Professional Documents
Culture Documents
6AA คู่มือองค์ความรู้ด้านสมุนไพร-1 PDF
6AA คู่มือองค์ความรู้ด้านสมุนไพร-1 PDF
สังคมไทยใช้สมุนไพรมาเพื่อรักษาโรคตั้งแต่บรรพบุรุษ ซึ่ง
มี วิวัฒ นาการในด้านการค้ น คว้าวิ จัย เพื่ อน าพืชสมุน ไพรมาใช้เ กิด จา
การ ลองผิ ด ลองถู ก จนค้ น พบวิ ธี ก ารใช้ ส มุ น ไพรเพื่ อ ก ารรั ก ษาที่
หลากหลายแตกต่ างกัน ไปในแต่ล ะท้ องถิ่น ทั้ ง นี้ ประสิท ธิภ าพในการ
รักษาโรคด้วยสมุนไพรนั้นจะขึ้นอยู่กับโรคและอาการของผู้ป่วยด้วยด้วย
กา ร ใ ช้ สมุ น ไ พ ร เพื่ อ ก า ร รั ก ษ า โ ร ค มี ทั้ ง กา ร รั บ ป ร ะ ท า น สด แ ห้ ง
บดละเอียดผสมกับน้าผึ้ง (ยาลูกกลอน) ต้มน้าดื่ม เป็นต้น และวิ ธีการใช้
เหล่ า นี้ จ ะถู ก บั น ทึ ก และถ่ า ยทอดไปสู่ ลู ก หลานเป็ น ภู มิ ปั ญ ญาในแต่ ล ะ
ท้องถิ่น ต่อ ไป ดัง องค์ ค วามรู้ ของศู น ย์การเรี ยนรู้ ด้า นสมุน ไพรบ้านนาง
กลิ่นบรรจง สุทธิธัญกิจ หมู่ที่ 12 ตาบลวังทรายพูน อาเภอวังทรายพูน
จังหวัดพิจิตร ที่ได้ถ่ายทอดการใช้สมุนไพรรักษาโรคไว้ ดังนี้
ส่วนทีใ
่ ช้ :
หัวปลี เนื้อกล้วยน้าว้าดิบ หรือห่าม กล้วยน้าว้าสุกงอม ราก ต้น
ใบ ยางจากใบ
สรรพคุณ :
ราก แก้ขัดเบา
ต้น ห้ามเลือด แก้โรคไส้เลื่อน
ใบ รักษาแผลสุนัขกัด ห้ามเลือด
หัวปลี เป็นยาแก้ร้อนใน กระหายน้า โรคโลหิตจาง บารุง
น้านม แก้โรคเกี่ยวกับลาไส้ ลดน้าตาลในเส้นเลือด
ยางจากผลดิบ ใช้ห้ามเลือดหรือใส่แผลสด
ผล รักษาโรคกระเพาะ แก้ท้องเสีย ยาอายุวัฒนะ แก้โรคบิด
รักษาแผลไฟไหม้ น้าร้อนลวก แก้ริดสีดวง
กล้วยน้าว้าดิบ มีฤทธิ์ฝาดสมาน ใช้แก้อาการท้องเดิน แก้โรค
กระเพาะและอาหารไม่ย่อย
กล้วยน้าว้าสุกงอม เป็นอาหาร ยาระบาย สาหรับผู้ที่อุจาระแข็ง
หรือริดสีดวงทวารหนักขั้นแรกจนกระทั่งถ่ายเป็นเลือด
วิธีและปริมาณที่ใช้ :
ขับน้านม ใช้หัวปลีแกงเลียงรับประทานบ่อย ๆ หลังคลอดใหม่
ๆ
แก้ ท้อ งเดิน ท้อ งเสีย ใช้ กล้ วยน้ าว้ าดิ บหรือ ห่า มมาปอกเปลือ ก
หั่นเป็นชิ้นบาง ๆ ใส่น้าพอท่วมยาต้มนานครึ่งชั่วโมง ดื่มครั้งละ ½ -
1 ถ้ ว ยแก้ ว ให้ ดื่ ม ทุ ก ครั้ ง ที่ ถ่ า ยหรื อ ทุ ก ๆ 1-2 ชั่ ว โมง ใน 4-5
น้าว้าดิบ ฝานเป็นแว่นตากแดดแห้งรับประทาน
ตะไคร้
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ทั้งต้น ราก ใบสด ต้น
สรรพคุณ :
วิธีและปริมาณที่ใช้ :
แก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อ แน่นจุกเสียด ปวดท้อง
- ใช้ลาต้นแก่ ๆ ทุบพอแหลก ประมาณ 1 กามือ (ประมาณ
40-60 กรัม) ต้มเอาน้าดื่มหรือประกอบเป็นอาหาร
- นาตะไคร้ทั้งต้นรวมทั้งรากจานวน 5 ต้น สับเป็นท่อน ต้ม
กับเกลือ ต้ม 3 ส่วน ให้เหลือ 1 ส่วน รับประทานครั้งละ 1 ถ้วย
แก้ว รับประทาน 3 วัน จะหายปวดท้อง
แก้อาการขัดเบา ผู้ทป
ี่ ัสสาวะขัดไม่คล่อง (แต่ต้องไม่มีอาการ
บวม)
- ใช้ต้นแก่สด วันละ 1 กามือ (ประมาณ 40-60 กรัม) , แห้ง
หนัก 20-30 กรัม) ต้มกับน้าดื่มครั้งละ 1 ถ้วยชา (75 มิลลิลิตร) วัน
ละ 3 ครั้ง ก่อนอาหาร
- ใช้เหง้าแก่ที่อยู่ใต้ดิน ฝานเป็นแว่นบาง ๆ คั่วไฟอ่อน ๆ พอ
เหลือง ชงเป็นชาดื่ม ครั้งละ 1 ถ้วยชา วันละ 3 ครั้ง ก่อนอาหาร
ส่วนทีใ
่ ช้ :
เหง้าใต้ดิน ราก ใบ
สรรพคุณ :
เหง้าใต้ดน
ิ มีรสเผ็ดร้อนขม แก้ปวดท้อง มวนในท้อง ท้องอืด
ท้องเฟ้อ บารุงกาลัง บารุงกาหนัด แก้กามตายด้าน เป็นยารักษา
ริดสีดวงทวาร
เหง้ า และราก แก้ บิด มูก เลื อ ด เป็น ยาขั บปั สสาวะ แก้ ปัส สาวะ
พิการ ใช้เป็นนาภายนอกรักษา ขี้กลาก
ใบ บารุงธาตุ แก้โรคในปาก คอ แก้โลหิตเป็นพิษ ถอนพิษ
ต่าง ๆ
วิธีและปริมาณที่ใช้ :
แก้ท้องร่วงท้องเดิน
- ใช้เหง้าสด 1-2 เหง้า ตาหรือฝนเหง้าที่ปิ้งไฟแล้วกับน้าปูน
ใส หรือคั้นให้ข้น ๆ รับประทานครั้งละ 1-2 ช้อนแกง
รางจืด
ส่วนที่ใช้:
อัญชัน
ส่วนที่ใช้ :
ยวง เมล็ด แก่นของขนุน ส่าแห้งของ
ขนุน ใบ
สรรพคุณ :
ยวงและเมล็ด รับประทานเป็นอาหาร
แก่นของขนุน ต้มย้อมผ้าให้สีน้าตาลแก่
ส่าแห้งของขนุน ใช้ทาชุดจุดไฟได้
แก่นขนุนหนังหรือขนุนละมุด มีรสหวานชุ่มขม บารุงกาลัง และโลหิต
ทาให้เลือดเย็นสมาน
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ใบขนุนละมุด เผาให้เป็นถ่านผสมกับน้าปูนใสหยอดหู แก้ปวดหู
และหูเป็นน้าหนวก
ตะไคร้หอม
ส่วนที่ใช้ :
ต้น ใบสด น้ามันของต้นตะไคร้หอม
สรรพคุณ :
น้ ามั น สกั ด ตะไคร้ ห อม ปรุ ง กั บ
น้าหอมทาตัวป้องกันยุงกัด
ใส่กระบอกสูบผสมกับน้ามันอื่นฉีดไล่ยุงได้ดีมาก
ทั้งต้น ใช้ตะไคร้หอม 4-5 ต้น นามาทั้งต้น ทุบๆ วางทิ้งไว้ในห้อง
มืดๆ กลิ่นน้ามันหอมระเหยออกมา ยุง แมลงจะหนีหมด
วิธีและปริมาณที่ใช้ :
นาน้ามันหอมระเหยตะไคร้หอมทาตามตัว ไล่แมลง ยุง
ส่วนที่ใช้ :
เหง้าแก่จัด เก็บหลังจากต้นไพลลงหัวแล้ว
สรรพคุณ :
เหง้า เป็นยาแก้ท้องขึ้น ท้องอืดเฟ้อ ขับลม
แก้บิด ท้องเดิน ขับประจาเดือนสตรี ทาแก้ฟก
บวม แก้ผื่นคัน เป็นยารักษาหืด เป็นยากันเล็บ ถอด ใช้ต้มน้าอาบ
หลังคลอด
น้าคัน
้ จากเหง้า รักษาอาการเคล็ดขัดยอก ฟกบวม แพลงช้าเมื่อย
หัว ช่วยขับระดู ประจาเดือนสตรี เลือดร้าย แก้มุตกิตระดูขาว แก้
อาเจียน แก้ปวดฟัน
ดอก ขับโลหิตกระจายเลือดเสีย
ต้น แก้ธาตุพิการ แก้อุจาระพิการ
ใบ แก้ไข้ ปวดเมื่อย แก้ครั่นเนื้อครั่นตัว แก้เมื่อย
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
แก้ท้องขึน
้ ท้องอืดท้องเฟ้อ ขับลม ใช้เหง้าแห้งบดเป็นผง
แก้บด
ิ ท้องเสีย ใช้เหง้าไพลสด 4-5 แว่น ตาให้ละเอียด คั้นเอาแต่
น้าเติมเกลือครึ่งช้อนชา ใช้รับประทาน หรือฝนกับน้าปูนใส
รับประทาน
สะเดา
สรรพคุณ :
ดอก ยอดอ่อน - แก้พิษโลหิต
กาเดา แก้ริดสีดวงใน
ลาคอ คันดุจมีตัวไต่อยู่ บารุงธาตุ ขับลม ใช้เป็นอาหารผัก
ได้ดี
ขนอ่อน ถ่ายพยาธิ แก้ริดสีดวง แก้ปัสสาวะพิการ
เปลือกต้น แก้ไข้ เจริญอาหาร แก้ท้องเดิน บิดมูกเลือด
ก้านใบ แก้ไข้ ทายารักษาไข้มาลาเรีย
กระพี้ แก้ถุงน้าดีอักเสบ
ยาง ดับพิษร้อน
แก่น แก้อาเจียน ขับเสมหะ
ราก แก้โรคผิวหนัง แก้เสมหะ ซึ่งเกาะแน่นอยู่ในทรวงอก
ใบ,ผล ใช้เป็นยา่่าแมลง บารุงธาตุ
ผล มีสารรสขม ใช้เป็นยาถ่ายพยาธิ และยาระบาย แก้โรคหัวใจ
เดินผิดปกติ
เปลือกราก เป็นยาฝาดสมาน แก้ไข้ ทาให้อาเจียน แก้โรค
ผิวหนัง
น้ามันจากเมล็ด ใช้รักษาโรคผิวหนัง และยา่่าแมลง
เสลดพังพอนตัวเมีย
ส่วนทีใ
่ ช้ :
สรรพคุณ :
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
รักษาอาการอักเสบ ถอนพิษ รักษาแผลร้อนในในปาก เริม งูสวัด
- ใช้ใบเสลดพังพอนตัวเมียสด 10-20 ใบ (เลือกใบสีเขียวเข้มสดเป็น
มันไม่อ่อนไม่แก่จนเกินไป)นามาตาผสมกับเหล้าหรือน้ามะนาว คั้น
เอาน้าดื่มหรือเอาน้าทาแผลและเอากากพอกแผล
- ใช้ใบเสลดพังพอน 1,000 กรัม หมักใน alcohol 70 % 1,000 ซี
ซี. หมักไว้ 7 วัน นามากรองแล้วเอาไประเหยให้เหลือ 500 ซีซี. เติม
glycerine pure ลงไปเท่ากับจานวนที่ระเหยไป (500 ซีซี.) นาน้ายา
เสลดพังพอนกรีเซอรีนที่ได้ทาแผลเริม งูสวัด แผลร้อนในปาก ถอน
พิษต่างๆ
ทาบริเวณที่แมลงสัตว์กด
ั ต่อยเป็นผืน
่ คัน
- ใช้ใบสด 5-10 ใบ ตาขยี้ทาบริเวณที่เป็นแผลที่แพ้ จะยุบหาย
ได้ผลดี
แก้ว
ส่วนที่ใช้ :
ราก ใบ
สรรพคุณ :
เป็นยาขับประจาเดือน
วิธีและปริมาณที่ใช้ :
เคี่ยวให้เหลือ 1 ถ้วยแก้ว
เสลดพังพอนตัวผู้
ส่วนที่ใช้ :
สรรพคุณ :
ราก แก้ตาเหลื อง หน้าเหลือง เมื่อย
ตั ว กิ น ข้ า วไ ม่ ไ ด้ แ ก้ เจ็ บท้ อ ง แก้ ผิ ด
อาหาร ถอนพิ ษ งู พิ ษ แมลงสั ต ว์ กั ด ต่ อ ย
แก้ปวดฟัน
ใบ ถอนพิ ษ แมลงสั ต ว์ กั ด ต่ อ ย แก้
ลมพิษ รั กษาเม็ด ผื่ น คั น ตามผิ วหนั ง แก้โ รคเบาหวาน แก้ ปวดแผล
แผลจากของมีค มบาด แก้โ รคฝี ต่างๆ รั กษาโรคคางทูม แก้โ รคไฟ
ลามทุ่ง แก้ขยุ้มตีนหมา แก้โรคงูสวัด รักษาโรคเริม ถอนพิษจากเม็ด
ตุ่มฝีดาษ รักษาโรคฝีดาษ แก้ฟกช้า แก้ช้าบวมเนื่องจากถูกของแข็ง
ถอนพิษไข้ พิษไข้ทรพิษ แก้ปวดฟัน เหงือกบวม แก้ริด สีด วงทวาร
แก้ยุงกัด แก้พิษไฟลวกน้าร้อนลวก แก้ปวดจากปลาดุกแทง
ส่ ว นทั้ ง 5 ใช้ เ หมื อ นเสลดพั ง พอนตั ว เมี ย และใช้ แ ทน
เสลดพั ง พอนตั ว เมี ย ได้ แต่ ใ บเสลดพั ง พอนตั ว เมี ย มี ร สจื ด ใบ
เสลดพังพอนตัวผู้มีรสขมมาก และเสลดพังพอนตัวผู้มีฤทธิ์อ่อนกว่า
เสลดพังพอนตัวเมีย
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ใช้เหมือนเสลดพังพอนตัวเมียทุกอย่าง
น้อยหน่า
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ใบสด หรือ เนื้อในเมล็ดสด
สรรพคุณ :
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
3 ครั้ง จนกว่าจะหาย
ยารักษาจีด
๊ ใช้เนื้อเมล็ดสด 20 เมล็ด ตาให้ละเอียด ใช้สารส้ม
เท่ากับหัวแม่มือ ใส่ในฝาละมี ตั้งไฟอ่อนๆ เมื่อสารส้มละลาย ค่อยๆ
โรยผงของเมล็ดน้อยหน่าลงไปทีละน้อย คนจนเข้ากันดี จากนั้นใช้
ไม้ป้ายยาที่กาลังร้อนแต่พอให้ผิวหนังทนได้ ป้ายลงตรงตาแหน่งที่
บวม ทาเช่นนี้วันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น ทาหลายๆ วัน จนกว่าจะหาย
ยาที่เหลือจะแข็งพอจะใช้ตั้งไฟอ่อนๆ
มะปราง
แหล่งเรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่น “ด้านสมุนไพรรักษาโรค” หน้า 19
ส่วนทีใ
่ ช้:
ราก ใบ น้าจากต้น
สรรพคุณ :
ราก แก้ไข้กลับ ถอนพิษสาแดง
ใบ ยาพอกแก้ปวดศีรษะ
น้าจากต้น ยาอมกลั้วคอ
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
แก้ปวดศีรษะ ใช้ใบสด จานวนไม่จากัด ตาให้ละเอียดพอกแก้
ปวดศีรษะ
ยาอมกลัว
้ คอ ใช้น้าจากต้นอมกลั้วคอ
ข่า
ส่วนทีใ
่ ช้:
เหง้าแก่สด
สรรพคุณ :
เป็นยาแก้ท้องขึ้น ท้องอืดเฟ้อ ขับลม
แก้อาหารเป็นพิษ
เป็นยาแก้ลมพิษ
เป็นยารักษากลากเกลื้อน โรคผิวหนัง ติดเชือ
้ แบคทีเรีย เชื้อรา
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
รักษาท้องขึน้ ท้องอืด ท้องเฟ้อ ขับลม แก้ทอ
้ งเดิน (ที่เรียกโรค
ป่วง) แก้บด
ิ อาเจียน ปวดท้อง
ใช้เหง้าข่าแก่สด ยาวประมาณ 1-1 ½ นิ้วฟุต (หรือประมาณ 2
องคุลี) ตาให้ละเอียด เติมน้าปูนใส ใช้น้ายาดื่ม ครั้งละ ½ ถ้วย
แก้ว วันละ 3 เวลา หลังอาหาร
ฟักทอง
ส่วนทีใ่ ช้:
เมล็ดฟักทองจากผลที่แก่ รสมัน หวาน
เล็กน้อย
สรรพคุณ :
ใ ช้ ส า ห รั บ ขั บ พ ย า ธิ ตั ว ตื ด พ ย า ธิ
ไส้เดือน การที่เมล็ด
ฟั ก ทองจากผลแก่ สามารถขั บ พยาธิ ล าไส้ ได้ เ พราะมี ส ารชื่ อ
"CUCURBITIN" เป็นสารออกฤทธิ์่่าพยาธิลาไส้
วิธีและปริมาณที่ใช้ :
ใช้เมล็ดฟักทอง 60 กรัม แกะเนื้อใน
บด ผสมนม และน้าให้ได้ปริมาตร 2 ถ้วย
แก้ว แบ่งรับประทาน 3 ครั้ง ห่างกันทุก 2
ชั่ ว โ ม ง ห ลั ง จ า ก ใ ห้ ย า ค รั้ ง สุ ด ท้ า ย 2
ชัว่ โมง รับประทาน
น้ามันละหุ่งตามเพื่อให้ระบาย
ส่วนทีใ
่ ช้:
ใบอ่อน ยอดอ่อน ดอก ดอกตูมแห้ง และ
แก่น
สรรพคุณ :
แก้อาการท้องผูก การที่ส่วนต่าง ๆ ของ
ขี้เหล็ก ช่วยแก้อาการท้องผูกได้ เพราะมี
สาระสาคัญพวก แอนทราควิโนนหลายชนิด ออกฤทธิ์เป็นยาระบาย
ข้อควรระวังการใช้สมุนไพรแก้อาการท้องผูก :
1.) สมุนไพรพวกนี้ ให้ใช้ในขณะที่มีอาการท้องผูก ห้ามใช้
ประจา เพื่อจุดประสงค์ต้องการ ให้มีรูปร่างระหง และควรรับประทาน
ยาสมุนไพรก่อนนอน
2.) ขนาดที่ใช้อาจเพิ่มหรือลดลงได้เล็กน้อยขึ้นอยู่กับ "อายุ"
เด็ก หรือผู้ที่ธาตุเบา ควรใช้ขนาดลดลง ถ้าผู้ที่อยู่ในวัยหนุ่มสาว
หรือ ธาตุหนัก ควรเพิ่มสมุนไพรเล็กน้อย
3.) ห้ามใช้ในบุคคลที่กาลังตั้งครรภ์แก่
ช่วยเจริญอาหาร การที่ใบและดอกขี้เหล็ก ช่วยเจริญอาหารได้
เพราะมีสารที่มีรสขม จึงช่วยกระตุ้นทาให้อยากอาหาร
ช่วยให้นอนหลับ การที่สารสกัดด้วยเหล้าโรงของใบอ่อน และ
ดอกตูมแห้งของขี้เหล็ก สามารถช่วยให้นอนหลับได้ เพราะมีสาร
พวกอัลคาลอยด์ ออกฤทธิ์กดประสาทส่วนกลางช่วยทาให้นอนหลับ
แต่ไม่ใช่ยานอนหลับโดยตรง
วิธีและปริมาณที่ใช้ :
โด่ไม่รล
ู้ ม
้
ส่วนทีใ
่ ช้:
ทั้งต้น
สรรพคุณ :
มี ร สขื่ น แก้ ปั ส สาวะ และบ ารุ ง ความ
ก า ห นั ด มี ร ส ก ร่ อ ย จื ด ขื่ น เ ล็ ก น้ อ ย
รับประทานทาให้เกิ ด กษัยแต่มีกาลัง สาหรั บสตรีที่คลอดบุตรใหม่ๆ
บางต ารากล่ า วว่ า แก้ ก ษั ย บ ารุ ง ก าลั ง ขั บ ปั ส สาวะ แก้ ไ ข้ ขั บ
ไส้เดือน แก้กามโรค แก้อักเสบ ห้ามเลื อดกาเดา แก้ดีซ่าน นิ่ ว บิ ด
เหน็บชา ท้องมาน ฝีฝักบัว
วิธีและปริมาณที่ใช้ :
ทั้งต้นต้มรับประทานต่างน้า แก้ไข้จับสั่นหรือไข้มาเลเรียดี ใช้ต้ม
รับประทานแก้ไอ
ลูกยอ
ส่วนทีใ
่ ช้:
สรรพคุณ :
ใช้บรรเทาอาการคลื่นไส้อาเจียน การที่ผลโตเต็มที่แต่ยังไม่สุก
ของยอ ช่ ว ยบรรเทาอาการ คลื่ น ไส้ อ าเจี ย นได้ เพราะมี ส าร
ASPERULOSIDE ซึ่งออก ฤทธิ์ลดอาการคลื่นไส้อาเจียน
วิธีและปริมาณที่ใช้ :
ใช้ผลดิบ หรือห่ามฝานเป็นชิ้นบาง ๆ ย่าง หรือคั่วไฟอ่อน ๆ ให้
เหลือง ใช้ครั้งละ 2 กามือ น้าหนั กประมาณ 10 - 15 กรั ม ต้มหรื อ
ชงน้าดื่มจิบ แต่น้าบ่อย ๆ ขณะที่มีอาการ ถ้าดื่มครั้งละมาก ๆ จะทา
ให้อาเจียน
ขมิน
้ ชัน
ส่วนทีใ
่ ช้ :
เหง้าแก่สด และแห้ง
สรรพคุณ :
เป็นยาภายใน
- แก้ท้องอืด
- แก้ท้องร่วง
- แก้โรคกระเพาะ
เป็นยาภายนอก
- ทาแก้ผื่นคัน โรคผิวหนัง พุพอง
- ยารักษาชันนะตุและหนังศีรษะเป็นเม็ดผื่นคัน
วิธีและปริมาณทีใ่ ช้ :
เป็นยาภายใน
เหง้าแก่สดยาวประมาณ 2 นิ้ว เอามาขูดเปลือก ล้างน้าให้
มะยม
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ใบตัวผู้ ผลตัวเมีย รากตัวผู้
สรรพคุณ :
ใบตัวผู้ แก้พิษคัน แก้พิษไข้หัว
เหือด หัด สุกใส ดาแดง ปรุงในยาเขียว
และใช้เป็นอาหารได้
ผลตัวเมีย - ใช้เป็นอาหาร
รับประทาน
รากตัวผู้ - แก้ไข้ แก้โรคผิวหนัง แก้ประดง แก้เม็ดผื่นคัน ขับ
น้าเหลืองให้แห้ง
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ใช้ใบตัวผู้ หรือรากตัวผู้ ต้มน้าดื่ม
ทองพันชัง่
สรรพคุณ :
ใช้รักษาโรคผิวหนัง กลากเกลื้อน
ผื่นคันเรื้อรัง
วิธีและปริมาณทีใ ่ ช้ :
1. ใช้ใบสด หรือราก ตาแช่เหล้า หรือแอลกอฮอล์ ทาบ่อย
2. ใช้ใบสด ตาให้ละเอียด ผสมน้ามันก๊าด ทาบริเวณที่เป็นกลาก วัน
ละ 1 ครั้ง เพียง 3 วัน โรคกลากหายขาด
3. ใช้รากทองพันชั่ง 6-7 รากและหัวไม้ขีดไฟครึ่งกล่อง นามาตา
เข้ากันให้ละเอียด ผสมน้ามันใส่ผมหรือวาสลิน (กันไม่ให้ยา แห้ง)
ทาบริเวณที่เป็นกลาก หรือโรคผิวหนังบ่อยๆ
4. ใช้รากของทองพันชั่ง บดละเอียดผสมน้ามะขามและน้ามะนาว
ชโลมทาบริเวณที่เป็น
มะม่วง
ส่วนทีใ
่ ช้ :
สรรพคุณ :
รักษาอาการบิด แก้ท้องเสีย
ขับพยาธิตัวกลม
รักษาหิด กลาก เกลื้อน
รักษาส้นเท้าแตก
รักษาอาการตกขาว
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
รักษาอาการบิด แก้ท้องเสีย นาเมล็ด
ดิบจากผลอ่อนไปหั่นบาง ๆ ตากแดด
ให้แห้งกรอบแล้วนาไปบดให้ละเอียด
ผสมกับน้าผึ้ง ปั้นเป็นลูกกลอนตาก
แดด รับประทานครั้งละ 5-7 เม็ด ทุก
4 ชั่วโมง จนกว่าอาการจะดีขึ้น
ขับพยาธิตว
ั กลม นาเมล็ดดิบ 2-3 เมล็ด ไปต้มกับน้ารับประทาน
รักษาหิด กลาก เกลือ ้ น นายางจากผลผสมน้ามะพร้าวหรือน้า
มะนาว ใช้ทาผิวหนังบริเวณที่เป็นวันละ 2-3 ครั้ง จนกว่าแผลจะ
หายแล้วทาต่อไปอีก 7 วัน
* ยางมะม่วงฤทธิ์กัดเนื้อเยื่ออ่อนบาง เช่น ปากและตา ทาให้
ระคายเคือง ปวดแสบ ปวดร้อน และอาจทาให้ตาบอดได้
รักษาส้นเท้าแตก ใช้น้าคั้นจากผลดิบทาส้นเท้าบริเวณที่แตก
ก่อนนอน สวมถุงเท้าคลุมไว้ ทาเป็นประจาทุกคืน
รักษาอาการตกขาว หั่นเปลือกผลดิบเป็นชิ้นเล็ก ๆ 1 ถ้วย ต้มกับ
น้า 3 แก้ว เคี่ยวให้เหลือ 1 แก้ว ทิ้งไว้ให้อุ่น นาไปล้าง
บริเวณช่องคลอดวันละ 1 ครั้ง จนกว่าอาการจะหายไป
ส่วนทีใ
่ ช้ :
เมล็ด ต้น และใบสด
สรรพคุณ :
เมล็ด
- เป็นยา่่าสัตว์ต่างๆ ให้ตายได้
- รับประทานขับพยาธิเส้นด้ายหรือ
แซ่ม้า
- รับประทานกับสุราเป็นยาขับโลหิตประจาเดือนที่
เป็นลิ่มเป็นก้อนได้ดี
ต้นและใบสด
- เป็นยาเพิ่ม และขับน้านมในสตรีหลังคลอด
- ใช้รับปะทานเป็นอาหาร
- ใช้่่าเชื้อ (Antiseptic)
- แก้โรคนิ่ว และหนองในได้ดี
วิธีและปริมาณทีใ่ ช้ :
เมล็ด
- เผาไฟเอาควันรมเข้าในรูหู เป็นยา่่าสัตว์ต่างๆ ให้ตายได้
มะนาว
ส่วนทีใ
่ ช้ :
น้ามันจากผิวของผลสด น้าคั้นจาก
ผลมะนาว
สรรพคุณ :
น้ามันจากผิวมะนาว ใช้เป็นยาขับ
ลม แก้ท้องอืดเฟ้อ แน่นจุกเสียด แต่ง
กลิ่น น้าคั้นจากผลมะนาว รักษาอาการเจ็บคอ แก้ไอ ขับเสมหะ และ
รักษาโรคลักปิดลักเปิดซึ่งเกิดจากการขาดวิตามินซี
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
แมงลัก
ส่วนทีใ
่ ช้ :
เมล็ด และใบ
สรรพคุณ :
มะระขีน
้ ก
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ราก เถา ใบ ดอก ผลและเมล็ด ใช้สดหรือ
ตากแห้งเก็บไว้ใช้ ผลอาจเก็บมาหั่นเป็นท่อนๆ
ตากแห้งเก็บไว้ใช้
สรรพคุณ :
ผลแห้ง รักษาโรคหิด
ผล รสขม เย็นจัด ใช้แก้ร้อน ร้อนในกระหายน้าทาให้ตาสว่าง
แก้บิด ตาบวมแดง แผลบวมเป็นหนอง ฝีอักเสบ
เมล็ด รสขม ชุ่ม ไม่มีพิษ แก้วัวถูกพิษใช้คั้นเอาน้าให้กิน เป็นยา
กระตุ้นความรู้สึกทางเพศ เพิ่มพูนลมปราณ บารุงธาตุ บารุงกาลัง
ใบ - แก้โรคกระเพาะ บิด แผลฝีบวมอักเสบ ขับพยาธิ
ดอก รสขม เย็นจัด ใช้แก้บิด
ราก รสขม เย็นจัด ใช้แก้ร้อน แก้พิษ บิดถ่ายเป็นเลือด แผลฝี
บวมอักเสบ และปวดฟัน
เถา รสขม เย็นจัด ใช้แก้ร้อน แก้พิษ บิดฝีอักเสบ ปวดฟัน
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ยีห
่ ร่า
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ผลสุก ใบ
สรรพคุณ :
ผลสุก ภายในผลที่สุกจะมีน้ามัน ซึ่งกลั่น
ออกมาเป็นน้ามันยี่หร่า ส่วนทางยาใช้เป็นยา
ขับลม แต่งกลิ่นอาหารให้หอม เช่น ขนมปัง
ขนมเค้ก และอาหารอื่น ๆ ใช้เป็นเครื่องเทศ
ใบ อุดมไปด้วยวิตามินซีและแคลเซียม มีสรรพคุณช่วยในการ
ขับเหงื่อ ซึ่งเป็นของเสียออกจากร่างกาย ช่วยในการบารุงธาตุ ขับ
ลม แก้โรคเบื่ออาหาร แก้ปวดท้องเนื่องจากอาหารไม่ย่อย แก้ท้องอืด
คลื่นไส้ โดยนามาชงดื่มจนกว่าจะหาย นอกจากนี้น้ามันหอมระเหย
มีฤทธิ์ระงับอาการเกร็งของลาไส้ ่่าเชื้อจุลินทรีย์
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ส่วนทีใ
่ ช้ :
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ใช้เมล็ดในของผลเล็บมือนางที่แก่และแห้ง 4-5 เมล็ด (4-6 กรัม)
หั่นทอดกับไข่ให้เด็กอายุประมาณ 5-6 ขวบรับประทานขับถ่าย
พยาธิไส้เดือนตัวกลม
ผูใ
้ หญ่ : ใช้ 5-7 เมล็ด (หนัก 10-15 กรัม) ทุบพอแตก ต้มเอาน้าดื่ม
หรือหั่นทอดกับไข่รับประทาน
ข้อควรระวัง : ถ้าใช้มากเกินขนาด จะทาให้อาเจียน มึนงง
อ่อนเพลีย
ฝรัง่
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ใบที่โตเต็มที่หรือผลดิบฝรั่งที่มีรส
ฝาดมันหอมเล็กน้อย
สรรพคุณ :
ช่วยบรรเทาอาการท้องเสีย การที่ใบ
ฝรั่ งและผลดิ บ ช่ ว ยบร รเทาอาการ
ท้ อ งเสี ย ได้ เพราะทั้ ง ใบ และผลดิ บ มี
สาร แทนนิ น ซึ่ ง มี ร สฝาดแก้
โสมไทย
ส่วนทีใ
่ ช้ :
เหง้า ใบ ราก
สรรพคุณ:
เหง้า รสหวานร้อน บารุงร่างกาย บารุง
กาลัง บารุงธาตุ แก้
อ่อนเพลีย หรือทาภายนอกแก้อักเสบ ลด
อาการบวม
ใบ แก้บวมอักเสบมีหนอง ขับน้านม
ราก บารุงปอด แก้อาการอ่อนเพลีย หรือหลังฟื้นไข้ ปัสสาวะขัด
เหงื่อออกมาก ศีรษะมีไข้ ไอเป็นเลือด แก้ไอ บารุงปอด ประจาเดือน
ผิดปกติ ท้องเสีย
กะเพรา
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ทั้งต้น ราก ต้น ใบ เมล็ด
สรรพคุณ :
ใช้ ทั้ ง ต้ น เป็ น ยาขั บ ลม แก้ ป วดท้ อ ง
และคลื่นไส้อาเจียน
รากและต้ น มี ร สเผ็ ด ร้ อ น แก้ พิ ษ ตา
ซาง แก้ ไ ข้ สั น นิ บ าต แก้ ท้ อ งขึ้ น ท้ อ งอื ด
ท้องเฟ้อ บารุงธาตุ
ใบ มีรสเผ็ดร้อน บารุงไฟธาตุ แก้ปวดท้อง ขับผายลม ทาให้
เรอ แก้จุกเสียด แก้คลื่นไส้อาเจียน น้าคั้นจากใบกินขับเหงื่อ แก้
ไข้ ขับเสมหะ ทาผิวหนัง แก้กลากเกลื้อน ใบสดหรือแห้ง ชงกับ
น้าร้อน ดื่มบารุงธาตุ ขับลมในเด็กอ่อน
เมล็ด มีรสเผ็ด กินบารุงเนื้อหนังให้ชุ่ม
ชื้น
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ใช้ใบสดของกระเพรา ถ้าเป็นกระเพรา
แดงจะมีฤทธิ์แรงยิ่งขึ้น ขยี้ทาตรงหัวหูด
เช้า –เย็น จนกว่าหัวหูดจะหลุด
ส่วนทีใ
่ ช้ :
กิ่งสด เปลือก เปลือกต้น เมล็ด ราก ใบ
สรรพคุณ :
กิง่ สด ทาให้ฟันทน ไม่ปวดฟัน ฟัน
แข็งแรง ไม่ผุ
เปลือก แก้บิด แก้ท้องเสีย แก้ไข้ ่่า
เชื้อจุลินทรีย์
เปลือกต้น แก้ริดสีดวงจมูก
เมล็ด - ่่าเชื้อในช่องปาก และทางเดินอาหาร
- เป็นยาอายุวัฒนะ บารุงธาตุ
ขับลมในลาไส้
รากเปลือก เป็นยาบารุงหัวใจ
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ทาให้ฟน ั ทนไม่ปวดฟัน ใช้กิ่งสด 5-6
นิ้วฟุต หั่นต้มใส่เกลือเคี่ยวให้งวดเหลือ
น้าครึ่งเดียวอมเช้า-เย็น
แก้บด ิ แก้ทอ้ งเสีย แก้ไข้ ใช้เปลือกต้มกับน้ารับประทาน
แก้รด ิ สีดวงจมูก ใช้เปลือกต้นมวนสูบ
่่าเชือ ้ โรคในช่องปาก และทางเดินอาหาร เป็นยาอายุวฒ ั นะ
โดยใช้เมล็ด รับประทาน และต้มน้าอมบ้วนปาก
บรรเทาอาการปวดของมดลูกระหว่างมีประจาเดือน นาใบมาคั่ว
ให้แห้ง ชงน้ารับประทาน
1. ช่อดอก
คูน
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ใบ ดอก เปลือก แก่น ราก ฝักแก่ เปลือกเป็นสีน้าตาลเข้ม กระพี้
เมล็ด
สรรพคุณ :
ใบ ขับพยาธิ
ดอก แก้บาดแผลเรื้อรัง
เปลือก บารุงโลหิต
กระพี้ แก้โรครามะนาด
แก่น ขับไส้เดือนในท้อง
ราก - แก้ไข้ แก้โรคคุดทะราด
เมล็ด – รักษาโรคบิด
ฝักแก่ - รสหวานเอียนเล็กน้อย เป็นยาระบายถ่ายสะดวกไม่มวน
ไม่ไซ้ท้อง มีสารแอนทราควิโนน (Anthraquinone glycoside) เป็น
ตัวยาระบาย
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
เอาเนื้อในฝักแก่ก้อนเท่าหัวแม่มือ(ประมาณ 4 กรัม)น้า 1 ถ้วย
แก้วต้มกับน้าใส่เกลือเล็กน้อย ดื่มก่อนนอนหรือตอนก่อนอาหารเช้า
ทับทิม
ส่วนทีใ
่ ช้:
เปลือกผลแก่ ราก น้าทับทิม
สรรพคุณ :
เปลือกผลแก่ รักษาอาการท้องร่วง แก้
น้ากัดเท้า
- ราก ใช้่่าพยาธิตัวตืด
- น้าทับทิม (จากเนื้อหุ้มเมล็ด) ใช้ลดความดันโลหิต ใช้ร่วมกับบัวบก
ลดภาวะโรคเหงือก
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
รักษาอาการท้องร่วง เปลือกผลแก่ตากแห้งฝนกับน้าข้นๆ กินวัน
ละ 1-2 ครั้ง กินมากเป็นอันตรายได้
รักษาน้ากัดเท้า เปลือกผลแก่ฝนกับน้าทาแก้น้ากัดเท้า
ตะลิงปลิง
ส่วนทีใ
่ ช้:
ใบทั้งสดและแห้ง ยอดสด ต้นและราก
สด เมล็ดแห้ง
สรรพคุณ :
ผกากรอง
ส่วนทีใ
่ ช้:
ใบ ดอก ราก เก็บได้ตลอดปี ใช้สด หรือตากแห้งเก็บไว้ใช้
สรรพคุณ :
ใบ รสขม เย็น ใช้แก้บวม ขับลม แก้แผลผื่นคันเกิดจากชื้น หิด
ดอก รสชุ่ม จืด เย็น ใช้แก้อักเสบ ห้ามเลือด แก้วัณโรค อาเจียน
เป็นเลือด แก้ปวดท้องอาเจียน แก้ผื่นคันที่เกิดจากชื้น และรอยฟกช้า
ที่เกิดจากการกระทบกระแทก
ราก แก้หวัด ปวดศีรษะ ไข้สูง ปวดฟัน คางทูม ฟกช้าที่เกิดจาก
การกระทบกระแทก
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
ส่วนทีใ
่ ช้:
ทั้งต้นสด
สรรพคุณ :
เป็นยาแก้ไข้ ลดความร้อน ขับปัสสาวะ
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
มะกอกน้า
ส่วนทีใ
่ ช้:
ผล เมล็ด
ยูคาลิป
ส่วนทีใ
่ ช้:
ใบสด น้ามันที่กลั่นได้จากใบสด
สรรพคุณ:
เป็นยาแก้ไอ ขับเสมหะ บรรเทาอาการ
ข้ออักเสบ ไล่ หรือ ่่ายุง แมลง
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
เป็นยาแก้ไอ ขับเสมหะใช้น้ามันที่กลั่น
ได้จากใบสด 0.5 มิลลิลิตร (8 หยด)รับประทานหรือทายาอม
ส่วนทีใ
่ ช้:
ผล เปลือก ใบ ยาง เมล็ด
สรรพคุณ:
เนื้อผลมะกอก มีรสเปรี้ยวฝาด หวาน
ชุ่มคอ บาบัดโรคธาตุพิการ โดย
น้าดีไม่ปกติ และมีประโยชน์
แก้โรคบิดได้ด้วย
น้าคัน
้ ใบมะกอก ใช้หยอดหู แก้ปวดหูดี
ผลมะกอกสุก รสเปรี้ยว อมหวาน รับประทานทาให้ชุ่มคอ แก้
กระหายน้าได้ดี เช่น ผลมะขามป้อม
เปลือก ฝาด เย็นเปรี้ยว ดับพิษกาฬ แก้ร้อนในอย่างแรง แก้ลง
ท้องปวดมวน แก้สะอึก
เมล็ดมะกอก สุมไปให้เป็นถ่าน แช่น้า เอาน้ารับประทานแก้ร้อน
ใน แก้หอบ แก้สะอึกดีมาก ใช้ผสมยามหานิล
ใบอ่อน รับประทานเป็นอาหาร
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
ใช้ผลรับประทานเป็นผลไม้ และปรุงอาหาร
ส่วนทีใ
่ ช้:
ผล ใบ ราก เมล็ด
สรรพคุณ:
ผล เป็นอาหาร กัดฟอกเสมหะ แก้
ไอ
ใบ แก้อาการคัน
ราก - แก้ปวด แก้ไข้ พอกแก้คัน
เมล็ด - แก้ปวดฟัน (โดยเผาสูดดมควันเข้าไป)
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
แก้อาการคัน โดยนาใบหรือรากมาพอก
แก้ปวดฟัน โดยเมล็ดมาเผาสูดดมควันเข้าไป
สัก
ส่วนทีใ
่ ช้:
ใบ เนื้อไม้
เปลือก ดอก
สรรพคุณ :
ใบ
- รสเผ็ดเล็กน้อย
- ทายาอม แก้เจ็บคอ
เนื้อไม้
- รสเผ็ดเล็กน้อย
- แก้ไข้ คุมธาตุ
- ขับพยาธิ รักษาโรคผิวหนัง
เปลือก ฝาดสมาน
ดอก ขับปัสสาวะ
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
ใช้ใบ ต้มกับน้า รับประทานเป็นยาลดน้าตาลในเลือด
ตาลึง
ส่วนทีใ
่ ช้:
ราก หัว ใบ
สรรพคุณ :
ราก มีรสเย็น แก้ตาขึ้นฝ้า ดับพิษทั้ง
ปวง แก้ไข้ แก้อาเจียน เป็นยาระบาย
หัว มีรสเย็น ดับพิษทั้งปวง
ใบ มีรสเย็น เป็นยาดับพิษร้อน
ส่วนทีใ
่ ช้:
ผลแห้ง ผลอ่อน ดอก
สรรพคุณ :
ผลแห้ง มีเพคตินและสารเมือกช่วย
เคลือบกระเพาะอาหาร บาบัดโรค
กระเพาะอาหาร แก้ไอ บารุงกาลัง
ผลอ่อน เป็นยาหล่อลื่น ใช้ในโรคหนอง
ใน
ดอก ลดไขมันในเลือด ลดอุณหภูมิในร่างกาย แก้กระหายน้า
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
บาบัดโรคกระเพาะอาหาร ช่วยเคลือบกระเพาะอาหาร แก้ไอ
บารุงกาลัง โดยการนาผลแห้งป่นมาชงกับน้ากิน
บัวบก
ส่วนทีใ
่ ช้:
ทั้งต้น ใบ เมล็ด
สรรพคุณ :
ทัง้ ต้น มีรสหอมเย็น แก้ช้าใน แก้
อ่อนเพลีย ขับปัสสาวะ รักษาบาดแผล
แก้ร้อนในกระหายน้า แก้โรคปวดศีรษะ
ข้างเดียว (ไมเกรน) แก้โรคเรื้อน แก้กามโรค แก้ตับอักเสบ บารุง
หัวใจ บารุงกาลัง
ชุมเห็ดเทศ
ส่วนทีใ
่ ช้:
ฝัก ใบ ดอก เมล็ด
สรรพคุณ :
ฝัก มีรสเอียน แก้พยาธิ เป็นยาระบาย
ขับพยาธิตัวตืด พยาธิไส้เดือน
ใบ เป็นยาถ่าย รักษาขี้กลากและโรค
ผิวหนังอื่นๆ
ใบและดอก ขับเสมหะในรายที่หลอดลม
อักเสบ และแก้หืด
เมล็ด มีกลิ่นเหม็น รสเอียนเล็กน้อย ใช้ขับพยาธิ แก้ตาซาง แก้ท้อง
ขึ้น แก้นอนไม่หลับ
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
ใบและดอก ทายาต้มรับประทาน ขับเสมหะในรายที่หลอดลมอักเสบ
และแก้หืด
ส่วนทีใ
่ ช้:
เหง้าสด
สรรพคุณ:
บารุงและขับน้านม ขับปัสสาวะ แก้
ท้องอืด บิด ปวดมวนในท้อง
วิธีและปริมาณทีใ่ ช้:
ราก แก้ไข้ตัวเย็น แก้ไข้ต่างๆ แก้
ไข้ตัวร้อน แก้เคล็ดขัดยอก
เหง้า
- บารุงน้านม แก้ปวดมวนในท้อง แก้บิด บิดป่วงเบ่ง
- แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ ปวดท้อง ขับผายลม ขับปัสสาวะ
- แก้จุกเสียด แก้เสมหะเป็นพิษ
- ขับน้าย่อย เจริญอาหาร
- เป็นยาบารุงกาลัง
- แก้ฝี
ต้น
- แก้เบื่ออาหาร ช่วยเจริญอาหาร ทาให้รับประทานอาหารมีรส
- แก้ไข้
ใบ
- ขับเลือดเน่าร้ายในเรือนไฟ
- แก้เบาเป็นโลหิต
สะระแหน่
ส่วนทีใ
่ ช้:
ทั้งต้นสด
สรรพคุณ :
- ทั้งต้นสด เป็นยาขับลม แก้ปวดหัว แก้
ปวดท้อง จุกเสียดแน่นเฟ้อ ดมแก้ลม แก้
ฟกช้า บวม
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
- ทัง้ ต้นสด กินเป็นยาขับลม ขยี้ทาขมับแก้ปวดหัว แก้ปวดท้อง
จุกเสียด แน่นเฟ้อ ดมแก้ลม ทาแก้ฟกช้า บวม
ส่วนทีใ
่ ช้:
เนื้อจากลาต้นใต้ดิน หัว
สรรพคุณ :
หัวบุกมีสารสาคัญ คือกลูโคแมนแนน
เป็นสารประเภท คาร์โบไฮเดรท ซึ่ง
ประกอบด้วย กลูโคลส แมนโนส และ
ฟลุคโตส กลูโคแมนแนน สามารถลด
ปริมาณน้าตาลในเลือดได้ ก็เนื่องจากความเหนี่ยว ซึ่งยับยั้งการดูด
ซึมของกลูโคลสจากทางเดินอาหาร ยิ่งหนืดมาก็ยิ่งมีผลลดการดูด
ซึมกลูโคลส ดังนั้น กลูโคแมนแนน ซึ่งเหนียวกว่า gua gum จึงลด
น้าตาลได้ดีกว่า จึงใช้แป้งเป็นวุ้นเป็นอาหารสาหรับผู้ป่าย
โรคเบาหวาน สาหรับผู้ป่วยเป็นโรคมีไขมันในเลือดสูง
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
แยกเป็นแป้งส่วนทีเ่ ป็นเนื้อทราย แล้งชงน้าดืม
่ ใช้แป้ง 1 ช้อน
ชา ต่อน้า 1 แก้ว ชงดื่มวันละ 2-3 มื้อ ก่อนอาหารครึ่งชั่วโมง
ใช้หัวหุงเป็นน้ามัน ใส่บาดแผล กัด ฝ้าหนอง
ส่วนทีใ
่ ช้:
ใบแห้ง ดอกแห้ง ยอดอ่อน ช่อดอก
สรรพคุณ:
ใบ รักษาแผลฝี แผลไหม้ รักษาไขข้อ
อักเสบ แก้กลากเกลื้อน
น้าจากใบสด แก้ปวดหู
เมล็ด แก้โรคผิวหนัง แก้ปวดฟัน
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
ใบ พอกแผลฝี แผลไหม้ รักษาไขข้ออักเสบ แก้กลากเกลื้อน
น้าจากใบสด หยอดหู แก้ปวดหู
พริกขีห
้ นูสวน
ส่วนทีใ
่ ช้:
ทั้งเมล็ด
สรรพคุณ :
ทัง้ เมล็ด ใช้ปรุงรสอาหาร ช่วยเจริญ
อาหาร และรักษาอาการอาเจียน รักษาโรค
หิด กลาก รักษาโรคบิด
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
กระถิน
ส่วนทีใ
่ ช้:
ราก ยาง ใบอ่อน ดอก
สรรพคุณ :
ราก มีรสเฝื่อนฝาด เป็นยาอายุวัฒนะ แก้
พิษแมลงสัตว์กัดต่อย แก้ปวดฟัน แก้อักเสบ
ยาง เข้ายาแก้ไอ บรรเทาอาการระคาย
คอ
ใบอ่อน แก้แผลเรื้อรัง
ดอก แก้อาหารไม่ย่อย แก้ปวดท้อง
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
ราก ทาแก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย ต้มน้าอมแก้ปวดฟัน แก้อักเสบ
ใบอ่อน ตาพอกแก้แผลเรื้อรัง
ดอก ชงดื่ม ดองเหล้าดื่มแก้ปวดท้อง
ใบ,ราก ทายาหยอดตา
ดอกแก่ เข้ายาหอม แก้หืด บารุงหัวใจ
ราก ฝนรับประทาน แก้ร้อนใน, เสียด
ท้อง รักษาหลอดลมอักเสบ ขับประจาเดือน
ใบ ตาให้ละเอียด ผสมกับน้ามะพร้าวใหม่ๆ นาไปลนไฟ ทา
รักษาแผล ฝีพุพอง แก้ไข้ ขับน้านม
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
กุม
่ บก
ส่วนทีใ
่ ช้:
ใบ เปลือก กระพี้ แก่น ราก
สรรพคุณ :
ใบ ขับลม ่่าแม่พยาธิ เช่น พวกตะมอย แก้เกลื้อนกลาก
เปลือก ร้อน ขับลม แก้นิ่ง แก้ปวดท้อง ลงท้อง คุมธาตุ แก้โรค
ผิวหนัง
กระพี้ ทาให้ขี้หูแห้งออกมา
แก่น แก้ริดสีดวง ผอม เหลือง
ราก แก้มานกษัย อันเกิดแต่กองลม
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
เตยหอม
ส่วนทีใ
่ ช้:
ต้นและราก, ใบสด
สรรพคุณ :
ต้นและราก
- ใช้เป็นยาขับปัสสาวะ แก้กระษัย
ใบสด
- ตาพอกโรคผิวหนัง
- รักษาโรคหืด
- น้าใบเตย ใช้เป็นยาบารุงหัวใจให้ชุ่มชื่น
- ใช้ผสมอาหาร แต่งกลิ่น ให้สีเขียวแต่งสีขนม
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
1. ใช้เป็นยาขับปัสสาวะ
ใช้ต้น 1 ต้น หรือราก ครึ่งกามือ ต้มกับน้าดื่ม
ว่านกาบหอย
ส่วนทีใ
่ ช้:
ใช้ใบสด หรือตากแห้งเก็บไว้ใช้ และ
ดอก เมื่อเก็บดอกที่โตเต็มที่ แล้วตากแห้ง
หรืออบด้วยไอน้า 10 นาที แล้วจึงนาไป
ตากแห้ง เก็บเอาไว้ใช้
สรรพคุณ :
กรัม ต้มน้าดื่ม
ส่วนทีใ
่ ช้:
เปลือกต้น เปลือกลูก ใบ
สรรพคุณ :
เปลือกต้น รสเปรี้ยวฝาดเย็น รักษาโรค
ผิวหนัง
เปลือกลูก รสเปรี้ยวฝาดเย็น เป็นยา
สมานแผล
ใบ รสเปรี้ยวฝาดเย็น แก้ท้องร่วง แก้บิดมูกเลือด ดับพิษร้อน
ถอนพิษไข้ แก้ไข้รากสาด เป็นยาขับเหงื่อ ต้มเอาน้าอาบแก้ไข้
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
แก้ท้องร่วง แก้บิดมูกเลือด ดับพิษร้อนถอนพิษไข้ โดยใช้รากสด
50 กรัม ล้างน้าให้สะอาด สับเป็นชิ้นต้มในน้าสะอาด 500 ซีซี แล้ว
กรองเอาน้าดื่ม
แก้ไข้ และขับเหงื่อ โดยใช้ใบสด 15 – 25 ใบ ต้มในน้าสะอาด
แล้วเอาน้าอาบเป็นประจา
พิกล
ุ
ส่วนทีใ
่ ช้: ดอก เปลือก เมล็ด แก่นที่ราก ใบ
สรรพคุณ :
ผลสุก รับประทานแก้ปวดศีรษะและแก้
โรคในลาคอและปาก
มะรุม
ส่วนทีใ
่ ช้:
ราก เปลือก กระพี้ ใบ ดอก ฝัก
เมล็ด เนื้อในเมล็ด
สรรพคุณ :
ราก ที่จะช่วยบารุงไฟธาตุ แก้อาการ
บวม
กระพี้ ใช้แก้ไขสันนิบาด
ใบ มีแคลเซียม วิตามินซี และสารต้านอนุมูลอิสระสูงมาก ใช้แก้
เลือดออกตามไรฟัน แก้อักเสบ มีฤทธิ์เป็นยาระบายอ่อน ๆ
แคบ้าน
ส่วนทีใ
่ ช้:
ราก เปลือกต้น ใบ ยอดอ่อน ดอก
สรรพคุณ :
เปลือกต้น มีรสฝาด ใช้รักษาท้องเดิน แก้บิด มูกเลือด คุมธาตุ
ถ้ า กิ น มากท าให้ อ าเจี ย น ใช้ เ ป็ น ยาฝาดสมานทั้ ง ภายนอกและ
ภายใน ชะล้างบาดแผล
ใบ มีร สจืด มัน แก้ไ ข้เปลี่ ยนฤดู ไข้หวัด ถอนพิษ ไข้ ดับพิษ และ
ถอนพิษอื่นๆ
ยอดอ่อน ใช้รักษาไข้หัวลม
ดอก มีรสหวานเย็น แก้ไข้เปลี่ยนฤดู
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ราก น้าคั้นจากรากผสมกับน้าผึ้ง เป็นยาขับเสมหะ
มะขาม
ส่วนทีใ
่ ช้:
เนื้อมะขามสุก
สรรพคุณ :
เนื้อมะขามสุก แก้ท้องผูก เป็นยาระบาย
แก้ไอ ขับเสมหะ
มะขามป้อม
ส่วนทีใ
่ ช้:
ราก ผลแห้ง เมล็ด
สรรพคุณ :
ราก ยังแก้พิษตะขาบกัด แก้ร้อนใน ลด
ความดันโลหิต แก้โรคเรื้อน ส่วนเปลือก แก้
โรคบิด และฟกช้า ส่วนปมก้าน ใช้เป็นน้ายา
บ้วนปาก แก้ปวดฟัน
ผลแห้ง ใช้รักษาอาการท้องเสีย หนองใน เยื่อบุตาอักเสบ แก้ตก
เลือด
เมล็ด แก้คัน แก้หืด แก้โรคเบาหวาน หอบหืด หลอดลมอักเสบ
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
เมล็ด ก็สามารถนาไปเผาไฟผสมกับน้ามันพืช ทาแก้คัน แก้หืด
หรือจะตาเมล็ดให้เป็นผง ชงกับน้าร้อนดื่มแก้โรคเบาหวาน หอบหืด
หลอดลมอักเสบก็ได้
บอระเพ็ด
ส่วนทีใ
่ ช้:
ราก ต้น ใบ ดอก ผล
สรรพคุณ :
ราก สามารถนาไปดับพิษร้อน แก้ไข้พิษ
ไข้จับสัน
่ ช่วยให้เจริญอาหาร
ต้น ก็ช่วยแก้ไข้ได้เช่นกัน และยังช่วย
บารุงกาลัง บารุงธาตุ แก้ร้อนใน แก้สะอึก แก้เลือด
พิการ
มะละกอ
ส่วนทีใ
่ ช้:
ผลสุก ผลดิบ
สรรพคุณ :
ขับน้าดี (ช่วยในการย่อยไขมัน) ขับ
น้าเหลือง บารุงน้านม ขับพยาธิ รักษาโรค
ริดสีดวง
แก้ท้องผูกที่ดีมากๆ เป็นยาระบายชั้นดี
เพิ่มความชุ่มชื้นบนใบหน้า
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ว่านหางจระเข้
ส่วนทีใ
่ ช้:
วุ้นในใบสด ยางในใบ
สรรพคุณ :
วุ้ น ในใบสด รั ก ษาแผลน้ าร้ อ นลวก ไฟ
ไหม้ แก้ปวดแสบปวดร้อน แผลเรื้อรัง รักษาผิว
ที่ถูกแดดเผา แผลในกระเพาะอาหาร และช่วย
ถอนพิษ
ยางในใบ เป็นยาระบาย
เหง้า แก้โรคหนองใน
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
วุ้นในใบสด นามาพอกแผลน้าร้อนลวก ไฟไหม้ แก้ปวดแสบปวด
ร้อน แผลเรื้อรัง รักษาผิวที่ถูกแดดเผา แผลในกระเพาะอาหาร และ
ช่วยถอนพิษได้ เพราะว่านหางจระเข้มีสรรพคุณช่วยสมานแผล แต่
มีข้อแนะนาว่า ก่อนใช้ควรทดสอบดูก่อนว่าแพ้หรือไม่ โดยเอาวุ้นทา
บริเวณท้องแขนด้านใน ถ้าผิวไม่คันหรือแดงก็ใช้ได้ นอกจากส่วน
วุ้นในใบสดแล้ว
เหง้า ก็นาไปต้มน้ารับประทาน แก้โรคหนองในได้ด้วย
1. หอมหัวใหญ่ ใช้ครึ่งหัว
สับประรด
ส่วนทีใ
่ ช้:
ราก หนาม ใบสด ผลดิบ ผลสุก ไส้กลาง
เปลือก แขนง ยอดอ่อน
ฟ้าทะลายโจร
ส่วนทีใ
่ ช้:
ทั้งต้น (สด- แห้ง) และใบ
สรรพคุณ:
ใบ รั กษาแผลน้าร้ อนลวก แก้ไ ฟไหม้ แก้
บิดชนิดติดเชื้อ แก้ทางเดิน อาหารอักเสบ แก้
มะระจีน
ส่วนทีใ
่ ช้:
ผล ราก เถา เมล็ด
สรรพคุณ:
ผล มีฤทธิ์ในการลดระดับน้าตาลในเลือด
ดังที่ได้กล่าวไปแล้ว และนอกจากนั้น ยัง
สามารถใช้ทาภายนอก แก้ผิวหนังแห้ง ลดอาการระคายเคือง
ผิวหนังอักเสบ
ราก ตามตารากล่าวว่ามีฤทธิ์ ฝาดสมาน ใช้รักษาโรคริดสีดวง
ทวารหนัก แก้บิด แก้ไข
เถา มีสรรพคุณช่วยดับพิษร้อน แก้บิด
เมล็ด มีรสขมใช้ขับพยาธิตัวกลม
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ราก ต้มดื่มแก้ไข้
ส่วนทีใ
่ ช้:
ส่วนหัว
สรรพคุณ:
ช่วยขับลม แก้ท้องอืดเฟ้อ บารุงธาตุ
ช่วยรักษาโรคกลากเกลื้อน
รักษาทอนซิลอักเสบ
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ใช้น้าคั้นหัวกระเทียมผสมน้าอุ่นและเกลือ ใช้กลั้วคอเพื่อรักษา
ทอนซิลอักเสบ นอกจากนี้กระเทียมยังช่วยรักษาโรคกลากเกลื้อน
ได้ โดยนากระเทียมมาตาให้ละเอียดคั้นเอาน้าทาบริเวณที่เป็นวันละ
2-3 ครั้ง 5-10 วัน อาการจะดีขึ้นและทาต่อจนกว่าจะหาย
พริกไทย
ส่วนทีใ
่ ช้:
ดอก เมล็ด ใบ เถา ราก น้ามันหอมระเหย
สรรพคุณ:
ดอก มีการระบุในตาราสมุนไพรไทยว่ามี
สรรพคุณ แก้ตาแดงเนื่องจากความดันโลหิต
สูง
เมล็ด มีสรรพคุณในการใช้เป็นยาช่วยย่อยอาหาร ขับสารพิษ
ตกค้าง ขับเสมหะ บารุงธาตุ แก้ท้องอืด ขับเหงื่อ ขับปัสสาวะ แก้ระดู
ขาว
บัวหลวง
ส่วนทีใ
่ ช้:
ดีบัว ดอก เกษรตัวผู้ เมล็ด ไส้ของเมล็ด
ยางจากก้านใบและก้านดอก เง่า ราก
สรรพคุณ :
ดีบว ั มี Methylcorypalline ซึ่งเป็นตัวทา
ให้เส้นเลือดขยาย
กระดังงาไทย
ส่วนทีใ
่ ช้:
ดอกแก่จัด ใบ เนื้อไม้
สรรพคุณ :
ดอกแก่จด ั - ใช้เป็นยาหอมบารุงหัวใจ บารุงโลหิต บารุงธาตุ แก้
ลมวิงเวียน ชูกาลังทาให้ชุ่มชื่น ให้ น้ามันหอมระเหย ใช้แต่งกลิ่น
เครื่องสาอาง น้าอบ ทาน้าหอม ใช้ปรุงยาหอม บารุงหัวใจ
ใบ, เนื้อไม้ เป็นยาขับปัสสาวะพิการ
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ใบ, เนื้อไม้ - ต้มรับประทาน เป็นยาขับปัสสาวะพิการ
ส่วนทีใ
่ ช้ :
หัว ใบสด
สรรพคุณ :
หัว
- รับประทานแก้พิษอักเสบ
ดับพิษกาฬ พิษร้อน
- แก้ไข้พิษเซื่องซึม แก้เริม
ใบสด
- ขับระดู
- ตาพอกฝี หรือหัวละมะลอก งูสวัด เริม ทาให้เย็น ถอนพิษ แก้
ปวดแสบปวดร้อน
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ใช้ใบสด 5-6 ใบ ล้างน้าให้สะอาด ตาในภาชนะทีสะอาด ใส่
พิมเสนเล็กน้อย
ใช้ใบสด 5-6 ใบ โขลกผสมกับสุรา ใช้น้าทา และพอกบริเวณที่เป็น
ด้วยก็ได้
ข้อสังเกต - ในการใช้ว่านมหากาฬรักษาเริม และงูสวัด เมื่อหายแล้ว
มีการกลับเป็นใหม่น้อยกว่าเมื่อใช้
ทองกวาว
ส่วนทีใ
่ ช้:
ดอก ยาง ใบ เมล็ด
สรรพคุณ:
ดอก
- รับประทานเป็นยาถอนพิษไข้ แก้กระหายน้า
- ผสมเป็นยาหยอดตา แก้เจ็บตา ฝ้าฟาง
- เป็นยาขับปัสสาวะ สมานแผลปากเปื่อย แก้พิษฝี
ยาง ใช้แก้ท้องร่วง
ใบ
- รักษาฝี และสิว แก้ปวด ถอนพิษ
- แก้ท้องขึ้น ขับพยาธิ แก้ริดสีดวง
เมล็ด
- ขับไส้เดือน แก้ผิวหนังอักเสบเป็นผื่นแดงและแสบร้อน
ข้อควรระวัง : เนื่องจากหลักฐานทางด้านความเป็นพิษมีน้อย จึงควร
ที่จะได้ระมัดระวังในการใช้ และไม่ควรใช้ติดต่อกันนานๆ
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
เมล็ด บดผสมน้ามะนาว ทาแก้ผิวหนังอักเสบเป็นผื่นแดงและแสบ
ร้อน
ใบ ตาพอกฝี และสิว แก้ปวด ถอนพิษ
ทานตะวัน
ส่วนทีใ
่ ช้:
แกนต้น ใบ ดอก ฐานรองดอก เมล็ด
เปลือกเมล็ด ราก
แก้ไอ แก้ไข้หวัด
เปลือกเมล็ด แก้อาการหูอื้อ
ปัสสาวะ
ข้อห้ามใช้ : ห้ามใช้ในหญิงมีครรภ์
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
แก้อาการปวดหัว ตาลาย ใช้ฐานรองดอกที่แห้งแล้ว ประมาณ
25- 30 กรัม นามาตุ๋น กับไข่ 1 ฟอง รับประทานหลังอาหารวันละ 2
ครั้ง
แก้อาการช่วยขับปัสสาวะขุน ่ ขาว และขับปัสสาวะ ให้ใช้
แกนกลางลาต้น ยาวประมาณ 60 ซม. (หรือประมาณ 15 กรัม ) และ
รากต้นจุ้ยขึ้งฉ่ายราว 60 กรัม ใช้ต้มคั้นเอาน้า หรือใช้ผสมกับน้าผึ้ง
รับประทาน
แก้อาการปวดท้องโรคกระเพาะ และปวดท้องน้อยก่อนหรือระยะ
ที่เป็นรอบเดือน ให้ใช้ฐานรองดอก 1 อัน หรือประมาณ 30- 60 กรัม
ราก ขับปัสสาวะ
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ขับปัสสาวะ
ครั้ง ก่อนอาหาร
บานเย็น
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ราก ใบ หัว
สรรพคุณ :
ราก เป็นยาถ่าย
ใบ แก้คัน แก้ฝี
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
มะพร้าว
ส่วนทีใ
่ ช้ :
เปลือกผล กะลา ถ่านจากกะลา น้ามันที่ได้
สรรพคุณ :
โรคกระเพาะ และแก้อาเจียน
น้ามันทีไ
่ ด้จากการเผากะลา ใช้ทา บาดแผล และโรคผิวหนัง แก้
พยาธิ
น้ามันจากเนือ
้ มะพร้าว ใช้ทาแก้กลาก และบาดแผลที่เกิดจาก
ชนิดที่บริสุทธิ์มากๆ ใช้เป็นตัวทาลายในยาฉีดได้
เส้นเลือดแก้ภาวะการเสียน้าได้
ปากเจ็บ
สารสีนาตาล
้ ไหลออกมาแข็งตัวที่ใต้ใบ ใช้ห้ามเลือดได้ดี
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
มะตูม
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ผลโตเต็มที่ ผล
แก่จัดแต่ยังไม่สุก
ผลสุก ใบ ราก
ผลแก่จด
ั แต่ยงั ไม่สุก น้ามาเชื่อมรับประทานต่างขนมหวาน จะมี
ธาตุของผู้สูงอายุ ที่ท้องผูกเป็นประจา
ใบ ใส่แกงบวช เพื่อแต่งกลิ่น
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ชงน้าเดือดความแรง 1 ใน 10 ดื่ม
จันทน์ลก
ู หอม
ส่วนทีใ
่ ช้ :
เนื้อไม้ ผล
สรรพคุณ :
เนื้อไม้ มีรสขม หวาน ทาให้เกิดปัญญา
ขับพยาธิ
บานไม่รโู้ รยดอกขาว
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ดอก ทั้งต้น และราก ดอก เก็บเมื่อดอกแก่
เอามาตากแห้ง เอาก้านดอกออกเก็บไว้ใช้ ดอก
แห้งมีลักษณะกลมหรือยาวรี ส่วนมากออกเป็น
ช่อเดี่ยว แต่มีบางครั้งอาจติดกัน 2-3 ช่อ ดอกที่
ดีคือดอกที่มีขนาดโตๆ
สรรพคุณ :
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ราก เปลือกต้น ฝักอ่อน เมล็ด
สรรพคุณ :
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
เปลือกต้นตาผสมกับสุรา
- ใช้เป็นยากวาดประซะพิษซางเด็กชนิดเม็ดเหลือง
- ใช้ฉีดพ่นตามตัวคนคลอดบุตรที่ทนการอยู่ไฟไม่ได้ ทาให้
ผิวหนังชา
- ทารอบ ๆ ฝี แก้ปวดฝีทาแก้อาการฟกบวมอักเสบ
เปลือกต้นสดตาผสมกับน้าส้ม ซึ่งได้จากรังมดแดงหรือเกลือ
สินเธาว์
หยุด
ไฟ บารุงโลหิต
โรคมานน้า เปลือกต้มรวมกับ
สมุนไพรหลายชนิด แยกเอาน้ามันมาทาแก้
- แก้องคสูตร
- แก้ริดสีดวงทวารหนัก ทวารเบา
- แก้ฟกบวม แก้คัน
มะดัน
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ใบ ราก ผล
สรรพคุณ :
ใบและราก
- เป็นยาระบายอ่อนๆ
- เป็นยาสกัดเสมหะในลาคอดี
ผล
- เป็นยาสกัดเสมหะในลาคอดี
- เป็นอาหาร
ฟอกโลหิต
มะเฟือง
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ดอก ใบ ผล ราก
สรรพคุณ :
ดอก ขับพยาธิ
อาการอักเสบ
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
จาปา
แหล่งเรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่น “ด้านสมุนไพรรักษาโรค” หน้า 86
ส่วนทีใ
่ ช้ :
กลั่นจากดอก
สรรพคุณ :
ใบ แก้โรคเส้นประสาทพิการ แก้ป่วงของทารก
โลหิต
ตามข้อ
กระพี้ ถอนพิษผิดสาแดง
เนื้อไม้ บารุงโลหิต
ราก ขับโลหิตสตรีที่อยู่ในเรือนไฟให้ตก
น้ามันกลัน
่ จากดอก แก้ปวดศีรษะ แก้ตาบวม
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ราก
ปรุงเป็น ยาต้ม
รับประทานขับโลหิตสตรีที่อยู่ในเรือนไฟให้ตก
การแพ้
วิธใ
ี ช้และปริมาณการใช้ :
กุม
่ น้า
ส่วนทีใ
่ ช้:
ใบ เปลือก กระพี้ แก่น ราก ดอก ผล
สรรพคุณ :
ใบ ขับเหงื่อ
เปลือก แก้สะอึก
กระพี้ แก้ริดสีดวงทวาร
แก่น แก้นิ่ว
ราก ขับหนอง
ใบ แก้ปวดเมื่อย แก้เส้นเอ็น
ผลแก่จด
ั - รสเผ็ดร้อน แก้ลม บารุงธาตุไฟ แก้หืดไอ แก้เสมหะ
โดยมากนามาเป็นเครื่องเทศ)
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
อาเจียนที่เกิดจากธาตุไม่ปกติ
ถ้าไม่มีผลใช้เถาต้มแทนได้
อาการไอ และขับเสมหะ
กวาดคอ หรือจิบบ่อยๆ
ผลดีปลีแห้งใช้เป็นเครือ
่ งเทศ ประกอบอาหาร มีรสเผ็ดร้อน ขม
มะแว้งต้น
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ราก ทั้งต้น ใบ ผล
สรรพคุณ :
ออกทางทวารหนัก ทวารเบา
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้ :
ส่วนทีใ
่ ช้:
เนื้อไม้ ราก ใบ ดอก ผล ใบสด ต้น
สรรพคุณ:
เนื้อไม้ ใช้เป็นยาควบคุมธาตุ ถอนพิษเบื่อ
เมาทุกชนิดและใช้รักษาบาดแผล ราก ใช้ต้ม
น้าดื่มแก้ไข แก้กามโรค ใบ ใช้ตาให้ละเอียด
แล้วคั้นเอาน้าดื่มเป็นยาเบื่อและขับพยาธิ ดอก ขับเสมหะ แก้ไอ ผล
แก้ปวด บารุงปอด ใบสด ใช้พอกแก้สิว ต้น ใช้ขับปัสสาวะ ขับเสมหะ
แก้ไอ และอาการบวม
วิธีและปริมาณทีใ
่ ช้:
ราก ใช้ต้มน้าดื่มแก้ไข แก้กามโรค
ใบ ใช้ตาให้ละเอียดแล้วคั้นเอาน้าดื่มเป็นยาเบื่อและขับพยาธิ
ใบสด ใช้พอกแก้สิว
คาฝอย
ส่วนทีใ
่ ช้:
ดอกหรือกลีบที่เหลืออยู่ที่ผล เกสร เมล็ด น้ามันจากเมล็ด ดอก
แก่
สรรพคุณ:
ดอก หรือกลีบทีเ่ หลืออยู่ทผ
ี่ ล รสหวาน บารุงโลหิตระดู แก้
น้าเหลืองเสีย แก้แสบร้อนตามผิวหนัง
บารุงโลหิต บารุงหัวใจ บารุงประสาท ขับระดู แก้ดีพิการ โรค
ผิวหนัง ฟอกโลหิต ลดไขมันในเส้นเลือด ป้องกันไขมันอุดตัน
นางแย้ม
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ต้น ใบ และราก
สรรพคุณ :
ใบ แก้โรคผิวหนัง ผื่นคัน
ราก
- ขับระดู ขับปัสสาวะ
- แก้หลอดลมอักเสบ ลาไส้อักเสบ
- แก้เหน็บชา บารุงประสาท รวมทั้งเหน็บชาที่มีอาการบวมช้า
- แก้ไข้ แก้ฝีภายใน
- แก้ริดสีดวง ดากโผล่
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ใบสด
สรรพคุณ :
ยารักษาโรคผิวหนัง ผื่นคัน
วิธีและปริมาณทีใ ่ ช้:
ใช้ใบสด 2-3 ใบ นามาล้างให้สะอาด ตาให้ละเอียด ใช้ทาบริเวณ
ที่เป็นโรคผิวหนัง วันละ 2-3 ครั้ง
ติดต่อกัน 3-4 วันจะเห็นผล
หมายเหตุ : เป็นสมุนไพรที่ใช้เฉพาะภายนอก ห้ามรับประทาน
เนื่องจาก ใบ ถ้ารับประทานเข้าไปทาให้คลุ้มคลั่ง ตาพร่า มึนงง
เมล็ด ถ้ารับประทานเข้าไปทาให้ประสาทหลอน
เปล้าน้อย
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ใบสด
เหงือกปลาหมอ
ส่วนทีใ
่ ช้ :
ต้น และใบ ทั้งสดและแห้ง ราก เมล็ด
สรรพคุณ :
ต้นทัง้ สดและแห้ง - แก้แผลพุพอง น้าเหลืองเสีย เป็นฝีบ่อยๆ
ใบ - เป็นยาประคบแก้ไขข้ออักเสบ แก้ปวดต่าง ๆ รักษาโรค
ผิวหนัง ขับน้าเหลืองเสีย
ราก
- ขับเสมหะ บารุงประสาท แก้ไอ แก้หืด
- รักษามุตกิดระดูขาว
เมล็ด
- ปิดพอกฝี
- ต้มดื่มแก้ไอ ขับพยาธิ ขับน้าเหลืองเสีย