‫دراوى ئەلیکترۆنى‬

‫‪:‬ئامادەکردنى‬
‫‪:‬بەسەرپەرشتى‬

‫‪2019-2020‬‬

‫‪1|Page‬‬
 ‫پێرست‬

‫بابەت‬ ‫الپەرە‬

‫پێشەکى‬ ‫‪3‬‬

‫دراوى ئەلیکترۆنى چییە؟‬ ‫‪4‬‬

‫الیەنە باشەکانى دراوى‬
‫‪6‬‬
‫ئەلیکترۆنى‬
‫الیەنە خرپەکانى دراوى‬
‫‪8‬‬
‫ئەلیکترۆنى‬
‫دراوى ئەلیکترۆنى لە‬
‫‪9‬‬
‫کوردستاندا‬
‫سەرچاوەکان‬ ‫‪11‬‬

‫‪2|Page‬‬
 ‫پێشەکى‬
‫دانیشتوانى جیهان لە کۆن دا دراویان نەزانیوە چیە تا ‪5000‬‬
‫ساڵ پیش ئیستا ‪ ,‬هەرکەسێ شتێکى بویستایە بەگورینەوە‬
‫ئەنجامى دەدا ‪ ،‬واتە شتێ بەرامبەر شتێ کارێک بەرامبەر کارێک‬
‫بەالم لە سەردەمى هیلێنى یەکەم بۆ یەکەمجار دراوى ئاسن‬
‫هێنرایە ئارا کۆمەلێک ئاسن لە کرین و فرۆشتن دا بەکار هێنراوە‬
‫ئەم کۆمەلە ئاسنە بە گالیسکە دەگوازرایەوە بۆ بازارەکان و‬
‫خەلکى کەوتە بەکارهێنانى کانزا بەنرخەکانى وەک زیو‬
‫لیرەشەوە دراوێک داهێنرا کە کێشى هەبوو ‪ .‬ئەم دراوە زیویانە‬
‫بەکارهینرا لە رؤژهەالتى کۆن تا سەدەى حەوتەمى پێش زایین ‪,‬‬
‫هەرپارچە دراوێک لەالیەن کریار و فڕۆشیارەوە دەکێشرا بۆ‬
‫زانینى راست و دروستى کیشەکەى و پاشماوەى فیرعەونەکانى‬
‫میسر ئەوەیان دەرخستوە کە وێنەى ئەوکەسانەیان کێشاوە کە‬
‫خەریکى ئەو کارەن لە بازارەکان‪.‬‬

‫‪3|Page‬‬
 ‫دراوى ئەلیکترۆنى چییە؟‬
‫هەموو جوڵەکانى دراو لەدەستى تاکەوە ب‪C‬ۆ بازرگ‪C‬ان و وڵات‪C‬ان ل‪C‬ە‬
‫جیه‪CCC‬انى ئ‪CCC‬ەمرۆدا لەرێگ‪CCC‬ەى بانکەکان‪CCC‬ەوە ئ‪CCC‬ەنجام دەدرێت و‬
‫بەس‪CC‬ەرچاوەیەکى س‪CC‬ەرەکى پەرەپێ‪CC‬دانى‪ C‬بازرگ‪CC‬انى و ئ‪CC‬ابوورى و‬
‫دارایى نوێى دادەنرێن‪ ،‬بەڵام تا ئێستا گلەیى و گازندە لەبانکەکان‬
‫هەی‪CC‬ە ک‪CC‬ە ن‪CC‬ەتوانراوە کۆن‪CC‬ترۆڵ و رێگ‪CC‬رى ل‪CC‬ەهاککردنى بگ‪CC‬یرێت‪C،‬‬
‫هەروەها نرخى خزمەتگوزارییەکان دابەزێنرێت‪.‬‬
‫س‪CCCCCCCC‬اڵی ‪ 2008‬ک‪CCCCCCCC‬ە‬
‫بەس‪CCC‬ەرەتاى دەرک‪CCC‬ەوتنى‬
‫ق‪CCCC‬ەیرانی دارایی جیه‪CCCC‬ان‬
‫دادەن‪CCCCCC‬رێت‪ ،‬زۆرت‪CCCCCC‬رین‬
‫ڕەخن‪CCCCCC‬ە ڕووب‪CCCCCC‬ەرووى‬
‫بانک‪CCC‬ەکان کرای‪CCC‬ەوە ک‪CCC‬ە‬
‫ن‪CCC‬ەیانتوانیوە رێگ‪CCC‬ربن ل‪CCC‬ە‬
‫دروس‪CCCC‬تبوونى ق‪CCCC‬ەیرانى‬
‫دارایى‪ ،‬بۆی‪CCC‬ە پس‪CCC‬پۆرانى‬
‫ئابوورى و دارایى لەجیهان‬
‫ب‪CC‬ەدواى رێگ‪CC‬ە چارەس‪CC‬ەرى ن‪CC‬وێى ب‪CC‬ۆ پرۆس‪CC‬ەى ئ‪CC‬ابوورى جیه‪CC‬ان‬
‫دەگەڕان‪ ،‬ل‪CC‬ەو س‪CC‬اڵەدا کەس‪CC‬ێکی نەناس‪CC‬راو ب‪CC‬ەناوی “ساتۆش‪CC‬ی‬
‫ناکامۆتۆ”کە ئێستا ناسنامەی نادی‪CC‬ارە‪ ،‬دراوێکی دیجیت‪CC‬اڵی ب‪CC‬ەناوی‬
‫بیتکۆین دامەزراند‪.‬‬
‫بۆی‪CCC‬ە س‪CCC‬اڵ ‪ 2018‬ب‪CCC‬ە س‪CCC‬ەرەتاى شۆرش‪CCC‬ێکى ن‪CCC‬وێى دراوى‬
‫ئەلیکترۆنى‪ C‬لە جیهان دادەنریت‪ ،‬لەبەرئەوەى لە ئێستادا زیاتر ل‪CC‬ە‬
‫ه‪CC‬ەزارو ‪ 200‬دراوى ئ‪CC‬ەلیکترۆنى جی‪CC‬اواز لەس‪CC‬ەر ئاس‪CC‬تى جیه‪CC‬ان‬
‫هەیە‪ ،‬ئامانج لە دامەزراندنی ئەم دراوە ئەلیکترۆنیانە ئەوەی‪CC‬ە ک‪CC‬ە‬
‫دەسەڵاتی دارایی و بازرگانی ل‪CC‬ە دەس‪CC‬ت بانک‪CC‬ەکان و رێکخ‪CC‬راوە‬
‫داراییەکان دەربهێنرێت‪.‬‬

‫‪4|Page‬‬
‫لەرێگ‪CC‬ەى دراوە ئەلیکترۆنییەکان‪CC‬ەوە ب‪CC‬ۆ یەک‪CC‬ەمجار دەت‪CC‬وانرێت‬
‫کەسەکان بەبێ ئەوەى هیچ بانک و حکومەت و ناوەندێکی دارایی‬
‫ئاگاداربکەنەوە دووبەدوو مامەڵە بکەن و پارەو س‪CC‬امان ب‪CC‬ۆ ی‪CC‬ەکتر‬
‫بگوازن‪CC‬ەوە‪ ،‬ئ‪CC‬ەم متمانەی‪CC‬ەش ل‪CC‬ەڕێی ناوەن‪CC‬دە دارایی‪CC‬ەکان ی‪CC‬ان‬
‫بانکەکانەوە دروستنابێ‪ ،‬بەڵکو لەڕێی داهێنانی دراوی دیجیتاڵی و‬
‫هەندێ کۆدی زیرەکی کۆمپیوتەرییەوە دەبێت کە بە بل‪CC‬ۆک چ‪CC‬ەین‬
‫ناس‪CC‬راوە ک‪CC‬ە ت‪CC‬ۆڕێکی ن‪CC‬وێی ئینتەرنێتیی‪CC‬ە ک‪CC‬ە ل‪CC‬ەڕێی ملیۆن‪CC‬ەها‬
‫کۆمپیۆت‪CC‬ەر و س‪CC‬ێرڤەری زەبەالح‪CC‬ەوە رێگ‪CC‬ە ب‪CC‬ە گواس‪CC‬تنەوە و‬
‫پاشەکەوتکردن و بەڕێوەبردنی س‪CC‬امان دەدات‪ ،‬ج‪CC‬ا ئ‪CC‬ەو س‪CC‬امانە‬
‫پ‪CC‬ارە بێت ی‪CC‬ان پارچ‪CC‬ە مۆس‪CC‬یقایەک ی‪CC‬ان بەره‪CC‬ەمێکی‪ C‬هون‪CC‬ەری‪،‬‬
‫ئ‪CCCCC‬ەوەش ب‪CCCCC‬ەبێ هیچ نێوەندگیریی‪CCCCC‬ەک‪ C.‬دراوی ئ‪CCCCC‬ەلیکترۆنی‬
‫داهێنراوێکی ن‪CC‬وێی ب‪CC‬واری دارایی و بازرگانیی‪CC‬ە‪ ،‬ک‪CC‬ە س‪CC‬ەرەتاکەی‬
‫دەگەڕێت‪CC‬ەوە ب‪CC‬ۆ س‪CC‬اڵی ‪ ٢٠٠٩‬ک‪CC‬ە ب‪CC‬ۆ یەک‪CC‬ەمین ج‪CC‬ار بیتک‪CC‬ۆین‪C‬‬
‫دروستکراو و کرینی ئۆنڵای‪C‬نی پێ‪C‬دەکرێت‪ .‬ل‪C‬ە ئێستاش‪C‬دا چەن‪C‬دین‬
‫جۆری نوێی دراوی ئەلیکترۆنی‪ C‬دروستبوون ل‪CC‬ە جیهان‪CC‬دا و رۆژان‪CC‬ە‬
‫نرخ‪CC‬ەکانیان گۆڕانکاری‪CC‬ان بەسس‪CC‬ەردادێت‪ .‬دراوی ئ‪CC‬ەلیکترۆنی و‬
‫کریپتۆکەرێنس‪CC‬ی زۆرج‪CC‬ار ل‪CC‬ە جی‪CC‬اتی یەک‪CC‬دی ب‪CC‬ەکارهاتوون ب‪CC‬ەڵام‬
‫جیاوازییەکی جەوهەریان هەیە کە زۆرجار شارەزایانی ئ‪CC‬ابووریش‬
‫لە ن‪CC‬اوخۆ و دەرەوەش کەوتونەت‪CC‬ە هەڵ‪CC‬ە ل‪CC‬ەو جیاوازی‪CC‬ەدا‪ .‬دراوی‬
‫ئ‪CC‬ەلیکترۆنی‪ C‬ب‪CC‬ە گش‪CC‬تی بری‪CC‬تین ل‪CC‬ە دراوێ‪CC‬ک ک‪CC‬ە زی‪CC‬اتر ل‪CC‬ە الی‪CC‬ەن‬
‫بانکەکان‪CC‬ەوە بەره‪C‬ەم دەهێ‪CC‬نرێن و وەک‪CC‬و یەکەی‪C‬ەک ب‪C‬ەکاردێن ل‪CC‬ە‬
‫جیاتی بەکارهێنانی پارەی کاش (نەختینە) ب‪CC‬ەڵام کریپتۆکەرێنس‪CC‬ی‬
‫(دراوی گریمانەیی – العملة المشفرة) ئەو دراوان‪CC‬ەن ک‪CC‬ە ت‪CC‬اوەکو‬
‫ئێستا بە گشتی لە دەرەوەی الیەنێکی حکومی کاریان پێ‪CC‬دەکرێت‬
‫و هێش‪CC‬تا ب‪CC‬ە یاس‪CC‬ایی ن‪CC‬ەکراون‪ .‬هەرچەن‪CC‬دە ئەم‪CC‬ە ب‪CC‬ەمانای ئ‪CC‬ەوە‬
‫نایەت کە یاسایی نین بەڵام هێشتا نەخراونەتە قاڵبێکی مەرکەزی‬
‫ک‪CC‬ە حکوم‪CC‬ەتێک‪ ،‬الی‪CC‬ەنێک ی‪CC‬ان کۆمپانیای‪CC‬ەکی ب‪CC‬اوەڕپێکراو ب‪CC‬ە‬
‫مەرکەزی بکات و کارەکانی ڕێک بخات‪.‬‬

‫‪5|Page‬‬
 ‫الیەنە باشەکانى دراوى ئەلیکترۆنى‬

‫لە ئێستادا دراوە ئەلیکترۆنیەکان میدیاکانی جیهانی بە خۆیەوە‬

‫سەرقاڵ کردوە و کوردستانیش بێبەش نییە لەو گەشەسەندن و‬
‫داهێنراوە نوێیانەی جهیانگیری بە خۆیەوە دەیانبینێت‪ .‬دارا کەریم‬
‫مەحمود مامۆستای زانکۆ و گەشەپێدەری کریپتۆکەرێنسی لە‬
‫کوردستان و عێراق خاوەنی پلەی دایامۆند لە کۆمپانیای‬
‫وەنالیف‪-‬وەنکۆین لە بارەی الیەنە باشەکانیەوە بۆ کوردستانی‬
‫نوێ وتی‪ :‬کریپتۆکەرێنسیەکانی بە گشتی لەسەر سیستمێک‬
‫بنیاتدەنرێت‪ C‬کە پێی دەوترێت (بلۆکچەین – ‪ .)Blockchain‬ئەم‬
‫سیستمە نەک هەر کاری دراوی پێدەکرێت بەڵکو بگرە‪ C‬دەتوانرێت‬
‫لە هەموو کایە ئابووری و سیاسی و کۆمەڵایەتی و تەندروستی و‬
‫ئەندازیارییەکاندا سودی لێوەربگیرێت‪ C‬و ژیانی مرۆڤایەتی بە‬
‫تەواوەتی بباتە قۆناغێکی جیاوازەوە‪ .‬هەروەها بلۆکچەین هەرگیز‬
‫هاک ناکرێت و تا ئێستا هیچ کەس نەیتیوانیوە‪ C‬ئەو کارە بکات‪.‬‬
‫ئەوەی هاک کراوە ئەکاونتی ئەو بۆرسانەیە کە کاری ئەم‬
‫کریپتۆکەرێنسیانە ڕێکدەخەن‪ ،‬یان بۆرسەکە خۆیەتی‪ ،‬بۆیە لەم‬
‫تاقیکردنەوەیەشدا بلۆکچەین براوەیە و وڵاتان نایانەوێت لەم‬
‫شۆڕشە سەرتاسەرییە دوابکەون‪.‬‬
‫هەریەک لە سەرۆکی سندوقی دراوی نێودەوڵەتی و وەزیری‬
‫خەزێنەی ئەمریکا و پوتنی سەرۆکی ڕوسیا و چەندین شارەزای‬
‫ئابووری و تەکنەلۆجی گەشبینن بەم شۆڕشە نوێیە و پێیان وایە‬
‫کە بلۆکچەین گەورەترین کێشەکانی ئابووری لە جیهاندا‬
‫چارەسەر دەکات‪ ،‬تەنانەت دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکا لە‬
‫تویتێکیدا‪ C‬ئاماژە بەوە دەدات کە خۆی ساتۆشی ناکامۆتۆیە‬
‫(خاوەنە نادیارەکەی بیتکۆین) و ئەبێ یاساکانی ئەمریکا بە پێی‬
‫کریپتۆکەرێنسی و بیتکۆین بگونجێندرێن‪C.‬‬
‫پێچەوانەی دراوە کاغەزییەکانە بە هەمان شێوە‪ ،‬دراوی بە‬
‫شفرەکراو یاخود دراوی ئەلکترۆنی جۆرە دراوێکی تازەیە‪.‬‬
‫‪6|Page‬‬
 ‫کۆنترینیان‪ C‬کە بیتکۆینە (‪ )Bitcoin‬تەمەنی تەنها ‪ ٩‬ساڵە‪ .‬بە‬
‫پێچەوانەی دراوە کاغەزییەکانەوە دراوی ئەلکترۆنی دراوێکی‬
‫المەرکەزیە واتە پێویست بە هیچ بانکێکی‪ C‬مەرکەزی ناکات بۆ‬
‫چاپ کردنی‪ .‬بەڵکو لە رێگەی سیستمی کۆمپیتەرییەوە بە‬
‫شێوەیەکی ال مەرکەزی کە هەر یەکێک لە ئێمە دەتوانێت چاپی‬
‫بکات بە پێی ئەو رێسا ئەلکترۆنییەی بۆی دانراوە‪ .‬وتیشی‪،‬‬
‫ژمارەی کۆینەکانی هەر دراوێك دیاری کراوە کە لەوە زیاتر‬
‫ناتوانرێت چاپ بکرێت‪ .‬ئەمەش دەبێتە یەکێک لە گەورەترین‬
‫سوودەکانی‪ .‬دراوە کاغەزییەکان‪ ،‬بانکی مەرکەزی هەر کاتێک‬
‫بیەوێت دراوی زیاتر چاپ دەکات ئەمە یەکێکە لەو هۆکارانەی کە‬
‫‪ ١٠٠‬دۆالری ئەمڕۆ بەهاکەی نزمترە لە ‪ ١٠٠‬دۆالری ‪ ١٠‬یان ‪٢٠‬‬
‫ساڵی رابردوو‪ .‬بەڵام دراوی ئەلکترۆنی کە زۆر جار وەکو ئاڵتون‬
‫سەیری دەکرێت بە تێپەڕبوونی کات بەهاکەی خۆی لە دەست‬
‫نادات‪.‬‬
‫گواستنەوەی ئاسانە‪ :‬یەکێکی تر لە سوودە گەورەکانی دراوی‬
‫ئەلکترۆنی بۆ گواستنەوە لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی تر لە‬
‫وڵاتێکەوە بۆ وڵاتێکی تر پێویست بە بانک ناکات‪ .‬هەر کەسێک‬
‫دەبێتە بانکی خۆی بەم شێوەیەش ئەو پارانەی کە هەتە‬
‫نابەسرێتەوە بە دۆخی ئابووری ئەو وڵاتەی کە تیایدا دەژیت‪ ،‬کە‬
‫هەندێک جار بە هۆی جەنگەوە یان تێکچونی باری ئابووری لە‬
‫وڵاتێکدا‪ C‬ئەو کەسانەی پارەکانیان لە بانک داناوە دەفەوتێت یاخود‬
‫بە رێژەیەکی زۆر لە کاتێکی زۆر کەمدا بەهاکەی لەدەستدەدا‪.‬‬

‫‪7|Page‬‬
 ‫الیەنە خراپەکانى دراوى ئەلیکترۆنى‬
‫ئ‪CC‬ەم دراوە جگ‪CC‬ە ل‪CC‬ەو الیەن‪CC‬ە باش‪CC‬انەی ک‪CC‬ە باس‪CC‬کران ل‪CC‬ە ئێس‪CC‬تادا‬
‫باسێکی زیاتر هەیە لەسەر الیەن‪CC‬ە خ‪CC‬راپ و مەترس‪CC‬ییەکانی و ل‪CC‬ە‬
‫بنەڕەتدا کریپتۆکەرێنسی ب‪CC‬ۆ ک‪CC‬اری (دارک نێت) ب‪CC‬ەکار دەه‪CC‬ات و‬
‫لەڕێی‪CC‬ەوە ئ‪CC‬ەتوانرا ه‪CC‬ەموو ک‪CC‬ارێکی ش‪CC‬اراوە و نادی‪CC‬اری پێبک‪CC‬رێت‬
‫بەبێ ئەوەی ناسنامەی ئەو کەس‪CC‬انە دی‪C‬اربێت ک‪C‬ە مامەڵ‪C‬ەی پێ‪C‬وە‬
‫دەکەن‪ .‬هەرچەندە ئێستا لەوە تێپەڕیوە و ب‪CC‬ە شۆڕش‪CC‬ێکی دارایی‬
‫زۆر گەورە لە قەڵەم ئەدرێت‪.‬‬
‫باشترە لە س‪C‬ەرەتادا ڕاوێ‪C‬ژ ب‪C‬ە کەس‪C‬انی ش‪C‬ارەزا بک‪C‬رێت ت‪C‬اوەکو‬
‫لەو کێشەیە بە دوور بین چونکە ڕێگای خۆپاراستنی ب‪CC‬ەهێز هەی‪CC‬ە‬
‫ل‪CC‬ەو هاککردنان‪CC‬ە ب‪CC‬ە تایب‪CC‬ەتی کەس‪CC‬ێک بی‪CC‬ەوێت وەب‪CC‬ەرهێنانی‬
‫درێژخایەنیان تیادا بکات‪ .‬لە بەرئەوەی دراوە ئەلکترۆنیی‪CC‬ەکان ل‪CC‬ە‬
‫قۆناغێکی سەرەتاییدان‪ C،‬مەترسیان لەسەرە کە لەوانەیە لە چەند‬
‫س‪CC‬اڵی داه‪CC‬اتوودا ئ‪CC‬ەم ج‪CC‬ۆرە سیس‪CC‬تمی دراوە شکس‪CC‬ت بهێ‪CC‬نێت‬
‫یاخود گۆڕانکارییەکی گەورەی بەسەردا بێت یاخود حکومەت‪CC‬ەکان‬
‫دژی بوەستنەوە‪ ،‬ئەمەش دەبێتە ئەو هۆکارەی ک‪CC‬ە ترس‪CC‬ێکی زۆر‬
‫هەیە ل‪CC‬ە س‪C‬ەری ک‪CC‬ە وای ک‪CC‬ردوە نرخ‪CC‬ەکانیان ب‪C‬ە رێژەی‪CC‬ەکی زۆر‬
‫بەرزو نزم بکات‪ .‬ترسێکی تری دراوە ئەلکترۆنیەکان ئەوەی‪CC‬ە ک‪CC‬ە‬
‫ئەتوانرێت بە ئاس‪CC‬انی ب‪CC‬ەکار بهێ‪CC‬نریت ب‪CC‬ۆ س‪CC‬پیکردنەوی پ‪CC‬ارە ب‪CC‬ە‬
‫شێوەیەک ک‪CC‬ە دەت‪CC‬وانیت بلیۆن‪CC‬ەها دۆالر بکەیت‪CC‬ە س‪CC‬ەر ج‪CC‬زدانێکی‬
‫ئەلکترۆنی و بە ئاسانی پێوەی بسورێیتەوە‪.‬‬

‫‪8|Page‬‬
 ‫دراوى ئەلیکترۆنى لە کوردستان‬
‫کوردستانیش بێبەش نییە لەو بەرەو پێش‪C‬چوون و گۆڕانکارییان‪C‬ەی‬
‫لە جیهاندا روودەدەن‪ C‬و هاوکات لەو کاروانە لەگەڵیان بردەوام‪CC‬ە‪،‬‬
‫ئایندەی ئەم جۆرە دراوەش لە کوردستان و جیهاندا‬
‫‪ ‬یەکەمیان‪ ،‬کە بە تەواوی واز لەم دراوانە بهێنێ و خ‪CC‬ەڵکی‬
‫ئ‪CC‬ازادبێت ب‪CC‬ۆ خۆی‪CC‬ان چی دەک‪CC‬ەن‪ ،‬چونک‪CC‬ە دواج‪CC‬ار ئ‪CC‬ەم‬
‫دراوان‪CC‬ە ئەگ‪CC‬ەری گ‪CC‬ەورەیان هەی‪CC‬ە ببن‪CC‬ە داه‪CC‬اتوو‪ ،‬ئ‪CC‬ەوەی‬
‫وەبەرهێنانی تیادا ک‪CC‬ردووە دەک‪CC‬رێت پارەی‪CC‬ەکی زۆر ب‪CC‬اش‬
‫ق‪CC‬ازانج بک‪CC‬ات ل‪CC‬ە م‪CC‬ەودای دووردا و ل‪CC‬ە چەن‪CC‬د س‪CC‬اڵی‬
‫داهاتوودا‪.‬‬
‫‪ ‬دووەمیان ئەوەیە کە هەرێمەکەمان جددیتر‪ C‬لەمە بڕوانێت‬
‫و هەوڵبدات ببێتە پێش‪C‬ەنگی وڵات‪C‬انی جیه‪C‬ان ل‪C‬ەم ڕووەوە‬
‫ه‪CC‬انی وەب‪CC‬ەرهێن و خ‪CC‬ەڵکانی دەرەکی ب‪CC‬دات ک‪CC‬ە بێن‪CC‬ە‬
‫کوردس‪CC‬تان و ک‪CC‬اری کریپتۆکەرێنس‪CC‬یەکانیان ڕێ‪CC‬ک بخ‪CC‬ەن‬
‫تاوەکو سەروەتێکی گەورە بێت‪CC‬ە کوردس‪CC‬تانەوە و ئ‪CC‬ەکرێت‬
‫ئەمە دەرفەتێکی زێڕین بێت بۆ ئەم هەرێمەی خۆمان ک‪CC‬ە‬
‫لە رووی تەکنەلۆجیەوە ببێتە پێشەنگ نەک تەنها لە ڕووی‬
‫ئازایەتی و باسکردنی جەنگ‪CC‬ەوە‪ ،‬ک‪CC‬ە ل‪CC‬ە ئێس‪CC‬تادا وڵاتێکی‬
‫وەکو (ئیستۆنیا) لە ه‪CC‬ەوڵی ئەوەدای‪CC‬ە ببێت‪CC‬ە پێش‪CC‬ەنگ ل‪CC‬ەم‬
‫ڕووەوە‪.‬‬
‫دەک‪CC‬رێت ه‪CC‬ەرێمی کوردس‪CC‬تان ک‪CC‬ۆنفڕانس و لێکۆڵین‪CC‬ەوەکانی ب‪CC‬ە‬
‫زوویی چڕ بکات‪CC‬ەوە ل‪CC‬ەم ڕووەوە چونک‪CC‬ە دواج‪CC‬ار دەک‪CC‬رێت ئەم‪CC‬ە‬
‫ڕزگارکەری خەڵکی ئەم هەرێمە بێ لەوەی لە ژێر ڕکێفی دراوی‬
‫ناوەن‪CC‬دی و ه‪CC‬ەژموونی دراوی ناوەن‪CC‬دی بێت‪CC‬ە دەرەوە‪ C.‬ب‪CC‬ەڵام ل‪CC‬ە‬
‫هەرێمی کوردستاندا خەڵکی بازاڕکردنی ئۆنالین زۆر بەکارناهێنن‬
‫هەرچەن‪CC‬دە کریپتۆکەرێنس‪CC‬ی ه‪CC‬ەر ب‪CC‬ۆ ئ‪CC‬ەوە دروس‪CC‬ت ن‪CC‬ەکراوە و‬
‫چارەسەری گونجاویان پێیە بۆ بازاڕی ئ‪CC‬ۆنالین و ب‪CC‬ازاڕی دەرەوە‪.‬‬
‫دەت‪CCC‬وانێت ب‪CCC‬ازاڕی ئ‪CCC‬ۆنالین فراوان‪CCC‬تر بک‪CCC‬ات چونک‪CCC‬ە ئەبێت‪CCC‬ە‬
‫جێگرەوەی‪CC‬ەکی باش‪CC‬ی سیس‪CC‬تمێکی‪ C‬چ‪CC‬االکی ب‪CC‬انکی ک‪CC‬ە ئێم‪CC‬ە ل‪CC‬ە‬
‫‪9|Page‬‬
‫کوردستاندا تا ئێستا نیمانە‪ .‬پارەدان لەم سیس‪CC‬تمەدا ب‪CC‬ە ش‪CC‬ێوازی‬
‫کۆد و بارکۆد و ‪ QR‬کۆد دەبێت ک‪CC‬ە ه‪CC‬ەر ک‪CC‬ەس ئ‪CC‬ەتوانێت ک‪CC‬ۆدی‬
‫خۆی هەبێت و تۆش پارەکەت بە ئاسانی و بە بێ هیچ تێچویەک و‬
‫عمولەیەک بدەی‪ .‬ئەم پڕۆسەیەی پارەدانە گ‪CC‬ەر ب‪CC‬ە ج‪CC‬وانی ڕێ‪CC‬ک‬
‫بخرێت ئەوا سەوزە فرۆشێکی بەڕێز تاوەکو گەورەترین کۆمپانیا‬
‫ئ‪CC‬ەتوانێت ب‪CC‬ە ئاس‪CC‬انی ب‪CC‬ەکاری بهێ‪CC‬نێت و جوڵەی‪CC‬ەکی ج‪CC‬وان و‬
‫ب‪CC‬ەهێزیش‪ C‬بخات‪CC‬ە بازاڕەکان‪CC‬ەوە‪ .‬ل‪CC‬ێرە ت‪CC‬ا ئێس‪CC‬تا ب‪CC‬ازاڕی ئ‪CC‬ۆنالین‬
‫س‪CC‬ەرکەوتوو ن‪CC‬ەبووە ب‪CC‬ەڵام ی‪CC‬ەکێک ل‪CC‬ە هۆکارەک‪CC‬ان ن‪CC‬ەبوونی‬
‫سیستمێکی بانکی باوەڕ پێکراوە و نەتوانراوە سوود لە سیستمی‬
‫کارتی بانکی وەکو ماستەرکارت ی‪CC‬ان ڤیزاک‪CC‬ارت وەربگ‪CC‬یرێت ک‪CC‬ە‬
‫وای کردوە تاوەکو ئێستا مامەڵە ب‪CC‬ە ک‪CC‬اش بک‪CC‬رێت‪ .‬ب‪CC‬ەڵام ئەگ‪CC‬ەر‬
‫دراوی ئەلکترۆنی بکەوێتە بەکارهێنان هاووڵاتی لە نێ‪CC‬وان خۆیان‪CC‬دا‬
‫بە بێ بەکارهێنانی بانک دەتوانن ئاڵوگۆڕی دراو بکەن‪.‬‬

‫‪10 | P a g e‬‬
 References

1- "Digital currencies are impacting video games with..."

Offgamers. Retrieved 6 November 2018.

2- Al-Laham, Al-Tarawneh, Abdallat (2009). "Development of

Electronic Money and Its Impact on the Central Bank Role and
Monetary Policy" (PDF).

3- Chaum, David (1982). "Blind signatures for untraceable

payments" (PDF). Department of Computer Science, University
of California, Santa Barbara, CA.

4- "Digicash files Chapter 11".

5- "Requiem for a Bright Idea".

6- https://www.mail-archive.com/search?l=e-gold-list%40talk.e-
gold.com&q=%5C%22digital+currency%5C
%22&o=newest&start=300

7- "History of Mobile & Contactless Payment Systems".

11 | P a g e