You are on page 1of 28

=- F

$-
: 323.2:342.4](497.11)

@4" 9/

&$ 1"/$$ ! "4 *$!& # "$&"!'!


"&!3!"%"&%$ "$#'!*$" # "3!*!*

1&"%&: "9"+"*+4 "%!24" %4 9"-


3! !!" 5
5"9, + * " ! #"!  1{8y. 
1{8{. , ! 0"! #3+! 492! "Q, 
3  "! !*% #"!"Q 5"9. +4 *4*-
>  wJ. %+, *"#*+ +4!*3+ "!+%*% , 4
 %0 +*#2, *#"% #"%-#3+  +-
4*+ #"+ ! 5"9  <!*%, !*#*% $*%4
 1{y~. .
 *! ! #! *#"%Q !*%> #"4-
  !*#*% "E% *%, 59 0%/
 % 549/ *! *%! ""+! *%  *34, 
3*  *%4 *%%4  "!44.

Q#6$ "$6!: "9"+"*+ "%!2", !*% #"4-


, "E% *%, 5
5"9, 59 0%/, %
549/

9" ;1  #"% "# + , E/  #"* -


"# "E%, " !*%  #3+! #"+*! #"0!
 >  #"*"! <!*%, ! %"4 "*# % 4!2
'"2. " 4,   !*% "" + +'!"2 4
*!+9,   +4#"4*. 4"%4 , ! %4 "!, +"*/ 0
*"! "Q!   +!  "" ;, "4 ""+! #-
3+> +"  !*%4 "04   4 *% #3+ 
#"%" #"+*. 54"4   ""+ #3+> +" 4-
E 3  #"* "!4%! #3+ +!!", 0  *%-
 + #3+ "#.
"9"+"*+4 "%!24" %4 9"3! !!" 5% +-
4!* (5
) 5"9, + * " ! #"!  1{8y.  1{8{. ,

*
+*  "! "  #"+!         

        (9". 1~yJ|), + *"*% !+
#!9+ 5"9 '*" ! 2*.
1
Robert Hejden, Skice za podeljenu ku'u. Ustavna logika jugoslovenskih sukoba,
Samizdat B92, Beograd, 2003.
186 @-   ˆ

! 0"! #3+! 492! "Q,  3  "! !*%


#"!"Q 5"9. 4" 4   *, ! %4 "!, #9%4 ""+4
"9"+"*+ "%!2",  , #" *%,  *%! %"  %
59 0%/,  *#" ". "Q4 * %"-
4  %4 % 549/, *+! " '"+2 5
5"-
9 +  #"E  #3+! "9"+"*+ "%!2", #+!0-
/!  "+*"!04 %"  "% 0%/% ""+ + * 3
!*%> #"4  "E% *% 5"9  <!*%.
- 9 "%!2 9 !*#0, !E   "% ""+! **-
%!   4 *#"%   4 #">%. + "-
%!2 9%! #4/, #" *%, 9  0 *#"%!, #">%-
  0 #3+ *Q 4!/% "%!2"4
 *+! 4*%! #"0+!,    Q! ! *"!+!"! #2!  -
*%!! #"4.
3 #*" "! "9"+"*+ "%!2" !
5"9  #"4 $*%  !*%*+ "#!9+  "3%
!4 #+" !!" .   4E4 +!3   +!3-
 4 *#"% ! ""2 "9"+"*+ "%!2" 9
*#"% !*% #E @% 
*%  > ! 5"9,
  !*% #E 5"9 ! <!*%.
?#"%, 0%/  % *92 *! # $*% <!*%-
  $*% 5"9  1{y~. , + *! #"*% +*!2-
 + *%  4 0 - <%/ % "
"% +2#
F%" <!*%". 4, <%/  %4 >!"*3+ #! >"-
!  ! +*!2> +2# <!*%. "%  9-
"-4+"*+ +2#    , +  <!*%! %
+ "! "!*%*+ 24, + * 4   -
3+ (#" *% 3+) *% 5"9, ;"%  5%2". -"!
 +2# 
  , *%  5#"!4! 4Q!

"!  >"%*+> #3"  1{|{. , +4 * 0 ! *!*"


>"%*+4 +2#! 2  #"%! 
  . "/ 
*3+ +2#         
 7 -
 , +  "!% #!04 #+    , 42-
#24 %> 2,   *%"4 3%"* '"2. F%" 
"-
% +2#, +  <!*%! % + "*! 2!, "+!
 +!#! "E #" *% " "*: ) 3+ 9", 9) %Q
3+ +4*+ #+  "! +4*+ "*,  2) "-
 *24  * 3", # 34 * #"!4% *4!#"%-
. <%/ 0% ,  "+!  #">> +2#, "!
"-
%4 +2#! *"* <!E> 5% 4 2" 4* 4Q! "-
4  *%"  "E <!*%", 0 3   !
!*%*+> "  0 9 >% !E*%*%, %/


   .. . 4. .1 (2009)

 " - 
5
 @$B <"... 187

9  0 *!  " #"4  9 4  *4* #*!


+ "**+ %*  *9 "".
"  *4"  
" *E, 2"" "E% ! ##! *!#"* #"+!
*24", +   9 +% "E% 9 "! *+! * 4 -
 -  ".   "**+ %"%   *24 -
%"  2 #",    "! *24! !"4 #* -
%/ #**". "4
"!, *4* "E%* !*%*+> "#!-
9+  9 ! 4  "9% "E%! 9!"E*+ #   9!
*"!4 %* "3+ +* !!" *%+ 2". ?, +4!*
"9  %! "  + #"#!",  "E% "9  9! " -
  0     
  ".2
3+ *%  *%" F%" <!*% #*%  
*44 +"*! 5% +4!* (5
) <!*%, "E4 ! "!
 y.  1|. 249" 1{x~. ,  +4  4" *%  * !"-
2 2> *!+9 , "*4 ! "%4"4 "%! "#!9+
 #+",  ! 4*"%-9"+"*+ "*#". ?+!3 
 "*%" "2  *4  9! 4! *#", %/ "9  9!-
 ""! "% *%+ "", 0 , #"4 + "%/, 3-
! %0 "!+%*% 5"9 +"4 0*>  #3+4 *4*-
> , "%" 4!/* *4* #E "#!9+  #-
+" ! '"2, *, 4 +"+" #3+ **4".3
"%, % #+  >%  %"!/ +"%*+ #"4,
+ *! %"0  F%"4 #!4! B" +4 5% +4!-
* (B
5
) <!*%, "E4 1. ! 1{xx.   "4,
+  *4 +*" +%/, ##"*+ <!*%  
 *+"" B
5
<!*%. "4 +! "#!, !24
3! "!+%*% ;"%*+ ! %"4 " *#+",   #"4 "!4 #-
3+4 #"%24, +%/  9 +"%  0  "#"*'2"
+2#2! 9"+"*+-*3+ *24  2"*3+ *-
*4 <!*%", +  9 *!#"*% "+4*+4 #"44
(#"%" "'"4  1{x.), #"44 ! 4Q!24 *4
(%/ *4** "#!9+), 4+"2 * ! #"  -
4+"*+4 3! *%"%  %/ ! ! "!0%!".4 - 9 *
"!4 %+% +"+ +%/%> #3+> #" "9 -

2
Dejan Jovi, Jugoslavija – država koja je odumrla. Uspon, kriza i pad <etvrte
Jugoslavije (1974-1990.), Zagreb: Prometej; Samizdat B92, Beograd, 102-154.
3
Latinka Perovi, Zatvaranje kruga. Ishod politikog rascepa u SKJ 1971/1972.,
Svjetlost, Sarajevo, 1991, 31-37.
4
Miko Tripalo, Hrvatsko prolje'e, Zagreb: Globus, 1989, 69.  9"3!! * -
+%/4 %: Zoran Sekuli, Pad i 'utnja Aleksandra Rankovi'a, Dositej, Beo-
grad, 1989.


   .. . 4. .1 (2009)
188 @-   ˆ

*  *! *, ! "! #% 0*>  #"% #% *4-


*> , # "4+"24 * ! #"" #"!4%
2"2 5
<!*%  3 *4** %> "#!-
93+> "2.   *%" #% *"!+!" !*%  3-
 *"#*+> 24  "#!93+>  #+"*+> #"+!-
"4,  34! 9 *%3 #% " *#+", >"%*+ 2-
*3+ #+", 3  **%  9  >"%*+ "E%  #"-
*+ "!+%*%.5
-+,  0*> , !*  3%  #3+> #"-
4 + *! "!% 04 $*% <!*%  1{y~. ,
! +4 " <%3/ !3% %0 +'"> 4. "%,
""#!93+, # 3+  #+"*+ !*%  4"! 9 ** *%-
4, %/ 4! *4  *4! 9 *!#"". -"!, #"%Q   /
*, "! *!3! *!#"*, ! %/4 9"! *!3%  !+ $*%-
 *! #"4%  *%  "#!93+ (#+"*+) +".
"/, "#!93+  #+"*+ " " *4 0 %"0%! "#!-
93+, * #+"*+ +  "! #"#*,   %/ 9"
*%>", #" 34! *! #"+3 4!/*  "  !2 *%-
> "  "#!93+  #+"*+ %4 4. F%", 5%
*! " #"*% %">% *! '"2  4, *4 **%4 !,
*2! E* ! *!  !+ %">%> *!% "#!9+
 #+", 0 3  * %/ *!3% %"0% "! +%"! "#!-
9+  #+", 9 4!/* #0 E9 5%4 *!!".6
+Q, ++ @ -4"%/ *3, E + +'"2  9-
 !3%  ! #"4 **%! *%> ", +  ! +*!-
4 !3%! !!" >,  *% #9!  +% !*% "0
9  "*">  *"#*+ 42, "2 3+  +4!-
*4  *"#*+4 2*4".7
Q!4,  *4 <!*% "+ 2"% $*-
%4  1{y~. , %/   9 *!3  * 5"94, 3 *! #+",
@% 
*%, 9 "! *4* *!*,    !0"9
*!* *4 #!9+". % % #+" *! #* +*!%
4 '"2, *!# ! *%4 *%4 "4, + *! "-
>% *!*, #"%  !E*  "2 "!* *%4 !*-

5
 4 %: @4" 9/, 24 >"%*+> +4!* !
%"4 " *#+", Antropologija, sv. 6, 2008, 54-74.
6
Miodrag Jovii, Ustavnopravni položaj srpskog naroda u jugoslovenskoj federaci-
ji, !: Aleksa †ilas (urednik), Srpsko pitanje, NIP "Politika", Beograd,1991, 122-124.
7
Vojin Dimitrijevi, Sukobi oko Ustava iz 1974., !: Nebojša Popov (urednik),
Srpska strana rata. Trauma i katarza u istorijskom pam'enju (II deo), Samizdat B92,
Beograd, 2002, 19-24.


   .. . 4. .1 (2009)

 " - 
5
 @$B <"... 189

%4, !4*   9! #"#!0 *4 #!92". +  5"9


"!*+"/ 4!/*   *4 *%4 !*%4 "!0 #E
!4> 2 4 ! 4 **%!", 34  "#* -
"%#"% ! *!  * "#!9+".8 -+,  *4   5"9
9  32 !*%*+ '"2 +  ! *%4 **%!
4 #+", %/   4  4 *!%"  "!> "-
#!9+. @ -4"%/ +!3!:

 4E * #"/   5"9, #"4 *#*%4 !*%!, #">%/4 ! *+-


! * *%4 !*%4, 9 ! "4 !*% *!2. -%  +
* +E  !E 5"9 ("5"9 % !4> #+"")  4 *#*%-
 ",   *! 4 % *"9*+ 5+!#0, "*0%, -
%"0 %/  @">% *!, +  94 !44 #+"4 43 -
*!# * 4!/0/! !2. % " *! 4 !"*+2!  !-
44 #+"4, + *! 4 *% *+!#0, #"*0%, % 
%">% *!%. $ +4 94 *%"4, + #". "!0%4 #"!, -
9"  0+*%!, +%*%  9 4!/ *4  *%! +*!* *"-
9*+ +%2  +%>  !4> #+", 0  %-
    + #> *"#*+ + *!  *%  *4 +" <!-
*%, ,  9!4 #"2, + 5
5"9 # %4 ##!*3+4
"!+%*%4  !+ #"*+! ! ! #+"4,  #4, *"-
4 #4 *"9*+ +%2, +  9 # %4 +"4, !+-
! >%! !4!.9

?#"%, #+"*+ !4 +  !+!, %/  


!4 ! *!  ! +  9 "!* $*%4  1{y~. -
.   9 "% ##!*3+ "!+%*%" +"4 *4*> -
 !#0 4 #"9!  4 !*% #E @% 
*-
%  > ! 5"9, +  5"9 ! <!*%, 9  #> 
*"#*+ +4!*3+  * #3+ *4*> #"*  "0
#"*+ 
"% +2#. ?0   #"*+ W -
<%/ #+!  *! *"#*+ +4!*, "#">%/!/ !*% +4#"-
4* 1{y~., %"%  !! ! *+! * *"#*+4 24 -
"*4", + *! 9 '* ! *+! *
"%4 "#"2-
4 4"+**3+ +2#.  *! 9 !%"   ""9 *%-
 4# (!+!3!!/  *4% % 4/,  +
'!+2 +  "E) ! *"#*+4 "*!", #0 , 4, 5"9 "#-
*    
 "E%,  5"9 *! * ! * *4
5"94 !  "E%: <!*%". +Q, >% #"*  %-
/ *!%" "#!9+  #+", "9   + #!E9 

8
Miodrag Jovii, 124-126.
9
Vojin Dimitrijevi, 27.


   .. . 4. .1 (2009)
190 @-   ˆ

*"#*+! 42! ! 3+ "E%. $ *+! * +%4 *%%4,


*"#*+ +4!*3+ "!+%*% *,  1~. *2 B
5
5"9, 9-
"3! * -9"24 ˆ*/4  <%4 "%/4, %"24
+2# "/ <!*%, + *! !+%  #**  3
#"+!"4  *#"4 ! "#!9+4  #+"4.10
 *4   %/ ! B
5
5"9 92 ˆ*/%  "-
%/% "!4 #"% % 2 #+ ! <!*%, %/
*! % #"*+ * *+!3  3*% 5
. <0 " *! #"-
0 +" "*#"%  444  5% !*%, "E 
"%4 '+!! ! "! 18., 1{.  wJ. 4" 1{y1. .  *!
* !*#"% 4  @% 
*% #*! +*!% -
4 &"2, #0 9  "!0 *!%" 5"9. *%"-
4, E *! *    5% !*% #"2# "!0
4!/* #"% !4> #+"  ! "!4 "#!9+4, 
*%! *"*+>, 3+>, +!!">, #3+>, "!0%-+-
4*+>  "!> "*  ". < %"  >% # "!-
+%*%! 5"9   #">% #"E 44 (+ *! #"-
*% 3 +"+ + $*%!  1{y~. ) 9  >#0 
*! #"'*" > ‰!"/, +  #!0  !%  -
*% ++ "!> *%+ "% '+! ! "!.11
#+, #* *% ++ , +4!*3+ *  #-
2 +!2 %0 *! 9  +"3" !*% #-
E 5"9 ! <!*%. *#*% *   3 *!%"
#+" 3 "3 *!%" 5"9, +  #3  #"-
 "*#, + *! *% * "#!9+ "+*" *% !!"0
*,  *% *! 9  #!!  #*! #!"E%". ?9   *"#-
*+ +4!*3+ "!+%*% *  #"4 #* ! "+-
4 "%"4 * #+"*+4 4,  9 ++%> "!.
+  *! * 9"
"!, +  #"E %/! >%>
>%,  4   *!"*  #"94 "0%! !!" 5"9,  
3+!! #4/  '"> %*  "!> "#!9+. +Q, *%-
% 4   9!! *"#%   *3+!  +4*+ "2 "-
0 #"94.12

10
Dejan Jovi, 155-204.
11
@: <% /, #
   . 1  

    

    , 5!E9 * 5"9  B" =", ",
2003, 106-1J{q  Vladimir Ribi, Srpski nacionalizam na kraju dvadesetog veka, !:
Saša Nedeljkovi (urednik), Antropologija savremenosti, Odeljenje za etnologiju i an-
tropologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu; Srpski genealoški centar – Etnološka
biblioteka (knjiga 23), Beograd, 2007, 158-159.
12
Dejan Jovi, 254-259.


   .. . 4. .1 (2009)

 " - 
5
 @$B <"... 191

0 * *!2 #"0%, *"#*+ %Q*%  #* *"-


#%, # ,  wy. 4  . 249" 1{yy. , ! "!+%/4 "-
4 5
5"9 %Q "*#"%  !*%4 #E! 5"9  #+"-
, +   4Q!24 *4. 5% 4" * % "*#"-
% *9" *! ! "%! +!", ! + , #" *! "%+*"#*+
>44", "2"4"  "!"4", 0  %-
*% !*%4 #E4 5"9. ?9 E*+ #" #+",  
'" %">  "!> "#!9+, *"#*+ "!+%*%  !* 
 "*#"%  #"*  status ”uo,   "%! +!", %! +
9 9 +"2, %*  * + *"4 *4*> .13
4" 
*%!  >  1{81.  #*!E *! + #%
 *"#*+ #"*+  "E% "!+%*% "'"40  "+!
*%%  "% +". "4 *"#*+ "#"2  +!>
0%, " 
*%!  > *! *4   *4#4 "-
 "2, +  #"*!  ! @%  ! 3% <!*%.
"3  *2 !*%* * ! +4 * #+" ""!
+ "%#"% * "#!9+4.14  18. *2 B
5
5"9, "E
w|.  w~. %49" 1{8~. , '"4!*  *"#*+ #+ #"4
"'"4 #3+ **4, +  ""Q ! |8 . 3
>% 0 *"#*+ "!+%*% *! 9 */:
1. !+"!#% +4*+> 2, *#4 %0 *4!#"%>
#"%"> "2, %> $ ("*% "2 !"!E-
 ""), ! %/  '!+2 #"!/q
2. 3 %"0 %*, !+!3!!/  5%! %!, +  "!
'" *!2q
3. 4+"2 9" **4, + 0 9 * !% %0 
 +  *%+! #2!q
4. ! 5"9, !%/4 %0/ "#!9+ ! *! 
#+".15
+Q, >%   * !*% *% 5"9  B""2 *
*-
%  >, +   * *!" >% ##! "%#"%* * 9-
24. % >% *! #"/ 04 +"+4  , "-
4 + , ! %49"! 1{81. , !% ! *"#*+ #3+ "3+
 9 3 "#+! %"  2 #+" ! *!  5"-
9!".16
13
@: <% /, 1y-158; Vladimir Ribi, Srpski nacionalizam na kraju
dvadesetog veka, 159-160; Dejan Jovi, 259-261.
14
*, w8x-293.
15
*, |1x.
16
*, |1x-317.


   .. . 4. .1 (2009)
192 @-   ˆ

$  %"4, ! *'" 2% "!0%, * 4Q! 2*3-


+4 +!24, #*  0 0 +"+ !*% !"-
Q <!*%  5"9, +  2  +4*+ #+ + 
%Q  0*> . +% +"3+ *%% *! *% #-
 " 9 ! " 4"!4!" 5"#*+ +4 !+  !4*
(5$),  1986. .17 " #  #""! 2"2! <!-
*%  5"9 +  "! $*%  1{y~. , ! 34!  9 *-
* * 04 #+4 *"#*+ +4!*3+ "!+%*%, " -
4"!4"    + %  +4 <* -"%/-5* #0:

..."% #!  1971. ,   "+ #*% # 5"9 ! ;"%*+, %
#! 4 *E  "+, #"+!!/ > + E"% *+"42  "-
'"  %" *42 #+ *40  9 * *9 %
4Q! >  #!9+ 5"9. %"/  , !4!/ #" #* -;,
5"9 ! ;"%*+ + ! #"0* *! 9 + !"E ++ *! *,
  #" 0 #E –  +*%*+> 5"9, 0  %/ !3, %/ 5"9
! ;"%*+ – * %/4 *"#*+4 "!44  %+. -"!, 4"!4  #"%
#! "3 3  + *! %"  %! *!2!, * *%3-
+->"%*+! +2!, +  "E +2 %* ! +4!*3+ <!*%
3! ! 4!  (;"%) 
" (5%2). ?>%!!/ >% 4-
/, %"  4"!4, % "% "#!9+ *! *%" *% 2-
*3+ #""4  * *! 9 !#" 9"2 #*/ **4 . 
*! #"E% +4 *"#*+ ", +  2 5"9 
*%!  +%
%"  "E 5"9! ! #34  "%#"%4 #E!.18

?9 #"94% #E 5"9 ! ;"%*+  %" #-


   
", +  %"  * " +4"%*+> %"4
% #+ + !"E% *"#*+ "",19 " 4"!4" 5$ 
"4+*4 #3+ *+"0/ ! ?"9!, "0, %4 5!
 5"%!, + +  %+*"#*+4 *#"24".20
+ 9 !9E-
 %*% + * % ! %4 "#!93+4  #+"-
*+4 2"4, "*"#*+ %Q*%  *! 4"!4  #+"!
>+! ++%  !#4/ ! %"Q4 +4!*3+4 %"44".21

17
 " 4"!4!" 5$ *4 %/ #* !: Vladimir Ribi, Srpski nacionali-
zam na kraju dvadesetog veka, 151-158.
18
Jasna Dragovi-Soso, "Spasioci nacije". Intelektualna opozicija Srbije i oživlja-
vanje nacionalizma, Fabrika knjiga – Edicija R^, Yeograd, 2004, 264-265.
19
5%!9 ‰!+/, 
    =. 2    #   7-
  2, &# @0/, ", 1{{w, 11w.
20
*, 11|.
21
5%!9 ‰!+/,  =    . 1  
 0  # -
 "   %, &# @0/, ", 1{{~, ~x.  " 4"!4!" 5$
 "+24   %: Dejan Jovi, 358-367.


   .. . 4. .1 (2009)

 " - 
5
 @$B <"... 193

+ * !+!3 ! #0!*%*+! +4#! #"% 5$, *"#-


*+ +4!*3+ "!+%*%  *% #3+! +2! 3 
2 "9  9! #"4 !*% #E #+" ! 5"9.
Q! *+!4 9"24  !*% #"4 9   59
0%/, 0 #"*+ B
5
5"9.  **+! 3-
+ +%, "E !
"!%2!, ! 249"! 1{8x. , 0-
%/  9"E * *"#*+ +4!*3+ "!+%*%:


 0 %4  #, ! 5+!#0 5 5"9  *! +!32 ! +4
*! *"E #"%2 4"  +2  !#"Q% *%  0% ! 5
5"9 ! *%4 9*4 "!0% E%, +   *%"% !*% #-
E #!9+, * > #"%  !E*  2  "". $
4  *"E >%  "4"4  2%4: ! +4  *!3%4
#"94 "3 !43 !*%> "9 4!/ "0 #!4 -
*% !43,  ! +4 *!3%4 9 "9 %"0 "Q #"2-
", 4  #! +> !*%> "9 ! "4%4 ! $*% 5
5"9.  *! 9*  ! 3  *%"% $*%4 !%"Q>
'!+2 5 5"9: " 9", !!"0 #*%, #"%*!Q, 4Q!-
" *, #", %"0 #"%  !E* "*0% 5 5"9 
"!> "#!93+> ", +  *% "#!93+ +%*%.
1     
       % #6 #   

  ,  6  
,         -
 
  7  .
5"9  "E  9! %0 "#!9+  "!> "#!9+, , *!"
,  4E %   9! 4 "#!9+  "!>.  0 5"9 !
*%4 **%! 4 % *2*3+ !4 #+",  4E  9! "-
  *  *%  *% !E #"!3, +%! 5"9! 9 #+". -
*,  #!9+ 5"9 9! 9  0 #>> #3+> 
#"%> "2  2+!#4 *%4 ""4, * #"4"
 > #"4! *4    *% ""." 22

+ 0 *,  *4 *2 B


5
5"9, "E  w|. 
w~. *#49" 1{8y. , 9"3! * *%4 *9"24  *"#*+
+4!*3+ %Q*%, 0%/  *%  **"  "E%-
4 *%! 5"9 + !*%!  ! "%#"%* * "!4 !-
*%*+4 "#!9+4. "4"    %   -%-
* *2 B
5
<!*%, "E ! "!, !" 1{88. -
, ! +4  * 

... %/ ! # !4* #+", 5"9 4 4"  * -


"+ #"%  9! "#!9+. 5 + % 5"9, # "!424 

22
59 0%/, 3   , "*+ %3+-"'3+
%, ", 1{8{, 1wJ-121.


   .. . 4. .1 (2009)
194 @-   ˆ

 *#2'3* E   0  #"%,  9! "#!9+, "9 -
4>  !   "!42 ! 5"9 / #"/. 23

-+, 2 !*%> #"4  9 !+ "%#"% #-


E 5"9 ! <!*%, 3  #*2, ! 4 "%!!  !
1{88. , 0%/ #*  */ 3:

...5"9  ! +4*+4 #! *, + #""  *"40. 5"9-


 4 !E! "E%! "2! 4Q! !*%*+4 "4,   4Q!
!*%*+4 "#!9+4 4 *% "E% %0/  *% "-
". + %0 / 4/. 5"9 4"  * %!3  +4*+ "%*
 4"  * +*!0 + "E%, * + "#!9+, 9 9"  *#-
2'3*,  3  + *!  "! "#!9+ ! <!*%...24


'"2 5
5"9  %49" 1{88. , 0%/ 
% "+" !*%-#"% #*!">,  #3+ #*>  "-
E%> "0  #"+* + *! *9%  5"9!  <!*%-
!", !+!!/  ""E%* *>%  !0> #3+>
#0 + *! * *%  9"+"*+  *#"*3+ #-
2 +> #+"*+> "!+%*%  "!+%2,  %"*
*2*3+> !4> #+" #"4 5"9 ! 34 *! **%!,
 !#"4 **"!  "E%* !4* !4* #+"-
,  >%4 3%! * #!9+4,  "4 "E%4 #"-
"*%! ! +%"! 5"9, ! +4 5"9 + #!9+ *% 
'!+2*". -!/ #"4"  #*!"* +% "E%-#"% *-
!2, 0%/  #* , ! 4 "!+!, 5"9  4
"  4  *% $*% + 4 *!* "E%, + * *
4 #">  *E *+!#0 > %, *2*3+>
!4> #+" + 4! *!* "E%".25

3, + *! ! '9"!"! 1{8{. , !*% 44  "-
#!93+ $*%, +4 *! #+" %"/ ! "E%-#"% #"+
5"9, 0%/   **+! 3+ +% ! "0 9"-
E 3 +%> #"4:

...5% !   5"9 9  "#!9+ ! <!*% +  ! *%"


 9, +  9 #!9+. +" *! * *!*4 + *! 4 #
$*%!  1{y~.   0 %0 # #"+* +    !*% #",
9 % 5"9, + *4*  *! !3%  5"9, 4 5"9 +
"#!9+,  4 +4#2  *%4 %4, *  #+"-

23
*, 1{1.
24
*, w|w.
25
*, w{8.


   .. . 4. .1 (2009)

 " - 
5
 @$B <"... 195

4.  *4 %. !E 5"9,  *%  4*"%,  #"%,


 #3+, 9 0.  #+",  "#!9+.
B !*%> #"4   * !#"% +  #"% +! 5"9 4 !
<!*%, ! *!  "! "#!9+. - 9! "", 4*"-
%, #"%, #3+  "!0% #!9+, *% 2 *%>
"  "* + !  E%. 26

0%/  *!3 *+"* #"+!  ! "0 #"-


4%0 !*% #"4, #0 *! 3 9*+ *#"4  *-
% 5"9  B""2 *
*%  >, +4 *4*> -
 9   %> "!4 *"#*+ +4!*3+ %Q*%
  #> "'"4*  #% !*#*% "E% *%
5"9. +%4 "!424 * +"*  0%/, + , 
** *2 B
5
<!*%, "E ! "!, ! !!
1{88. , *   4 !*% #E 5"9 "*% 
!*#*% #"%, #3+  !#0 2 *!"* 
"%#"%* *%> "Q ! +", +  *%  !*%
*% 5"9  B""2".27 -+, #% !*% #E
5"9 % ,  *4  "%#"%*  "#!9+ ! *! 
* !*%*+ '" 2, %/   "%#"%*
""> !  "Q, "  "* ! *%"%! *!%">
#"%  *9", ++  0%/ +!3 , %/ *#4!,
-
'"2 5
5"9  %49" 1{88. :

..."3 *!2  !0 % +""%!2"> *



*%!, 4*% #% +*, "%#"%* 5"9  B""-
2, !*4, ;"%  "!> #" +4, >% *% 9  
9 "!> #"*+,  "3 !"E% 3  4%*+ *!"*,
*#" *! %+4 4 #*2 !#"% 32  5 5"9 
+*!* + "E%  2 *% "", *  *! #+"
"Q% +" #"+*! %", %*  +'"2 * 5"94. 28

 @" +'"2 5
@%, "E ! %4 5!, !
!"! 1{8{. , 0%/  *2 *%! #"*  "%-
#"%* *%> "Q, */   %! *"> Q" 
"!> 3+> 4  !*%> #"4, 3  2 9 

...99 + #"%, 4", #3+  +!!" #E *%> "-


Q  "" 5"9, 9 9"  2! #"#*. $ %4 "-
!+!, + 0 *% 4,  + 
*%!. 5"9, B""2, !"2, !-

26
*, |~w.
27
*, w~.
28
*, w{x.


   .. . 4. .1 (2009)
196 @-   ˆ

*4  4,  "! + *! ! 4, !"E *! ! *%4 "Q*+4 


!#0 !*+4 #"%4. ? * #"4 $*% + 4!  2  -
3 *% "Q #" +4,  4! *%"4 +"* + "!4 
!% "%#"%*  *+"42!. 29

"4 "#!93+ $*% *!#   % 549/, #"*-


+ "*0% 5 5"9  0 0%/% #3+
4". $ *%4 #"! *+!*  * *2 B
5
5"9, 
! 1{8y. , 549/ , *3 0%/!, **" 
3! !*%> #"4  "%#"%* "Q, "  "#!9+:

"4 ! "4%4 ! $*% 5 5"9 *! ++% +9*+ #-


"9 +> #3". Ž> %/ #% 4/ E%. ? % 
"9 *. "E #"4  % + 4%! "%#"%*
 " "%#"%0/! "!. 5!0 > #"4  0",  
*!E% #"% *%> "Q  *%" 4!/* !#"Q% "%#"%-
* "  "* ! 52*3+ #!92 5"9.
52*3+ #!9+ 5"9 * 4" +*!* !#"% ! *%4,
!*% "3, "+*34" "E%4 '!+24,  ! 4 / #>!
4"! *% %"0 > '!+2. -* 34 $*%  !*-
%*+ '"4 5 5"9 * 4" *#*9  *%! + "E%, 
*% "!4 "#!9+4, " 4 % #+" –  + #!9+. $
4 #"%2! *  %! #"#"4  9 #3 ++", *%" "  #"-
44 $*%. 30

$#"%  549/,  52 *%> %/ 5+!#0 5 5"9,


"E 1~. *#49" 1{8y. ,  +*# +4  9"E
3 !*%> #"4  !+  >%! !"*:

- !%3 ""0%  9" %"> #  *#">


!*%> "9 9E 9 * *% %0 !%   "!>, %-
  #"*#% %/ %", #*2 *!9+%4 , +3,
% 9 "!0! *% #*%+  5 5"9  5& <!*%.
?9 E *%> 4!/> #*2, !!4 *2*3+ %*
##! 90 0    *#"%, *#"!4, +4#"4-
*"*%, 9+   !"Q% * ! 5 5"9.
$ *,  %    9  0 *! + "9 $*%  1974.
  #E! #+" ! 5 5"9  <!*% %*4*, ##! 
#"2. %4 24, +!   E% #%",  #"E%4 3 !
 #" 1{y~.  ! 5 5"9  9 #"94. 0%!/ +  >,
$*%    *%" , 4Q!4,  #"% !#"0  "3, #  *!-
#" !43 !*"*% 5 5"9 +  *E "#!9+ ! 5&<.

29
*, |ww-323.
30
Ivan Stamboli, Rasprave o SR Srbiji 1979-1987., Globus, Zagreb, 1988, 237-238.


   .. . 4. .1 (2009)

 " - 
5
 @$B <"... 197


 ! *%4 +!  *E 2, ++%  5 5"9, %0 
2! #*!, 9E "3, %*4* "0,  * 9E
!4E%! *#"!4  *!+9. -+,  !, ! $*%! E +4 *#2
 #%"4> "" 4Q! 4 + #+!0%4  Q4  *%>,
 *% *4!#"% * #">%%> #"+3> "0. 31

*2 +% * 4!  9!! +9  5"9!,    <!-


*%!:

-"2 #"2* +4  E 0 2  ! ! #"-


  !*%*+ 2,  "#!92  #+".  !
5 5"9 , 4Q!4, !! "". 5%/  #3+ #!9+! 
 !E #"!3, % #"2* !  %!2 #"!E! *%! #3+4
*#"24 + "+ !"E%! " <!*%. $*%4 #"-
44 #"*!#4 + 0 *  "% Q ##% *!3 * #*-
*4 +%> +". 32

%4 #"+4, 549/  *+ 3 + "E% "-


"2 5"9 4  #"% 5"9,   *%> > "Q:

$*#*%4 #"E> *, % *"#*+ " + E% ! #-


+"4 *3! 4!/*  *%"!! *!%" #"%  ! *% #!92.
 9 * 4 34 #"%  * 5"9, +  #"#2 "!> "-
  "* + E% ! #+"4 5 5"9, !#!/!!   , 9-
/ *%! #!9+!, *% *!%" #"% *%"!! #" #"+ '"2
  * >% "Q*+  "! #"% !*%!  "24 #+".
$*4, #*4"  % 2> +%",  #"%  4! * 4Q-
%  "" 5 5"9 + "E%, "  *% #%3  >%
*!0*+ #"+"/%.
-"!4 "34, + #"E4  * "Q *
*%   @%
4E, # "Q4 !*%4, 9", "24,  @">%4 *!! 5"9, 
  ! +4 *!3!  3  * % #"% *!E%  "3%. #"-
%, % * #"% 9 #"0"!,  4 * 9/!!  4+"*+ -
* ! "!0%!.   3 / "Q ! 3% #!92 9 **+ -
3 ! #"%4  %"*4. 33

$*% #"4 ! 4!2 "E% ++%  9 <!*-


% !E %"! # 24. "9 *  , ! *+-
! * 0+4 +"4 5
<!*%, *"#*+ +4!*3+ "!-
+%*% "" 24 + %! "!0%! #%!. $
*+! * 4, 0%/ , ! *%4 %4 *!#4, E*+ #-

31
*, w~8-249.
32
*, w~{.
33
*, w1-252.


   .. . 4. .1 (2009)
198 @-   ˆ

 + *>%/ 24  9 *%+! %! *"#*+> +4!*


* 4. + "9 *>% */  %   -%
*2 B
5
<!*%,  ! 1{8y. :

...  ! <!*% *! * #"%4 9"!  !4" 9 %


*"#*+> 2* + !#"9%! #"% %*%  %
5"9  B""2 
*%!,  0+ * 
*%! !#"9%! + -
+   5% +4!* <!*% "2 9 !2,  <!*% !
+"  +  4E /.
5"#*+ +4!*  *"#*+ " + *! 4 "!4%  *%
+. * * * !04 #4,  % "2 #4!  3-
0% + %/! ! ! *" *"#*+ ". ?, *% ! <!*% "-
9  ! , +  ! "!,  *,  *"  % 30%,  *" 
% 24 ! 5"9 / #"/. 34

$ +9"! * ,  -* *2 ="*+ +4 (=


)
5
", 0%/  #* *3! #"!+!:


4!*  " ! *! * #"%4 "3 *4 
*%!,  *%+
! 2 <!*% "9    9  "3 / #!*   *2-
! *!# 4"E  "%04 #"4 9*+ "*  
*%!,  !
5"9,  ! <!*%.
+ + 9"   + *"#*+ " ++  4! *44  *-
  *"#*+> 0%*  2*.  *!  *"#*+ " !%+ *
% 2  + / 9  ! 9!!/. 5"#*+ " *! ! "%!2 
"! #"% 2*, #+%3  +!+%2, %/ +4!* *+%-
2, >".35

*%"4, 0%/  0%  "9*+ +4!* 4"-


!  9!! #"%, !#"  !*#0 9"2 #"% *% 2-
4",36 0  9 ! *+! * #"%4   !E* +4!*  *
9" #"% 24 #"% ! *%,  +  ! "! 2.37 5
"! *",   %" *#" !%" 4> !*%*+>, # 
*"#*+> +4!*3+> '!+2"  *! 5"9  *"#*+ 2-
4 "%+, 3+ %/ #**  <!*%!", * , 9 *%
%3,  *"#*+ 2 "" 4E 9 >4*3+".38 -

34
*, 1~.
35
*, 18w-183.
36
*, 1~y.
37
- <%/ +*!    #"% "*"#*+ +4!* % ! *!-
2!  ‘4"’ 9*+, >"%*+, *%*+  "! 24  "-
 3* %"  *"#*+4 24!". @: Dejan Jovi, 1x{.
38
*.


   .. . 4. .1 (2009)

 " - 
5
 @$B <"... 199

+% !%"  #"*+  2   "%+*"#*+ >4" 9


*% #3+ +"+"*+ <!*% 4Q! % *%*+ ",
0  *%0 + *! !*%*+ +4!*, # !24
4-
", #"!  *"#*+> 2*.39 $ %/ #4!4 "%!!
 ! 1{88. , 0%/  "+:

*4  *"#*+ "  + 9 +*#"*+   +% !#0


 4E 9  ". - +*#0 4E *4 +* ! +%"! ".
$++ * "  %+4 "4 ! %02 2 +* -
#, +*#2 %!/ +* ! +%"!  " E   *4 %/-
  " %/  %/ "!>, 4> ". 5"#*+ " + 
+*#* "! !*%*+ ". @/! ! +%"! *%> !*%*+>
" +*#* *!  >% 9!"E – *"#*+,   >"%*+,
*%3+.
 #"4 +*#2  9 #"" !*%*+> ", >"%-
*+, *%3+,  * +, 0 4,  *"#*+.40

$ *34 !>!,  54* *2 B


5
<!*%, "E-
 ! +9"! 1{88. , 0%/  *+"* #"+! , +"-
+!!/ *+ "*" "#%* #"4 5"9 % 4 9-
E4 >444", 9* *4* "9"+"*+ "%!2":

... ! "#%* *! +4!*, "2  "Q 5"9, !%+ 9


*%. <" *! !E  %3  #"% * %"*  " 
#0 *"#*+ 9!"E #" ". %! 0  #0 *"#*+ 9!"-
E 9 3 * #04 >"%*+  *%3+ 9!"E +
*!, *% , +*#* "3+! +*! <!*%. -*, 4"4  +-
E4, *#  *%* #q ", + *% 0 *4  * !3 
% "!4  *"#*+ " E  E% ! 5"9  ! <!*% "%-
#"% * "!4 "4  "*4, > "!4 44. <-
 4!  +E4   ! 4! "!+! 24" #!E% 5"9!  >/
 9! *!#""  0 E  9! "%#"%.
"4 ! +4*+4  #3+4 E%! 5"9 + %4, "9 
#"*! "%! 5"9,  *!  0! "!> ", "!> "#!9+,
 0 4 ! 2. #"%,  *! ! *+! * +%4 0 "%-
!2, ! *+! * 44 #"4 5% +4!*. 41

39
 4 ++ * '"4"  4 *% !*%*+> +4!*  2-
4 #! 4Q! % *%*+ " %: Aleksa †ilas, Osporavana zemlja.
Jugoslovenstvo i revolucija, Izdavaka kua "Književne novine", Beograd, 1990, 117-
145.; : Ljubomir Tadi, Komunistika partija Jugoslavije i srpsko nacionalno pitanje,
!: Aleksa †ilas (urednik), 65-77.
40
59 0%/, wwJ-221.
41
*, wxy.


   .. . 4. .1 (2009)
200 @-   ˆ

*4 #"+4,   9*   "*!0 #" +> "!+-


%*%  #2 #"44, #" *% #3+4 #"44 !
5"9", #% * 44 $*%:

...5 4 #"44 !9 *4 9"+",  #" *%, #+"*+,   !-
9  ! 34!, !4 #+",   * %. Q!4, ! *!
 *3!%! *% #2,  *! #+!0%  9+"! #"4 $*%.
F+,   *4 %, %34  *%*   !>% ', !#-
"  #** + * *%4 *#"4  "@+ 5"9".
4>  %4 +E4 "!%, 5"9, + 0  #, 4 #" 
"" "!> "#!9+,  4 #"  ""! *% #!9-
+. -    "" %+  4, %*  "0 +4 * 4", 
+ ++   4"  *  +% /   *. ! 4 5"9 3-
+! #"0+! *%> "#!9+, + 0  *4 *#"4  +%! #"0+! "!-
4 , 0  !*4 ! *34 *!24, + *! "! "#!9+ 9 !
#!, !%+ 3. 42

#! 0%/,  549/ * +*#2 0% #"%


*"#*+ 24  #*/  * "9 9"  #"% "!>
24. "4"   #"*%  %   *-
2 B
5
5"9,  x. 4 1{81. :

$ 5%! +4!* 5"9 !*#0 *4 ""Q% *"*%, 4  9-


+ 9"9 #"% %+*"#*+ 24. Ž% *2 4"4  -
 4!/%. !  + "#"*4" /4 #"0. , #*%
* , #3+, #"#  "! 9"9 #"% "!> 24,
#% ! !*%4 *#2'3 "E%  "!0%-#3+ 2,
++%  52*3+ #!9+ 5"9.
2 *4 #**  9*+ 24   4! *4 
#"% 3, ! #"% %"4   #"%4 4*4 "*#"%. ? *4 #"#!-
0  * 3* *, *", #   *" #" !43 –
0 3 3 !4, !#"Q% !4*. - * !43  *!
"!0%-#3+ 2  "E% 2  +  0 *! "%-
#"%.43

549/  #">% +"!  *%+ +4!* "9  *


9" #"% *% 24, *  * 24 "#9Q!
•!"–, *#   + E !0".44 +Q, 0%  
+4!*3+ *Q E "! 5"9 !4"! 9"9! #"% %+-
*"#*+ 0%4  !"4, ! @% #"% !*+"!* 

42
*, wx{.
43
Ivan Stamboli, ww.
44
*, 1w{.


   .. . 4. .1 (2009)

 " - 
5
 @$B <"... 201

*#"4,  
*%! #"% "#%*  !*+"/% 2-
> #"% 9 + 2 "!#".45 Q!4, +  0-
%/,   *#"%   *"#*+ 24 #*  "!>. +
"9 *>% % ""3+ # #*% ! #"! *+!-
*  *2 "*0% B
5
<!*%, "E w|. !
1{8. :

-  ! % %"4, + *! + "  ! "2, !"+3-


 2, + %/ 4   #* #**  %+*"#*+ *-
42, + *! *!#" %4  %4 "! +! # *%"%-
 *%  0% ! 52*3+ #!92 5"9, #
*%"* !*% +2# % #!9+,   , +, ! 04
+*4 3, +%  #3+ +*"!+% *% E0
 2"4  !"4 ! 52*3+ #!92 5"9€46

549/  #% +% *%  ! 4 "%!!  %!* *


:

$ % %"4 *! 3  ! "2, !"+3 2.


@/ 4  4 #**  %+*"#*+ *42. -* *! +!-
 # *%"% *%  0% ! 52*3+ #!92
5"9,  % #"94 *! *#"4  4+ %% %".
?3, ! *"0! 0 #+ 4" 9 9 *% "!0%, -
*% 5% +4!*, *% 52*3+ #!9+ 5"9 + -
"  52*3+ &"% #!9+ <!*%. !4 *,
%"4  *%! *%4  *2*3+4, *4!#"%4 *4 
"%!,  +!/4  *"*+4 "*4  2%4 + !"!E!! *%
"  "* ! <!*% ! #! "%#"%*.47

Q!4, 549/  # *#"4  ""2,


!"+3 2" *4 + 0  !4% #**  2"-
4  !"4, %/  !+%4  3 9"9 #"% *"#*+
24, #0, ++ , ! 4 "%!!  *#49" 1{81. -
, *+:

...  +% 4 5"9,  5"9 + 4,  5"9 + 9"*+4
#0!+!, 3 "2  +" 2 +"  04#! 2*  -
#"  *4 *"#*+ "  52*3+ #!9+ 5"9, %/  *%>
*> "  "* ! 52*3+ &"% #!92 <!*-
%,  *% *2 !   %+ 5"9.  + E  #+E! ++ -

45
*, {{-100.
46
*, 11y.
47
*, 1w~-125.


   .. . 4. .1 (2009)
202 @-   ˆ

4  5 5"9, 9 "%+ 5"9".     +4 3  "*9 5"9
– + <!*%",  +  % %"  "
0%*+48.
 4"4 "/  *4 *% 5 5"9, + *2*3+ "#!-
9+ "Q ! "%!2, *%  +  ""4! 5% +4!*
<!*%  % #2 "%#"%*, 9"*%  *%  *4!-
#"%, +  *%  + "#!9+ * + * ! "%!2,
;"%*+, *  ;"2%, B" =", +, 5%  !4
#+"
*%  @%, 4! 3 +!  *E! <!*%!, + "-
3+! "E%!, + *9!, %*! *2*3+!  *%"*! 2!
"%#"%> "  "*. 59 9 +  >, # #"4 4
 5"9, ! 34 *! **%!  !4 #+", 3 *9  *9-
2! <!*%.49

 *%! > +  *!, +4 *4*> , *#"-


*3+ 24 9 #*  2"4, !"4  "%-
+*"#*+ >44, 0%/  549/ *! *  
3%"* "*! '"%! <!*%!. !    #"-
4 ! 5%4 !*%! + 9  <!*% *%" , #"4 -
0%/%4 "34, "4"!  4+"*+! '"2!, *%! 
"%#"%* *%> "  "*,  !  *#*9!  "-
2  '+* !3!  #4  3+ "*, +
*!  *% ! E*   99Q! +*  %"* !
*#"%Q! 3+ !%"Q #+  #"#*"50.
0%/  #3+ 9"E +%>    -%-
* *2 B
5
<!*%, "E ! !"! 1{88. :

$3%"0/% <!*% + 0 3+ 4%, *%" !*% 


'+* !3%  3+4 "*4 ! '"2  !*#*%
%"*  *#"%Q 3+ !%"Q #+  #"#*, *! 
!"4  2"4, %/ !E*  +! *4 #"!Q !++ E4
 #*4 ! *%"44 *%!.   4!/> +"*  "2!
0 #3+ **4   ! 9".  2"% 9"+"*+ "-
E%,  +'"2, 9 9" 0 / ! % "*#"% *%+ 4 *%
#"*.
<!*%, + *2*3+ %02 '"2 #"*%
#""*%! *"*+! +%! > "  "*    +"+-
" 4 ! #3+4 **4! *!"   4!  4!. , *%"-
4 *! #> #"4 + /   *2*3+ '"2, +  !
%4 "!+! ! *! 4", #"% 4", '+* "%-

48
"
0%*+  9   3> 4+*+> #3"
 %"4 *2*3+ <!*%.
49
Ivan Stamboli, ~{.
50
59 0%/, w{x.


   .. . 4. .1 (2009)

 " - 
5
 @$B <"... 203

  %" "!0% ! +4*+4, #3+4  +!!"4 #!, +


/ "E +"+ * *%4 ! +4 E%4. 5 *%4 ! +4 * * 9"E *4-
*  #"4 % >,  0 * 4 !**4 + + +!4-
. +,  *%, *  3+, #"%, *% *  "#! Q !++
 *%4 "2!, '+**, %"*, !*+"!*.
5% +4!* *, +, ! #"*/ *+!* 4" E  
"0 + 3!%!  "%! <!*%! + +4*+  #3+ -
*%! 2!, "%! + *2*3+  *4!#"% "!0%... 51

" "9"+"*+ "%!2"  +% %Q <!*% -


4* +%4 *2*3+ "%!2 *#"% ! ++-
*! -"! *%*+ ", ! +, ++  0 ! !! 1{8.  *-
2, + " !  #+"!  ",    "#!9+!, 9"
 ! *4*! ! +4  * >/  #*", %/ *! *4 "*9 
*2*3+ <!*% 4 ! 2!".52 %0,  0%/
 <!*% 9 "! *"*+ +! *2*3+
"%!2 * "4 #"4 4" *" !*%*+> "-
,   * +*4 *4*4 4 wJ. %+:

...  *4 9 "3 ! #"0*,  *%"4 * *E4 -


E4 +! *! "E% #""*% ! ! +%"! *%+ ",  E%4
.  E * +3 9!! ! *2*3+ "%!2  
>%4 *%4 * " *2*3+ <!*%. *4    *
3+ "* "3+ +* *%> 0> "  "*  E% !
*2*3+  *% 4... 53

 4! #%4 02 '0*3+ !*+ ! 5"9


 " ""4+" -"4", ! !! 1{88. , 0%/ 
9* 0  E% ! "*2*3+  *% 4" ! -
"*! *%> !*%*+> ""  "*" :

 <!*% 9 9 !"E *9 *%> 0> ".   "-


, 4 9*4 + #* #"4 "*% %+>  +>, + 0
 " ! *"  9.  9 *24 9 9 !"E "* "-
3+ +*  %/ "Q 2 0 4. <" *24, ! *% *% -
*+, #"*% "!0% 9 +*  9 +*#2, #"%  *%>
+ *!  * #*. <!*%  *24 *! 3+ "* *%>
0> ", %/ "Q – > "9  3!%4  "4 "%#"%, -
*%, 9"*+. 54

51
*, 1{J-191.
52
*, .
53
*, w||.
54
*, w~x.


   .. . 4. .1 (2009)
204 @-   ˆ

Q!4, 9 #"  + *! "9"+"*+ "%!2" 


!*% #"4 ! 5"9 0 + +4!*3+> "!+%*% +>
"!> "#!9+, 0%/  9 #"!Q ,  -%* *2
B
5
<!*%, "E ! !"!  '9"!"! 1{8{. , 9" 
+ "2"'!" +"+"*+ !*%*+ '"4:

<!*%  '"% 2 *%> "  "* + !  E-


%.  3  *! *%  4Q!*9 "%#"%, *  4! + #-
E ! +4*+4, #3+4  +!!"4 E%! 4 ! + * . %,
"+ 9 * *#" +*2, 4", 4Q!4, *  * #"%". *,
*  *   ! <!*% %/ !E %"4 #"*! *%*  9" *%
4E  !3  *!9   2,  * * 4E  *!*#!
'"% !"Q.   9 3   *!9  " !3!! "!
", 9 9"   *  " *E * >%4 !+4.
$ 0 #3+  "!0% #"+* 0  #"*! *+*, +  "3
 5"9,   4 "*4 !3!! "!, %*  *% +  4
"*4 4  *4.   * #"% +% #"+* #"*  +%-
* +  !#" #"% "* <!*%.
"4 4>  +E4,  + 9 <!*% 9 40 + 2 !
+  5"9 #  "    +4,  9 5"9 9 #"%
+% 2, #"% +% <!*%.  9*4 4 9  "!3! <!-
*%!, *   4!/! <!*%! –  <!*%! ! + *! *% "%-
#"%, # #"4 4  5"9. " 4 9 4 9 *%   /  +
% "/, #  *.    !  +  #E, *+"4-
*, +*#*.
% * 4*4 +  ! #! "* + "! "#!9+, + "!
".
5%+ "#!9+ 4 #"%  +% * * #"4 *9,  #"%  !-
E*  *3!% "*  **% *%> "Q. 55

?E!/ *  3%"0/! "2! !*%*+ '"2, -


0%/ * *!E  +4*+4 "!44. <0  #3+! *% +"-
", ! %49"! 1{8~. ,   !#"   "!*%*+ "E-
0 *% 4 *%   3+ !9 +"+"*+ 3+ "-
E0",  9 +!3 */:

...5%+4  *  * +4*+ "* "  "* *4 #"-


% 4! ! #! 4" *%"% ! +%"! %. "2> +4",  
* *%"  4! ! ##!* "%   *%4 "E0!,
! *%4 !*%*+4 #"%"4 #"*"!. 56

55
*, ||J.
56
*, |J.


   .. . 4. .1 (2009)

 " - 
5
 @$B <"... 205

+4 "9"+"*+ "%!2", 0%/  0 %0 ""-


 +% "!4,  + #"4"   4E  #*!E % -
 
'"2 5
5"9,  %49" 1{88. :

...<*% !*%*+ "E0  !"4, %/ !*% #*


<!*%.  ,  * "#!93+4  #+"*+4 +44 <!*%
#* 9% +'"2 –  ! +4*+4 #! *% *"40 %
""% ! +4 *! 4 "% #"4 +*#2 %0 "%>.
 " 24 +44" *! 4"Q*+ >%, ! *% #"-
4%, + 9 *% #"" 4" 9 2*3+, , % 
#"0*, 9 */  9!!/*. 0  40   52*3+
<!*% 42 9"% 2,   '"% !"Q
4%,  "#!9+  #+" 4! 3 9%  #"%, 0
3  ! #"%"4 E%!. Q!4, <!*% 4" #"*% -
*% #"%" #"!3,  +4 #* *% **4*+ "0  *-
9 +" #"%  !*!, %2  +#, !  . + * -
E4  <!*% 9! %" #"4 *%!,  4 4E 9 %-
03+  !". ? *4 #*24 +" 9"+"4!  #"-
%24!  *%+4 #"4%4!, 4! +"! #" #"%"  4-
+", 4" 9*  !>% *%"0%. 57

*4 #"+4,   9*  * 5


5"9 :

...E  3 #>> *%> '!+2 &"2  ! #"-


%"4  ! #3+4 *4*!.     9 * *0 #"E "#!-
93+ 4 %"  % &"2, %/  9 * 99 + 
'+*, %" "!%   9" 3+ ! "!0% "#"!+2
 +4 "E% 4" '+*  !3  ! ! "E04 #"%"4.
   ! *%4, #  ! 9"4  3.
5% +4!* 5"9 * 9" #"% *%+ 4 –  #0  &-
"2.  * 44  2"44  4E % E  E  *
*% "!0 4"-+" **4, **4 * * *"-
*%4, #"*+ **4  4 #"#!/ #+.  *% "!0! 
 '" 2 (5 43+  5-) + 4! " "E0! #"-
%"!... 58

?9 *% , ++  0%/ *+  -%* *2


B
5
<!*%,  !" 1{88. , "9   #"E
#"4 5% !*% :

...99 '!+2* *% !*%*+ "E0 +  -


%! "%#"%! *!#* *%4 +4*+4 *!9+4. <*% !*-

57
*, w8y-288.
58
*, w88.


   .. . 4. .1 (2009)
206 @-   ˆ

%*+ "E0  #"% !*%  #* <!*% + *% 2


 + *%"4 "E%.   "E% ! %4 %"4!, 9  +#*3-
+  *2*3+,  4E   '!+20   * "% 9 -
*% "E0.   9!+  +4  *" *%"4 *%, +-
* +! 4E   !%E% *4  + 9 E  * "*#4. 59

"4 0%/!, *% !*%*+ "E0 9 9


"*#2 + !+!3%! ! *%*+ "E0  4Q!"! #! "-
",  , #" *%, "9 !+ "4*"% "!%
+4  9+"  #*! % "E0> +*".
4 9 * +  "*">   *% "E0 #"% 
2"2!  % 4*""",  "*">  / 4 "E0
!" *24".60 $ *4 "%!!,  ! 1{88. , -
0%/  *  9 *#"%Q +%> +4*+> "'"4 9
!E   !+!3% <!*% ! %"#*+ "2, * 
! #"#"4!  #" 3%"0/ #%% 4 %"#*+ -
2 ! 1{{w. :

- 9*4 * !+!3 !  4#"*% "2 #"2*, 4"4 #"%


4  * "04. =% *% > "2> #"2* ! <!*%
"9  9! +4*+ "* #"%Q3  +"4 ", "!0% +-
#   0"4 4.   4E 9 *%" *4 ! !*%4 "E-
0 #"%"  *% !*%*+ "E0.
 * 3 * <!*% #"4 ! %"#, 4"4 * -
% #"#"4  +4*+ #" *!#!/ +4*+-#3-
+ *!2 ! %"# #* 1{{w.   4 ?2, +   !3-
, 4 0*q   3  "! 4 + E  "24 %"#  *-
4 #*! %/ "! ! *%"%! *%> +4*+> "*. 4,
+ "!4 / %    #"2* 92  "9 * * %4
4/4 +4*+4 "!#24. 61

#! 0%/,  549/  *4"  "! #"* 


#+! 2 "%#"%*   '"%! <!*%!,
*"#*+ " 4 ##! *% "*  #"9 +  "! -
" <!*%", +   ! +% "*2 #"* 
'"%! <!*%!, 52*3+ #!9+ 5"9,  "-
3+ +*,  5% +4!* 4!  !!"0! *!"*  -
3+ 2% * *%4 "#!9+4 ! <!*%".62  *%! +%
*%, 549/ ,  *2 B
5
5"9,  1~. #" 1{8x. -

59
*, 18{-190.
60
*, w|8-239.
61
*, w~1-242.
62
Ivan Stamboli, 11{.


   .. . 4. .1 (2009)

 " - 
5
 @$B <"... 207

, '"4!* #3+ + 3 *#!% "9  #"*


3%"0/ "2 <!*%:

Q! % + 5


5"9  5 5"9 *# , *  *%*"-
 #+ "Q%  3 '"2  #"2#4 *4!#"%,
2 "%#"%*  *%.  % #"9 +% 0
+4!* 5"9 #+9% *  *%0!   '"% !"Q-
 <!*%  + 43 "%#"%*  *!"* *"#*+4 +  *%4
"4  "*4 ! <!*%. !4 *, " '"2 4"!
'+* % ! +%"4 *%> %0/. $++  *, +4#"-
4! *  *4 #"2# '"4, %"! * 9"0  2*3+
"%, #  *!+9.
5 *4 *% !E  #"!E4 % #"* ++ "Q%! #-
+ ! '"2, +  4 *4 *%"%!,  #*9 0 '+-
*4 "! *%> "  *!2 '"2. +Q, #>  4
0 4Q!"#!93+  4Q!#+"*+ *" ! *%4 9*4 E%.

4!* *! !E  #+"/! 4 % +2  "% *%> *4!#"%>


%% *" ! *%4 9*4 "!0% E% ! 3% <!*%. 63

"4 549/!, *% !*%*+> +4!* 9  -


  %> !*%  #* *% <!*%.  , 
*2 B
5
5"9,  !" 1{8x. , *:

5% /4 * *!" *E  * ! 5


< *! '"4, %/ *!0-
*+ # * *%0 '!+2* '"2  "% *2*3-
+ *4!#"%    *% 5
< 9 #"#*%+ #* -
*% <!*% + "E%  *4!#"% "!0%-#3+ -
2. + +*!* * ! 5
< + #"#*%!  *4** -
%  *%* 2  #"2#! 4+"*+ 2"4,  *!-
0*+ 3 99Q!! *4** "#!9+  #+"  "E%  *-
4!#"% *% <!*%. 64

$*#*% * 4Q!%** 4Q! *% 5


<!*-
%  *4 <!*% >%   * #"!E %"!/ #3+
"#"2 *" !*%*+> +4!*.  *%3 *2
B
5
5"9, #*%/ 3"*02 *%3+ +"*

 5"9  "E 11. 4 1{8. , 549/  9* ++


 *% 2>, * "#!93+> +4!*3+> #"-
*+> "2 #" *%! !*%*+> ":

63
*, 1yx-177.
64
*, 1~{.


   .. . 4. .1 (2009)
208 @-   ˆ

"%
4!*3+ #" <!*% ! +%"! *%+  !*%-
*+> 2 , 3 "3, 0> "#!9+,  3  #"%"-
 ! 4>3+ 9" %+ '"4"> "#!93+>, 2> +4!*3+>
#".     *9"E% "2 2  "E% *!-
%" ", + *! 0 ! <2!  !+!  *%" %!, '"%!
<!*%!, 3+! "E%! "%#"%> "  "*. 4 *! *%-
"  #"#*%+  *
4!*3+ #" <!*% !9 !+-
" ! "3+! +*!  *% ", 9!/ >% " #%".  
9  #!  *  !9!!/ % !*#0 *% 9"9
4!*3+ #"
<!*%  *"0+4 #"%2! +* 2 *9Q. +  -
'% !4 #"
4!*3+ #" <!*%,  +*
5% +4!* <!*%,  * "E% *!%", 2 "
 2 "* ! 0 4 4! %  !43 * #2
*"*+> "* "3+ +*,   9 + !Q "!#.
 *% #" 4 *% "  "*  %4 !.  9
*% "  "* 4 *% <!*% , 3 "3,
4 <!*%. <!*% – +% ++%  40  *%"  *-
4 @<-  +% ++% * * – 4E #* *4 +" *%-
"% > *"*+> "* "3+ +*   *%  *4!-
#"%4, 4+"*+4 #"2#4.
$ *%! +4!*3+ #+" <!*% 9  +!3 !+!# "%
 5% +4!*  3% 0 *4!#"% *2*3+ "!0%.

   ! 5%! +4!* <!*%   '"+20%, -


*%,  *% *4  "34, "#  "3+ +*, !"E% *!
 "*,  *44 4  "* 3% ". 65

Q!4, 549/ *  "E% *4  0+4  *-


"*+4 "!44, %/ , +  0%/, *  +4*+
"  3%"0/! "2! <!*%. $ 4! 1{81. ,  
**"  "%! +2# 2 +4  +2#
*4!#"% *24, %"/ 

...+ * # 24 +44 #"!4%   %0+4 " ! -


04 "#!9+4  #+"4 "*#E  #"*%+  *!#+ -
"  "* 9 "3+ +*  ! 4 "3+ +*  +% "-
#!93+  #+"*+ +4 % ! 24. 5 * +"3+4
4  24 +44 % *!#"*% * "3+-+*>
#2 – >%4  *4!#"%4 +44 0> "#!9+  #+"-
.  %    2 +4  %"+ "%
#"#+ 2  "*,  2 "% ! "! 0  
5% +4!* <!*% !%+ #">%%.
*24  *%"%4 #" *4!#"% +4 !4* +"%-
%  3* "+2" #"  2 +4, %" * 4!/-

65
*, 1JJ.


   .. . 4. .1 (2009)

 " - 
5
 @$B <"... 209

*  * *  #! #"E%! %0+ " "3+ +*,  * 3!#!


+" +4*+ 24.
"4 4, + !4* #4 2 +4 !#"9%4 #4
*4!#"% +4 0> "#!9+  #+",   *%4 *  *-
4!#"% *4** "#!9+  #+"   *4 9 *3-
+-4*"% +"  ">,  #"%  2 4,
%/   *#2'3 %  " *4!#"% " 3%+. 66

*%"4, 549/ , ! "%!!  *#49" * ,


**"  4 

...0 +"+ %"> "#!93+>  #+"*+> #"%"  "-


"2 *"*% # * #2 *2*3+ *4!#"%, *-
4!#"% !"!E% "  *"*%. ? *  4"4 * ""3-
%   9"3!% * *%4 4 + ! "#!9+4  #+"4
% *4 #"#"+ *4!#"% "2,   *"!4 *4!#"%,
+ 9 3+  #"+ +"+ !"> %! ! #  *4 #* "#!-
9+  !4> #+".
-+, 4"4 "3 9 *% %0  4 "E *%" 9"-
+"*+-2"*3+  *3 *>%  >% #4  #"%, -
, # 3+  *4!#"% "0. ? 4"4 0 %0 *2  %
*% !*% +2# !*%*+ '"2, % *% !*% +-
2# "#!9+  #+"  44 * !%"Q #3+  5%
+4!*   "! +2#  *  #">%%. 67

+ * * "Q%  2"4, !"4  4, 54-


9/ ,  *2 =
5
",  +9" 1{8|. , *
  !*%4 "'"44  *4*>  ""+ *#"%
2"2 "!0% +#" %  +% *!2 "! +
%0 % +  #"%  !*%*+ "E0, %/ *%+ "
• *9–".68 $ *%+! , %"/  2"2  !E *4!-
#"%, %/ 4E  9!  *3+, +*%:

3, *4!#"% 2"2  0 "!  #!+ 4*"-


% "#"0" #"%  %"*. 54!#"% 2"2 + -
3  *"*% #"!0%% +4, + **+ 2, 4 ++
 %!3 #"+*, #"#*%  %"!/! 2"2!.   !-
%  *4!#"% 3  *4!#"%4 *"*%4. +% 2"2
* 9 "+!   #"% + *4 * 9 –  2"4 + "
*"! ++% #3+ "4*"% #"% "!+%*%.69

66
*, w|.
67
*, w.
68
*, xx.
69
*, xy.


   .. . 4. .1 (2009)
210 @-   ˆ


+  %"4 42, 549/ *, ! *%4 !  !*-
%*+ *%  9"9! #"% "#!93+  #+"*+ 4,
*% 4 #%  *4!#"% *24,  *% %0  "E0!
#"%"!. $ *%4 "'"!  -*4 +"*! 5% +4!* 5"-
9, "E4 wx. 4 1{8x. ,   *+ 

...#*+% "E0, % !%+ 3 4.   "9 -


*% !*%*+ "E0 %  3 2"% 4, +-
 + #* *% *%+ 24. ? 3 *% !*%-
*+ "E0 *  #! *E *% !*%*+ 2. 70

 *% %, % *  *! *  59 0%/  %


549/, ! *% ""2,   !*#*% "%#"%*
5"9  5"9 * "!4 "#!9+4  ""4  "*4" !
3%"* "* '" <!*%. - 9 *  #*, #"4
% %2 *"#*+> +4!*3+> ", 9  #"9 "-
"* @%! 
*%  >! ! #3+-#"% #"+
5"9, #0  0 !*% #E  % #+"  "-
3% *!%"  '!+2* 5"9, 3/ ,   3,
'""4 ! *!  "! !*%*+ "#!9+. *%"4,
 *! *!Q% 2"4, !"4  *"#*+ 24, 
*!  *#" 4Q! !*%*+4 +4!*4 "0" 40 
*! *#"*3+, * *"#*+ 24 4 #*. $ 
 0  *#"% 4!/* !*#*% *"#*+ >4 ! <!-
*%.  *%! ,  0%/  549/ *! *  
3%"* "*! !*%*+! '"2!, * !%/4 %0/-
4 *%> %*  *%4 "E04. " 4, #"*%
*! * + 3!%" +% #"*+ #+"  *2*3+ "%-
!2  -"! *%*+ ", +  #3+ *Q *%> ">
9"2  "E% ! <!E> 5%. +4*+ "!4 
3%"0/ "*! '"2! *! *%  *#*%4 #"-
!  *4!#"% *24,    !+!3% <!*% ! -
9  %"#*+ #"%" +%  "E0 "2.
-+, "E%  #"*+ %Q*% 5"9 (* !+4 #"*%-
+ #+"*+> "E%>  #"*+> ") , +4 *4*>
 wJ. %+, 4  %0 +*#2, *#"% #"%-#-
3+  +4*+ #"+ ! 5"9  <!*%, !*#*% $*-
%4  1{y~. . 4, *"#*+ +4!*3+ "!+%*% , ! "!-
 #% *4*> , *% %*% "34 *!-
%"4 5"9  #+"4 +* +" !*#0 #+!-

70
*, 1{w.


   .. . 4. .1 (2009)

 " - 
5
 @$B <"... 211

0  4 *% !43 !*%> "0. 54" <*# "


 ! 1{8J.  *#"*3+ #9! 92 
*%!  > !
1{81.  *%" *! !*%  *"#*+ +4!* #*# "+-
!! *% *%%  * 9"9  "*#"%" !43 #"Q!  *#"-
% $*%  1{y~. .
$  %"4, * #"%2 $*%  1{y~.  9 *!
*"#*+ 2*  *'" 2% "!0%, + *! *  
*3 #3+-#"%  +4*+ "0 +  *"#*+ +4!*3+
"!+%*%. 53 +*!*  #*  1{{J.  1{{1. , + *!
* *% "% *"+ ! 5"9 *  3%"* "*! !-
*%*+! '"2! (+   #">%% "% 9 *-
4#" 5"9, * >% *+ !  "E%), *!#"
#"!  +'"2!, *  "E%! %**, + *!
 *% 3 >"%*+  *%3+ #3+ *.71
"+*, !#"% 9  *"#*+ 2 +*!*  "-
E%4 *%! 5"9  <!*%,  *44 4   "E%4 -
*%! 5"9, 0   9"3! 4Q! 0%/%  549-
/% '"+2 ! 5
5"9. 4, ! "! #% *4*> -
, #2 2*3+ +!2  *'" 2% "!-
0% %"0 *! *E #"*+  4#2! #3+
E%, **"!/  #90! #E 5"9  5"9 ! <!-
*%. *%"4, #% *  "Q*+ #+" 5"9 *
*% 
>, +  '% % #+!  "E%>  #"-
*+> "  !2.72 $ +%4 +*4, "9"+"*+ "%-
!2"  % #"9! *"#*+> +4!*  #3+4 49-
24, #!4 !!"0 '"22. <% #!E!!/ 54-
9/%! '"+2!  #"!4, "*  "*%* 
*"#*+ 2 "*, 0%/ , *  *", #"#"4
5
5"9  % !*% #3+ %, + , * "! *",
*4!" #!"4, 0  0 !%+ #"*+ "% #-
2 3 *! #"*" %. ,  4 *!E! #*9
*"E%.

71
@: Vladimir Ribi, Srpski nacionalizam na kraju dvadesetog veka, 163-
1yJq : @4" 9/, 1 -   . #
     


  #  >@@C-2000., 5"#*+ 0+ 2" – 0+ 99-
+ (+ 1x), " wJJ, wx1-282.
72
Nebojša Vladisavljevi, Nationalism, Social Movement Theory and the Grass
Roots Movement of Kosovo Serbs, 1985-1988, Europe-Asia Studies, Vol. 54, No. 5,
2002, 771-y{Jq : @4" 9/, '"4 #3+ 492  -
*"#% 24 
*%!  >, 
   ,
. |, *%. 1 (.*.), wJJ8, w||-238.


   .. . 4. .1 (2009)
212 @-   ˆ

Vladimir Ri bi

Constitutional changes and sta te unity in the rhetoric


"Anti -bureaucratic revolutions" in Ser bia

We call "Anti-bureaucratic revolution" the clash within the Socialist Committee of


Serbia, which took place in the period between 1987.and 1989, with the broadest poli-
tical mobilization of citizens, and the result of which was constitutional reformation
of Serbia. During the ‘80s of the 20th century, the Serbian Communist leadership had,
more or less explicitly, disputed (questioned) the legal-political and economic order in
Serbia and Yugoslavia, which was established by the 1974. Constitution. When it ca-
me to executing (carrying out) the constitutional changes and establishing the state
unity, Slobodan Miloševi and Ivan Stamboli had based their rhetoric on similar, and
often the same attitudes and arguments.

ey words: "Anti-bureaucratic revolution", constitutional changes, state unity, So-


cialist Committee of Serbia, Slobodan Miloševi, Ivan Stamboli

Vladimir Ri bi

Les chan ge ments con stitution nels et l’unité de l’Etat dans la


rhétorique de la "Ré vo lution anti -bureaucratique" en Ser bie

Nous appelons "Révolution anti-bureaucratique" un règlement de comptes à l’intéri-


eur du Parti communiste de Serbie, qui a eu lieu entre 1987 et 1989, accompagné de la
mobilisation politique des citoyens la plus large, et dont le résultat est le remaniement
constitutionnel en Serbie. Au cours des années 80 du 20e siècle, les dirigeants communi-
stes serbes contestaient plus ou moins explicitement, l’ordre politique, juridique et éco-
nomique en Serbie et en Yougoslavie, instauré par la Constitution de 1974. Lorsqu’il
s’agit de mettre en oeuvre les changements constitutionnels et l’établissement de l’unité
de l’Etat, Slobodan Miloševi et Ivan Stamboli basaient leur rhétorique sur des positi-
ons et des arguments semblables, souvent même identiques.

Mots-clés: "Révolution anti-bureaucratique", changements constitutionnels, l’unité


de l’Etat, Parti communiste de Serbie, Slobodan Miloševi, Ivan Stamboli


   .. . 4. .1 (2009)

You might also like