UNIVERZITET SINERGIJA

PRAVNI FAKULTET

SEMINARSKI RAD

Tema: Evropska unija

Predmet: Medjunarodno javno pravo

Mentor: Student:

Prof. dr. Slavoljub Vukičević Nebojša Despotović

Bijeljina, Septembar 2014. godine

Međunarodno javno pravo Evropska unija

Sadržaj

1. Uvod…………………………………………………………….3
2. Nastanak i razvoj EU…………………………………....……...4
3. Ciljevi EU....................................................................................6
4. Evropske institucije......................................................................7
5. Uslovi za članstvo........................................................................8
6. Budućnost....................................................................................9
6.1. Dvije super sile....................................................................9
6,2, Budućnost same EU...........................................................10
7. Pravo EU....................................................................................11
7.1. Pravna osnova....................................................................11
7.2. Ugovori o pridruživanju....................................................11
8. Status i sjedište EU....................................................................13
8.1. Status EU...........................................................................13
8.2. Sjedište EU........................................................................13
9. Zaključak....................................................................................14
Literatura........................................................................................15

2
Međunarodno javno pravo Evropska unija

1. UVOD

Tema seminarskog rada je Evropska unija. Kad kažemo Evropska

unija, čini se kao da se radi o jednostavnoj materiji, ali ova tema je
itekako opširna i zahijeva da se posmatra sa različitih aspekata, počev od
razvoja i nastanka pa do današnjeg djelovanja i samog prava. Prije
svega, treba se napomenuti da nije oduvijek postojala Evropska unija u
ovom obliku u kojem danas postoji i zato je neophodno da se započne
prije svega sa nastankom evropske unije, odnosno nastankom različitih
oblika prije ovoga što danas postoji.

Što se tiče samog prava Evropske unije, značajno je prije svega

reći da se ono razlikuje od prava država, jer sama evropska unija
predstavlja zajednicu evropskih država, tako da principi koji vladaju u
državama se razlikuju od principa koji vladaju na medjunarodnom
nivou.

Evropska unija- zajednica evropskih država koja je utemeljena

ugovorom i to je ono što najviše razlikuje Evropsku uniju od svake
države ponaosob.

3
Međunarodno javno pravo Evropska unija

2. EU- NASTANAK I RAZVOJ

Ideja evropskog ujedinjenja je stara, svoje korijene vuče još iz

vremena daleko prije Drugog svjetskog rata. Ozbiljne, realne ideje o
tijesnoj saradnji evropskih zemalja, oslobođene hegemonističkih želja,
nastale su nakon brojnih Francusko-pruskih ratova 1870. godine i I Svj.
rata (1914-1918). Vijekovima razjedinjen “stari kontinent” bio je
pogodno tlo za istinske akcije i napore za Evropsko ujedinjenje. Nakon
završenog II Svjetskog rata, na zgarištima I ruševinama Evrope javila se
ideja političkog I ekonomskog povezivanja “evropskih demokratija”. U
okviru brojnih zalaganja za stvaranje ujedinjene Evrope, značajan je
govor tadašnjeg britanskog premijera Vinstona Čerčila održanog 19.
septembra 1946. u Cirihu gdje poziva države kontinentalne Evrope na
stvaranje ujedinjenih evropskih država. Po Čerčilovom mišljenju
osnovna pretpostavka ujedinjene Evrope je bila francusko-njemačka
saradnja.

Postoje i najvažniji datumi vezani za nastanak i razvoj

Evropske Unije:
 18. april 1951. god. (šest evropskih država su potpisale
Pariški sporazum kojim je osnovana evropska zajednica
za ugalj i čelik.
 25. mart 1957. god. (šest zemalja u Rimu potpisuju tzv.
Rimske ugovore o osnivanju Evropske ekonomske
zajednice (EEZ). Istovremeno je zaključen ugovor o
osnivanju zajednice za atomsku energiju (EVROATOM).
Rimski ugovori su predviđali ukidanje carisnkih i drugih
barijera i stvaranje zajedničkog tržišta, slobodno kretanje
ljudi, roba i usluga i pridruživanje zajednici kolonija i
zavisnih područja kojima upravljaju drćave članice.
 30. jul 1961. god. (primjena zajedničke agrarne politike)
 1967. god. (EEZ, CECA I EVROATOM su integrisani, te
je stvorena organizaciona i administrativna cjelina, što je
omogućilo stvaranje zajedničkih institucija.
 1. jul 1968. god. (šest zemalja članica ukidaju međusobno
trgovinske barijere i usvajaju zajedničku carinsku tarifu
prema trećim zemljama).
4
Međunarodno javno pravo Evropska unija

 1. januar 1973. godine (Britanija, Danska i Irska postaju

punopravni članovi EZ. Norveška je ostala van unije, jer
je na referendumu 53.5. % glasača glasalo protiv).
 13. mart 1979. god. (na snagu stupa evropski monetarni
sistem- EMS. ECU, sastavljen od korpe nacionalnih
valuta, postao je evropska obračunska jedinica).
 7. februar 1992. god. (na samitu u Mastrihtu potpisan
ugovor o EU sa zadatkom da olakša razvoj ekonomske,
monetarne kao I političke unije).
 Januar 1993. god. (sporazum iz Mastrihta stupa na snagu).
 Januar 1994. god. (osnivanje evropskog monetarnog
instituta-EI kao prethodnija evropske centralne banke).
 1. januar 2002. god. (EURO postaje zakonsko sredstvo
plaćanja).

Evropska unija je rezultat procesa saradnje i integracije koja je počela

1951. između šest država. Poslije skoro 50 godina sa četiti talasa pripajanja
EU danas ima 15 zemalja članica i pretenduje svome petom pripajanju, ovog
puta prema Istočnoj i Južnoj Evropi.

3. CILJEVI EVROPSKE UNIJE

5
Međunarodno javno pravo Evropska unija

Glavni ciljevi su:

- promocija ekonomskog i socijalnog progresa (jedinstveno tržište je

osnovano 1993. god., jedinstvena moneta 1999. god. )
- predstavljanje identiteta EU na međunarodnoj sceni (kroz EU
pomoć ne-EU zemljama, zajedničke međunarodne i sigurnosne
rezolucije, akcije u međunarodnim krizama, zajednička pozicija
među međunarodnim organizacijama)
- predstavljanje evropskog građanstva (koji ne mijenja nacionalno
građanstvo)
- razvijanje polja sloboda, bezbijednosti i pravde
- održavanje i građenje zakona EU

Međutim, primarne brige EU su postavljanje pojedinaca i njihovih

interesa. Evropske institucije smatraju poštovanje fundamentalnih prava
kao osnovnog principa evropskog zakona i razvile su zakonodavstvo o
slobodi kretanja u okviru EU. Sa rezolucijom Mastrihta veza između
građana u zemljama članica i EU je postala direktnija, kreiranjem
koncepta evropskog državljanstva koje je predstavljalo serije građanskih
i političkih prava.

Zemlje članice: Austrija, Belgija, Danska, Finska, Francuska, Grčka,

Holandija, Irska, Italija, Luksemburg, Njemačka, Portugalija, Španija,
Švedska i Britanija.

Nove članice: Češka, Estonija, Kipar, Letonija, Mađarska, Malta,

Poljska, Slovačka i Slovenija.

Poširenje EU: riječ je o širenju unije na istok Evrope i uključivanje u

članstvo velikog broja različitih država, čime ovaj proces dobija prevagu na
početku 21. vijeka.

4. EVROPSKE INSTITUCIJE
6
Međunarodno javno pravo Evropska unija

EU je napravljena na institucionalnom sistemu koji je jedinsven u

svijetu. Zemlje članice imaju nezavisnost za određena pitanja u
nezavisnim institucijama koje predstavljaju interese unije kao cjeline,
same zemlje članice i njihove građane. Komisija tradicionalno podupire
inetrese uniej kao cjeline, dok je svaka nacionalna vlada predstavljena u
savjetu, a Evropski Parlament direktno biraju građani. Demokratija I
vladavina zakona su zbog toga temelj te strukture. Ovaj “trougao” je
ograđen dvjema institucijama: Sud Pravde i Sud Slušalaca. Ostalih 5
tijela čine sistem potpun.

Tijela EU:

- Evropski parlament
- Evropski savjet
- Evropska centralna banka
- Eud slusalaca
- Evropska komisija
- Ekonomski i socijalni komitet
- Komitet regiona
- Evropska investiciona banka
- Evropski ombudsman

7
Međunarodno javno pravo Evropska unija

5. USLOVI ZA ČLANSTVO

Osnivački akti unije su izričiti da je osnovni uslov da bi država

postala članica je da se nalazi na evropskom kontinentu. Nove uslove
utvrdiće šefovi država ili vlada država EU na samitu koji je održan u
Kopenhagenu 1993. određujući da će pridružene države postati članice
EU čim budu u stanju da prihvate obaveze iz članstva u odnosu na
ekonomske, pravne i političke uslove. Ovi uslovi su:

- stabilnost institucija koje garantuju demokratiju

- vladavina prava
- ljudska i manjinska prava
- uspostavljanje tržišne ekonomije
- prihvatanje komunitarnog privrednog prava- Bijela knjiga

8
Međunarodno javno pravo Evropska unija

6. BUDUĆNOST EVROPSKE UNIJE

6.1. Dvije super sile

Samit u kopenhagenu je bio poslednja stepenica pred povećanje

EU. Sve je manje- više jasno sa stanovišta promjena koje će članstvo u
EU donijeti kandidatima, sadašnjim članicama i susjedima na novim
granicama EU. U Americi se osjeća sve veća nelagodnost pri pomisli da
raste jedna snažna Evropa koja će uskoro postaviti svoja nova politička
pravila donošenjem Ustava. EU nakon proširenja postaje politički entitet
koji će moći da ugrozi sadašnju političku dominaciju SAD u svijetu. Sve
ukazuje na taj smjer- evropska istorija, njena geografska veličina,
ekonomska snaga i ljudski potencijali.

Američka privreda, iako je usporila svoj rast uspješnija je od

evropske. Amerikanci smatraju da će evropske odbrambene snage
djelovati nezavisno od njih tako da su prinuđeni da se na
diplomatskom planu ogorčeno bore za očuvanje jedinstva. Jačanje
upravnih institucija EU i prihvatanje novih članica takođe postaje
ozbiljna protivteza Americi na svjetskoj sceni.

Mišljenje mnogih je da je sukob SAD i EU neizbježan, ali se za

sada, u ovim mračnim vizijama, ne spominje mogućnost vojnih
prijetnji, mada će borba prevazilaziti okvire trgovinskih sporova i
sukoba. Vašington i Brisel su već ukrstili mačeve nad blisko istočnom
krizom i Irakom. Evropa će radije pružiti otpor nego američko
liderstvo, pa možda i paralisati svjetsku banku i UN I druge institucije
na kojima je počivala transatlanstka saradnja nakon Drugog svjetskog
rata. Evropa u usponu će sigurno odmjeriti snagu sa Amerikom,
naročito ako SAD nastave sa unilateralističkom inostranom politikom,
ali da se EU i SAD mogu razići i na granici nevjerovatnog.

9
Međunarodno javno pravo Evropska unija

6.2. Budućnost same Evropske unije

Opšte je mišljenje da se Evropa nalazi pred mnoštvom teških

reformi. Opterećena agenda nema nikakve šanse da se realizuje u klimi
razočarenja, zatvaranju u sebe, uskih preokupacija kratkoročnog
karaktera. Da bi se izvršila neophodna mobilizacija javnosti i omogućila
rukovodiocima da donesu teške odluke, potrebno je odrediti minimum
perspektiva i dugoročne vizije. Trebalo bi omogućiti usaglašenje jednog
internog cilja- stvaranje evropskog ekonomskog i društvenog modela,
kao i jedan spoljni cilj- učešće Evrope u svjetskoj debati. Ovaj zadatak
se prije svega odnosi na evropske političare. Ali se takođe radi i o
problemu društva, koji će određivati budućnost. On je isto tako važan za
privredne subjekte, za intelektualce svih vrsta i posebno, za mlade
generacije.

Sve u svemu Evropa će biti ono što evropljani žele da ona

postane. Ako oni ne žele ništa ona neće ništa ni biti! Ako oni nešto žele,
onda ne mogu ostaviti drugima zadatak da se to uradi!

10
Međunarodno javno pravo Evropska unija

7. PRAVO EU

7.1. Pravna osnova

Pravna osnova Evropske unije su ugovori između njenih članica.

Oni su donošeni tokom godina. Prvi takav ugovor je Ugovor u Parizu
(1951) kojim je oformljena Evropska zajednica za ugalj i čelik između
šest evropskih zemalja. Ovaj ugovor je istekao prije donošenja docnijih
ugovora. Sa druge strane, Rimski ugovor (1957) I dalje traje, poslije
njega je donesen Mastrihtski ugovor (1992), koji je Evropsku uniju
konstitutisao pod tim imenom. Najviše amandmana na Rimski ugovor se
ticalo pristupa 10 novih članica 1. maja 2004.

Članice EU su se nedavno dogovorile oko teksta Evropskog Ustava

koji će, ako seratifikuje od strane članica, postati prvi zvanični ustav EU
zamjenjujući sve dotadašnje ugovore.

Ako Ustav ne prođe prilikom ratifikacije svih članica, onda bi

eophodno ponovo otvoriti pregovore u vezi njegovog donošenja. Većina
polotičara I državnih zvaničnika se slažu oko toga da je sadašnji pred-
ustav nije odgovarajući za trenutnih 28 država članica (kao i za buduće).
Stariji političari (naročito u Francuskoj) imaju stav da ako ustav ne
ratifikuje nekoliko članica treba nastaviti bez njih.

7.2. Ugovori o pridruživanju

Zajednička odlika svih sadašnjih zemalja kandidata jeste da je

riječ o državama sa kojima je EU zaključila sporazume o pridruživanju
koji će utvrditi međusobna prava i obaveze, zajedničke akcije I posebne
procedure. Osnovni cilj sporazuma je stvaranje zone slobodne trgovine
između unije i ovih zemalja na bazi reciprociteta, ali asimetrično i
postupno. Riječ je naime o ekonomskom, socijalnom, političkom i
kulturnom približavanju koji obuhvata oblasti kao što su politička
saradnja, pogodne trgovinske odnose, ekonomske aktivnosti i kulturnu
saradnju, uz neophodnu harmonizaciju nacionalnih prava pridruženih

11
Međunarodno javno pravo Evropska unija

država sa komunitarnim pravom (posebno oblasti vezane za unutrašnje

tržište).

Evropskim sporazumima se pridruženim zemljama omogućavaju

trgovinski ustupci i beneficije koje inače imaju samo članice EU, predviđa
se slobodna trgovina industrijskim proizvodima (osim za poljoprivredne
proizvode, čelik I tekstil), slobodno kretanje usluga kapitala I ljudi, ukidanje
carina I svih kvantitativnih ograničenja. Unija je kreirala I novu generaciju
sporazuma o pridruživanju koji su dobili naziv Sporazumi o stabilizaciji I
pridruživanju. Ova forma sporazuma je otvorena za Hrvatsku, BiH, Srbiju,
Crnu Goru, Makedoniju, Albaniju, dakle za države koje pripadaju regionu
“Zapadni Balkan”. Sporazumi su do sada zaključeni sa Makedonijom i
Hrvatskom. Njihova osnova i ciljevi su isti kao i kod evropskih sporazuma,
ali se razlikuju u osnovnom cilju- stabilizovanje regiona kroz ekonomske i
političke reforme. Stabilizacija se ostvaruje preko bezbjedonosnog
stabilizovanja (uključivanje u program NATO-a partnersvo za mir) i
subregionalne saradnje čije uspješno ostvarivanje predstavlja test za članstvo
u EU.

8. STATUS I SJEDIŠTE EU
12
Međunarodno javno pravo Evropska unija

8.1. Status EU

Evropska unija je najmoćnija regionalna organizacija koja

trenutno u svijetu postoji. Kao što se iz prethodnog može vidjeti, u
nekim oblastima gdje su države članice svoj suverenitet prepustile
Evropskoj uniji, može se reći da je Evropska unija federacija ili
konfederacija. Unija nema pravo da premjesti dodatna ovlašćenja drugih
članica na sebe bez dopuštenja određene članice. Isto tako, određeni broj
članica rukovodi samostalno svojim politikama od nacionalnog interesa,
kao što su inostarni poslovi, odbrana, valuta.

Zahvaljujući ovakvom ustrojstvu, EU se ne moće definisati ni kao

internacionalna organizacija ni kao konfederacija ili federacija. Moglo bi
se reći da je sui generis cjelina.

Trenutni i budući status Evropske unije je predmet velike političke

pažnje unutar nekih članica EU.

8.2. Sjedište EU

Evropska unija nema zvanični glavni grad, a sjedišsta njenih

institucija se nalaze u nekoliko različitih gradova. Brisel je sjedište
Evropske komisije I Savjeta Evropske unije (Savjet ministara), kao I
domaćin sastanaka I plenarnih zasijedanja Evropskog parlamensta.
Brisel se upravo zbog ovoga smatra de facto glavnim gradom EU.

Strazbur je sjedište Evropskog parlamenta I domaćin je većije

plenarnih zasijedanja.

Evropski sud pravde I sekretarijat Evropskog parlamenta se nalaze u

Luksemburgu.

Evropska centralna banka je smještena u Frankfurtu.

13
Međunarodno javno pravo Evropska unija

9. ZAKLJUČAK

Iz svega gore navedenog, može se zaključiti da se Evropska unija

iz regionalne međunarodne organizacije za ekonomsku integraciju
razvila u političku strukturu sličnu federaciji, I taj razvoj I dalje traje, te
da pitanje proširenja Unije predstavlja jedno od najvažnijih pitanja ovog
vijeka, pa čak I milenijumima I zahtijeva brojne I velike ustavne
promjene, ako ne formalne, onda bar supstancijalne.

Komparativnom analizom ratifikacijskih procedura zemalja članica

dolazi se do zaključka da se može razlikovati pet modela, a samim tim I
pet grupa zemalja na osnovu načina na koji su one prilagođavale svoje
ustave članstvu u Evropskoj uniji.

Određene države su direktno spojile pridruživanje EU sa ustavnim

promjenama. Ova tehnika je najprije sprovedena u Irskoj. Austrija sa
modelom potpune revizije predstavlja drugi primjer, kao I Estonija, u
kojoj je usvojen Zakon o dopunama Ustava, kategorija koja nije
prethodno predviđena Ustavom.

U drugoj grupi zemalja vlada ideja ograničenja suvereniteta. Kada je

suverenost samo ograničena, onda ne može postojati sumnja da još
uvijek pripada narodu kao suverenom. Ovaj koncept nije više čest.

U velikom broju zemalja članica prevlast prava Unije nad unutrašnjim

pravom je dobro uređena. Bez obzira na razčičite koncepte poput
ograničenja suverenosti, transfer ovlašćenja, ili zajedničko izvršavanje
ovlašćenja, posebne integracione klauzule imaju istu funkciju: one
pružaju ustavnu osnovu za članstvo I obezbjeđuju primat prava Unije.

Evropska unija ne predviđa niti propisuje određenu metodu kako

zemlja kandidat treba da riješi ova pitanja. Umjesto toga, u toku
pregovora upućuje na pojedine nedostatke koji nastaju u pregovaračkim
poglavljima. Izbor o tome kako I kada da se opredijele za ustavni model
koji se najbolje slaže sa sopstvenom nacionalnom tradicijom zemlje
kandidata prepušten je demokratski izabranim predstavnicima same
zemlje kandidata.

14
Međunarodno javno pravo Evropska unija

Literatura:

1. „Medjunarodno javno pravo“, Vojin Dimitrijević, Obrad Račić,

Vladimir Djerić, Tajana Papić, Vesna Petrović, Saša Obradović,
Beograd, 2007.
2. Međunarodno poslovno pravo, prof.dr Slavko Carić, Jelena Vilus,
Drago Divljak, Novi Sad 2007
3. Internet izvori

15