Professional Documents
Culture Documents
Sredniowieczna Wedrowka Nutki I Olowka
Sredniowieczna Wedrowka Nutki I Olowka
BIELSKO-BIAŁA
STUDIA PODYPLOMOWE - SZTUKA
REDNIOWIECZNA
WĘDRÓWKA
NUTKI I OŁÓWKA
BIELSKO-BIAŁA 2003 r
TYTUł MODUłU:
„ŚREDNIOWIECZNA
WĘDRÓWKA
NUTKI I OŁÓWKA”
CEL GŁÓWNY:
Poznanie średniowiecznej
sztuki poprzez malarstwo,
architekturę i muzykę.
WSTĘP
Głównym tematem mojej pracy jest „Średniowieczna
wędrówka nutki i ołówka”.
Będąc miłośnikiem średniowiecza chciałabym poprzez cykl
lekcji zaszczepić w uczniach zamiłowanie do tego okresu
historycznego. Jest to czas burzliwych przemian w dziejach
całej ludzkości, mający wpływ na późniejsze losy Europy.
Kojarzy się przede wszystkim z ciemnotą i zacofaniem, co jest
nieprawdą. Naznaczony jest barbarzyństwem z jednej strony, a
z drugiej pochwałą rozumu i myśli ludzkiej. Stanowi on
początek rozwoju naszego dorobku narodowego w dziedzinie
malarstwa, architektury, rzeźby, muzyki. Trwał bardzo długo,
bo aż tysiąc lat. Fakty te należy przybliżyć dzieciom w sposób
dla nich ciekawy i przystępny. Dlatego ten mój cykl lekcji
składający się z siedmiu godzin lekcyjnych ma wprowadzić
uczniów ten pełen tajemniczości klimat, ma sprawić, że
poczują się mnichami – skrybami rysującymi piękne inicjały i
budowniczymi tworzącymi róże gotyku.
Chciałabym, aby każdy starał się sprawdzić samego siebie w
dziedzinie muzyki i plastyki i poprzez te zajęcia kształcił
wyobraźnię, własną inwencję twórczą, rozwijał możliwości
artystyczne, które być może drzemią w niejednym z nich.
Różne formy działania umożliwiają zaangażowanie, na
lekcjach, wszystkich dzieci, każde z nich, bowiem, niezależnie
od stopnia rozwoju zdolności muzycznych i plastycznych i
rodzących się zainteresowań powinno odnaleźć
odpowiadające mu sposoby obcowania z plastyką i muzyką.
Jest to bardzo ważne, bowiem wychowanie estetyczne jest
taką dziedziną, w której nie można osiągnąć rezultatów, jeśli
nie wzbudzi się autentycznych zainteresowań, motywacji i
potrzeby kontaktu ze sztuką, pięknem i ekspresją.
W pracy wykorzystałam technologię komputerową, a
zwłaszcza program Microsoft PowerPoint tworząc prezentacje
o średniowiecznej sztuce. Z doświadczenia wiem, że kolorowa
ilustracja bardziej przemawia do dziecka niż samo słowo. Jest
to inny sposób przekazu informacji mający na celu dotrzeć
zarówno do słuchowców jak i wzrokowców, wzbogacony
ruchomymi Klipartami na wesoło.
Lekcje prowadzone są różnymi metodami, zwłaszcza
aktywizującymi. Scenariusze zawierają wiadomości z różnych
dziedzin plastyki, muzyki, techniki, historii,
bibliotekoznawstwa, z którymi uczniowie stykają się
codziennie, a które stanowią nasz dorobek narodowy.
Zamiarem moim jest, aby pomagały one w realizacji ścieżki
czytelniczo- medialnej.
Mam nadzieję, że rozpoczynając cykl lekcji o
średniowieczu, dzieci nie poprzestaną na tym i będą dalej
pogłębiać swoją wiedzę na ten temat.
SCENARIUSZ ZAJĘĆ
NR 1
KLASA VI
Temat: Mój romański inicjał – kompozycja zamknięta.
Rysunek.
Cele operacyjne:
Uczeń potrafi wykonać kompozycję składającą się z jednej
litery oraz motywów dekoracyjnych (inicjał, bordiura)
Po obejrzeniu ozdobnej strony z okresu romańskiego rysuje
projekt bordiury i inicjału
Zachowuje logikę kompozycji zamkniętej i zgodność
wypowiedzi z tematem.
Ustala sposób rozwiązywania zadania oraz prezentacji tego
rozwiązania
Omawia swoją kompozycję, określa jej charakter, kolorystykę
Podaje, gdzie spotykamy malarstwo romańskie
Sporządza notatkę: podaje przykłady zabytków malarstwa
romańskiego
Potrafi wskazać cechy charakterystyczne sztuki romańskiej
Metody pracy:
pogadanka poparta slajdem wykonanym w programie
Microsoft Power Point
prezentacja
działalność plastyczna
Forma pracy:
indywidualna
grupowa
zbiorowa
Środki dydaktyczne:
slajd „Średniowieczna wędrówka nutki i ołówka”
reprodukcje z bordiurami i inicjałami z „Biblii Królowej
Zofii”, „Kodeksu Pułtuskiego”, „Graduału Olbrachta” i
„Mszału Erazma Ciołka”
plansza z przykładem kompozycji zamkniętej
plansze z przykładami inicjałów z dwóch różnych epok:
średniowiecza i secesji
krzyżówka
objaśnienia trudnych wyrazów: pergamin, miniatura, bordiura,
manuskrypt, majuskuła
Technika:
różne techniki rysunkowe i malarskie
Materiały:
kartka z bloku rysunkowego dużego
kredki pastelowe, czarny tusz lub markery, cienkopisy czarne i
kolorowe
magnesy do tablic
Czas trwania:
3 x 45 min
Tok lekcji:
Część wprowadzająca:
1. Nauczyciel wita uczniów, a następnie inicjuje rozmowę na temat
ulubionych książek oraz początków książki – zwracając uwagę
na sposoby zdobienia książki rękopiśmiennej (manuskrypt) i
ilustracji w formie kompozycji zamkniętej.
Czy macie w domu dużo książek?
Jakie książki lubicie? Dlaczego?
Czy lubicie książki z obrazkami, a jeżeli tak to, jakie obrazki
wam się najbardziej podobają?
Jak przypuszczacie, czy ludzie w dawnych czasach także lubili
pięknie zdobione księgi?
Jak myślicie, jak powstawały pierwsze księgi, które formą
przypominają dzisiejsze książki?
(Średniowieczne księgi tworzone były na pergaminie. Zakonnicy
w klasztorach ręcznie je ozdabiali i pisali. Oprawione były w
skórę, często zdobione w drogie kamienie, srebro, złoto, emalię.)
2. Gromadząc uczniów przed tablicą projekcyjną, nauczyciel
przedstawia wiadomości o sztuce romańskiej w formie slajdu
3. Następnie opowiada uczniom ciekawostkę:
Pierwowzorem dzisiejszej książki były kodeksy rzymskie
wykonane z kilku drewnianych tabliczek, powleczonych
woskiem i połączonych z jednego boku rzemieniem.
Nazwa kodeks (łac. kloc, księga, wykaz) przejęta została w
czasach średniowiecza dla ksiąg rękopiśmiennych wykonanych
ze zszytych ze sobą, bogato zdobionych kart pergaminowych.
Szczególnym jego rodzajem był średniowieczny kodeks złoty
oprawiony w cenną metalową oprawę, z tekstem pisanym
literami w kolorze złotym. W Polsce istnieją dwa piękne złote
kodeksy z początku XII w: gnieźnieński i puławski.
4. Nauczyciel prezentuje strony bogato zdobione i inicjały z „Biblii
Królowej Zofii”, „Kodeksu Pułtuskiego”, „Graduału Olbrachta”
i „Mszału Erazma Ciołka”
- Jak sądzicie, o czym opowiadały dawne księgi?
[Najczęściej były to księgi o tematyce religijnej. Opowiadały o
życiu i męczeństwie świętych, zawierały teksty wypowiadane
podczas mszy (mszały, ewangeliarze) i modlitwy (modlitewniki,
brewiarze).
Ich celem, oprócz przedstawienia tekstu modlitw, było
pouczenie widza, przedstawienie mu historii świętych,
wzruszenie go. Były to księgi niezwykle bogato zdobione. W
niektórych na jednej stronie znajdowało się aż kilka elementów
zdobniczych tj. pierwsza litera – inicjał rozpoczynający rozdział,
mała ilustracja – iluminacja zwana też miniaturą,
przedstawiająca jakąś scenkę, cały tekst otoczony był
obramowaniem roślinnym – bordiurą.]
5. Przedstawia temat lekcji: „Mój romański inicjał- kompozycja
zamknięta.”
Część właściwa:
1. Uczniowie z pomocą nauczyciela przypominają
informacje na temat kompozycji w plastyce.
2. Nauczyciel tłumaczy pojęcia związane z kompozycją
zamkniętą wykorzystując plansze przedstawia
również bordiurę i inicjały z dwóch różnych epok:
średniowiecznej i secesji
Zawiesza je na tablicy.
3. Zwraca się do uczniów, aby przyjrzeli się tym przykładom
i określili, z czego składa się inicjał, jak wygląda bordiura
i czym się różnią pokazane inicjały.
4. Uczniowie wskazują:
duża litera alfabetu (N. przypomina, że w średniowieczu
wyróżniało się majuskułę – duże litery i minuskułę – małe
litery)
ornament – zdobienie, sploty roślin i różnych elementów.
czasami w polu inicjału znajduje się mała scenka (miniatura)
5. Nauczyciel pyta uczniów:
Jakimi elementami można ozdobić literę tak, aby powstał
piękny inicjał i jakich elementów można użyć by powstała
bordiura (mogą to być motywy roślinne, różnej grubości
kreski, zwierzęta, herby itd.)
6. Nauczyciel proponuje, aby uczniowie spróbowali się wcielić w
średniowiecznych mnichów, którzy ubrani w habity siedzą w
klasztornym skryptorium i zdobią pięknie bordiurą i inicjałami
księgi.
7. Dzieli uczniów na grupy poprzez losowanie i formułuje zadania
twórcze:
Każda grupa wykona inicjał i bordiurę, w którym litera będzie
pierwszą literą wyrazu wylosowanego przez przebicie balonu,
gdzie znajduje się wyraz z hasłem
Każda grupa wykona bordiurę – zdobienie strony i będzie
umiała przedstawić ją jako kompozycję zamkniętą
Pracę wykonacie techniką rysunkową i malarską na dużej
białej karcie papieru wykorzystując kredki pastelowe, tusz,
markery i cienkopisy kolorowe, farby plakatowe
8. Rozpoczyna się indywidualna praca twórcza dzieci.
9. Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów, pomaga, ukierunkowuje.
10. Po zakończeniu prace zostają przypięte na tablicy.
Podsumowanie:
1. Nauczyciel inicjuje dyskusję:
Który z inicjałów chcielibyście umieścić w swojej książce
lub wyszyć na chusteczce - dlaczego?
W której pracy bardzo dobrze udało się połączyć literę z
dekoracją w taki sposób, że tworzą harmonijną całość?
W której pracy szczególnie ciekawe są motywy
dekoracyjne, a mniej ciekawa litera?
2. Dla utrwalenia występujących na lekcjach trudnych pojęć,
nauczyciel proponuje, aby siedzący w ławkach uczniowie podzielili
się na grupy (losowanie) i wspólnie rozwiązali krzyżówkę
Terminy z trudnymi wyrazami zawieszone są na tablicy: pergamin,
miniatura, bordiura, manuskrypt, majuskuła
3. Wspólnie z uczniami nauczyciel redaguje notatkę na temat
największych zabytków malarstwa romańskiego.
SCENARIUSZ ZAJĘĆ
NR 2
KLASA VI
Cele operacyjne:
Wie na czym polega „prawo ram”
Potrafi wymienić cechy charakterystyczne gotyku
Wykonuje projekt rozety przedstawiający niezwykły kwiat:
(wypełnia kształtem rośliny całą zaprojektowaną
powierzchnię)
Opracowuje kolorystykę witraża oraz system połączeń
poszczególnych elementów
Określa swoimi słowami kompozycję zamkniętą
Wykonuje model okrągłego witraża w kształcie rozety z
czarnego kartonu, bibułek i firanki wg własnego projektu
Metoda pracy:
pogadanka poparta slajdem wykonanym w programie
Microsoft Power Point
prezentacja
działalność plastyczna
mapa mentalna
Forma pracy:
indywidualna
grupowa
zbiorowa
Środki dydaktyczne:
plansze związane z kompozycją zamkniętą
slajd „Średniowieczna wędrówka nutki i ołówka”
ilustracje z przykładami rozet i innymi zabytkami, w których
występuje forma rozety
plansza ze schematem mapy mentalnej
rebus
Technika:
technika mieszana
Materiały:
czarna kartka z bloku technicznego formatu A3
kolorowe bibułki gładkie
kolorowe kawałki firanki, koronki
klej Magic
szary papier
kolorowe pisaki
nożyczki
Czas trwania:
2 x 45 min.
Tok lekcji:
Część wprowadzająca:
1. Nauczyciel wita uczniów słowami: „Witam uczniów
uśmiechniętych i nie uśmiechniętych”
2. Przypina na tablicy rebus, który poleca rozwiązać
3. Dzieci odgadują hasło: „Gotyk”
4. Wyjaśnia, że tematem lekcji będzie „Niezwykły gotycki kwiat.
Kompozycja zamknięta podporządkowana „prawu ram”.
Rozeta.”
Część właściwa:
1. Z poprzednich lekcji uczniowie przypominają wiadomości o
kompozycji zamkniętej. W klasie na tablicy zawieszone są do
wglądu plansze z przykładami tej kompozycji.
2. Przedstawiając slajd nauczyciel omawia okres gotycki ogólnie,
szczegółowiej architekturę
Cele operacyjne:
Zna i rozpoznaje utwory średniowiecza „Bogurodzica”, „Gaude
Mater Polonia”, „Chorał gregoriański”, „Breve regnum”
Rozpoznaje cechy muzyki średniowiecznej
Wymienia najsłynniejszych twórców muzyki średniowiecznej
Wykonuje rodzaj „manuskryptu” według projektu, stosując
„prawo ram”
Zachowuje logikę kompozycji i zgodność wypowiedzi z
tematem
Ustala sposób rozwiązania zadania
Omawia swoją kompozycję
Zna instrumenty średniowieczne
Metody pracy:
metoda problemowo - analityczna
metoda programowana z użyciem komputera
metoda podająca - pogadanka
metoda ekspozycji
metoda problemowa –mapa mentalna
pokaz
działalność plastyczna
Forma pracy:
indywidualna
zbiorowa
grupowa
Środki dydaktyczne:
slajd „Średniowieczna wędrówka nutki i ołówka” – muzyka
średniowiecza
nagrania muzyczne: „Chorału gregoriańskiego”,
„Bogurodzicy”, „Gaude Mater Polonia”, „Breve regnum”
tabelki do wykonywania zadań muzycznych
schemat mapy mentalnej
reprodukcja średniowiecznego zapisu nutowego „Bogurodzicy”
ilustracja z instrumentami średniowiecznymi: fidel, psalterium,
lutnia, tamburyn, kołatki, bębny, dudy, trąby
Technika:
technika mieszana
Materiały:
kartka z bloku technicznego
ołówek, kredki pastelowe, pisaki, mazaki, plastelina, kolorowy
tusz, linijka
Czas trwania:
2 x 45 min.
Tok lekcji:
Część wprowadzająca:
1. Nauczyciel wita uczniów.
2. Uczniowie słuchają „Chorału gregoriańskiego” mając do
wykonania zadanie: Zauważyć cechy charakterystyczne tego
utworu.
3. Uzyskanie odpowiedzi od uczniów, skorygowanie błędów.
4. Dzieci otrzymują tabelkę z zadaniami i ponownie słuchają
utworu pod kątem zawartych w niej zadań.
*- odpowiedzi uczniów
Część właściwa:
1. Nauczyciel omawia muzykę średniowiecza ogólnie i utwór
„Chorał gregoriański” przy pomocy slajdu komputerowego
2. Formułuje dla uczniów następne zadanie:
- Proszę, odgadnąć, jaki to utwór (uczniowie powinni go znać z
lekcji historii) i odpowiedzieć na pytania zawarte w tabelce.
3. Uczniowie słuchają utworu „Bogurodzica.
Zakończenie:
ZAKOŃCZENIE
Przedstawione scenariusze miały na celu przygotować
uczniów do rozpoznawania cech sztuki średniowiecznej w
różnych jej dziedzinach, a także rozwijania postawy twórczej
uczniów.
Okres dwunastu lat to wiek, w którym dzięki rozwojowi
uwagi, pamięci spostrzegania i myślenia rozwijają się trwalsze
zainteresowania i mogą się budzić dojrzalsze uczucia
estetyczne.
W pracy starałam się ukazać wzajemne zależności
pomiędzy zaistniałymi zjawiskami plastyczno-
muzycznymi mającymi budzić wrażliwość na piękno
słowa i muzyki łącznie. Są one bardzo kształcące gdyż
poprzez czynne przeżywanie jakiejś treści oddziaływają
skuteczniej na ucznia.
Zajęcia te są kształcące również, dlatego gdyż z jednej strony
ukazują związki pomiędzy dziedzinami sztuki, a z drugiej
różnice, jakie je dzielą na skutek stosowania odmiennego
języka artystycznego.
W zajęciach tych każdy uczeń mógł wyrazić samego siebie,
mógł zaistnieć jako jednostka mająca określoną wrażliwość
estetyczną, jako członek grupy i jako zespół klasowy.
Formy te zachęciły uczniów do przeżywania określonych
treści na zajęciach plastyczno-muzycznych, do twórczego
myślenia, podejmowania samodzielnych decyzji przy
realizacji zadań plastycznych i muzycznych.
Lekcje z wykorzystaniem technologii komputerowej spotykają
się wśród dzieci z dużym zainteresowaniem i innym
przeżywaniem usłyszanych i obejrzanych treści. Uczniowie
uczą się dostrzegania wspólnych cech występujących w
malarstwie, architekturze, literaturze.