Yaratıcı

Yazarlık
Stephen May

Çeviren: Figen Yanık

ISBN 978-605-4538-48-5
© 2011 Optimist Yayım ve Dağıtım
Orijinal adı ve yayıncısı: Get Started in Creative Writing, Hodder
Teach Yourself

Optimist Yay›nlar›
Telefon : 0216 481 29 17-18
Faks : 0216 521 10 64
e-posta: optimist@optimistkitap.com
www.optimistkitap.com – www.iskitaplari.com
facebook.com/optimistkitap
twitter.com/optimistkitap

Optimist yay›n no. : 297

Konu : Kişisel Gelişim
Yay›na haz›rlayan : Perihan Özcan

Bas›m : Ağustos 2012, ‹stanbul

Dü­zel­ti : Cengiz Alkan
Düzenleme : Bilgi Erdoğan
Bas­k› ve cilt : Tor Ofset San. Tic. Ltd. Şti.
Hadımköy Yolu Akçaburgaz Mah.
4. Bölge 9. Cadde 116. Sokak. No: 2
Esenyurt - ‹STANBUL
Tel: 0212 886 34 74
İçindekiler

Yazarla Tanışın X
Sadece 1 dakikanız mı var? XIV
Sadece 5 dakikanız mı var? XVI
Sadece 10 dakikanız mı var? XVIII

1 Niçin yazıyoruz 1

Yazmak kolaydır 1
Yazmak insan doğasına uygundur 2
Yaratıcı yazarlık yararlı bir uğraştır 4
Yazmaya vakit bulmak 8
Teknolojiye ilişkin birkaç öneri  10
John Siddique’ten yazmaya dair püf noktaları 12

2 Fikir üretme ve ilham alma 15

Fikrin yakalanması 15
Kendi fikirlerinizi üretmek 17
Bildiğiniz konularda yazmak 18
Dergi ve gazetelerden yararlanmak 21
David Armstrong’dan yazmaya dair püf noktaları 24

3 Dergi makalesi 27

Makale nedir? 27
Konu seçimi 28
İlk makaleniz için adım adım rehberlik 32
Editörle temas nasıl sağlanmalı? 35
Fotoğraflar 36
 Ödeme 36
Anthony Clavane’den yazmaya dair püf noktaları 38

4 Kısa Öykü 39

Sık yapılan bazı yanlışlar 40

Malzemeler 41
Kısa öykü konuları bulmak 41
İnandırıcı karakterler bulmak 43
İnandırıcı bir arka plan 45
İyi bir giriş bölümü 45
Yapı 49
Okuru tatmin edecek bir final 50
Öykünüzü nerelere gönderebilirsiniz? 51
Jo Verity’den yazmaya dair püf noktaları 54

5 Şiir 57

Kendi melodinizi bulabilmek 57

Haiku 59
Sone 61
Serbest şiir 64
Kendiniz için şiir yazmak 67
Şiir okuru 71
Alışılmadık bakış açıları 72
Lanet okuma 74
Şiir ne zaman tamamlanmış sayılır? 76
Eserinizi gönderebileceğiniz yerler 77
Jacob Polley’den yazmaya dair püf noktaları 79

6 Kurmaca dışı yazı ve yaratıcılık 81

Kurmaca dışı yazıda yaratıcılık ne demek? 81

Konu bulmak 82
Eserin yapılandırılması 87
 Esneklik 93
Araştırmanıza başlarken 94
Elinizdeki malzemenin tasnifi 99
Yasalara uygunluk 100
Başvuru mektubu 101
Ian Marchant’tan yazmaya dair püf noktaları 104

7 Gezi Yazarlığı 107

Durun ve bakın 107

Okur, yazıda sizi de hissetmek ister 108
Christopher George’dan yazmaya dair püf noktaları 111

8 Blog yazarlığı 113

Blog yazarlığının büyüsü 113

Sürüden farklı olmayı nasıl başarabilirsiniz? 116
Ruh sağlığınız için uyarılar 117
Caroline Smailes’dan yazmaya dair püf noktaları 119

9 Çocuk kitabı yazarlığı 121

Çocuklar kitabın da en iyisine layıktır 121

Sahici nedir? 123
Hangi yaş grubu? 124
Eski sevgililerden kopma vakti  126
Özgünlük 127
Ezilenden, güçsüzden yana olmak 128
Haşarılık yaparak eğlenin 130
İyi kitaplar çocuğun pusulasıdır 132
İllüstrasyonlar 134
Çocuklar ve şiir 135
Hikâyeleri paylaşmak 135
Lee Weatherly’den yazmaya dair püf noktaları 137
10 Romana giriş  139

Meydan okuma  139
İlk adımlar  142
Romanınızın teması  143
Bakış açıları ve anlatıcı  145
Romanınız kimin hikâyesini anlatacak?  146
Romanın yapısı  150
Hikâyenin geçtiği ortam  152
Bir şeyler öğretin  154
Hikâye, ille de hikâye  155
Hataları sonra düzeltirsiniz, önce yazın  156
Jeremy Sheldon’dan yazmaya dair püf noktaları  158

11 Uyum 161

Mekânın önemi  161

Görsel üslup örnekleri 164

12 Karakter yaratmak  173

İnandırıcı karakterler yaratabilmek 173

Stereotip ve arketip 177
İsim seçmek 179
Karakter nasıl sunulur? 181
Sahip olunan şeyler  183
Motivasyon ve arzular  185
Mavis Cheek’ten yazmaya dair püf noktaları  188

13 Olay Örgüsü  191

Klasik olay örgüsü 191

Planlama 194
Merakta bırakma tekniği 196
Anahtarları nereye koymuştum? 196
 Sadist yazar 198
Yan olaylar 199
Romanınızın kapanışı 201
Christopher Wakling’den yazmaya dair püf noktaları 203

14 Diyalog 205

Yaşama karşı sanat 205

Diyalog nasıl olmalıdır? 206
Dedi Arthur, dedi Emma 207
Her karaktere kendi sesini verebilmek 208
Konuşmaların ortamı 210
Sayfa düzeni 210

15 Zor görev: tekrar yazma 215

Gözden geçirip düzeltme süreci  215

Sevgililerinizi öldürmeli misiniz? 217
Çalışma yöntemine ilişkin tercihler 218
Yeniden yazarken sorulacak sorular 219
Güzel bir üslupta yazma sanatı 222
İyi bir üslubun düşmanları 224
Monique Roffey’den yazmaya dair püf noktaları 226

16 Tiyatro oyunu senaryosu 229

Tiyatronun amacı 229

Oyun karakterleri 231
Kışkırtan, harekete geçiren olay  233
Statü 235
Çatışma 236
Gerilim  238
Diyaloglar nasıl olmalı? 239
Dramatik yapı 241
Oyununuzu nasıl pazarlarsınız? 244
 Uyarlama 245
Willy Russell’dan yazmaya dair püf noktaları 246

17 Radyo oyunu 249

BBC Radyosu 249

Özgürlük 250
Hayal gücünü harekete geçirebilmek 251
Dördüncü duvarı yıkmak 253
Ses efekti 255
Mark Illis’ten yazmaya dair püf noktaları 259

18 Dizi senaryosu 261

Neden televizyon? 261

Temel formatlar  262
İşe nereden başlamalısınız? 266
Taslak Öykü 267
Senaryonun biçimsel düzeni 272
Senaryonuzu nerelere gönderebilirsiniz?  273
Ekip çalışması 273
Film Senaryosu 276
Yıldız oyuncuların projenizdeki rolü 277
Kısa film 278
Jenny Lecoat’tan yazmaya dair püf noktaları 279

19 Yazar ajanları ve yayınevleri 281

Kitabınızın yayınlanmamasını
nasıl sağlayabilirsiniz?  281
Yazar ajanı neden gereklidir? 283
Ajan nasıl bulunur? 285
Yayınevleri 288
Yeni yetenekler  290
Küçük yayınevleri 292
 Reddedilmeyle başa çıkma 293
Camilla Hornby’den yazmaya dair püf noktaları 295

20 Yola devam 297

Yaratıcı Yazarlık kursları 297

Arvon Vakfı 298
Edebiyat etkinlikleri ve konferanslar 300
Yazar grupları 300
Ülkemizde bulabileceğiniz
bazı yaratıcı yazarlık atölyeleri 302

 Yazarla Tanışın
Yaratıcı Yazarlık kitabına hoş geldiniz!

Bu kitabı okumaya başladığınıza göre, yazma işini artık ciddiye

alacaksınız demektir. Şiir ya da romanınızı yazmaya hemen girişmek
yerine kitabımı okumanız, kendine gereğinden fazla inanan ve
güvenen, özgüveni şişkin biri olmadığınızı düşündürtüyor. Tersine,
gerçekten özgün bir şeyler söyleyememe ya da söyleyeceklerini
uygun bir şekilde ifade edememe endişesi taşıyan ve daha şimdiden
kendinden kuşku duyan biri olduğunuzu sanıyorum. Sizi bugüne
kadar yazmaktan alıkoyan nedenlerin başında işte bu kaygı vardı.
Bu duyguyu bilirim. Ben de öyle hissetmiştim. Hissetmeyen yoktur.

Hemen her yazar, ne kadar başarılı olursa olsun gerçek bir yetenek
olmayabileceği endişesi taşır. Tıpkı sizin gibi… İşte sizi yazar olarak
diğerlerinden ayıran şeylerden biri de bu endişedir. Yazarlar korkunç
derecede kendilerine güvensizdirler: hem iyi bir iş çıkardıklarına bir
türlü inanmak istemez hem de eleştiriler karşısında son derece
alıngan davranırlar. Yazmak, bir çeşit duyguların bungee
jumping’idir. Önce en derine dalarız ve sonra tekrar yere düşmeden
önce düşündüğümüzden daha yükseğe çıkarız. Ve tıpkı bungee
jumping gibi, yazmak aynı anda hem çok ürkütücü hem çok
heyecan verici bir iştir.

Ama siz, zaten elinizden gelenin en iyisini yapma yolunda önemli bir
adım atmış ve destek almaya karar vermişsiniz.

Muhtemelen bazı arkadaşlarınız, (bunu, yazmak istediğinizi bilen

arkadaşlarınız olduğunu varsayarak söylüyorum; genellikle yeni
bir yazar tuhaf karşılanacağı ya da kendini beğenmişin teki gibi
algılanacağı endişesiyle bu isteğini kendine saklar) bu tür bir kitap

X
okumanıza karşı çıktılar ve “Yazarlık öğretilemez” ya da “Yazar
olunmaz, yazar doğulur” dediler. Bu sözlerde doğruluk payı var.
Yazmayı tutkuyla istemek ve hayatın sizi yolunuzdan çevirecek
engellerine aldırmadan kararlılıkla bu arzunun peşinden gitmek,
kimsenin öğretemeyeceği bir şey. Neden böyle hissettiğinizin cevabı
ise sizde, içinizde gizli. Yazmak pratik yaptıkça kolaylaşan bir eylem
olmakla birlikte, daha iyi yazma arzusu da muhtemelen doğuştan
gelen bir özellik. Ve siz bu kitabı satın veya ödünç alarak bu özelliği
taşıdığınızı kanıtladınız.

Yaratıcı Yazarlık kitabı size zaman kazandırmak için kaleme

alındı. Kitap, size baştan sona tek başına olduğunuz bir seyahatte
gözünüzden kaçabilecek kestirme yolları gösteriyor. Ancak bu kitap
bir edebiyat navigatörü de değil. Kitapta eserinizi yayınlatmaya, ün
ve servet kazanmaya yönelik basit ve mekanik ifadelerle sıralanmış
öneriler görmeyeceksiniz. Aslında kitabın hiçbir sayfasında kendi
başınıza keşfedemeyeceğiniz bir bilgi yok. Fakat çok sayıda cesaret
kırıcı durumun yaşandığı, deneme yanılma yoluyla yapılan bu
meşakkatli keşif, yıllarınıza mal olabilir. Umarım bu kitap, tamamen
kendinize özgü bir tarz yaratmanıza katkıda bulunur ve tuzak
olduğunu artık daha kolay anlayabileceğiniz çukurlara düşmemenize
de yardımcı olur. Bununla birlikte bu savrulmaları yine de
yaşayacağınızı unutmayın. Çünkü bunlar, yazar olmak bir yana, olgun
ve gerçekleri gören bir insan olabilme sürecinin de bir parçası.

Yaratıcı Yazarlık kitabını hazırlarken, aralarında yazmak üzerine

binlerce saat kafa yormuş, tartışmış, hocalık yapmış isimlerin de
bulunduğu pek çok yazarın tavsiyesini titizlikle seçmeye çalıştım.

Uygulamaya yönelik örneklerde, farklı üsluplarda ve yazarlık

kariyerlerinin farklı safhalarında yüzlerce yazardan yararlandım.
Bazıları, yazma becerinizi geliştirmek ve kendinize duyduğunuz güveni
artırmak için yararlanabileceğiniz alıştırmalar verdi. Kitapta, yeni
fikirler üretmenizi amaçlayan 100 pratik alıştırma ve çağdaş edebiyat
dünyasının en iyi isimlerinden alınmış bazı profesyonel ipuçları

XI
 bulacaksınız. Ayrıca akıcılık ve kendine güveni ölçmek amacıyla,
yazmanın tüm yönlerini kapsayan bazı basit testler de olacak.
Üstelik artık web üzerinden de destek ve yardım alabileceksiniz.
Tabii, öğretmenlik deneyimimden ve yazar olma mücadelesi vermiş
biri olarak kendi deneyimlerimden de yararlandım. Yazdıklarının
onu hangi yöne götüreceğini kestiremeyen yeni bir yazar için nelerin
yararlı olabileceği üzerine kafa yordum ve bu doğrultuda çok sayıda
alıştırma hazırladım. Hepsini içtenlikle yazdığıma ve bizzat tecrübe
ettiğime emin olabilirsiniz.

Bu kitaptan yararlanabilmek için alıştırmaların tümünü yapmanız

gerekmiyor. Sırayla yapmanız da şart değil. Özellikle yararlı
bulduğunuz alıştırmaları ise çeşitli defalar tekrarlayabilirsiniz.
Bazıları günlük rutininizin bir parçası haline gelebilir. Umarım öyle
olur. Aslında, her ne kadar ben “alıştırma” sözcüğünü tekrarlayıp
dursam da, siz “oyun” sözcüğünü tercih edebilir ve onları sizi
yazmaya götüren eğlenceli oyunlar olarak görebilirsiniz.
Bunlara ilaveten, her bölümün sonunda yer alan ve o bölümün
kilit noktalarını özetleyen sayfayı, akılda kalıcılık
açısından özellikle yararlı bulacağınızı düşünüyorum.

Yazmak emek isteyen bir iştir, ama bu kendinizi helak etmeniz

gerektiği anlamına da gelmemeli. Yazmaktan keyif almayı ve
yazdıklarınızla gurur duymayı da bilmelisiniz. Kitaptaki alıştırmaları
kas gücünü artırmak için spor salonlarında yapılan egzersizlere
benzetebiliriz. Hepsi yazma yeteneğinizi geliştirecek, ama aynı
zamanda eğlenceli bulacağınız egzersizler. Alıştırmaların çoğunun
birden fazla yazın türü için uygun olmasına dikkat ettim. Özel
olarak senaryo yazarlığı için hazırlanmış bir alıştırma, oyun veya
roman yazarlığı için de kullanılabilir. Yaratıcı olun ve kitap boyunca
izleyeceğiniz yolu özgürce belirlemek konusunda kendinizi rahat
hissedin.

Yaratıcı Yazarlık kitabı, kendinizi edebiyatın ana türlerinin tümünde

deneyebilmenizi ve bunun için gerekli bilgilere keyifli bir şekilde

XII
ulaşabilmenizi amaçlıyor. Şair, kısa öykü yazarı, romancı, çocuk
kitabı yazarı, oyun yazarı, senaryo yazarı, gazeteci, blog yazarı veya
bunların birkaçı birden olmak isteyebilirsiniz. Hangi türde yazmak
istediğinizi bilmiyorum.

Fakat bu kitabın size yararlı ve eğlenceli bir yol arkadaşı olacağını

biliyorum. Yazmayı ister bir hobi, anılarınızı aktarmanın bir yolu,
ister gelecekte yaşamınızı kazanacağınız bir iş olarak görün; size
gerekli olan yapı taşlarını bu kitapta bulacaksınız. Yeni yazarlarla
haberleşmek her zaman ilgimi çekmiştir. Bu nedenle, benimle
www.sdmay.com adresindeki web sayfam üzerinden çekinmeden
iletişim kurup kitapla ilgili görüşlerinizi ya da kendi yazı serüveninizi
aktarabilirsiniz.

Kitabın ilk baskısı, on yıldan fazla bir zaman önce şair ve romancı
Dianne Doubtfire tarafından kaleme alınmıştı. Kitabın altyapısı
için ona ve sonraki baskıları hazırlayan eski öğrencisi Ian Burton’a
teşekkür borçluyum. Onların hazırladığı alıştırmaların bazılarını
korudum. Ve tabii gerekli materyalleri sağlamak konusunda bana
yardımcı olan tüm yazarlara ve öğrencilere de teşekkür etmek isterim.
Bazıları hazırladıkları alıştırmalarla doğrudan materyal sağlarken,
bazıları da yazmak üzerine yaptığımız gayriresmi sohbetler aracılığıyla
yardımcı oldu.

Bol şans!

Stephen May

XIII
 Sadece bir dakikanız mı var?
Bugüne dek duyduklarınızı unutun. Yazmak kolaydır.
Gerçekten öyledir.
Yazmak, bir müzik aleti çalmayı öğrenirken olduğu gibi
her gün saatlerce tekrar yapmayı gerektirmez. Yazarken
pahalı araç gereç lazım olmaz. Yabancı dil öğrenirken
olduğu gibi, yurtdışına gitmek ya da pratik yapmak için
başka birini bulmak da icap etmez.
Yazmak için hiçbir ritüel gerekmez. Tüm ihtiyacınız
kalem, kâğıt ve bir yer.
Yazmak için bilhassa sessiz veya özel bir yer şart
değildir. Metroda, otobüste, kafede, işyerinizdeki
molalarda, yatakta da yazabilirsiniz. Arabada yazmayı
önermemek gerekir herhalde, ama araba kullanırken
bile yazabilmenin yolları var. Aklınıza gelen fikirleri bir
ses kayıt cihazına ya da telefonunuza kaydedebilirsiniz.
Yazabilmek için sağlığınızın mükemmel olması veya
bedensel olarak formda olmanız gerekmez. Üniversite,
hatta ortaokul diploması bile şart değil. Genç olmak
mecburiyeti yok. Güzel ya da yakışıklı olmasanız da

XIV
olur. Belli bir yaşta olmak, belli bir sosyal sınıfa ait
olmak zorunluluğu yok. Yazmak, tümüyle demokratik
bir faaliyettir.
Yazmak için söyleyecek sözünüzün olması yeterlidir.

Sadece bir dakikanız mı var? XV

 5 Sadece beş dakikanız mı var?
Yazarlık insan doğasına uygun, yararlı, kişiyi sosyalleştiren,
maliyetsiz ve zahmetsiz bir uğraştır. Doğamıza uygundur; çünkü bizi
insan yapan şey, hayatımıza anlam katma arzusudur. Yararlıdır;
çünkü çevremizdeki dünyayı anlamaya çalışmak, onu değiştirmeye
başlamanın ilk adımıdır. Yazan insanlar yazmayanlardan daha uzun
ve daha dolu bir yaşam sürer. Çünkü bizler hayallerimizi yazarak
gerçeğe dönüştürürüz. Yazmak insanı sosyalleştirir, çünkü yazarlar
yalnız çalışmanın yanı sıra grup olarak da bir araya gelir.

Bizler ayrıca ailemizden, iş arkadaşlarımızdan, yoldan geçenlerden,

bar, kafe ve ibadet yerlerindeki insanlardan hikâyeler toplarız.
Tamamen kendi kurgumuz olan bir hikâyede bile başka insanların
yaşamına karışmadan edemeyiz.

Yazar olmayı önermeyeceğim tek bir durum var: çok para kazanma
arzusu. Para için yazmamalısınız, çünkü genellikle bu işte para yoktur.
Evet, J.K. Rowling, John Grisham, Dan Brown ve yüzlerce başka
insan yazarak zengin oldu. Fakat zengin olmak için yazmadılar. Para
bu işin ikramiyesidir; onlar her halükârda yazacaklardı. Yazıyorlar
çünkü söylemek istedikleri şeyler var. Aslında, daha fazlası var:
engelleyemedikleri bir dürtüye sahipler. O şiddetli arzuyu tatmin
etmek zorunda oldukları için yazıyorlar. Bir kez yazarsanız, hep
yazmak zorundasınız. Aksi halde daima tuhaf bir mutsuzluk (ve acı)
hissedersiniz.

Bu tanım size uyuyorsa yola koyulma vakti. Ama söylemek istediğiniz

şeyler üzerine çok iyi düşünün. Bir şeyler söylemek isteyen pek çok
insanın roman, oyun, şiir ve senaryoları çoktan yayınlanmış bile. Var
olan bu dev hazineye siz ne katacaksınız? İnsanlar eserinizi neden
okumak isteyecek? Zaman zaman dünyada çok fazla yazar ve çok
az okur olduğu duygusuna kapılacaksınız. Kendinizi yoldan geçen

XVI
umursamaz insanların sürekli kolunu çekiştiren bir dilenci gibi
hissettiğiniz anlar olacak. Her bir okuruyla kurduğu sembiyotik
ilişki açısından tüm sanat dalları arasında edebiyatın rolü eşsizdir.
Bir yazar aile, iş, bilgisayar oyunu, televizyon gibi rakiplerine rağmen
okuru bir şekilde ayartmak zorundadır ki onun eserini eline alıp
onunla tek başına zaman geçirsin. Bunu başarmak kolay olmayabilir.
Ama işinize emek harcar ve hikâyelerinizin başkalarınınki kadar
eşsiz olduğuna dair inancınızı korursanız insanlar sizi fark edecektir.
Evet, bir yazarın okura ihtiyacı var ve okur bulmak kolay değil. Ama
çok fazlasına da gerek yok ki... Tüm içtenliğiyle bir sonraki eserinizi
bekleyen birkaç kişi yeter. Tüm ihtiyacınız budur.

Eleştirilmeye ya da reddedilmeye tahammülünüz yoksa, yazmak size

göre bir iş değil. Tüm yazarlar reddedilmeyi göze almalıdır. Çünkü
bu yaptığınız işin bir parçasıdır. Editörler ve yazar ajansları tutup
tutmayacağı belli olmayan bir eser için büyük bir risk alıp “evet”
demektense, “hayır” demeyi tercih eder. Nasıl olsa bir dakikadan
daha kısa bir süre içinde başka bir yazar kapılarını çalacaktır. İşte bu
nedenle, biri sizi reddettiğinde gücenip küsmeyin.

Aslında yok sayılmak—reddedilmek—yazarlığınız için faydalıdır.

Daha iyi yazmayı, dikkat çekmeyi ve ilgiyi elinde tutmayı öğretir
size. Daha uyanık olmayı öğrenirsiniz. Sezgi ve tahammül gücünüz
gelişir; eften püften olanlar pes ederken sizin hak ettiğiniz ilgiyi
görme şansınız artar.

Son olarak: tamamen size özgü bir ifade biçimi bulun. Ona bağlı
kalın. Onu geliştirin. Sadece sizin anlatabileceğiniz öyküler anlatın.
Eninde sonunda kapılar açılacaktır.

Sadece beş dakikanız mı var? XVII