Koprivčević, Brod Sa Okolicom Pod Upravom Velikog Turskog Carstva Od 1535. Do 1689

BROD SA OKOLICOM
pod upravom v e lik o g turskog carstva

od godine 1535* cb° 1689
P o s lij e smrti Stjepana B e r is la v ić a zadržaše se Turei

sta ln o u Brodu.Utvrdivši se t u (podigoše na brzu ruku se b i
tvrdju od zemlje i h rastovih greda u formi kvadrata,dosta
v elik u i ako ne solidn o gradjenu,a u d v o rištu tvrdjave po
digoše drvene stanbene kuće na jedan sp rat.
Ta tvrdjava le ž a la j e od n r i l i k e sjeverno od današ-
n je tvrd je u š e t a l i š t u Klas „ o j i vodi u V aroš. 5/
' T
I rdanas na tom
mjestu, vide se
mali b r e ž u ljc i
kao (bstatci te
sta re turske
utvrde.
Zašto^su jiurei u z e l i u posjed B e r is la v ić e v grad u

Brodu kraj S ave,tešk o j e u t v r d it i,n o v jero ja tn o j e ^ a đu
ga z a p a l i l i j i u n i š t i l i samo zato^da zauvjek u n iš te uspomenu
na b ivše njegove gosp od are,jer su Turei uvjek tako č i n i l i
pri svojim osvajanjima, da su plemstvo i- b i v š e gospodare/ko
j i im se n ij e s u h t j e l i p o k o r iti jednostavno u n i š t i l i ^ a
narod izgubi spomen na n jih i da tako narod što
■brže i b o lje privuku uz se b e ,a narod su puš&ali u m iru .jer
su ih t r e b a li za sv oje lič n e in terese^da im rade i p lačgju
poreze.
Husref beg u is t o vrijeme * o s v o j i znameniti grad
Dobor na ušću r ije k e Bosne u Savu^naoini tu most, pa prešav
u Posavinu o s v o jittv r d ju Arky t Šamac / Novigrad (^Svijajâ
p o s l i j e Kobaš,Kraljevu Veliku,'Vinicu,Petnu,f*alinu i P le t e r -
n i c u jkonačno Garčin i Ivankovo gradove porodice Gereb,te
Gorjane( Djakovo i P9dgorač,gradove jfosanskoga biskupa.Sfrftp
Turci u n iš t iš e i gospodare ovih gradova i tako je nestjalž)
v svih s t a r ih slavonskih sredovječnih feu d aln ih porodica u
Posavini i srednjoj S la v o n iji.J e d in o B e r is la v ić e v grad Kos
ta jn icu i Dubicu Turci n isu mogli o s v o j i t ^ j e r su hrvatski f(fa
s t a l e ž i žestoko b r a n ili te gradove|kao prag svo je domovine. 7T-
i
T •
Građu Brodu d a v a l i su spočotka v e l i k i značaj i*
"s h tjeli su od n j e g a , d a n a č i n ž v o j n o p o l i t i č k i c e n t r u m , k ak av
je B e o g r a d ela svojom o k o l i c o m . U Brodu se nasita'iii p a š a /
ka o v r h o v n i t u r s k i z a p o v j e d n i k ^ s n j i m e i z n a t n a v o j n i č k a
slia od 1 . 5 0 0 v o j n i k a . U i s t e * vratne p o s t a v e ^ f u r e i u G a r č i n u
‘ j a k u p o s a d u da b r a n i B ro d s a i s t o č n e s t r a n e 1) 1 ) I v i ć : ^.sto=
r i j e Srba u
Kako j e p o r a z n o m o r a l a d j e l o v a t i ov a g o l e m a U garsskoj,
t u r s k a s i l a na k r š ć a n s k o s t a n o v i š t ^ o Bro da i o k o l i c e v i d i
s e . n a j b o l j e po l i s t u t a d a n j e g a a g c & b a č k o g b i s k u p a Šim e Erde=
đ i j a fp o z n a t o g p r i j a t e l j a k r a l j a z a p o l j e ^ a u p r a v l j e n o g a k r a l j a
F e r d i n a n d a u Beču f u koje mu . a v l j a t da j e n e p o d n o s i v t u r s k i
t e r o r u p o ž e š k o j ž u p a n i j i i da j e tame oko č e t r d e s e t h i l j a d a
kršćana prešlo na i s i s a o 24 . 2)L asovski:
_ActaHabsbur«
Ova k o n s t a t a c i j a b i s k u p a Šime n e ć e b i t i i s t i n i t t c i c a .
na BOrOd i njegovu o k o l i c u , g d je doduše nešto n ič e g a
plem stva p re š lo na i s l a m , d o k od 1 r e s t o g a n a r d d a n i j e t o u č i =
nio^/niko. D r u g a č i j e j e t o b i l o oko P ^ ž e g e ^ g d j e s e n a r o d odu=
š e v i o z a i u r k e i mahom p r o l a z i o na I s l a m samo z a t o j e r su
t°
b ili s i t i t i r a n s t v a i p r o g o n a s v o j i h g o s p o d a r a , pa su dra=
govoljnffi p r i s t a l i uz 3(u rk e j e r su d r ž a l i da ć e b i t i t a d a btbl j e» 3<3t
3) K l j a i ć :
P o v j e s t 26i*o
Od p l e m i ć a i z Bapda i n j e a e r o k o l i c e ^ r e g j o š e na v a t a V.
is la m v ^ a m o č l a n o v i p o r o d i c e J e r k o c i i K a t a l a (k o j i su i z g l e d a
b i l i m a g j a r s k o g p o r i j e k l a (od k o j i h p o s t f t d o š e b e g o v i
č e v i t f i i K a t a l e v i ć i ,p o š t o su ‘i u r c i s t a r o m e n j i h o v o m imenu
po bosebs kom o b i č a j u d o d a v a l i slogîć i l i ,v ić . utjecajem
<5urr:ka i z Bosne . k o j i su b i l i sla v e n s k o g p o r i j e k l a / prom ije=
n i š e š i s e i im e n a b r o d s k i h s t a n o v n i k a V T a k o ,da od i m e n a
Bu t k a , R i s o v a (K o s o v a , Ferenca, Petaka p o stad o še B u tk o v ići,
R iso v ići, K ošići, F e r e n č e v i ć i ; E a t k o v i ć i i si it u * ? *
T u r c i od s t a r e c r k v e s v . Mar/i£a(k o j a j e Dil a z i = (
da na od k a m e n a t s t a j j j a l a j o š i z doba B e n e a i k t a B e r i s l a v i ć a u
B r o d u ( n e g d j e na t e r i t o r i j u d a r . a s n j e poš t e , n a č i n i 4 & i d ž a m i j u
i t a k o od m a lo g B ro da / k o j i j e i ~ a o n e k o l i k o s<boti~a domaćeg
p u č a n s t v a d o l askom ‘J u r a k r. p o s t a d e Brod v e l i k o t u r s k o m j e s t o
( k a s a b a ) . T u r c i su b i l i -<1amo v o j n i c i i n i š t a d^t r g o .P ra v o m e
Jurčinu bilo j e sram ota b i t i trgovac, o b rttik ili ab rag jiv ”ti
zemlju t
J.
Njemu j e d o i i K o v a l o sumo r u c c v a t i , l j e n č a r i t i i u ž i v a t i
ko d s v o j e k u ć e (k a d n i j e b i l o r a t o v a n j a , a n j i h o v i p o d a n i c i
m o r a l i su r a d i t i i s t i c a t i z a nj
TjMrska vo j st- a ^ko j se t a d a n a s t a n i l a u Brodu^
s a s t o j a l a s e od b e š l i j a a z a t a i m a r t o l o z a . Ajtapi su b v l i
r a z n i d e l i k v e n t n i uz p r o s t r a n e t a d a t u r s k e c a r e v i n e s o j i
su s v o j e gr<ehe t r e b a l i o- r a t i d ob ri m i o d u š e v l j e n i m r a t o =
vanjem. B e s l i j i su/vojnički ^ d r e d i od p e t v o j h i k a ^ k o j i su
napose r a t o v a l i ks o l z v - e j f n i e i s v e po p e t o r i c a l j u d i ( z a t o
su s e i z v a l i t a k o (j e r ^suff' b e š s z n a č i t u r s k i p e t .
j^ a p o v j e d n i K y z v a o se # , e š l a g a . Tako j e t a t u r s k a v o j s k a
p o t p u n o i z m j e n i l a l i c e i A j n l i k e B e r i s i a v i č evog s r e d o v j e č n o g
Broda. S t a r o s j e d i o c i u v e ć i n i p o l j o d j e l c i , t e po
koji s itn i p rim itiv n i o b rtn ik ^ z a v u k o š e se u seb e i s v o j e ku=
č i č e (6 ek a j u ć i ^ d a l j n j i r a z v o j d o g a g j a j a , dok i h nm s k® ' p a p a
i n j e m a č k i c e s a r ne i z b a v e t o g a p o l o ž a j a . No p o š t o $e s t a n j e
n i j e m j e n j a l o , brzo se r i v i k n u ^ e / n a s v o j e nove g o s p o d a r e /
posto su i h T u r c i p u s t i l i u m i r a z a ž i v e po s v o j o j v j e r i * -
po s v o j i m s t a r i m o b i č a j i m a . Ka -o su o v e ć i t u r s k i o d r e d i v o j s k e
od g o d i n e 153? do 1536 n e p r e s t a n o i z Bosne p r e l a z i l i Savuf
b i j a š e Brod i Kobaš s a b i r n a t a č k a za d a l j n j e p r o d i r a n j e
. j
ć u r a k a i t o Koba6 z a p r o d i r a n j e p r e m a K o s t a j n i c i i H r v a t s k o j ,
a i z Bro da im j e i š a o p r a v a c prema s j e v e r u na Š t a j e r s k u i
Austi?5"i'u. Svi k r š a & n s k i i z v j e š t a j i i z toga d o b aû p rav ljen i
na u g a r s k o h r v a t s k o g k r a l j a F e r d i n a n d a ; p u n i su
ć-- v • ■
o s a b i r a n j u i k r e t a n j a J t u r a k a u Brodu i Kobašu ,đfČP su l u r c i
o d l a g j a n a č i n i l i m o s t o v e na S a v i , k o j i m a su v e z a l i S l a v o n i j u
s a src em B o s n e / ) l) M o n u m e n ta
H absburgiea
Razn e l i č n o s t i t o g a d o b a i z v j e š z a / o n d a sve= s t r . 290
moćnog F e r * i n a n d o v o g g e n e r a l a K e c i a n a ^ k a k o i u r c i kane. i z
v 7^
Ko basa p r o v a l i t i u h r v a t s k u (t e da s u V j a k o u t v r d i l i K o b a š ' i
Brod i t u s a k u p i l i v e f l k u v o j s k u . N i j e d a k l e n i k a k v o čudo
da su ’i u r c i bez v e i l k e p o t e š k o ć e o s v o j i l i P o ž e g u g o d i n e 1536;,
kamo s e odmah p r e s e l i o p a š a i z B< poda, je r s e j e k u r c i m a P o ž e g a
č i n i l a mnogo^ft&desnijomVi b i l ^ b l i 4 e 2Msv-vj-e*ju o n i ^ zem^ iû/L -
k o j e su " J u r c i n a s t o j a l i osvojiti.**
P r v im pašom u BroduY bio j e l u r a t d r u g i v e l i k i p r i j a t e l j
p o z n a t o g b o s a n s k o g /§andž ak--£>ega g a z i H u s r e i a . 1) \1) K e m p f :i o =
' v \ v j e s t Pož ege
M urat j e b i o ^ p o č e t k u k r š ć a n i n (rodom i z Š i b e n i ^ s t r . 134.
k a i zv ao s e j e pr e z im e n o m T a r d i ć i u s v o j o j m l a d o s t i do=
š a o j e u tfcfEkc r o i s t v c ( g d j e s e j e po tanjtčio. imao j e
u Š i b e n i k u ite bfcata s v e ć e nik a ko j i se snjim e o stao , u
b r a t s k i m vezama i p/SMČ&a^kad su n j i h o v i * ^ i v c t n i c i l j e v i
išli s a s v i m p r o t i v n i m p ra vc em « S u d j e l o v a o j e Murat. Tar=
d i ć u svim r a t n i m p r e đ u z e ć i m a H u s r e v b e g o v i m , g đ j e se j e
t o l i k e o d l i k o v a o , d a gs j e H u s r o v bog u č i n i o svojim
v o j vodom jk ao c aka v s u d j e l o v a o j e sa t u r s k o m v o js k o m p r i
osvajanju l a v e n i j e 1535 no u t H - M / t Brodu a k a s n i j e u
"dLcv-lUjO
P o ž e g i n i j e dugo , <3s? g o d i n e 1537. b i o ^ a n d ž a k =
be g u K l i s u u D a l m a c i j i , 2) 2)T ruhelka:
Mk, G l a s n i k B.H.
M ura t b e g j e / F a d i s v o j i h v o j n i č k i h u s p j e h a u muzeuma
‘ v , 1912 god.
S l a v o n i j i b i o imeno vanvl> ašom u ' SI a v o n i j i . ko j u T u r c i s t r . 140 i da=
p r o z v a š e s l a v o n i s t a n Sa ndž ak z a r a z l i k u od „Bosna Sandž a k a .
* 1
K ako j e Mu Btfćr T a r d i ć s p o č e t k a b i o k a t o l i k a na iîtdOta j e
p r e š a o i z l i č n i h i n t e r e s a (p a kako j e b i o u d o b r im ođ4io=
š a j i m a sa s v o j i m b r a t o m Ju ro m ;t s đ a već š i b e n i č k i m ka on ik om ,
p o k a z a o s e j e M ura t p a š a p re m a b r o d s k o m / s t a n o v n i š t v u k a o
č o v j e k i t i m im u v e l i k e k o r i s t i o , j e r su s e o n i pod n j e=
v- I
govom k r a t k o t r a j n o m vlado m o s j e ć a l i p o t p u n o s i g u r n i i t a k o
s e o b i k l i veoma vetiJtc na t u rs ^ c n $ u p r a vu.*'*** /»<—
D ru gi p a š a s i avo nsk o g $ a n d ž ak a ,ko j i j e rezidiraotai
^ POž e g i , b i c £J a h i j a -p aš a ( s i n Me. meda J a o gl i j a , '
v o j s k o v o g j e u p o z n a t o j K a c i a n e r o v c j v o j n i u SI a v o n i ji,*«
g o d i n e 153& 3) 3)ffiammer jGe=
“ sch ich ted es
P o a t o j e p a š a od t a d a s t a l n o s t o l o v a o u Osmanischen Rei
cr~ ehes. •
, P O ž e g i ^ p r o z v a š e t u r e i s i avo.-.ski s a n d ž a k imenrrm p o ž e š =
kim ( Pož e g a j s a n d ž ak ) . U Bro du j e o s t a o k a o p r e t s t a v n i k
t u r s k e c a r e v i n e k a d i j a fč i ^ i t e r i t o r i j tuSMj*ka v r e l a n a z i =
vahu b r o d s k i k a d i l u k brohofflk a d i s ' t ) P o ž e š k i S a n d ž a k d j e l i o
s e na č e t i r i k a d i l u k a : I l o k -O sijek, C e r n i k i Brod 4) 4)S m ičiklas:
oslobogjenje
Kako j e k a d i j a b i o p r e t s t a v n i k civ iln e SI a v o n i j e • i spo d
tu rs k o g jarma
t u r s k e vi a s t i / v o j n i m p o g l a v a r b m b i o j e d i z d a r t . j .
z a p o j e a a d n i k t v r g j e . Komandantom f l o t i l e na Savi' i č u=
J
Čuvarom pontonskog : . t a vb io j e :.:ka fj.e. džamija ,1
’
znači t u r s k i l ^ a , 8 # ' S 2 ^ -
3
Brodski £ u r ć l u gladnome r a s t .m ili su se • ^ i
IWL Cy^
■oko svoje t v r đ e , 1 3 a t e r i t o i - i jumu dan: šnje g
;rga I oko p oče tka d...načnje Mesiocv- i S t a r e t e i ć e = W
va u l i c e ^ u z Sivu i t a u aosobna Lv:..rtova/ zVane, po
t u r s k i mahalđ.D .ni šn; M^.sddšv; u l i c a jo š do r I
p o l a s t o l j e ć a zv 1 sa Rasol,a t c \: d eio a a .^ c ija
tu r sk o r i ’j a č i r o j s u l (m jesto p;dj.a ^tanuju Soči
u v o d n i c i ) . Današnji : stočni s i c Broća. ' r j Gle ovic-e
firrnC
gdje s t b j i i*e#Pfcžfcg-i> 6&2JJ&. ad'ao u to iolš
zajedno- sa okolicom nekoMa ujurčinu imenom Lutvo, ■a
su Njamci dodavši 1. u] aavu u Brodu, r o z v . l i to mja=
sto Lutving, otud .ctal •• LutvinI -a. . ■
Kao', pobožni muslimani ^ u r c i su u. svakoj
s v o j o j .mahali s a z i a 3 i,: sebi sv oju bogomolju (džami«
ja) ta lio ( da j a ođm h i z a dolaska x u r a k ; b i lyo u Brodu
devet ds -.mi j a , a to j . zr:,.a ,d. j . b i l o d,;vet t u r s k i h /j |/y^-
mahala i l i u l i c a j
a. l*~vt tt
K ato ličk o ■u č a n s tv o .u Brodu kao s t a r o s j c d i
n WVU'>-C •Oi/U*jć^
o c i , ž i v j e l i su po svo a a. :., o b ič a ju u a a 0 ^
u svoj ii- malim kućana. ,ćgrać! ani a v elikim drvenim
plotom i 1-i š i b l je a ,/d a tako n buda nikakva vaza iz=
me£u n j i h i n j i h o v i h turska;h s a p e ' đ . a a , ■ au j a d n i
d ru g e K iz b je g a v a li i z c i s t o v j ; r s ’ ih i s'ocijr.Inih
obzira.
Na č e lu sv ih I r š a ć n s k i h zadruga u Broču
bio j a knez i l i k n - č in , k o j i j e sudioru • a:v atnc
pravnim stvarim a, dol a -.■ k a d i j r v r š i o sudovanje
samo nad âalaauaaaran,.^ n o ' b i l o jo- s l u č a j a-va , o s o b i t o u -
k a: ;k vr.aaana,da u i k r a č a n i a t a l i l i . r ...vdu
ia 0 J.>.i_vvi X' o1•
Duša b r o d a k i h katolika . vite ma t a r ke .

vl ade b i l i au f t? a ije v a f> ( rn j ih o v im puk a;..; bio j e
J / . • '
t r p i l i svjetovno svećenstvo J e r su d r ž a li da
su ovi ovisn i o Rimu, Kojega-su Turci .. matrali
jedino svojim dcrasl : ;■r o tiv nikom, 2,a fran jev ce
su d r ž a l i rda su oni u _vrL ;û sv o j. vjor:. 0 ove *
samostulniVs. osim t o f r a n j e v c i su': im ali i privi**
l e g i j a od sultana Mete eda o s v o j i t e l j a Bosne ?fi5ggfe
;■i w -žra r) t d. l-tv («L~ (MĆuMiA'avimml V hT Wc^
Bijahu povrh to g a | r n j .v e i u ono v r i-
toft./Jft b s
jame j e d i n i učeni l j u d i u tursM m :■r a j e v i 12a,koji. su
se b a v i l i svim poslovima k o j i z a s i j e c a h u u j a v n i
'i' ' •' \ / ' ■}' . ' / v*' ‘ ’I.T' '
p r i v a t n i ž i v o t k a t o l i k a , Z a t o su svi. k a t o l l e i onog
vremena b i l i usko’ vezani, ^ f r a n j e v c e k o je j e
narod i z p 0 š t ovanj a i 1 j uh a v i n a z i v a 0 u j ao ima , d akl e
kao svojim n a j b l i ž i m r o đ a c i m a , t o g a b i j a h u
f r a n je v c i o d l i č n i 0 lp 1 ornate,koji su z n a l i svojom
iktikom,/lovcem ,te svojim veselim temperamentom
u g o d i t i .l u r c i m a , a t o j e / g l a v n i r.a-zlOg _da su kroz
gotovo dva s t o l jeo ;ryei. a s i l i svoj n a r o d fa . se n i j e
■ ) a)
o tu p io ’n i . t i o d ' s v o je n a c i j e . n i t i . od sv o je v j e r e . B a t 3n i 6 f r a
Mi jo :Đjelova=
Kroz sve vrijem e turske, v la d a v in e u n j e f-ranjeva»
ca I I .
Brodu c e n t a r ferof.ma bio j a u 'P o a v i n j u ,
g d je su f r a n j e v c i im a li . crkvu sv, Antuna (piastinj aka
'načinjenu od’kamena, a- t.-. j e c rk v a stajale* baš na
onom mjestu gd je i danas s t o j i : odvir^ska župna
crkva.Kraj'- crkve b ila ' je franjevačka r e z id e n c ij a ,
u kojoj j e u v ijek b ilo , vo dva i v iš a franjevaca
a oko crkve b ilo je g r o b lje .gdje a.u se zakapali
. 2) 2)
sv i kršćani i z Broda i njegove okolice' Barle:Po, ia
,/ ’ župa u Do=
Kako j e crkva sv ..Marka u Brodu b i l a n jo j Slavoni.
Ji . .
pretvorena u džamiju a Turci ništi d o zv o lja v a li
g r a d it i novu^to su brodski k a t o l i c i od jedne s t a t e
drvena kućice n eg d je' u 's r e d in i' današnje. Staroevi=
ćev. u l i c e n a č i n i l i so1n^Žî&ta#u bez ikakvog
ukrasa sa malenim vr tima^da je Čovjek'jedva mogao
proći kroz nj*!,Mali pomična, o lta r , kojeg su franjev=
e i po dozvoli rimskfe/kuri je mogli i švuda n o s i t i ^
' 3 ' . - ' :

p a r s t a r i h začađenih s l i k a j jeg.. sv e ca, je d n a s l i =
ka b o g o r o d i č i n a , s v e dakako p r i m i t i v n e n a s l i k a n o /
po koja .'v oštana s v ^ o ć tc a k a n d i l o i s r e b r e n i i l i
• P '■ j . ' . '■ - ’
mjedeni k r i ž , to j e bio c i j e l i ' n a k i t i u r e s t e
brodske c r k v i c e , k o j a j e b i l a posvećena ; v f Iv n u . ^ ^ n ■
Uza sve ovoasirbmaštvo'.bi ja hu brodski k a t o l i c i z'u&č«ve
v o l j n i i s r e t n i , samo š to su moali ž i v j e t i r-o
1) ~ 1)
s v o jo j v j e r i , Fermendžin:
Akta Bosne.
U Podvinju je 'd u h o v n i ž i v o t bio slobod=
n i j i , j e r tamo n i j e b i l o ću raka.O n i uopće .po svim
selima S l a v o n i j e n i s u ni smj l i } r \ b i v t i , n . . o
j e d i n o 1’ u: g r ado Via a, a;d je su b i l i b r o j n i j i i sigur_
2) • " 2)
n iji. Smićikla
ili»L W »i. X- t-J § ;
200-godišnji
K r š ć a n i u B rodu i o k b l i c i b i l i su cve c a oslobode®
' nj.. S lav o n i'j
. s i t n i p o l o d j e l e i . i n e š t o o b r t n i k ajnT z a o n d a u
i f
p r i l i č n o d o b r i m i m u ć n u 5e n i m a,.B ijahu
o n i prem a p o l i t i č k i m o n d a š n ji h vrem ena
d o s t a p r a k t i č n i , j e r su sve t u r s k e p o t h v a t e , nasto®
j a n j a i pretnj-e zn ali v rlo d o b r o i l?ez opa sn o®
-sti z a s ’ ba o t k l o n i t i i t a k o u s č u v a t i sebe i
s v o je p o to m stv o u c j e l i n i k ro z gotovo dva s t o l j e
ć a t u r s k e v l a d e u. S l a v o n i j i .
B ilo je s i u. c a j e v a đ a s e j e . p o k o j i
k ršćanin i p o tu reio , a li je to b ilo v i ' l o malo.
s lu č a je .v ^ .J v i k r š ć a n s k i p u t o p i s c i , k o j i .'su
u vrijem e tu rs k e vlade p u to v a li SIavbnijom
i s t i č u , d a 1u B r o d u i n . i e - o v o j o k o l i c i i m a v e o m a 1
5) “ ' 3)
mnogo k r š ć a n a . B a r i o; P g. i
-j up a a D o n j o j
B ilo je i s l u č a j e v a d a su n e k i krsća® S lav o n iji.
n i u B rodu n a pko i r i a i l i isla m ,ali su u d u š i
ip a k o s t a l i k a t o l i c i i p o d 'ta k v im p r il ik a m a
odg o jili s v o j e p o t o m s t v o , p a k a d j e p.al tu rsk a •

v l a s t u S l a v o n i j i g o d i n e ’1 6 8 9 s v i , t i brodski
m u s l i m S n i o p e t s u o r a g o v o l j n o p r e š l i n a ka=
tolieizam .
: fc-Lć&ll, .Au*r\ ‘u , Cv, jltuAu

T
/ . ■; 7
■ ; ' , . ' " • /
Svi u "Brodu i o k o l i c i b e z r a z l i k e n o sili su s e jed=

n a k o , po s r e d o v j e č n o j m c d i ^ u s k o o d j e l o od s u k n a s a viso kom
šubarom i l j e t i i z i m i . , a ta k o ^ & o s t a l o i pod 'tu rc im a bez n
veće prom jene. Domaći p r i m i t i v n i opanci b i l i su -o-te-3.1,5 a4 n .fi
ijfct^y^.,tek b o g a t i j i ^ / n f i s i l i su č i z m e igajtanim a i š a r a n i kaput.
fo ^-4-
T u r c i su s v e k r š ć a n e u S l a v o n i j i z v a l i K r a n j c i l j u d i sa
K r a j i n - f i ^ j e r su d r ž a l i S l a v o n iju krajnom p e r i f e r i j o m turskoga
c a r s t v a na s j e v e r o z a p a d u . Domaći s v j e t n a z i v a o s e slova>nci>*^
a t e k k a s n i j e imenom i l i r s k i m (n a v i a s t i t o s v g ® e n i c i f p a s e t a k o hvdviu
j e z i k \7 W zv ao i l i r s k i n u c u w u b-<U.
/U/tt/l/Vu i K♦ w//
Od o v i h k r s c ' a n a s t a r o s j e d i o c a r a z l i k o v a h u s e
b f v š i k r š ^ n i ( k o j i su p r e š l i na i s l a m (X, ‘T u r c i r kršeufl&i, zv ah u
i 4 Poturi ( otuda r i j e e p o t o r i c a 3. 1 o v i su n o s i l i i s t o i> d je lo
k a o ^ i k r š ć a n i ( snmo šu š u b a r u omaJTeî z el e no m i l i crvenom mararaom.
( s a r ^ t i l i ć a l m a ) - $ v i P p t u r i b i j a h u veoma opa&'tU z a s v o j e
k r š ć a n s k e s u g r a g j ane, t e su s l u ž i l i v o j s k u , d o e i m k r š ć a n i su
m orali b i t i samo u s l u č a j u r a t a p r a t n j a t i . wozećx
na s v o j i m dug a čk im kfc lima h r a n u i muni c i j u ' V ^ ' ^ r v o do b a 4oi&/kP\
ć u r a k a u SI a v o n i j i , poć eo s e % g o v o r * domaćeg p u š a n s t v a m j e n j a t i
pod u p l i v o m d o š l j a k a b o s a n a c a j t e j e b o s a n s k o n a r / e ć j e p o č e l o pre =
v l a g j i v a t i u S l a v o n i j i (i fan, *}©-na®oč b r z o p o p r i m i o š t o k a v s k o
n a r j e č j e u m j e s t o p r i j e š n j e g s r e d o v j e č n o g č a k a v s k o g n a r j e č j a , k ako
s e g o v o r i l o oko Kupe i K o r a n e (no - ® k a vš 's ti na j e i p a k o s t a l a t r a j n a
u narodnom g o v o r u fj e r j e i u B os ni n a r o d g o v o r i o i k a v s k i . „
Dakakko^da s e j e g o v o r p o č eo pppu'nj a v e t i sa t u r s k i m i z r a z i m a kao
)ty i
G t o ' ^ p r i j e d o l a s k a ć u r a k a b i o m j e š a n « s a magj a r s k l m K i z r a z i m a 1)
ftr*-/ . . Jh'Lo i£i J l)L opašić:
Kaoupp-o t k r š ć a n u s t a r o s t e d i o c a f ^ j ^ ^ p r ^ v r f f u ^ o i ^ ■ J v a H r v a t s k a
$ n i s e po g o v o r u i 9dflĆjelJ( r a z l i k u j u od o s t a l i h . N o s i l i su
- v , ' /!)' / - ‘ . J.; . ; . 1 ' ./
o d j e l a š iro k o g kroja^ k abanice ( k a f ta n ) crvene i l i z e le n e boje
s a š i r o k i m r u k a v i m a f t e v i s o k u č o b a n u ka p u ( ć u l a h )j r e d o v n o
•• ‘y
omotanu crvenom i l i z e le n o m maramom ,do.k j e ko d j a n j i č a r a t o
u v j e k b i l a b i j e l e b o j e i po tom s a s e odmah na p r v i p o g l e d
«flta*Š^>oz.nave-;Li od d r u g i h . B i l o j e u B®pdu
j o s i ^ č e b e d ž i j a t s j*^ pok r i v e n i h fj e r su na s e b i a o s i l i o k l o p e
cd m a l i h l a n č i ć a ( p a n c i r ) i o r i j e n t a l n u k aci gu vH f
./. %(
i:' v ■
U t u r s k o j t v r g j i u Brodu b i l o j e na bedemu i u n u t r a š n j o s t i
bedema d r v e n e ^ k u ć & ,u f o r m i k u l e , b l a t o m o b i j o p i j e n i h i b ijelo

■ i
o k r e č e n i h |š t o j e podavalo t o j t u r s k o j t v r g j a v i o s o b i t o zanim iv
izgledna u tv r g ji su b i l e s t a z e p o p o g j e n e drskom, da T u r c i n e u p r l j a j u
c i p e l egkcui j e : i l o b l a t n o v r i j e m e . 1) 1) I z p u t o u i =
r s a E v l i j e Cei
U tom j e g r a d u s t a n o v a o s p o č e t k a p a š a k o j i s e j e l e b i j e po
/» tto ~ ' S lavoniji-
k a s n i j e i z P p ere e z na o ^ e & š ć e n a v r a t i t i i s t a n o v a t i u Bflrtfdu. 2$
" 2£ S m i c i g i a v
T u r s k i v o j n i c i i b e š l i j e , A zap i i č e b e d ž i j e , b i l i su O slobogjenje
*■ /i« vt , {„ii t-C** Slavo ni j e -
v j e č i t o na r a t n o m p o h o d a ’Vćfok v o j n i c i , k o j i su
s t a l n o č u v a l i f r o d s k u t v r g j avu z v a l i su se <4ieferi i n i s u n i k u d
oJhtuAc'ti1
i z Broda • O tu d a i s a d a u b r o d s k o j o k o l i c i mnogo p o r o d i c a
s a pre z im en om N e f e r o v i ć i . .
/W
B e š l i j e I č e b e d ž i j e b i 1 i«c- #6 j e z g r a t u r s k e v o j s k e u S l a v o n i j i .
Nisu i m a l i p l a ć e ( nego im j e c a r z a v o j n i č k e s l u ž b e davao p o s j e d e
p o j e d i n i h s e l a u S l a v o n i j i ,d a s e i z p r i h o d a t i h se la izdržavaju.
Tako n a s t a d e po S l a v o n i j i t u r s k i l e n s k i s i s t e m * Je dn gf r t a k o s e l o
ka o l e n o , z v a l o se z i j a m e t ( a v i š e s e l a u le n u , z v a lo se i i mar. T u r c i
nisu sm je li s ta ln o p r e b i v a t i na s e l i m a rnego u g r a d u ( z a t o j e B ro d
z a vreme t u r s k e v l a d e b i o pu n T u r a k a « Oni p r e t s t a v l j a / u gotovo

-fc
d v i^ /V u č a n s tv o u B r o d u , g d j e j e b i l o nekoliko s t o t i n a n jih o v ih
dimova ( k u ć a ) . Dočim & k a t o l i k a u Brodu z a p r v o vreme ' t u r a k a b i l o
r j e oko 40 do 80 k u ć a . Kad b i # j e s e r i n a s t a l o b r a n j e l j e i n e i - a o b i
ziam eifc j a i l i t & m a r i j o t i z B r o d a sa četfflanu/ s v o j i h s l u g a i v o j n i k a
u s v o j a s e l a i pobirao(7^w»ač\ ali su tte. z n a l i k r š a ć n s k i seljap i , ,/ Al3
i
d o v a ž a t i s v o j i m agama i b e z i m a m B ro d o s o b n o u k o l i m a . 3) S n i i ć i K i e s :
t _ O slobogjenje
O p i s S l a v o n i j e z a p r v o doba t u r s k e v / i d a v i n e sf k i ^ Slavonje.
&<a<£i&&ko p o l i t i č k o g g l e d i š t a , n a p i s a : j e 1567. F i o * £ n t i n a c Marko
A n t o n i j(£_ P i ^ f f j ^ e t t i ^ a. k a s n i j e $. s u s o vac Bartffil K a š i ć D u b r o v č a n i n
g o d i n e 1612 đjr 161 8. 4) / 4 ) S t a r i n e 3u g .
A k a d e m i j e Dr.
I z n jp i^ o v i h p u t o p i s a v i d e se po tpu no' s o c i j a l n e V - ^ p c i I .
kulturne i p o litič k e p r i l i k e k a t o l i k a u S l a v o n i j a . - Sv i o p i=
suju t a j n a r o d kao m a r l j i v p o š t e n i pr e m a t a d a n j e m p r i l i k a m a
na v i sferom k u l t u r n o m s t u p n j u ( š t o n i s u p r i m j e t i l i kod p r i s t a š a
kl* vi^tU *.
v j e r e s v . p a v l a t . j . kod p r a vo^ 1 a v n i h ^ T a n a r o č i t o i s t i č u ifosaa&s-fes
DSftffTO p r i v r ž e n o s t \ r i m s k o j c r k v i i ^ a p i . S v o j e ■g o s p o d a r e 5 u r k e
ne v o l a l i im s e na oko p k o r a v - j u . 5) 5) F e rm e n g jin :
Sleta B osn e s t r
342
Turske p r i l i k e u S l a v o n i j i i z j[VII. v ije k a n a jb o lje ocrtao
p o z n a t i t u r s k i p u t o p i s a c E v l i j a Č e l e b i j a 1) l)A kadam ija
n a u k a B3° g r .
N i j e d a n od o v i h p u t o p i s a c a l i č n o n i j e p r o š a o k r o z B«afd č u p i ć e v a go=
* d i š n j i c a 19f0
premda s u i n a ć e p r o p u t o v a l i g o t o v o s v a S l a v o n i j u ^ samo Ev=
lija č e l e b i j a p i š u ć i o Pož cgl}<irstič e da j.e u Brodu d o b a r ' ,

kruh je^felaba voda.
P r v i o p i s B ro d a i o k o l i c e z a t u r s k e v l a d e u S l a v o n i j i
p o s t o j ^ 0<d b o s a n s k o g g a n d ž a g ^ b e g a I b r a h i m p a š e M e r i m b e g o v i ć a.
Oii j e i z p o l i t i č k i h i s t r a f i e g i j ski/. r a z l o g a p r o p u t o v a o b o s a n s k i m
v i l a j f e t o m g o d i n e 1612^ a i z j e š t a j o s lao u C a r ig r a d Visokoj
S o rti. 2) , 2) S m i č i g l a s
i / oslc/bogjenje
U i z v j e š t a j u s đ f c c j i ds B ro d ( Bpohod ) s i a v o n i . j e I I .
s t r . 5.
l e ž i o požeškom S a n d ž a k u u č a r o b n o m k r a j u ,da im a d e 80 kuma,,
« ' *
a i s t o t o l i k o l j u d i s p o s o b n i / z a o r u ž j e . Tu s t a n u j e k a t k a d
^ a n d ž a k b e g p o ž e š k i m a fofteij*? s t a l n o u njemu p r e b i v a . M e r i n b e /
g o v i ć samo s p o m i n j e t u r s k e k u ć e u Brodu^ a k r š > a ć n s k e . n j e g a u o p ć e
n e / l n t e r e s i r a j u . I z g l e d a , d a j e Merinoegoviriaa o p i s B r o d a
u p o g l e d u t u r s k i h k u ć a n e i s p r a v a n ( j e r j e ć u r a k a b i l o mnogo
v i š e n e g o l i s e s p o m i n j e u n j egovom i z v j e š t a j u f iC J a
•* (to
G odriiin
r\ e& 11626
&Pi? rlflo
dao jipe fc'0&»#G,p i s B ro da
A n a s t a z i j e G r g i ć e v i ć a S p l i ć a n i n ^ - On j e po n&log-H
cara Ferdinanda I I . P r o p u t o v a o Ugarskom i S l a v o n i j o m , k o j f se?
. b i l i pipđ" k u r c i m a osvi? j e ne , j e r j e F e r d i n a n d h t i o i m a t i jasnu
s l i k u o n i h k r š ć a n s k i h k r a j e v a (k o j i su b i l i nekoć s a s t a v n i d i o
z e m a l j a K ru ne Sv. S t j e p a n a (a s a d su s e n a l a z i l e p o d t u r s k o m v l a š ć u ,
j e r se n a d a o ,d a će o y i k r a j vi p r i j e i l i kasnije d o ć i p o d n j e=
govu s l a s t . G r g i ć e v i ć j e b i o v r l o u č e n čo v j ek , t e ^ p i s a o s v e /
š t o j e m i s l i o (da n je g o v o m e g o s p o d a r a u može d o b r o p o s l u ž t ± i « 3 )
_ v ' 3) S t a r i ne jug,
Koncem o ž u j k a 1626 k r e n u o j e G r g i č e v i ć i z Budima u a k a d e m i j e
.r XVII S t r . 116
S l a v o n i j u . Š e s t i dan p u t a i z '-Budima p r e k o y s i j e k a , s t i g a o j e
4 travnja u Brod^.v oko 7 s a t i na v e č e r . P u t o v a o j e o b u č e n
u t u r s k e o d i j e l o (a d o l a z i o ^ u v a ž n i j a m j e s t a noću ne bude
kurcim a u p a d ljiv . Brod mu ' j e , s e l o s a 500 k u ć a ^ t u r s k i h i sa
9 d ž a m i j a , 6n d a im a d e 40 k u ć a k a t o l i k a , k o j i su s v i j S l o v e n c i .
( Slavi ) . Nad ovim k a t o l i c i m a k a o i nad o k o l i c o m ^ k o j a j e sva
k a t o l i č k a , v r š i duhovnu p a s t v u j e d a n o t a c s v . F r a n j e imenom
P e t a r B j e l a v i ć B o š n j a k od K r e š e v a .
*1'
G rgičević j e kod njega i otsjeo*Sutradan krenuo j e dz Bro
da prema Banja Luci,pa u d a l j i v š i se za jedan h ita c puške
i i Broda prema zapadu ,naišao j e sa svojom pratnjom do ne
kakvih d eb elih z id o v a (k o ji su b i l i napola sru šen i a tamoš
n j i ž i t e l j i r e k l i su mu ,da je tu u p r o š l o s t i s t a j a l a v e l i
ka palača despota Djure i da je od t e palače pa do grada
- J ajca u Bosni jedan dan puta na konju( a da je o d atle daleko
do Jajca 17 m ilja ^lefi^he". j/e ka sredovječna t a lij a n s k a mjera
za daljinu^Putujući odavle prema Savi za jedno 2 m i l j e ,n a i
šao j e na jedan s t a r i grad na Savi,oko kojega je b ilo jedno
25 turskih kuća, a s druge stra a e Save takod§er j e bio jedan
mali gradić imenom Dubočac sa 250 kuća.( medju kojima j e b ilo
oko 20 k a to lič k ih kuća sa jednim fratrom bos ancem, k o ji je
tu v r š io župničku službu.Na i s t o j s tr a n i Save udaljeno od
Dubočea za jednu m ilji/O p e t je b ilo jedno tursko s e lo sa
200 k u ć a fkako su ga u v je r a v a li n jegovi p r a t i o c i , k o j i su po
zn a va li ta j k r a j , a l i G rgičević n ij e n i š t a vidio^.jer je b i l a
pala noć. Putujući ,da|je uz Savu za jedno pola m i l j e , pošto
j e b ilo 11 s a t i noći ;legao je sp av ati sa svojim pratiocima
na p o lju pod vedrim nebom.Sutradan s tig a o je u s e lo S v in ja rsk i
ltfg £ danas Davor selo/z^dakle se j e preko Save prevezao na
bosansku stranu i u p u tio -se prema Banja L u ci.G rgičević je po
tom svom i z v j e š t a j u našao u Brodu 500 turđkih kuća a samo 40
kuća k a to lič k ih dok Merimbegoižićevo iz v j e š ć e spominje samo
80 turskih kuća,a u njihovom putovanju p o s i j e ’ samo 14 god.
razmaka.Teško j e u tv r d iti, k o j i j e i i z v j e š t a j v j e r o d o s t o j n ij i.
Malo k asn ije no i s t e godine p o s t o j i iz v j e š ć e G rgićev ić-
evo o Brodu/ a l i ta®%vrdi(da imade u irj@aa& 800 k a to lič k ih kuća
• *
1. S tar.Ju g.
Akad. XVII
s t r . 116
K arakterističn a su opažanja G rgićevićeva glede palaće
despota Djure u Brodu.Nastaje p i t a n j e , d a l i je G rgičević pod
. i
imenom despota Djure m is lio ime despota Stjepana i ^ to &
b i t i n a j v j e r o j a t n i j e g a je G r g ič e v ić 'k a sn ije p iš u ć i svoje
b ilj e š k e (zamjenio imena ,te mjesto Stjepana metnuo Djureo,
premda po D r.Iviću i po madjarskim vrelim a ž i v i o j e početkom
16 v ijek a u Brodu i .Djuro B e r i s l a v i ć , k o j i je prežitoio katae
str o fu svojega roda dolaskom Turaka u Slavoniju .P o Mesiću
bio je u vrijeme p ropasti Stjepana B e r is la v ić a živ
4edan Djuro B e r i s l a v i ć , a l i t a j je bio v l a s t e l i n u V elikoj
/?
Mlaki u Turopolju, »p Svakako je in t e r e s a n t n o g a su Jrod -
jan i u vrijeme putovanja G rgičevićevog dakle 90 godina
iz a tra g ič n e sm rti zadnjega feudalnoga gospodara Broda i
o k o lice Stjepana B e r i s l a v i ć a rza d rž a li uspomenu na t a j
sla v n i rod pod tudjom vladom i tako uvaženom putniku ka
kav je bio G rgičević, pokazali tada p e t i m jedinu znameni-
t o s t svog j m j e s t a , a bez sumnje da im je i G rgičević
rekao svrhu svoga putovanja zato su mu v a ljd a i pokazali
ruševine toga B e r is la v ić e v o g grada.Interesantno je 4,'itb‘ to
da GrgičeviĆKbrodske ž i t e l j e naziva Bosancima.
U daljnjem svom putopisu o p isu je G rgičević pa t a | i | a n .
jezik u Bosnu oko Banja Luke pa Likuja onda se opet vraća
na opis /gJerničkog iyjpožeškog saridjfaka^pa o p isu je Orahovicu,
Kraljevu V e lik u ,V ir o v itic u i Vukovar,Osijek,Djakovo, pa
opet Brodete o njemu kaj§e,*da ima u njemu 800 k a to lič k ih
kuća, a da može d a ti i v iš e vojnika od. ovoga broja.Ovo dru
go iz v j e š ć e o Brodu .pisao je G rgičević k asn ije i po nećijem
k a z iv a n ju fvjerojatno po iskazu nekoga fra n je v c a ; k o ji je po
znavao ovaj k rajipa pod tako velikim brojem, k a t o lič k ih kuća
u Brodu svakako su ubrojene k a to lič k e kuće iz brodske oko-'
l i c e iz s e l a Slobodniei£,P'-'dvinj«i, Bukovi j e , Vrbia. i R u ščic^ ,
gdje :j e sv& pučanstvo b ilo katoličko«*
Par godina k asn ije i to 16 3 9 .proputovao je kroz Brod
fran jevačk i v i z i t a t o r otac Pavao P e li z z e r r rodom.iz Rovignja,
k o ji se obično naziva po hrvatskim povjesnim vrelima Pavao
Rovinjanin.On je po nalogu rimske k u r ije putovao u Bosnu,
da i z v i d i tamo p r ilik e medju franjevcim a,pošto su u to do-
ba u Bosni(Imenovana 3 biskupa,od k ojih n i jeden n ij e
stanovao u B o sn i;n i t i j e vršioYSiskupsku službu.U tom pu
top isu na talijanskom j e z i kurvao je Pavao Rovinjanin jasnu
s lik u kulturnih p r ilik a u Bosni i S la v o n ij i * to^Boba. f ^
cju V An4L 4\aL f c i , 1. . J Uf ;ođl.
* / Akad. XXII]
L j e t i 1 6 39 vputovao je Rovinjanin iz srednje Bosne pre
ko Modriča,Odžaka i planine Vučjaka, starom B erislavićevom
cestom,koja j e sp a ja la Brod sa /$rebreničkom bano
vinom u srednjem vjeku i doputovao u Brod.Preko Save je pre
šao s k e l o m n a l i j e v u s t r a n u Save pod gra
dom Brodonr i odmah o tiš a o mjesnome žu pniku,koji je s ta
novao u sr e d in i grada.Kod župnika je o tsje o ,p r e n o ć io
sutradan s lu ž io misu u drvenoj c r k v ic i,k o j a se n a l a z i l a
u d vorištu župskoga sta n a ,a d v o r ište b i l o j e ogradjeno
visokim drvenim plotom .Iza mise pošao j e u velikim k o li
ma ;pod koja su b i l a upregnuta ja k i konji put P e ž e g e ^ o
tamo se n ij e smio n a v r a t it i ,j e r su ga n jeg o v i k a t o lič k i
p r a t io c i o d v r a t ili od toga.Za Požegu t v r d i fda je veća
od Broda i da imade 14 d žam ija,te Brod i Požegu naziva
foUfafa t . j.gradovima a za Požegu jo š kaže( da nad gra
dom utvrda /'fcastellum/.
N astaje p ita n je ,g d je je s t a j a l a ta pupnikova kuća
sa crkvom, u sr e d in i Broda. Kako B r lić u svojim |4spomen ama
u 0
na s t a r i Brod i s t i č e fda je sta ra franjevačka crkva u
Brodu s t a j a l a n ešto p oviše od danačnje kuće poro
d ic e S eb a stijan o vica z n a č i, da je s t a j a l a negdj© u sr e
d in i današnje S tarčevioeve u l i c e , a pojam sredine Broda
smatrao je Rovinjanin t a k o fda je u^ Brod^ uračunao
svu k ato ličk u p e r i f e r ij u od Slobodnice do Rušćice i
onda j e dokdta sta ra Jrodska crkva g o d .1639 s t a j a l a u
s r š d in i Broda:kako to Rovinjanin i s t i č e .
Desetak godina k a sn ije i to g o d .1 6 6 0 .p o s to j i opet
op is Broda u i z v j e š t a j u oca Petra N ik o lić a ,fr a n je v c a
Bosne S reb ren e,k oji j e bio član samostana u V elikoj
n .) ■. \ f -v, '* );■ j ,
kod P ožegefa inače je bio duhovni vikar Zagrebačkog
biskupa u kfcajevima izmedju Save i Drave , k o ji su tada
b i l i pod turskom v l a s t i . I otac N ik o lić j e po nalogu
tadanjeg zagrebačkog biskupa Petra P e t r e t ić a obišao
župe u donjoj S la v o n iji i pružio v rlo lijejbu s li k u
tadanjih p r ili k a u S la v o n i j i. Ove krajasve u crkvenom
sm islu svojatao j e za sebe zagrebački biskup; a za n jih
se j e otimao i bosanski biskup otac Matija B enlić f r a -
n je v a c ;j e r mu je rimska k u rija te župe u S la v o n ij i
p o v je r ila radi njegovog la k šeg uzdržavanja i pomaganja
osanskih franjevaca ,koji su tada s t a j a l i u vrlo lošim
m aterijalnim prilikam a.Badi toga je čudno,da se otac
N ik o lić zauzima za j u r is d ik c ij u zagrebačkog biskupa u
•/
I'
> I
župama donje S l a v o n i j e ,a za syoga c'ru:;.. t r a n o vca
b is k u p a .u Dlakavu t v r d i , ć... na t e auj nsna nj i: ako-
vo r'avo.Is i z v j e š t a j a oca,'Ni’ ol i e v i d i
HPirvMi
erli'va iiv. Mut’Iv:. Kod Tur ai-
pr.etvč džamiju ... is v a n Broda u Fodvingu
n a l a z i l a , , se s t a r a c r ’v a ' sy, Antuna, m/c Brodti-Js? bio
gostinjvac f ra n je v a c a .Z u ( a j a b i l a voaaa val ii ?., a
Oko n j e v o d i l i au b r j g a ; dva f r a n j e v c a svedeni
i t o ’ o t a c Buro i z K. t o l a o t a c Pyavao‘ Bo "nj ak.
Obe crkve t , . j f u Brodu i Poj.vinju b i j a h u cpskrbl-jene
A
i z s u s j e d n ih župa.zbog Ugarskoga r a t a i drugih

nereda narod b je ž a o :: s svog z,ava ..ja. Još 5. s t i č e - .
N ik o lić , da župe Brod, Lupani, Ra'tkov Potok h i
Župa^ sv. M ihajla u Vrh v i n i i 3v, N ikole a Ga iv in u
pro teg u ae uz Savu i da u svim kupama v rše službu
s i n o v i sv F ra n je je d in o j-e u Garainu svj.otcvni
• 1) 1) ■
svećenik don Ivan. .' Bari a*Po;;is
a. j i\ ' a u r a u donjgj
Iz i z v j e š t a j a oca Nikolio-a saznaje-,se Slavoniji
s t r a h a 9.
j o š i -tof da su ,.se ^ to vrene. t r i fruto je v e a bro=
đ an ih a n a l a z i l a u duhovnoj p a s t v i i t& o t a c Martin
•Brođanin, župnik -u Motieinj kod Našica. Ot ac P e t a r
Brođanin župnik u Vrcin dolu, t a ot-.c Ivan, Brođanin 1
d e f i n i t o r u samostanu u V e l i k o j . Š t e t a ^da 6 t a c Niko*
l i o -n ije -tima f r a n j veiia. brod sitima naveo n j i h o v a
2) 2)
• orodj.cna imena.. Ferinenđ: n : 0,0-
t a Bosne, a t r a
Već j e gora i s t a k n u t o , kako j e k a t o l i c i na 44-.
'. . . ' 1 , ’t ' ?. . .. ' ,- -« a,,;
ki narod u S l a v o n i j i pod turfckom vladom ž i v i o
s l o b o d n i j e u s e la nego l i u gradovi *■a, gdje je<
' b i l o t u r a l i a, i r a d i toga j e (s av v j e r s k i ž i v o t brod=
ske o k o lic e bio u sred o to č en u Eodviiiju:ftai;a da j e
đakovački biskup f r a Marijan Maravić godine 1664.
na cv,Katu krizmao u crk v i sv,Antuna u Podvinju
88 djece obojega spol a, a n i j e se ..sinjeo n a v r a ć a t i u
Brodr da t u .crkvenu d užnost i z v r š i i z p r o s t o g a r,.zlo=
/I>'
ga, jar se- j'e bojao Tur ! , .. ovako u Poavinju za
’u • 5 i) 1)
njega, Turci v jero j atno nj su ni z n a li. BrlićjUspemen
n •. s t a r i Brod
• J_&
£'>0 iiu brojani 1?s t o l i c i p ri
važnijim crkvenim svečanostima gol i.z ili u Pbdv'irue
gdiJe j e b i l a jača; v jersk a sloboda, negô l i a Brodi},
Iz to ga .ra zlq g a oni su i svoj?' r.ok j JI-'a za sve ,P' - ■
doba.'turske. vlaS.avi.ne u S la v o n iji zakapali ’u Pod=
v in ju ,g d je j e oko; crkve -bilo’.v elik o - jMfrteAAue**?
g ro b lje za sve" i z prostrane -brodske /"upe
a današnje g ro b lje s v #Lovre p o d ig la je a u s t r i j s k a % , - •
vojna'uprava oko .godine 1700 na teritoriju m u . neg= ■
dašnjeg sredovječnog s e l a Koprivaykoj
/V/ , ,
na dana.anjem B i liš u kraj p'ofbka Glogovi'ce. M esić.S ta rin e

' jug,akademije
Turci su b r a n ili k a to licim a slobodne t , strana 1 3 5 .
mani f e s to vanje n jih ove v jere i z č i s t o . ,^bki tio k ih
razloga,-'zato su slavon sk i k a t o l i c i iz b je g a v a li -4
v je r s k e -sv e č a n o sti v r š i ’t iTpred. pureiaa, jaci su., (tb
v r š i l i n a j v i š e na .grebi j i m a ,gdje , su b i l i r.. jsi=
gurni j i , su ih Turo i pust al.i ri a :dru p o što su
a r e a li,d a se na grobljim a za n i š t a drueicpne brinu,
S) ' P 3)
nego da se Bogu mole. B a tin ić jD je lo
a v- ■ vani? F r a n j•v
Najveću brigu z. d avala je T-ureim- u ea I I .
S la v o n iji bojazan da- se i z Rima sprema kakva
p o l i t i č k a a k c ij a /p r o t iv n jih , j e r su pape saisvo*
\ 7
jim kardinalima vječno sn ovali.k

/
ako će kršćanske ■
>
krajeve o s l o b o d i t i . od turskoga j arata. Turci su samo
u Rimu v i d i l i svog najvećeg p ro tiv n ik a ,
/V/HC-Jc^v\
umo^njomu . su svakoga-
> - strane,a k o ji j kroz S lavoniju putovao sm atrali
papinskim špijonom i kad b i ^ i t j e l i narugati-
i h uvr . d i t i k a to lik a redovno su mu o r s o v a li RIM=
1) 4)
PAPU. /v Fermendain« At
kršeanžpr ta B o sn e .-
Radi toga su svirTUtnl eW)
kmmamtiiiaBiaamMinmEmEiamc k o ji su p u to v a li u tu-rska
vremena kroz Š1 avoniju (uvi j ek ;; utoval: in -e o g n ito
u turskom i l i domaćem o d j e l u (a n i k a k o u o d j e l u t a d a n j e
e v p o p s k e mode ,p u t u j u r e d o v n o no ć u , i z b j e g a v a j u ć i t*?*ske een=
trume« Već p r i j e s p o m e n u t i pavajM* R o v i n j a n i n ;p r o l a z e ć i k r o z
S a r a j e v n T u m a l o da n i j e p o g i n u o ,m ak ar j e b i o o b u č e n u
cLAajU^ livnkri
t u r s k e h a l j i n e j e r su ga d j e c a p r e p o z n a l a ^ o š t o n i j e n o s io
\ l
b r a d u fjb&$lšišanu na t u r s k i ' n a č i n , i fr a n je v c i nisu sm jeli
j a v n o n o s i t i s v o j e r e d o v n i č k o o đ j e l o , n e g o su s e n o s i l i kao
o b ič n i p r i v a t n i c i ta k o ,d a s e o ^ običnog $ v je ta - n is u n i š t a
razlik o v ali^ Ji s v o j e r e d o v n i č k e h a l j i n e n o s i l i su samo
unutar stan a i l i s a m o s t a n a . Bojd. k r š ć a n a z a t u r s k e v i a d e
b i l g , su c r n f r k<tO žnnk p o n i ž e n j a f dok su samo ‘J u r c i s m j e l i
n o s i t i crvena i l i z e l e n u bo ju « l) l)B atin ić:
djelovanje
P o s l i j e fiima o p a s n i h r o t i v n i k Tjftaraka b i l o j e franjevaca
I I . s t r . 111
nje ma čk o c a r s t v o . E a d i t o g a su “T u r c i p r o t i v n j e g a v o d i l i i d a l j e
v e l i k e v o j s k e u š e s n a e s t o m v j e k u (no u v j e k b e z v e ć e g a p c l i =
t i č k o g u s p j e h a « No i n je m a č k o c a r s t v o n i j e o s t a l o J u r č i n u
dužno« B r o j n i a g e n ta b e č k o ga c a r a n e p r e s t a n o su r o v a r i l i pro=
t i v ^ u r a k a u U ga rsk oj S l a v o n i j a đ a pa č e ■lš> Bosnu fp a k a k o su
p a p e p o d u p i r a l e t - a k f l ^ k c i j e m o r a l n o i mat e r i j a l n o b i l o j e
uttfek ne ko ga u s p j e h a #
-i Oum«i /
Pod ovćkom a g i t a c i j o m [ n a s e a l a j e u S l a v o n i j i
o r u ž a n aiVor*
vorganizacija p o je d in ih lic a * p r o tiv s i l e i nepravde
T i r a k a . Obič no s e d o g a g j a i o (da j e n a s t a o p r i v a t n i s p o r i z =
megju T u r č i n a i k r š ć a n i n a o , p r i m a n j u i d a v a n j u f t ž r e v i de=
s e t i n e . K r š a a n i s u p l a ć a l i u j r j e s e n s v o j i m -t u r s k im g o s p o d a r i m a
d e s e t i n u od što rodi i što se p p l o d i , i z u z e v krm ke i
v i n o . K r š ć a n i n j e g l e d a o , da š t o m a n j e d a d e , a ‘T u r č i n da š t o
v i š e d o b i j e , o t u d a j e n a s t a l a s v a g j a, t u č n j a v a (p r i k o j o j je
b i l o i m r t v i h g l a v a . B i l o ,j e i d r u g h r a z l o g a n£p*d a t f c s i j s t v u ,
n a v l a s t i t o o t i m a n j e ^ ženskogafc- krš ćitfakog o o o b l j a ^ p o Sur cim a^,
p a s i l o v i t o u s r t a n j e o b j e s n i h i p i j a n i h T u r a k a u k r š ć a n s k e kuće«
Tako u v e e g j e n i k r š ć a n i n t r a ž i o j e ^ d a se o s v e t i o Fu rč in u ^pa
k a d b i mu s e bi$o ma na k o j i n f ć i n osvgfcio , n i j e mu p r e s t a l o ,
nego b j e ž a t i , d a umakne t u r s k o j * <adma z d i , p a č e k a t i da^^sju^ pro=
t i v n i k u o p e t n e š t o na ž a o m č i n i . Znalo ee u d r u ž i t i i v i š e
t a k o v i h k r š ć a n a z a j e d n o u j e d n u č e t u , s a d a v e ću s a d a m a n ju i
N a p a d a t i m ^ u r k e v e ći no m i z z a s j e d e h-i « • * ~
je Q e , ^ a<3 b i o v i p u t o v a l i
— 1
u svoja s e la . Takove k r š ć a n a f u r c i su p r o z v a l i h a j d u c i m a ,,
j e r hajduk j e p e r z i j s k 'a r i j e č i znači r a z b o j n i k k o j i
r o b i na p u t u . S t a r e š i n t t ^ t a k đ v i h h a j d u k a n a z v a l i s|i
a u r c i hars mba šo m t $ j ^ 4 s t a r e š i n o m zulume a r a ^j e r „haram
V r J v .
znači tu rs k i štetam a p s a o-as-^s-u-j e p o g l i v a r a . i l i staresm ft.
I f c ^ r e s a n t n o j e (da su o v i k r š ć n a s k i j u n a c i u S l a v o n i j i
sami s e b e n a z i v a l i h a j d u c i m ; . o d no s no h a ra m b u s ama/'j e r
v a l j d a n i s u z n a l i p r a v o z n a č e n j e t i h r i j e č i / p a su j e d s o =
s t a v n o p r i m i l i cd T u r a k a t e , n a z i v e , Samo š t o te rije č i
k o d k a t o l i č k o g p u č a n s t v a b i l e s m a t r a n i h k ao n e š t o o d l i č n o ^
i č a s n o ^ d a k i e c t o ^ e femalj s a s i f c ^ p r o t i v n i smosao nego

k o d ' J u r a k a . O s o b i t o v a k a h a j d u c i na pa dii -i su na t u r s k e p o s j e d e
i g r a d o v e , k a d su i T u r c i išlife- kamo na .vojnu, š t o je često
b iv a lo ,je r su . s l a v o n s k i T u r c i u v j e k r a t o v a l i p re m a H r v a t s k o j /
N je m ač ko j i p o l j s k o j . 11 'i :
K arakteristično j e ( da s e p r v i h a j d u c i ii S l a v o n i j i
jav ljaju gotovo p o la s t o l j e ć a p o s l i j e p o č e tk a t u r s k e v la d e u
S l a v o n i j i ,a da i h s p o ć e t k a t u r s k e v l a d a v i n e n i j e b i l o u
S l a v o n i f l ^ . p a da s e u B o s n i n i s u n i k a d po j a v l j i vali/u**~.*u,H»dvU*-
š t o z n a č i ^da j e k od s l a v o n s k i h k a t o l i k a n a r o d n a i v j e r s k a
Arîts Ja
svi j e s t p o čela se u v e l i k e k ad su l u r c i p r o t i v n j i h
p o č e l i p o d u z i m a t i raznfe^
P r v i v o g ja s la v o n s k ih hajduka bio je^Lovro I l i ć ,

pa Vid K o v a č e v i ć , o n d a Sr a n j o I l i č . k o n a č n o oko 1599. Lu ka 6en=
v / ^ 5 £—
c e v ic ^ o j i j e z a p a l i o Požegu i u b io pašu S o l t i ć a i jtu.raka^,
a p a č e p o p a l i o ,'e i o s i j e k , š t o s e u t o do ba u k r š ć a n s k i m zem=
l j a m a s m a t r a l o i s l a v i l o ka o o s o b i t o j u n a š f e v o . 1) 1) L o p a š i ć :
„ ^ „ - v . I v a h r v a t sk s
R a d i n a s i l j a p o ž e š k o g a -S an dž a kb eg a H&san junaka s t r .
131.
p a s e g o d i n e 1 6 0 0 . , k o j e g a su k r s a a n i r a d i n j e g o v e z l e č u d i
p r o z v t l i .Zlo vić em (d i g n s s e v e l i k a č e t a k r š ć a n a i z o k o l i c e
P o ž e g e pod vo ds tv om Marka i Mate L a p s e n o v i ć a (t e s k u p i v š i
oko s e b e oko h i l j a d u j u n a k a , p o k u š a š e t e g o d i n e o s v o j i t i
g r a d Brod od ć u r a k a ! no b i j a h u s l a b e s r e ć e , j e r i h T u r c i
p r o t j e r a š e s t o p o v i m a *3^3”g r a d a . P r i tome s t r adaš© fioJurvA,
mnoge k u ć e brodskoga s ta n o v n ištv a
f \y i
r Ipak u s t a š e na drugom k r a j u V b i j a h u s r e t n i j e
r u k e (j e r p o p a l i š e Bi j e l u . S t i j e n u , P a k r a c G r a d i š k u i D re n o v a c
• /•
p a k a d su $ u r c i i z B os ne d o s l i ^ u pomoć s v o j o j b r a ć i
u S l a v o n i j u , r a z b j e gaš e se u s t a š e po p r o s t r a n i m i
nep roh od n im slavon sk im šum am a. 1) l) L opaci hrv.
junaka s t r .
G o di n e 1 6 1 1 - p o ku š a d j e v o j k a Mara M a r g e t i e iz- 131 i d a l j e
K o b a š a , o b u č e n a u mu šk e h a l j i n e tda u b i j e p a š u Z l o v i ć a
u P o ž e g i , n o i z g u b i ž i v o t ka o ž r t v a s v o j e s m j e l o s t i , pre m d a
su od n j e z i n e r u k e u ^ a š i n o a k o na k u na pož eškom g r a d u p a l a
t r i t u r č i n a . 2) 2) L o p a g i ć ' J ^ h r v .
j u n a k a s t r . 133
Za p a š e H u s e i n a S u l đ m o v i ć a g o d i n e 1640.
'J ’ \ V '. , ’ ■ • 1; , . ' v
vogje k ršća n sk ih junaka u S la v o n iji b ija h u Mato D elim a n ić,

, )
Tomo M i h a j l o v i ć , Antun S l a v e t i e i F r a n j o K o l a k o v i ć , s v i
ovi u s ta š e b ija h u n a s ta n je n i ^
p 1e t s r n i c e te u s r e d n jo j S l a v o n i j i oko s e l a
Peke i Levaiajskc v a r o š i c o v o j n i č k o g u s p j e h e ^nik ak vog
n i s u p o s t i g l i . j e r i h <t u r e i i z Bosna b r z e r a s t j e r a š e. 3)
1 v, 3) K em pf:$c=
Mnogi od t i h j u n a k a s v r š a ^ m u č e n i ć k o m s m r ć u v j e s t P o ž e g e
s t r . 142
na k o l c u i l i na v j e š a l i m e ,i l i - b i j a h u ž i v i s p a l j e n i ,
kiiM*
t e k r o z g e n e r a c i j e * s t o l j eć a ^ s m a t r a n i n a r o d n i m ju n a =
i)-'-' /K-
c i m a ^ lu>vâ?a-a'aa-~s-s n a r o d n e p j e s m e o č u v a l i , s v e do n a š i h
v r e m e n a . I z B rod a i n e p o s r e d n e n j e g o v e o k o l i c e n i j e n i k a d a
b i l o v l i s t a š f l V i z p r o s t o g a r a z l o g a (j e r su 's e i l i bo jali
ćuraka i l i zato ,što su i r o d s k i k a t o l i c i ž i v i l i u v r l o
d o b r im o d n o š a j i m a s a T u r c i m a . B r o d s k i “J u r c i i m a l i su s v o j e
v i n o g r a d e na (£rib$gfovcu j d r u ž i l i su s a s v a k im / r o d s k i m su=
gragganima k a t c l i c i m a ;k o j i su od n a r a v i u v j e k b i l i m i r o l j u =
b i l i , sl.ebo a g r e s i c n i , p a s e n i s u - o d u š e v i j a l a« a l i z a t a d a n j e
v j e r s k o ' p o l i t i č k e b o r b e u Si &voni j i ;p o š t o su k a o malo po s=
j e d n i c i i o b r t n i c i i m a l i p r e d o č im a samo s v o j p r i v a t n i in =
teresi/u Brodu J e <S^$il600- g o d i n e ž i v i o f r a n j e v a c f r a Tomo^
n e p o z n a t o g p r e z i m e n a , k o j i j e k uq ž u p n i k b r o d s k e ž u p e b i o
veliki p rja te ž j i b r o d s k o g a k a d i j e i p a s e Z l o v i ć a . On j e
mogao k o d T u r a k a s v e p o s t i ć i , š t o god j e ž e l i o , a t u s v o j u
d ob ru ve zu s a k u r c i m a imao j e da z a h v a l i u prvom r e d u svo=
Joj v e se lo j ču d i, lukavosti i b o g a t s t v u (j e r £ e k o d 'Jfuraka a
podmićivEnje*ttfet^«<^«^pifeeg==ss^>ti. p o d uprav om s v o £ t a k o v o g
du ho vn og p a s t i r a r a z u m l j i v o da su s e , / r o g j a n i k a t o l i c i ,
m orali k lo n u ti svake a k c ije p r o ti v t u r a k a ,p a u b orbi
k r s c a n s k i h ju n a k a p r o t i v t u r s k e p r e v l a s t i u si avoni j i
/ f ' '
n i s u n i a k t i v n o n i p a s i v n o su < ( \ e l o v a l i . 1) l ) Š v e a r : ^gle de ii
0 ili^rizm a str.
I z g l e d a v j e r o j a t n o , da i b r o d s k i U u r c i nisu 458.
b ili t a k v i z u l u m ć a r i ka o n j i h e v a b r ać a'^lrugi'h. kraje vA''**^
S l a v o n i j e , pst moguće i z to g a r a z l o g a v l a d a l a j e izm egju
b r o g j a n . . k a t o l i k a i J u r a k a v e l i k a s u s r e t i j i v o s t ^ , d a p ač e
i p rijateljstv o « T u r c i s u p r o g o n i l i u prvom re d u , ono ga ,
kp j i j e o č i t o p r o t i v ' n j i h r a d i o a k r š ć a n i n a ,k o ji j e bio
prema $ j i m a m iran i t ak t i ć an fp u š ' t a l i su na m ir u t j e d i n o
tak o može s e r a s t u m a č i t i č in je n ic a , da su s e m ilijo n i
kršćan a u v e lik o j tu r s k o j c a r e v in i kroz s t o l j e ć a s a č u v a li,

š t o n e b i mo-glo b i t i da su S u r c i b i l i o n a k i z u l u m ć a r i ^ k ak o i h
''' " ! ■ i
j e h i s t o r i j a p r i k a z a l a « Magjutim i p a s a i z ' P o ž e g e g o d in e
1650. imenom I b r a h i m b i o v r l o ■o š t e n i d o b a r č o v j e k | t e z a
njegove vlade n i j e . b i l o n i j e d n e b u n e k r š ć a n e u S l a v o n i j i . 2)
c_ 2 ) K e m p f 1| o =
B rodski k a t o l i c i su i u r c im a p l a ć a l i v j e š t Požege
s t t 1. 14 5.
da nak i t o k a o o b r t n i c i i p o l j o d j e l c i g l a v a r i n a m a
£wl'iVy/
j e d a n d<rdva z l a t n a f o r i n t a od s v a k e k u ć e v a p t t ^ r h t o g a nez*>
nat'nu s v o t u n i m e h a r a č a ^ k o j i <3e i š a o u c ar sk m b l a g a j n u
/âniškom p a š i ( a l i su i o n i i m a l i o d ' f u r a k a v e l i k u k o r i s t f
p ro d a v a ju ći svoje proizvode tu rs k o j v o js c i^ k o ja je
č e s t o k r e t a l a S l a v o n i j o m na kopnu i ^ S a v i l I p a k su s v i
k r š ć a n i u S l a v o n i j i bez r a z l i k e ^ z e l i l i se o s l o b o d i t i
f
t u r s k e v l e s t i / d U ? da d o g j u p o d ' u p r a v u k r š ć a n s k o g t r l d d a r a ^ .
s p e c i j a l n i njemačkom c a r u , k a o n a s l j e d n i k u r i m s k i h c a r e v f i / ^
i z e i f e t o v j e r s k i h r a z l o g a . K r š ć a n i m a po S l a v o n i j i po
agentim a bečkoga dvora b i l o j e o b e ć a v a n o , d a ć e im b o l j e
b i t i p o d k r š ć a n s k i m v l a d a r o m nogo pod T u r c i m a ,da ć e im
b i t i u m a n j e n e s v e d r ž a v n e d a ž b i n e i Po & fcal i v i m pj^LLiJžjBm-a-
'Ht v
s v e b u n e k r š ć a n a V k r o z c i j e l i s e d a m n a e s t i v i j e k u SI a v o n i j i y i
I f r a n j e v c i (k o j i su na oko d r ž a l i sa
iTurcima^jctSst a l i su koncem s o damina a t or, a v i j e k a o d v i š e
a g r e s i v n i p r r m a J u r c i m a i p o d u z i m a l i su u - svakom ’p r a v c u
o z b i l j n e a k c i ^ e f da s e u prvom r e d u S l a v o n i j a , a o n d a Bosna^
o s l o b o d i od t u r s k o g g o s p o d s t v ^ . I f r a n j e v c e j e v o d i o ai*-
prvom nj0aa-e>afctt v j e r s k i moment (p o d š t r e k a v a v n a v l a s t i t o i z
Rima^gdje k a r d i n a l s k i k o le g iu m n a s t o j a o sve k a t o l i č k e V la d are
u E v r o p i z d r u ž i t i u j e d a n s i v e z z a p r o g o n Tur aka i z Evrope,

i k a r d i n a l Li v i j e Odesc alci^ , k a s n i j e u v a ž e n i papa Inocent
XI. ( 1676 do 16 89) 1) ijS m ičikise
d v j e s t o godiš
Go di ne 1 6 7 5 - b i l e j e j u b i l a r n a t e su s a s v i h k r a j e v a n j i c a oslobc
g j e n j a^5
Evrope l j d d i p o š l i u Rim,da v id e v j e ć n i g r a d i da zadovo=
l j e svom vjersfcom o d u š e v l j e n j u « F r a n j e v c i i z $ j a k o v s i Broda
d o g o v o r e s e , d a p o š a l j u u Rim s v o j e p o u z d a n i k e t o b o ž e u s v r h u
hodošašća, ali g l a v n i r a z l o g b i o j a t a j fda i z v j e s t e k a r d i =
n alsk i zbor o p o litič k im /prilikam a uS lavoniji. Č lanovi
ove e k s p e d i c i j e b i l i su Izai[_ Pe£l>0irić i z S j u k o v a i M a r t i n
F e r e n č e v i ć i z B r o d a . U jim a s e p r i d r u ž e j o š d v a m l a d a f r a n j e v c a ,
t e sva č e tv o D ic a d o g jo š e u B an ja L u k u .o d a k le se j e i z Slavo=.
n i j e p u t o v a l o p re m a D a l m a c i j i , u n a m j e r i d a s e S o k o p a j u I t a l i j e «
T u r c im a su b i l a s u m n j i v a o v a č e t v o r i c a p u t n i k a samo z a t o
j e r j e j e đ a n t č l f r a n j e v a c a b i o l j e p š e o b u č e n nego o s t a l i pa
o k u p i š e s v e p i t a t i ( t k o j e t a j 1 j.epo o b u č e n i m l a d i ć . P o š t o su m
S u p u t n i c i z n a l i , d a b i o v a j f r a n j e v a c mogao s t r a d a t i | j e r j e
b io u B anja L f c i i n e p p z n a t fn e h tj ede £a n ik o od n jih o d a ti^ n iti
kamo p u t u j e , n i t i ime i n j e g o v č i n . N a š t o im “T u r c i u đ a r i š e
po s t o b a t i n a y i u z r n cd n j i h u i m e g l o b e 110 t a l i r a ,
koju p l a t i š e b a n j a l u č k i k a t o l i c i sak u p ljen im m ilo d arim a i z
s a m i l o s t i p r e - a i z b a t i n i ' a n i m s v o j i m g o s t i m a . 2) 2) B a t i n i ć
/ * d j e lo V 'S ii je
Š t a j e b i l o a a l j e se. o-vim h o d o č a s n i c i m a n i j e z a b i l j e = franjevr.ca
, • I I s t r . 145
ž i l a f o j n i č k a k r o n i k a , a l i j e v r l o v j e r o j a t n o ^ da s u d o š l i u
8 i m (j e r j e F e r e n č e v i ć b i o č l a n im u ć n a b r o d s k e / ^ f a m i l i j e /
itb.
k o j a j e a a / g l a s t b i i a kao d o b r i k o v a č i ;p a s u uz o b r t i m a l i svoj^.
ueml ja_ i v i n o g r a d e , a u Rim ga f r a n j e v c i sigurno nebi p o s i a i i ^
da n i j e imao s r e t s t a v a i da n i j e b i o k u l t u r a n č o v j e k .
Ova a n e g d o t a m a r k i n i a j e u t o l i k o , š t o pok a z u j e (da
su b r o d s k i f r a n j e v c i sa svojim r upi an ima k-r^jem XVII v i j e k a
takogjer s u d je lo v a li u v e lik o j i d e j i oslobogjenje Slavonije
i sa s v o je s t r a n e p o d u z e l i sve o n o ,š to su m o g l i .
F r a n j e v c i su t a d a u Brodu već v o d i l i m a t i c ^ k r š t e n i h ^
p a se i z n j i h može v i d i t i , d a su t a d a u Brodu ž i v i l i pregji
mnogih d a n a š n j i h b r o g j a n a (k a o L o l j ^ S d j e l c i i a k l i o b r t n i c i
r a z n i h s t r u k a i da su k u l t u r n o ek on om sk e p r i l i k e t a d a u B rodu
b i l e o ^ - p r i l i k e i s t e onake
JA
/ . ’
prošloga v ije k a . V e l i k i d i o t i h b r o d s k i h p o r o d i c a iz m ri r s
j e t o k / ’z a d n j. a dva s t o l j e ć a (a j. i j e d e n d i o ostao^/fea s v o j i m
■/ kvk
p o to m c im a do d a n a s « 1) ‘ 1) m a t i c a , krš
H ćenih franje=
M a t e r i j i a n a k u l t u r a i s o e i i s n e p r i l i k a b r c d s k i f c ka= va ć
t o l i k a , p o d t u r s k o " , vla do m s p a d a j u u k u l t u r n i r a d f r a n j e v a c a
u Brodu i o n j i m a ć e b i t i p o s e b i c e g o v o r a .
M aterijalna k u ltu ra b ro dsk ih Ćuraka b i l a je ta k o g je r
u t o vreme na vis o k o m s t u p n j u . Gotovo s v a k i J u r č i n z nao j e

č ita ti^ i p isati t u r s k i ,j e r j e t o n a u č i o po p r o p i s i m a s v o j e
v j e r e (č i t a nj em s v o j e g a esvfet&gg p i s m a Kura n«* B r o d s k i v t u r c i
s u ek onom sk i veoma d o b r o s t a j a l i i b i j a h u g o t o v o p r a v i bo=
g atašijk o ji su « on d a ^/malome Brodu z n a l i p r i k a z a t i sve
č a r i is to č n ja č k e kulture^ fm . o d i j e l a (č e s t e v e l i k e i
r a s k o š n e s v a t o v e rk o n j s k e t r k e , t e j e p o z n o t o (da su b r o d s k i
Ć u r c i z a vrteme i z v j e s n i h s v o j i h s v e č a n o s t i na p a š n j a k u
Vijueu i ^ u t v i n k i o b d r ž a v - l i v i t e š k a i g r e . B i j a h u o n i na
svoj p oložaj i vojni u sp jeh i n a s v o j e b o g a t s t v o s i l n o po=
n o s n i , n e p r i z n a v s j u ć i nad sobom m k o g a ^ o s i m Boga i C a r a .
Kako su b i l i k o n z e r v a t i v n i , n i j esu p r i m a l i c n 0 | š t 0 . j e b i l o
p r a k t i č n o l a n a p r e d n o (feod k r š ć & n a ( a ka ko su i s t o tako r a d i l i i
n j i h o v a b r a č ^ _o p r o s t r a n o j t u r s k o j c a r e v in i ;sve j e to
r k e d o v e l o do v o j n i č k o g i p o l i t i č k o g s i a b l j e n a u s e d a m n a e s to m
vijeku.
Od b r o d s k i h i u r a k a ^ k o j i su b i l i u s e d a m n a e s to m
v i j e k u ii ‘B r o d u , k o j i su. i g r a l i v i d n u u l o g u m eg ju -Oiavonskim-
^ u r c i m f i ^ ^ J . S p a h i j a J e r k o č e v i ć ;potomak s r e d o v j e č n e k r š ć a n s k e
fa m ilije J e r k o c ija ;č i j i su y r e g j i p r e š l i na i s l a m d ola sk om
^ r a ' a u S l a v o n i j u samo z a t o , d a s p a s u s v o j i m e t a k ^ m a l i dau
v e lik e posjede u ' c i j e l o j S lavoniji. Q ll s p a h i j a bio
g o s p o d a r s e l a . R o ž a n o v c a k o d jy a l p o v a , t e g o s p o d a r s e l a P a k e kod
G r a b a r j a ,od e i g i f t ž i t e l j a p r i m a o j e d e s e t i n u od ž i t a , ~ J---- - ----
mu - ^ - s e l j a n i č i n i l i r a b o t u ,to-^ j e s t o b r a a - j i v a l i k r o z i z =
v je sn^ -§w r.i g.em e u g o d i n i b e s p l a t n o v e ć i d i o n j e g o v o g i m a n j a . 2)
2 ) Sm ičikias
Z e m a l j s k i g o s p o d a r s e l a I m r e k o v e a ko d P o ž e g e d v j e s t o god.
o s i . Sl>avoi j e
b i o j e Mehmedbeg B r o g j a n i n (d a k l e £ i j a n j e t l i j f t ! j e r j.e b i o s t r . 213
g o s p o d a r samo j e d n o g a s e l a « I n t e r e s a n t n o j e i to^ da su
s e i ^ u r c i kar; i k a t o l i c i t e $ J : . v r e m e n a n a z i v a l i ‘pr id j ev k o m
' _ { *’ ) 'v
B r o g j a m n ^ d e t i m s t o - b o l j e i s t a k n ^ s v o j e p o r i j e k l o fk o j e g a ' A*\
l'L
)
p r e t p o s t a v l j a l i d a p a č e svo jem u p o r o d i č n i m p r e z i m e n o j j i ) l j S m i ć i k l a s
<fvTes» g o d i š n j i c a
_ N.osl>d.Sl a v o ^ i j e
V rl o u v a ž e n i član?**«: t u r s k o g a ^ g r a n a n si v a u Eru d u^ s l r . 179,
bio Je s :.a h ija K a ia io v ić .2 } 3) Smići-î as
d v js to godišnj:
K atatović j e b i c p o to m a k f f e d o v j e č n e j k r š ć a r . s k e po= s t r . 195.
r o d i c e K a t a l a , koj s: s e po s v o j p r i l i c i n a s e l i l a u B rod u
j e č z a d c b a MatfeJe K o r v i n a . Ov~j s p a h i j a imao j e u Br od u
v i ^ e k u ć e ra n j e g o v o J e v l a s n i š t v o b i l o i znam enita v e l ik a
k u ć a k r a j Saê n a o b a l i , k o j a J e J o š ptfeđ n e k i h t r i d e s e t
godina s ta ja le , i b i l a v l a s n i š t v o o b i t e l j i M ile r.
s e : - a m n a e s t o g a v i j e k a (a v :l>jđa i p r i j e o v a J e k u ć a
b i l a z i d a n a , t e tj/b p r e k o n j e p r o s i © n e k o l i k e v j e k o v a .
Za vrême t u r s k e u p r a v e u Brcd u ( s l u ž i l a J e o n a kao t u r s k i
hotel, k o ji s e ^po t u r s k i * - n a z i v ^ » 'M enzilhana »
U gornjem s p r a t u t e k u ć e b i l e su s o b e z a s t a n o v a n j e i
p re n o ć ište p u tn ik a, a u prizem lju su b i l i dućani i š t a l e
za k o n j e . Tu J e b i l a š t a l . . z a d r ž a v n e k o n j e | k o J i su
L (Vtr»~v^
p o š tu j e r j e preko iB roda l š l a .tursfca državna
p o š t. a za Kanižu i zapadnu U g arsku. T a t a r t o j e š t p o š t a r , na
' %
k o n j u , d o j a h a o b i do h a n a o s t a v i m s v o ^ umo rno g k o n j a ô dmah
b i t u s v j e ž e g odmo rno g k o n j a s k o j i m b i mogao odmah d a l j e
o d j a h a t i p o š t o s e p r e t h o d n e s v e z a o k a j i š e m ,da u brzom l e t u
ne s p a d n e s k o n j a . Tako j e j a h a o dc d r u g o g a <Menzil ahana^
k o ji j e bio u Požegi i tak o se j e s lu ž b e n e tfcrska p o š t a
Č'B s v i h k r a j e v e t u r s k o c a r e v i n e r a z n a ; " a l a k r o z S l a v o n i j u , u
o s ta le d ije lo v e turskoga c a r s tv a . Takav p u t p o š t a r a na
ko&tfu p ieB eograd a p r e k o B ro d a u Pož e gu do j ^ a n i ž e i l i Budima
t r a j a l i j e t r t do p e t d a n a . SVt
• • • 'v V • ' . . v,1
U tom hanu n o ć i l i su i r a z n i t r g o v c i i p u t n i c i kao
i v o j n i c i (k o j i su p u t o v a l i po S l a v o n i j i ,tu su d o b i v a l i jesti
za s e b e i z a s v o j e k o n j e (t u b i s i k u p i l i z a p u t p o t r e b n e s t v a r i .
O v e kovih h a n o v a im a j o š i d a n a s p o Tjoalk anu (ko j i vanjštinom
i po s v o j o j g r a d i t e l j s k o j s t r u k t u r i potpuno l i č e negdašnjem
Kttiiaio vi o em hanu u B r o d u . Čudno j e . d a s e t a t u r ^ f e a g r a g j e v i n a
r
u z d r ž a l a u Brcdu s v e do n o v i h v r e m e n a , a da j u r.ijje A u s t r i j s k o .
-u^rav': u p o č e t k u o s a m n a e s t o g a v j e k a s r u š i l a ,k ako j e ' t o u č i n i l a
s a s v i ^ t u r s k i m s p o m e n i c i m a u Bsnj^jccSa-.
Spahija K atalović bio je gospodar s e la Miha«*
1 jevca ,Šehovog Dola (Sovski dol) i Tulnice kraj Požege,
te je prema tomu posjedovao v e l i k i imetak.
Vlasnik s e l a Kadanovci kod bio
je Mehmedaga K a r a lić jk o ji je staln o prebivao- u Brodu ^
i dn je bio z ij a m e t lij a t , j . v la sn ik s.amo jednoga se la , Sm ičiklas:
j e r | a takvim označuje dodatakJlCga' kraj njegovog im ena!Svjestogodi
Vlasnik Breznžee kod Makova bio j e Ahmed= • n j ie a Oslo =
JlUfcA1 „ U
beg Niiisfećo^ s e la Žitnjaka kraj Požege Hamdibeg bodjenja
Brodjanin.^ S la v on ije
Gospoda Novog s e la kod Petrovaradina bio S t r . 197.
je Spahija Zaimbeg Brodjanin .^7 ’ ij
r Sm ičiklas:
Gospodar s e la Gradca kod Po;šege bio je a[lis
*v , Ondje:Str.
paša BrodjaniniOn je bio .dizdar t . j . zapovjednik Ilirske
|jd ^ vvlit ■»(VrA' 208,271 1
tvrd j e u BroduVTa to zato .je r mu je uz ime dodana rječ
1 1 ' 299.
npaša.Kako je paša u Požegi bio po rangu tMajakšs
n a jv e ć ifto s to ja n s tv e n ik u požeškom sandžakatu, im ao.j e
kao znali svoga dostojan stva lS*#-££ik sa dva konjska^Tdva
tu g a ),^ lip a š a u Brodu bio je paša sa jednim tugom i
kad bi iša o u ra t i l i na kakvu svečanost njegov Sau
nosio je pred njim t u g .t e se sav s v i j e t bez r a z lik e
tf^niegpvom
morao klanjatiV tugu ^tatfo samom p a ši.
Svi ovi brodski Turci b i l i su sp ahije^ tđ jt^
r a t n ic i na konju i b ila im je dužnost^da idu u rat p
svom trošku.kad ih se pozove.Kako je Turska kroz c i j e l i h
17 v ijek v o d ila neprestano manje i veće ratove na
raznim krajevim ajbijahu brodski Turci vazda ratno ras=
položeni te su l j e t i slabo p r e b iv a li u Brodu; a kada bi
I
n a sta la zima ,v r a ć a li Su se svojim domovima j e r * sred=
njem i na početku novog v ijek a n i j e bio o b ičaj zimi
ra to v a ti ^ uv*' ^ ^
t Dolaskom <4ustro-4ijemacke vojne uprave u Sla=
voniju koncem 17, v ije k a (n e sta lo je t i h <Juraka iz Broda^
tako r e ć i preko noci^ već druga gen era cija ^rodjana;
.8.
b iv š ih turskih podanika;zaboravila je potpuno
Surke u Brodu.Ostalo je od n jih samo po k o ji
jfkirski običaj i po koja r i j e č u dnevnom govoru f što
je o s ta lo sve? do danas/kao je d in i ostata k turskoga
doba u Brodu k oje je t r a ja lo gotovo dva s t o l j e ć a .
BROD SA OKOLICOM
pod upravom v elik o g turskog carstva

od godine 153? 1689-
P o s lije smrti Stjepana B e r isla v ić a zadržaše se Surci sš

staln o u Brodu*Utvrdivši se tu ;podigoše na brzu ruku seb i
tvrdju od zemlje i hrastovih greda u formi kvadrata; dosta
velik u i ako ne solidn o gradjenu,a u d vorištu tvrdjave po
digoše drvene stanbene kuće ne jedan sp rat.
Ta tvrdjava le ž a la j e od p r ilik e sjeverno od današ-
/»m>J» y (
n je tvrd je u š e t a li š t u K la s ijiy jo j i vodi u varoš. '/
I danas na tom
mjestu vide se
mali b r e ž u ljc i
kao fcsta tci te
sta re turske
utvrde.
MAy/
Zašto ćsu ûrei u z e li u posjed B erisla v ić ev grad u
Brodu kraj Save teško j e u tv r d iti po vjerojatno jer da šu
ga z a p a lili i u n i š t i l i samo zato,d a zauvjek u n ište uspomenu
na b iv še njegove gospodare, je r su Turci uvjek tako č i n i l i
pri svojim osvajanjim a(da su plemstvo i b ivše gospodare ko
j i im se n ije su h t j e l i p o k o riti jednostavno u n iš t il i/d a pro
s t i narod izgubi spomen na n jih i da tako p r o sti narod što
brže iv b o lje privuku uz seb e,a narod su puo&all u m iru ,jer
su ih tr e b a li za svoje lič n e in te r e se ,da im rado i plajfeju
poreze.
Husref beg u is to v r ij e m e - o sv o ji znameniti grad
Dobor na ušću rijek o Bosne u Savu rna£ini tu most ;pa prešav
u Posavinu o sv o ji'tv r d ju Arky ( Šamac f) Novigrad ( /S v i j a la
p o s lije Kobaš,Kraljevu V eliku, V inicu,P etnu,P allnu i P le te r -
n ie u (kcna<5no Garčin i Ivankovo ;gradove porodice Gereb,te
Gorjane Djakovo i P°dgorač, gradove /osanskoga biskuparSsfco
Turci u n iš tiš e i gospodare ovih gradova i tako je nestalfi>
svih s ta r ih slavonskih sredovječnih feudalnih porodica u
Posavini i srednjoj S la v o n iji.J e d in o B erisla v ić ev grad Kos
ta jn icu i Bubicu .Turci n isu mogli, o s v o j it i 7je r su h rvatsk i ftkfo
s t a le ž i žestoko b r a n ili te gradove kao prag sv o je domovine^ <^T<Q
b -' . ,
M
Gradu Br du dav i l i su tu<vtdki . ' - o t k a v« l i k i zn-.č -.J i
h tjo li su od n j s g a / d na č in a ^ v o jn o - o l i t i č k i c o n tr u m k ak iv
j o i ' r : B o o g r a d 6a svejom o k o l i c o m . U Brcdu se n a e E i t t i p a s a
k ?c v r h o v n i t u r s k i z • i.'-Jv ednik j a- o n j i m o ' i z n a t n a v o j n i č k a
s l i a . u 1.500 v o j n i k a . U 1 •:to* v r r n 0 _.out.-v: f a r 01 u G a r ć i a u
■Jaku •j.c sa du d?. b r ' . o i B r c d s~. 1 točne t r a n o 1) 1)1 v i c : i l s t .=
r i j a Srba u
Kak J e i ' J T 'z n - r -■1 d j e l o v a t i Cv gol ona U garskoj
tur.uk . r a l a n- 3*r š č a neke t ?n. : i r t v i Brod i o k o l i c o va Oi
so n? , 1 J o i 0 l i s t u t ' dp.nj'eg z a g r e b a č k o g b i s k u r - . š i m e £rđc=
7 , ", ■' ~' \ ;\0 " ,J ,
^■dtja (i o z r n to g i - r i j a t o l j a k r - l j n Z ; o l J e ( - u: r •v l j e n o g * k r ~ l J r
Fordit nda u bocu ( u k o j oiru j i v i J a ,da Jo noj. • dn> s i v t u r s k i
t e r p u /Ko'oBkcj i.ut m j i i d - J o t&ro ' k o č e t r f i p s e t h i l j a d a
k r s ć ^ n " : re: 1- r ' i s l a m 2$ / c ) L a r v; 3 i :
\ . A c 1 nKr c r bur«
Ova k o n s t a t a c i j a b i aku; a žim.e neć e b i t i i s t i n i t q o i « & *
/\jy- «r ^
jtffcaiHP&m na B ^ d i n j e g o v u ok ).icU/ g d J o d o d u š e r . o . t o ciôgc.
• lam rtva ; r e r lo n>. i si am defc •••-d Are s t o g a n rd.d?. ni J o t e u č i «
n i r Kniko. D r u g a c i J o J o U ba: r k o P«; ege ^gdje s e n a r o d •. du=
■ - v i c z - S u r k e 1 »afcom . r j. mti n .. I s i a a samo z a t o J e r su
b ili s i t i t i r a n o t v . a 1 ; rag on a a v o j i . : gosi o d a r a & su dra *
g o v l j n o ; r i s t a l i u z ^ P r k o J o r ou dri. ' l i da * 0' b i ti- t a d a b f c i j c . 34
3) K l J a i č :
P 0 v J 0 r %Jf. r=>
Od ^ lo r n ić a i z B*oda, i- n ^ ? n e o k o l i c e p r o g j o š o nn v a t i V.
io - o m s ~'r:0 č l a n vi • r o d i c e Jori*.oci i Katal-c* k o j i ru i z g l e d a •
bili.?, "g.,-.r k. 1 : n j o k l a ^ o d k . ' j i h l o s t n d o s e be g o v i ^ » ^ 0«
c e v i ® i 4- E a t o i . v i č i ^ . o - t o uu *3Tirci s t a r o m e njihovom i n onu
Li-~rrfHSêm c,
i • br s “n s kor V obic :aju d o d u v a l i r i r ' g i č i l i v i ć . p'^d u t j a ć a j o m .
‘J u r ^ . i i z B^jjno ( k c j i ?;u b i l i s ^ v . - n k c g - o r i j o k l a , v-r-mijs=
n i 5 6.T4fc.so 1 im,ona b r - d s k i h s ^ a ; v n i k a t Uivo /dii cd im ona
But}; a,:Ricova K; v a , F o r o n c a , 9« t a k a i o s t a d o r s Bu tk o v i č i ,
Ri v i č i , K- ići, Fdronč o v i ć i E a t l i a v i č i 1 j i+c<*c
T u r c i . d s t a r a c r k v o t ; v .. u :'.r=/(a k o j w„» / i i u zl=
su i.«faona u J . s i z dobu B on ođ ik t’.:: k u ri ,s ;l i v i ć a u
B - ' du n g d j s n. t o r i t e r i Ja č n j o ; o š t e / i : a ć i n i V ^ i d? nmiju
i tiakc d i*4ilt?g B r C d a j k c J i J g i ^ a o ne k o li k a ito ti a dorr.aćog
: uč-:nstva đt I 3 •j;0K3<1tur....ti p o a U d? Br^d v- lii .o tnrnkc mj.or-to

( k.as4$o.) * Turci t:u b i l i loma v o j n i c i ini - 1" đn*gc. -ravomo
Turčinu b i i ' j ' r ... t b i t i t-g o v o c , obrt bik i l i dbrno-jt v «tt,
}
Njemu J e d o l i k o v a l o î.mo r cv t s t i / 1 J o n č a r i t i i u ž i v f f t i
kod s v o j e kuće' ^ a d n i j e b i l o r a t o v a n j a ,a n j i h o v i p o d a n i c i
m o r a l i cu r a d i t i i s t i c a t i z a
I r u s n a v o j s k a ko j se t a d a n a s t a n i i a u B r o d u /
s a s t o j a l a s e ' - d b e š l i j a azap a i m a r t c l o z a . Azapi su b u l i
r a z n i d o l i k v o n t n i uz p v s t r a n o t a d a t u r s k e c a r e v i n e / l o J i
su s v o j e grtehe t r e b a l i o j a r a t i dobri.n i o d u š e v l j e n i m r a t o «
/ :' . ;
vanjem« B e š l i j i su v o j n i č k i o d r e d i od p e t v o j n i k a ^ . o j i su
nanose r a t o v l i Kao i z v i n i c i sve po p e t o r i c a l j u d i , z a t o
su s e i z v a l i t a k o J e r toUM? beštf z n a č i t u r s k i p e t .
„ f-tlsruU | u •
im fabp iiap o v Je d n ik V z v ac se j&ešiaga« .Tako J e t a t u r s k a v o j š k a
p otp uno i z m j e n i l - a l i c e i jirili e Beri s i a v i ‘ evog s r e d o v j e č n o g
Broda« S t a r o s j e d i o c i u v e ć i n i ; c l J o d J o l e i , t e po
k o j i s i t n i p r i m i t i v n i - p r t n i k , z a v u k o š e s e u s o b e i s v o j e ku=
c ic e čekajući d a l j n j i razvoj ■c g a g j a j a (dok i h r i m s k i pap a
i n j e m a č k i c e s a r ne i z b a v e t o g a p o l o ž a j a . No p o š t o ge s t a n j e
•s
n i j e mjc-n jalo ;b r z o s e ^ r i v i k n a ^ f n s v ć j e nove g o s p o d a r e ,
po., to su i h Z u r c i p u s t i l i u m ir u , da ž i v e po s v o j o j v j e r i o
pc s v o j i m s t a r . m o b i č a j i m a . Katfc su o v e ć i t u r s k i o d r e d i v o j s k e
od g o a i n e 1535" do 1536 no- r o s t a n o i z Bosne p r e l a z i l i Savu ^
b i j a ^ o Brod i Kobaš s a b i r n a t ' č k a z a d a l j n j e p r o d i r a n j e
$ u r a k a i to
Kobaft z a p r đ m r . j e p r e o a K ° s t a j n i e i i H r v a t s k o j ,
\ \ x
a i z Broda im J e i š a o p r a v a c ;. r ma s j e v e r u na Š t a j e r s k u i
A ustriju« Svi k r š ć d n s k i i z v j e š t a j i i z t o g a doba . u p r a v i J e n i
na u g a r s k o h r v a t s k o g k r a l j a F e r d i n a n d a , p u n i su
o s a b i r a n j u i k r e t a n j a 5 u r a k si u Brodu i K o b a š u ^ ^ ž su i l i r c i
od l a g j a n a č i n i l i .... s t o v e n S a v i ^ k o j i m a su v e z a l i S l a v o n i j u
*3 O
s a srcem B o s n e i ) l)Monum
V '■ ■ 1. , Habsbu
Razne l i č n o s t i t o g a doba i z v j oš t a onda sve= s : r . 290
moćnog F e r ^ i n a n d o vog g e n e r a l a K a c i a n a ^ k a k o T u r c i Kane i z
Kobaša p r o v a l i t i u ^ r v a t t i k u t e da su Jako u t v r d i l i Kobaš i
Brod i t u s a k u p i l i v e l i k u v o j s k u * N i j e d a k l e n ik a k v o čudo
da su J u r c i bez v e l i k o p o t e š k o ć e o s v o j i l i Požegu g o d i n o 1536^
kame s e o d x a h p r e s e l i o p a š a i z Boro da /J e r se. J e J u r c i m a P o ž e g a
č i n i l a mnogoôdesniJom i b i l q b l i ž e zorr.(
7
keje s u ^ u r c i n a s to j a li osvojiti,**
« /-
• •.; ' V« ' ■ *1
ka i zvao se J e prezimenom T a r d i ć i u s v o j o j m l a d o s t i dc=
šao J e u tocgt-sko roi st?vcf g d j e s e J e p o t o f t č i o . Imao J e
u .Šifaeniku ite bteata s v e ć o n i k a k o j i s e s n j i m e o s t a o u
b r a t s k i m vezama i Jjronda ,k ad su n j i h o v i £ i v o : n i c i l j e v i
išli s as vim p r o t i v n i m i ra vc em , S u d j e l o v a o J e Murat Tar=
d i ć u svim r a t n i m p r e d u z e č i m a H u s r ev be govim , g d j e se J e
t o l i k e o d l i k o v a o ! da ga J e Hu sr-V beg u č i r . i c s v o j i m
v o jv c d o m ik a c t a k a v s u d j e l . v 1’.': Je sa t u skom vojskom p r i
os vaj - an ju S l a v o n i j e 1 5 3 ^ ; no u Brodu ,a k a s n i j e u
Pcieg- n i j e dugo jfir&adao ,Jiar tiHkveć g o d i n e 1537. b i -$andžak=
beg u K l i s u u D a l m a c i j i . 2} ■ 2)T ruhelkaj
G l a s n i k B.H.
Murat b e g Jeprtfcli sv -J i v o j n i č k i h us: jo h a u muzeuma
1912 o d.
S l a v c - n i j i b i o .imen ova n vi ašom u S I a v o n i j i , koJu I f u r c i s t r . 140 i da=
p r o z v as; o (5ol a v o n i s t a n Bandiak * z r a z l i k u o d ( Bosna S a n d ž ak a .
Kako j e Muiifit T a r d i ć s t o č e t k a b i o k a t o l i k a na i c ^ a j a j e
p r e š a o i z l i č n i h i n t e r c s a , p a kake j e b i o u dobrim odmo«
š a j i m a sa s v o j i m bra to m Ju r o n , t £S a već š i b e n i č k i m kîbnikom,
pok a z a o s e j e Murat t a s a prema brodskom s t a n o v n i š t v u kao
č o v j e k i t i m im u v e l i k e k o r i s t i o , j e r eu s e o n i pod nje=
! *•
govOm k r a t k o t r a j n o m vladom o s j e ć a l i p o t p u n o s i g u r n i i t a k o
se o b i k l i veoma l a h k o ns 'tu r s i uf.i jp ravu^’-ut^dn^c ,
Drugi p a š a s i a v o n s k o g ândč a k a | k o j i j e rl?ezidireoBsfc"
- P°i e g i ,bic J a h i j a - p a š a s i n MeWeda J a & l u b g l i j a ;i4 i3 a a t t> ^ J
vojrkovogje u poznatoj K acinnerovcj vojni u S la v o n iji^
godine 1 5 3 tf 3 ) 3 )fl(ammer *Ge=
u s c h i c h t o des
Po..to j e p a š a o d tada ctilno stolovao u Osrfanische Rei
ehee.
Požegi ti r o z v a š e T u r c i s l a v o s k i s a n d ž a k imenom po?eš*»
kim ( F o ž ega jsand: ak )* U Br du j e o s t a o k ao i r e t s t a v n i k
t u r s k e c a r e v i n e k a d i j a č i ^ i t e r i t o r i j tufc*ka v r e l a n s z i ^
vahu b r o d s k i k vdiluk I broho4(k a đ i s J ) P e ž e š k i Sa nd ž ak đ j e l i o
se na č e t i r i k i đ i l u k a j I l o k -O sijek, C er n ik i Brod 4) 4)Sm ičiklass
0 r' l o b o g j o n j e
' Kako k a d i j a bio - r e t s t a v n i k civilne S l a v o n i j e irpoi
t u r s k o g ja r m e
t u r s . .e v l a s t i l f v o j n i m p og la var ov , b i o j e d i z d a r taj**/-
z a p o ^ & i A n i k t v r g j ^ . Komandantom f l o t i l e na Se v i i č u -
r t
^ lmA>
čuvarom pontonskog mosta ^bio je ćjjžaoiaga, je r džamija
znači turski lađa . 2
Brodski 5u rci u glavnome n a s ta n ili jju se
oko svoje t v r đ e ,te na teritorijum u današnjega
Ke?ga trga, oko početka današnje Mesićeve i Starčeviće=
ve u lioeću z Savu i to u posebne kvartove,zvane po
turski mahale,Današnja Mesićeva u lic a još do pred
pola s t o lj e ć a zvala se Rasol, a to je deformacija
turske r i j e č i r e js u l (mjosto gdje stanuju ,/ožjj.ifc
ugodnici).D an ašnji Istočn i dio Broda kraj Glogovice
gdje s t o j i ^©dni^kuxaixu»^3us(p ri;1adao j e u to doba
Zajedno sa okolicom nekome ‘Jurčinu imenom Lutvo,} a
su Njemci ,došavši na upravu u Brodu prozvali to mjo=
sto Lutving, a otuda n astala Lutvinka.
Kao pobožni muslimani “tu r ei su u svakoj
svojoj mahali s a z id a li sebi svoju bogomolju (džami<=
ja) talio da j e odmah.i z a polasku. Turak b ilo u Broau
11"JlcLi' 4
devet džamija, a to j e znak da j e b ilo dovot turskih 7 [ , u
I u** '<'•>■
mahala i l i u lica? >
Katoličko pučanstva u Brodu,,kao šta ro s:j edi» i/i'
o c i ,ž i v j e l i su po svom starom običaju u zadruga a
u svojim malim kućama,ograđenim, velikim drv nim
plotom i l i sibljem, da tako ne bude nikakva veza iz«
me#u n jih i njihovih turskih sugrćiđana, p a su jodni
drugefizbjegavali i z č i s t o vjerskih i s o c ija ln ih
obzira.
Na čelu svih krsaćnskih zadruga u Brodu
Hh./(sob s
bio j e knez i l i knožin,k oji ja sudioVu privatno
pravnim stvarima,dok je kadijo vršio sudovanje
samo nad 'Musi i mani ma, no b ilo j e slučajeva o sob ito u
kasnija vrjmena,d„ ,;u i kršćani tra žili-p r a v d u
kcd k adije.
Duša brodskih k a to lik a to. vn m' turske
vlade b i l i su |TranjeveiVU njihovim rukama bio j e
sav javni i privatni ž iv o t naroda, Turci nisu
t r p i l l svjetovno svećenstvo je r su d ržali da
su ovi ovisn i o Rimu,kojega su Turci smatrali
jedino svojim doraslim protivnikom,a za fra n jevce,
su d ržali .da su oni u vršenju svoj;j v jere posve
ll> /V iH'n'in&A<t
sam ostalnija osim toga fra n je v ci su imali i p rivi«
l e g i j a od sultana Mehmeda o s v o j it e ! ja: Bocn©rf5s©3*r
Ih L f,' jf'lb'ui 'u'ivn-*/ y
Bijahu povrh toga /r.oj javo i u ono v r i- **)'•**'&*

I)
jeme je d in i učeni lj u d i u turskim ' rajevim a,koji su
se b a v ili svim poslovima koji z sijecahu u javni
p rivatni ž iv o t katolika,Z ato su svi k a t o l i c i onog
vremena b i l i usko vezani za franjevce, koje j e
narod i z poštovanja i Ijubavl nazivao ujacima dakle
kao Svojim najbližim rođucima.Povrh.toga bijahu
fra n je v ci odlični dlplomate/koji su zn ali svojom
taktikom novcem t e svojim veselim temperamentom
u go d iti furcima.a to j e glavni r a z lo g ,da su kroz
^vv*rvtv^ »
■
»
gotovo dva sto l jećairsp a s i l i svoj narod, da s n ije
D D ,
otuđio ni t i od svoje n a c ije ,ni t i od svoje; vjere. Bat in i ć fra
' MijoiDJelova-
Kroz sve vrijeme turske vladavino u n je franjeva«
C9, XIi
Brodu cent ir feroâna bio j u Podvinju /
• gdje su f r a n j e v c i imali crkvu sv, Antuna (ûstinjakia ,
načinjenu od kamena, a ta j e crkva s t a ja la baš na
onom mjestu ^gdje i danas s t o j i podvii^ska župna
crkva* Kraj crkve b ila je franjevačka rezidencija,,
u kojoj j e uvijek b ilo po dva i v iš e f r a n j e v c a
a oko crkve b ilo je g rob lje gdje su se zakapali
' 2) 2)
. sv i kršćani i z Broda i njegove ok o lice, Barle*Popi 3
župa u Do=
Kako j e crkva sv,Marka u Brodu b ila n joj Slavoni=
v.retvorena u džamiju a Turci n isu dozvoljavali
g r a d iti novujfto su brodski k a t o l i c i od jedne sta re
drvene kućice nigdje u sredini današnje Starčevih
ćeve u l i c e n a č in ili sebi iiftir^’eu bez ikakvog
ukrasa 3 a malenim vratima da £e čovjek jedva mogao
I v
proći kroz nju.Mali pomični o lt a r ikojeg su franjev=
c l po dozvoli rimskfrfkurlje mogli svuda n o s i t i
par sta rih začađenih s l i k a ( ko jega sveca/ jodna r>l i«=
ka bogorodičina svo dakako primitivno naslikano/
po koja voštana sv je ć ic a kandilo i srebreni i l i
mjedeni k riž , to j e bio c i j e l i n a k i t i ures t e
brodske cr k v ic e ,k o j a je b i l a posvećena s v . Ivanu
Uza sve ovo siromaštvo bijahu brodski k a t o l i c i sade**©
v o ljn i i sretn i samo što su mogli ž i v j e t i po
1)
svojoj vj r i . Fermendžin:
Akta Bosne.
U Podvinju j e duhovni ž iv o t bio slobod«
n i j i , jer tamo n i j e b ilo ‘t uraka.Oni uopće po svim
selima S lavonije nj su ni smjeli preb ivati,n ego 4
jedino u gradovima gdje su b i l i b r o jn iji i sig u r
2) 9)
n iji.
Kršćani u urodu i o k o lic i b i l i su i sve ca osloboae*
nj a Slavonij
s it n i p o lo d je lc i i nešto obrtnik aâ za onda u
oni prema p o litičk im ondašnjih vr ;mona

dosta i ra k tlčn i, je r su sve turske pothvate nasto«
janja 1 p retnje znali vrlo dobro i bez opasno
s t i za sebe o t k lo n it i i tako usčuvati sebe i
svoje potomstvo u c j e l i n i kroz gotovo dva stolje^
ća turske v i ado u S la v o n iji.
BilO' j e slučajeva da se. je po k o ji
kršćanin i poturoio, a l i j e to b ilo vrlo malo
slučajova,%l*> J)vi kršćanski \ utopi sc i, koji su
u' vrijeme turske vlade putovali Slavonijom
is t ič u ,d a u Brodu i njegovdj o k o lic i ima veoma
3) 3)
mnogo kršćana. ‘ B arletPopis
župa u Donjoj
Bilo j e i slu čajeva da su neki kršoa== S la v o n iji,
ni u Brodu na oko p rim ili is la m ,a li su u duši
ipak o s t a l i k a t o l i c i i pod takvim prilikama
o d g o jili svoje potomstvo,pa kad j e palo turska
v i a s t u S la vo n iji go in e 1689, sv i t i brodski
■*T iJvvUV*’
muslimani opet su Crago voljno p r e š li na ka*
H
tolicizam ,
Q iyV-ft-pUv'- /U < 1
Svi u Brcdu i o k o l i c i bez r a z l i k o / n o s i l i su sg jed=
n a k o j po s r e d o v j e č n o j medi uske d j e l o od eukr.a Bf' visokom
šubarom i l j e t i i z i m i . , a t ako a: a l o i pod JTurcima bez
v e ć e p r o m j e n e . Domaći p r i m i t i v n i c p ^ n c i b i l i su
4*
nfc&š&fila ,te k b o g a t i j i / n O s i l i su č iz m e i g a j t a n i m a i š a r a n i k a p u t .
T u r c i su s ve k r š ć a n e u S l a v o n i j i z v a l i K r a n j c i 1* £• l j u d i sr.
K r a j i n e , j e r su d r ž a l i S l a v o n i j u k r a j n o m p e r i f e r i j o m t u r s k o g a
carsfeva na s „ e v e r o za;.-adu« Domaći s v j & t n a z i v a o s e S l o v e n c i * ^
a t e k k a s n i j e imonom i l i r s k i m n a v l a / s t i t o s v © 6 e n i c i (pa s e t a k o ^ ' 1' * ^
j e z i k p r o z v a o l l i r s k i m ^ a u ^ K * V- •
MuM'ltldc- HS V/uM. . >
Od o v i h k r š ć a n a s t a r o s j e d i o c a r a z l i k o v a h u s e
b č v š i k r š a đ n i ^ k o j i su p r e š l i n~ i s l a m 4 I u r c : i t k vš&ti4U zvahu
ij^ p o t u r i ( | o t n d a r i j e č p o t u r i c a ) * 1 o v i su n o s i l i i s t o O đ j e l o
kao ^ k r š ć a n i : s«mo su š u b a r u o r a a t ^ t i zelenom i l i crvenom -n :-.rarnom
( s a r g t i l i ć alma). Bvi j š B ' t u n b i j a h u veoma opalaU' z a s v o j e
k r š ć a n s k e s u g r a g j ane ^t e su s l u ž i l i v o j s k u doeim k r š ć a n i su
m orali b i t i samo u s l u č a j u r a t a p r a t n j a t u r r k o j . v o j s c i rv o z e ć i
na s v o j i m dugačkim k o l i m a h r a n u i m u n i c i j u . / U p r v c doba vo$a&M'
ć u r a k a u S l a v o n i j i poč eo s e i z g o v o r i domaćeg p u č a n s t v a m j e n j a t i
pod u p li v o m d o š l j a k a b o s a n a c a , t e j e b o s a n s k o n n r t e ć j e p o č e l o pre»=
v l a g j i v a t i u S l a v o n i j i i t u j e napo:: b r z o p o p r i m i o š t o k a v s k o
n a i ^ č j e u m j e s t o p r i j e š n j e g s r e d o v j e č n o g č a k a v s k o g n a ^ e č j a kako
s e gov. r i l o oko Kupe i Korane, no «p ^v s t i n u J o i . "k o s t a l a t r n j n a
u narodnom govoru ^ je r j e i u Basni n a r o d g c v - r i o i avski.
Dakakko .da se J e -govor ’. oč eo pO!.un,j.v t i sa t u r s k i m i z r a z i m a kao
i*-/ c— .
-to / r i j e
d o l a s k a l u r a k a b i o m j e š a n « s magjarskfiR.fîzrazima 1)
^ to-c— 1 , f/,Ltu.rc, i-Co u ^ fh-d~ r ljL opašić»
k r š ć a n s t a r e s ^ g d i o c a / ^ a g o prs;V-< £ u r « l & . ^-iva H r v a t s k a
junaka.
o n i se po g ovc ru i «<a<ffjeli r a z l i k u j u cd o s t a l i h . N o s i l i šu
o d j e l ’, š i r o k o g k r o j a ^ k a b a n i c e ( k a f t a n ) crvene i l i z e le n e boje
sa š i r o k i m r u k a v i m a t e v i s o k u e o h - n u kapu ( ć u l a h ) f r e d o v n o
t .
omotan^crvenom i i i z- lenom maramom,dok j e kod j a n j i č a r a t a
u v j e k b i l a b i j e l - . ' b o j e i po tora sq so odmah t n /i pogled
v^>r*vt-v4 .
ottarah od d r u g i h . B i l o j e u B*£du
J os i č e b e d f i j a ta j u l i oh r i v e n i h / j ; r su na s e b i a o s i l i o k l o p e
d malih la n č i ć a ( >a n e i r ) i o r i j e n t a l n u k a c i g u »te irda>-~~.
/
f. ' ■
U t u r s k o j t v r g j m u Brodu b i l o j e na bedemu i u n u t r a š n j o s t i
bedema drvan^vkuć® u for mi k u l e b l a t o m o b i j e p l j e n i h i b i j e l o
okr 'ć e n i h f t o j a podavalo t o j t u r s k o j tv rg .jav i o s o b it o zanimiv
i z g l e d ,o u t v r g j i su b i l e s t a z e i o v o g j ene d? skom ,da “T u r c i n e u p r l j a j u
c i L e l e f t k d ^ j o ^ i l o b l a t n o v r i j e m e , 1) 1) I z p u t o i i «
/ s a E v l i j e CeJu
U tom j e gra du s t a n o v a o s o č e t k a p a š a , k o j i se j e l e b i j e po
■ - Slavoniji
k a s n i j e i z 5^©šis^gg-e znao &6Ešće n a v r a t i t i i s t a n o v a t i u B r p d u . S ^
" 2£ Smić l gi r.v
T u r s k i v o j n i c i i be^ l i j"e Azat i i č e b e d ž i j e b i l i su O slobogjenje
S lavonije.
u to v r i j e : v j e č i t o na r a tn o m pohodu ^dok v o j n i c i , k o j i su
s t a l n e č u v a l i b r o d s k u t v r g j & v u , z v a l i uu s e M J ^ f e r i i n i s u n i k u d
irî
i z Broda piA&sfcaii« Otuda i s eid a u b r o d s k o j o k o l i c i mne go. p o r o d i c a
s a p rež im eno.. N e f e r - v i ć i *
B e š l i j s I č o b e d ž ije b i l i * su|jezgra t u r s k e v o js k e u S l a v o n i j i ,
jtfisu i m a l i „ l a ć e ( nego im j e e n r za v o j n i č k o e l u ž b e davao p o s j e d e
jOj e d i n i h s e l a u S I n v o n i j i , da se i z p r i h o d a t i h s e l a i z d r £ a v ~ j u .
i '
Tako n a s t a d e po S l a v o n i j i t u r s k i l e n s k i s i s t e m . Jedn&» t a k o s e l o
l.ao l e n o ( zvr-lc s e z i j a m e t f a v i ■ e s e l •• u l e n u z v a l o se ^ i m a r . T u r c i
nisu sm jeli s ta ln o p r e b iv a ti r.: s e l i m a nego u gr a d u , za to j e Brod
za vjerne t u r s i - e l a d a b i o pun J u r a k a . Oni p r e t s t a v l . j a j u gotov o
d v jf - p u č a n s t v o u Brt d u r g d j e j e b i l o nekoliko st. t i n a n jih o v ih
dimova { k u ć a ) # Docim u k a t o l i k a u Br đu z a p rv o vreme t u r s k a b i l o
j e oko 40 do 80 k u ć a . Kad b i g j e s e > n a s t a l o b r a n j e l j e & n e i $ - o b i
■lamo &L j a i l i c i m a n j o t i z Broda s;; êtfitt^ s v o j i h s l u g a i V o j n i k a
u s v o j a s o l n i p o b i r a o fc»sfe£Č, a l i su z n a l i •k rša ćn sk i s e l j a c i
cova. a t i s v o j i m agama i b e z im a $ Br d os obno u k a l i m a , 3) 3) S m i e i k p a s ;
O slobogjenje
O p i s S l a v o n i j e z a iptvo doba t u r s k e vlafcfavine s ki>= Slavonje.
sadîfii£' p o l i t i č k o g g l e d i š t a ;n a p i sa- j e 1567. F i o » £ n t i n a e Marko
A n t o n i j i P i f f a g e t t i ^ a k e s n i j e 1 susc vac Bartffil K a š i ć D u b r o v č a n i n
*
g o d i n e 1612 1618. 4) 4) S t a r i n e j u g .
. ii A ka d e m ij e b r .
I z Skîjovih p u t o p i s a v i d e se p o t i u n o s o c i j a l n e XXII. ’
kulturno i p o litič k e p r i l i k e k a t o l i k a u S l a v o n i j a . - Svi opi=
s u j u t a j n a r o d kao m a r l j i v p o š t e n i _.remn t a d a n j o m p r i l i k a m a
na visokom k u l t u r n o m s t u p n j u ,š to n i a u p r i m j e t n i kod p r i s t a š a
koY<L (i, tu, eh. U'Ij sUtJU' <?•/*■“'
v j e r e s v . p a v l a t . j . kod p ra vo/1 a v n i h ^ a n a r o č i t o i s t i c - u
privrženostV rim skoj crkvi i ^ a p i. Sv o ja g o s p o d a r e ‘f u r k e
ne v o l o (a l i im s e na oko p o k o r a v a j u . 5) 5) F o r m e n g j i n i
< ■ ' | S e t a Bosne ^
?4f!
T u r s k e p r i l i k e u S l a v o n i j i i z _gVII. vijek a n a jb o lje ocrtao
poznati tu r s k i putopisac E v lija Č e le b ija 1 ) l)A kadem ija
naul. a p c e g r .
N i i o d a n od o v i h p u t o p i s a c a l i č n o n i j e p r o š a o k r o z Bepd Č u p i ć o v a .50-=
d i š n j i c a 19#C
premda su i n a č e i r o p u t o v a l i g o t o v o svu S l a v o n i j u , samo Ev«
l i j a Č e l e b i j a p i š u ć i o P o ž e g i i s t i č e / d a j e u Br^du d o b a r >-
kruh / a l i j e s l a b a vod *.
f r v i o p i s Broda i o k o l i c e z a t u r s k e v l a d e u S l a v o n i j i
p o s t o j e $đ b o s r.ns kog ^ a n d : ' a g b e g a I o r a h i m p a š o M er im beg ović a.
OM j e i z i - o l i t i č k i l i s t r a i e g i j ski^ r a z l o ga p r o p u t o v a o b o s a n s k im
v il a jf e to m g o d i n e 1612,} a i z j e š t a j po - l a o u C a r i g r a d V i s o k o j
(P orti* 2) 2) S m i č i g i a s
^ oslobogj^nje
U M&LJrjbegovićevoii i z v j e & L a j u <? stoji da Brod ( Brohod J s i ^ v c n i j o I I
s t r . 5.
l e ž i 0 požeškom Sandžaku u čarobnom k r a j u , da imađe 80 k u ć a
a isto toliko lju d i s ,-so b n i/z a o ru žje. Tu s t a n u j e k a t k a d
£ a n đ f a k b e g p o ž e š k i m a kdjipfcLj^ s t a l n o njemu p r e b i v a . M er im be /
gc v i ć s?.mo s p o m i n j e t u r s k e k u ć e u B r o d ^ a k r š a ć n e k e n j e g a u o p ć e
n e j i n t e r e s i r a j u • I z g l e d a /da j e ivlennbegovidsa o i i s B ro d a
u p o g l e d u t u r s k i h k u ć r: n e i s i r a v a n / j e r j ć u r a k a b i l o mnogo
v i š e p e g o l i s e s p o m i n j t u n v e ■. vorc i z v j e š t a j u fc, vUAi p l ,6,
£* f^Lo f __ __ Ac«V>' ’
Godine 1626 dao j e ifo&Loo p i s Broda
A n a s t a z i j e G r g i ć e v i ć a S„>lić anin.\/^ On j e po n ' l s g K
c a r a F e r d i n a n d a I I . i r o j u t o v o Ugarskom i SI a v e n i j o m ^ k o j t 39-
b i l i pog ^Turcima o s v o j e n e j j s r j e F e r d i n a n d h t i o i m a t i j a s n u
s l i k u onih k rš ć a n s k ih k r a j e v a ^ o j i eu b i l i nokoć s a s t a v n i d io
z e m a l j a Krune Sv. S t j e p a n a (a s ad s , s© n a l a z i l e 1 od t u rs k o m vlašću^
j e r se nadao da ć e o v i k r a j i v i rij i l i k a s n i j e do ć i 1 cd n je «
govu v l a s t , G r g i ć e v i ć j e bi o v r l o u en č o v j e k , t e ^ p i s a o sve /
š t o J e m i s l i o ,đn njegovome g o s t o d a r a u može dobro p o s l u ž i t i « 3)
3) St a r i no Jug,
Koncem o ž u j k a 1626. k r e n u o j e G r g i č e v i ć i z Budicaa u A k a d e m ij e
- XVII s t r . 116
Si avoni ju« i e s t i dan p u t a i z Budim - , r e k c ^ s i j e k a s t i g a o J e
4 travnja u Brođj, oko 7 s a t i n v e č e r . P u t o v a o j e o b uč en
u tursk o d i j e l o ,a dol azio{‘u v ž n i j ^ m j e s t a noću ,dr: ne bude
J u r c i m a u p a d l j i v . Brod mu J e s l o s a 500 k u ć a , t u r s k i h i s a
9 d r a m i j a ^ n d a imade 40 k u ć a k a t o l i k a , k o j i su s v i j S l o v e n c i .
V i ' . ' L- 'f\ ' ' - } T• ’ V •
( S l a v i ) . Nad ovim k a t o l i c i m a k ao^/ nad o k o li c o m , k o j a j e sva,'
k a t o l i č k a v r š i duhovnu i a s t v u J e an o t a c s v . F r a n j e /imenom
f e t a r Bj el v i ć § o š n j a k od K r e š e v a .
Grgičević je kod njega i otsjeo.Sutradan krenuo je iz Bro
da prema Banja Luei pa u d a lj iv š i se za jedan h ita c puške
Broda prema zapadu naišao j e sa svojom pratnjom do ne
kakvih debelih zidova k oji su b i l i napola srušeni a tamoš
n j i ž i t e l j i r e k li su mu da je tu u p r o š lo s ti s t a ja la v e l i
ka palaca despota Djure i da je od t e palače pa do grada
Jajca u Bosni jedan dan puta na konju a da je odatle daleko
do Jajca 17 m ilja ^Le^he neka sredovječna ta lija n sk a mjera
za daljinu}Putujući odavle prema Savi za jedno 2 m ilje n ai
šao je na jedan s t a r i grad na Savi,oko kojega je b ilo jedno
25 turskih kuća a s druge strane Save takodger j e bio jedan
mali gradić imenom Dubočac sa 250 kuća,medju kojima je b ilo
oko 20 k a to ličk ih kuća sa jednim fratrom bosanoem k oji je
tu v ršio župničku službu.Ka i s t o j stra n i Save udaljeno od
. Dubočca za jednu m ilj a ropet je b ilo jedno tursko selo sa
200 kuća,kako su ga u vjerav ali njegovi p r a t io c i,k o j i su po
znavali taj k rajf a l i Grgičević n ij e n iš t a vidio j e r je b ila
pala noć. Putujući dajje uz Savu za jedno pola m ilje,p o što
je b ilo 11 s a t i noći ;legao je spavati sa svojim pratiocima
na polju pod vedrim nebom.Sutradan stig a o je u selo Svinjarski
& g jC danas Davor seloôdakle se je preko Save prevezao na
Bosansku stranu i uputio se prema Banja Luci.Grgičević je po
tom svom iz v je š ta j u našao u Brodu 500 turđkih kuća a samo 40
kuća k a to ličk ih ;dok Merlmbegočrićevo iz v je š ć e spominje samo
80 turskih kuća,a u njihovom putovanju postfcj© samo 14 god.
razmaka.Teško j e u tv r d iti, k o ji j e i i z v j e š t a j v je r o d o sto jn iji.
Malo kasnije no i s t e godine p o s to ji novo iz v je š ć e G rgićević-
evo o Brodufa l i tu /tv r d i da imade u »#«hu 800 k a to ličk ih kuća
1. Star.Jug.
Akad. XVII
s t r . 116
Karakteristična su opažanja Grgićevićeva glede palaće
despota Djure u Brodu.Nastaje p ita n je d a li je Grgičević pod
imenom despota Djure m islio ime despota Stjepana i j&a, to £
b i t i n a jv je r o ja tn ije ,pa je Grgičević kasnije p išu ći svoje
b ilje šk e zamjenlo imena^te mjesto Stjepana metnuo Djure
premda po Dr.Iviću i po madjarskim vrelima ž iv io j e početkom
16 vijek a u Brodu i Djuro B e r is la v ić ,k o j i je p reživ io katae
strofu svojega roda dolaskom Turaka u Slavoniju.Po Mesiću
bio je u vrijeme orooasti St.ienana B erislavl^ a
jfedan Djuro B e risla v ić âli ta j je bio v l a s t e l i n u Velikoj
Mlaki u Turopolju.se ivakako je interesantno/da su Etrod-
jani u vrijeme putovanja G rgičevićevog7dakle 90 godina
iza tragične smrti zadnjega feudalnoga gospodara Broda i
ok olice Stjepana B erislavića^ zad ržali uspomenu na taj
slavn i rod pod tudjom vladom i tako uvaženom putniku ka
kav je bio Grgičević pokazali tada valjda jedinu znameni-
t o s t svog mjesta a bez sumnje,da im je i Grgičević
rekao svrhu svoga putovanja ,zato su mu valjda i pokazali
ruSevine toga B erislavićevog grada.Interesantno je i tox
da Grgičević naziva Bosancima.
U daljnjem svom putopisu opisuje Grgičević na t a j i | a n .
jeziku Bosnu oko Banja Luke pa Liku,a onda se opet vraća
na opis iJerničkog i požeškog sandjakafpa opisuje Orahovicu,
Kraljevu V elik u ,V iro viticu i Vukovar,Osijek,Djakovo pa
opet Brod ,te o njemu kaše da ima u njemu 000 k a to ličk ih
kuća a da može dati i v iše vojnika od ovoga broja.Ovo dru-
go iz v je š ć e o Brodu pisao je Grgičevio /Išasnije i po nećijem
kazivanju,vjerojatno po iskazu nekoga franjevca, k oji je po
znavao ovaj kraj^ pa pod tako velikim brojem k ato ličk ih kuća
u Brodu svakako su ubrojene k atoličk e kuće iz brodske oko
l i c e iz s e la Slobodnica,Podvinje,Bukovlje,Vrbu i Ruščicu
gdje je svo pučanstvo b ilo katoličko*/^*
jjn^rtu. i/0. £c A ~jhti V' đrrJ*— '
Par godina kasnije i to 1639, proputovao je kroz Brod
franjevački vizitator^ otac Pavao P e li z z e r 7rodom i z Rovignja/
koji se obično naziva po hrvatskim povjesnim vrelima Pavao
Rovinjanin.On je po nalogu rimske kurije putovao u Bosnu
da iz v id i tamo p r ilik e medju franjevcima pošto su u to do
ba u Bosn^lmenovana b # a 3 biskupa,od kojih n i jedf-n n ij e
Stanovao u B o s n i ^ i t i je v ršio biskupsku službu.U tom pu
topisu na talijanskom jezik u (dao je Pavao Rovinjanin jasnu
slik u kulturnih p r ilik a u Bosni i S la v o n iji ii-to^Boba^^-
l.SM
3. • tfHfeasr.
jgŽhl?*JJugošl
Akad.XXIII
L je ti 1639 putovao je Rovinjanin iz srednje Bosne pre
ko Modriča,Odžaka i planine Vučjaka ,starom Berislavlćevom
^ J
sćddrijćri cestom koja je spajala Brod sa-^rebreničkom bano
vinom u srednjem vjeku i doputovao u Brod.Preko Savo je pre
šao skelom na lij e v u stranu Save $od gra
dom Brodom i odmah o tiša o mjesnome župniku,koji je sta
novao u sred in i grada.Kod župnika je otsjeojprendičio/
sutradan slu ž io misu u drvenoj c r k v ie i koja se n a la z ila
u dvorištu Župskoga stanaka d v o rište b ilo je ogradjeno’
visokim drvenim plotom .Iza mise pošao j e u velikim k o l i
ma pod koja su b ila . upregnuti ja k i konji put Pežege no
tamo se ni je 4imlo n a v r a titi je r su ga n jegovi k a to lič k i
p r a tio c i o d v r a tili od toga.Za Požegu tv rd i da je veća
od Broda i da imade 14 džam ija,te Brod i Požegu naziva
B itta U j<^gra4ovima( a za Požegu jo š kaže ,da j©- nad gra
dom utvrda /S a stellu m /.
N astaje p ita n je ,gdje je s ta ja la ta Župnikova kuća
aa crkvom u sred in i Broda.Kako B r lić u sv^/im,Uspomenama
na s ta r i Brod i s t i č e , da je stara franjevačka crkva u
Brodu s ta ja la n ešto poviše od danačnje kuće poro
dice S eb astijan ovića znači, da je s ta ja la negdj® ii sre
d in i današnje Starčevićeve u llce^ a pojam sredine Broda
smatrao je Rovinjanin tako^da je u$ Brodu uračunao
svu k atoličk u p e r ife r iju od Slobodniee do Rušćice 1
onda j e d o sita sta ra Brodska crkva god. 1639. s t a ja la u
sred in i Broda, kako to Rovinjanin i s t i č e .
Desetak godina k asnije i to god. 1666, p o s to ji opet
opis Broda u Iz v je šta ju oca Petra N ik o lić a fr a n je v c a
Bosne Srebrene ;k o ji je bio član samostana u V elikoj
kod Požege a inače je bio duhovni vikar Zagrebačkog
biskupa u krajevima izmedju Save i Drave k o ji su tada
b i l i pod turskom v l a s t i . I otac N ik o lić je po nalogu
tadanjeg zagrebačkog biskupa Petra P e tr e tić a obišao
župe u donjoj S la v o n iji i pružio vrlo iije fiu s lik u
tadanjih p r ilik a u S lavon iji.O ve krajsve u crkvenom
sm islu svojatao je za sebe zagrebački biskup7a za n jih
se je otimao i bosanski biskup otac M atija B enlić fra
njevac rje r mu je rimska k u rija te župe u dtfibnj^Slavoniji
p o v je r ila radi njegovog lakčeg uzdržavanja i pomaganja
/Bosanskih fra n jev a ca ,k o ji su tada s t a j a l i u vrlo lo š in
m aterijalnim prilikam a.Badi toga j e čudno,da se otac
N ik olić zauzima za ju r is d ik c iju zagrebačkog biskupa u
/y .
župama donje Slavonijo, a za svoga druga fran jevca

biskupa u Džakovu tv rd i,d a na te župe nema nikako«
vo pravo.Iz iz v j e š t a j a o ca .N ik o lića v id i se,da j e ^ > i^ w
crkva sv. Marka ôđ Turaka
a izvan Broda u Fodvingu
oUyUu,
n a la z ila se stara crkva sv. Antuna, t*-w Brodu j e bio
g o stln ja c franjevaca,Župa' j e b ila vooma v e lik a ,a
oko n je v o d ili su brigu dva fra n jev ca svećenika,
i to otac $uro i z Kaptola i# otac Favao Bošnjak.
Obe crkve t . j . u Brodu i Podvinju bijahu opskrbljene
potrebnim s t v a r i m a p u n ina mnogo k a to lik a ;/premda
jec i z susjednih župa zbog ugarskoga rata i drugih
nereda narod bježao iz svog zavioaja.Još i s t i č e
N lkolid,da župe Brod,Lupani,Ratkov Po tok, kao i
župa sv*Mih a jla u Vrhovini i sv.N ik ole u G-areinu,
protegu ae. uz Savu i da u ^vim Župama ,vrše službu
sin ovi sv Franje Jedino je u (Jarčinu svjetovni
A l) 1)
svećenik don Ivan. B arle{Popis
•
Iz iz v j e š t a j a oca N ikolića saznaje se S la v o n iji
strana 9.
još i tog da su se u to vreiae t r i franjevca bro=
đanina n a la z ila u duhovnoj p a stv i i to otac Martin
Brođanin,župnik u iJctioini kod Našica.Otac Petar
Brođanin župnik u Vrcin d o lu ,te otac Ivan Brođanin
d e fin ito r u samostanu u V elik o j.Š teta ,d a otac Niko®
l i ć n ij e tim a•franjevcima brodaniraa naveo njihova
2) ( 2}
porodična imena. Fermenđinj akt
t a Bosne, s t r a
V^ć j e gore istaknuto kako j e katolic« na 44.
ki narod u Slavoniji pod turfekom vladom ž iv io
slobodnije u selu ne'io l i u gradovima gdje j e
b ilo ‘Juraka, i radi toga j e sav vjersk i ž iv o t brod=
ske ok olice bio usredotočen u Podvinju ta k o ,da j e
đakovački biskup fr a Marijan Maravić godine’ 1664
na sv.Katu krizmao u crkvi sv.Antuna u Podvinju
■ 88 djece obojega spola, a n ij e se smjeo navraćati u
Brod da tu crkvenu dužnost iz v r š i i z prostoga raz£o«=
ga, je r so je bojao Turaka, a ovako u Eodvinju sa
1) 1)
njega Turci vjerojatno n isu -n i z n a li, Brlić»Uspomene
\ . 7 na s ta r i Brod
Tako su JJrođani k a t o l i c i p ri M&tfm
važnijim crkvenim svečanostima p o l a z i l i u Podvinje,
gdje j e b ila jača vjerska sloboda, nego l i u Brodu. .
Iz toga razloga oni su i svoje pokojnike za sve
doba turske vladavine u S la vo n iji zakapali u Pod«
v in ju ,g d je je oko crkve b ilo velik o kršćansko
g roblje za sve \e»eggfeo i z prostrane brodske zure
a današnje grob lje sv.Lovre podigla j e a u str ijsk a
vojna uj rava oko godine 1700. ns. to r i to r i jumu neg=
yvdfO
dašnj g sredovječnog s e la Ko> r i v a , k o j o t e
.2/ £) f
na današnjem B iliš u kraj potoka Glogovice. M esic.Starine
jug.a&ademije
Turci su b r a n ili katolicim a slobodno strana 135.
manifostovanje njihove vjere i z č is t o p o lit ič k ih
razloga,žaco su slavonski k a t o l i c i izb jeg a v a li
vjerske svečanosti v r š i t i ispred tu r c im a ,^ su to
v r š i l i n a jv iše na grobljim a.gdje su b i l i najsi«
V
gurni j i , je r su ih Turci A-uš t a l i na miru, posto su
d r ž a li, da so na grobljima za n iš t a drugo no brinu
S) 3)'
nego da se Bogu mole. B atinićiD jeloa
vanj e Franjeva«
Najveću brigu zadavala je Turcima u ca I I .
S la v o n iji bojazan da se iz Rima sprema kakva
p o lit ič k a akcija p rotiv n jih , je* su pape sa svo«
jim kardinalima vječno sn uv tv?tii (KuLo će kršćanske
krajeve o slo b o d iti od turskoga jarma,Turci su samo
iJjo ^ mS/4/L
u Rimu v i d i l i svog najvećeg i rotiv-nika
4/)V'-ulji \|hL'
nj omu t o su svakoga
stra n ca ,k o ji j kroz Slavoniju putovao smatrali
H-
papin skini špijonom i kad bi h t j e l i narugati
-ili u v r e d iti k a to lik a redovno su ma p s o v a l i RIM*«
4} I ~ 4)
PJjPH, •/ Formend>;insAk=
\ k ršćanž^r * ta Bosne.
Radi toga su sviYputž!ic1jw9WWwWy
V. • ■’ V ' ^ - ' *r L i
vremena kroz S la v en iju ,uvijok putovali in cognito
u t u r si. om i l i dom "ć om -5J e l u a n i k a k o u o d j o u t ađ n v o
' o v r r t s k a modo p u t u j u r e d - v n noću ^ i z b j e g a v a j u ć i t**fiko- con-
t n v o, Voć r i j e s ' m o n e t i F * v ^ ^ R o v i n j a r i i n , aro], n ž o ć i k r o z
S a r a j e v u um U o da n i j o i .-ginuo mak '-r J o b i c »buć o.a u
C(* JC, T<4/n4Mr
tur-r-K h a l j i n o fj o r su ga cfjeca roi o z n " ! ayt o:; t c n i J o no oi">
tor'idu sJtobfGlšanu na t a rr k i na i n . I f r a n j o v c i n i nu s m j e l i
- - * -
Javno n o s i t i o v c j o r o d ;vnick~ on j e l o , n0go su s a n o ć i l i k o s
o b i č n i f r i v i t m c i ta k- da s'e o b i ć n . g đ v j o t a nisu n iš t" ’
r a z l i k e v • lij* 3L a v n j a r a d . vni o .t, h a l j i n o n o o i l i su s:.u.o
unutar stan a i l i s'i o .c s ta r.a* BoJ4 k r š ć a n ~ za t u r s k e v l r d e
b i l a su c r n q , i . ' i za...: ^ o n i * e n j a , d o a .uu samo “J u r c i „ n j o H .
n e o l ta. c rv o n u i l i zelenu b o ju . l ) l)B atinićj
d j e l a v ^r.jc
I' - i j o fiiraa Oto .sat' /»r - t i v n i k <jf4araka b i l e j e franjevac-
II.str.Ili
njć*4£kfl c a r s t v o * Radi t o g ? c;u ? u r c i _ r e t i v n j ©ga. v o d i l i i cT I j e
voli- v oj -o u •cooaaostO'.T. v,; oku .no u v. ok boz voć oge t.-oli =
tici; ; u{/f j r hr . v Jfo i n j -rma..fce c * r s t v * n i j o e c t a l : c ?ur ein u
du'n.-» . B ro jn i agoniđ'boek' g. c a r a no* rc? t a n r su r o v a r i l i >. ro»
t i v j fu r a k a u U ga rsk u Si 'vvonijuf d v. ać o i^ B o- .n u / :.a K'•■■k>- du

fi/gt. ^Bdu; i r • fkn aL c i j o (-~o ' a l n - i n t e r i j a l n e , bi 1/- j o
u j e k nekoga u//»jeka*
•Fcd v .'.juoi-; a g i unci jom (na.Kfeal' j u S lavoniji
ćruiAM o r g a n i z a c i j a i d j e d i n i h lic a .^ r o t i v s i l o i no^r^.vde
ć u r a k a . Obicn t>e df'g: g j a i o da J o n a s t a o . r i v at n i c-or iz**
»acgju T u r č i n a i k r š ć a n i n a . j o d - - : i j u i d a v a n j a h-ar-up^ -jf"do°
o o t i n o . i KrsćAni su ; l a V s l i u / j o s e n s v o j i m t u r s k i . , goo; ,d r i m a
d e s e t i n u od At r e d i a a t o So i d i / i z u z >v krmko i
Vinc * K r š ć a n i n j o g l e d a o (dc, t£> ma nje d -.do, a ? u r i i n d-' š t o
v i $ o d - b i j o , o t u d a j e n a s ' t a i :> sv ^gj-‘ t u c n J a v ^ M ! k o j o j c a
bil i m r t v i h gi ? vn • Bi 1 ~ i d r u ^ h r-^slogn ^y«Ki f t ^-H-— ■t i n ^
navl a s t i t o »tim".nj oa- i o ne koga* k r š ć n a k o g o a o b l j a ; e k u r c i m a /
]• a s i l o v i t o u c r t a n j e o b j o s n i h i l i j n n i h t u r a : , a u k r š o a n o o k u ć o .
Tak-: u v r o g j o n i K r š ć a n i n t r . . ' i j o ’da s e o s v e t i t u r č i n u - a
k.:d b i au s e bi(4 n a k o j i nrjčin o r v g t i p , n i j o mu ^ r o s t a l o dn go/
nego b j e ž a t i da umaknu t u r s k o j ^ odmazdi, i. a č o k a t i d ; (?r =
t i v n i k u o>;©t a e i t o to žar f t ć i n i * Zn a le co u d r u ž i t i a v in o
t s k c v i h k r š ć n n ’ Z'\„ dne u j o d n u e o t u s a d v ću s a ć a manju i
4^ » (vP(fc4'i luvr^4/.l k^c4 i ' pjbvVtsM'
u svoj ' o s l a . i'ak'-vo k rać ~n • J f u r c i ou ; r n z v a l x h ’. ' đ u c l n a ^
J.or h'\Jduk J a : o r z i j ai r i j - 0(5 i z r a č i r a z b o j n i k . a , k o J i
rrbi ra p u t u . Staro*’»inoih t a -'vih h a j d u k a n a z v a l i -r>u
$ui?ci fcar -basom t» Jv^/ t ; t i ; -osinom z u l u m e n r a ^ j e r haram
><)'0 '5? h t n c Jo (dv su c v i K r š ć a n s k i J u n a c i u SL • v e n i j i

.saini s o b r n a z i v l i h..Jđuci.r. --onosno hersmbe.: ar.c , J e r
v.iljdv: m m z r . a l i \>rr.vo znso.or.Jd t i h r l v o ć i ,.-a su Joditc«
. e t '.vr. i rir--.il 1 d f u r a k . t e n e ž i v o * Samo s t o to rije č i
k o d k rit' l i č k o g ;-ue?.n t v a b i l e . r-metrani k ac nos t a o d l i č n o g
i časnog dîfrio đ:.k ie . i m a l a t&vžfe | ) r > t i v n i ©mvsao. nogo
k r d Sûrcik a. Orobilo /?v -kv h,* j j i d n \ r.dfli' su na . t a r s k 0. j. 0 •Jocle
i gr-*d«vo-,ltr d au f u r c i i š l i - Itfl-rso ft ft, v ' j n u , to Jo ć e s t e
bx-v.il - r ju s l a v o n s k i t u r o i ‘ u v j o k r i t c v - l i pr-'m'i H r v a t s k o j
ji V i • /mi;/
HJ itfnokoj 1 P o t ^ k o J « ?
Kfc.rakt r i ' t i o n o J c , da ab ; r v i h«-j đ u o i u S ^ - v o n i J i
J av l^ aJ V gat-- v<3 f.o \ s t e i j oć a ,y><t s l i j e j. p<i etl. a f / r d ^ o vi ade u
Slavoniji^ a d i h i f, p; ctk* ture.: f v l a d a v i n e n i j o b i l o u
S i * v o n i B ^ » - a da 00 na u Br r n i n i e u n*!- *đ ;..oj ' . v i J i v r i i 4***— U ,
!Uf. . t z n a č i , d t jc. k d e.i . v e n s k i h k at- li.", a _a are d. a i v j ’er^v
s vi. o s t 4c č c i r. y© u v s l i k c j«prInj.;i|w. ad ga t u r e i p r ■a v njih
t iX\*Utc yU^
; - o l i yp d’. jzi:r;r t i r a z n e -aw==ft- i"1•/>■1-- -
P r v i VOgja ? fq tv o n s k ih h j d u k a b i č J v r ' Jiić-
y>% Vid Kov", r v i d , on da ‘S r a n j e I l i ć k e n a ć n ' cl;.: 1599. Luk* Šon»
6 a v i ć 1k . J i Ja- s p a l i o - r e f e g u 1 u b i o p nšu S o i t i '• ^ 1 t r u t * ûr.ck ć.
Da; a-.- : - * t" " l i o -d f i r i j o k , te? co u t c doba u k r š ^ n n e k i m zcc.®
1 Jan: smatral; i s i v i l ’ ka . c e c b i to. J u n a š t v o « 1) l ) L- a . š i ć :
^ B v h" v K .<>ic **
Rudi n-.c-il J a 1 o i o š k o g p ^ a n d f a kboga Har an Junaka s tr«
; use <zr ■i n t600 k c J o g a su i : r - d o n i r a d i p j o g r v o z-.o č u d i
;.r-.zv<(li Zlo vidojn dijjn-^ ec v ; l i k a čotc. k r š d ' a r -. i z o k d l i o e
Pci ego i': d vodstvom Marka 1 & ..to Lcf,z n ^ v i d a t -■ ;> u: i y š i
<?kc cob a ok^ h l l j du j u n s k a ^ o k u j i a a p t o g-, a r . o osv J i t i
g r a d Brcd c d T u r a k a , no b i j a h u . l s b e s r e ć e , j e r i h ^ u r c i
o^Na. ( j r t t j s f ' a o a s tči.ovim -. i z gr a da « i- r i temo e t r a d ^ e
mn ga ku ć o iAxtc/iA^k : brqd'?...«»^ e t 0n-?v n i .; t v . đM&ffl&i'ki/l&đđifr.
SJU*-w
<dfl40l/klfflK I p ak u a t a š e na drugo:-.; k r ^ u / ' b i j a h u ; r a t n i j c
r u k o j j o r » ^ f l i i < V B i ^ o l u S t i j enu, ? ’h r a c ; Gr d i s k u 1 Dronovac
. /.
fi
% / /
p a i. ad su jt-irc i i z B-. dc.<l/i u AomoA s v c j c j bi' c l
u 31 :• v e n i Ju ,r a b j >30150 00 u s t a š o i o . r o s t r a n i « i
n<' rab ićn ira slavon sk i.;. šum a s a # i) 1) L o . a o i ■:%« k r v -
juna : s t r .
Godino 1611 ; o i u - a d j a v . - j k t ki..pa ^ a r i - e t i ć i z 131 1 d a l j o
Kobaša o b u č e n - u rtuško h a l j i n o d a u ^ i j o J asu Z l - . v i ć u
u e g i nc i z g u b i i i v <?t Ca <7 a r t v a s v o j o 4 t ^ o l t i ^ r o . - '-c
uu d n j o s i n o r u k a u | a . . x n n . h j>n a:i« na ‘j o- nskom g r a d u ni a
t r i furčinn, 2) 2 ) Loi r č i ć S h v,
Jun ' • t r . 1?:
Za >. e.š o H u s o i a a S.ofcnovido g o d i n o 1640
v . ?s i
v c g-j 3 k r š ć a n s k i h Junaka u Si a v e n i j i , b i j a h u tinto D eli'a n io
TaiTii.iihnjii?vić, Antun SI a v o c ić i Franji? Kolali' v i ć s v i

vi u ta.; o b i ja hu na s t .n,j oni
Ste*<tv: i pio-i r n i c o ,tc. u Bf od n j o j S: v c i . i j i ofev> r 1 a
rai/l<@ i Lovm^tk/L v«irc-ei ( n. vo^niokofc u •: J o h - f e u d v«?c
n i a a 4 0 s t i g l i s or i h r c i i i Bosne, brzt^ r a s t v o r .'.se, 5) n
, 5) K on> f i
Mnrgi cd t i h J u n a k ; evr*'ž& roučemćkc** j*«r 6 u « ^ - c ^ I ogCo
;. r . 142
na k o lcu i l i *«. v„o. a lim a . 11 u ijo h u i-iv i s. 4 l j o n i ,
tc kroz g o n o r a c i j c . lje;' <«#4.tranj' r. r o d n i ; . : jun~-
c i : : i *. t w k o j i u s a su se . - r a d n e j> }ia& z.Q 4 ~ u v 1 % e v e - do naših
vrom ona. Iz Broda 1 er-adna njegovo ok^ . i c o n ijo n ik ad a
bi 1. .u staša iz i, r ; stoga rrzioga^ Jor sa 00 i l i b o ja li
‘J u ' r a k a. 1 l i - "to (što su irrčči i to li cl ? i v i 1-i u v rlo
debrivr, ■dne. ajiiaa u(\ l u r c i - a . Brodski ûrci iš a li ou svojo
v in r-ra d o ni ^fribt^vvcu d ru Z ili su s-i svem ira j/rod sk im «u«
g r a g j f ' . n l r c a . k a t « l i č i n a ,k Ji *. od s r "vi u'v.jok b ili n iro lju -
b ili sl-abo a jro siu n i ( ^ eo n isu •:• d u i ' o v i J o l « « a l i za taćanjo
v je r sk e iitie k o b. r b o u S & v* n i j i . . c š t-. ju ka' , u, n i « i.-c o »
Jodni c i i o b r t n i c i i išali WttH /ćin-- sen« s v o j ^ r i v ; t m in=

t -ros* U Br • đu Jo šs. 16CO. g; m o ž i v i o f r - n t evne f r a Tono
no. o z n a t \ g roziraona k . j i ^ t&nO tuj.. iilk b r o d e t ; u ; o b ic
vol '• i . i ’C- -o£J i biv? d&>.0 g A ^dijj 1 Z l f f v i ć a . On Jc
'■'&yo ,k»d furai-.A i v e o t i ć i , š t o god J o ? c l i o , a t u s v o j u
dobru vozu j a f u r c i ma x « o# ^ oa z a h v a l i u p r v o r - rod u .svo
j o j v o e o l o j č u d i , luk v v a p t i a b o g a t s t v u , Jor- k -d ’J u r a k ' a <7
, : d.'i ' i vu n J os^X] c v^ svr^lfl '• ? J ~o nj . pofl u r - n r m svofe t a k a v " g
duhovne^, r ' ' s t i r - , r a z u m l j i v a 0 ? ,da su so • / r o g j ' i n i k a t o l i c i
do /ta i r a l i k l o n u t i ovak o -'i. c l jc. yn?ctiv ‘fu’r a k a . ^ a u b o r b i
kroca- ki juneka rc t i v t u r s k o ^ r o v ; ” ■t i u S ?vonl i i <*n Ah. & vy.^ c^ -
A
n i s u n i a k t i v n o ni asivn ; id i o lo v l i . 1) l ) Š v o a r : 0 g - r- '
a ^ i l i ^ - r i z :(K t r .
Iz g le d v ^ r e jf-tn o r C f 3 brodski 1 : e i n ic u 4538«
V.
b i l i t i, vi zaluKčrri ka njih ov'’ braća drugih rogova *
S - v o n i j o ,i a nogu*. iz ta j r a z l o g ? vlsđnlov. .. o i o g j u
brog,j«Au k a t - l i k a i ' t u r a k vmi.'. . ' u s r o t l j i v a p t ,d a ać©
i „ r i jčitv>l ja;.vo« T u r c i su i •■*■'•3 n i l i u i-rvom ro d u rnn<$*/
k o j i .J e c č i t j » r a t i v n j i h r ' d i c c- k r š ■<a r.i n" f k j i j o bio
>r?m* r.jin .0 ir.irnr: i t c k t i - * n j u T-'.li .su r m ir u j-,1odi ne
ćaku' !•■.<;!*' o t.a r a n t u ^ a o i t ! 'ui r-^ . n i c a (d 1. t.-v sc* :.;ili.;.oni
k r š ć a n a u v o l i k j t.*.rsko j c a r v i n i r e z r-u'alu: 0' i - s a č u v * l i /
š t o n o b i n glo b i t i ,dn' «u ^ u r c i b i l i s u h i a u l u n u s r i -,r ■•■k ■ i h
j h itu raj a .1 :i. ti ••.•3j u t i w 1 i z I 0'?.. ago -j c u ic o
1650 Iu r a li i m , b : u v r i /» c ^ t a n 1 d o b a r će v,; ek / t o z a '
n j o g vo vi u@ n i j a b i l o n i j e d n o buno k a s ć a n u S l a v o n i j i # 9)
__ 2 )Eerajof 65^ =
B r ’d s k i i', t a l i c i M curcirn** • lc-' a l i » j - t (j’o'ie>ga
s t r . 145.
dana#, i t o ko» ; b r t r n c i 1 ©3 o i gi v -.r in u (
j e o .> dedvo zi . atnq f o r i n t " ' d 5 v a k a Lućeiî ' rv r h to g ' ; n a z -
^ viMV'U',)
n a tn u sv tu m i a o h r r a č a ^ i: jx 0 i š a o u c a r s k u bi-'.g^.jnu
^ a n i š i o m f a š i a l i su i •••ni *n««li a a J u ra * a v C li k u k “ r i tst^

^ r o đavo j u ć i -uv-: j a f r a i z v *a t rr -kaj v o j s c i ka j<( j o
ć o s t o kr.et">I a S i a v t n i j : i - na .<0 |>au 2 *% v i l lp,'.? su ov i
k rš ć a n i u Siagonija y :>z *»t z i i k © 3 .-.li li - d iti
t u ruj. c VI a s t i t->v'"* do r ju /» od u. ivu 1 r š ć a . ' s k e c ir3 š d a r a ,
e... oc i j -Inu ujf načfco:.. c e r i ? , »?C(o sjI joar.iKu rir.cki.h o s re v^* ,
i z uifcta v . r s k i h r a . l o g a . Kr- ni.- po 3j c v - n i j i . i-o
a i j a t i ; 5 i i bočk.' g . avoro. b i l o a b o ć a v u n c (d-.i ć o i - b t l j o
b i t i • .-0 k r š ć a n s k i c . v i .dare ;; Meg- : od k u r c i m a cl a ćo iia.
^ ^ —•
bit..- it«an... eufi- $vo dri avna dažbino 1 l. .: v Im . r 1 1 1 a. ~.a
ruXu^- *1 x- jcVn •
:vo bune kroćan t^.r- •: c i j a l i - - -tiT vi j ot u v>i -V.- --i ,j i.
«j yv~-j~£ t
‘I f r :v e i su <5rit a l i c .
r--' /?wT .^
t u r c i n n jojijt'li 'pa L i c n c ^ vâa^ 2SXo^? v i s o k a đvisa
V_
agresivni r u i s xurci:.::: i podiczirnali su u avakors . r - v c u
c z b i l J n r a k c i j e (đr) eo u VI v r > r o d u SI a v r n i j n r n o n d a Bcsn-a
s i : bćdi d tu rsk o g g o s p o d o tv ^ I frankovce j c v cic u •
^rvc: r.-eS^&ta v j v r s i i mam on t , |»o ds t r e . . av a i, r.avi sat:, t o i z
Hir,a cgdv© k . r d i r . a i o k i -<wl t a i u m r.actcuac. &vo i. a t : ' l x 6 k o v l a d a r a
u Svr • i z d r u i i - t i u jV'-:.n dCtvvz z a )»rog 'r. ^ r r l . c i z £v .c ,
j 2/0
Duša t o a k c i j e b i o j e s. o č e t k a . a p i n s k i g e n e r a l A l d o b r a n d i
i kafifiinal Li v i j e O d e s c a l c i ( k a s n i j e u v a ž e n i y a j a I n o c e n t
XI. ( 1676 do 1689) 1) i ) SroiuiL: cs
Jlv j e s t e godi
Gcči ne 1675 b i l a j e j u b i l a r n a , t c su s a sv ih ' k r a j e v a n j i c e c s ’ -b
gjenja.
Evrope l j d đ i p o š l i u Rim ,da v i d e v j e č n i g r a d i da zadovo=
l j e svom vjersfeore odu* e v l j -'nju. F r a n j e v c i i z S j a k o v i i B ro da
dogovo re s e ;da p o š a l j u u Rim s v o v po u zd an ik e to b o ž e u svrhu
h o d o č a š ć a , a l i g l a v n i r a z l o g b i o j o t a j dn i z v j e s t e k a r đ i =
, ,, ' ■ .> ■’ > ■ ’j , ■' /t .
nal.sk i z b o r o p o l i t i č k i m ; r i l i k a m a u SI a v e n i j i * Č l a n o v i
ovo e k s. e d i c i j e b i l i su Izalf. Pefc*rpJrlć i z $jc>kova i M a r t i n
F e r o n č e v i ć i z Broda* Njima s e r i d r u ž e j o š dva m la d a f r a n j e v c a ,
t e sva č e t v o r i c a d o g j o š e u B n j a Luku o d a k l e se j e i z Slavo «
n i j e pu t o v a l o prema D a l m a c i j i , u n a m j e r i -da se fiokop aju I t ^ l i ^ e .
Turcima su b i l a s u m n j i v a ov • č e t v o r i c a p u t n i k a , samo z a t o /
j e r j e j e d a n * < U f r a n j e v a c a b i o l j e p š e o b u č e n (nego o s t a l i / p a
o k u p i l e s v e p i t a t i ^tko j e t a j i j e p o o b u č e n i m la d ić * P o š t o su*^’
u t m c i z n a l i ,da b i o v a j f r a n j e v a c mogao s t r a d a t i / j o r j e
b io u Banja L®ii|nej»oznat ,ne ht j e d e |;a n ik o od n j i h o d a t i n i t i
kamo p u t u j e , n i t i ime i n j e g o v č i n , N ašt o im Ž u r c i a d a r i š e
,’L,•w«. !*•*-*'
po s t o b a t i n a j uzma d n j i h u im e g l o b e 110 t a l i r a ,
koju p l a t i š e - b a n j a l u č k i k a t o l i c i ,sakupljenim m ilodarim a i z
s a m i l o s t i ; r e < w i z b a t i n i a n i m s v o ji m g o s t i m a . 2) 2) B a t i n i ć
’ a ^ j l j e l o vonje
Sta j e b ilo a l j e s ovim h o d o č a s n i c i m a n i j e Za bil ,je = f r a n ^ o v r ca
I I s :; r. 145
ž i l a f e j n i č k a k r o n i k a , a l i „e v r l o v j e r o j a t n o (da su d o š l i u
Rim .j e r j o F e r e n c e v i ć b i o č l a n imućno b ro d s k oxy f a m i l i j e ,
k o j a j e n * ^ l a s 4 b±*a kao d o b r i k o v a č i , p a su uz o b r t i m a l i s v o j u
Herniju i v i n o g r a d s k a u Rim gA, f a n ^ e v c i s i g . r n o nebi p o s i o l i /
da n i j o imao s r e t s t a v a i da n i j o b i o k u l t u r a n č o v je k *
Ova a n e g d o t a m a r k a n t a j e u t o l i k o š t o p o k a z u j e da
su b r e d s k i f r a n j e v c i 3 a s v o j i m ’ u p l anima kurjem XVII, v i j e k a
ta k o g je r s u d je lo v a li u veliko, i d e ji orlobcgjonja Slavonije
i sa s v o j e s t ane p o d u z e l i sv ~nc (š tc su mogli* ■
F r a n j e v c i su t a d a u Brodu već v o d i l i m a t i c a k r š t e n i h ^
i a se i z n j i h može v i d i t i ( da sa t a d a u Brodu ž i v i l i p r e g j i
mnogih d a n a š n j i h b r c g j a n a ( kao p o l j o d j e l c i i « b l i o b r f e n i c i
raznih stru k a i d su k u l t u r n o ekonomske ; r i l i k e t a d a u Brodu

b i l e ctC p r i l i k e i s t e o n a k e ( k a c 1 red k o j i h ^ e d o s a t.
') ■ ■ ■ '' v- , • " . --: vv ^ mM
JA
\ r o š l c g a v i j e L a . V o l i k i dio t i ' b r o d s k i h i c r o d i a izmrve-"

j o t k ^ - d n j a dvr s t o l j e ć a a l i an d io o s t a o ^ a / s s v o jim
L u/-1
potomcima do d a : . a s . 1) m a t i c ft rž
. eeni r. f r . ' n o»
M a t e r i j i ana k u l t u r a i s c iđ a n e i r i l i k o brodskih ka= v n.ćA^ 8>i <s«*>: d
t o l i k a pc'd t u r s k o vladom, j a d a j u u k u l t u r n i r a d f r a n j e v a c a
u Brodu i o n j i m a ć e b i t i p o s e b i c e govora*
! ^
M a t e r i j a l n a k u i t u r a or o d s k ih ;£uraka b i l a j e t a k o g j e r
u t o vrome na visokom s t u p n j u . Gotov« s v a k i 'jfu rč in znao j o
č i t a t i t I p i s a t i t u r s k i , j e r j o t~ n a u č i o po p r o p i s i m a s v o j e
1 i
v j o r e (ć i c '■nj em s v o j e g a gvfeti?g§ y i s m a (Kuran&. Brodski Xurci
su ekonomski vocma dobro s t a j a l i i bij ahu go to v o faravi bo»
g a t a š i ^koji 3u u o n d a ' malomo Br” du z n a l i : r i k a z n t i s ve
č a r i i s t o č n j a č k o k u l t u roÂ^ff f i odijela, este velike i
r a sk o šn o s v a t o v e k o n j s e t r k e , t e j e j o z n n t o , đ i su br ods ki
*Žurci za. vremo i z v . e s n i h s v o j i h s v e č a n o s t i na p -'šnjaku
Vi ju$u i ^ u t v m k i . obdri a v - l i v i t e š k o i g r o . Bijahu oni na
►
s v o j t _l'ps:aj x v ’j d i u. jeh i svoje b g a ts tv s i l n o vo=
n o s n i (n e p r i ž n a v j u ć i nad sobom n i k o g a osim Bog?. i C ara.
Kako su b i l i k o n z e r v a t i v n i , n i j osu p r i m a l i eno ' t o o bilo
1 r a l t i o no i « n a redn jôd k r š ć a n a / a i, ako su i s t o Lako r a d i l i u
n jih o v a brać hv r o s t r a n o j tu ro oj c a r e v in i sv e j e to
'
r k e d o v e l e do v o j n i č k o g i p o l i t i č k o g s a b i j e n a u sedamnaestom
v ijeku.
Od b r o d s k i h T T r a k a k o j i s a b i l i u sedamnaestom
v i j e k u to B r c d u ^ k o j i su i g r a i v i d n u u l o g u megju đ ’-vonskim
^Jurcim a^ČNcTi S l a b i j a J e r k o o e v i ć ôtoT.al s r e d o v j e č n e k r š ć ansk efl&ut)Jlt
fam ilijo J e r k o c ija /č iji su r e g j i t r -š1i na i s l a m dolaskom
°paw. - u S l a v o n i j u samo z a t ,d" s:. asu s v o j i m e t a k y i i a a l i đrtu
velike osjode u c i j e l o j Slaven j i . TZfefctufrc? $ l i s i a h i j a bio
gospodar s e l Boi ano vca ko d v a i j o v a t e gesp-: d a r s e l a P e k e kod
G r a b a r j a •- d č i g i j j ž i t e l j a . ri...&oje d e c e t i n u od ž i t a otc-g..;— m
mu i&r. s e l j a n i č i n i l i r b o t u ( t'C>, j o s t c b r o j i v a l i k r o z i z »
v j e s n o c v r i š e ^ o u g o d i n i bes/>i a;no v o ć i dio n u . g c v - g l u a n j a . 2)
® 2 ). S m ič ik : as
Z e : . . a l j s a i g-'s\ • uor o s l a I m r . k o v c a kod l-fržege ^-flvjest. god.
osl.S lavoije
bio j e Mehmedbeg Brogjanin^d kl o ? i j.anjetli j a ,j or j e bio s t r . 213
goep . d:.r samo jednoga s o l a . I n t e r e s a n t n o j o i t o / d a su
so ^ r c i :a i k a t o l i c i < S i h v omena n a z i v l i priojevkom
Br- g„ anin (d tim . to b o l j o z o t knet rvo pfrt

i Z-,
t r e t p c stavljali d a p a č e ovčjemu .. ro dičnim t - r e z l m enu. l)) l)Sraićlklas
T vjsa^gbđjan jic a
"'Osi, 5 1 nv~ i je
Vrlo uv t oni o l -r-tOK. tv. r s k - g | g r ? . g ^ a n c r va u Br đ u l s r , 179
b io J * s ?.hi j a Kafr.^c v i ć . S ) 3 ) Smioi * i as
, ' ^ d v jsto j .cašnj
Ka t a z c v i ć „ e b i c i otomak r r g d o v jo č n d k r S e a n s l. e uo= s t r . 19 5.
r o d i c e K a t a l a , k o j . se p cvo^ . r i l i c i n a s e l i l a u Brodu
J o r zv. d b a ilatfcje K r v i n a . Ov j s; a h i j a imao t a u Brodu
vi' o k u ć a a n. ogcvc c o vi -s n i- tvc b i l o i zn .. n i t a v e l i n
kuć a Krc. Savo r.n c b a l i kc j j o Jo š ; f o d n o k i h t n d e s o t ,
godi na s t a j a l o i bi 1 n v l a s n i ' t vc o b i t s l j i Mi l e r .
s rtcunajsr-tcga v i j e k a a v l j d a i i r i j e ova J e k u ć a
b il i zidana | t e r kc n j e rc š ld i n e k o l i k o v j e k o v a .
Za vr/omo t u r s k e u; r a v u Brodu s l u t i l a J e ona kao t u r s k i
h c t o l , kc J i s o ^ D t u r s k i * ^ n a z i vji&t « tfttenzilh na »
U gornjem s, r a t u t e k u ć e b i l e su s o b e z a s t a n o v a n j e 1
prenoćište putnika, a u r i z omi Ju su b i l i d u ć a n i i š t a l o
za k o n j e « Tu j o b i l a ■' t a l « z - đr: a vn e k o n j e / k o j i su
p ro n e cio/ g o s t u , J e r J o p r e k o iB roda i š l a t u r s k a državna
pošta z a K&nižu i zapadnu U g a r s k u . T a if a r; t o J e s t p j o š t a r na
k n j u d o j a h a o b i do h a n a p s t a v ; svoh umornog k o n j a y daah
b i tu svje." eg -dmcrnog k o n j a o.-. Jim b i mogao odmah d a l j e
o d j a h a t i ,po.. to se i r o t h b d n o s v e z a o k a j i š e m , d:' u brzom l e t u
ne si dn'" s k o n j a . Tako o j 'ha d dr u g o g a •Hfionzil ahana,
\
kejjfc j e bir> u Po agi i tak~ s a J o s l u ž b e n t a r s k a >oš t a
sa s v i h k r a . o v ' ’ t u r s k o c a r e v i n e r a z n a š a l a kroz. S l a v o n i j u u
o s t a l a di j e l o v o t u rak* ga c a r s t v o * Takav p u t p o š t a r a na
>
k a j^ tt ottyBoograd - p r e k o Broda u Požegu cio k e m i ž e i l i Budim a
t r a j p l ' j j e i r t ' do p e t d a n a ,
U tora hanu n o ć i l i su i r a z n i t r g o v c i i ; u t n i c i kao
i v J n i c i k o j i su p u t o v a l i po i. a v e n i j i ' t u su d o b i v a l i j o s l i
za s e b e 1 za v o je k - n j e ^ t u bi ... k u p i l i z a p u t „ o t r o b n e s t v a r i ,
0 a k c v i h h snova ima j o š i d a n a s . o B a l k a n u (k o j i v a n j š t i n o m
1 ,-c sv j o j g r a d i t e l j s k o j s t r u k t u r i o t . u n c l i č e n e g d a š n je m
Ka&alovićem hanu u Brodu, Č u d n | j e (da s e t a t u r k s a g r n g j e v i n a
uzdrf al u Brodu s v e do n o v i h vr em en a j& da j u nifle 4ust i?i, skn
Ujj r a vc; u p o č e t k u o s a m n a e s t o g a v / o k a s r u š i l a ,k ako j e t o u č i n i l a
sa s v i t u r s k i n sp om en ic im a u fvunjL.
Spahija Katalović bio je gospodar se la Mi ha«
ljev ca Šehovog Dola (Sovski dol) i Tulnice kraj Požege
te je prema tonu posjedovao v e lik i imetak.
Vlasnik s e la Kadanovci kod bio
je Mehmedaga Knralić koji je stalno p r e b iv a u Brodu
V
i pv, je bio z i j am etlija t . j . v l a s n i k samo jednoga se la Smičiklas:
+UC 'i
jer ju. takvim označuje dodatak/age kraj njegovog imena/Jvjestogodiš
Vlasnik Brezniee kod M akerva bio je Ahmed« n jio a Oslo«
beg Nu&fcro a se la žitnjaka kraj Poycge IJamdibeg bod jenja
Brodjanin. ° Siavonije
Gospoda Novog se la kod Potrovaradina bio Str. 197.
je Spahija Zaimbeg Brodjan.in. LJ
Smičiklas:
Gospodar s e l . Gradca kod Požege bio je $ l i «
i.) , Ondje: Str.
puša Brodjanin/On je bio dizdar t . j . zapovjedni!; ■strsks
208,271 i
tvrd j e u Brodu, a to za to . je r ;au je uz ime dodana rječ
1 299.
paša.Kako je paša ti Požegi bio po r ingu bio -ttRsaai
turali*
najveći d o sto ja n stv e n ik u požeškom sandžakatu7 imao j e
kao znak svoga dostojanstva ’iMrâh 3 :? dva konjska/.(dva
tuga) ^ l i p a š a u Brodu bio je naša sa jednim tugom i
kad bi išao u rat i l i na kakvu svečanost,njegov čauš
nosio je pred njim t u g .te se sav s v ij e t bez ra zlik e
fc'd* njegovom
morao klan ja t iv^tugu triko samom p aši.
Svi ovi brodski Turci b i l i su spahije t^
r a tn ic i na konju i b ila im je dužnost, da idu u rat p
svom trošku kad ih se pozove.Kako je Turska kroz c i j e l i / / / '
IV vijek vodila neprestano manje i veće ratove na
raznim krajevima bij uhu brodski Turci vazda ratno ras
položeni to su l j e t i slabo p reb iv a li u Brodu a kada bi
1 /tc
nastaln zima v ra ćali su se svojim domovima ,jer t sred«
njem i na početku novog vijeka n ij e bio običaj zimi
ratovati x ji ^ h^
i ri > L asY v L MhTl)Y>v % ^ ~ t o -f r s r r L a l .
^ ^ T aôm <3l(ustro-Njemačko vojne uprave u Sla
voniju koncem 17 vijolca, n estalo je t i h Hraka iz Broda,
tako reći preko noći.Te već druga generacija ^rodjana
A .
1*
..
b ivših turskih podanika zaboravila jo potpuno
J aitIio u 3rotlu.0fjt.ilo jo od n jih šarao po koji
jkurski običaj i po koja r ijo č u dnevnora govoru, Sto
je ostalo sveC do danas, kao jed in i ostatak turskoga
doba u Brodu,koje je tra ja le gotovo dva sto lje ć a .

Koprivčević, Brod Sa Okolicom Pod Upravom Velikog Turskog Carstva Od 1535. Do 1689

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Koprivčević, Brod Sa Okolicom Pod Upravom Velikog Turskog Carstva Od 1535. Do 1689

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BROD SA OKOLICOM

pod upravom v e lik o g turskog carstva

P o s lij e smrti Stjepana B e r is la v ić a zadržaše se Turei

Zašto^su jiurei u z e l i u posjed B e r is la v ić e v grad u

Duša b r o d a k i h katolika . vite ma t a r ke .

' 3 ' . - ' :

odg o jili s v o j e p o t o m s t v o , p a k a d j e p.al tu rsk a •

: fc-Lć&ll, .Au*r\ ‘u , Cv, jltuAu

Svi u "Brodu i o k o l i c i b e z r a z l i k e n o sili su s e jed=

bedema d r v e n e ^ k u ć & ,u f o r m i k u l e , b l a t o m o b i j o p i j e n i h i b ijelo

z a vreme t u r s k e v l a d e b i o pu n T u r a k a « Oni p r e t s t a v l j a / u gotovo

lija č e l e b i j a p i š u ć i o Pož cgl}<irstič e da j.e u Brodu d o b a r ' ,

i z s u s j e d n ih župa.zbog Ugarskoga r a t a i drugih

na dana.anjem B i liš u kraj p'ofbka Glogovi'ce. M esić.S ta rin e

jim kardinalima vječno sn ovali.k

i č a s n o ^ d a k i e c t o ^ e femalj s a s i f c ^ p r o t i v n i smosao nego

P r v i v o g ja s la v o n s k ih hajduka bio je^Lovro I l i ć ,

vogje k ršća n sk ih junaka u S la v o n iji b ija h u Mato D elim a n ić,

kršćan a u v e lik o j tu r s k o j c a r e v in i kroz s t o l j e ć a s a č u v a li,

Rima^gdje k a r d i n a l s k i k o le g iu m n a s t o j a o sve k a t o l i č k e V la d are

u E v r o p i z d r u ž i t i u j e d a n s i v e z z a p r o g o n Tur aka i z Evrope,

u t o vreme na vis o k o m s t u p n j u . Gotovo s v a k i J u r č i n z nao j e

pod upravom v elik o g turskog carstva

P o s lije smrti Stjepana B e r isla v ić a zadržaše se Surci sš

: uč-:nstva đt I 3 •j;0K3<1tur....ti p o a U d? Br^d v- lii .o tnrnkc mj.or-to

Bijahu povrh toga /r.oj javo i u ono v r i- **)'•**'&*

oni prema p o litičk im ondašnjih vr ;mona

župama donje Slavonijo, a za svoga druga fran jevca

t i v j fu r a k a u U ga rsk u Si 'vvonijuf d v. ać o i^ B o- .n u / :.a K'•■■k>- du

><)'0 '5? h t n c Jo (dv su c v i K r š ć a n s k i J u n a c i u SL • v e n i j i

TaiTii.iihnjii?vić, Antun SI a v o c ić i Franji? Kolali' v i ć s v i

tc kroz g o n o r a c i j c . lje;' <«#4.tranj' r. r o d n i ; . : jun~-

c i : : i *. t w k o j i u s a su se . - r a d n e j> }ia& z.Q 4 ~ u v 1 % e v e - do naših

vrom ona. Iz Broda 1 er-adna njegovo ok^ . i c o n ijo n ik ad a

bi 1. .u staša iz i, r ; stoga rrzioga^ Jor sa 00 i l i b o ja li

‘J u ' r a k a. 1 l i - "to (što su irrčči i to li cl ? i v i 1-i u v rlo

debrivr, ■dne. ajiiaa u(\ l u r c i - a . Brodski ^urci iš a li ou svojo

v in r-ra d o ni ^fribt^vvcu d ru Z ili su s-i svem ira j/rod sk im «u«

g r a g j f ' . n l r c a . k a t « l i č i n a ,k Ji *. od s r "vi u'v.jok b ili n iro lju -

b ili sl-abo a jro siu n i ( ^ eo n isu •:• d u i ' o v i J o l « « a l i za taćanjo

v je r sk e iitie k o b. r b o u S & v* n i j i . . c š t-. ju ka' , u, n i « i.-c o »

Jodni c i i o b r t n i c i i išali WttH /ćin-- sen« s v o j ^ r i v ; t m in=

^ a n i š i o m f a š i a l i su i •••ni *n««li a a J u ra * a v C li k u k “ r i tst^

raznih stru k a i d su k u l t u r n o ekonomske ; r i l i k e t a d a u Brodu

\ r o š l c g a v i j e L a . V o l i k i dio t i ' b r o d s k i h i c r o d i a izmrve-"

Br- g„ anin (d tim . to b o l j o z o t knet rvo pfrt

You might also like

Bijahu povrh toga /r.oj javo i u ono v r i- )'•'&*

^ a n i š i o m f a š i a l i su i •••ni n««li a a J u ra a v C li k u k “ r i tst^