ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ: ΝΗΣΟΣ «ΛΙΦΝΟΣ»

1. Εισαγωγή

To νησί Λίφνος, έκτασης 510 τετραγωνικών χιλιομέτρων, βρίσκεται στο κεντρικό Αιγαίο. Διάσημο για το
υψηλό μορφωτικό και εισοδηματικό επίπεδο των κατοίκων του, το οποίο σε μεγάλο βαθμό υπήρξε αποτέλεσμα της
πλούσιας και μακρόχρονης ναυτικής παράδοσης των κατοίκων του, γειτνιάζει με δημοφιλείς νησιωτικούς προορισμούς, οι
οποίοι αναπτύχθηκαν σημαντικά κατά την περίοδο 1960-1980, με βάση το τρίπτυχο «Ήλιος- Θάλασσα - Άμμος».
Αντιθέτως με τους γειτονικούς στη Λίφνο προορισμούς, μέχρι και τις αρχές της νέας χιλιετίας, η τουριστική
ανάπτυξη στο νησί Λίφνο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως περιορισμένη. Το εν λόγω φαινόμενο είχε κατά βάση
αποδοθεί στην ύπαρξη εναλλακτικών προσοδοφόρων πηγών οικονομικής δραστηριότητας και στη μεγάλη
επιφυλακτικότητα με την οποία αντιμετώπιζαν οι ντόπιοι το φαινόμενο της τουριστικής ανάπτυξης, αξιολογώντας το με
βάση το πρότυπο των κοντινών σε αυτό προορισμών.
Ωστόσο, από το 1990 και μετά, οπότε άρχισε να εμφανίζεται μια κάμψη στις υπόλοιπες πλουτοπαραγωγικές
δραστηριότητες του νησιού, σταδιακά άρχισε να αυξάνεται σημαντικά η τουριστική υποδομή του νησιού, η οποία
κλιμακώθηκε το 2013 με τα δεδομένα να καταγράφουν δυναμικότητα της τάξης των 9.654 κλινών.
Η υψηλή περίοδος επισκεψιμότητας του νησιού ξεκινά το Πάσχα και ολοκληρώνεται τον Οκτώβριο, ενώ οι
τουριστικές αφίξεις μεγιστοποιούνται κατά το χρονικό διάστημα μεταξύ 1/7 και 15/9. Η ύπαρξη αεροδρομίου με
καθημερινά δρομολόγια (ένα τουλάχιστον τη χειμερινή περίοδο και τρία κατά τη θερινή) από την Αθήνα δίνει στο νησί
σαφώς πλεονεκτική θέση σε σχέση με άλλους νησιωτικούς τουριστικούς προορισμούς. Η πρόσφατη (από το 2011)
αεροπορική σύνδεση του νησιού με τη Θεσσαλονίκη με 4 δρομολόγια εβδομαδιαίως διευκόλυνε σημαντικά τις
μετακινήσεις από και προς τη Βόρεια Ελλάδα.
Η ακτοπλοϊκή σύνδεση με τον Πειραιά και άλλους νησιωτικούς προορισμούς διευκολύνει επίσης την πρόσβαση
στη Λίφνο και παρέχει εναλλακτικές έναντι της αεροπορικής πρόσβασης. Συγκεκριμένα, κατά την περίοδο Απριλίου-
Οκτωβρίου τα ακτοπλοϊκά δρομολόγια ανέρχονται σε δύο ημερησίως με το ταξίδι από Πειραιά να διαρκεί από 5 έως 7
ώρες, αναλόγως του πλοίου που θα επιλέξει κανείς για τη μετάβασή του στη Λίφνο. Κατά τους χειμερινούς μήνες,
συνήθως υπάρχει μόνο ένα δρομολόγιο τη μέρα.
Εντός του νησιού, η διάσχιση από το βόρειο ως το νότιο τμήμα οδικώς μπορεί να αποτελέσει δύσκολο
εγχείρημα, καθώς η συνολική απόσταση είναι 160 χλμ. και το οδικό δίκτυο σε όλο το δυτικό μέρος του νησιού
παρουσιάζει προβλήματα και χρήζει σημαντικής βελτίωσης.

2. Περιγραφή των τουριστικών πόρων του νησιού

Οι τουριστικοί πόροι της Λίφνου παρουσιάζονται με ομαδοποιημένο τρόπο στις ακόλουθες κατηγορίες:

Θάλασσα - παραλίες: Το νησί χαρακτηρίζεται από μια μεγάλη ποικιλία παραλιών και αντίστοιχους σε αριθμό γραφικούς,
παραθαλάσσιους οικισμούς. Οι ακτές του νότιου και βόρειου τμήματος είναι σε μεγάλο βαθμό προσπελάσιμες και
τουριστικά αξιοποιημένες, σε αντίθεση με τις δυτικές ακτές, στις οποίες η πρόσβαση είναι δύσκολη και – ως εκ τούτου –
ο βαθμός αξιοποίησής τους είναι μικρότερος. Συνολικά, οι παραλίες του νησιού απαριθμούνται σε 85, ωστόσο αρκετές
από αυτές δεν διαθέτουν σημαντική υποδομή και οργάνωση. Ειδικότερα, οι παραλίες του νησιού μπορούν να διακριθούν
σε δύο μεγάλες κατηγορίες:
• Παραλίες της δυτικής πλευράς του νησιού με κρύα νερά, βότσαλα και βράχια και απότομη κλίση βυθού,
ιδανικές για όσους λατρεύουν το ψάρεμα, τις καταδύσεις και την εξερεύνηση του θαλάσσιου βυθού.
• Παραλίες της ανατολικής πλευράς του νησιού, οι οποίες στην πλειοψηφία τους είναι σχετικά ρηχές, με πλούσια
άμμο και ζεστά νερά, οργανωμένες σε μεγάλο βαθμό και εύκολα προσβάσιμες, οι οποίες συνήθως προσελκύουν
οικογένειες με μικρά παιδιά.
Στην ανατολική πλευρά του νησιού βρίσκονται οι μεγάλες αμμώδεις παραλίες με ξαπλώστρες και beach bars. Στη δυτική
πλευρά βρίσκονται οι καλύτερες – από πλευράς μορφολογικού ενδιαφέροντος – παραλίες του νησιού. Ωστόσο όλες είναι
εκτεθειμένες στα μελτέμια και τους βορειοανατολικούς ανέμους.

Ιαματικές πηγές: Το κύριο ενδιαφέρον για ιαματικό τουρισμό και τουρισμό ευεξίας στην ευρύτερη περιοχή μονοπωλούν
τα γνωστά από την αρχαιότητα λουτρά της περιοχής, τα οποία διαθέτουν τουλάχιστον 50 ιαματικές πηγές και
θερμοκρασία που κυμαίνεται από 28οC μέχρι 75οC. Στα ιαματικά νερά υπάρχουν τρεις υπέρθερμες αλιπηγές για
λουτροθεραπεία και εισπνοοθεραπεία, που ενδείκνυνται για πολλές παθήσεις (αρθροπάθειες, ρευματοπάθειες, ημικρανίες,
τενοντίτιδες, οσφυαλγίες, κ.α.). Οι υπηρεσίες που παρέχονται στις ιαματικές πηγές, αν συνδυαστούν με πρόσθετες
υπηρεσίες αναζωογόνησης και ευεξίας, μπορούν να λειτουργήσουν ως παράγοντες έλξης όχι μόνο ηλικιωμένων, αλλά
και νεότερων ηλικιακών ομάδων επισκεπτών. Σήμερα, στην περιοχή λειτουργούν πολλά υδροθεραπευτήρια εντός και

1
εκτός ξενοδοχείων, τα οποία βρίσκονται στην ενδοχώρα του νησιού, και διαθέτουν λουτήρες ή/και πισίνες. Τα
μεγαλύτερα και πιο οργανωμένα από αυτά είναι ο ξενώνας του ΕΟΤ και το ιδιωτικό «Γαλήνη».

Φυσικό περιβάλλον, βιοποικιλότητα:

Μικροί ορεινοί όγκοι: Τα βουνά καταλαμβάνουν περίπου το 20% της συνολικής έκτασης του νησιού με κυρίαρχο το όρος
Υψηλό, που εκτείνεται στο κεντρικό και βορειοανατολικό τμήμα του νησιού. Άλλα μικρότερα όρη είναι τα Μεσαίο και
Μικρομεσαίο.
Δάση: Το νησί καλύπτεται σε ποσοστό περίπου 25% από δάση που εκτείνονται στο κεντρικό και βόρειο τμήμα του νησιού
(κυρίως πεύκα).
Οι υγρότοποι της νήσου, καθώς και οι βραχώδεις παραλίες και τα γύρω νησάκια, αποτελούν καταφύγιο για πληθώρα
σπάνιων ειδών πουλιών. Η ορνιθοπανίδα αριθμεί πάνω από 200 είδη πτηνών.
Φαράγγι Βαθαριάς όπου έχουν καταγραφεί 210 είδη πουλιών και περισσότερα από 180 είδη σπάνιων και τοπικών
ενδημικών φυτών. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι στο νησί αυτό συναντώνται σπάνιες ποικιλίες άγριας
ορχιδέας.
Φυσικά μνημεία: σημαντικά είναι το απολιθωμένο δάσος της Δασούδας (γεώτοπος με φυτικά απολιθώματα, που
θεωρούνται σπάνια τεκμήρια της γεω-ιστορικής εξέλιξης της περιοχής) και το Υπόλειμμα Υδροχαρούς δάσους (συστάδες
αιωνόβιων δένδρων σε πεδινή περιοχή υγροτόπων με ιδιαίτερη βοτανική και οικολογική αξία). Στα δυτικά υπάρχει
σπήλαιο με υπόγειο ποτάμι και σπηλιά με εξαιρετικά πλούσιο σταλακτιτικό διάκοσμο. Κοντά στο όρος Υψηλό, υπάρχει
το τελευταίο αρχαίο δάσος της περιοχής, το οποίο καλύπτει 60 εκτάρια με δέντρα που είναι ζωντανά μνημεία 200-300
ετών και καταφύγια 60 ειδών πτηνών του βουνού και ερπετοπανίδας.

Ιστορική και αρχιτεκτονική κληρονομιά: Λόγω της μακραίωνης ιστορίας του, το νησί είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε
αρχαιολογικά ευρήματα. Ειδικότερα υπάρχουν:
Αρχαιολογικοί χώροι: Δύο από τα μεγαλύτερα χωριά του νησιού είναι γνωστά από την αρχαιότητα, ενώ οι εκτάσεις πάνω
στις οποίες κτίστηκαν θεωρούνται εξ’ ολοκλήρου αρχαιολογικοί χώροι. Ο επισκέπτης μπορεί να συναντήσει τα
απομεινάρια ιερών, ανακτόρων και ναών και να επισκεφθεί το Αρχαίο Θέατρο. Στο χωριό Παλαιό ανακαλύφθηκαν τα
θεμέλια του ιερού ναού της θεάς Αρτέμιδος και σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα (τα αγάλματα της Αθηνάς και της
Δήμητρας, αμφορείς, εδώλια κ.α.). Πολύ κοντά, ανασκαφές αποκάλυψαν το Νεκροταφείο της αρχαίας πόλης
Παλαιόπολης της περιόδου από τον 8ο έως τον 3ο αιώνα π.Χ. Ακόμη, στην ευρύτερη περιοχή έχουν αποκαλυφθεί αρχαία
ρωμαϊκά λουτρά (2ου - 4ου αιώνα μ.Χ.) και διασώζεται η αρχαία Ακρόπολη με περιτοιχίσματα και ερείπια οικισμού του 8ου
- 7ου αιώνα π.Χ.
Μουσεία: Ο μουσειακός πλούτος περιλαμβάνει ένα από τα πλουσιότερα Ναυτικά μουσεία, Αρχαιολογικό Μουσείο,
Λαογραφικό Μουσείο, Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και Μουσείο
Θαλάσσιων Ευρημάτων με περισσότερα από 1.500 εκθέματα (κογχύλια, κοράλλια, ορυκτά και απολιθώματα από όλο τον
κόσμο). Στο Λαογραφικό Μουσείο υπάρχουν τουλάχιστον 800 εκθέματα από φορεσιές, εργαλεία και οικιακά σκεύη του
περασμένου αιώνα. Τέλος, στο Αρχαιολογικό Μουσείο εκτίθενται πλούσια ευρήματα της Εποχής του Χαλκού που
βρέθηκαν από ανασκαφές. Η τουριστική αξιοποίηση των ανωτέρω μουσείων έχει περιθώρια βελτίωσης, καθώς μέχρι
σήμερα δεν ενσωματώνονται σε ένα θεματικό ή ευρύτερα σχεδιασμένο τουριστικό προϊόν.
Κάστρα και Μνημεία: Λόγω της Ενετοκρατίας ο νομός είναι διάσπαρτος από πύργους και κάστρα φραγκικής περιόδου.
Χαρακτηριστικότερο όλων είναι το Κάστρο του Μαστίνου του 12ου αιώνα ενώ πολλοί πύργοι και κάστρα υπάρχουν στην
περιοχή της Καρδάνης.
Παραδοσιακοί οικισμοί: αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, κυρίως σε νεοκλασικά κτίρια, παρουσιάζει το κέντρο του νησιού ενώ
παραδοσιακοί οικισμοί υπάρχουν στο νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού. Άλλο γνώρισμα του ιδιόμορφου αρχιτεκτονικού
περιβάλλοντος της νήσου είναι οι νερόμυλοι. Δείγμα λαϊκής αρχιτεκτονικής, αποτελούν και οι περιστεριώνες, οι οποίοι
είναι διάσπαρτοι στο νησί.

Θρησκευτικά μνημεία: Στο νησί συναντούμε αξιόλογα θέλγητρα θρησκευτικού τουρισμού. Τα κυριότερα είναι ο
προσκυνηματικός Ναός του Οσίου Βλάσιου, η Μονή Γεωργίου, η Μονή Νικολάου, και η Μονή Ιωάννου, που αποτελούν
μνημεία της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου. Αναπόσπαστο στοιχείο του τοπίου αποτελούν και τα διάσπαρτα
εκκλησάκια, ορισμένα από αυτά μάλιστα δείγματα βυζαντινής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής.

Τοπικά προϊόντα: Έχουν ήδη κατοχυρωθεί ως προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) το ντόπιο
τυρί Τυρέλα και το αλλαντικό Καπνιστάκι. Επίσης, στο νησί φύεται μια αξιόλογη ποικιλία βοτάνων και παράγεται μεγάλη
ποικιλία αγροτο-κτηνοτροφικών προϊόντων (κρασί, ελιές, λάδι, είδη τυροκομίας και αλιείας, μέλι και τα φημισμένα
εσπεριδοειδή φρούτα του νησιού). Οι ιδιαίτερες μικρο-κλιματολογικές συνθήκες του νησιού και της θαλάσσιας περιοχής
γύρω από αυτό, το έχουν καταστήσει ευρύτερα γνωστό για τα πλούσια σε ποσότητα αλιεύματά του.

2
Εκδηλώσεις πολιτισμού και άθλησης: Στο νησί διοργανώνεται πλήθος θρησκευτικών πανηγυριών (κυρίως την
καλοκαιρινή περίοδο) με παράλληλες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Μεγάλη είναι η προσέλευση για τη γιορτή φρούτων με
παραδοσιακούς χορούς, συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις, στα καλοκαιρινά Φεστιβάλ, όπως επίσης και στο τοπικό
καρναβάλι. Κάθε Ιούνιο διοργανώνεται το χορωδιακό φεστιβάλ του Μουσικού Συλλόγου ενώ οι εξωραϊστικοί σύλλογοι
των χωριών του νησιού διασκεδάζουν παραδοσιακά με τοπικούς χορούς και γιορτές ούζου. Ο πολιτιστικός σύλλογος του
νησιού διοργανώνει επίσης φεστιβάλ με τοπικούς χορούς, συναντήσεις με ναυτικά θέματα, θεατρικές παραστάσεις και
ποιητικές βραδιές καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Πέραν αυτών, στο νησί διοργανώνονται κάθε χρόνο διάφοροι αγώνες (αγωνιστικής και ορεινής ποδηλασίας,
ιστιοπλοΐας), που προσελκύουν το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων και των θεατών. Οι ιστιοπλοϊκοί αγώνες
διοργανώνονται με επίκεντρο το νότιο και ανατολικό τμήμα του νησιού. Τέλος, στο νησί διοργανώνονται αγώνες
παράκτιας και υποβρύχιας αλιείας ενώ πλήθος συμμετοχών συγκεντρώνουν οι αγώνες ερασιτεχνικής αλιείας κατά την
καλοκαιρινή περίοδο σε διάφορες περιοχές του νησιού.

3. Ανάλυση της Τουριστικής Προσφοράς του νησιού

Η Λίφνος διαθέτει περί τα 282 ξενοδοχειακά καταλύματα συνολικά, τα περισσότερα εκ των οποίων βρίσκονται
στην ευρύτερη περιοχή του κέντρου του νησιού. Η συντριπτική πλειοψηφία των καταλυμάτων λειτουργούν εποχιακά από
τον Απρίλιο έως τα μέσα Οκτωβρίου.

Πίνακας 1: Αριθμός τουριστικών καταλυμάτων ανά κατηγορία στο νησί

ΚΑΤΑΤΑΞΗ 5***** 4**** 3*** 2** 1* ΣΥΝΟΛΟ

ΜΟΝΑΔΕΣ 1 3 148 120 10 282

ΔΩΜΑΤΙΑ 120 47 3832 2634 178 6.811

ΚΛΙΝΕΣ 240 96 6744 3148 426 10.654

(Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδας, 2015)

Όπως φαίνεται στον Πίνακα 2, η πληρότητα των ξενοδοχειακών καταλυμάτων του νησιού κατά την περίοδο
2010-2015 υπολείπεται σημαντικά του μέσου όρου της χώρας. Συγκεκριμένα, το ποσοστό πληρότητας των ξενοδοχειακών
μονάδων για το έτος 2010 ανήλθε σε 45%, όταν ο μέσος όρος στο σύνολο της χώρας βρισκόταν σε επίπεδο της τάξης του
61%. Ακόμη, αναλύοντας την πληρότητα των ξενοδοχειακών καταλυμάτων κατά μήνα για το 2015 (βλ. Πίνακα 3)
παρατηρείται ότι, με εξαίρεση το τετράμηνο Ιουνίου-Σεπτεμβρίου, το ποσοστό πληρότητας κυμαίνεται κατά μέσο όρο
κάτω από 25%.

Πίνακας 2. Η δυναμικότητα των ξενοδοχειακών καταλυμάτων και οι πληρότητες στο νησί Λίφνος και στο σύνολο της
χώρας κατ’ έτος (περίοδος 2010-2015)

ΕΤΟΣ ΚΛΙΝΕΣ ΠΟΥ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΣΑΝ % ΠΛΗΡΟΤΗΤΑΣ
ΣΤΗ ΧΩΡΑ
2010 6.254 44,50% 60,7%
2011 7.678 31,30% 55,6%
2012 7.735 39,30% 58,6%
2013 7.963 40,1% 59,8%
2014 9.811 41,1% 57,0%
2015 9.654 39,8% 56,7%

3
 Πίνακας 3: Πληρότητα σε ξενοδοχειακά καταλύματα κατά μήνα και ανά κατηγορία για το έτος 2015

ΕΤΟΣ 2015 Επιπλ. Ξενοδ. Ξενοδ. Ξενοδ. Ξενοδ. Ξενοδ. Παραδ. ΜΕΣΟΣ
Διαμ. 1* 2** 3*** 4**** 5***** καταλ. ΟΡΟΣ
Ξενοδ. 2015
Τύπου
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 19,1% 10,2% 11,2% 21,9% 10,8% 13,7% 7,9% 14,5%
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 13,6% 10,1% 12,5% 23,7% 22,1% 21,8% 5,3% 18,2%
ΜΑΡΤΙΟΣ 17,4% 11,4% 15,0% 19,0% 31,9% 44,3% 2,4% 21,0%
ΑΠΡΙΛΙΟΣ 20,7% 12,7% 12,8% 26,1% 17,6% 40,8% 4,1% 21,0%
ΜΑΙΟΣ 22,2% 12,3% 14,7% 31,7% 26,5% 34,4% 30,2% 25,1%
ΙΟΥΝΙΟΣ 31,8% 7,4% 27,2% 63,4% 51,9% 54,2% 7,7% 42,6%
ΙΟΥΛΙΟΣ 51,3% 34,7% 48,8% 72,7% 74,0% 62,4% 24,8% 60,0%
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 61,7% 44,0% 63,8% 84,2% 86,8% 91,5% 40,8% 73,8%
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 30,2% 34,7% 50,0% 49,1% 48,5% 65,2% 31,4% 47,6%
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 22,7% 6,0% 20,9% 30,5% 16,4% 51,7% 2,1% 23,7%
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 17,6% 10,8% 12,3% 22,5% 10,7% 34,5% 12,4% 17,0%
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 16,8% 11,1% 16,7% 20,6% 14,2% 28,6% 43,1% 17,9%

Τουριστικές Υποδομές
• Τουριστικές επιχειρήσεις (διαμονής, εστίασης και αναψυχής): Οι τουριστικές υποδομές του νησιού
περιλαμβάνουν μεγάλη ποικιλία καταλυμάτων (τουλάχιστον 280 επιλογές για ξενοδοχειακές μονάδες 1 ως 5
αστέρων με συνολική δυναμικότητα τουλάχιστον 9.500 κλινών). Σε αυτές πρέπει να προστεθούν οι περίπου 160
επιχειρήσεις με ενοικιαζόμενα δωμάτια (με έναν αριθμό περίπου 1.600 κλινών, όπως εκτιμήθηκαν κατά το έτος
2015), τα αγροτουριστικά καταλύματα και πληθώρα επιλογών εστίασης και διασκέδασης.
• Αγροτουριστικές επιχειρήσεις: Στο νησί λειτουργούν 6 αγροτουριστικές μονάδες καταλυμάτων Α΄ κατηγορίας με
120 κλίνες (στοιχεία 2015), παρέχοντας υπηρεσίες παραδοσιακής διαμονής και εναλλακτικού τρόπου ζωής σε
κατάφυτες περιοχές και αγροτικές μονάδες. Κάποιες από τις υπηρεσίες που παρέχονται στα καταλύματα αυτά
περιλαμβάνουν την παρακολούθηση αγροτοκτηνοτροφικών εργασιών, την εκμάθηση παραδοσιακών
δραστηριοτήτων (π.χ. μαθήματα κηροπλαστικής, μαγειρικής), ιππασία, πεζοπορία. Επίσης, υπάρχουν πολλοί
τοπικοί συνεταιρισμοί που παρασκευάζουν και πωλούν παραδοσιακά τοπικά προϊόντα, όπως γλυκά κουταλιού και
μαρμελάδες από τα διάσημα τοπικά εσπεριδοειδή, υφαντά, λικέρ και χειροποίητα ζυμαρικά (Αγροτικός
συνεταιρισμός Ξυλοκόπου, Συνεταιρισμός Γυναικών Τα Κορίτσια) και παράλληλα ενθαρρύνουν την ανάπτυξη
δραστηριοτήτων που έχουν σχέση με την παράδοση.
• Οινοτουριστικές επιχειρήσεις: Το ιδανικό μικροκλίμα της περιοχής ευνόησε τη δημιουργία αξιόλογων
οινοποιείων. Δύο από αυτά είναι μέλη της Ένωσης Οινοπαραγωγών Αμπελουργών Νήσων Αιγαίου (Aegean
Islands Wines) και αποτελούν κομβικά σημεία της οινικής διαδρομής Αιγαίου. Επίσης, στο πλαίσιο της
συμμετοχής τους στο εν λόγω δίκτυο συμμετέχουν σε εκδηλώσεις οινικού ενδιαφέροντος, όπως οι «Ανοιχτές
Πόρτες» του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πόλεων του Κρασιού. Το Κτήμα Λαρύτη έχει κατακτήσει σημαντικές
διακρίσεις ποιότητας για τα κρασιά του ενώ το οινοποιείο Πολάνου συνδυάζει την προσφορά υπηρεσιών
γευσιγνωσίας οίνου με εμπειρίες γαστρονομικού ενδιαφέροντος.

4. Είδη Τουριστικών Προϊόντων

Στο νησί οι κύριες μορφές τουρισμού που αναπτύχθηκαν στο παρελθόν είναι ο τουρισμός ήλιου-άμμου-θάλασσας,
ο τουρισμός δεύτερης κατοικίας και ο ιαματικός τουρισμός. Κάποια από τα χαρακτηριστικά του συνόλου του ελληνικού
τουρισμού συναντώνται και στο νησί, όπως η εποχικότητα, η επικράτηση του τυποποιημένου μοντέλου του μαζικού
τουρισμού, η μη διασφάλιση ικανοποιητικού επιπέδου υπηρεσιών από το σύνολο των τουριστικών μονάδων, το
φαινόμενο της «παραξενοδοχίας» και η προσέλκυση τουριστών κυρίως από τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Ωστόσο,
τελευταία κάποια άλλα τουριστικά προϊόντα έχουν σταδιακά αρχίσει να αναπτύσσονται με πολύ καλές προοπτικές για το
μέλλον.
• Τουρισμός ήλιου-άμμου-θάλασσας: Λόγω της μεγάλης ακτογραμμής και του μεγάλου αριθμού παραλιών, η
Λίφνος είναι ελκυστική για τους τουρίστες που υποκινούνται πρωτίστως από το τρίπτυχο «ήλιος-άμμος-
θάλασσα».
• Τουρισμός δεύτερης (εξοχικής) κατοικίας: Λόγω της πλούσιας ναυτικής και εφοπλιστικής παράδοσης που
υπάρχει στο νησί, ένα αξιόλογος αριθμός κατοίκων του εξωτερικού έλκει την καταγωγή του από τη Λίφνο. Ο

4
 εν λόγω πληθυσμός διατηρεί στενούς δεσμούς με το νησί και επιλέγει να το επισκέπτεται συστηματικά σε
ετήσια βάση, επιλέγοντας ωστόσο για τη διαμονή του κατά βάση τους θερινούς μήνες και διαμένοντας κυρίως
σε ιδιόκτητες παραθεριστικές κατοικίες. Συνεπώς, ο τομέας της παραθεριστικής κατοικίας θεωρείται
εξαιρετικά σημαντικός για το νησί (τουλάχιστον 6.000 κατοικίες βάσει στοιχείων της τελευταίας απογραφής
της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, 2011). Η εν λόγω δραστηριότητα δημιουργεί θετικές επιδράσεις στις
επενδύσεις και την συσσώρευση κεφαλαίου, στο ετήσιο εισόδημα, καθώς και στην απασχόληση (κατασκευή
κατοικίας-συντήρηση και επισκευή). Σημειώνεται μάλιστα ότι η οικοδόμηση παραθεριστικών κατοικιών
αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. Επίσημα στοιχεία για τον αριθμό των παραθεριστικών
κατοικιών που ενοικιάζονται παράνομα από τους ιδιοκτήτες τους δεν είναι διαθέσιμα, ωστόσο εκτιμήσεις
αναφέρουν ότι αυτό αφορά το 1/6 των εν λόγω κατοικιών.
• Ιαματικός τουρισμός - τουρισμός ευεξίας: Οι ιαματικές πηγές και οι τουριστικές εγκαταστάσεις των λουτρών
αποτελούν σημαντικό πόλο έλξης επισκεπτών για την περιοχή. Σημαντικό στοιχείο στην κατεύθυνση αυτή
είναι ότι η συγκεκριμένη περιοχή συγκεντρώνει σχεδόν το 40% των συνολικών ξενοδοχειακών μονάδων και το
25% των συνολικών κλινών ενώ εκεί λειτουργεί και το μοναδικό ξενοδοχείο 5 αστέρων του νησιού. Ο
σχεδιασμός και η παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας (spa κλπ.), που δίνουν έμφαση σε ευεξία και
αναζωογόνηση, σε συνδυασμό με τις θεραπευτικές ιδιότητες των πηγών δίνουν τη δυνατότητα στόχευσης σε
κερδοφόρα τμήματα της τουριστικής αγοράς και περιορισμού της εποχικότητας.
• Πολιτισμικός - πολιτιστικός τουρισμός: Αξιόλογα είναι τα ιστορικά - πολιτισμικά μνημεία του νησιού. Τα
αρχαιολογικά και λαογραφικά μουσεία, οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μεσαιωνικά μνημεία θα μπορούσαν με
την κατάλληλη προβολή και οργάνωση να αποτελέσουν σημαντικούς πόλους έλξης. Ακόμη, στο νησί
διοργανώνεται πλήθος θρησκευτικών πανηγυριών – κυρίως την καλοκαιρινή περίοδο – και παράλληλων
πολιτιστικών εκδηλώσεων και φεστιβάλ.
• Οικοτουρισμός και περιηγητικός τουρισμός: Οι επισκέπτες έχουν πολλές επιλογές για να έρθουν σε επαφή
με την πλούσια χλωρίδα και πανίδα του νησιού, ο οποίος διαθέτει υγροβιότοπους με χαρακτηρισμό Ζ.Ο.Ε. και
οικοσυστήματα ενταγμένα στο δίκτυο Natura 2000. Υπάρχουν πολλές εναλλακτικές διαδρομές μέσα σε
ελκυστικά φυσικά τοπία, όπως το φαράγγι της Λίτσας, όπου υπάρχει διαδρομή με ειδική σήμανση και η
Δαρίτσα, που αποτελεί βάση εξόρμησης για πεζοπορίες και ανάβαση. Επίσης, για περιηγητικό τουρισμό
προσφέρεται η διαδρομή Καταφύγιο Οπάκη στο νότιο τμήμα και η διαδρομή Καλίκου στο βόρειο τμήμα.
Πολλά δασικά μονοπάτια με σήμανση, κατάλληλα για πεζοπορία, αποτελούν τις εναλλακτικές διαδρομές των
περιπατητών. Στην Λίφνο οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να κάνουν πεζοπορία, ορειβασία και ορεινή
ποδηλασία.
• Αγροτουρισμός: Στο νησί λειτουργούν 8 αγροτουριστικά καταλύματα Α΄ κατηγορίας. Σε αυτό το πλαίσιο, ο
επισκέπτης έχει την ευκαιρία να γνωρίσει τις αγροτοκτηνοτροφικές ασχολίες, τα τοπικά προϊόντα, την
παραδοσιακή κουζίνα και την καθημερινή ζωή των κατοίκων, τα πολιτισμικά στοιχεία και τα αυθεντικά
χαρακτηριστικά του χώρου αυτού, με σεβασμό προς το περιβάλλον και την παράδοση. Η δραστηριότητα αυτή
φέρνει τον επισκέπτη σε επαφή με τη φύση καθώς και με τις δραστηριότητες στην ύπαιθρο, στις οποίες μπορεί
να συμμετέχει, να ψυχαγωγηθεί και να βιώσει εμπειρίες περιήγησης, γνώσης και ανακάλυψης. Ακόμη, σε
κάποια από αυτά παρέχεται δυνατότητα συμμετοχής σε αγροτικές και οικιακές εργασίες (π.χ. συγκομιδή ελιών
σε κτήμα, εκμάθηση αργαλειού), βόλτες και μαθήματα ιππασίας σε ειδικά κέντρα.
• Οινικός και γαστρονομικός τουρισμός: Αν και δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως, το νησί έχει καλές προοπτικές,
ιδίως αν οι εμπλεκόμενοι οργανωθούν σε φορείς και διαμορφώσουν ολοκληρωμένες προτάσεις οινοτουρισμού
και γαστρονομικού τουρισμού για τους δυνητικούς επισκέπτες. Οι επισκέψεις σε αμπελώνες, οινοποιεία ή
γιορτές κρασιών, για εκείνους που έχουν ως κύρια κίνητρα τη δοκιμή κρασιών και την εμπειρία των
χαρακτηριστικών της περιοχής συχνά συνδυάζονται με δραστηριότητες γαστρονομικού ενδιαφέροντος και
άλλες εναλλακτικές δραστηριότητες. Εκτός από τα δύο επισκέψιμα οινοποιεία τα οποία αποτελούν μέλη της
Ένωσης Οινοποιών - Αμπελουργών Νήσων Αιγαίου (Aegean Islands Wines), στη Λίφνο βρίσκονται
εγκατεστημένα επίσης τα οινοποιεία «Κτήμα Πανόλου» και «Λίφνος wines», τα οποία εκτός από γευσιγνωσία
παρέχουν και υπηρεσίες εστίασης και φιλοξενίας.
• Θρησκευτικός – προσκυνηματικός τουρισμός: Το νησί παρουσιάζει σημαντικό θρησκευτικό ενδιαφέρον,
καθώς είναι διάσπαρτο από εκκλησίες και μοναστήρια. Ειδικά, στο νότιο τμήμα, εκτός από τον φημισμένο
προσκυνηματικό ναό του Αγ. Δημητρίου που συγκεντρώνει επισκέπτες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους,
σημαντικό ενδιαφέρον έχει η Μονή Γεωργίου.
• Καταδυτικός τουρισμός: Η καλή ορατότητα, η ποικιλομορφία του βυθού, η πλούσια υποβρύχια χλωρίδα και
πανίδα και η ευνοϊκή θερμοκρασία των θαλασσών που επιτρέπει τις καταδύσεις όλο το χρόνο αποτελούν
άριστες προοπτικές για τη διάδοση του καταδυτικού τουρισμού. Τα πιο γνωστά καταδυτικά σημεία βρίσκονται
στο νότιο τμήμα. Ακόμη, σε όλες σχεδόν τις ανατολικές ακτές, υπάρχουν εντυπωσιακές υποθαλάσσιες σπηλιές
ενώ κέντρα εκπαίδευσης και υποστήριξης καταδύσεων υπάρχουν στο βόρειο τμήμα.

5
 • Άλλες ειδικές μορφές τουρισμού: Η κλειστή και ασφαλής θάλασσα μεταξύ των δυτικών ακτών της Λίφνου
και των γειτονικών νησιών Πίφνου και Τίκνου, οι σταθεροί βόρειοι άνεμοι και η διάρκειά τους, καθώς και τα
ισχυρά ρεύματα στο στενό κανάλι, καθιστούν τις δυτικές ακτές της Λίφνου ιδανικό τόπο για windsurfing. Η
ξενοδοχειακή υποδομή και οι τουριστικοί πόροι μπορούν να υποστηρίξουν την ανάπτυξη αυτού του είδους
τουρισμού. Τέλος, στην περιοχή Καράκι υπάρχει αναρριχητικό πεδίο εφοδιασμένο με κατάλληλο εξοπλισμό
αναρρίχησης. Στο νησί επίσης διοργανώνονται ιστιοπλοϊκοί και ποδηλατικοί αγώνες. Ωστόσο και οι επιλογές
άθλησης είναι πολλές: πεζοπορία, ορεινή ποδηλασία, καταδύσεις, windsurfing, και άλλα.

5. Ανάλυση της Τουριστικής Ζήτησης

Σχεδόν 66% των συνολικών διανυκτερεύσεων σε ξενοδοχειακά καταλύματα του νησιού κατά το έτος 2015
βασίστηκε στον εσωτερικό τουρισμό. Οι κύριες χώρες προέλευσης επισκεπτών από το εξωτερικό είναι οι Η.Π.Α., η
Αυστραλία, η Γαλλία, η Μεγάλη Βρετανία, ο Καναδάς, η Γερμανία και η Αυστρία, όπως προκύπτει τόσο από τα επίσημα
στατιστικά στοιχεία αλλά και τους δικτυακούς τόπους (sites) των ξενοδοχείων, τα πακέτα των τοπικών τουριστικών
γραφείων, αλλά και τα σχόλια των επισκεπτών στο Booking.com και στο Trip Advisor. Από την online αναζήτηση
σχετικών δεδομένων, επίσης, προκύπτει ότι ως δυνητικά ανερχόμενες αγορές μπορούν να θεωρηθούν η Σερβία, η
Νορβηγία, η Ρουμανία και η Ισπανία. Αξίζει τέλος να σημειωθεί, ότι τα τελευταία 2 χρόνια, στο νησί έχει αφιχθεί αρκετά
μεγάλος αριθμός τουριστών από την Αυστραλία και τον Καναδά.
Αναλυτικότερα στοιχεία της ΕΣΥΕ και της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για τα μερίδια τουριστών κατά
εθνικότητα στις συνολικές διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχειακά καταλύματα κατά την περίοδο 2006-2015 παρουσιάζονται
στον Πίνακα 4 που ακολουθεί:

Πίνακας 4: Μερίδιο τουριστών κατά εθνικότητα στις συνολικές διανυκτερεύσεις σε

ξενοδοχειακά καταλύματα της Λίφνου την περίοδο 2006-2015

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Ελλάδα 69,7% 70,1% 70,1% 70,7% 71,6% 67,2% 63,8% 73,6%* 63,5% 65,8%
Η.Π.Α. 8,2% 8,0% 5,8% 6,4% 7,9% 9,5% 9,1% 6,2% 9,1% 9,8%*
Αυστραλία 0,5% 0,8% 1,5% 1,5% 1,9% 2,0% 1,9% 3,0% 4,9% 7,0%*
Γαλλία 3,4% 5,1% 5,4% 5,9% 5,4% 5,7% 7,0%* 3,8% 4,5% 4,0%
Βρετανία 2,8% 1,8% 3,4%* 3,3% 2,8% 2,1% 3,1% 2,5% 3,2% 2,5%
Καναδάς 1,9% 3,3%* 1,8% 1,4% 1,4% 1,8% 1,5% 1,6% 2,0% 2,0%
Γερμανία 5,5%* 4,1% 3,1% 3,6% 3,1% 2,6% 4,1% 2,9% 2,9% 1,8%
Αυστρία 2,7%* 1,2% 1,6% 2,0% 1,1% 1,3% 1,2% 1,3% 1,9% 1,1%
Ελβετία 2,0% 2,0% 2,1% 1,2% 1,0% 2,0% 2,5%* 0,8% 0,9% 0,7%

Σημείωση: Με αστέρι (*) σημειώνεται το υψηλότερο μερίδιο που επέτυχε η εκάστοτε εθνικότητα στις συνολικές
διανυκτερεύσεις της Λίφνου.

Στον Πίνακα 5 παρουσιάζονται στοιχεία που αφορούν τη μέση παραμονή των επισκεπτών κατά εθνικότητα.

Πίνακας 5: Μέση παραμονή τουριστών

ανά εθνικότητα για το 2015 (υπολογισμός βάσει στοιχείων Ελληνικής Στατιστικής Αρχής)

Μέση Παραμονή
Εθνικότητα (σε διανυκτερεύσεις)
Ελλάδα 5,7
Η.Π.Α. 3,4
Καναδάς 3,5
Μεγάλη Βρετανία 2,7
Γερμανία 3,7
Λοιπές Χώρες Ευρώπης 3,2
Γαλλία 3,9
Αυστραλία-Νέα Ζηλανδία 5,6
Αυστρία 3,0
Λοιπές Χώρες 2,2
Σύνολο 4,7

6
Σε ό,τι αφορά τα επιμέρους κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά των επισκεπτών που επιλέγουν τη Λίφνο, δεν
υπάρχουν πολλά στοιχεία που να έχουν προκύψει με αξιόπιστο και συστηματικό τρόπο. Πρόσφατα δεδομένα αναφορικά
με το προφίλ των επισκεπτών έχουν ως εξής:
• Το νησί προσελκύει κυρίως επισκέπτες ηλικίας άνω των 50 ετών (ποσοστό 70%), με τις ηλικιακές ομάδες (group)
18-30 και 30-50 ετών να καταλαμβάνουν σχεδόν ίσα ποσοστά (14% και 16% αντίστοιχα, βλ. Διάγραμμα 1). Τα
στοιχεία αυτά προέκυψαν από σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε κατά την καλοκαιρινή περίοδο του 2015 για
λογαριασμό του Δήμου Λιφναίων.
Διάγραμμα 1

• Η κατανομή των επισκεπτών κατά φύλο είναι περίπου ισομερής

• Ως προς το είδος της παρέας, η πλειονότητα των επισκεπτών (~63%) ταξιδεύουν με σύντροφο ή φίλο ενώ το 26%
επισκέπτεται το νησί με την οικογένειά του, όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα 2. Αυτό συμβαίνει πιθανότατα διότι η
Λίφνος είναι νησί το οποίο χαρακτηρίζεται από τους χαλαρούς ρυθμούς και την ηρεμία των μπλε και πράσινων
χρωμάτων του.

Διάγραμμα 2

• Η από στόμα σε στόμα επικοινωνία μέσω διαδικτύου (e-word of mouth) φαίνεται να αποτελεί τη σημαντικότερη
πηγή πληροφόρησης για όσους επιλέγουν τη Λίφνο ως τουριστικό προορισμό. Επίσης, ένα υψηλό ποσοστό συλλέγει
πληροφορίες πριν την κράτηση από ταξιδιωτικούς ιστότοπους, όπως το Trip Advisor, ή το Holiday Check. Στο
Διάγραμμα 3 που ακολουθεί αναπαριστάται ο βαθμός ικανοποίησης των επισκεπτών σε 20 ξενοδοχεία του νησιού,
τα οποία επιλέχθηκαν δειγματοληπτικά σε σχετική έρευνα του Trip Advisor για το 2015.

Διάγραμμα 3