BELESKE

Delo Gorski vijenac Petar Petrović Njegoš napisao je sa ciljem da

prikaže istrebljenje poturica u Crnoj Gori u osamnaestom veku, a
delo je objavljeno 1847. godine u Beču na srpskom narodnom jeziku.
Ovo delo karakteriše Njegoševo viđenje uzroka zla koje opravdava
zemaljskim razlozima.

Kada je u pitanju Gorski vijenac tema dela je istrebljenje poturica do kojeg je

došlo krajem 17. i početkom 18. veka. Poturice su bili bolna rana Crne Gore i
Crnogoraca – to su Crnogorci koji su pod pretnjom ili zbog mita izdali svoju
veru, primili islam i prihvatili običaje i ponašanje Turaka, pa su udarili i na
svoju braću po krvi, ali sada neprijatelje po veri.

Gorski vijenac Petar Petrović Njegoš piše sa željom da predstavi situaciju

Crne Gore i poturica, a samo delo svojim posebnim duhom koji živi u
njegovim likovima i scenama, predstavlja istorijsko razdoblje iz kojeg je uzet
predmet dela. Duh jednog vremena i života odražava Gorski vijenac u
potpunosti.

Petar Petrović Njegoš Gorski vijenac lektira

Lektira Gorski vijenac je stvorena u vreme kada kod nas nije bilo ni
književnog jezika ni izgrađenog pesničkog izraza, pa je u delu Gorski vijenac
Njegoš morao sam da stvara i jezik i stih. Osnovu njegovog izraza čini
narodna pesma, ali je taj izraz u delu Gorski vijenac dobio poseban umetnički
kvalitet. Njegoš je u svom delu koristio deseterački stih narodne pesme, a
jasnost njegovog stila se ogleda u slikovitom jeziku.

Gorski vijenac lektira se obrađuje u drugom razredu srednje škole i ovo delo
je od izuzetne važnosti u srednjoškolskom obrazovanju. Kako bismo vam
olakšali savladavanje gradiva, a posebno kada je u pitanju Gorski vijenac
Petar Petrović Njegoš prepričano delo vas u celosti očekuje u nastavku
teksta.
Pisac: Petar II Petrović Njegoš

Književni rod: epska drama

Književna vrsta: epsko-lirski spev (nacionalno-herojski ep)

Vreme radnje: 18. vek

Mesto radnje: Crna Gora

Tema: Istrebljenje poturica iz Crne Gore

Gorski vijenac ukratko prepričano delo

Petar Petrović Njegoš Gorski vijenac delo je pisao u obliku drame. Međutim,
nije se držao šablona koji važe za dramsku književnost. U delu nema činova,
već je cela radnja koncentrisana oko tri istorijska trenutka – dve skupštine i
Badnje veče:

Skupština uoči Trojičina dne na Lovćenu

Skupština uoči o Malome Gospođinu dne na Cetinju, pod vidom da mire

neke glave

Badnje veče

U delu Gorski vijenac Njegoš veoma dobro predstavlja i oblikuje osnovnu

ideju shvatanja da je borba za slobodu i nezavisnost glavna i najveća
čovekova dužnost kroz brojne dijaloge i različite scene. Ova njegova ideja se
provlači kroz celo delo Gorski vijenac, a njome su prožeti i mnogi likovi. Kada
je u pitanju Gorski vijenac kratak sadržaj i glavna tema dela se mogu
predstaviti u dve reči – istrebljenje poturica. Za borbu koja podrazumeva
istrebljenje poturica se odlučio i sam vladika Danilo: “Vuk na ovcu svoje
pravo ima ka tiranin na slaba čovjeka; al tirjanstvu stati nogom za vrat,
dovesti ga k poznaniju prava, to je ljudska dužnost najsvetlija!”

Gorski vijenac prepričano po glavama

Kao što je navedeno, u strukturi radnje dela Gorski vijenac se nalaze tri bitna
događaja. Delo Gorski vijenac prepričano po glavama se nalazi u nastavku
teksta.

Prvi deo

Početak dela Gorski vijenac karakteriše skupština uoči Trojičina dne na

Lovćenu. Naime, vladika Danilo na početku dela okuplja crnogorske glavare,
radi većanja o aktuelnom zlu koje ih muči i preti da ugrozi slobodu države.
Sva složenost problema pred kojim se našla Crna Gora predočava se glasnim
monologom vladike Danila.

Vladiku muče misli o propasti i ugroženosti jedine slobodne srpske zemlje

Crne Gore. U prvom delu se jasno vidi da je vladika Danilo mučen osećanjem
beznađa i usamljenosti, da proklinje poturice, jer treba da se dogovore na
skuštini o istrebljenju poturica, a to znači “iskalati se braća među sobom”.

Kako svi spavaju, dok vladika u “gluho doba noći” govori sam sa sobom,
jedino Vuk Mićunović ne spava, već smiruje vladiku rečima “jer u dobru je
lako biti dobar,/ na muci se poznaju junaci”. Kada je svanulo, skupština se
završila bez ikakvog dogovora o tome šta će se raditi i šta će se desiti
poturicama.

Drugi deo

Središnje mesto u delu Gorski vijenac Petar Petrovič Njegoš je dao skupštini
o Malom Gospođinu dne na Cetinju, pod vidom da mire neke glave. Ovaj
deo je ujedno i najobimniji deo speva. Zbivanje drugog dela epske priče
počinje kazivanjem kola, koji ima ulogu kolektivnog lika u delu koje je
napisao Petar Petrović Njegoš Gorski vijenac.

Večita tema srpske nesloge prožima se kroz ceo drugi deo Gorskog vijenca.
Kolo kao kolektivni lik prebacuje prisutnim glavarima da su gore umukle, što
je podstaklo neke od glavara da shvate da su prekori kola “iz glave cijela
naroda” i da ne treba gubiti vreme. Vladika Danilo i Vuk Mićunović vode
glavnu reč u ovom delu Gorskog vijenca.

Vladika Danilo, kao vladika i vladar na sve gleda vrlo ozbiljno, jer je
najodgovorniji i treba da da odlučnu i konačnu reč, pa mora da je dobro
odmeri. On konačnu odluku vešto odlaže, iz straha, ali ne iz straha od boja,
već iz straha za svoj narod. Pokušava da sa poturicama dođe do dogovora
kako bi izbegao bratoubilački rat. U razgovoru sa Turcima, vladika biva
neprijatan, napregnut, pun suprotnosti, pa pregovori sa Turcima nisu uspeli.

Iako nije došlo do sporazuma sa Turcima, nije došlo ni do očekivanog

reagovanja – da se odmah krene u istragu poturica. Umesto toga, u ovaj deo
je uneto više priča, kazuju se i snovi koji izazivaju neku drugačiju atmosferu
među svima. Veliki broj epizodnih situacija, usporava glavnu radnju i do
razrešenja se ne dolazi u drugom delu Gorskog vijenca.

Treći deo

Treći deo dela Gorski vijenac Badnje veče i sutrašnji dan po ručku predstavlja
važan deo epa, jer se baš u tom delu dešava ono što je i tema samog dela.
Scenu otvaraju vladika Danilo i iguman Stefan koji sede pored vatre. U ovom
delu počinje istraga poturica, ali događaj nije prikazan, već će o njemu
izvestiti oni koji se polako vraćaju sa bojišta.

Kolektivni lik kolo u ovom delu slavi slobodu, vladika Danilo plače zbog velike
pogibije, a iguman Stefan odmehom pokazuje svoju radost i sreću. Pri kraju
kompletnog dela, priča Vuka Mandušića govori o ljutoj borbi i podvizima
crnogorskih junaka. Poslednja scena dela Gorski vijenac je scena poklanjanja
džeferdara (duga puška) Vuku Mandušiću. Sama scena je simbolična i kazuje
da je borba zapravo tek počela.

Gorski vijenac analiza dela

Delo Gorski vijenac dovodi u nedoumicu svojom formom, pa se često

postavlja pitanje da li je delo drama ili spev/ep. Jasno su prikazani elementi
dramske forme kao što su popis lica, dijalog i monolog kao isključiva sredstva
pripovedanja i iskazivanja. Ali je isto tako jasno da u delu nema nekih
formalnih karakteristika drame, nema činova, nema pojava, a glavna radnja
je usporena brojnim i obimnim epizodama.

Analiza dela Gorski vijenac iz ugla epike – epske karakteristike nisu formalne
nego suštinske prirode. Dijalog i monolog su strukturni elementi epskog dela
i u Gorskom vijencu imaju narativnu funkciju jer kazuju o onome što se
neposredno ne događa na sceni nego na nekom drugom prostoru. Lirsko se
probija kroz mnoge dijaloge i monologe: san Vuka Mandušića, svatovske
pesme, tužbalica sestre Batrićeve, psihološki lomovi vladike Danila.

Kada je u pitanju delo koje je napisao Petar Petrović Njegoš Gorski vijenac
analiza središnjeg dela navodi na razmišljanje i ima jasne umetničke razloge
– tehničke i psihološke. Psihološko opravdanje odugovlačenja i odlaganja
glavne radnje predočeno je monolozima i dijaloškim replikama vladike
Danila, on je zamišljen i zabrinut kada se nađe pred pitanjem da se krene u
obračun sa poturicama.

Tehnički razlozi odlaganja glavne radnje potpuno su shvatljivi. Da je glavna

radnja odmah završena neposredno posle prve ili druge skupštine ne bi ni
bio napisan spev, a to je bila piščeva umetnička namera, već bi celo delo
Gorski vijenac Njegoš napisao kao dužu epsku pesmu.
Gorski vijenac citati

Petar Petrović Njegoš Gorski vijenac delo je napisao u 2819 stihova. Kada je
u pitanju Gorski vijenac analiza stihova i njihovo tumačenje umnogome
govore kako o samim događajima i radnji u delu, tako i o likovima. U delu
Gorski vijenac stihovi koji su veoma poznati u narodu i koji imaju posebnu
težinu su:

“U dobro je lako biti dobar,

Na muci se poznaju junaci!”

“Ćud je ženska smiješna rabota!

Ne zna žena ko je kakve vjere;

Stotinu će promeniti vjerah

Da učini što joj srce žudi”

“Tvrd je orah voćka čudnovata,

Ne slomih ga, al’ zube polomi!”

“Kome zakon leži u topuzu,

Tragovi mu smrde nečovještvom.”

“Al’ je đavo, al’ su mađije

Ali nešto teže od oboje:

Kad je viđu gđe se smije mlada,

Svijet mi se oko glave vrti.”

“Što je čovjek, a mora biti čovjek!”

“Ja sam proša sito i rešeto,

Ovaj grdni svijet ispitao,

Otrovi mu čašu iskapio,

Poznao se s grkijem životom.

Sve što biva i što može biti,

Meni ništa nije nepoznato.

Sv’jet je ovaj tiran tiraninu,

A kamoli duši blagorodnoj!”

“Niko srećan, a niko dovoljan,

Niko miran, a niko spokojan;

Sve se čovjek bruka sa čovjekom:

Gleda majmun sebe u zrcalo!”

Gorski vijenac analiza likova

U delu Gorski vijenac opis likova je dat kroz stihove koje sami likovi
izgovaraju, ali i kroz stihove opisa lika. Kada je u pitanju delo koje je napisao
Petar Petrović Njegoš Gorski vijenac likovi koji imaju značajnu ulogu u delu
su: kolo-kao kolektivni lik, vladika Danilo, iguman Stefan, Vuk Mandušić, Vuk
Mićunović, Selim-vezir, knez Rogan, Serdar Radonja, vojvoda Batrić, vojvoda
Draško, Hadži-ali Medović, Skender-aga, Ferat Začir.

Vladika Danilo Gorski vijenac

U delu Gorski vijenac lik vladike Danila je predstavljen kao istorijska ličnost,
duhovni i svetovni poglavar Crne Gore s početka 18. veka. Kada je u pitanju
delo Gorski vijenac vladika Danilo predstavlja njegovu centralnu ličnost.
Pojava i reč vladike Danila otvaraju i zatvaraju priču. Otvara je monologom
koji je ispunjen sumnjama i crnim mislima, a zatvara poklanjanjem
džeferdara Vuku Mandušiću, odnosno simboličnom slikom koja nagoveštava
nastavak oslobodilačke borbe započete istragom poturica.

Lik Vladike Danila je veoma složen, a briga, nemir i tuga osnovne su

karakteristike njegove ličnosti. Vladika je misaone prirode, vrlo nežan i
osećajan, pa sve što se događa duboko preživljava. Kao čovek, on je protiv
istrage poturica, kao glava i rodoljub, on je za istragu. Iz tih razloga su
njegove nedoumice, oklevanja i pitanja etički uzvišeni, dok njegov unutrašnji
monolog čini rezultat unutrašnje borbe.

Iguman Stefan Gorski vijenac

U delu koje je napisao Petar Petrović Njegoš Gorski vijenac lik igumana
Stefana predstavlja simbol mudrosti stečene dugim životom, iskustvom i
učenjem. On je smiren, vedar, razborit i uman čovek od osamdeset godina.
Slepi starac, sa srebrnom bradom do pojasa i srebrnom kosom do pojasa,
prošao je sito i rešeto, pa je njegovo životno iskustvo veliko i vrlo značajno.

Kada je u pitanju Gorski vijenac iguman Stefan je lik koji je kroz život veoma
oguglao na bol, patnju i suze, jer se kroz život veoma napatio. Toliko otupeo
na osećanja, da ni na sreću nije sposoban da odreaguje suzom radosnicom,
već blagim osmehom (“al’ kod mene kada poje duša, / suze mi se smrznu od
radosti”).

Vuk Mandušić Gorski vijenac

U delu Gorski vijenac Vuk Mandušić ima dva lika. Jedan koji je glasovit junak
sa svim obeležjima epskog junaka sa crnogorskog podneblja. Plahovite je i
mahnite prirode, namršten je i tmuran, neustrašiv na bojištu i odličan sa
oružjem. Ali, u Vuku Mandušiću se krije i druga strana – on je junak sa
lirskim srcem kojeg muči potajna ljubav prema udatoj ženi, pa ni u snu nema
mira. Sam nesklad dve ličnosti u jednoj osobi je očigledan, ali tragika te
ljubavi koju on oseća nije u neskladu već u tome što je ona nedozvoljena.

Kolektivni lik Gorski vijenac

Kada se kroz glas naroda daje poruka, misao, stav o nekom problemu, u
teoriji književnosti se to naziva kolektivnim likom. Kolektivni lik se često
javlja u epskoj poeziji. U delu Gorski vijenac Petar Petrovič Njegoš kolektivni
lik naziva kolom i njime pokazuje da su narodne mase osnovna snaga u borbi
protiv tiranije.

Gorski vijenac zaključak

Lektira Gorski vijenac je drama po snažnoj herojici, jer glavna radnja dela
govori o iskušenju za narod i vladara patrijarhalnih pogleda i morala. Kada je
u pitanju Petar Petrović Njegoš Gorski vijenac lektira je delo koje predstavlja
sintezu poetskog kazivanja koje ne vodi računa o poetičkim normama i ne
razlikuje vrste i forme poezije, već razlikuje dobro i zlo, ljudsko i neljudsko,
pojedinačno i opšte, sreću i nesreću, moralno i nemoralno, zemaljsko i
metafizičko.

Glavni zaključak dela je i glavna ideja Gorskog vijenca – borba za slobodu i

nezavisnost su glavna i najveća čovekova dužnost, te je Njegoš Gorski vijenac
pisao sa porukom da je ljudska sloboda i nezavisnost ono za šta je
opravdano boriti se i za šta se svaki pojedinac mora boriti, jer svaki čovek i
narod zaslužuju slobodu i nezavisnost.

Gorski vijenac film

Delo koje je napisao Petar Petrović Njegoš Gorski vijenac je 2000. godine
ekranizovano u režiji Petra Božovića. Kompletan scenario je napisan po delu
Gorski vijenac, pa je žanr jugoslovenskog TV filma drama. Radnja filma je
smeštena u Crnu Goru, na početak osamnaestog veka i prikazuje istrebljenje
crnogorskih poturica, koje su po nalogu vladike Danila izvršili plemenski
glavari.

O piscu – Petar Petrović Njegoš (1813 – 1851)

Petar Petrović Njegoš potiče iz njeguške porodice Petrović sa Cetinja.

Obrazovao se u nekoliko crnogorskih manastira i postao je duhovni i
svetovni vođa Crne Gore kada mu je umro stric Petar I Petrović. Na presto je
došao kao osamnaestogodišnjak, pa se neiskusan našao pred velikim
problemima političke i ekonomske prirode. Mladi Njegoš je vrlo brzo krenuo
odlučno na sređivanje stanja u državi.

Iz Rusije je doneo nekoliko desetina knjiga, a 1833. godine je na Cetinju

osnovao štampariju, dok je naredne godine na Cetinju otvorio prvu školu u
Crnoj Gori. Sav njegov rad za državu otežavale su stalne borbe sa Turcima uz
promenljivu ratnu sreću.

Poslednjih godina života, u potrazi za lekom, proputovao je svetom i

upoznao mnoge učene ljude. Kako nije uspeo da se izleči, godine 1851. umro
je od tuberkuloze, a nekoliko godina kasnije, po njegovoj želji, sahranjen je
na Lovćenu.

Njegoševa najznačajnija dela

Petar Petrović Njegoš je vrlo rano počeo da piše, u duhu narodne epske
pesme, ali je napravio veliku pauzu u pisanju usled državničkih obaveza. Prvu
knjigu pesama Glas kamenštaka nije uspeo da objavi za života, iako je Njegoš
delo pokazao Vuku Karadžiću u Beču 1833. godine kada su se i upoznali, i
Vuku se knjiga zaista dopala.