ΛΤ΢ΕΙ΢ ΘΕΜΑΣΩΝ ΚΑΝΟΝΙΚΗ΢ ΕΞΕΣΑ΢ΣΙΚΗ΢ ΢ΣΟ ΜΑΘΗΜΑ

«΢ΣΑΣΙ΢ΣΙΚΗ ΦΤ΢ΙΚΗ» 2012 ΣΟΤ ΠΑΣΡΙΚ Α΢ΕΝΟΒ (OR STEVE HARRIS

FOR MY FRIENDS FROM THE SHMMY FORUM)
ΜΕΡΟ΢ Α:
Α1. Στατιςτικό μίγμα κβαντικϊν καταςτάςεων ζχουμε όταν δεν γνωρίηουμε ποια είναι θ
κατάςταςθ | 〉 του ςυςτιματοσ. Το ςτατιςτικό μίγμα ορίηεται ωσ εξισ:

Πικανότθτα P1 θ κατάςταςθ του ςυςτιματοσ να είναι θ | 〉

Πικανότθτα PN θ κατάςταςθ του ςυςτιματοσ να είναι θ | 〉

Ζτςι ζχουμε πικανοτικό χαρακτιρα και ςε δεφτερο επίπεδο διότι πζραν του ότι δεδομζνθσ
μιασ κατάςταςθσ του ςυςτιματοσ δεν είμαςτε ςε κζςθ να κάνουμε ακριβείσ προβλζψεισ ςτισ
μετριςεισ φυςικϊν ποςοτιτων ςφμφωνα με τα αξιϊματα τθσ Κβαντομθχανικισ, τϊρα δεν
γνωρίηουμε καν τθν κατάςταςθ ςτθν οποία βρίςκεται το ςφςτθμα.

Αξιϊματα τθσ Κβαντομθχανικισ:

Ι. Τθ ςτιγμι t0 θ κατάςταςθ του ςυςτιματοσ ορίηεται από ζνα ket | 〉 που ανικει ςτο χϊρο
καταςτάςεων Ε.

ΙΙ. Κάκε μετριςιμθ ποςότθτα περιγράφεται από ζναν τελεςτι ̂ που δρα μζςα ςτον Ε.

ΙΙΙ. Το μόνο δυνατό αποτζλεςμα τθσ μζτρθςθσ μιασ φυςικισ ποςότθτασ είναι μια από τισ
ιδιοτιμζσ του τελεςτι που αντιςτοιχεί ςτθ φυςικι αυτι ποςότθτα.

ΙV. Αν ̂ | 〉 | 〉 τότε θ πικανότθτα να μετριςουμε τθν είναι |⟨ | ⟩| .

V. Μετά τθ μζτρθςθ αν το αποτζλεςμα είναι an τότε το ςφςτθμα κάνει τθ μετάβαςθ | 〉

| 〉.

VI. Θ εξζλιξθ τθσ | 〉 με το χρόνο ακολουκεί τθν εξίςωςθ Schrödinger.

Α2. Κακαρι κβαντικι κατάςταςθ ̂ | 〉〈 |

Εργαηόμαςτε για οποιαδιποτε φυςικι ποςότθτα.

{ ̂ ̂} { ̂ ̂} {| 〉〈 | ̂ } ∑〈 | | 〉⟨ | ̂ | ⟩

Ορίηοντασ 〈 || 〉 ⟨ | ̂ | ⟩ ζχουμε:

{ ̂ ̂} ∑ ∑ ,

που ςφμφωνα με το 4ο αξίωμα τθσ Κβαντομθχανικισ είναι ίςο με ∑ 〈 ̂ 〉.

Άρα τελικά δ.ο. { ̂ ̂} 〈 ̂ 〉.

Α3. Α, Β ανεξάρτθτα ςωματίδια

| 〉

| 〉

,| 〉-

| 〉 *| 〉 | 〉+
√

Σφςτθμα ςε επαφι με δοχείο κερμότθτασ

α) {| 〉 | 〉}

Θ=ΘΑ+ΘΒ

Βάςθ:

{ [| 〉 | 〉] [| 〉 | 〉]}
√ √

{ [| 〉 | 〉] [| 〉 | 〉]}

[| 〉 | 〉] [| 〉 | 〉]
{
[| 〉 | 〉] [| 〉 | 〉]
Μορφι πίνακα:

̂
. /
̂

β) Το ίχνοσ (trace) πρζπει να παραμζνει παντοφ ίδιο. Ζςτω ̂ ο τελεςτισ πυκνότθτασ του χϊρου
ςτθ βάςθ ςτθν οποία θ ολικι χαμιλτονιανι είναι διαγϊνια.

( )

Α4. Κατανομζσ ιςορροπίασ:

{̂ ̂}

{ ( ∑ ) ( ( ∑ ))}

{ ( ∑ )[ ( ( ∑ ))] }

{ ( ∑ )} {( ∑ ) ( ∑ )}

{ ( ∑ )} {∑ ( ∑ ) }

Όμωσ

{ ( ∑ )}

Συνεπϊσ

∑ { ( ∑ )}
 ∑

Α5. Ταυτόςθμα ςωματίδια που μπορεί να βρίςκονται ςε οποιαδιποτε από τισ {| 〉}

α) 1) ⟨ | ⟩

2) ⟨ | ⟩

3) ⟨ | ⟩

β) Αναπαράςταςθ Fock: Για | 〉, i=1, …, 6, αναπαριςτάμε τον αρικμό των ςωματιδίων ςε μια
δεδομζνθ κατάςταςθ.

1) ⟨ | ⟩

2) ⟨ | ⟩

3) ⟨ | ⟩

Παρατθροφμε ότι κάκε φορά το εςωτερικό γινόμενο βγαίνει 1 αφοφ ςε όλα τα παραδείγματα
ςε κάκε | 〉 και 〈 |, i=1, …, 6, ζχουμε ακριβϊσ ζνα ςωματίδιο.

Α6. Υπεραγϊγιμθ μετάβαςθ

α) Παράμετροσ τάξθσ είναι θ μακροςκοπικι ςυνάρτθςθ Ψ=|Ψ|eiφ. Θ παράμετροσ τάξθσ είναι

μια προςκετικι φυςικι ιδιότθτα του ςυςτιματοσ θ οποία είναι μθδζν ςτθν πιο ςυμμετρικι
φάςθ και μθ μθδενικι ςτθ λιγότερο ςυμμετρικι φάςθ.

β) Αν M(x) θ παράμετροσ τάξθσ, τότε θ ελεφκερθ ενζργεια γράφεται ωσ εξισ:

δθλ. ςτο ανάπτυγμα τθσ F(x) ωσ προσ M(x) δεν κα υπάρχουν περιττζσ δυνάμεισ.
ΜΕΡΟ΢ Β:
Β1. Δοχείο κερμότθτασ β

Δοχείο ςωματιδίων μ

Άρα ζχουμε μεγαλοκανονικό ςφνολο

Παρακάτω ςε όλουσ τουσ πίνακεσ οι ςτιλεσ από τθν πρϊτθ μζχρι τθν τελευταία αντιςτοιχοφν
ςτισ καταςτάςεισ | 〉 | 〉 | 〉 αντίςτοιχα.

α) Δφο διακριτά ςωματίδια

( )
όπου .

β) Δφο ταυτόςθμα φερμιόνια χωρίσ ςπιν

̂ ( ),

όπου .

γ) Τρία ταυτόςθμα μποηόνια

( )

όπου
.
Β2. 3D ιςοτροπικόσ αρμονικόσ ταλαντωτισ

α) Μονοδιάςτατοσ αρμονικόσ ταλαντωτισ:

( )

Ζχουμε ουςιαςτικά 3 διακριτοφσ ανεξάρτθτουσ αρμονικοφσ ταλαντωτζσ, άρα:

( ( ))

β) ( ( ))
 (( ( )) )

( ( ))

( )
( )

( )

διότι

(( ( )) )

( ( ))

( )
( )

( )

γ) Αν το πλζγμα αποτελείται από Ν ανεξάρτθτουσ 3D αρμονικοφσ ταλαντωτζσ, τότε:

( )

( )

( )
 ( )( ) ( ) ( )( ) ( )

( )

( ( ) )

( ( ) )

[Παρακάτω παρουςιάηω ζνα διάγραμμα που υλοποίθςα με χριςθ MATLAB τθσ χωρθτικότθτασ
ςυναρτιςει τθσ απόλυτθσ κερμοκραςίασ. Εννοείται ότι ςτο διαγώνιςμα μπορείτε να κάνετε το
προςεγγιςτικό διάγραμμα διαιςκθτικά και χωρίσ τθ χριςθ υπολογιςτι. Σασ δίνω εδώ τον
κώδικά για το script-άκι μου για να παίξετε για διάφορεσ τιμζσ του Ν:

N = 10^6; % number of 3D oscillators

hbar = 6.58211928*10^(-16); % reduced Planck constant or Dirac
constant in eV.s
f = 10^13; % frequency in Hertz
w = 2*pi*f; % angular frequency in rad/s
k = 8.6173324*10^(-5); % Boltzmann constant in eV/K
T = 1:1:10000; % absolute temperature in K
A = 3*N*(hbar^2)*(w^2)/(4*k);
B = hbar*w/(2*k);
for i = 1:10000;
C(i) = (A/(T(i)^2))*((coth(B/T(i)))^2 - 1); % heat capacity
in eV/K
end;

plot(T, C);
ylabel('C(T) (ev/K)');
xlabel('T (K)');

Σθμείωςθ: Επζλεξα ςυχνότθτα f τθσ τάξθσ των 1013 Hz γιατί αυτι είναι μια τυπικι τάξθ
μεγζκουσ όςον αφορά τισ ταλαντώςεισ των ατόμων. Επζλεξα Ν=106. Το διάγραμμα ζγινε για
κεωρθτικζσ τιμζσ τθσ κερμοκραςίασ από 1 ωσ 10000 K.]
Παρατθροφμε ότι όςο μεγαλφτερθ είναι θ κερμοκραςία τόςο μεγαλφτερθ θ
κερμοχωρθτικότθτα, κάτι αναμενόμενο αφοφ θ εςωτερικι ενζργεια των αρμονικϊν
ταλαντωτϊν μεταβάλλεται πιο ζντονα ςε μεγάλεσ κερμοκραςίεσ.

[Παρατιρθςθ: Η γραφικι παράςταςθ που εξιγαγα είναι ςε απόλυτθ ςυμφωνία με

πειραματικζσ καμπφλεσ κερμοχωρθτικότθτασ ςυναρτιςει απόλυτθσ κερμοκραςίασ υλικών
όπωσ θ παρακάτω.

Πθγι: http://www.applet-magic.com/heatcap.htm ]
ΜΕΡΟ΢ Γ:
Ακινθτοποιθμζνα θλεκτρόνια,

J: ενζργεια ανταλλαγισ των ςπιν

Ιδιοκαταςτάςεισ ενζργειασ: singlet | 〉, triplets: | 〉| 〉| 〉

Τα θλεκτρόνια του ηεφγουσ είναι διακριτά.

Γ1. Παρακάτω ςε όλουσ τουσ πίνακεσ οι ςτιλεσ από τθν πρϊτθ μζχρι τθν τελευταία
αντιςτοιχοφν ςτισ καταςτάςεισ | 〉 | 〉 | 〉 | 〉 αντίςτοιχα.

( )
̂

( ( ))

( ) ( )
όπου .

Όταν J=0:

̂ ( )

όπου .

Παρατθροφμε ότι πλζον τα ̂ εξαρτϊνται μόνο από τθν επίδραςθ του μαγνθτικοφ πεδίο,
ενϊ ζχουμε ίδια πικανότθτα (1/ΗC) το ηεφγοσ να βρεκεί ςτθν ιδιοκατάςταςθ τθσ singlet και τθσ
| 〉.

Γ2.
 ( ) ( )
[ ( ) ( ) ]

( ) ( )
όπου

( ) ( )
[ ( ) ( ) ]

( ) ( )
όπου

Γ3. N ηεφγθ απομακρυςμζνα και δεν υπάρχει αλλθλεπίδραςθ μεταξφ τουσ

Άρα

( ) ( )
( )

( ) ( )
[ ( ) ( ) ]

( ) ( )
όπου

( ) ( )
[ ( ) ( ) ],

( ) ( )
όπου

Γ4. 〈 〉
 ( ) ( )
( )

Όμωσ , ςυνεπϊσ:

( ) ( )
〈 〉 ( )
( ) ( )

Γ5. Σιδθρομαγνθτικι μετάβαςθ

Προςζγγιςθ μζςου πεδίου τφπου Βάισ

Λ: ιςχφσ ηεφξθσ

Εξίςωςθ αυτοςυνζπειασ:

( ) ( )
( )
( ) ( )