ΕΛΓΟ ‘ΔΗΜΗΤΡΑ’

Κέντρο Γεωργικής Έρευνας Βόρειας Ελλάδας

Τμήμα Λαχανοκομίας

Εγχειρίδιο καλλιέργειας κηπευτικών ειδών

για μικροκαλλιεργητές

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

Εισαγωγή 1

Μελιτζάνα 2

Σομάτα 3

Πιπεριά 3

Λαχανοκομικό
4
Φασόλι

Μπιζέλι
5
(αρακάς)

Μπάμια 6

Πεπονιά 7

Λάχανο 8

΢πανάκι 9

Πίνακες 10 Μάρτιος 2014

ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΕΝΣΡΟ ΓΕΩΡΓΙΚΘ΢ ΕΡΕΤΝΑ΢ ΒΟΡΕΙΑ΢ ΕΛΛΑΔΑ΢

Σηλ. 2310471544, 2310471110, Φαξ. 2310473024, E-mail: dir.kge@nagref.gr
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

Κρομμύδας Κωνζηανηίνος
Γεωπόνος Msc
Εισαγωγή

Σο παρόν εγχειρίδιο αποςκοπεί ςτην εξοικείωςη του κοινοφ με την καλ-

λιζργεια των κηπευτικών ειδών, των οποίων ο ςπόροσ διατίθεται προσ πώ-
ληςη ςε μικροκαλλιεργητζσ από το Κζντρο Γεωργικήσ Ζρευνασ Βόρειασ Ελλά-
δασ (Κ.Γ.Ε.Β.Ε.). Επειδή το εγχειρίδιο αυτό απευθφνεται κυρίωσ ςε εραςιτζ-
χνεσ καλλιεργητζσ, κρίθηκε ςκόπιμο να ςυμπεριληφθοφν χρήςιμεσ πληρο-
φορίεσ για κάθε κηπευτικό είδοσ και όχι για κάθε ποικιλία ξεχωριςτά. ΢υνο-
πτικά, παρατίθενται για κάθε είδοσ ξεχωριςτά πληροφορίεσ για την εποχή
και τον τρόπο ςποράσ και μεταφφτευςησ, τη λίπανςη και τη ςυγκομιδή. ΢το
τζλοσ του εγχειριδίου οι παραπάνω πληροφορίεσ δίνονται ςυγκεντρωτικά ςε
πίνακεσ (διαμόρφωςη κατάλληλη για εκτφπωςη).
Σο φωτογραφικό υλικό και οι πληροφορίεσ που παρατίθενται είναι από το
βιβλίο του διατελζςαντα ερευνητή του Κ.Γ.Ε.Β.Ε. Δρ. Φωτίου Μπλζτςου
‘Πρακτική Λαχανοκομία και Παραδοςιακζσ Ποικιλίεσ’ (Εκδόςεισ Ηήτη), ςτο
οποίο θα μποροφςε να ανατρζξει κανείσ για περιςςότερεσ πληροφορίεσ ςχε-
τικά με τισ ελληνικζσ παραδοςιακζσ ποικιλίεσ κηπευτικών.
Εγχειρίδιο καλλιέργειας κηπευτικών ειδών για μικροκαλλιεργητές

Μελιτζάνα
Solanum melongena L.
οικ. Solanaceae
Η μελιηζάνα

 θαιιηεξγείηαη γηα ηνπο Γενικές πληροθορίες λνπο ζε ζέζεηο Σσγκομιδή

θαξπνύο ηεο (δηαζηάζεωλ 5,5 x 5,5
 αλαπηύζζεηαη θαιύηε-
Τν θπηό ηεο κειηηδά- εθ., ζπλήζωο), όπνπ αλα- Από έλα ζηξέκκα ππαί-
ξα ζε εδάθε κε pH 6,0 λαο είλαη όξζην, εύξωζην, πηύζζνληαη έωο όηνπ ζξηαο θαιιηέξγεηαο ζπ-
-7,2 ζπκπαγέο κε 3-5 θύξηνπο απνθηήζνπλ 4-5 πξαγκα- γθνκίδνληαη 2,5-3,3 ηόλνη
πιάγηνπο βιαζηνύο. Η ηηθά θύιια. Τόηε ηα ζπν- θαη από έλα ζηξέκκα ζεξ-
 ζπέξλεηαη ζε δίζθνπο
κειηηδάλα θαιιηεξγείηαη ξόθπηα κεηαθπηεύνληαη κνθεπηαθήο θαιιηέξγεηαο
θαη αξγόηεξα κεηαθπ-
ηεύεηαη ζην ρωξάθη ή ζην ύπαηζξν θαη ζηα ζεξ- ζην ρωξάθη ή ζην ζεξκν- 7-8 ηόλνη κειηηδάλεο.
ζην ζεξκνθήπην κνθήπηα θαη θαηαλαιώλε- θήπην ζε γξακκέο πνπ
ηαη ωο θύξηα ηξνθή, νξε- απέρνπλ 80-100 εθ. κεηα-
 ζε έλα ζηξέκκα θπηεύ- θηηθό (ηνπξζί) θαη γιύθη- μύ ηνπο θαη 50- 60 εθ.
νληαη 1.600-2.500
θπηά ζκα. Εθνδηάδεη ηνλ αλ- θπηό από θπηό πάλω ζηε
ζξώπηλν νξγαληζκό κε γξακκή. Σε έλα ζηξέκκα
 παξάγεη ππαίζξηα 2,5- βηηακίλεο (A, C, ληαζίλε, θπηεύνληαη 1.600-2.500
3,3 ηόλνπο/ζηξ. θαη ζεηακίλε, ξηβνθιαβίλε) θπηά.
ζην ζεξκνθήπην 7-8
ηόλνπο/ζηξ. θαη ιίγεο ζεξκίδεο. Τα ζπνξόθπηα αλα-
πηύζζνληαη θαιύηεξα ζε
Σπορά και μεηαθύηεσζη εδάθε πνπ έρνπλ 6,0-7,2
θαη ζε ζεξκνθξαζίεο 20-
Ο ζπόξνο ηεο κειηηδά- 25°C/16-20°C εκέξα/
λαο ζπέξλεηαη ηνλ Ια- λύρηα.
λνπάξην-Μάξηην ζε δί-
ζθνπο πνπ πεξηέρνπλ Λίπανζη
ηύξθε ή κείγκα ηύξθεο
πεξιίηε θαη βεξκηθνπιίηε Σε έλα ζηξέκκα εθαξκό-
ζε αλαινγία 3:2:1 θαη' δνληαη πξηλ ή θαηά ηε κε-
όγθν. Ο ζπόξνο θπηξώ- ηαθύηεπζε Ν 5-10 θηιά,
λεη ζε 6-8 εκέξεο ζε ζεξ- Ρ205 20- 30 θηιά θαη Κ20
κνθξαζία 24-30°C θαη ζε 15-20 θηιά. Όινο ν Ρ θαη
15 εκέξεο ζε ζεξκνθξα- ε κηζή πνζόηεηα Ν θαη Κ
ζία ρακειόηεξε από 13° εθαξκόδεηαη πξηλ ή θαηά
C. ηε κεηαθύηεπζε θαη ε
Όηαλ ηα ζπνξόθπηα ππόινηπε πνζόηεηα Ν
απνθηήζνπλ 2-3 πξαγκα- θαη Κ ζε 2-3 ηζόπνζεο
ηηθά θύιια κεηαθπηεύν- δόζεηο ζπλήζωο κεηά
ληαη ζε δίζθνπο ρωξηζκέ- από θάζε ζπγθνκηδή.

Καρποί ηης ποικιλίας μελι-

ηζάνας «Έμι»
Εγχειρίδιο καλλιέργειας κηπευτικών ειδών για μικροκαλλιεργητές

Τομάτα
Solanum lycopersicon
οικ. Solanaceae

Η ηομάηα

 θαιιηεξγείηαη γηα ηνπο Γενικές πληροθορίες Υποζηήλωζη Λίπανζη

θαξπνύο ηεο
Η ηνκάηα θαιιηεξγείηαη Σηηο αλαξξηρώκελεο πνη- Σε έλα ζηξέκκα εθαξκό-
 αλαπηύζζεηαη θαιύηε-
ξα ζε εδάθε κε pH 5,5 ππαίζξηα ή ζε ζεξκνθήπηα θηιίεο ηα θπηά ππνζηπιώ- δνληαη Ν 10-20 θηιά
-7,0 γηα ηνπο θαξπνύο ηεο, νη λνληαη (ζηεξίδνληαη) ζην (ακκωληαθή κνξθή), Ρ205
νπνίνη είλαη πινύζηνη ζε ζεξκνθήπην ζε ζπάγθν 15-20 θαη Κ20 20-25 θηιά.
 ζπέξλεηαη όπωο ε βηηακίλεο, αλόξγαλα πνπ δέλεηαη ζε νξηδόληηα Όιε ε πνζόηεηα ηνπ Ρ205
κειηηδάλα
άιαηα θαη ωθέιηκα νμέα. ζύξκαηα, θαη ζε ππαίζξηα θαη ε κηζή πνζόηεηα ηνπ
 ζε έλα ζηξέκκα θπηεύ- Οη θαξπνί θαηαλαιώλν- θαιιηέξγεηα ζε παζζά- Ν θαη ηνπ Κ20 εθαξκόδν-
νληαη ππαίζξηα 1.000- ληαη λωπνί, καγεηξεκέλνη ινπο ή θαιάκηα γηα λα ληαη πξηλ ή θαηά ηε κεηα-
1.800 θπηά θαη ζην ή ωο βηνκεραληθό πξνϊόλ αλαπηύζζνληαη θαηαθό- θύηεπζε θαη ε ππόινηπε
ζεξκνθήπην1.800-
2.500 θπηά
(ζάιηζα, ketchup θ,ι.π.) ξπθα θαη κνλνζηέιερα. πνζόηεηα ηνπ Ν θαη ηνπ
γηα ηε βειηίωζε ηεο γεπ- Δειαδή αθήλεηαη λα αλα- Κ20 θάζε 10-15 εκέξεο
 ηα θπηά ηωλ αλαξξη- ζηηθόηεηαο ηωλ θαγεηώλ. πηπρζεί ν θεληξηθόο βια- αξρίδνληαο κεηά ηελ θαξ-
ρώκελωλ πνηθηιηώλ ζηόο θαη αθαηξνύληαη ζε πόδεζε ηεο πξώηεο ηαμη-
ρξεηάδνληαη ππνζηύ- Σπορά και μεηαθύηεσζη ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκα- αλζίαο.
ιωζε θαη αθαίξεζε
ηωλ δεπηεξεπόληωλ ηα όινη νη δεπηεξεύνληεο
βιαζηώλ Η ηνκάηα ζπέξλεηαη ην βιαζηνί. Σε ππαίζξηα Σσγκομιδή
Δεθέκβξην-Μάξηην κε ηελ θαιιηέξγεηα ζπλήζωο α-
 παξάγεη ππαίζξηα 4,5- ίδηα δηαδηθαζία πνπ ζπέξ- θήλνπκε δύν βιαζηνύο Οη θαξπνί ωξηκάδνπλ ζε
7 ηόλνπο/ζηξ θαη ζην
ζεξκνθήπην10-15 λεηαη θαη ε κειηηδάλα. Ο γηα λα ππάξρεη επαξθήο 40-60 εκέξεο κεηά ηελ
ηόλνπο/ζηξ ζπόξνο ηεο θπηξώλεη ζε 5 βιάζηεζε, ε νπνία ζα θαξπόδεζε. Οη θαξπνί
εκέξεο ζε ζεξκνθξαζία πξνζηαηεύεη ηηο ηνκάηεο πνπ πξννξίδνληαη γηα ηελ
24-27 °C θαη ηα ζπνξόθπ- από ηνλ ήιην (ειηό- αγνξά ζπγθνκίδνληαη
ηα αλαπηύζζνληαη ζε ζεξ- θαπκα). όηαλ θνθθηλίζνπλ θαηά ην
κνθξαζία 18-23/14-16°C Σηηο απηνθιαδεπόκελεο 1/3 ζηελ θνξπθή, ελώ
εκέξα/λύρηα. πνηθηιίεο ε αλάπηπμε ηνπ εθείλνη πνπ πξννξίδνληαη
Τα ζπνξόθπηα κεηαθπ- θπξίνπ ζηειέρνπο θαη ηωλ γηα ηελ ηνπηθή αγνξά ζπ-
ηεύνληαη ζην ζεξκνθήπην δεπηεξεπόληωλ βιαζηώλ γθνκίδνληαη θόθθηλνη. Από
ή ζην ρωξάθη όηαλ απν- ζηακαηά λωξίο θαη δεκη- έλα ζηξέκκα ππαίζξηαο
θηήζνπλ 4-5 πξαγκαηηθά νπξγείηαη έλα ζπκπαγέο θαιιηέξγεηαο ζπγθνκίδν-
θύιια ζε γξακκέο πνπ ζακλώδεο θπηό, ηνπ ν- ληαη 4,5-7 ηόλνη ηνκάηεο
απέρνπλ 80-100 εθ. κεηα- πνίνπ νη θαξπνί ζπγθνκί- θαη από έλα ζηξέκκα ζεξ-
μύ ηνπο θαη 50 εθ. θπηό δνληαη ζε ιίγα ρέξηα. Οη κνθεπηαθήο θαιιηέξγεηαο
από θπηό πάλω ζηε πνηθηιίεο απηέο όηαλ θαι- ζπγθνκίδνληαη 10-15 ηό-
γξακκή. Σε έλα ζηξέκκα ιηεξγνύληαη γηα βηνκερα- λνη.
θπηεύνληαη ζε ππαίζξηα ληθή ρξήζε δελ ππνζηπ-
θαιιηέξγεηα 1.000-1.800 ιώλνληαη, ελώ όηαλ θαι-
θαη ζε ζεξκνθεπηαθή θαι- ιηεξγνύληαη γηα ηελ παξα-
ιηέξγεηα 1.800-2.500 ζπν- γωγή θαξπώλ γηα λωπή
ξόθπηα. Τα ζπνξόθπηα θαηαλάιωζε ζηεξίδνληαη
ζηελ νξηζηηθή ηνπο ζέζε ζε ζύξκαηα πνπ απιώ-
αλαπηύζζνληαη θαιύηεξα λνληαη δεμηά θαη αξηζηεξά
ζε ζεξκνθξαζίεο 18-23/15 ηωλ θπηώλ.
-17°C (εκέξα/ λύρηα) θαη Ανώριμος καρπός (κάηω) και
ζε έδαθνο πνπ έρεη ξΗ ώριμοι καρποί (πάνω) ηης
5,5-7,0. ποικιλίας ηομάηας «Αρεηή»
Εγχειρίδιο καλλιέργειας κηπευτικών ειδών για μικροκαλλιεργητές

Πιπεριά
Capsicum annuum L.
οικ. Solanaceae

Η πιπεριά:

 θαιιηεξγείηαη γηα ηνπο Γενικές πληροθορίες πνπ απέρνπλ 80-100 εθ. Σσγκομιδή
θαξπνύο ηεο κεηαμύ ηνπο θαη 30- 40 εθ.
Η πηπεξηά θαιιηεξγείηαη θπηό από θπηό πάλσ ζηε Τν θπηό είλαη πνιύ πα-
 ζπέξλεηαη όπσο ε
κειηηδάλα γηα ηνπο θαξπνύο ηεο, νη γξακκή. Σε έλα ζηξέκκα ξαγσγηθό, γηαηί ε αλζν-
νπνίνη εθνδηάδνπλ ηνλ θπηεύνληαη ππαίζξηα θνξία ηνπ είλαη ζπλερήο
 ζε έλα ζηξέκκα θπηεύ- αλζξώπηλν νξγαληζκό κε 3.000-4.000 θαη ζην ζεξ- εθόζνλ ζπγθνκίδνληαη νη
νληαη ππαίζξηα 3.000- βηηακίλεο θαη αλόξγαλα κνθήπην 1.750-2.500 ώξηκνη θαξπνί. Ο θαξπόο
4.000 θπηά θαη ζην
ζεξκνθήπην 1.750- άιαηα. Οη θαξπνί ηεο πη- ζπνξόθπηα. Τα θπηά α- αξρηθά είλαη πξάζηλνο θαη
2.500 θπηά πεξηάο θαηαλαιώλνληαη λαπηύζζνληαη ζην ρώξν ζην ζηάδην ηεο θπζηνιν-
σο θύξηα ηξνθή καγεηξε- πνπ κεηαθπηεύνληαη θα- γηθήο σξίκαλζεο γίλεηαη
 παξάγεη ππαίζξηα 4- κέλεο (λσπέο ή θαηαςπγ- ιύηεξα ζε ζεξκνθξαζίεο θόθθηλνο θαη είλαη γιπθόο
5,5 ηόλνπο/ζηξ θαη ζην
ζεξκνθήπην 8-12
κέλεο), σο νξεθηηθό 20-24/15-18°C εκέξα/ ή θαπηεξόο αλάινγα κε
ηόλνπο/ζηξ (λσπέο, ηνπξζί, θνλζέξ- λύρηα θαη ζε ξΗ εδάθνπο ηελ θαςατθίλε πνπ πεξηέ-
βεο) θαη σο θαξύθεπκα 5,5-6,8. ρεη.
(θόθθηλν πηπέξη). Οη βιαζηνί ηνπ θπηνύ Οη θαξπνί απνθηνύλ ην
είλαη εύζξαπζηνη θαη κπν- ηειηθό κέγεζνο ζε 30 εκέ-
Σπορά και μεηαθύηεσζη ξεί λα ζπάζνπλ θαηά ηηο ξεο κεηά ηε γνληκνπνίε-
θαιιηεξγεηηθέο θξνληίδεο, ζε, νπόηε θαη ζπγθνκίδν-
Η πηπεξηά ζπέξλεηαη ηνλ από ην βάξνο ησλ θαξ- ληαη. Αλ δε ζπγθνκηζζνύλ
Ιαλνπάξην-Μάξηην κε ηελ πώλ θαη από ηζρπξνύο θζάλνπλ ζην ζηάδην ηεο
ίδηα δηαδηθαζία πνπ αλέκνπο. θπζηνινγηθήο σξίκαλζεο
ζπέξλεηαη ε κειηηδάλα. Ο ζε 50 εκέξεο κεηά ηε γν-
ζπόξνο θπηξώλεη ζε 5-7 Λίπανζη ληκνπνίεζε. Οη θαξπνί
εκέξεο ζε ζεξκνθξαζία πνπ πξννξίδνληαη γηα ηελ
25-30°C θαη ζε πεξηζζό- Σε έλα ζηξέκκα εθαξκό- παξαγσγή θόθθηλεο ζθό-
ηεξεο εκέξεο ζε ζεξκν- δνληαη πξηλ ή θαηά ηε κε- λεο πηπεξηνύ ζπγθνκίδν-
θξαζία ρακειόηεξε από ηαθύηεπζε Ν 6-8 θηιά, ληαη ππεξώξηκνη, απνμε-
15°C. Τα ζπνξόθπηα Ρ205 8-10 θαη Κ205 8-10 ξαίλνληαη θαη αιέζνληαη.
αλαπηύζζνληαη θαιύηεξα θηιά. Όιε ε πνζόηεηα Ρ Από έλα ζηξέκκα ππαί-
ζε ζεξκνθξαζία πεξηβάι- θαη ε κηζή πνζόηεηα ηνπ ζξηαο θαιιηέξγεηαο ζπ-
ινληνο 27/24 °C (εκέξα/ Ν θαη ηνπ Κ εθαξκόδνληαη γθνκίδνληαη 4-5,5 ηόλνη
λύρηα). πξηλ ή θαηά ηε κεηαθύ- θαη από έλα ζηξέκκα ζεξ-
Τα ζπνξόθπηα κεηαθπ- ηεπζε θαη ε ππόινηπε κνθεπηαθήο θαιιηέξγεηαο
ηεύνληαη ζην ρσξάθη ή πνζόηεηα Ν θαη Κ ζε 2-4 8-12 ηόλνη πηπεξηέο.
ζην ζεξκνθήπην όηαλ α- ηζόπνζεο δόζεηο ζπλή-
πνθηήζνπλ 4-5 πξαγκαηη- ζσο κεηά από θάζε ζπ-
θά θύιια ζε γξακκέο γθνκηδή.

Ώριμοι καρποί ηης ποικιλί-

ας πιπεριάς «Φλωρίνης»
Εγχειρίδιο καλλιέργειας κηπευτικών ειδών για μικροκαλλιεργητές

Λαχανοκομικό
Φασόλι
Phaseolus vulgaris L.
οικ. Fabaceae (=Leguminosae)

Το θαζόλι:

 θαιιηεξγείηαη γηα ηνπο Γενικές πληροθορίες Όηαλ πξόθεηηαη λα θαι- ζε ζεξκνθξαζίεο ρακειό-
ηξπθεξνύο αλώξηκνπο ιηεξγεζεί ζε ζεξκνθήπην ηεξεο από 10°C ηα θπηά
ινβνύο θαη γηα ηνπο Η θαιιηεξγνύκελε θα- γηα πξώηκε παξαγσγή δελ αλαπηύζζνληαη.
μεξνύο ζπόξνπο ζνιηά είλαη πνώδεο, εηή- ζπέξλεηαη ζε δίζθνπο
 ζπέξλεηαη είηε θαη’ ζην θπηό θαη νη πνηθηιίεο πνπ πεξηέρνπλ ηύξθε θαη Λίπανζη
επζείαλ ζην ρσξάθη, ηεο είλαη: α) λάλεο, β) κόιηο θπηξώζνπλ κεηα-
είηε πξώηα ζε δίζθνπο αλαξξηρώκελεο θαη γ) εκη- θπηεύνληαη. Γηα ηε ζπνξά Σε έλα ζηξέκκα εθαξκό-
θαη έπεηηα κεηαθπηεύε- αλαξξηρώκελεο. Σηηο ξί- ελόο ζηξέκκαηνο ρξεηάδν- δνληαη πξηλ ηε ζπνξά Ν 5
ηαη
δεο ησλ θπηώλ ζρεκαηί- ληαη 5-12 θηιά ζπόξνπ -15 κιλά, Ρ205 15-20 θηιά
 ηα θπηά ησλ αλαξξη- δνληαη θπκάηηα από ην (εμαξηάηαη από ην κέγε- θαη Κ20 10-20 θηιά. Η
ρώκελσλ πνηθηιηώλ βαθηήξην Rhizobium spp. ζνο ηνπ ζπόξνπ). κεγαιύηεξε πνζόηεηα
ρξεηάδνληαη ππνζηύ- πνπ ζπκβηώλεη κε ην θπ- Οη λάλεο πνηθηιίεο ζπέξ- ιηπάζκαηνο εθαξκόδεηαη
ισζε
ηό θαη δεζκεύεη ην αηκν- λνληαη ζε γξακκέο πνπ πξηλ ή θαηά ηε ζπνξά. Η
 γηα ηε ζπνξά ελόο ζθαηξηθό άδσην κε ην απέρνπλ 30-60 εθ. κεηαμύ έιιεηςε Με, Ζε θαη Fe θαη
ζηξέκκαηνο ρξεηάδν- νπνίν εκπινπηίδεη ην ηνπο θαη θπηό από θπηό ε πεξίζζεηα Β κεηώλεη
ληαη 5-12 θηιά ζπόξνπ έδαθνο. πάλσ ζηε γξακκή 15-25 ζεκαληηθά ηηο απνδόζεηο
 ζε έλα ζηξέκκα θπηεύ-
Η θαζνιηά θαιιηεξγείηαη εθ. Οη αλαξξηρώκελεο
νληαη 15.000-18.000 γηα ηνπο ηξπθεξνύο αλώ- πνηθηιίεο ζπέξλνληαη ζε Σσγκομιδή
θπηά λάλσλ πνηθηιηώλ ξηκνπο ινβνύο θαη γηα γξακκέο πνπ απέρνπλ 80
θαη 4.000-6.000 θπηά ηνπο μεξνύο ζπόξνπο -100 εκ. μεταξύ τους και Οη ινβνί αξρίδνπλ λα
αλαξξηρώκελσλ
(μεξά θαζόιηα). Οη λσπνί θπηό από θπηό πάλσ ζηε ζπγθνκίδνληαη πεξίπνπ
 παξάγεη ζην ζεξκνθή- ινβνί θαηαλαιώλνληαη γξακκή 20-25 εθ. θαη π- δύν κήλεο κεηά ηε ζπνξά
πην 2-2,5 ηόλνπο/ζηξ λσπνί ή θαηαςύρνληαη πνζηπιώλνληαη κε θαιά- όηαλ απνθηήζνπλ ζρεδόλ
(αλαξξηρώκελεο πνηθη- θαη δηαηεξνύληαη γηα κε- κηα (ππαίζξηα θαιιηέξγεη- ην πιήξεο κέγεζνο ηνπο.
ιίεο) θαη ππαίζξηα 1-
1,5 ηόλν/ζηξ (λάλεο
γάιν ρξνληθό δηάζηεκα. α) ή κε ζπάγθν (ζην ζεξ- Από έλα ζηξέκκα ζεξκν-
πνηθηιίεο) κνθήπην). θεπηαθήο θαιιηέξγεηαο
Σπορά και μεηαθύηεσζη Σε έλα ζηξέκκα θαιιηεξ- αλαξξηρώκελσλ πνηθη-
γνύληαη 15.000-18.000 ιηώλ ζπγθνκίδνληαη 2-2,5
Η θαζνιηά ζπέξλεηαη θπηά ζηηο λάλεο πνηθηιίεο ηόλνη ινβώλ θαη από έλα
θαη' επζείαλ ζην ρσξάθη θαη 4.000-6.000 θπηά ζηηο ζηξέκκα ππαίζξηαο θαι-
ζε δηαδνρηθέο ζπνξέο αλαξξηρώκελεο πνηθηιίεο. ιηέξγεηαο λάλσλ πνηθη-
από ηελ άλνημε σο ην Τν ιαραλνθνκηθό θαζόιη ιηώλ ζπγθνκίδεηαη 1-1,5
θζηλόπσξν. Σηε βόξεηα αλαπηύζζεηαη θαιύηεξα ηόλνο
Ειιάδα ζπέξλεηαη ζπλή- ζε ειαθξά εδάθε πνπ
ζσο ην πξώην έρνπλ ξΗ 5,5-7,0. Καιύ-
15λζήκεξν ηνπ Απξηιίνπ ηεξεο ζεξκνθξαζίεο γηα
θαη ην πξώην 15λζήκεξν ηελ αλάπηπμε ηνπ θπηνύ
ηνπ Απγνύζηνπ. είλαη από 18-25 °C, ελώ

Λοβοί ηης νάνας ποικιλίας

θαζολιού «Ζαργάνα Καβάλας»
ζηο ζηάδιο ηης ζσγκομιδής
Εγχειρίδιο καλλιέργειας κηπευτικών ειδών για μικροκαλλιεργητές
Μπιζέλι ή αρακάς
Pisum sativum L.
οικ. Fabaceae (=Leguminosae)
Το μπιδέλι:
Γενικές πλεροθορίες
 θαιιηεξγείηαη γηα ηνπο
ζπόξνπο ηνπ (αξαθάο)
θαη γηα ηνπο ινβνύο Τν κπηδέιη θαιιηεξγείηαη
ηνπ γηα ηνπο λσπνύο ή θαηα-
ςπγκέλνπο αλώξηκνπο
 ζπέξλεηαη θαη’ επζείαλ ζπόξνπο πνπ είλαη γλσ-
ζην ρσξάθη
ζηνί σο αξαθάο θαη γηα
 γηα ηε ζπνξά ελόο ηνπο λσπνύο αλώξηκνπο
ζηξέκκαηνο ρξεηάδν- ινβνύο, νη νπνίνη ζηα
ληαη 2-4 θηιά ζπόξνπ πξώηα ζηάδηα αλάπηπμήο
 ζε έλα ζηξέκκα θπηεύ-
ηνπο είλαη ηξπθεξνί θαη
νληαη 40.000-50.000 εδώδηκνη. Εθνδηάδεη ηνλ
θπηά αλζξώπηλν νξγαληζκό κε
πξσηεΐλεο, ίλεο, αλόξγα-
 νη αλαξξηρώκελεο λα άιαηα θαη βηηακίλεο.
πνηθηιίεο είλαη θαηάι-
ιειεο γηα ηνπο κηθξν- To κπηδέιη ρξεζηκνπνηεί-
θαιιηεξγεηέο θαη νη ηαη ζε ζπζηήκαηα ακεηςη-
λάλεο γηα βηνκεραληθή ζπνξάο θαη ρισξήο ιί-
ρξήζε παλζεο, γηαηί εκπινπηίδεη
 παξάγεη 1-1,5 ηόλν ην έδαθνο κε άδσην θαη
λσπώλ ζπόξσλ/ζηξ βειηηώλεη ηηο θπζηθνρεκη-
θέο ηνπ ηδηόηεηεο.
Σπορά
Τν κπηδέιη ζπέξλεηαη
ζηνλ αγξό ηνλ Οθηώβξην-
Ννέκβξην ζε πεξηνρέο κε
ήπην ρεηκώλα ή λσξίο ηελ
άλνημε (Φεβξνπάξην) ζε
πεξηνρέο κε ρακειέο ζεξ-
κνθξαζίεο ην ρεηκώλα.
Σπέξλεηαη ζε γξακκέο
πνπ απέρνπλ κεηαμύ ηνπο
20-40 εθ. θαη θπηό από
θπηό πάλσ ζηε γξακκή 5
εθ. Γηα έλα ζηξέκκα
Πράζινοι λοβοί και ζπόροι ηες
ποικιλίας μπιδελιού «Αρακάς
Κεθαλλενίας»
ρξεηάδνληαη 2-4 θηιά ζπό- Σσγκομιδή
ξνπ. Σε έλα ζηξέκκα θαι-
ιηεξγνύληαη 40.000- Τν ιαραλνθνκηθό κπηδέ-
45.000 θπηά. Τν κπηδέιη ιη κε εδώδηκν ηκήκα ην
αλαπηύζζεηαη θαιύηεξα ινβό, ζπγθνκίδεηαη όηαλ
ζε εδάθε πνπ έρνπλ ξΗ ν ινβόο απνθηήζεη ζρε-
5,8-6,8. δόλ ην ηειηθό ηνπ κέγε-
Οη πνηθηιίεο κπηδειηνύ ζνο, αιιά νη ζπόξνη κό-
πνπ θαιιηεξγνύληαη είλαη ιηο έρνπλ αξρίζεη λα αλα-
λάλεο ή αλαξξηρώκελεο. πηύζζνληαη.
Τα θπηά ησλ λάλσλ πνη- Οη ινβνί ηνπ ιαραλνθν-
θηιηώλ ζηακαηνύλ γξήγν- κηθνύ κπηδειηνύ πνπ θαι-
ξα ηελ αλάπηπμε ηνπο, ιηεξγείηαη γηα ην ζπόξν
γηαηί ζηελ θνξπθή ηνπο ηνπ ζπγθνκίδνληαη όηαλ
ζρεκαηίδεηαη ηαμηαλζία. είλαη πιήξσο αλαπηπγκέ-
Αλζίδνπλ ζε κηθξή ρξνλη- λνη, αιιά αθόκε πξάζηλνη
θή πεξίνδν θαη νη ινβνί θαη ηξπθεξνί.
ζπγθνκίδνληαη όινη καδί Οη πεξηζζόηεξεο πνηθηιί-
(θαηαιιειεο γηα βηνκερα- εο θζάλνπλ ζην ζηάδην
ληθή ρξήζε). ηεο ζπγθνκηδήο πεξίπνπ
Τα θπηά ησλ αλαξξηρώ- ζε 3 εβδνκάδεο κεηά ηελ
κελσλ πνηθηιηώλ αλζίδνπλ πιήξε άλζηζε. Ο ρξόλνο
γηα κεγάιε ρξνληθή πεξί- ζπγθνκηδήο θπκαίλεηαη
νδν θαη νη ινβνί ζπγθνκί- από 50-70 εκέξεο από
δνληαη ζηαδηαθά (θαηάι- ηελ εκεξνκελία ηεο ζπν-
ιειεο γηα ηνπο κηθξνθαι- ξάο θαη ζπγθνκίδνληαη
ιηεξγεηέο θαη ηνπο εξαζη- ζηαδηαθά θάζε 3-4 εκέ-
ηέρλεο). ξεο. Από έλα ζηξέκκα
ζπγθνκίδεηαη 1-1,5 ηόλνο
Λίπανζε λσπώλ ζπόξσλ κπηδε-
ιηνύ.
Σε έλα ζηξέκκα εθαξκό-
δνληαη πξηλ ή θαηά ηε
ζπνξά 3-6 θηιά Ν, 6-12
θηιά Ρ205 θαη 6-15 θηιά
Κ20.
Εγχειρίδιο καλλιέργειας κηπευτικών ειδών για μικροκαλλιεργητές

Μπάμια
Abelmoschus-Hibiscus
esculentus L.
οικ. Malvaceae

Η μπάμια:

 θαιιηεξγείηαη γηα ηνπο Γενικές πληροθορίες κνθξαζία ηνπ εδάθνπο Σσγκομιδή

θαξπνύο ηεο είλαη κεγαιύηεξε από 15°
Η κπάκηα είλαη έλα από C, ελώ θαζπζηεξεί λα Οη αλώξηκνη εκπνξεύζη-
 ζπέξλεηαη θαη’ επζείαλ
ζην ρσξάθη ηα λεόηεξα θπηά πνπ εμε- θπηξώζεη όηαλ ε ζεξκν- κνη θαξπνί απνθηνύλ ην
κεξώζεθαλ. Καιιηεξγνύ- θξαζία είλαη κηθξόηεξε. επηζπκεηό κέγεζνο (6-8
 γηα ηε ζπνξά ελόο ληαλ ζηελ θνηιάδα ηνπ Γεληθά ν ζπόξνο θπηξώ- εθ.) ζε 5-6 εκέξεο κεηά
ζηξέκκαηνο ρξεηάδν- Νείινπ θαη από εθεί δηα- λεη δύζθνια γηαηί θαιύ- ηε γνληκνπνίεζε θαη πξέ-
ληαη 1,5-2,0 θηιά ζπό-
ξνπ δόζεθε ζηε βόξεηα Αθξη- πηεηαη κε ζθιεξό πεξη- πεη λα ζπγθνκίδνληαη θά-
θή, ηηο Μεζνγεηαθέο ρώ- ζπέξκην. ζε 2-3 εκέξεο γηα λα είλαη
 ζε έλα ζηξέκκα θπηεύ- ξεο θαη ηελ Ιλδία. Καιιη- Σε έλα ζηξέκκα θαιιηεξ- ηξπθεξνί, γηαηί ν θαξπόο
νληαη 3.500-4.000 εξγείηαη γηα ηνπο αλώξη- γνύληαη 3.500-4.000 θπ- κεγαιώλεη 2,6 εθ. ηελ
θπηά
κνπο θαξπνύο, νη νπνίνη ηά. Τν θπηό αλαπηύζζε- εκέξα κεηά ηε γνληκνπνί-
 θαηά ηε ζπγθνκηδή είλαη πνιύ ζξεπηηθνί θαη ηαη γξήγνξα όηαλ ε ζεξ- εζε.
θαιύπηνπκε ηα γπκλά θαηαλαιώλνληαη καγεηξε- κνθξαζία είλαη 20-25 °C Καηά ηε ζπγθνκηδή πξέ-
κέξε ηνπ ζώκαηνο κέλνη θξέζθνη ή θαηαςπγ- θαη ε ζρεηηθή πγξαζία 65- πεη λα θνξάκε γάληηα θαη
γηαηί πξνθαιεί θαγνύ-
ξα
κέλνη. 85% θαη αλαπηύζζεηαη λα θαιύπηνπκε ηα γπκλά
θαιύηεξα ζε εδάθε πνπ κέξε ηνπ ζώκαηνο, γηαηί
 παξάγεηεη 800-1.200 Σπορά έρνπλ ξΗ 6-8. ηα κηθξά αγθάζηα θαη νη
θηιά/ζηξ ηξίρεο πνπ έρνπλ νη θαξ-
Ο ζπόξνο ζπέξλεηαη Λίπανζη πνί, ηα θύιια θαη ηα ζηε-
θαη’ επζείαλ ζην ρσξάθη ιέρε πξνθαινύλ θαγνύ-
ζε γξακκέο πνπ απέρνπλ Σε έλα ζηξέκκα εθαξκό- ξα. Δίλεη πςειή παξαγσ-
κεηαμύ ηνπο 80-100 εθ. δνληαη πξηλ ή θαηά ηε γή θαη θαιή πνηόηεηα
θαη θπηό από θπηό πάλσ ζπνξά Ν 6-8 θηιά, Ρ20510 θαξπώλ όηαλ ε ζεξκν-
ζηε γξακκή 5-8 εθ. Απηή -15 κιλά και Κ20 8-10 θη- θξαζία είλαη 20-25 °C.
ε ππθλή ζπνξά δελ επη- ιά. Όιε ε πνζόηεηα ηνπ Από έλα ζηξέκκα ζπγθν-
ηξέπεη ζηα θπηά λα αλα- Ρ θαη ε κηζή πνζόηεηα κίδνληαη 800-1.200 θηιά
πηύμνπλ πιάγηνπο βια- ηνπ Ν θαη ηνπ Κ εθαξκό- ηξπθεξώλ ινβώλ. Οη α-
ζηνύο. Έηζη νη ινβνί ζρε- δνληαη πξηλ ή θαηά ηε λώξηκνη ινβνί θαηαλαιώ-
καηίδνληαη ζην θεληξηθό ζπνξά θαη ε ππόινηπε λνληαη καγεηξεκέλνη ή
ζηέιερνο θαη δηεπθνιύλε- πνζόηεηα ηνπ Ν θαη ηνπ Κ θαηαςύρνληαη θαη θαηαλα-
ηαη ε ζπγθνκηδή ηνπο. Γηα εθαξκόδεηαη ζε ληηξηθή ιώλνληαη εθηόο επνρήο.
έλα ζηξέκκα ρξεηάδνληαη κνξθή ζε 2-3 ηζόπνζεο
1,5-2,0 θηιά ζπόξνπ. δόζεηο κεηά ηελ θαξπόδε-
Ο ζπόξνο θπηξώλεη ζε ζε.
7-10 εκέξεο, όηαλ ε ζεξ-

Καρποί ηης ποικιλίας μπά-

μιας «Βελούδο» ζηο ζηάδιο
ηης ζσγκομιδής
Εγχειρίδιο καλλιέργειας κηπευτικών ειδών για μικροκαλλιεργητές

Πεπονιά
Cucumis melo L.
οικ. Cucurbitaceae

Η πεπονιά:

 θαιιηεξγείηαη γηα ηνπο Γενικές πληροθορίες ζηε γξακκή. Σε έλα Ν (ληηξηθή κνξθή) όηαλ
θαξπνύο ηεο ζηξέκκα θπηεύνληαη π- αξρίζνπλ λα αλαπηύζζν-
Η πεπνληά θαιιηεξγείηαη παίζξηα 500-600 απηόξξη- ληαη νη δεπηεξεύνληεο
 ζπέξλεηαη θαη’ επζείαλ
ζην ρωξάθη ή ζπέξλε- γηα ηνπο θαξπνύο ηεο, νη δα (κε εκβνιηαζκέλα) βιαζηνί.
ηαη πξώηα ζε ηειάξα νπνίνη θαηαλαιώλνληαη ζπνξόθπηα ή 300 εκβνιη-
θαη έπεηηα κεηαθπηεύε- ώξηκνη. Οη βιαζηνί ηεο αζκέλα ζπνξόθπηα θαη Σσγκομιδή
ηαη πεπνληάο έξπνπλ ζην ζηα ζεξκνθήπηα 1.500-
 ζε έλα ζηξέκκα θπηεύ- έδαθνο ή αλαξξηρώληαη, 1.600 ζπνξόθπηα. Η πε- Όηαλ ηα πεπόληα απν-
νληαη ππαίζξηα 500- όηαλ βξνπλ ζηεξίγκαηα. πνληά αλαπηύζζεηαη θα- θηήζνπλ ην ηειηθό κέγε-
600 απηόξξηδα ή 300 Οη δηάθνξνη ηύπνη πεπν- ιύηεξα ζε εδάθε πνπ ζνο, πεξηνξίδνληαη ηα πν-
εκβνιηαζκέλα θπηά ληώλ πνπ θαιιηεξγνύληαη έρνπλ ξΗ 6-8. ηίζκαηα γηα λα γίλνπλ
θαη ζην ζεξκνθήπην
1.500-1.600 θπηά θαηαηάζζνληαη ζε ηξεηο Τα θπηά όηαλ αλαπηύζ- γιπθά (δηεπθνιύλεηαη ε
θαηεγνξίεο: α) κηθξά θα- ζνληαη ζην έδαθνο ζπλή- ζπγθέληξωζε ζαθρά-
 παξάγεη ππαίζξηα 1,5- ινθαηξηλά πεπόληα, β) ζωο δελ θιαδεύνληαη. ξωλ). Τα πεπόληα έρνπλ
3,5 ηόλνπο/ζηξ θαη ζην δηθηπωηά θαινθαηξηλά Όηαλ όκωο αλαπηύζζν- πεξηζζόηεξνπο από 9
ζεξκνθήπην 4,5-7
ηόλνπο/ζηξ
πεπόληα θαη γ) ρεηκωληάηη- ληαη ππνζηεξηγκέλα θια- βαζκνύο °Brix (δειαδή
θα πεπόληα. δεύνληαη γηα λα πξωηκίζεη ζάθραξα) θαη νη βαζκνί
ε παξαγωγή. απηνί δελ απμάλνληαη κε-
Σπορά και μεηαθύηεσζη Σ' απηή ηελ πεξίπηωζε ηά ηε ζπγθνκηδή.
ην θπηό θνξπθνινγείηαη Τα θαινθαηξηλά πεπόληα
Ο ζπόξνο ζπέξλεηαη πάλω από ην 2° θύιιν έρνπλ άξωκα, ελώ ηα
απεπζείαο ζην ζεξκνθή- θαη από ηηο καζράιεο ηωλ ρεηκωληάηηθα δελ έρνπλ
πην ή ζην ρωξάθη, θαη γηα θύιιωλ αλαπηύζζνληαη άξωκα, είλαη πην γιπθά
πξώηκε παξαγωγή κεηα- δύν βιαζηνί 2εο ηάμεο, νη από ηα θαινθαηξηλά θαη
θπηεύνληαη αλαπηπγκέλα νπνίνη ρξεζηκνπνηνύληαη δηαηεξνύληαη γηα κεγάιν
ζπνξόθπηα. Γηα λα παξα- γηα ηε ζηήξημε ηνπ θπηνύ. ρξνληθό δηάζηεκα κεηά ηε
ρζνύλ ηα ζπνξόθπηα ν Από ηηο καζράιεο ηωλ ζπγθνκηδή (πεξηζζόηεξν
ζπόξνο ζπέξλεηαη ζε παξαπάλω βιαζηώλ αλα- από έλα κήλα).
ηειάξα γηα λα θπηξώζεη πηύζζνληαη βιαζηνί 3εο Από έλα ζηξέκκα ππαί-
(θπηξώλεη ζε 2-4 εκέξεο) ηάμεο, νη νπνίνη θνξπθν- ζξηαο θαιιηέξγεηαο ζπ-
θαη κόιηο εκθαληζζνύλ νη ινγνύληαη κεηά ην 5° θύι- γθνκίδνληαη 2,5-3,5 ηόλνη
θνηπιεδόλεο (όηαλ είλαη ιν θαη ζε απηνύο ηνπο θαη από έλα ζηξέκκα ζεξ-
αθόκα θιεηζηέο) κεηαθπ- βιαζηνύο ζρεκαηίδνληαη κνθεπηαθήο θαιιηέξγεηαο
ηεύνληαη ζε αηνκηθά για- νη θαξπνί. 4,5-7,0 ηόλνη πεπνληώλ.
ζηξάθηα ή ζε δίζθνπο
ρωξηζκέλνπο ζε ζέζεηο Λίπανζη
θαη αλαπηύζζνληαη ζε
ζπνξείν ζην νπνίν ε ζεξ- Σε έλα ζηξέκκα εθαξκό-
κνθξαζία είλαη 21-23/17- δνληαη πξηλ ηε ζπνξά (ή
18°C εκέξα/λύρηα. κεηαθύηεπζε) Ν 15-20
Τα ζπνξόθπηα όηαλ θηιά (ακκωληαθή κνξθή),
απνθηήζνπλ 4-6 πξαγκα- Ρ205 10-15 θηιά θαη Κ20
ηηθά θύιια κεηαθπηεύν- 20-25 θηιά. Όιε ε πνζό-
ληαη ζην ζεξκνθήπην ή ηεηα ηνπ Ρ205 θαη ηνπ Κ20
ζην ρωξάθη ζε γξακκέο θαη ε κηζή πνζόηεηα ηνπ
πνπ απέρνπλ 100-120 εθ. Ν εθαξκόδνληαη πξηλ ή
κεηαμύ ηνπο θαη 80-100 θαηά ηε ζπνξά θαη ε ππό- Ώριμος καρπός ηης ποικιλί-
εθ. θπηό από θπηό πάλω ινηπε κηζή πνζόηεηα ηνπ ας πεπονιάς «Θρακιώηικο»
Εγχειρίδιο καλλιέργειας κηπευτικών ειδών για μικροκαλλιεργητές

Λάχανο
Brassica oleracea var.
capitata L.
οικ. Brassicaceae
Το λάτανο:

 θαιιηεξγείηαη γηα ηελ Γενικές πληροθορίες πξαγκαηηθά θύιια θαη Σσγκομιδή

θεθαιή ηνπ ζην ζηάδην απηό ηα ζπν-
To ιάραλν ή θεθαιωηό ξόθπηα κεηαθπηεύνληαη Η θεθαιή ηνπ ιάραλνπ
 ζπέξλεηαη αξρηθά ζε
ζπνξείν θαη έπεηηα ιάραλν είλαη γλωζηό από ζηνλ αγξό. ζρεκαηίδεηαη από ηα αλώ-
κεηαθπηεύεηαη ζην ην 2500 π.Χ. ΢ήκεξα θαι- Γηα ηε ζπνξά ελόο ηεξα (λεόηεξα) θύιια ηα
ρωξάθη ιηεξγνύληαη 3 ηύπνη θεθα- ζηξέκκαηνο ρξεηάδνληαη νπνία είλαη ιεπθνθίηξηλα
ιωηνύ ιάραλνπ, ην ιεπθό 25 γξακκάξηα ζπόξνπ. Η θαη δελ έρνπλ κίζρν. Οη
 γηα ηε ζπνξά ελόο
ζηξέκκαηνο ρξεηάδν- ιάραλν, ην θόθθηλν θαη ην κεηαθύηεπζε ζην ρωξάθη άξηζηεο ζεξκνθξαζίεο γηα
ληαη 25 γξακκάξηα ζγνπξό (savoy). γίλεηαη ηνλ Αύγνπζην- ην ζρεκαηηζκό ηεο θεθα-
ζπόξνπ. Σν ιάραλν είλαη πνιύ ΢επηέκβξην ζε γξακκέο ιήο είλαη 15-20 °C. ΢'
ζξεπηηθό ιαραληθό. Καηα- πνπ απέρνπλ 60-80 εθ. απηέο ηηο ζεξκνθξαζίεο ε
 ζε έλα ζηξέκκα θπηεύ-
νληαη 2.500-3.000
λαιώλεηαη ωκό (ζαιάηα, κεηαμύ ηνπο θαη θπηό από θεθαιή απνθηά ην ηειηθό
θπηά. ηνπξζί) ή καγεηξεκέλν θαη θπηό πάλω ζηε γξακκή ηεο κέγεζνο ζε 50-60
ηα εμωηεξηθά θύιια ηνπ 40-60 εθ. ΢ε έλα ζηξέκκα εκέξεο. Από έλα ζηξέκκα
 παξάγεη 3-3,5 ηόλνπο/ είλαη κηα θαιή δωνηξνθή. θπηεύνληαη 2.500-3.000 ζπγθνκίδνληαη 3-3,5 ηόλνη
ζηξ
Είλαη δηεηέο θπηό θαη ηνλ θπηά. Σν ιάραλν αλα- ιάραλα.
πξώην ρξόλν αλαπηύζ- πηύζζεηαη θαιύηεξα ζε
ζεηαη βιαζηηθά θαη ζρε- εδάθε πνπ έρνπλ ξΗ 5,5-
καηίδεη θεθαιή. Σν δεύηε- 6,5 θαη αλέρεηαη ρακειέο
ξν ρξόλν αθνύ δερζεί ζεξκνθξαζίεο από -3 ωο
ρακειέο ζεξκνθξαζίεο -5°C.
αλαπηύζζεη αλζηθό ζηέιε-
ρνο. Λίπανζη

Σπορά και μεηαθύηεσζη ΢ε έλα ζηξέκκα εθαξκό-

δνληαη Ν (ζε ακκωληαθή
Σν ιάραλν ζπέξλεηαη κνξθή) 10-12, Ρ205 5-7
ηνλ Απξίιην-Ινύλην ζε θηιά θαη Κ20 10-15 θηιά.
θαιά πξνεηνηκαζκέλν Πξαθηηθά όιε ε πνζόηεηα
ζπνξείν ζην έδαθνο, ζε ηνπ Ν θαη ην 1/3 ηνπ Ρ205
απινύο δίζθνπο ή ζε δί- θαη ηνπ Κ20 εθαξκόδνληαη
ζθνπο πνπ είλαη ρωξηζκέ- πξηλ ή θαηά ηε κεηαθύ-
λνη ζε ζέζεηο. Φπηξώλεη ηεπζε ηωλ ζπνξνθύηωλ,
ζε 2-3 εκέξεο ζηνπο 18- ε ππόινηπε πνζόηεηα
25°C, νπόηε εκθαλίδνληαη ηνπ Ρ205 ζην ζηάδην ηνπ
νη λεθξνεηδείο θνηπιεδό- ζρεκαηηζκνύ ηεο θεθα-
λεο ηνπ. ΢ε 15-20 εκέξεο ιήο θαη ηνπ Κ20 κεηά ην
ζρεκαηίδνληαη ηα δύν ζρεκαηηζκό ηεο θεθαιήο.

Κεθαλή ηης ποικιλίας λά-

τανοσ «Κιλκίς»
Εγχειρίδιο καλλιέργειας κηπευτικών ειδών για μικροκαλλιεργητές

Σπανάκι
Spinacia oleracea L.
οικ. Chenopodiaceae

Το ζπανάκι:

 θαιιηεξγείηαη γηα ηα Γενικές πληροθορίες ζεηαη θαιύηεξα ζε εια-

θύιια ηνπ θξηά εδάθε ηα νπνία
Τν ζπαλάθη είλαη εηήζην έρνπλ ξΗ 6-7.
 ζπέξλεηαη απ’ επζείαο ιαραληθό θαη θαιιηεξγεί-
ζην ρσξάθη
ηαη γηα ηα θύιια ηνπ, ηα Σσγκομιδή
 γηα ηε ζπνξά ελόο νπνία είλαη πινύζηα ζε
ζηξέκκαηνο ρξεηάδν- βηηακίλεο (Α, Β, C) θαη Η ζπγθνκηδή αξρίδεη 30-
ληαη 2-3 θηιά ζπόξνπ ζίδεξν. Τα θύιια ηνπ 80 εκέξεο κεηά ηε ζπν-
ζρεκαηίδνληαη πάλσ ζε ξά. Τόηε ηα θπηά έρνπλ 5-
 ζε έλα ζηξέκκα θπηεύ-
νληαη 100.000-150.000 ππνηππώδε κε αλαπηπγ- 8 πιήξσο αλαπηπγκέλα
θπηά κέλν βιαζηό θαη ζρεκαηί- θύιια θαη μεξηδώλνληαη ή
δνπλ εκθαλή ξνδέηα. Τα θόβνληαη θάησ από ην
 παξάγεη 1,5-2 ηόλνπο/ θύιια θαη νη ηξπθεξνί ζηέιερνο. Από έλα ζηξέκ-
ζηξ.
βιαζηνί ζην ζηάδην ηεο κα ζπγθνκίδνληαη 1,5-2,0
ξνδέηαο θαηαλαιώλνληαη ηόλνη ζπαλαθηνύ.
θξέζθα ή θαηαςπγκέλα.

Σπορά

Η ζπνξά γίλεηαη θαη'

επζείαλ ζην ρσξάθη από
ην ηέινο ηνπ θαινθαηξηνύ
(Αύγνπζην-Οθηώβξην)
κέρξη ηηο αξρέο ηεο
άλνημεο (Φεβξνπάξην-
Μάξηην) ζε γξακκέο πνπ
απέρνπλ κεηαμύ ηνπο 10-
15 εθ. Ο ζπόξνο θπηξώ-
λεη ζε 5-6 εκέξεο ζε ζεξ-
κνθξαζία εδάθνπο 8-10°
C. Γηα ηε ζπνξά ελόο
ζηξέκκαηνο ρξεηάδνληαη 2
-3 κιλά σπόρου.
Σε έλα ζηξέκκα αλα-
πηύζζνληαη 100.000-
150.000 θπηά. Αλαπηύζ-

Φσηό ποικιλίας ζπανακιού

«Αγία Παραζκεσή»
 ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ
ΚΕΝΤΡΟ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Τηλ. 2310471544, 2310471110, Φαξ. 2310473024, E-mail: dir.kge@nagref.gr

Πίνακας 1. Χρήσιμες πληροφορίες για τη σπορά και φύτευση των λαχανικών

Αποστάσεις
Σπόρος Εποχή σποράς
φύτευσης (εκ.) Βιολογικός
Λαχανοκομικό
Αριθμός για σπορά ενός Μεταξύ κύκλος
είδος Επί της (ημέρες)
σπόρων στρέμματος Απευθείας Σε σπορείο των
γραμμής
(1γραμ.) (γραμ./στρέμμα) γραμμών
Λάχανο 200-350 25 - Απρίλιος-Ιούνιος 60-80 40-60 110
Λαχανοκομικό
2,5-9 5.000-12.000 Μάρτιος-Μάιος ή Αύγουστος - 50-60 15-25 75
φασόλι
Μελιτζάνα 250-300 25 - Ιανουάριος-Μάρτιος 80-100 50-60 180
Μπάμια 20 1.500-2.000 Μάρτιος-Μάιος - 80-100 5-8 60
Φεβρουάριος-Μάρτιος
Μπιζέλι
3-10 2.000-4.000 ή - 30-40 3-5 90-210
(αρακάς)
Οκτώβριος-Νοέμβριος

Πεπονιά 20-40 200 ή 25-30* Ιανουάριος-Μάρτιος Μάρτιος-Ιούνιος 100-120 80-100 120

Πιπεριά 150-175 20-30 - Ιανουάριος-Μάρτιος 60-90 40-50 150

Μάρτιος-Απρίλιος ή
Σπανάκι 100-175 2.000-3.000 - 10-15 40-70
Ιούλιος-Οκτώβριος
Δεκέμβριος-Μάρτιος
Τομάτα 250-300 25* - 80-100 45-50 120
ή Ιούνιος-Αύγουστος

*Ποσότητα σπόρου που χρειάζεται για σπορά και μεταφύτευση σποροφύτων

Πίνακας 2. Αριθμός των ημερών που χρειάζεται ο σπόρος για να φυτρώσει και αριθμός ημερών που χρειάζεται
το σπορόφυτο από το φύτρωμα μέχρι τη μεταφύτευση στον αγρό ή στο θερμοκήπιο

Ημέρες που χρειάζεται ο σπόρος Ημέρες που χρειάζεται το Θερμοκρασία °C

Λαχανοκομικό είδος να φυτρώσει σπορόφυτο μέχρι
(Προβλαστήριο) τη μεταφύτευση Ημέρας Νύχτας
Λάχανο 2 42 21-22 9
Μελιτζάνα 4 39 22-24 17
Πεπονιά 2 31 21-23 17
Πιπεριά 5 45 22-24 17
Τομάτα 3 33 20-24 14

Πίνακας 3. Αριθμός φυτών που καλλιεργούνται σε ένα στρέμμα και μέση παραγωγή ενός στρέμματος

Αριθμός φυτών που Παραγωγή από

Λαχανοκομικό είδος
καλλιεργούνται σε ένα στρέμμα ένα στρέμμα (κιλά)
Λάχανο 2.500-3.000 3.000-3.500
15.000-18.000 νάνα 1.000-1.500 νάνα (Υ)
Λαχανοκομικό φασόλι
4.000-6.000 αναρριχώμενα 2.000-2.500 (Θ)
2.500-3.000 (Υ)
Μελιτζάνα 1.600-2.500
7.000-8.000 (Θ)
Μπάμια 3.500-4.000 800-1.200
Μπιζέλι ή Αρακάς 40.000-45.000 1.000-1.500
500-600 αυτόρριζα ή 300 εμβολ. (Υ) 2.500-3.500 (Υ)
Πεπονιά
1.500-1.600 (Θ) 4.500-7.000 (Θ)
3.000-4.000 (Υ) 4.000-5.500 (Υ)
Πιπεριά
1.750-2.500 (Θ) 8.000-12.000 (Θ)
Σπανάκι 100.000-150.000 1.500-2.000
1.000-1.800 (Υ) 4.500-7.000 (Υ)
Τομάτα
1.800-2.500 (Θ) 10.000-15.000 (Θ)

(Υ): Υπαίθρια καλλιέργεια

(Θ): Θερμοκηπιακή καλλιέργεια

Εγχειρίδιο καλλιέργειας κηπευτικών ειδών για μικροκαλλιεργητές

 ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ
ΚΕΝΤΡΟ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Τηλ. 2310471544, 2310471110, Φαξ. 2310473024, E-mail: dir.kge@nagref.gr

Πίνακας 4. Μέση ποσότητα λιπάσματος που χρησιμοποιείται για την καλλιέργεια ενός στρέμματος1
Χημική λίπανση (κιλα/στρεμμα)
Λαχανοκομικό είδος
Βασική2 Επιφανειακή
Ν 4-5
Στο στάδιο σχηματισμού της ροζέτας
Ν 10-12 Ρ205 3-5
Λάχανο Ρ205 5-7
Κ20 10-15 Στο στάδιο σχηματισμού της κεφαλής
Κ2O 2-3
Μετά το σχηματισμό της κεφαλής
Ν 5-15
Λαχανοκομικό φασόλι Ρ205 15-20 -
Κ20 10-20
N 2,5-5,0 N 2,5-5,0
Μελιτζάνα Ρ205 20-30 Κ20 7,5-10
Κ20 7,5-10 Σε 2-3 δόσεις μετά από κάθε συγκομιδή
Ν 6-8 Ν 8-10
Μπάμια Ρ205 10-15 Κ20 4-6
Κ20 8-10 Σε 2-3 δόσεις μετά την καρπόδεση

Ν 3-6
Μπιζέλι (αρακάς) Ρ205 6-12 -
Κ20 6-15

Ν 7,5-10 Ν 7,5-10
Πεπονιά Ρ205 10-15
Κ20 20-25 Όταν αρχίσουν να αναπτύσσονται οι βλαστοί 2ης τάξης

Ν 6-8 Ν 5-6
Πιπεριά Ρ205 8-10 Κ20 3-5
Κ20 8-10 Σε δόσεις μετά από κάθε συγκομιδή
Ν 5-8 Ν 10-12
Σπανάκι Ρ205 3-5
Κ20 15-20 Σε δόσεις κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των φυτών

Ν 5-10 Ν 5-10
Τομάτα Ρ205 15-20 Κ20 10-12,5
Κ20 10-12,5 Σε δόσεις μετά από κάθε συγκομιδή
1
Η ποσότητα λιπάσματος είναι ενδεικτική. Για την ορθότερη εφαρμογή της λίπανσης (προστασία περιβάλλοντος, εξοικονόμηση χρημάτων)
συστήνεται να προηγείται εδαφολογική ανάλυση
2
Πριν ή κατά τη σπορά/μεταφύτευση

Εγχειρίδιο καλλιέργειας κηπευτικών ειδών για μικροκαλλιεργητές