PEDAGOŠKI FAKULTET

STUDIJSKI PROGRAM SPECIJALNA EDUKACIJA I SOCIJALNA

REHABILITACIJA

SOCIOKULTURALNA TEORIJA VIGOTSKOG

Seminarski rad iz predmeta Razvojna psihologija

PROFESOR STUDENT

Prof. dr Vojko Radomirović Una Savić

DEF-091/19

Banja Luka, 2019. godine.

SADRŽAJ

UVOD........................................................................................................................4
1. Biografija Lava Vigotskog..................................................................................5
2. Sociokulturalna teorija Vigotskog.......................................................................6
2.1 Socijalna interakcija......................................................................................6
2.2 Posrednik u učenju........................................................................................7
2.3 Zona narednog razvoja..................................................................................8
3. Kritike i nedostaci teorije Vigotskog..................................................................9
ZAKLJUČAK..........................................................................................................10
LITERATURA........................................................................................................11

2
UVOD

„Učenje je samo onda dobro kada prethodi razvoju. Tada se ono budi i izaziva cijeli
niz funkcija koje sazrevaju i nalaze se u zoni narednog razvoja. Time se razlikuje
obučavanje dijeteta od dresure životinja.“

Lav Vigotski, rođen u sovjetskoj Bjelorusiji, kao intelektualac je sazreo u vrijeme

sovjetske komunističke revolucije, živio je kratak život i dao izvanredno plodni i
originalni doprinos razvoju psihologije, sa uplivom dijalektičkog materijalizma ali i
jakom ličnom notom. Rođen iste godine kada i Pjaže, sa prilikom da čita rane Pjažeove
radove, Vigotski postavlja osnove sovjetske psihologije, dok se paralelno razvijaju
zapadnjačke psihološke teorije do kojih radovi Vigotskog dopiru tek sedamdesetih godina
XX vijeka i postaju veliki hit. Psiholog Vigotski se bavi mnogim pitanjima: pitanjem
porijekla jezika i veze misli i jezika, psihologijom umijetnosti, porijeklom viših
kognitivnih funkcija čovjeka, učenjem i vezom učenja sa razvojem ličnosti,
defektologijom i drugim temama.

Izučavajući jezik Vigotski zaključuje da su znakovni sistemi (i jezik sam) socijalna

tvorevina, sa prvobitnom komunikativnom funkcijom, ali da se oni preobraćaju u
sredstva za unutrašnju organizaciju pojedinaca. Više mentalne funkcije su socijalnog
porijekla. Pedagoška teorija Vigotskog obilježena je zaključkom Vigotskog da društvena
interakcija igra glavnu ulogu u razvoju jezika, svijesti i mišljenja, te da su svijest i
mišljenje proizvod socijalizacije. Za razliku od Pjažea koji misli da mentalni razvoj treba
da prethodi učenju, Vigotski misli da učenje treba da utiče na razvoj i da prethodi
razvoju.

3
 1. Biografija Lava Vigotskog

Lav Vigotski jedan od utemeljivača sovjetske psihologije i osnivač kulturno istorijske

psihologije, koji je predložio sociokulturalni model mentalnog razvoja. Taj model
odražava vjerovanje u socijalnu i kulturalnu osnovu individualnog razvoja u okviru
istorijske perspektive.

Lav Vigotski je rođen u Oršu u Ruskoj Imperiji. Sve do 1924. godine nije se bavio
psihologijom, već književnom kritikom, teorijom književnosti i umjetnosti i lingvistikom.

Postao je naučni saradinik reformisanog Intituta za psihologiju u Moskvi, gdje je započeo

istraživanja iz kojih će razviti kulturno-istorijsku koncepciju psiholoških pojava.

U svom prvom radu iz 1924. istražuje psihološke karakteristike čovjeka, i govorio je da

pored ličnog postoji i istorijsko i socijalno istorijsko iskustvo.

Osnovnu koncepciju o problemima svijesti furmuliše u istom članku. Tokom 1928. i

1929. bavio se problemima kulturnog razvoja dijeteta, a smatra se da je do 1930. uobličio
svoju kulturno-istorijsku teoriju psiholoških pojava.

Lav Vigotski umro je 1934. godine u Moskvi od tuberkuloze, ne dočekavši izlazak iz

štampe svoje djelo „Mišljenje i govor“.

Najpoznatija djela Lava Vigotskog:

 Osnovi defektologije, 1986.

 Psihologija umetnosti, 1925.
 Problemi kulturnog razvitka dijeteta 1928.
 Psihološke lekcije, 1932.
 Mišljenje i govor, 1934.

4
 2. Sociokulturalna teorija Vigotskog

Teoriju socijalnog razvoja uobličio je dvadesetih godina dvadesetog vijeka. Ova teorija
često se naziva i kulturno-istorijska teorija. Lav Vigotski govori da je ljudski kognitivni
razvoj rezultat interakcije između individue i društva. Kroz ovakvu interakciju djeca uče
postepeno i kontinuirano od svojih roditelja i učitelja. Tako da dolazimo do zaključka da
po Vigotskom socijalna interakcija ima ključnu ulogu u kognitivnom razvoju. Ovakvo
učenje može da varira od kulture do kulture zbog raznolikosti običaja i kulture življenja.

Prema Vigotskom postoje dvije vrste mentalnih funkcija:

1. NIŽE MENTALNE FUNKCIJE – one sa kojima smo rođeni, koje su prirodne za
čovjeka i koje su genetski određene. (spontana pažnja, mehaničko pamćenje, mišljenje u
slikama...)
2. VIŠE MENTALNE FUNKCIJE – one koje se razvijaju kroz socijalnu interakciju, po
Vigotskom što je bolja socijalna interakcija to je više znanja, bolji kognitivni razvoj,
bolje snalaženje u nepoznatom, uopšteno postiže se snažna mentalna funkcija. (voljna
pažnja, logičko pamćenje, pojmovno mišljenje...)

Sociokulturalna teorija Vigotskog oslanja se na 3 temeljne postavke:

1. SOCIJALNA INTERAKCIJA
2. POSREDNIK U UČENJU
3. ZONA NAREDNOG RAZVOJA

2.1 Socijalna interakcija

Prema Vigotskom zajedno sa jezikom i socijalnim ulogama, socijalna interakcija igra

glavnu ulogu u procesu kognitivnog razvoja. Suprotno kasnijoj teoriji kognitivnog

5
razvoja po stupnjevima Pijažea, gdje razvoj prethodi učenju, Vigotski je zauzeo stajalište
da učenje prethodi razvoju. U njegovoj teoriji um nije predstavljen kao nezavisan od
socijalnog i kulturalnog konteksta. Socijalna interakcija ovdje znači da će kompetentan
član nekog društva eksterno naučene procese internalizirati i njima podučiti manje
kompetentne članove društva.

Prema Vigotskom govor igra glavnu ulogu u metalnom razvoju, te je govor je osnovni
„alat“ sa kojim odrasle osobe prenose informacije i znanja djeci.

Po Vigotskom govor možemo da podjelimo u 3 forme:

1. GLASNI (socijalni) GOVOR :

(npr. komunikacija koju ljudi koriste kada razgovaraju sa drugim ljudima)
2. EGOCENTRIČNI GOVOR :
(npr. govor u kome dijete govori sebi kao da govori naglas, neke svoje aktivnosti
propraćuje govorom)
3. TIHI (unutrašnji) GOVOR :
(npr. govor koji je u početku glasan, a kasnije postaje privatni)

2.2 Posrednik u učenju

Posrednik u učenju (PUU) - termin koji se odnosi na osobu ili mašinu, koji u odnosu na
učenika ima više znanja i vještina u nekom zadatku, procesu ili konceptu.
Ta osoba može pomoći djetetu da nauči nove zadatke i koncepte, ali sve dok ti zadaci i
koncepti ne prelaze granicu narednog razvoja.
To su npr. : roditelji, djeca, trener, učitelj/nastavnik, mobilni telefon, kompjuter, video
materijal...
Često se smatra da posrednik u učenju mora da bude starija osoba, roditelj, učitelj ili neki

6
stručnjak.
Po tradicionalnom modelu posrednik u učenju jeste starija osoba, ali to mogu biti i naši
prijatelji, mlađe osobe, čak i neki električni uređaji.
Npr. majka nauči plesne korake rumbe, jer ju je njena kćerka naučila tu vještinu.

2.3 Zona narednog razvoja

Zona narednog razvoja (ZNR) - termin koji opisuje područje između učenikove
mogućnosti da izvrši zadatak uz vodstvo ili suradnju i mogućnosti da ga izvrši sam.
ZNR je 'mjesto' gdje se učenje događa.
Motivacija (za ulaženje u ZNR) leži u opažanju da će dijete često moći završiti uz pomoć
ostalih one zadatke koje ne može završiti sam.
Zona narednog razvoja je razlika između djetetovog sadašnjeg razvojnog nivoa i
njegovog potencijalnog razvojnog nivoa, gdje će njegov kognitivni razvoj doći do
vrhunca kroz socijalne interakcije.
Prema Vigotskom dvoje djece može biti na istom razvojnom nivou, ali kada jedno od njih
dobiva primjereniju pomoć odraslih, ono će moći riješiti više problema nego ono drugo.
Ova vrsta rada je prema Vigotskom je mnogo važnija od rada samog djeteta, kao i od
rada koji se mjeri testom inteligencije.

Zona narednog razvoja ima dvije značajne metode rada:

1. „Podizanje skela“ je metoda koja zahtijeva da instruktor (učitelj) pokazuje primjerima

kako riješiti neki problem odnosno zadatak. Kontroliše okolinu učenja kako bi učenik
mogao korak po korak da širi svoju bazu znanja.

7
2. Recipročno učenje je veoma uspješna metoda učenja, ona daje mogućnost otvorenog
dijaloga između učenika i učitelja koja ide dalje od samo jednostavnog pitanja i
odgovora.

2.GENERISANJE
1.REZIMIRANJE 3.POJAŠNJENJE 4.POVEZIVANJE
PITANJA

1. (u zadatom tekstu učenici izvlače najbitnije informacije)

2. (učenici izvlače pitanja iz informacija koje su naznačili da su bitne i nove)
3. (učenici pokušavaju da razjasne koncept ili pojmove koje ne znaju)
4. (učenici povezuju sve nove pojmove sa svojim prethodnim saznanjima)

3. Kritike i nedostaci teorije Vigotskog

 ona ne uzima u obzir polne razlike

 Vigotski podcjenjuje mogućnosti i zanemaruje ličnu ulogu u učenju
 ne bavi se problematikom načina na koji vanjski svijet postaje dio uma
 vrijednost rada koji djeca zajedno postignu može dovesti do toga da djeca postanu
lijena i očekuju pomoć čak i kada nešto mogu postići sama
 nikada nije potvrdio svoju teoriju nekim posmatranjem ili adekvatnim testiranjem
 socijalna interakcija je ključ svega, ali Vigotski nigdje nije naveo koji tipovi
socijalne interakcije su najbolji za učenje

8
ZAKLJUČAK

Tragajući za razvojnim osnovama mišljenja i govora Vigotski otkriva da je značenje

pojava koja pripada i govoru i mišljenju. Otuda govoru treba pripisati ne samo
komunikativnu već i signifikativnu funkciju.
Odnos misli i riječi je proces: od misli ka riječi i od riječi ka misli. Međutim, jedinica
misli i jedinica govora se ne podudaraju. Za Vigotskog pisani i unutrašnji govor su
monološke vrste govora. U pisanom govoru se sve mora rečima saopštiti i zato je on
"najrečitiji, najtačniji i najrazvijeniji vid govora". On je od početka povezan sa
svjesnošću i namjernošću. Teorija Vigotskog o nastanku unutrašnjeg govora od
egocentričnog glasnog govora poslužila je sljedbenicima kao osnova za teoriju o etapnom
formiranju umnih radnji. Vigotski prethodna tumačenja zasniva na svojoj kulturno-
istorijskoj teoriji razvoja, a nastanak govora je najneposredniji izraz istorijske prirode
ljudske svijesti.

Četiri osnovna i glavna principa koja zaokružuju ovu teoriju su:

1. Djeca grade svoje znanje
2. Učenje vodi ka razvoju
3. Govor igra glavnu ulogu u mentalnom razvoju
4. Razvoj ne može da se razdvoji od socijalnog konteksta

9
LITERATURA

Prof.dr. Nešić, B., prof.dr. Radmanović, V. (2000) „Osnove razvojne psihologije“,

Jagodina
Dr. Božin, A. (2008). „Razvojna psihologija – odabrane teme“, Nezavisni univerzitet
Banjaluka
Riddle, E. M. (1999.) „Lev Vygotsky’s social development theory“
Skupnjak, D. (2012). „Teorija razvoja i učenja L. Vygotskog, U. Bronfenbrennera i R.
Feuersteina kroz prikaz slučaja“
Raboteg-Šarić, Z. (2007). „Uvod u razvojnu psihologiju“, Zagreb
http://www.voppsy.ru/journals_all/issues/1996/965/965137.htmhttp://www.nakladaslap.c
om/public/docs/knjige/Psihologija%20cjelozivot%20razv%20-%20pog.pdf

10