Περίοδος Β', τεύχος 168, Παρασκευή 2 Ιανουάριου 198CL

ΕΛΛΑΔΑ -
ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ
Jfl Λ3 ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
U JÇT*

A / aV>_ -4r Γράψουν:

^ ^\ y • Ν. Αλιβιζάτος
âté

*tί ï'fV‘ • Π. Καζάκος

[Isl ·j l • Κ. Καλλιγάς
• Σπ. Νικολάου
■Ave i f
s*i 1« . .. >» • Αλ. Ξύδης
ί Ί

P
•Κ . Σημίτης
H

··' 1 \ -**«3
«t ϊ>. ‘
* Jy
• Δ. Σκάλος
' *
h. ..& a

Πυρκαγιές
και Πολιτική
Πληθωριστικός
Προϋπολογισμός

II

• ιΗ-ί*

, h H l»

!m m
 ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ Μ Η Ν Α
ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ
ΒΑΣΙΛΗ ΔΟΥΛΗ
ΑΠ ΑΝΤΑ Β ΤΟΜΟΣ

Ο Λ Ι Γ Α T I N A ΠΕΡΙ Τ Η Σ Ζ Ω Η Σ
ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΚΑΤΡΑΜ ΑΔΟΥ

: Α Π Ο Κ Ρ ΙΑ Τ ΙΚ Ο Ξ Η Μ Ε Ρ Ω Μ Α
.1 Β Ο Λ Τ Α ΣΤ A Π Ε Ρ Α Σ Μ Ε Ν Α
J Π Α Ρ Α Μ ΙΛ Η Τ Ο
5 Μ ΑΡΑΜ ΠΟΥ

ΕΚ ΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ « Κ ΕΔ Ρ Ο Σ·

ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΔΕΛΗΓΙΩΡΓΗ ΒΑΣΙΛΗΣ ΔΟΥΛΗΣ

ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ Θ Ρ Η Ν Ο Σ Α Ν Δ ΡΟ Γ Υ Σ ΟΛΙΓΑ TINA ΠΕΡΙ ΤΗ Σ Ζ Ω Η Σ
πεζογραφήματα Ιδεολογικό ρομάντζο ΤΟ Υ Α Ν Τ Ω Ν Η Κ ΑΤΡΑΜ ΑΔΟΥ
(πεζογρ.) ΑΠΑΝΤΑ Β ’ ΤΟΜΟΣ
Π Ε Π Η Λ. Δ Α Ρ Α Κ Η
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΙΧΛΜΛΙΛΙΙΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ

Π ΕΤΡΟ Σ ΣΚΛΑΒΟΧΩΡΙ
ΛΛΡΖΕΧΤΑΣ ΠΡΟΣ ΟΦΡΥΝΙΟ
ΜΥΗΙΙΤΟΙΉΜ Λ ΙΣΤΟΡΗΜΑ

4
ΚΕΔΡΟΣ 1980
ΚΕΛΡΟΣ ΚΕΔΡΟ Σ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ ΠΕΠΗ Λ. ΔΑΡΑΚΗ

ΠΕΤΡΟ Σ ΔΑΡΖΕΝΤΑΣ Π ΡΟ Σ Ο Φ Ρ Υ Ν ΙΟ ΣΚ Λ ΑΒΟ Χ Ω ΡΙ
Μυθιστόρημα (Ιστόρημα) (Μυθιστ.)

ΔΜΜΗΤΡΜ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΜΑΡΩ ΔΟΤΚΑ

ΕΛ Η Μ η πηγαδα
κ ά τ ι, ά ν θ ρ ω π ο ι.
κ λ ιμ α κ τ ή ρ ιο ς
I t lI I M V H C S a t iM a l
iM iiir - * - —
ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

IL · TrrTHIKJOÎH

1
kE-ΔΡοι; ΚΕΔΡΟΣ 1980

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΜΑΡΩ ΔΟΥΚΑ ΓΙΩΡΓΟΣ Τ. ΜΕΪΜΑΡΙΔΗΣ

ΕΛ ΝΤΑΜΠΛ Η ΠΗΓΑΔΑ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
(Μυθιστ.) (Διήγημα) Χρονικό

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ
Γ Ε Ω Ρ Γ ΙΟ Υ Γ Ε Ν Ν Α Δ Ι Ο Υ 6 (Πάροδος ’ Ακαδημίας) Τηλ. 3615783
 ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΗ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ
Δημοχάρους 60
’Αθήνα 601
Τηλ: 732.713-732.819
•
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΟ
ΑΝΤΗΝΩΡ:
Ο καινούριος χρόνος και η αναμέτρη­
ση .......................................................
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ.................................
ΑΝΤΙ ■ΘΕΣΕΙΣ.....................................
Π. ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ:
Η συζήτηση στη Βουλή για τα ΑΕΙ___
ΧΡ.ΚΥΡΙΑΖΗ: Ο φόβος, τα όρια της
καταστροφής, η πολιτική..................
Κ. ΚΙΤΣΟΥ: Ελλειμματικός, πληθωρι­
στικός, παραπλανητικός-ο προϋπολο­
γισμός................................................. 13
Γ. ΙΩΑΝΝΟΥ: Ο Ευρωπαίος............... 16
ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΟΚ ■Έ ρ ε υ ν α ............. 17-37
Κ. ΣΗΜΙΤΗ: Το Ευρωπαϊκό Κοινοβού­
λιο: πρόοδος ή παγίδα;......................
Ν. ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΥ: Μετά την ένταξη - ε­
νίσχυση ή αποδυνάμωση των δημο­
κρατικών θεσμών;..............................
Π. ΚΑΖΑΚΟΥ: Οι θεσμικές συνέπειες
της ένταξης στον αγροτικό τομέα___
ΑΛΕ=. Γ. ΞΥΔΗ: Ελληνική και Κοινοτι­
κή Εξωτερική Πολιτική ......................
ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΙΓΑ: Η στάση της Κοινό­
τητας στο Μεσανατολικό.............
ΣΠ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ: Θριαμβολογίες, ελ­
πίδες και πραγματικότητα .................
ΔΙΟΝ. ΣΚΑΛΟΥ:
Η ενωμένη Ευρώπη των καταναλωτών
ΑΓΓ. ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΥ: Γιατί η Δύση;.......
ΑΝΤΙΘΕΜΑΤΑ
ΔΗ Μ. ΡΑΥΤΟΠΟΥΛΟΥ:
Χιροσίμα, μωρό-μου..........................
ΑΝΩΝΥΜ ΟΥ: Όταν ο Ζαχαρώδης ήρ­
θε στο Μπούλκες................................
ΕΠΙΣΗΜ ΑΙΝΟΥΜ Ε............................
Γ. ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ:Ήχο< από το Λευκό
Πύργο και η αθηναϊκή μουσική ζωή..
ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ.........................
ΔΙΑΛ Ο ΓΟ Σ..........................................
ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ
Το ΑΝΤΙ θα κυκλοφορήσει το επόμενο
τεύχος·του (αρ. 169) την Παρασκευή 16
του Γενάρη 1981.
ΕΞΩΦΥΛΛΟ: Γρηγόρη
Απαισιοδοξία είναι το κυρίαρχο συναίσθημα των Ελλήνων μπροστά στο έ­
τος που έρχεται.
Ιδιαίτερα στους τελευταίους μήνες του 1980 η Δεξιά εγκατάλειψε βαθ­
4 μιαία τους μεταρρυθμιστικούς-της πειρασμούς. Δεν προλαβαίνει πια να κερ­
6
7 δίσει τις εκλογές «παίζοντας» εποικοδομητικά. Θα κάνει, λοιπόν, ζαβολιές.
Θα αφήσει να επιμηκυνθούν μέχρι τη σήψη και την αποσύνθεση όλες οι συγ­
9 κρούσεις. Θα μετατρέψει τους χώρους κοινωνικής διαπραγμάτευσης σε χώ
10
ρους πολιτικής πρόκλησης. Και θα μακραίνει την αβεβαιότητα για το εκλογι­
κό σύστημα και το χρόνο των εκλογών νοθεύοντας τη συγκυρία.
Δύσκολα και επικίνδυνα και για την ίδια και για το πολίτευμα όλα αυτά τα
εγχειρήματα.
Αλλά ούτε στην καθημερινή ζωή, στο έδαφος πέρα από την πολιτική, είναι
δυνατό να βρουν κάποια ανακούφιση οι απλοί πολίτες.
Ας αφήσουμε προσωρινό την επιδεινούμενη και πανθομολογούμενη οικο- ^
νομική κρίση και τους χειρισμούς που κάνει η κυβέρνηση για να ρίξει τα
βάρη-της στους ασθενέστερους ώμους. Ας ρίξουμε μια ματιά στην ποιότητα, >
στην ουσία της κοινωνικής-μας ζωής. i
Η κυβέρνηση έχει μια δεδομένη πολιτική. Στο μέτρο που εξασφάλισε μια
σχετική έστω πλειοψηφία και που συνεχίζει να νομίζει ότι τη διατηρεί είναι
δικαίωμα και υποχρέωσή-της να μετουσιώνει σε πράξη το κοινωνικό-της πι- ι
στεύω.
Πώς να μη σκεφτούμε τα προβλήματα που χρονίζουν, ιδιαίτερα τώρα που 1
μπαίνουμε στον έβδομο χρόνο μετά τη μεταπολίτευση, ακόμη κι αν δεχτούμε >
την αυθαίρετη άποψη ότι το 1974 είναι το έτος μηδέν της Δεξιάς εξουσίας >
18 στη χώρα; Τα προβλήματα που χρονίζουν, όχι γιατί είναι ασυμβίβαστα με 1
την πολιτική λογική της σημερινής εξουσίας αλλά, γιατί οι κυβερνώντες στά­
22 θηκαν απλούστατα ανίκανοι να τα λύσουν:
• Αποκέντρωση: ούτε ένας κρατικός μηχανισμός δε μετακινήθηκε από I
24 την Αθήνα. Εδώ ο ΟΓΑ, εδώ το ΙΚΑ, εδώ οι στρατιωτικές σχολές κι η Ανωτότη I
28 Γεωπονική. Εδώ στο αθηναϊκό αδιέξοδο τα πάντα. Χωρίς γιατρό, χωρίς σχο­
λεία, χωρίς πολιτισμό, συρρικνώνεται η ύπαιθρος.
30 Φ Ρύπανση: τον καθαρό αττικό ουρανό τον θυσιάσαμε από καιρό, ίσως κά­
πως εύκολα. Το σημείο, όμως, που φτάσαμε τα δύο τελευταία χρόνια να μη
32 μπορούν εκατομμύρια εργαζομένων να αναπνεύσουν στο κέντρο της Αθή­
34 νας, πολλές μέρες του μήνα, δε θό ’πρεπε να αποτελέσει ευκαιρία μιας ακό­
36 μα ανθεκτικής προσαρμογής. Φτάσαμε στο σημείο του «μη παρέκει»;
• Συγκοινωνία: ενώ βαθύ μυστήριο καλύπτει το «μέτρο» που οι περισσό­
38
τεροι Αθηναίοι σταμάτησαν πια να πιστεύουν ότι θα δουν στη ζωή-τους, πα­
ραμένει ασύδοτο αλλά και αναπόφευκτο το Ι.Χ. Γεμίζει τους δρόμους, ε ι­
40 σβάλλει στα πεζοδρόμια, ρυπαίνει, θορυβεί, παράγει και αναπαράγει χυ­
43 δαιότητα, κοινωνική επίδειξη και επιθετικότητα.
Ακόμα χειρότερη η ατμόσφαιρα στην επαρχία. Ρουσφέτι, αυθαιρεσία, φό­
44
48 βος του μονοκομματικού κρότους, κάνουν ακόμα πιο επώδυνη την πτώση του
50 βιωτικού επιπέδου.
Χρόνια πολλά
Gî M S D
4
πολίτικο δεκηπενθημερο
Ο Καινούριος Χρόνος και η αναμέτρηση
ΕΙΤΕ ο κ. Κ. Καραμανλής ανακάλυψε την Εηρώπη, είτε «η Ευρώπη
αποφάσισε να επιστρέφει στην Ελλάδα», για να θυμηθούμε μια διατύ­
πωση του πρώην προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κ. Τσάτσου, βέβαιο
είναι πως, από χθές, είμαστε το δέκατο μέλος της Ευρωπαϊκής Οικο­
νομικής Κοινότητας.
ΓΙΑ ΤΟ γεγονός αυτό, το «Α Ν Τ Ι» αφιερώνει, στο σημερινό-του τεύ-
^χος, αρκετές σελίδες. Και ορθά, αφού η ένταξή-μας στην ΕΟΚ — ανε­
ξάρτητα από το πώς τοποθετείται κανείς απέναντι σ' αυτήν — θα επη­
ρεάσει, σε σημαντικό βαθμό, τις μελλοντικές εξελίξεις (πολιτικές, οι­
κονομικές, κοινωνικές, κ.ά.) τη χώρας-μας.
Α Λ Α Α το 1981 είναι έτος εκλογών. Και για την κυβέρνηση του κ. Γ.
Ράλλη, η ένταξη είναι φυσικό να έχει την εκλογική-της διάσταση. Το
πότε λ.χ., θ’ αρχίσουν οι «εισροές» από τα λογής κοινοτικά ταμεία, εί­
ναι ένα στοιχείο που θα πρέπει να συνεκτιμηθεί μαζί με τις κυβερνητι­
κές (προεκλογικές) παροχές, το ύψος του πληθωρισμού, τη λαϊκή δυ­
σαρέσκεια, κ.ά., προκειμένου να καθορισθεί ο χρόνος των εκλογών.
Μάιος ή Νοέμβριος
ΑΝ ΘΑ πιστέψουμε τη «γνώ ση» ή τη «διαίσθηση» των περισσότε­
ρων μελών του υπουργικού συμβουλίου, από Μητσοτάκη μέχρι Αν-
δριανόπουλο, για τον κ. Ράλλη δεν υπάρχει θέμα «επιλογής» του χρό­
νου των εκλογών: «Ο ι εκλογές θα γίνουν το φθινόπωρο, με την εκπνοή
της θητείας της παρούσης Βουλής».
ΑΝ ΘΑ πιστέψουμε, αντίθετα, την «Εξόρμηση», που επικαλείται
δικές-της — αποκλειστικές — πληροφορίες, οι βουλευτικές εκλογές
θα γίνουν «τη ν τελευταία Κυριακή του προσεχούς Μαΐου», με βάση α­
πόφαση που πάρθηκε σε «μυστική σύσκεψη» ολιγάριθμων στελεχών
της «Νέας Δημοκρατίας», υπό την προεδρία του αρχηγού του κόμμα­
τος κ. Ράλλη.
ΜΕ ΤΗ χρονική αυτή πρόβλεψη του ΠΑΣΟΚ, διαφωνούν οι λογής
κυβερνητικοί εκπρόσωποι. Ορισμένοι, μάλιστα, σημειώνουν πως στο
ημερολόγιο, για τον καινούριο χρόνο, που κυκλοφόρησε το ΠΑΣΟΚ,
το σύνθημα «ΨΗΦΙΣΕ Π ΑΣΟ Κ» επαναλαμβάνεται μέχρι τον ερχόμε­
νο... Ιούλιο, « πράγμα που σημαίνει ότι ο Μάιος δεν είναι μήνας εκλο­
γώ ν»!
Α Λ Λ Α είτε γίνουν οι εκλογές τον Μάιο ή τον Σεπτέμβριο ή το Νο­
έμβριο, βέβαιο είναι πως όλα τα κόμματα ετοιμάζονται για την εκλογι­
κή αναμέτρηση: *
Η «Ν ΕΑ ΔΗ Μ Ο Κ ΡΑΤΙΑ», παρά την αναμφισβήτητη άνοδο της πο­
λιτικής επιρροής του ΠΑΣΟΚ, εξακολουθεί να πιστεύει πως «θα είναι
και πάλι πρώτο κόμμα»...Τα στελέχη-της, ωστόσο, αναγνωρίζουν πως
οι εκλογές του 1981 διαφέρουν αισθητά από τις εκλογές του 1977, αφού
το « άνοιγμα της ψαλίδας από το δεύτερο κόμμα», θα είναι, τη φορά αυ­
τή, πολύ μικρότερο. Συνεπώς, τα στελέχη αυτά δέχονται πως, αν η
« Ν . Δ . » στις εκλογές του 1977, μπόρεσε με το 42% των ψήφων, να
ΟΛΟΙ Σ.ΕΡΟΥ ΜΕ ΚΙ ΟΛΟΙ ΕΜΕΙΣ
Μ Π Α ΙΝ Ο Ν Τ Α Σ Σ Τ β Ν [? (θ )β £ δΕΡΟΥΜΕ ΠΕΣ ΤΑ ΠΡΑΜΑΤΑ
ΚΑΤΙ ©'ΑΛΛΑΖΕΙ.,. ΔΕΝ ΘΑ ΠΑΝ ΣΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ
4
συγκεντρώσει το 56% περίπου των εδρών, τη φορά αυτή, θα χρειασθεί,
για να συγκεντρώσει το ίδιο ποσοστό εδρών, όχι πια το 42% των ψή­
φων, αλλά το 46-47% τουλάχιστον, εφόσον η δύναμη του ΠΑΣΟΚ,
κατά τους υπολογισμούς πάντοτε της «Ν .Δ .» , μπορεί ν’ ανέβει από το
25% των προηγούμενων εκλογών, στο 30% περίπου. Αλλά αυτή ακρι­
βώς η σμίκρυνση της ψαλίδας μεταξύ πρώτου και δεύτερου κόμμα­
τος, με άμεση συνέπεια τη σμίκρυνση της ψαλίδας μεταξύ ποσοστού
ψήφων και ποσοστού εδρών, ταράζει τον ύπνο τω ν ηγετών της
«Ν .Δ .», που προσπαθούν, απεγνωσμένα, όπως έγραψε η «Α Υ Γ Η », να
καταρτίσουν το.«ευρύτερο δυνατό ψηφοδέλτιο — από Θεοτόκη, μέχρι
Μπαλ τατζή».
ΣΕ ΑΝΤΙΘΕΣΗ με το τί πιστεύει η «Ν .Δ .», το ΠΑΣΟΚ προετοιμά­
ζεται και συμπεριφέρεται σαν κόμμα εξουσίας. Ο ίδιος ο Α. Παπαν-
δρέου, εξαγγέλλει ότι το ΠΑΣΟΚ θα υπερκεράσει το σημερινό κυβερ­
νητικό κόμμα κατά δέκα τουλάχιστον ποσοστιαίες μονάδες και θα εί­
ναι η αυριανή κυβέρνηση της Ελλάδας, που « μπορεί να μετατρέψει το
όραμα της αλλαγής σε χειροπιαστή πραγματικότητα». Φυσικά, πολλά
λέγονται και γράφονται, τις μέρες αυτές, για το ΠΑΣΟΚ, για τη «μ ε­
τριοπάθεια» ή τη «στροφ ή» του προέδρου-του, κλπ. Το χριστουγεννιά­
τικο «Βήμα», μάλιστα, με άρθρο συνεργάτη-του, με αφορμή την πρό­
σφατη συζήτηση στη Βουλή για την κρίση στην ανώτατη παιδεία, έ­
γραψε, πως ενώ ο κ. Ράλλης εμφανίσθηκε σκληρός, ο κ. Α. Παπαν-
δρέου, αντίθετα, « αιφνιδίασε με τη μετριοπάθειά-του». Τη « μετριοπά­
θεια» αυτή του προέδρου του ΠΑΣΟΚ στη Βουλή, ορισμένοι παρατη­
ρητές συνδυάζουν με το πρόσφατο ταξίδι-του στο Λονδίνο και τη λα­
χανιασμένη προσπάθεια που κατέβαλε το Γραφείο Τύπου του Π Α ­
ΣΟΚ, στην Αθήνα, να «συμ πληρώ σει» ορισμένες δηλώσεις του κ. Πα-
πανδρέου στην Αγγλία, αναφορικά με την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ. Ό πως
κι αν έχει το πράγμα, κι ενώ δε μπορεί κανείς να δεχθεί αβασάνιστα το
γενικό αφορισμό ότι «κάθε κόμμα που οδεύει προς την εξουσία, βάζει
νερό στο κρασί-του», από την άλλη, δε μπορεί ν’ αγνοήσει το γεγονός
ότι, τη στιγμή αυτή, μέσα στους κόλπους του ΠΑΣΟΚ, αναπτύσσον­
ται μια σειρά διεργασίες που, αν δε θέτουν υπό αμφισβήτηση τη διακή­
ρυξη της «3 του Σεπτέμβρη 1974», επιχειρούν, οπωσδήποτε, κάποιες
ανατοποθετήσεις σε νευραλγικούς τομείς της εθνικής και πολιτικής-
μας ζωής.
Τα άλλα π ο λιτικά κόμ μ ατα
Α Λ Λ Α , εκτός από τη « Ν .Δ .» και το ΠΑΣΟΚ, ενόψη εκλογών προε­
τοιμάζονται και τα άλλα κόμματα. Και, ως προς το χώρο του κέν­
τρου, δεν υπάρχουν αξιόλογες εξελίξεις, πέραν από τις, κατά καιρούς,
διαψεύσεις του κ. Μαύρου, ότι δεν προτίθεται να προσχωρήσει στο
ΠΑΣΟΚ. Τα συνέδρια των δύο άλλων κεντρώων κομμάτων, της Ε-
ΔΗ Κ και του ΚΟΔΗΣΟ, δε μπόρεσαν ν’ ανοίξουν οποιοδήποτε δρόμο
Π'ΑΥΤΟ Kt ΗΜΕΙΣ Θ Α ΑΓΩΝΙΣΤΟΥΜΕ
ΑΚΟΥΡΑΣΤΑ ΓιΑ ΤΝ Ν ΑΛΛΑΓΉ ΘΑ*
ΔΙΑΒΑΣΟΥΜΕ ΚΙ ΑΛΛΟ ΕΝΑ ΑΦΙΈΡΩΜΑ
για τη συνένωση των κεντρώων κομμάτων. ( Αλλο τόσο, δε φαίνεται
να μπορεί να εξασφαλίσει τη συνένωση αυτή η «Παράταξη
Κέντρου»,του κ. Γ. Μαύρου).
ΩΣ ΠΡΟΣ τα δύο κομμουνιστικά κόμματα της χώρας, το μεν ΚΚΕ
προσπαθεί να συγκροτήσει εκλογικό μέτωπο της «παραδοσιακής αρι-
στεράς» (χωρίς τη συμμετοχή, φυσικά, του ΚΚΕ εσ.), το δε ΚΚΕ εσ. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ Σάββατο 20
Τρίτη 16 • 3.30 ξημερώματα. Πυρκαγιά στου
να πραγματώσει την αυτοτελή-του κάθοδο στις εκλογές, με τη συνερ­ «Κ Α Τ Ρ Α Ν Τ Ζ Ο Υ » και στο «Μ Ι­
• Μετά από πρόταση της ΚΝΕ και
γασία δυνάμεων που, ενώ δεν ανήκουν στην κομματική-του δύναμη, της Ν. ΠΑΣΟΚ αποφασίστηκε ο τερ­ ΝΙΟΝ». Την ενέργεια θα διεκδικήσει
ανήκουν, με την πλατιά έννοια του όρου, στον ανανεωτικό χώρο. Για ματισμός των καταλήψεων σε τρεις λίγες ώρες αργότερα ο «Οχτώβρης
σχολές του Ε.Μ.Π. ’80».
το ΚΚΕ, δύο είναι οι βασικοί-του στόχοι: πώς να εξαφανίσει, τουλάχι­ • Στη συζήτηση στη Βουλή για την
• Με συμμετοχή εκατοντάδων χιλιά­
στον κοινοβουλευτικά, το ΚΚΕ εσ. (ο στόχος αυτός, με απόλυτη προ­ δων Πολωνών, του Προέδρου της Πο­ κατάσταση στην Ανώτατη Παιδεία, οι
τεραιότητα, έχει κατέβει ήδη, «για ζύμωση» στην ΚΝΕ) και πώς να λωνίας Γιαμπλόνσκι, του αρχηγού του ηγέτες των πολιτικών κομμάτων συμ­
μπει στη δεύτερη κατανομή (17%). Για την επίτευξη του δεύτερου αυ­ Ναυτικού και άλλων επίσημων, γίνον­ φώνησαν στην ανάγκη εξεύρεσης μιας
ται στο Γκντανσκτα αποκαλυπτήρια κοινά αποδεκτής λύσης. Η πρόταση
τού στόχου, το ΚΚΕ έχει ήδη αποτανθεί σε ορισμένα στελέχη της Ράλλη προβλέπει τη σύσταση διακομ­
του μνημείου των πεσόντων εργατών
Ε ΔΑ , της «Σοσιαλιστικής Πορείας», κ.ά., διαβεβαιώνοντάς-τα πως κατά τις εργατικές διαδηλώσεις και ματικής επιτροπής για το Νόμο-
είτε έτσι, είτε αλλιώς, μπορεί να εξασφαλίσει την εκλογή-τους. Από απεργίες του Δεκέμβρη του 1970. Ο Πλαίσιο.
Λεχ Βαλέσα τόνισε ότι τα συνδικάτα Κυριακή 21
την άλλη, το ΚΚΕ ανησυχεί βαθύτατα απ’ το «ρεύμα Π Α Σ Ο Κ » και, ει­
«πρέπει να μάθουν να κάνουν δια­ • Ο αντιπρόσωπος της ΕΣΣΔ στον
δικότερα, από την «ψυχολογία Νοεμβρίου 1963», όταν μέλη και οπα­ ΟΗΕ Ό λεγκ Τρογιανόφσκι, δήλωσε
πραγματεύσεις αντί για απεργίες».
δοί της Αριστερός ψήφισαν — παρά την αντίθετη κομματική γραμμή • Το Ισραήλ απορρίπτει και πάλι τις ότι δεν υπάρχει απειλή εισβολής της
— τον Γ. Παπανδρέου, « προκειμένου να φύγει η Δεξιά από την εξου­ προτάσεις της Γ.Σ. του ΟΗΕ για την χώρας-του στην Πολωνία.
«πλήρη και άνευ όρων αποχώρηση Δευτέρα 22
σία ». Και φαίνεται πως η πιθανότητα ν’ αναβιώσει η «ψυχολογία» αυ­ • Στη «Λαϊκή Ημερήσια» του Πεκί­
των Ισραηλινών από τα κατεχόμενα
τή, είναι πολύ συγκεκριμένη. Από την πλευρά-του το ΚΚΕ εσ., εντείνει από το 1967 αραβικά εδάφη». νου δημοσιεύεται άρθρο, όπου, για
τη διαφωτιστική-του δουλειά, σε μια προσπάθεια να πείσει ότι η ενότη­ Τετάρτη 17 πρώτη φορά, γίνεται λόγος για «μοι­
τα και το αύριο του κομμουνιστικού κινήματος περνά μέσα από την α­ • Στην ομιλία-του στη Βουλή για τον ραία σφάλματα» που διαπράχτηκαν
προϋπολογισμό, ο Α. Παπανδρέου ζη­ απ’ τον Μάο-Τσε-Τουνγκ κατά τη
νανέωση και ότι, για τον λόγο αυτόν ακριβώς, οι συνδυασμοί του ΚΚΕ τάει την προκήρυξη εκλογών και τονί­ Μορφωτική Επανάσταση.
εσ. θα πρέπει να υπερψηφισθούν. ζει ότι «αποτελεί νέον κίνδυνο για το Τρίτη 23
ΤΕΛΟΣ, στο χώρο της ακροδεξιάς, όλες οι ενδείξεις βεβαιώνουν έθνος η παραμονή της κυβέρνησης • Επιδόθηκε τον Αμερικανό πρέσβη
της Νέας Δημοκρατίας στην εξου­ κ. Μακλόσκι το αντισχέδιο της ελλη­
πως τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά. Η «Εθνική Παράταξη» νικής κυβέρνησης σχετικά με τη γενι­
σία».
βρίσκεται, ουσιαστικά, εν διαλύσει, ενώ το κόμμα του «δοτού», για να • Εκπρόσωπος της Στρατιωτικής Δ ι­ κή συμφωνία'για τις αμερικανικές βά­
πραγματοποιήσει οποιαδήποτε συγκέντρωση στην επαρχία, πρέπει να καιοσύνης, στην Τουρκία, δήλωσε ότι σεις.
στηριχθεί στα... πούλμαν που θα σταλούν από την Αθήνα! Αλλά, δυ­ ασκήθηκε ποινική δίωξη εναντίον Τετάρτη 24
2000 στελεχών και μελών της συνδι­ • Σύμφωνα με είδηση του ιαπωνικού
σχέρειες ανέκυψαν και σε ό,τι αφορά τις σχέσεις του Σπ. Μαρκεζίνη καλιστικής οργάνωσης DISK. πρακτορείου «Κ ιόντο», ο εισαγγελέας
με τους σκληροπυρηνικούς της χούντας, που ζητούν να «έχουν λόγο» Πέμπτη 18 της δίκης των «4 » στο Πεκίνο ζήτησε
στη διαμόρφωση του οικονομικού προγράμματος του κόμματος • Σε έκθεση συμβούλου του προέ­ τη θανατική καταδίκη της χήρας του
(πράγμα που αποκλείει άρδην ο «δ ο τό ς») και, ακόμα, να συντάσσουν δρου Ρήγκαν για την πολιτική κατά­ Μάο-Τσε-Τουνγκ Τσιάνγκ-Τσινγκ.
σταση στην Ελλάδα, αναφέρεται ότι • «Πεσμένη» εμφανίζεται η αγορα­
οι ίδιοι οτιδήποτε σχετίζεται με την « απελευθέρωση των Ελλήνων α­ «η κυβέρνηση Ράλλη δίνει αθέλητα στική κίνηση τις παραμονές των γιορ­
ξιωματικών», όπως αποκαλούν τους χουντικούς κατάδικους του Κο­ την εντύπωση ότι πρόκειται για ένα τών.
ρυδαλλού. μεταβατικό σχήμα διακυβέρνησης και Σάββατο 27
ότι η πιθανή εκλογική επικράτηση του • Τη συνέχιση της απεργίας γι’ άλλο
Τ Α ΔΕΔΟ Μ ΕΝ Α αυτά, φαίνεται να ενισχύουν τη θέση του κ. Ράλ- ΠΑΣΟΚ «δεν ανοίγει αυτόματα και το ένα όήμερο σήμερα μετά τις διακοπές,
λη, στην αντιπαράθεσή-του με το «δεύτερο πόλο εξουσίας», τον κ. Α- δρόμο προς την «εξουσία»!...) αποφάσισαν σε έκτακτη γενική συνέ­
βέρωφ: «Αποδεικνύεται ότι το προέχον σήμερα — φέρεται να υποστη­ • Καλός ο ισλαμισμός, καλύτερος κι λευση οι πρόεδροι των τοπικών Ενώ­
ρίζει ο αρχηγός της « Ν .Δ .» — <5εν είναι οι ψήφοι της εν διαλύσει ακρο­ ο Μωάμεθ, αλλά το σκάκι γιατί άραγε σεων Λειτουργών Μέσης Εκπαιδεύσε-
να απαγορεύεται απ’ τον εγκόσμιο ως.
δεξιάς, αλλά οι ψήφοι του άλλοτε κέντρου» (12%). εκπρόσωπό-του Χομεϊνϊ; Και τα πανε­ • Επικαλούμενοι κάποια εγκύκλιο
πιστήμια; Γιατί άραγε να κατονομά­ της N. Ε. Αθήνα του ΠΑΣΟΚ, ο κ. Α-
ζονται «κέντρα διαφθοράς»; βέρωφ κάνει λόγο για «οδηγίες» —
Παρασκευή 19 του ΠΑΣΟΚ — όμοιες μ’ εκείνες που
Το πλέγμα των προβλημάτων • Πέθανε ο Αλεξέι Κοσίγκιν , ενώ ο συνήθιζε να δίνει το ΕΑΜ και το ΚΚΕ.
Α. Μπρέζνιεφ γιορτάζει την 74η επέ­ Το ΠΑΣΟΚ κατήγγειλε την «εγκύ­
τειο των γενεθλίων-του. κλιο» σαν πλαστή.
ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ, ωστόσο, δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα της χώ­
ρας. Ούτε, φυσικά, το κατεξοχήν πρόβλημα είναι το είδος του... κρέα­
τος που τρώμε, έστω και αν ο «Ριζοσπάστης» περιέγραψε τη χριστου­
γεννιάτικη δυστυχία-μας μ’ ένα θηριώδες, πρωτοσέλιδο εξάστηλο:
«ΚΑΤΕΨ ΥΓΜ ΕΝΟ ΚΡΕΑΣ ΣΤΟ ΓΙΟΡΤΙΝΟ ΤΡΑ Π Ε Ζ Ι»!
ΚΑΙ ΛΕ ΜΟΥΛΕΣ ΑΛβΚΟ
ΣΤΗΝ ΕΟΚ λ.χ., που μπήκαμε, παραμένουμε πάντοτε γυμνοπόδα- Μ6 Tl ΕΦΟΔΙΑ ΜΠΑΙΝΟΥΜΕ ΣΤΗΝ €0Κ;
ροι, χωρίς προετοιμασία, χωρίς προγράμματα, χωρίς στοιχειώδη συν­
τονισμό μεταξύ τω ν διαφόρων υπουργείων... Στο στρατιωτικό ΝΑΤΟ
που επανήλθαμε, καλούμαστε να καταβάλουμε πάνω από 2.200 εκα­
τομμύρια δραχμές, για να καλύψουμε « υποχρεώσεις της χώρας εκ του
Βορειοατλαντικού Συμφώνου»... Στα πάρε δώσε με τους Αμερικανούς,
και προτού ακόμα ενεργοποιηθούν οι συνομιλίες για τις βάσεις, μας
διαμηνύθηκε πως, αντί να εστιάζουμε την προσοχή-μας στις διαφορές
που έχουμε με τη «νατοϊκή Τουρκία», καλό θα ήταν αν συνειδητο­
ποιούσαμε πως ο «εκ Βορρά» κίνδυνος δεν εξέλειπε και πως ο εχθρός
είναι το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Και πλάι σ ’ όλα αυτά, ο Κίσιγκερ
που άρχισε τα πήγαινε έλα στη γύρω περιοχή, η χούντα των στρατη­
γών στην Τουρκία, η σύσταση πως δεν πρέπει κανείς άλλος, πλην της
ΕΣΣΔ, ν’ ασχολείται με τα πολωνικά...
ΟΙ ΚΑΙΡΟΙ, όπως έγραφαν οι παλαιοί, ου μενετοί... Αλλά η ελπίδα
ποτέ δεν εγκατέλειψε όλους αυτούς που αγωνίζονται για ένα καλύτερο
αύριο. Θαρσείν χρη! Για το 1981, το «Α Ν Τ Ι» και ο «Α Ν Τ Η Ν Ω Ρ » εύ­
χονται Καλή Χρονιά!
ΑΝΤΗΝΩΡ Σκίτσο τον Κώστα Μητρόπουλου στο «Βήμα» της Κυριακής, 28.12.1980.

5
αντί - θεσεις______
Η ΑΠΕΡΓΙΑ ΤΗΣ ΟΛΜΕ
Η εκρηκτική κατάσταση στην ανώτατη εκπαίδευση και η συ­
ζήτηση των προβλημάτων-της στη Βουλή έφερε σε δεύτερη μοί­
ρα την απεργία των εκπαιδευτικών της Μέσης Παιδείας και τα
προβλήματα που αναδεικνύει. Η απεργία που αποφάσισε η
ΟΛΜΕ στις 2 Δεκέμβρη συνεχίστηκε μέχρι τις διακοπές των Χρι-
στουγέν\ ων με αιτήματα τη συμπληρωματική αποκατάσταση α­
ποδοχών του 1980, τη θέσπιση απόλυτης μισθολογικής προα­
γωγής, ουσιαστικές φορολογικές ελαφρύνσεις, συνδικαλιστικές
ελευθερίες με την κατάργηση του ν. 643, πενθήμερη βδομάδα
εργασίας, κατάργηση του θεσμού των «πρόσθετων» καθηγητών
και τέλος χορήγηση μιας διατακτικής 5.000 δρχ. το χρόνο σε κά­
θε εκπαιδευτικό για την κάλυψη εξόδων αγοράς βιβλίων.
Ο χειρισμός της απεργίας μέχρι τώρα και η προβολή οικονο­
μικών κυρίως αιτημάτων από τη διοίκηση της ΟΛΜΕ δίνει τη δυ­
νατότητα στην κυβέρνηση να προβάλει, τη δική-της εκδοχή για
τη Μέση Παιδεία και για τους λόγους της απεργίας των καθηγη­
τών σαν τη σωστή αλλά και να προωθήσει, αφήνοντας «εν εξελί­
ξει» την κατάσταση, την πολιτική-της για την αντιμετώπιση των
προβλημάτων των καθηγητών και της Μέσης Παιδείας, όπως
διαμορφώνεται μετά την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.
Η προβολή οικονομικών αιτημάτων και η ανάπτυξη ενός αγώ­
να των εκπαιδευτικών με βάση αυτά δε μας βρίσκει γενικά αντί­
θετους. Όμως, η στήριξη μιας απεργίας κυρίως εκεί και η
εξέλιξή-της με τρόπο που να αναδεικνύει τα οικονομικά αιτήμα­
τα στα κατ' εξοχήν αιτήματα των εκπαιδευτικών, αποκρύπτει τα
αίτια της σημερινής κατάστασης στη Μέση Παιδεία, αλλά και
τον προσανατολισμό που προσπαθεί να επιβάλει η κυβέρνηση
σ' αυτή. Αποδυναμώνονται οι απεργοί καθηγητές — πέρα από
την παράλληλη λειτουργία των απεργοσπαστικών μηχανισμών
— αποστερούνται από μαζικά ερείσματα στους μαθητές, στους
γονείς και στην κοινή γνώμη.
Η συνέχιση της απεργίας με αυτές τις κατευθύνσεις, τείνει να
οδηγήσει στον εκφυλισμό τον αγώνα των εκπαιδευτικών. Η επι­
στροφή των καθηγητών στα σχολεία, αν γίνει με μερική ικανο­
ποίηση αιτημάτων οικονομικού χαρακτήρα, θα δικαιώσει όχι
την απεργία, αλλά όλους όσους «καλοθελητές» θέλουν τη διαιώ­
νιση της σημερινής κατάστασης στη Μέση Παιδεία και πρώτα
απ ' όλα την κυβέρνηση.
1. Η αντιμετώπιση της κατάστασης στη Μέση Παιδεία — καθη­
γητών, μαθητών, γυμνασίων, λυκείων, προγραμμάτων, κατεύ­
θυνσης κλπ. — από τα συλλογικά όργανα των εκπαιδευτικών με
τέτοια άποψη οδηγεί στην αναποτελεσματικότητα τον αγώνα-
τους, αφήνοντας άθικτα τα ουσιαστικά προβλήματα της παι­
δείας και τα πραγματικά αίτιά-της.
2. Μπορούμε, λοιπόν, να παρατηρήσουμε ότι η απεργία, ένα α­
πό τα κύρια όπλα στα χέρια των εργαζόμενων, χρειάζεται να
σ τηρίζεται σε α ιτήμα τα που να αναδείχνουν τα γενικά και βασι­
κά προβλήματα, να συσπειρώνουν ευρύτερες κοινωνικές δυνά­
μεις, έτσι ώστε να μπορούν να καταλήξουν σε νικηφόρα αποτε­
λέσματα για τις προοδευτικές δυνάμεις και τους εργαζόμενους. '
3. Ακόμα ότι η επίλυση των προβλημάτων της παιδείας, που
πάνω σ' α υτά κύριο λόγο έχουν οι εκπαιδευτικοί, δε μπορεί να
αφήσει αδιάφορους τους καθηγητές που και θέση πρέπει να έ­
χουν και τις απόψεις-τους πρέπει να προβάλλουν.
Κι άν υποτεθεί ότι υπάρχουν νομικά κολύματα για να προβά­
λουν ως απεργισκά α ιτή μ α τα τα δομικά προβλήματα της εκπαί­
δευσης, δεν είναι άραγε γνωστό και σωστό ότι ένας ευλύγιστος
και μαχητικά διαρθρωμένος συνδικαλισμός μπ ορεί να θέσει τα
προβλήματα απ οτελεσματικά με χίλιους δυο τρόπους, πέρα α­
κόμα κι α π ' την απ εργία; Έχουν άραγε αναζητηθεί αυτές οι κα­
τευθύνσεις;
Η «ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ» ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ
ΚΑΙ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΕΞΙΑΣ
Δε θα υπάρξει ίσως αντίρρηση στην άποψη ότι το παιχνίδι της
εναλλαγής στην εξουσία π α ίζετα ι και στο εσω τερικό των ίδιων
των πολιτικώ ν κομμάτων, νοούμενων ως οργανωμένων φορέων
άσκησης εξουσίας ή και π ολιτικής επιρροής. Σ την Ελλάδα όμως,
η κρίση ή οι «κατατάξεις» στο χώρο της Δεξιάς, συχνά οδηγούν
σε γενικότερη θεσμική - π ολιτική κρίση ή κενό. Στην περίπτωση
αυτή μας ενδιαφέρουν άμεσα, και πρέπει να παρεμβαίνουμε, οι
μέθοδοι και τα μέσα άσκησης του δικαιώ ματος για την ενδοκομ-
ματική εναλλαγή εξουσίας.
Και πάλι για τον κ. Αβέρωφ ο λόγος: θέλοντας να υπερσκελί-
σει, επί το ορθοδοξότερον, τους πιθανούς κομματικούς
ανταγωνιστές-του στη Ν.Δ., ερμηνεύει, α π ' τα δεξιά, απόσπα­
σμα από την ομιλία του κ. Ράλλη στη Βουλή, για την κατάσταση
στα ΑΕΙ — «μειοψ ηφία φ οιτητώ ν επ ιτυγχάνει με τη βία να τυραν -
νεί τα ΑΕΙ» — και χρεώνει στο ΠΑΣΟΚ μία, αμφίβολης προέλευ­
σης, εγκύκλιο που την ερμηνεύει — και α υτήν — εγκαθιδρύον­
τας ιστορικές συνέχειες και αναλογίες μ ετα ξύ ΕΑΜ-ΚΚΕ και ΠΑ­
ΣΟΚ. Αν εγκαλέσετε στη μνήμη-σας τα περί «μυστικού στρατού»
του ΠΑΣΟΚ θά'χετε ανάγλυφα την εικόνα των «στρατιωτικών»
επιχειρημάτω ν του «απλού αντιπροσώ που — όπως λέει ο ίδιος
— του Έθνους».
Αν λοιπόν, ο κ. Αβέρωφ, θέλει να εξασφαλίσει την ιστορική
συνέχεια της κλασικής ελληνικής Δεξιάς, θα πρέπει να πάρει
υπόψη-του ότι τέτοιου είδους συλλογιστικές και επιχειρήματα,

ΕΤΒΑ: Τα σκάνδαλα αποσιωπούνται
Η «υπόθεση Τριανταφύλλη», δεν είναι
οπωσδήποτε σύμπτωμα μιας «προσωπι­
κής περίπτωσης». Μια σειρά ασφαλείς εν­
δείξεις και στοιχεία πείθουν και τον πιο
καλοπροαίρετο, ότι κάτι σάπιο υπάρχει
στο βασίλειο της ΕΤΒΑ. Στο περασμένο-
του τεύχος το ΑΝΤΙ είχε επισημάνει ορι­
σμένες πλευρές του θέματος «Τριαντα-
φύλλη» σε συνδυασμό με το καθεστώς
λειτουργίας και ελέγχου της ΕΤΒΑ, μέσα
στο οποίο ανθούν τα τριαντάφυλλα του ό­
ποιου, σε τελευταία ανάλυση, Τριαντα-
φύλλη. Στα στοιχεία που δώσαμε, η απάν­
τηση της τράπεζας ήταν η σιωπή. Και εάν
μεν είναι τα στοιχεία αναληθή, η Διοίκηση
της τράπεζας όφειλε να τα ανασκευάσει.
Εάν είναι αληθή, όφειλε να κινηθεί άμεσα
και προς κάθε κατεύθυνση για μια εξυ­
γίανση των λειτουργιών-της που θα απ'ο-
καθιστούσε και το στοιχειώδες κύρος που
απαιτείται για έναν τέτοιας σημασίας χρη­
ματοδοτικό οργανισμό.
Φαίνεται αντίθετα, πώς η διοίκηση όχι
απλά δεν αισθάνθηκε την πρόκληση των
στοιχείων, αλλά επιχείρησε και το «θάψι­
μο» της «υπόθεσης Τριανταφύλλη» και
των μηχανισμών που παρήγαγαν το σκάν­
δαλο. Αυτή τη φορά όμως, ο μηχανισμός
της σιωπής, προσέκρουσε στο σύλλογο
των υπαλλήλων της ΕΤΒΑ, που με μια
θαρραλέα και καίρια παρέμβαση, θέτει τη
Διοίκηση προ των ευθυνών-της.
Σε έκτακτη συνέλευση των υπαλλήλων
της ΕΤΒΑ, που συγκάλεσε στις 18 Δεκεμ­
βρίου το Δ.Σ. του συλλόγου, ανακοινώθη­
κε από τον πρόεδρο και το Γεν. Γραμ-
ματέα-του, ότι μετά από μια σύντομη έρευ­
να που έγινε στο υποκατάστημα της Πά­
τρας, προκύψανε συντριπτικά στριχεία,
που, σε τελική ανάλυση, θεμελιώνουν την
ευθύνη της Διοίκησης για το μεγάλο
«σκάνδαλο Τριανταφύλλη», που σχεδόν
τυχαία αποκαλύφθηκε. Και προειδοποίη­
σε τη Δ ιο ίκ η ση ότι οπ οια δή π οτε
προσπάθειά-της να συγκαλύψει ή έστω νά
«υποβαθμίσει» τις πραγματικές διαστά-,
σεις της «κλοπής Τριανταφύλλη», θά βρει
αντιμέτωπο σύσσωμο το προσωπικό της
τράπεζας. Γιατι, όπως καταγγέλθηκε, δια"
πιστώνονται κιόλας «ύπουλες» ενέργειες
της Δ/σης, που πασιφανέστατα στοχεύ-’
ουν τον επηρεασμό της δικαστικής έρευ­
νας. Γ ιατι, τί άλλο νόημα μπορεί να έχει η
μοναδική μέχρι τη στιγμή «σπουδή»-της
να θέσει «εκτός θέσεως» τον μικρόβαθμο
υπάλληλο - ταμία του Υποκαταστήματος
της Πάτρας, αν και είναι γνωστό ότι ο~

\
6
οκινδυνεύουν να τον οδηγήσουν στο μεταίχμιο της στρατιωτικής
και της πολιτικής «τέχνης», δημιουργώντας τους όρους για την
κατίσχυση της κινδυνολογίας και του πραξικοπηματικού αντι-
πολιτικού πνεύματος. Με δυο λόγια, κινδυνεύουν «να τον στεί-
λουν σπίτι-του» πριν καν αποφασίσει ο ίδιος. Αν αυτό το ξέρει ή
ύχι, λίγο ενδιαφέρει: πρόκειται για πολιτική, ήγουν συνέπειες...
ΥΠΟΝΟΜΕΥΣΗ ΚΑΙ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ
Ο ι<. Αβέρωφ αποτελεί μια ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, δι­
χασμένη κατά κάποιο τρόπο στις λειτουργίες-της. Έτσι, ως
πνευματικός άνθρωπος παρουσιάζει διάφορες ευαισθησίες και
μεγάλο λυρισμό, όταν περιγράφει, για παράδειγμα, τη θεσσαλι-
<ή γη, τα περιστέρια, διά(ρορους «υψηλούς» τύπους ηρώων που
ζπιλέγει. Ω ς δημόσιο πρόσωπο και πολιτικός άνδρας στερείται
κυτών των ιδιοτήτων και μάλιστα διακρίνεται από μια ωμότητα
<αι κυνισμό στην προάσπιση και επιβολή των ακραίων και ά­
καμπτων απόψεών-του.
Εδώ και αρκετό καιρό, οι πολιτικές νεολαίες, κυρίως των κομ-
κάτων της Αριστεράς και η ΕΦΕΕ, έχουν πραγματοποιήσει μια
ττροφή ενδιαφέροντος στα προβλήματα της στρατευμένης νεο-
\αίας, που ούτε λίγα, ούτε μικρά είναι. Δεν υπάρχει Έλληνας
rτου να μη γνωρίζει ότι οι συνθήκες στο στρατό, ως προς το επί­
πεδο διαβίωσης των στρατιωτών, είναι οι πιο υποβαθμισμένες
ιε όλη την Ευρώπη. Δεν υπάρχει Έλληνας που να αγνοεί ότι ο
Στρατός διατηρεί αλώβητη τη νοοτροπία της «ελίτ» που προα-
τπίζει δυναμικά όχι μόνο τα σύνορα, αλλά και την πολιτική τάξη
της εξουσίας, ότι ο στρατιώτης δε διατρέφεται σωστά, δεν ψυχα­
γωγείται, εργάζεται σκληρά, έχει πλημμελή υγειονομική περί­
θαλψη, στερείται σχεδόν κάθε δικαιώματος που απολαμβάνουν
di πολίτες «εν στολή». Όλοι ξέρουμε τέλος, ότι ο πιο αδικημένος
στα έργα Έλληνας πολίτης, είναι ο πιο τιμημένος στα λόγια, δη­
λαδή ο στρατιωτικός.
Πρόσφατα, λοιπόν, η ΚΝΕ, στα πλαίσια της καμπάνιας-της
για ένα δημοκρατικότερο και ανθρωπινότερο στρατό, κυκλοφό-
οησε πλατία μια αφίσα, με αιτήματα που πριν ενα χρόνο σε σχε­
τική συζήτηση στη Βουλή, αναγνώρισε ως νόμιμα, λογικά και
θεμιτά, το σύνολο της πολιτικής ηγεσίας, ορισμένα δε και ο ίδιος
ο κ. Αβέρωφ.
Έκπληκτοι, λοιπόν, οι Έλληνες πολίτες είδαν, με τεράστιους
πρωτοσέλιδους τίτλους, να προβάλεται από ορισμένες εφημερί­
δες δήλωση-καταγγελία του κ. Αβέρωφ, ότι η αφίσα «υπονομεύ­
ει το πολίτευμα» και ότι αυτός και ο Στρατός θα προμαχήσει
των Εθνικών ιδεωδών. Αν λοιπόν «Εθνικά ιδεώδη» είναι ο υψηλός
δείκτης φυματίωσης στα στρατόπεδα, η κακή τροφοδοσία, η έλ­
λειψη ψυχαγωγίας, η καταπίεση του Β’ γραφείου, το «ρουσφέ-
τι» που οργιάζει, τα χωρίς λόγο σκληρά δύο χρόνια του φαντά-
Ο ΜΑΥΡΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ
ΠΟΤΕ ΠΙΑ. ΠΟΤΈ ΠΙΑ. ΠΟΤΕ ΠΙΑ.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
1944
ΘΥΜΑΣΑΙ
“Η ΚΟΙΜΑΣΑΙ ΑΠΟΕΑΟΠΕΡΑΖΑΝΟΕΑΜΟΜΙΝΆΜΜW44
TOTΚΚΚΤΟΝ ΚΟΚΚΙΝΟΑΕΚΕΜΟΡ111Μ4
«Θυμάσαι ή κοιμάσαι» ρωτάει, το «τρυκ» των υπερεθνικοφρό-
νων που υπογράφουν... «Παύλος Μελάς» για τον Δεκέμβρη... του
1944. Και στην άλλη όψη «Να θυμάσαι! Να μην κοιμάσαι» με την
απαραίτητη φωτογραφία πτωμάτων.
Κοιμάσθε εσείς; Εμείς έτσι κι έτσι. Αυτοί που είναι σίγουρο ότι
κοιμούνται είναι οι «φύλακες» που θα έπρεπε να αποτρέψουν τέ­
τοιου είδους έκνομες και άθλιες δραστηριότητες.
ρου, τότε, να προμαχήσει αυτών των ιδεωδών ο κ. Αβέρωφ.
Για να γεφυρώσει, όμως, τουλάχιστον το χάσμα, δε γράφει
στα «ΝΕΑ ΤΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ» και κανένα διήγημα
για τον «άγνωστο στρατιώτη» των Εθνικών-του ιδεωδών; Έτσι,
για να προσφέρει στο στερημένο φαντάρο μια κάποια ψυχαγω­
γία, τουλάχιστον...
ΤΥΠΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΥ
Η συζήτηση στη Βουλή είχε και άλλες πλευρές, πέρα από την
έκθεση των θέσεων των κομμάτων για την κρίση στα ΑΕΙ. Μέσα
σ' όλα τ' άλλα, και δια στόματος του Χαρίλαου Φλωράκη, εμφα­
νίστηκε και το ΑΝΤΙ, με έναν τρόπο που κατά τη γνώμη-μας δεν
τιμά τον ίδιο τον Χαρίλαο Φλωράκη, και ακόμα περισσότερο με
ένα ήθος που αδικεί το νόημα και τον πολιτισμό των ιδεών που
εν ονόματί-τους συγκροτείται το κόμμα του Χαρίλαου Φλωρά­
κη.
Συγκεκριμένα σε μια αποστροφή του λόγου-του, ο Χαρ. Φλω-
ράκης είπε: «Μα εσείς κύριοι πολιτικοί εκπρόσωποι της άρχου-
σας τάξης χρησιμοποιείτε το περιεχόμενο των σπουδών σα μη­
χανισμό μετάδοσης και αναπαραγωγής της ιδεολογίας-της και
της πολιτικής-της». Και αναφέρει σχετικά παραδείγματα από τη
σχολή της Αγγλικής Φιλολογίας, το σύγγραμα του Ζακυνθινού
με θετικές κρίσεις για την 4η Αυγούστου και αμέσως μετά — α­
πνευστί — , συνεχίζει: «πριν από κάμποσες μέρες διατέθηκαν οι
καλύτερες αίθουσες της Παντείου για πολυήμερο αντικομμου-
νιστικό σεμινάριο στους λεγομένους «παρανοούντες» από σο­
σιαλιστικές χώρες. Ενέργεια που πέρα απ' όλα τ' άλλα, υπονο­
μεύει τις σχέσεις-μας με άλλες χώρες. Η κυβέρνηση, όμως, «ξέ-

Τριανταφύλλης τον είχε έγγραφα «περιο­
ρίσει» στη διαχείρηση του μικρού λεγάμε­
νου ταμείου, που αφορά ποσά μέχρι
50.000 δρχ.
Τα ερωτήματα που τέθηκαν μέχρι στιγ­
μής είναι:
1. Πώς δεν «ανησύχησε» η Διοίκηση όταν
η Επιθεώρηση ήδη από το 1978 επισημαί­
νει ότι στο Υποκατάστημα της Πάτρας, κα­
τά απόλυτη εξαίρεση σε σχέση μ’ όλα τ’
άλλα Υποκαταστήματα, υπάρχουν υπόλοι­
πα ταμείου μερικών εκατομμυρίων και να
δώσει εντολή για μια σε «βάθος» έρευνα;
2. Πώς δε «θορυβήθηκε» η Διοίκηση και οι
άμεσα υπεύθυνοι υπηρεσιακοί παράγο­
ντες, όταν στα μηνιαία ισοζύγια ολόκλη­
ρων σχεδόν των 3 τελευταίων ετών γίνε­
ται η ίδια διαπίστωση; (υπέρογκα δηλαδή
υπόλοιπα).
3. Πώς δεν «καταθορυβήθηκε» η Διοίκηση
και οι αρμόδιες υπηρεσίες-της, όταν οι
«καταστάσεις του κλεισίματος ταμείου»
φέρνουν την υπογραφή του Τριανταφύλ-
λη και σαν «ταμία» και σαν «ελεγκτή»;
(Γιάννης δηλαδή κερνάει και Γιάννης... πί­
νει, που λέει κΓ η παροιμία!).
4. Και πώς, τέλος, δεν προβαίνει σε «κε-
ραυνοβόλα» ενέργεια, όταν διαπιστώνε­
ται η «απροθυμία» του Τριανταφύλλη να
παραδώσει στον αντικαταστάτη-του (μετά
τη μετάθεσή-του στην Αθήνα, για κατάλη­
ψη μάλιστα προσυμφωνημένου μεγάλου
πόστου), που του έχει δοθεί προθεσμία 15
ημερών και αφήνει να περάσουν ακόμα 15
μέρες περίπου και (απίστευτο μα την αλή­
θεια!) 2 ολόκληρες ημέρες από τη στιγμή
που ο επιθεωρητής κ. Μ. Κατραούρας α­
ναφέρει ότι ο Τριανταφύλλης σε πρό-
σκλησή-του να γίνει η καταμέτρηση του
ταμείου, του λέει ότι «έχει ξεχάσει τα
κλειδιά στο σπίτι-του», έναν ολόκληρο δη­
λαδή μήνα μετά τη γνωστοποίηση της
μετάθεσής-του, και 15 ημέρες από την
προθεσμία παράδοσης; Πρόκειται ακρι­
βώς για το κρίσιμο διήμερο, πριν από την
επέμβαση του κ. Εισαγγελέα, που «το
πουλί πέταξε»!... Δίνει δε ο Σύλλογος υ­
παλλήλων προθεσμία στη Διοίκηση ώς τις
20.1.81 για να αναλάβει τις ευθύνες-της, ο­
πότε και θα επανέλθει...
ΚΙ ΕΝΑ ΔΙΚΟ-ΜΑΣ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΑΡΑ-
ΤΟ: Πρόκειται μόνο για ΑΜΕΛΕΙΑ (εγκλη­
ματική πάντως!) μέσα στο γενικό κλίμα
«παραλυσίας» που επικρατεί στην ΕΤΒΑ ή
για ΣΚΟΠΙΜΗ ΑΔΡΑΝΕΙΑ της ΔΙΟΙΚΗ­
ΣΗΣ;
Και το τελευταίο: θέλετε τώρα να πλη-
ροφορηθείτε την «αντίδραση» του κ.
Σπέντσα στις συνταρακτικές αυτές απο­
καλύψεις του υπεύθυνου συνδικαλιστικού
οργάνου; Αναχώρησε την επόμενη για τα­
ξίδι στις ΗΠΑ και την Ελβετία για να κάνει
εορταστικές διακοπές!

7
χάσε» στην περίπτωση αυτή την ανάγκη της μή κομματικοποί­
ησης των πανεπιστήμιων».
Ομολογούμε ότι οριομένα χρονολογικά και τοπογραφικά
στοιχεία («πριν λίγες μέρες», «στην Πάντειο»), μας βοήθησαν να
καταλάβουμε ότι μάλλον ο Χαρίλαος Φλωράκης με όλα αυτό α­
ναφερόταν στο Διεθνές Συνέδριο που οργάνωσε το ΑΝΤΙ στην
Πάντειο για τον «υπαρκτό σοσιαλισμό» των Λαϊκών Δημοκρα­
τιών της Ανατ. Ευρώπης.
Γιατι, μια και τυχαίνει να μην ανήκουμε στους κυρίους της άρ-
χουσας τάξης δυσκολευόμαστε πραγματικά, να αισθανθούμε
πως συμπράξαμε με τους «κύριους πολιτικούς της άρχουσας
τάξης» για τη μετάδοση της ιδεολογίας-τους και της πολιτικής-
τους. Δε βλέπουμε πώς συνδεόμαστε με την 4η Αυγούστου του
κ. Ζακυνθινού. Δεν είμαστε τέλος πολιτικό κόμμα, ώστε να α ι­
σθανόμαστε ότι «κομματικοποιήσαμε» την Πάντειο σε συνεργα­
σία με την άρχουσα τάξη. Δεν αναγνωρίζουμε λοιπόν το χαρα­
κτήρα της Διεθνούς Συνάντησης στους χαρακτηρισμούς του
Χαρ. Φλωράκη.
Ό σο για το γενικό θέμα αρχής, δεν έχουμε να προσθέσουμε
τίποτε στη διαυγή, ευθεία. Και συγκεκριμένη τοποθέτηση του
Λεωνίδα Κύρκου, στην ίδια συνεδρίαση της Βουλής. Είπε, λοι­
πόν, ο Λεωνίδας Κύρκος: «θα ήθελα επίσης να μην αφήσω ανα­
πάντητη μια παρατήρηση που έγινε από τον Χαρ. Φλωράκη
προηγούμενα. Επέκρινε την Πάντειο διότι η Πάντειος παρεχώ-
ρησε μια αίθουσα σε ένα «αντικομμουνιστικό σεμινάριο». Καλά
έκανε η Πάντειος που δεν παρεχώρησε μόνο μια αίθουσα, αλ­
λά παρεχώρησε την αίθουσα των Διεθνών Συνεδρίων, σε μια
διεθνή συνάντηση που έπαιρναν μέρος κομμουνιστές και μη
κομμουνιστές διαφόρων τάξεων. Γιατί σήμερα μπορούμε να μι­
λήσουμε για κομμουνιστές διάφορων τάσεων, και για κομμου­
νιστές των Ανατολικών χωρών και των Δυτικών. Ή τα ν κι ένας
Ούγγρος οικονομολόγος, ήταν Ιταλοί και Γάλλοι κομμουνιστές.
Και βεβαίως θά 'ταν απλούστευση να λέγαμε ότι αυτό υιΐηρε-
τούσε είτε τον αντικομμουνισμό, είτε είχε αιχμή στις διεθνείς
σχέσεις. Αλοίμονο, εάν οι διεθνείς-μας σχέσεις επηρεάζονται α­
πό το διάλογο, ή αλοίμονο εάν υπάρχουν χώρες οι οποίες είναι
εναντίον τέτοιου διαλόγου...»
Μ ια μόνο τελική απαισιόδοξη προσθήκη: Μήπως ορισμένοι
φοβούνται το διά-λογο, ελλείψει Λόγου;
ΜΙΑ «ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ»
Ή Ο ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ Ί Υ ίΐ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Η επ ιτυχία μιας «αποκλειστικής συνέντευξης», μιας αποκλει­
στικής π λη ρ ο φ ό ρ η σ η ςμ ια ς αποκλειστικότητας, δεν πρέπει να
σημαίνει απ οκλεισμό ή βιασμό της ιστορίας στην προκρούστεια
κλίνη των όποιων πολιτικών συγκυριών ή ωφελειών. Μιλάμε
για την αποκλειστική συνέντευξη του Γ. Γ. του Κομμουνιστικού
Κόμματος Κίνας, στην «Αυγή» της Κυριακής 21ης Δεκέμβρη, ό­
που γίνεται λόγος για την «ολέθρια δεκαετία» της Πολιτιστικής
Επανάστασης και για τα «διδάγματα» που αντλούνται απ' τη ση­
μερινή ηγεσία του Κ.Κ.Κ.
Λυτό είναι το ένα γεγονός. Και το άλλο είναι οι συνθήκες διε­
ξαγωγής και αυτή καθαυτή η «δίκη της συμμορίας των 9», στην *
οποία είχαμε αναφερθεί με σχόλιό-μας σε προηγούμενο τεύχος
(βλ. ΑΝΤΙ, τ.χ. 167, Αντιθέσεις, «Η δίκη του Πεκίνου»).
Και το πρόβλημα που τίθ ετα ι δεν αφορά μόνο το πολιτικό ή­
θος του σημερινού κομμουνιστή. Αφορά και κάτι άλλο: πώς εί­
ναι δυνατό αυτοί που θέλουν την αποκατάσταση της πολιτικής
στο μαρξισμό, και, πόσο μάλλον, διεκδικούν ανανέωσή-του, να
προβάλλουν άκριτα — λόγω «αδελφικών σχέσεων» και δε συμ­
μαζεύεται — καταστάσεις αποφάσεις και «στροφές» που κατα­
λύουν την πολιτική, αποκλείουν και εκβιάζουν την ιστορία, δη­
μιουργώντας μηχανισμούς, όπου η «σοσιαλιστική νομιμότητα»
π.χ., υποθηκεύεται ήδη στο παρόν α π ' την αναγωγή και
συνταύτισή-της με δίκες που θυμίζουν κάποιες άλλες εποχές...

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ
ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ
Τριαντα χρόνια Ελληνικής ζωής

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ
Γ Ε Ω Ρ Γ ΙΟ Υ Γ Ε Ν Ν Α Δ ΙΟ Υ 6 (Πάροδος Ακαδημίας) Τηλ. 3615783

8
 Α .Ε .Ι. και Κ Ο Μ Μ Α Τ Α
Αυτονόμηση της Παιδείας
ή κομματικός παρεμβατισμός;
του Πέτρου Γιαννακού
Η συζήτηση στη Βουλή για τα προ­
βλήματα της Ανώτατης Εκπαίδευσης
ή της «κρίσης των Α Ε Ι», δεν ξάφνια­
σε με την «ήπιότητά»-της και το «υ­
ψηλό», κατά βάση, επίπεδό-της. Και
η « ηπιότητα» και το «υψηλό επίπεδο»
ήταν μάλλον το -αποτέλεσμα της α­
πουσίας της κρίσης των Α Ε Ι από τη
συζήτηση της Βουλής. Ή ακριβέστε­
ρα, η συζήτηση στη Βουλή έγινε, όταν
καθηγητές, Ε Δ Π και φοιτητικό κίνη­
μα απέτυχαν διαδοχικά ή και όλοι μα­
ζί να προβάλλουν πιεστικά και ποιοτι­
κά μια νέα προοπτική στο πανεπιστή­
μιο, που θα την επέβαλαν και στα
κόμματα και αναγωγικά, στη Βουλή
και στην κυβέρνηση.

Από τη συζήτηση στη Βουλή απούσιαζε
κατά βάση η πανεπιστημιακή κοινότητα. Το
φοιτητικό κίνημα είχε παραγραφεί σαν κοι­
νωνική και πολιτική κατηγορία και διατήρη­
σε μόνον τη φυσική-του ιδιότητα: «τα παιδιά-
μας», στα οποία αναγνωριζόταν απ' τους
«πατέρες», μεγαλύτερος ή μικρότερος βαθ­
μός ωριμότητας και αυτεξουσιότητας. Οι κα­
θηγητές ήταν «φωτισμένοι» και μη, επαρκείς
και ανεπαρκείς, πλούσιοι και φτωχοί, «κ α τε­
στημένο» και ακατάστατο. Ως ρόλος και λει­
τουργία ο καθηγητής διαβαθμίστηκε από μο-
νοκράτωρ της έδρας ή ολιγοπωλιακό κτή-
τορά-της, μέχρι πρώτος μεταξύ ανίσων διδα­
σκόντων.’ Πάντως παρεπέμθη και το καθηγη­
τικόν σώμα και το ΕΔΠ , που ταξινομικώς
μετεωρίσθηκε και στη Βουλή, σε τελική ρύθ­
μιση επιτοπής Ακαδημαϊκών, κοινοβουλευτι­
κών και φορέων της κοινωνικής,'οικονομι­
κής και δημόσιας, γενικώς, ζωής, που θα
συντάξει το Νόμο Πλαίσιο, κοινής αποδο­
χής.
Η λέξη - κλειδί που κυριάρχησε στη Βουλή
ήταν το Concessus, λέξη που μάλλον ήταν
ακατανόητη από τή συντριπτική πλειοψηφία
των τηλεθεατών ή των αναγνωστών εφημερί­
δων της επόμενης μέρας. To Concessus λοι­
πόν, η «Μεγάλη Συνεννόηση» του κ. Πε-
σματζόγλου, υπήρξε λέξη πολύ κατανοητή
στη Βουλή, τόσο μάλιστα κατανοητή, που ό­
λες οι πτέρυγές-της φρόντισαν να την υιοθε­
τήσουν και να την εφαρμόσουν.
Για πρώτη φορά, κατά τη γνώμη-μας, και
με τόση σαφήνεια έγινε κατανοητή η ηγεμονι­
κή λειτουργία της άρχουσας τάξης και της
κυρίαρχης πολιτικής-της μερίδας, η ικα-
προοπτικές της ελληνικής κοινωνίας. Αντίθε­
τα οι λειτουργικές προτάσεις για το Πανεπι­
στήμιο, θεσμό ιδεολογικό, θεσμό οικονομι­
κό, θεσμό αποφασιστικό στην παραγωγή και
αναπαραγωγή της κοινωνικής ζωής, διακα­
τέχονταν από λογική προτάσεων εκσυγχρο­
νισμού των ΕΛΤΑ του ΟΤΕ ή της ΔΕΗ. Λογι­
κή, δηλαδή ορθολογισμού μιας δημόσιας λει­
τουργίας, από την οποία, όμως, παραγρά­
φονται και αφαιρούνται όλα τα ειδικά και ει-
δοποιά στοιχεία που την διαφοροποιούν από
όλες τις υπόλοιπες κοινωνικές λειτουργίες,
καθορίζοντας τον προνομιακό χώρο της εκ­
παίδευσης - παιδείας.
Η συζήτηση στη Βουλή δεν απέφυγε δηλα­
δή έναν τεχνοκρατικό χαρακτήρα, δεν τον α­
πέφυγε επειδή τα κόμματα στη Βουλή απεμ­
πόλησαν τον πολιτικό-τους χαρακτήρα, κα­
θώς προηγούμενα παρέκαμψαν τον κοινωνι­
κό χώρο του προβλήματος δηλαδή το Πανε­
πιστήμιο, όπου υπάρχουν, διδάσκουν και δι­
δάσκονται, ζουν τελικά, κάποιες δεκάδες χι­
λιάδες άνθρωποι.
• Ακριβέστερα πάντως, δεν απεμπόλη­
σαν τον πολιτικό-τους χαρακτήρα τα κόμ­
ματα. Προσάρμοσαν την πολιτική-τους
λογική, στη λογική του άρχοντος συγκρο­
τήματος, που κατόρθωσε για άλλη μια φο­
ρά να πείσει, πως το ειδικό συμφέρον-του
εκφράζει και το γενικό καλό.
Δ ε μας ελκύει η γοητεία της εξέγερσης και
μας απωθούν στη φτώχεια-τους. Και την τρα­
γική γυμνότητά-τους οι «αυτόνομες» εκρή­
ξεις, οι κρούσεις και παρακρούσεις που προ­
βάλλουν ως το «ν έ ο » στις σχολές.
Πάντως, κάπου εκεί, στην ταλαιπωρημένη,
ονται δηλαδή μια και βρέθηκαν τελικά «έξω
από το παιχνίδι», ηττημένοι δηλαδή στις
μάχες που έδωσαν ή δεν έδωσαν, ή που έ­
δωσαν κατά το χειρότερο τρόπο, δηλαδή δ ι’
αντιπροσώπων.
Η απουσία της πανεπιστημιακής κοινότητας
από τις διαδικασίες που συγκλινόντως φαίνε­
ται να προκύπτουν από τη συζήτηση στη Βουλή
είναι πάντως ένα δυνάμει ανατρεπτικό στοιχείο
της τάξης πραγμάτων που κοινοβούλιο και κυ­
βέρνηση τείνουν να παράγουν και να επιβάλ­
λουν.
Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε, ότι ο πιο
ευαίσθητος δέκτης των ορίων και των όρων
των θεσμικών αλλαγών, ο Λεωνίδας Κύρκος,
ήταν ο μόνος που ειάήγαγε την πανεπιστημιακή
κοινότητα ως λειτουργούν όλον στη συλλο-
γιστική-του, για να στηρίζει, έστω χωρίς αιχμη-
ρότητα την ανάγκη των « ώριμων λύσεων» που
κοινά αναγνωρίζονται σαν τέτοιες.
ΜΟΛΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ
m i «YirrpMt
ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
■
>/ ·< -.ν' . >. « - ν '

νότητά-της δηλαδή να ορίζει τα πλαίσια μέ­
σα στα οποία γίνεται δυνατή η λειτουργία
των θεσμών — πλαίσια που επιβάλλονται ως
όροι αναφοράς ακόμα και στους «διαφω-
νούντες», αντοπολιτευτικώς ή, «μακροπρό-
θεσμά» και επαναστατικώς...
Βέβαια, όπως απ’ όλες τις’ αντιπολιτευτι­
κές πλευρές τονίστηκε, η κρίση του Πανεπι­
στημίου είναι κρίση θεσμική, κρίση δομών,
λειτουργιών, κρίση περιεχομένου σπουδών,
με την επιβάρυνση των υλικοτεχνικών δυ­
σκολιών κλπ. Για τον οποιοδήποτε, όμως,
καλοπροαίρετο ακροατή η αναγνώστη, οι ο­
μιλίες των πολιτικών ηγετών, δεν αποτελού­
σαν τομή στα προβλήματα της κρίσης, ανά­
δειξη μέσα από.τις τωρινές αντιφάσεις των
νέων θεσμικών και λειτουργικών προτάσεων
που θα προσδιορίζουν και μια νεα ποιότητα
λειτουργικής ένταξης του Πανεπιστημίου στις
περίφοβη, ένοχη και κακοποιημένη «αυτονο­
μία» του Πανεπιστημίου, πρέπει να εγκύψου- ■,/Γ: '' '
με, για να αντιταχθεί στον εκσυγχρονιστικό ., £ -'
θεσμικό λόγο της εξουσίας, ο κοινωνικός και ÆÊmÊmm -
πολιτικός λόγος του Πανεπιστημίου, που, σε ι­
σότιμο και όχι ετεροβαρή διάλογο, με τα πολι­
τικά κόμματα που έχουν «νουν και ώ τα », θα
μπορέσει να προσδιορίσει με σαφήνεια τη γό­
νιμη κοινωνική ένταξη ενός ποικιλότροπα αγ­
κυλωμένου θεσμού. salt
• Η συζήτηση στη Βουλή, ανεξάρτητα
από το αν λειτούργησε εκλογικά υπέρ του Μια άλλη διάσταση της μουσικής.
ΠΑΣΟΚ, του ΚΚΕ ή του ΚΚΕ εσ., λειτούρ­ Γραμμένο από τον ΤΖΑΚ ΟΥΕΣΤΡΑΠ κα­
γησε επικυρωτικά στις διαδικασίες και τις θηγητή της μουσικής του Πανεπιστη­
στοχεύσεις της κυβέρνησης, επικυρωτικά μίου της Οξφόρδης.
του θεσμικού λόγου της εξουσίας, ακυρωτι­
κά για το φοιτητικό κίνημα, το ΕΔΠ, τους ΕΚΔΟΣΕΙΣ «Δανιά»
καθηγητές, που παραπέμπονται σε επιτρο­ Μαυρομιχάλη 146 - Τηλ. 64.40.675
πές ευρέος φάσματος, που αντιπροσωπεύ­

9

Το Σάββατο το πρωί, 20 Δεκέμβρη 1980, ό­
λα εκεί κάτω, στον ομφάλιο λώρο της πόλης,
θύμιζαν σκηνικό, σημεία, χρώματα από ται­
νία καταστροφής. Μόνο που το κοινό δε βρι­
σκόταν στη σκοτεινή αίθουσα της προβολής,
αλλά στον καθημερινό - κοινωνικό-του τόπο,
όπου τίποτα παρόμοιο δεν ήταν ούτε κάν εν­
δεχόμενο μέχρι τότε: ο τόπος αυτός, γνω­
στός και διατεταγμένος στις χρηστικές λει­
τουργίες και προορισμούς-του, βιωνόταν ως
συστατικά αμετάλλακτος και το παραξένι-
σμα στη θέα-του το συναντούσες σε ολίγους,
που δεν έλεγαν να πειστούν απ’ το αρχιτε­
κτονικό ή πολεοδομικό ήθος-του.
Αυτά πέρναγαν σα σκέψεις, όταν έβλεπες
τον τρόμο στα μάτιά του διπλανού-σου ανύ­
ποπτου. Ο τρόμος: το πρώτο ανακλαστικό,
που δεν ήταν δυνατό να οδηγήσει σε σκέψη ή
σε οπτικό (έστω) ρεαλισμό, αλλά σε φρικώδη
αποτροπιασμό και φυγή από τη φωτιά. Το
κτίριο που καιγόταν και γκρεμιζόταν, οι κα­
πνοί, οι παταγώδεις θόρυβοι απ’ τα τζάμια
που σπάγανε, δεν παρέπεμπαν σε κανένα άλ­
λο στοιχείο, παρά μόνο στην πραγμα-
τικότητά-τους και την οπτική' την υλική α­
νατροπή των δεδομένων του διατεταγμένου
χώρου. Δεν παρέπεμπαν, δηλαδή, σε πιθανές
ιδεολογικές συμπαραδηλώσεις της πράξης
της πυρκαγιάς, σάν κι αυτές που διεκδικεί ο
«Οκτώβρης ’80» στο κείμενο της προκή-
ρυξής-του και που υποδηλώνονται, συνοπτι­
κά με τις εξής έννοιες/συσχετισμούς: Μινιόν
και Κατράντζος (αλλά και άλλοι χώροι «κα-
ταναγκαστικής δουλειάς» των προλετα­
ρίων) = καπιταλισμός, εμπορευματική κοι­
νωνία, εκμετάλλευση, καταπίεση, αλλοτρίω­
ση — άρα... — ανάγκη κατάλυσής-τους (αλ­
λά) μέσω της υλικής-χους καταστροφής. Υ ­
πάρχει μια «πραγμολογική» αντίληψη των
κοινωνικών σχέσεων του συστήματος, που
αντανακλάται και αναπαράγεται στη θεωρία
της «καταστροφής αυτού που δεν... χρειάζε­
ται ή δεν είναι δυνατό ν’ απαλλοτριωθεί»1
και στην αντίληψη ότι «πρέπει να μπαίνουν
καθημερινά εμπόδια (υλικά, εννοείται...) στη
λειτουργία-του»2. Στην προκήρυξη διατυπώ­
νεται μια κλασική εκλαΐκευση της μαρξικής
θεωρίας της υπεραξίας' μια συνεκτική σύλ­
ληψη του κυκλώματος της παραγωγής —
διανομής στον καπιταλισμό' μια ανάλυση
της πολιτικής μέσα στην επιχείρηση3 και μια
αναφορά (και συνδικαλιστική έγκληση ταυ­
τόχρονα) στις «συνθήκες δουλειάς» μέσα
10
Ο φόβος,
τα όρια της καταστροφής,
η πολιτική
... με αφορμή την πυρκαγιά της πόλης
στις επιχειρήσεις που οδηγεί στην υπαρξια­
κή, μερικές φορές, εκδοχή τη διεκδικητικής
πρακτικής.
Ό λα αυτά θα μπορούσαν να συναρθρω­
θούν σε μια αναλυτική και λενινιστικά προ­
παγανδιστική ενότητα, απ’ την οποία θα
προέκυπτε ενδεχόμενα μια εναλλακτική πο­
λιτική πρόταση. Ωστόσο ο διαχωρισμός του
«Οχτώβρη...» απ’ τις «καθεστωτικές δυνά­
μεις» («δεξιές», «αριστερές», και « ε π α ν α ­
σ τ α τ ι κ έ ς » που «αποπροσανατολίζουν»,
προβάλοντας τον αγώνα yia τη «δημοκρα­
τία» και την «ανάπτυξη»4, εγκαθιδρύει και
τον ολοκληρωτικό διαχωρισμό-του απ’ τις ό­
ποιες μορφές της πολιτικής, συλλήβδην, και
την αναγωγή της αναίρεσης του υπάρχοντος
σε οριακές «ενέργειες επαναστατικής βίας»
και υλικών «ρηγμάτων» στις διαδικασίες λει­
τουργίας του κοινωνικού σχηματισμού.
Ίσως θα πρέπει να προσέξουμε την πρότα­
ση του Massimo Teodori όταν, αναφερόμε-
νος στις Brigate Rossi, μιλάει για το «σ τρ α ­
τιωτικό εκφυλισμό» μιας κουλτούρας (αρι­
στερής στα αφετηριακά-της κίνητρα και
προσδοκίες) που έχει φτάσει σε αδιέξοδο5.
Δεν ταυτίζουμε τις οργανικά ιδιαίτερες μορ­
φές της « έ μ π ρ α κ τ η ς άρνησης της νομι­
μότητας και των αξιών της κοινωνίας των α­
φεντικών»6. Ο βαθμός πολιτικής ολοκλήρω­
σης της ιταλικής κοινωνίας — η πιθανή εν­
σωμάτωση, δηλαδή, του IKK στο θεσμισμένο
σύστημα πολιτικών σχέσεων — είναι σίγουρα
πολύ διαφορετικός σε σύγκριση με το δικό-
μας. Ωστόσο στο ιδεολογικό πεδίο που καλύ­
πτει το κείμενο του «Οχτώβρη» βρίσκουμε
περισσότερα από ένα σημεία σύγκλισης με
κλασικές διακηρύξεις ομάδων' βασική συν­
τεταγμένη στην προκήρυξη είναι ο συνδυα­
σμός κάποιου είδους «αντιεξουσιαστικού λο-
γου»: (οι καπιταλιστές καταχωρούνται σαν
«αφεντικά», η όλη αντίληψη για τη «νομιμό­
τητα» του κοινωνικού σχηματισμού υποτεί-
νεται απ’ την ιδεά ότι η ιδιοκτησία είναι κλο­
πή, κλπ.). Και όλα αυτά με μια γλώσσα που
δεν είναι αμέτοχη της στρατιωτικής στρατη­
γικής, (όπως το περίφημο «η επαναστατική
βία λιγοστεύει τις δυνατότητές-τους και το
χρόνο-τους»)7.
Αυτή η «πραξιακή» ή, καλύτερα, υποστα-
σιοποιημένη αντίληψη της πολιτικής και η
συγκεκριμένη συνεκδοχή-της για την ανάγκη
της καταστροφής, καθιστά ληξιπρόθεσμη και
του Χρήστου Κυριαζή
τη δυναμική και την προσδοκόμενη εμβέλεια
της πράξης, που συρρικνώνεται, τελικά, στο
άμεσο και πεπερασμένο, πολιτικά, αποτέλε­
σμα / πρόθεση — όσο κι αν, στην προκήρυ-*
ξη, γίνεται μνεία κάποιας ανάγκης για «πα­
ράνομη δ ρ ά σ η . . . τω ν προλεταρίων»8' για
δράση, δηλαδή, μιας τάξης η οποία χρειάζε­
ται πολιτική επένδυση και στρατηγική — πέ­
ρα - από - το - άμεσο - τέτοια που δεν τελε­
σφορεί με αντιλήψεις περί «άμεσων ρηγμά­
τω ν»: Πώς είναι δυνατό να διεκδικεί πολιτι­
κή ταυτότητα μια πρακτική, μια αντίληψη,
ένα ιδεολογικό μόρφωμα που στα εμπορεύ­
ματα βλέπει μόνον ανταλλακτική αξία -
«... η μόνη χρησιμότητά-του είναι να δίνει
κέρδη στα αφεντικά...» — και όχι αξία χρή­
σης, ενώ είναι η τελευταία ακριβώς που νομι­
μοποιεί την εμπορευματική σχέση, ανάγο-
ντάς-την σε «φυσικό» μέγεθος του κοινωνι­
κού σχηματισμού' είναι η άλλη αυτή πλευρά
της αξίας, που αποτελεί πεδίο σύγκρουσης
και αγώνων στο χώρο του ιδεολογικού και
τω ν συνακόλουθων καθημερινών παραστά­
σεων του πολιτικού και ατομικού βιώματος.
Είναι αυτή, τελικά, που εγκατοικεί στην πο­
λιτική του ριζοσπαστικού και αριστερού χώ­
ρου, ως δυνατότητα αρθρωμένης κοινωνικής
άρνησης (κατάλυσης), του ίδιου του εμπο­
ρεύματος και τω ν σχέσεων υπεραξίας / κυ­
ριαρχίας που «κρύβονται» κάτω απ’ την «α­
ξία χρήσης».
Πέρα απ’ αυτά, όμως, αν θεωρήσουμε ότι
μιλάμε για κίνημα και δε' θέλουμε να εκποι- (
ήσουμε τραυματικά την προσδοκία της κοι­
νωνικής χειραφέτησης, θα πρέπει να αντιλη-
φθούμε ότι το επίδικο πρόβλημα δεν είναι η
«εν τω άμα» άρνηση κάποιας υλικής «τάξης
πραγμάτων»: η αναπαραγωγή του κεφαλαίο«
και των σχέσεων που το στηρίζουν δεν κατα-
λύεται απ’ την εξαφάνιση του υλικού-τους
μορφώματος (μαγαζί, εμπορεύματα στη συ­
γκεκριμένη περίπτωση). Στο σημείο αυτό θα
τολμούσαμε μια ερμηνευτική παρέκβαση: η
πράξη της καταστροφής του αντικειμένου —I
εμπορεύματος συνηχεί, στο γνωστικό επίπε­
δο, τη θεωρητική διατύπωση του «φετιχισμού
των πραγμάτων», που στο παρελθόν — αλλά
και σήμερα, ώς ένα βαθμό — στοιχειοθέτησε
ένα βασικό τομέα της προβληματικής ορι­
σμένων ομάδων της «αριστερής αντιπολίτευ­
σης». Αν, όμως, ισχύει ότι: «πίσω απ’ τα εμ­
πορευματοποιημένα αντικείμενα συγκαλύ­
πτονται οι κοινωνικές σχέσεις εκμετάλλευ-

σης — κυριαρχίας... κλπ., παραμένει ακέ­
ραιο το ερώτημα, πώς θα διαμεσολοβηθεί πο­
λιτικά άύτό το «γεγονός» στην καθημερινή
λειτουργία και πράξη της τάξης και του πολί-
** τη.-Κι αν* αυτό το «γεγονός» μπορέσει, τελι­
κά, νά γίνει σχήμα της κοινωνικής συνείδη­
σης, ποια είναι η βασιλική οδός που οδηγεί α-
βίαβΐα στο συμπέρασμα για την ανάγκη της
ύλικής καταστροφής των «φετιχιστικών» αν­
τικειμένων; Μήπως αυτή η αντίληψη, αναπα­
ράγει, ντουπλάροντάς-το, το φαινόμενο του
φετιχισμού, αντιμετωπίζοντάς-το ακριβώς
; «καθ’ εαυτό»; Τα ερωτήματα τα θέτουμε,
γιατί αποτελούν, εκ του αντιστρόφου, βασι­
κά επιχειρήματα στην κοσμοθεώρηση των ο­
ριακών και οιονεί πολιτικών ομάδων, που έ­
χουν βραχύχρονη ή μακρόχρονη θητεία στην
ιδεολογιστική ανάγνωση και ερμηνεία των
«κειμένων».
Απάντηση, και εκ προοιμίου μάλιστα —
χωρίς δηλαδή να υπάρχει ρητή μνεία αυτής
Το θεσμικό συμπλήρωμα του καταστροφικού «κενού»
και η προβοκατορολογία
Θεωρούμε ότι η βίαιη «εξαφάνιση» των υ­
λικών αντικειμένων του καπιταλισμού λει­
τουργεί βασικά, και εκ του αντιστρόφου, στο
θεσμικό επίπεδο της υπάρχουσας «τάξης
πραγμάτων», εγκαθιδρύοντας στενούς δε­
σμούς (σωματικούς, θα λέγαμε και θα δεί­
ξουμε γιατί) ανάμεσα στην εξουσία και το ά­
τομο (δηλ. το φοβισμένο πολίτη που απεμπο-
λεί την πολιτική-του λειτουργία προς όφελος
της μοριακής-του ακεραιότητας). Ο φόβος
και η συνακόλουθη ανάγκη προστασίας από
ενδεχόμενο ή επικείμενο κίνδυνο που απειλεί
το «καθεστώ ς» της ανθρώπινης ζωής, αποτε­
λούν βασικό όρο για την λυσιτελέστερη πολι­
τική αναπαραγωγή του σύνολου κοινωνικού
συστήματος. Και την ανάγκη αυτής της προ­
στασίας τη βιώνει ή τη διαλογίζεται ο πρώτος
τυχών πολίτης, που τη στοιχειώδη, έστω,
πολιτική-του λειτουργία, την έχει αντιληφθεί
με όρους αντιγνωμίας ή και αντιπαράθεσης-
μέσα-σε-ορισμένα-πλαίσια(που τά ’χει θεσπί­
σει και ορίσει η κυριαρχούσα τάξη, βέβαια) ή
σα διεύρυνση αυτών των ορίων - αντιπαράθε­
σης, αλλά όχι σαν καταστροφή του προσαγο-
ρευόμενου εκάστοτε ως αντιπάλου.
Πόσο ικανή, λοιπόν, είναι μια «υποδειγμα­
τική πράξη καταστροφής» να ενεργοποιήσει
την κοινωνική κριτική και να τη μεταστρέψει
σε πολιτική αναίρεση του υπάρχοντος; Πώς
είναι δυνατόν ο παραδειγματισμός — που δε
συνοδεύεται από καμιά υλοποίηση του θετι­
κού μύθου των λαογενών ηρώων / προστα­
της άποψης, αλλά αντιμετωπίζοντάς-την έμ­
πρακτα — αποτελεί ο ταξικά αντίπαλος «λ ό ­
γος» της ταυτόσημης σχεδόν διαφήμισης των
«Μ ΙΝ ΙΟ Ν — Κ Α ΤΡΑ Ν ΤΖ Ο Υ» που καταχω-
ΔΗΜ ΗΤΡΗ
ρήθηκε στον Τύπο μετά την «καταστροφή». Χ Ρ ΙΣ Τ Ο Δ Ο Υ Λ Ο Υ
Στη διαφήμιση του «Μ ΙΝ ΙΟ Ν » διαβάζουμε:
«το ΜΙΝΙΟΝ δεν ή τ α ν «α ν τ ι κ ε i μ ε ν α».
Ήταν ιδέα. Και «άνθρωποι!»9. «Ε Λ Ν Τ Α Μ Π Λ »
Η διαφοροποίηση του χρόνου («ή τα ν» — ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜ Α
«είναι») δεν οφείλεται στο τυχαίο της «γρα­
φής»: ανάγεται στην αντίληψη της διαχρονι­
κής αναπαραγωγής του κεφαλαίου και του
«νομικού»-του σχήματος (εδώ: επιχείρηση
ΜΙΝΙΟΝ) και συνοδεύεται από την υπόσχεση
για ένα «καλύτερο και μεγαλύτερο ΜΙ­
ΝΙΟΝ». Εύλογη η προσδοκία, βάσιμη η υπό­
σχεση, τελέσφορη η έμπρακτη (επιχειρησια­
κή - κεφαλαιοκρατική) αντιμετώπιση της υ­
λικής καταστροφής του εμπορεύματος (κτί­ Δέκα χιλιάδες Αθηναίοι εξόριστοι στη
ριο και αγαθά), μιας και όλα αυτά συνέχο­ Δυτική Έρημο της Αίγυπτου πριν από
νται απ' την «αμέριστη συμπαράσταση της τριάντα πέντε χρόνια.
Εθνικής Τράπεζας» — το «ενδιαφέρον του
πρωθυπουργού... προσωπικά»: οι δεσμοί
συμφερόντων καθίστανται διαφανείς (κι αυ­ I ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ !
τή είναι μια απ’ τις τραγικές συνεκδοχές της !
τρομοκρατικής πράξης) η γλώσσα του φορέα ι ί
της κεφαλαιοκρατικής σχέσης είναι αδιαμε-
Μ. ΧΟΥΡΜΟΥΖΗ
σολάβητη και μέσα-της εικονίζεται ακέραια
το εγχείρημα της διατήρησης, η ανάγκη της ! Διάλογοι έπχά
παροχής φερέγγυων τίτλων (υπόμνηση της
στάσης της Εθνικής Τράπεζας) στον «κ α τε­
στραμμένο άνθρωπο» που, βέβαια, αναφέ­
ρουμε παρενθετικά ότι «δουλειά-του είναι να
φτιάχν(ει) μαγαζιά»10.
τών κι ούτε θα μπορούσε, ίσως — να μην α­
πολήγει σε ιδεολογία που παράγει φόβο, συρ­
ρικνώνει τις διαθεσιμότητες άμυνας ή / και Διάθεση:
αντιπαράθεσης με την «τά ξη των πραγμά­
Μ. Χουρμούζη «Ό ’Υπάλληλος»
τω ν» και προσεγγίζει αυτή καθαυτή τη φυσι­
κή ύπαρξη του ατόμου — «πολίτη» με το χώ­ Μ. Χουρμούζη «Ό Τυχοδιώκτης»
ρο της εξουσίας;
Οπότε, αντιστρέφοντας τις προθέσεις και ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΙΘΑΚΗ»
αντιμεταθέτοντας τα αποτελέσματα, πώς Πανεπιστημίου 25-29
μπορεί, άραγε, το υλικό κενό που δημιουργεί
(Ή φωλιά τοϋ βιβλίου) τηλ. 3229560
η καταστροφή (στο χώρο, στα πράγματα ή ό­
που αλλού...) να μη συμπληρωθεί, προσχη­
ματικά βέβαια, από τη θεσμική ολοκλήρωση
της προστασίας — όχι της ανθρώπινης ζωής,
της φυσικής ακεραιότητας, αλλά — των κυ­
ρίαρχων σχέσεων εξουσίας;
Γιατί, μπορεί η αστική εξουσία να κατα-
στέλει, αλλά οικειοποιείται «συναινετικά»
και ό,τι άλλο αφορά τα υπο-κείμενα, προ­
παντός όταν ο χώρος που εκλύει τον «κίνδυ­
νο» για τα υπο-κείμενα αυτά δεν είναι τόσο
οικείος, όπως ένας θεσμισμένος κρατικός
μηχανισμός που κάπου έχει νομιμοποιηθεί
στην κοινωνική συνείδηση σα «φυσικός» και
δικαιολογημένος στις «υπερβολές»-του απέ­
ναντι στους πολιτικούς-ταξικούς-του αντί­
παλους. Κι ας μην αντιταχθεί, ότι ο φόβος
απ’ τον ανοίκειο «αρνητή του συστήματος»
είναι αβάσιμος και δε μπορεί ν’ αποτελεί επι­
χείρημα συλλογιστικής για την τρομοκρατία:
το επιχείρημα του φόβου, από πλευράς εξου­
σίας, λειτουργεί στον «κοινό νου» και φαντα-
11
 γές που θα κριθούν αναγκαίες λόγω του «α τε­
λούς της ολοκλήρωσης» του μεταπολεμικού-
μας κοινωνικού σχηματισμού).
Αυτό, βέβαια, δε σημαίνει ότι τα όποια ορ­
γανωτικά σχήματα που λειτουργούν σ ’ αυ­
τούς τους οριακούς — όσο και επαγγελματι­
κούς, απ’ ό,τι φαίνεται — χώρους, δε διασυν-
δέονται, ενδεχόμενα, με κάποιους άλλους εν-
δοκρατικούς ή «εξωκρατικούς» μηχανι­
σμούς. Η «διασύνδεση» αυτή, όμως, αν υιο­
θετηθεί σαν ερμηνευτικό επιχείρημα του όλου
φαινομένου δε μπορεί να αποτελέσει έννοια ι­
κανή ν’ αντιληφθεί αυτό καθ’ αυτό το χαρα­
σιωτικά. Επιπλέον, δε βρισκόμαστε σε εμφύ­ κτήρα της πρακτικής, της ιδεολογίας και της
οργάνωσης των σχημάτων της «έμπρακτης
λιο πόλεμο...
Πιστεύουμε, όμως, ότι υπεκφεύγει των δυ­ άρνησης» του ήδη — δεδομένου — κοινωνι­
νατοτήτων της προβοκατορολογίας η σύλλη­ κού σχηματισμού.
Το ζητούμενο στην ερμηνεία αυτού του
ψη των προβλημάτων που θέτουν οι πρακτι­
φαινομένου δεν είναι η οργανωτική αφετηρία
κές της «κοινωνικής» καταστροφής και της
ή το κρινόμενο και ερμηνευόμενο αποτέ-
τρομοκρατία;:: ο εντοπισμός του όλου φαινο­
μένου σε μια απ' τις εκδοχες-του, της υργα- λεσμά-του («οι τρομοκράτες, αντικειμενικά,
νωτικής-του διάστασης (π.χ. «διεθνή συνω­ υπονομεύουν τη δημοκρατία»). Κάτι τέτοιο
μοτικά κέντρα αποσταθεροποίησης»), ιΤπο- θα κατέληγε σε μια ανακύκλιση των στοι­
δηλώνει δυο βασικές συντεταγμένες στη σκέ­ χείων του συλλογισμού: αφού «οι τρομοκρά­
ψη των οπαδών αυτής της ευρύτατα διαδεδο­ τες έχουν δεσμούς με αποσταθεροποιητικά
μένης αντίληψης: κέντρα», τότε είναι επόμενο ότι δεν έχουν
• την απώθηση (ή έξωση, αν θέλετε, για σχέση με την πολιτική δημοκρατία και, δυ­
να καταδειχτεί ο βιασμός που επιχειρείται νάμει ή πράγματι, την αντιστρατεύονται.
στην πολυσημία του προβλήματος) των «α ­ Εκείνο που θά 'πρεπε πιθανώς ν' ανιχνεύ-
νοίκειων» αυτών πρακτικών απ’ τον κοινωνι­ σουμε είναι οι τρόποι και οι μορφές σύνδεσης
κό χώρο και τη συνταύτισή-τους με τις τεχνι­ και λειτουργίας αυτού του καθόλα πολιτικού
κές κάποιων «μηχανισμών», μη πολιτικών, ή φαινομένου μέσα στη σημερινή «πολιτική
στερούμενων ιδίας πολιτικής υπόστασης. κοινωνία» και την «κοινωνία των πολιτών»,
• την συνακόλουθη απολιτικοποίηση του στα πλαίσια της δομικής κρίσης του κυρίαρ­
προβλήματος και την παροχή (ρητά ή υπόρη- χου κοινωνικού σχηματισμού' να βρούμε τις
τα ) της δυνατότητας στον κυρίαρχο πολιτι­ οργανικές διασυνδέσεις στοιχείων απ’ την ι­
κό συνασπισμό να πολιτικοποιήσει, κατά το δεολογία της τρομοκρατίας με τις έμμεσες
δοκούν, το πρόβλημα, να οριοθετήσει, δηλα­ — γι αυτό κι αποτελεσματικότερες, ίσως —
δή, αυτός μόνος-του το πεδίο της θεσμικής
αναπαραστάσεις που εκλύει η ιδεολογία του
παρέμβασης για την «πρόληψη της τρομο­ ώριμου καπιταλισμού και τους τρόπους που
κρατίας» (δεν είναι καθόλου απρόσμενο, οι αυτές οι διασυνδέσεις μετατίθενται και με­
όροι του πολιτικού παιχνιδιού, και στην Ελ­ θερμηνεύονται στο δικό-μας καπιταλισμό.
λάδα, να συνερμηνευθούν σύμφωνα με το Με δύο λόγια, θα πρέπει να σκεφτούμε πολι­
γερμανικό, π.χ., πρότυπο, με τις παραλλα­ τικά την, ούτως ή άλλως, πολιτική τρομο­
Q /7 0 k rn e C T £ Τ ο Κ ο χ χ ί τ ς ρ ο S T € R € 0
xp< *i^qT Q
UoiHl Ο ν β μ € € θ & ’ cyßs TIS faptoES fcol TUfloUS T *tS C^jfOpo5-
S T U D IO Hl f l t-x o u k e xaUnAe-S τ φ € 5 kcu 9 b nepaiaeuUfe ToGfeS u ip e s
Αχκλνπιου Αθήνα t**· w
JinOfxîj ν α XiVouU«. kau « b rv o i
t » __ Oi______ _ » __
ΤΗΛ 360269? 3621858 0 0 805
12
κρατία. Διαφορετικά υποθηκεύουμε το δι­
καίωμα άσκησης της κοινωνικής κριτικής σε
αντίπαλους χώρους, συντελούμε στην πολιτι­
κή τελεσφόρηση της ανάγκης για «θεσμική
ολοκλήρωση» του υπάρχοντος συστήματος
και, έτσι, στην αυτοαναιρεσή-μας ως αριστε­
ρών που διεκδικούν το δικαίωμα στην π ολιτι­
κή, σαν οι μόνοι ικανοί να το επωμιστούν στο (
ακέραιο και μέχρι τέλους. Κι ας αφήσουμε σε
άλλους τις θεαματικές τρομοκρατικές ανα­
παραστάσεις «τη ς τρομοκρατίας», την εκ­
φορά της ιδεολογίξουσαί εικονιστικήσ-της
διάστασης.
Σκεφτήκαμε, στην Ομόνοια το Σάββατο το
πρωί, ότι ο πολίτης, εδώ στην Ελλάδα, δεν
πρέπει να φοβάται, αλλά να συνειδητοποιεί
την ταυτότητά-του απέναντι στη θεσμισμένη
πολιτική τάξη. Εξάλλου... η πολιτική συγκυ­
ρία είναι αμφιρρέπουσα και αμφίσημη και
δεν μπορεί ν’ αντιμετωπιστεί μονοσήμαντα,
προς όφελος του όποιου Προστάτη - Αρχον­
τα ή της εκλογολογίας. Η τελευταία, αν επι­
κρατήσει σε κάποιες κρίσιμες στιγμές — σαν .
κι αυτές, π.χ., όπου ο μηχανισμός δίωξης
«προς ανεύρεσιν των τρομοκρατών» ανα­
πτύσσεται «δυναμικά» στο χώρο των «αρι­
στεριστώ ν» — μπορεί να οδηγήσει στην αναί­
ρεση της πολιτικής, μέσω της «τελειοποίη­
σης» του Κράτους...
ΣΗ Μ ΕΙΩΣΕΙΣ
/. Βλ. κείμενο προκήρυξης, με αλλαγμένα, εδώ, το
πρόσωπο και τη φωνή του ρήματος.
2. Εννοεί τον συστήματος.
3. Βλ. τα αποσπάσματα που αφορούν την καπιταλι­
στική σχέση επιχείρησης - υπαλλήλου.
4. Τα εισαγωγικά είναι του κειμένου της προκήρυ­
ξης, η αραίωση δική-μας.
5. Βλ. Brigate Rossi. Πολιτική κοινωνία και κρά­
τος..., στο «Αυτονομία» τχ. 3, σ. 60.
6. Βλ. προκήρυξη του «Οχτώβρη 'SO» η αραίωση
δική-μας.
7. Δηλαδή των «αφεντικών».
8. Η αραίωση δική-μας.
9. Ο. π.
10. Βλ. την από πολλές πλευρές ενδιαφέρουσα συ­
νέντευξη του ιδιοκτήτη του ΜΙΝΙΟΝ, Γιάννη Γεωρ-
γαντά, στο « ΒΗΜΑ της Κυριακής», 21.12.1980.
τ ο
ν α π ιο β ο υ ν τ ο π ο νο
ψ α χνονros πou
 Τακτικός προϋπολογισμός καί προϋπολογισμός Δημοσίων ’Επενδύσεων
( L i Arar όρχ )
1979 198· 1981 1979 1989 1981
Έ ··8 · Προγρο- ’Εκτιμήνας Προ8κ·λο- Ί ξ · Ι · Προγμο- ’Εκτιμήοας. Π ^ Α ιιΙι
κε/ντο Πμβγ/ων γινθΑντ· «οπ/ντο Πμοτ/ ·ν TwMvio

Έ σ ο δ α Από άμεσους φ ό ρ ο υ ς____ 80.686 106.600 127.500 — Δαπάνες 'Υ πουργείω ν καί
Περιφερειακών 'Υ π η ρ εσ ιώ ν 312.300 368.000 399.043
Έ σ ο δ α Από έμμεσους φόρους .. 206.487 227.300 280.700
Λ οιπ ά Ισ ο δ α Τακτικού
Π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ο ύ ................ 23.670 29.100 31.800
Έ σ ο δ α Από «ή διαχ/ση
π ετρελα ιοειδ ώ ν....................... 1.500 3.000 8.000 — Δαπάνες Δ η μ .’ Επενδύσεων 64.043 89.000
61.000
Σύνολο 312.343 368.000 448.000 Ά π οθεματικό:
Έ σ ο δ α Από Δ η μ .‘Επενδύσεις . . 2.096 1.400 1.500 α )’ ΤακτικοΟ ΠροΟπ/σμοΟ . . . — - -
44.000
Π ιστω τικ ό Ι σ ο δ α ....................... 61.947 59.600 85000 θ) Π ροϋπολογισμού Δημ.
'Επενδύσεω ν ................... __ __ 5.000
’Α π ο λ ή γ εις Από Κ οινοτικ ό — ’ Αποδόσεις στίς Εύρωπαίκές
Π εριφ ερειακό Τ αμείο — — · 7.500 Κ ο ιν ό τ η τ ε ς ........................... — — 14.245
Σύνολο 64.043 61.000 94.000 — Τ ελικό Π ερ ίσ σ ευ μ α ............. 43 —

Έ σ ο δ α ύπέρ Ε Κ — — 7.020
’ Α π ο λή γ εις Από Ε Κ — — 2.270
Σύνολο 9.290

Γενιού Σ ύ νο λο * 376.386 429.000 S51.290 Γενικό Σύνολο* 376.386 429.000 551.290

• Στά γενικά σύνολα τοΟ Π ίν α ν «Αν Ιούλιον καί «Αν Ιξόδοον U v κιριλαμβΑνονται τά κοσά γιά «Α Ιργα κοινής δποδομής Ν ΑΤΟ καί γιΑ ιή λειτουργία Π ίλον Βολής Κρήτης
καθώς καί ή Ιζρτκρική βοήθεια γιά «Αν Ιξρπλισμύ «Αν Ενόπλων Δυνάμεων.

Ελλειμματικός, πληθωριστικός,
παραπλανητικός - ο προϋπολογισμός
του Κ. Κίτσου
Απευθύνονται κατηγορίες, από κυβερνητικής πλευράς, εναν­
τίον των κομμάτων της αντιπολίτευσης γιατί, κατά τη συζήτηση
του προϋπολογισμού στη Βουλή, περιορίστηκε σε γενικολόγες
παρατηρήσεις για την κυβερνητική οικονομική πολιτική και δεν
έκανε συγκεκριμένες προτάσεις για τον τρόπο διάθεσης των
κονδύλιων του προϋπολογισμού.
Η κατηγορία είναι εντελώς αδικαιολόγητη. Όχι γιατί δεν εί­
ναι αλήθεια η τετραήμερη...αδιαφορία της Βουλής για το περιε­
χόμενο του προϋπολογισμού κατά το τετραήμερο που του αφιέ­
ρωσε. Αλλά γιατί θα ήταν καθαρά μεταφυσική ενασχόληση ή α-
πόπειρα αναδιευθέτησης των δαπανών του προϋπολογισμού, ό­
ταν το ύψος των κονδυλίων-του είναι προϊόν καταναγκασμόν
και όχι επιλογών.
Ο καταναγκασμός προκύπτει, από το μέγεθος των εσόδων
που μπορεί να πραγματοποιήσει η σημερινή δημοσιονομική δια­
χείριση, σε συνδυασμό με το ελάχιστο, υποχρεωτικό οριο κάθε
κατηγορίας πληρωμών. Οι επιλογές θάταν δυνατές, αν η κυβέρ­
νηση μπορούσε να περικόπτει ποσά από το ένα η το άλλο κεφα­
λαίο του προϋπολογισμού, χωρίς, όμως, να περιορίζεται και το
έργο που αναμένεται να αποδοθεί από την αντίστοιχη δαπανη.

Η κυβέρνηση, π.χ., είναι γεγονός, πως θέ­
λει να δείχνεται ιδιαίτερα ενδιαφερόμενη για
την Παιδεία. Γι αυτό και δίνεται εξαιρετική
δημοσιότητα στα εγκαίνια ενός καινούριου
σχολικού κτιρίου ή στη θεμελίωσή-του. Τί
νόημα, λοιπόν, έχει η πρόσκληση της αντιπο­
λίτευσης να υποδείξει πώς θα μπορούσαν να
διατεθούν από τον προϋπολογισμό περισσό­
τερα ποσά για τη λεγόμενη υλικοτεχνική υ­
ποδομή της Παιδείας, αφού είναι δεδομένο,
πως, αν υπήρχε παρόμοια δυνατότητα, θα
την είχε εξαντλήσει η ίδια η κυβέρνηση για
πολιτική εκμετάλλευση.
Η σωστή αντιμετώπιση του δημοσιονομι­
κού προβλήματος ξεκινάει από το είδος της
ασκούμενης οικονομικής πολιτικής, και την
ικανότητα της υπεύθυνης κυβέρνησης να
συλλέγονται τα καλύτερα δυνατά αποτελέ­
σματα από τη λειτουργία, τόσο του ιδιωτι­
κού, όσο και. — κυρίως — του δημόσιου το­
μέα της οικονομίας. Α ν αυτό δεν το πετύχει,
τότε τα δημόσια οικονομικά, ο κρατικός
Ή δημοσιονομική διαχείρηση 1981
(σέ Ικατομμύρια δραχμές)
Έοοβα Έξοδα Αποτέλεσμα
Î. 'Τακτικός πρ/σμός ... 457.290 457.290
2. Δημ, Έπκνβόατων ... 9.000 94.000
3. ΠροσηρτημΙνο) ..... 144.550 147.948
4. 'Εμπορκυματικός N . πραγματικό
u it
όΥαθύν) ......... έλλέίμμα 19-518 -19.518
ϊύνολο ............ 010.840 718.7S4
προϋπολογισμός ιδιαίτερα, δεν είναι παρά­
γοντας που διαμορφώνει την εξέλιξη της εθνι­
κής οικονομίας και προωθεί την ποιότητα
ζωής των ασθενέστερων, εισοδηματικά,
στρωμάτων της κοινωνίας. Είναι ένα απλό
ρυμουλκούμενο μιας άναρχης και αυτοδια-
μορφούμενης οικονομικής ζωής. Και η συ-
γκρότησή-του, το βάρος κάθε κατηγορίας ε­
σόδων ή δαπανών-του, δεν είναι όργανο επη-
ρεασμού αυτών ή εκείνων των λειτουργιών
του παραγωγικού ή του κοινωνικού μηχανι­
σμού της χώρας, αλλά απλή αντανάκλαση
του τρόπου που περπατάει ο εθνικο-
οικονομικός-μας ανάπηρος! Τι είδους βελ­
τιώσεις να επιφέρεις στο... είδωλο;
Δύο χαρακτηριστικά του κρατικού προϋ­
πολογισμού, πριν από κάθε παρατήρη ση via
—
-85.000 την τρέχουσα φυσιογνωμια-του. πρεπει να ε­
-3.396
πισύρουν την προσοχή. Το πρώτο χ α ρ σ *τη .
ριστικό είναι πως ο κρατικό; προυπολον.-
107.914
σμός γίνεται όλο και περισσότερό ελλε__ α.
τικός, παρά το γεγονός οτι διευρύνεται
μέας της εθνικής οικονομικής δραστηρ^—...
τας που ελέγχεται απο το κράτος Το
ρο χαρακτηριστικό, είναι η εκμεταλλε. ^
του πληθωρισμού απο το κράτος. —
πραγματοποίηση των εσοδω.-τεπ.
κράτος δεν εκμεταλλευόταν το. πλ-**,; -
κατά τον υπολογισμό των φορολ',-r.·.., -
εσόδων / της άμεσης φορολ.^α:
συνολικα-του έσοδα θα τα. α . σ ^ -α _ , ·,.
τέρα, το έλλειμμα-του uv· ί
ανικανότητά-του να αντιμετω- σε r-.~
οικονομικές και κοινωνικέ; r
του πολύ πιο εξοργιστική.

13

Με συνυπολογισμό και των ελλειμμάτων
που λέγεται — περιέργως όχι επίσημα — ότι
εμφανίζουν οι δημόσιες επιχειρήσεις /
Δ.Ε.Η., Ο.Τ.Ε., Ολυμπιακή, Σιδηρόδρομοι,
Αστικές Συγκοινωνίες, Ε.Ρ.Τ., Ο.Α.Π., ΕΑ-
ΤΑ / και τα οποία συμποσούνται σε 62,5 δισ.
δραχμές, ο δημόσιος τομέας έχει έλλειμμα
28%. Ποσοστό, πολλαπλάσια μεγαλύτερο
κάθε προηγούμενου χρόνου. Αν η αναζήτηση
του ελλείμματος περιοριστεί μόνο στα κον­
τύλια του τακτικού και του προϋπολογισμού,
επενδύσεων, τότε αντιπροσωπεύει ποσοστό
17,5% των εσόδων των δύο αυτών προϋπολο­
γισμών.
Ti δικαιολογεί το εξαιρετικά ογκώδες αυτό
έλλειμμα; Ποιες δαπάνες του προϋπολογι­
σμού έχουν αυξηθεί τόσο περισσότερο από το
ρυθμό αύξησης των συνολικών-του εσόδων,
ώστε να προκαλούν την εντυπωσιακή τούτη
διάσταση μεταξύ εσόδων και ελάχιστων δυ­
νατόν πληρωμών;
Οι τρέχουσες δαπάνες του δημοσίου σαν
ποσοστό του ακαθάριστου εθνικού προϊό­
ντος, από 16,5% που έφταναν το 1960 και
19,3% το 1973, προσέγγισαν τώρα το 28%.
Αυξήθηκαν, δηλαδή, κατά 8,5%, περίπου.
Πού πήγε το αυξημένο τούτο έσοδο, προερ­
χόμενο από όλο και μεγαλύτερο εσωτερικό
και εξωτερικό δανειάμό;
Η συνήθης απάντηση είναι, ότι τα αυξημέ­
να έσοδα τα απορροφούν, κατά πρώτο λόγο
οι στρατιωτικές δαπάνες, και κατά δεύτερο,
η Παιδεία, η υγεία, κλπ. Τα επίσημα στατι­
στικά στοιχεία δε συνηγορούν στην άποψη.
Το ποσοστό που αντιπροσωπεύουν οι δαπά­
νες για την εθνική άμυνα/σε δραχμές τρέχου­
σας αξίας γίνονται οι υπολογισμοί/αυξήθηκε
από 4,4% το 1960 και 5,5% το 1974, σε 6,7%
το ’79. Από την αύξηση, δηλαδή, του 8,5%
των συνολικών εσόδων του δημοσίου, ποσο­
στό 2,2% — έναντι του 1974 — πήγε για την
άμυνα. Τα άλλα 6% τί γινήκαν;
Τα ποσοστά, σε σχέση με το ακαθάριστο
εθνικό προϊόν για τις δαπάνες υπέρ της Παι­
δείας, της υγείας, της κοινωνικής πρόνοιας,
είναι αμφίβολο αν δεν είναι μικρότερα απ’
αυτά του 1960 και του 1974, αφού τα αντί­
στοιχα κονδύλια στους τελευταίους προϋπο­
ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΤΥΠΟΙ
□ ΖΩ Ο Δ Ο Χ Ο Υ ΠΗΓΗΣ
7Ό ΣΩΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ
□ =— ^ Υ π εύ θυ νη επιλογή ^ ----
□ Ζ ζζ ^Xa|inAjôTg£e^__jjjiég §£ —— □
-f---- •Π
Λ
ΗΡΗ
Σ&Μ
Ο
ΝΙΜ
ΗΠΑ
ΡΟ
ΥΣΙΑ
ΣΗ·Α0Ι ΤΟ
ΝΑΝΤΙΕΙΟΥΣIA
IΤΙΚ0NΒΙΒΑ
κεισρικη διάθεση τωκ εκδοσεωκ «ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ Τ Υ Π Ο Ι»
14
λογισμούς αυξηθήκαν με ρυθμό βραδύτερο
απ αυτόν που αυξήθηκε το ακαθάριστο εγ­
χώριο προϊόν. Για την Παιδεία, π.χ., το 1981
προβλέπει ο τακτικός προϋπολογισμός αύξη­
ση δαπανών κατά 11,7%, ενώ το εθνικό
προϊόν θα αυξηθεί το ’81 κατά 20% τουλάχι­
στον, σύμφωνα με την επίσημη πρόβλεψη
της τιμαριθμικής πορείας. Για την υγεία, η
αύξηση είναι 7,4% και για την κοινωνική
πρόνοια 15,2%.
Η συνεχής, επομένως, διόγκωση του δημό­
σιου χρέους για να καλυφθούν τα ελλείμμα­
τα, δικαιολογείται από την αυξανόμενη ανε­
πάρκεια των τακτικών-του εσόδων. Και αυ­
τό, πραγματικά, συμβαίνει. Αν το κράτος
στηριζόταν στη νομοθετημένη φορολόγηση
των εισοδημάτων, δηλαδή, στη φορολόγηση
βάσει της αγοραστικής ικανότητας του εισο­
δήματος και όχι του ονομαστικού-του ύψους,
τότε θά ’μενε εντελώς ανεξήγητο το ότι μετα­
ξύ 1974 και 1980 οι φορολογικοί συντελεστές
δεν έχουν αναπροσαρμοστεί τιμαριθμικά.
Δεν αναπροσαρμόστηκαν, ώστε να φορολο­
γείται όλο και μεγαλύτερο μέρος του πραγ­
ματικού εισοδήματος εκείνων που μπορούν
να συλληφθούν φορολογικά, δηλαδή, των μι­
σθωτών, και των άλλων εισοδηματιών, κατά
το ποσοστό των κερδών-τους που δε μπο­
ρούν να αποκρύψουν. Το κράτος, δηλαδή, ε­
κμεταλλεύεται ευθέως τον πληθωρισμό για
να αυξάνει τα ετήσια φορολογικά-του έσοδα,
επιμένοντας, ταυτόχρονα, κάθε χρόνο ότι
δ ε ν ε π ι β ά λ λ ε ι καινούριους φόρους!
Δεν είναι διόλου θεμιτός, εξάλλου, ο ισχυ­
ρισμός, ότι αυτή η έμμεσα αυξανόμενη φορο­
λόγηση είναι δίκαιη, γιατί αναπροσαρμόζει
τη φορολογία ενός συνεχώς ανερχόμενου ι­
διωτικού εισοδήματος. Το εισόδημα των Ελ­
λήνων μισθωτών από το 1974 ώς σήμερα δε
βελτιώθηκε παρά κατά 28% περίπου, βάσει
των επίσημων υπολογισμών. Βελτίωση, που
ομολογήθηκε από τις κυβερνήσεις του κ. Κα­
ραμανλή ότι ήταν απόλυτα αναγκαία για να
αποκατασταθεί η δικαιοσύνη στην κατανομή
του εθνικού εισοδήματος, που είχε βάναυσα
διαταράξει η δικτατορική επταετία. Και που,
εν πάση περιπτώσει, δόθηκε σε χαμηλά εισο­
δήματα.
.τηλ.36 39980 □
□
ΙΡΜ
Ν----------- — ---- ------ ----- — X
Το αποτέλεσμα αυτής της φορολογικής Μ·6'
ταχείρισης, με τους μη αναπροσαρμοζόμε­
νους τιμαριθμικά φορολογικούς συντελε­
στές, ήταν η ε π α ν α φ α ί ρ ε σ η απο το
κράτος των βελτιώσεων που έκανε στις απο­
δοχές των μισθωτών μεταξύ 1975 και 1978.
Έτσι, ώστε φέτος, η πραγματική αγοραστι­
κή δύναμη,ύστερα από τη φορολόγησή του
μισθωτού των 200.000 του 1974, να είναι βελ­
τιωμένη κατά 16%, μόνο, και του μισθωτού
τών 300.000 κατά 9%. Η κατασταση στον
τρόπο κατανομής του εθνικού εισοδήματος,
επανήλθε εκεί όπου την είχε διαμορφώσει η
δικτατορία και θέλησε να διορθώσει η δημο­
κρατία! Και ας αυξήθηκε, σε σταθερές τιμές,
κατά 25%, το εθνικό προϊόν μεταξύ 1974 και
1981. Η φορολογία, δηλαδή, είχε σαν αποτέ­
λεσμα την επιδείνωση της ανισοκατανομής.
Η άλλη πλευρά της μειωμένης δυνατότη­
τας του δημοσίου να απορροφά, κατά υγιή
τρόπο, από την οικονομία όσα του χρειάζο­
νται για να καλύπτει τις δραστηριότητές-του,
είναι η αντίστροφη εξέλιξη μεταξύ: διεύρυν­
σης του ελεγχόμενου από το κράτος τομέα
της οικονομίας, και τω ν αποτελεσμάτων που
έχει η διαχείρισή-του. Το κράτος, αντί να αυ­
ξάνει τα έσοδά-του από τον έλεγχο που ασκεί
στο μεγαλύτερο, αναλογικά, μέρος της εθνι­
κής οικονομικής δραστηριότητας, και τον ο­
ποίον, έλεγχο, απέκτησε για να αφαιρέσει α­
πό τον ιδιώτη εκμεταλλευτή τη δυνατότητα
να αποθησαυρίζει αυτός κέρδη από την εκμε­
τάλλευση του πλουτοπαραγωγικού πόρου,
πληρώνει κολοσσιαία ποσά κάθε χρόνο για
να καλύπτει τα ελλείμματα των κρατικοποι­
ημένων δραστηριοτήτων.
Αν υποστηριχθεί ότι αυτά τα ελλείμματα
δημιουργούνται γιατί το κράτος δεν κάνει
κερδοσκοπική διαχείριση των επιχειρήσεων
που ελέγχει, αλλά εθνικοοικονομική, τότε
θά’πρεπε από άλλη πλευρά, από τα φορολο­
γικά έσοδα, δηλαδή, να εισπράττει το κρά­
τος εκείνα που χάνει από τη μη κερδοσκοπι­
κή διαχείριση του τομέα-του. Συμβαίνει το
εντελώς αντίθετο. Η φοροδοτική ικανότητα
της οικονομίας, παρά τον, εμπλουτισμό-της
με τις υπηρεσίες ή τα προϊόντα που «στο κό-
*
στος»-τους ή και κάτω απο αυτό της εξα­
σφαλίζει το κράτος, συνεχώς μειώνεται. Γι
αυτό και η έμμεση φορολόγηση μέσω του
πληθωρισμού και η υπερχρέωση.
Πρόσθετη απόδειξη για το ατελέσφορο της
δημοσιονομικής διαχείρισης υπέρ της οικο­
νομίας, και μέσω της φορολογίας υπέρ του
προϋπολογισμού, είναι το γεγονός ότι με δα­
νεισμό υποχρεώνεται το κράτος να βρει κε­
φάλαια για να αντιμετωπίσει τα χρεωλύσια
και τα τοκοχρεωλύσια των δανείων που έχει
συνάψει/μέσα και έξω από την Ελλάδα/ για
την εκτέλεση παραγωγικών έργων από τον
προϋπολογισμό τω ν δημοσίων επενδύσεων.
Στον προϋπολογισμό του 1981, ο δανει­
σμός για την πληρωμή των χρεών από προη­
γούμενα «παραγωγικά» δάνεια, φτάνει τα 30
δισ. δραχμές. Αλλά, πώς, συμβαίνει ώστε τα
έργα υποδομής ή υπερδομής που κατασκευά­
ζει το κράτος να μην έχουν την αυτοδύναμη,
ή μέσω της συνολικής οικονομικής δραστη­
ριότητας, ικανότητα απόσβεσής-τους; Και
αν συνεχιστεί αυτή η προσφυγή στο δανεισμό
για να εξοφληθούν προηγούμενα παραγωγι­
κά, όχι καταναλωτικά, δάνεια, τότε πώς θα
αποφύγεΓη οικονομία τη χρεοκοπία από ένα
ασταμάτητο και χωρίς πλουτοπαραγωγική
απόδοση, δανεισμό;
Η αναγραφή στον προϋπολογισμό επενδύ­
σεων του 1981 των 30 δισεκατομμυρίων δρα­
χμών για την εξυπηρέτηση παλαιότερων δα­
νειακών υποχρεώσεων, σημαίνει, στην πραγ­
ματικότητα, ότι κατά το ισόποσο είναι ελ-
λειμματικός ο τακτικός προϋπολογισμός.
Γιατί αυτά τα 30 δισ., ή έπρεπε να καταχωρη-
θούν στο προϋπολογισμό επενδύσεων, αν ε-
πρόκειτο για έσοδα από δημόσιες επιχειρή­
σεις χρηματοδοτημένες από τα προηγούμενα
αυτά δάνεια, ή έπρεπε να εμφανιστούν στον
τακτικό προϋπολογισμό σαν έσοδά-του,
προερχόμενα από τη φορολόγηση του εθνι­
κού προϊόντος, που χάρη και στα παλαιότε-
ρα επενδυτικά δάνεια, αυξήθηκε! Ό ταν, ού­
τε το ένα, ούτε το άλλο, γίνεται, αυτό σημαί­
νει ότι και ο τακτικός προϋπολογισμός δεν
είναι ισοσκελισμένος όπως θέλει να τον πα­
ΛΟΓΟΤΕΧΛΙΚΛ ΚΟΜΙ-ΝΛ ΚΑΙ HKùI’iA I
ΜΑΡΚΕΣ ΙΟΣ ΝΤΕ ΣΛΝΊ
\» ··/. %*λν V.. ::γΛ· , Λ{-·ς-.νΛ. :1/.'.ν;.
>ir.:x : y . | ! :■ /·..
ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ
36.05.493 · Ζωοδ. Πηγής 17
ρουσιάσει η κυβέρνηση. Απλώς «μασκαρεύ-
ει» το έλλειμμα.
Αξίζει να υπομνησθεί εδώ ότι και οι δημό­
σιες επενδύσεις, υπολογισμένο το ύψος-τους
σε σταθερές δραχμές του 1970, είναι μικρότε­
ρες από τις επενδύσεις του 1975. 19 δισ. περί­
που το 1981 έναντι 21 δισ., το 1975!
Υπάρχει μια οικονομολογική άποψη — ό­
σο αυθαίρετη και αν φαίνεται — που υποστη­
ρίζει ότι δεν είναι αμάρτημα η φοροδιαφυγή,
αν πρόκειται τα φορολογικά έσοδα να τα
χρησιμοποιεί το κράτος κατά τρόπο μειωτι-
κό του πραγματικού έργου που μπορούν να
αποδώσουν. Καλύτερα συνεπώς, τα αντί­
στοιχα ποσά να μένουν στα χέρια των ιδιω­
τών επιχειρηματιών, που μπορούν να τα α-
ξιοποιήσουν! Η πράξη, αποδείχνει ότι πολύ
μεγάλο μέρος του φορολογητέου εισοδήμα­
τος, δεν αποκαλύπτεται ποτέ. Άρα, το δη­
μόσιο χάνει ανεπιστρεπτί αντίστοιχο τμήμα
των εσόδων-του. Και για να καλύψει, ακρι­
βώς, το κενό ανάμεσα σε ό,τι εισπράττει και
σε ό,τι είναι υποχρεωμένο να δαπανά, αναγ­
κάζεται να δανείζεται. Η εθνικοοικονομική
ωφέλεια, επομένως, απ’ αυτή την απόκρυψη
εισοδήματος είναι πολύ αμφίβολη. Αντίθετα,
οι συνέπειές-της στις εισαγωγές και γενικά
στο συναλλαγματικό ισοζύγιο της χωράς εί­
ναι οδυνηρές. Γιατί τα εισοδήματα που απορ­
ρίπτονται δεν είναι κλάσμα μισθών και ημε­
ρομισθίων, αλλά ακέραιες μονάδες μεγάλων
κερδών.
Πόσο είναι το φορολογικό έσοδο που χάνει
το κράτος; Δύσκολο να προσδιοριστεί με α­
κρίβεια. Αλλωστε, δεν είναι μόνο στην Ελ­
λάδα που σημειώνεται φοροδιαφυγή. Σε όλες
τις χώρες το ίδιο γίνεται. Με τη διαφορά, ότι
στη Δυτική Γερμανία, π.χ., η φοροδιαφυγή υ­
πολογίζεται σε 5-6% των συνολικών φορολο­
γικών εσόδων, στην Αγγλία 7-10%, και στην
Ιταλία περισσότερο από 10%. Αν κανείς υπο­
στηρίξει ότι η φοροδιαφυγή στην Ελλάδα
πλησιάζει το 50% των εσόδων από την άμεση
φορολογία, δε θα κινδυνέψει να κατηγορηθεί
για υπερβολή. Γιατί αυτό το 50%, για τη χρή­
ση του ’81 σημαίνει ποσό 60 δισ. δραχμών,
περίπου. Και αν σκεφθεί κανείς ότι τα 600 δι­
σεκατομμύρια των καταθέσεων στις Τράπε­
V ,Λ
ζες δίνουν αφορολόγητο ετήσιο τοκυ 90 δισε-
κατομμυρίων περίπου, τότε εύκολα βο*ο*ιι
και τις άλλες εισοδηματικές πήγες, που αν
βαρύνονταν με όση φορολογία επιφύλασσε
ται στους μισθωτούς, το ποοο των <<0 δισ
δραχμών της φοροδιαφυγής ανετα θα u i^
ρούσε να καταγράψει.
Αλλά τα 60 δισ. — λιγοτερα η περισσότε­
ρα, αδιάφορο — της φοροδιαφυγής θα ταν
αρκετά για να λύσουν το πρόβλημα της δη
μοσιονομικής διαχείρισης; Τοσο α>ς προς το
σκέλος του ελλείμματος, οσο και του ιδους
των υπηρεσιών που το κράτος εξασφαλίζει
στην οικονομία του τόπου; Η απάντηση η ναι
κατηγορηματικά: Οχι. Και τούτο, 'τατ-, τα
ποόα της φοροδιαφυγής αντικαθίστανται α
πό τον υπερδανεισμο. Εκείνο πex δη εχο
τρόπο θεραπείας, και που σννιστα την κ ι
ρ ι α αιτία της δημοσιονομικής κακοδαιμο­
νίας, είναι ο τροπος ποι γίνεται απο το% κρα
τικό μηχανισμό η διαχείριση του δημοσχχ
χρήματος. Σπαταλιεται αυτό το χρήμα, χα-α
τρόπο που καμία διεθνής σύγκριση — με 5χ>
μηχανικές χώρες φυσικά, και οχι ut
Τουρκία η την Κορέα — δε θα παίξει το ρο-χο
«αναλγητικού» αλλοθυ
Στο βαθμό που θαταν κατινθω’τ· - «ε->
στολή της σπάταλης, οχι με περικοπή τ*?* ·
πόλυτων ποσών του κάθε ιπσε<*πθΛ οπ*κ
γίνεται τώρα, και επιχειραται να εμφα
σαν πολιτική οικονομικής · πείχσν-λλο'^ς·
αλλά της σπάταλης σε σχεσ^ με το ι : ’ τ
που αποδίδεται απο τις πληρωμές rex δφ^ο-
σίου, στον ίδιο βαθμό θα ιπχρχα· κα; π λ
θώρια μεγαλύτερων δαπανώ. χα. π-πτ^ς
στην επιλογή των κεφαλαίων τοι ' Λ ’ τ ·«>
γισμού για να κατευθι.^χ. τα *.χ
Τότε, η αδυναμία της α .τιποώττκ~>; ·- - τ ->
δείξει διάφορο τροπο χρτσίμοτ^·*^1,
διαθέσιμων το ι πρ ο 1 1 ο λ ’ - » - ·
θ'αποτελσυσε. αληθινό, κραν^αλεα ιτοδκ-ξγ
της επιπολαιότητα ς-τη; να rtp-C W * : σ»
γενικολσγιες όταν συξητοτα. r τ ο λ τ αΟχ -
σμος, ενω θα πρεπε .α γτ
την υπέροχη των δικυ ·-~ς
τότε, γένικολονια c..α; κατπ r πχρ*
προϋπολογισμού. «
Η πάλη rwv
στην Γιο iimne
1970 - K
L
7 Ον
 το υ Γιάννη Ιω άνναυ

<£W 2 iïAÏDS

■■ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ
ΔΟΟΑΕΙΑ, ϋΠΟΜΟΜΗ, ΕΠΙΜΟΝΗ
ΘυΣΙΕΣ ΑΓΕΝΕΣ
- ΑΑΤΡ0ϋ>·Ι·ΣΜ0Σ,ΗΡ2Ι~
ΪΣΜΟΣ, ΑΰΤΟΘϋΣίΑ—
0 L' ΓΙΑ ΝΑΜΠΟΡΟϋΜΕ ΝΑ
ΚΑΕΓΕΗΑΣΤΕ
^ E u p m io i/

"Μ
κ\ ' * _

T'AKOUZATE;
ΔΙΟΤΙ ΚΟΡΙΕ, TQPAÜEA ΕΧΟΟΜ£ ΝΑ (fPONTIZOJAE
ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΒΑΟΤΟΟΜ MAEJÔPA ΕΙΜΑΣΤΕ ϋΠ&
θοΝΟΙ ΚΑΙ ΠΑ ΤΑ ΔΙΑΚΟΣΙΑ EKATOMMUPΙΑ 2UU
ΕΤΑΙΡΟΟΖ Μ Αζ:'Η ΕΙΜΑΣΤΕ ΒϋΡόΠΑΙΟΙ. "Η
ΕΙΚΑΣΤΕΙ

16

✓ •ι
 Ό τ α ν φθάνει το πλήρωμα του
χρόνου, δε μπορούμε, στην
πολιτική, να συνεχίσουμε να
μιλάμε για το μύθο κάποιας
απόφασης. Θ α πρέπει,
αργοπορημένα έστω, αυτόν τον
υποτιθέμενο μύθο να τον
αναγνώσουμε ως γεγονός με
παρελθόν, παρόν και μέλλον,
ικανό να δημιουργεί ιστορία και να
κανοναρχεί την κοινωνική πράξη.
Περί του «μύθου της Ε Ο Κ » ο
λόγος ή περί του υποσχόμενου —
από την κυβέρνηση, την ίδια εδώ
και έξι χρόνια — «παράδεισου».
Αυτός ο «μύθος», λοιπόν, οδήγησε
ώς τώρα τις σκέψεις και τις
αποφάσεις των ιθυνόντων, και, με
τις όποιες παλινωδίες-τους, τους
καταξίωσε στο σχέδιό-τους,
νομιμοποίησε τις προσδοκίες-τους.
Και οι της «αντίπερας όχθης»,
συλλογιζόμενοι ιδεοληπτικά (ο
«μ ύ θ ο ς») μπροστά σε μια
ειλημμένη πολιτική απόφαση του
αντιπάλου, δε μπόρεσαν να \ ενταχθήκαμε σ ’ ένα σύνθετο
παρέμβουν, μεταγράφοντας σε
πράξη το νεφελώδες, έστω,
αντισχέδιό-τους. Έμεινε μόνο η
καταγγελία του «μύθου», η
«αποδιαρθρωσή»-του που δεν
παρήγαγε πολιτικό έργο, αλλά
κινήθηκε στο πεδίο της
διαμαρτυρίας.
Και τώρα; Τώρα που είναι
φανερές οι πολιτικές συνεκδοχές
και συνέπειες του υποτιθέμενου
μύθου; Μπορεί άραγε να καλυφθεί
η πολιτική απουσία της
αντιπολίτευσης, το κενό που
κάλυψε η καθημερινή πολιτική της
κυβέρνησης κατά τις
διαπραγματεύσεις της ένταξης; Ή
μήπως τα πάντα θα ιστορηθούν
στα ύστερα χρονολόγια και
ημερομήνια της μεγάλης Αλλαγής, - βαμε κι ένα ιστορικό κείμενο του 'Α γ ­
που ώς τώρα, δε φανέρωσε τα
νήματά-της στο παρόν και δεν
προείκασε το μέλλον. Πώς
μπορούμε να μιλάμε για τις
«αλλαγές... αύριο...», όταν έχουμε
καταγράψει στο παθητικό της
δικής-μας ιστορίας την ανυπαρξία
στο σήμερα;
λίγο το παρελθόν και χωρίς νά
έχουμε τη διάθεση κάν να
ολιγορήσουμε για το μέλλον.
Ερωτήματα για τη δυνατότητα
μιας άλλης λύσης, τώρα που
πολιτικό και οικονομικό
συγκρότημα. Πέρα απ’ τις
δημοψηφισματικές επαγγελίες και
τις «θετικές» εκ των υστέρων
παρεμβάσεις, που δε μπορούν να
τελεσφορήσουν καθότι
ανιστόρητες. Είναι δύσκολο «ν α
μάθουμε να κολυμπάμε» το
χειμώνα. Ή , αν θέλετε, χρειάζεται
προηγούμενα μια άσκηση, που
έλλειψε. Και νοιώθουμε να
στριφογυρνάμε στη δίνη μιας
απόφασης που έγινε «γεγονός»
πια!
Στις σελίδες που ακολουθούν, γρά­
φουν για την ΕΟΚ οι Ν. Αλιβιζάτος, Π.
Κοζάκος, Κ. Καλλιγάς, Σπ. Νικολάου,
Αλ. Ξύδης, Κ. Σημίτης, Δ. Σκάλος.
Τέλος, στο αφιέρωμα αυτό συμπεριλά-
γέλου Σικελιανού.

Ερωτήματα, λοιπόν, που τα

θέτουμε για το παρόν κοιτάζοντας
 Το καλοκαίρι του 1979 πραγματοποιήθηκαν στις χώ­ τόσο στην Ε.Ο.Κ. όσο και στην Ελλάδα, από τους οπα­
ρες της Ε.Ο.Κ. εκλογές για τη Συνέλευση (Κοινοβούλιο) δούς της ένταξης, ως ένα αποφασιστικό βήμα προς την
της Ε.Ο.Κ. (Ευρωπαϊκή Συνέλευση). Οι εκλογές αυτές α- ενωμένη Ευρώπη. Με την εκλογή δινόταν νέα ώθηση
ποτέλεσαν ορόσημο στην εξέλιξη της Κοινότητας. Για στην «ευρωπαϊκή δυναμική». Η Ευρώπη αποκτούσε ένα
πρώτη φορά τα μέλη της Συνέλευσης εκλέχτηκαν άμεσα δικό-της, άμεσα, εκλεγμένο όργανο. Οι λαοί της Ευρώ­
από τους πληθυσμούς των χωρών-μελών. Μέχρι τότε ο­ πης θα μπορούσαν έτσι με την ψήφο-τους να επιβάλουν
ρίζονταν από τα Κοινοβούλια των χωρών-μελών. Η άμε­ λύσεις στις συντηρητικές εθνικές κυβερνήσεις και να
ση εκλογή της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης χαιρετίσθηκε προωθήσουν την ευρωπαϊκή ενοποίηση.
του Κώστα Σημίτη
Ας δούμε σε ποιο μέτρο οι προσδοκίες αυτές αποδείχτηκαν δι­ την αρνητική-τους στάση με την ανάγκη της αναμόρφωσης της
καιολογημένες στον ενάμιση χρόνο ζωής της Συνέλευσης. Οι ε­ Κοινής Αγροτικής πολιτικής. Η απόρριψη του προϋπολογισμού,
ξουσίες της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης είναι περιορισμένες. Έχει του οποίου ένα μεγάλο τμήμα αφορούσε τη χρηματοδότηση της α­
κυρίως συμβουλευτική αρμοδιότητα σε όλα τα θέματα, που αφο­ γροτικής παραγωγής, ήταν ένα μέσο να εκβιασθεί η μεταρρύθμι­
ρούν την πραγματοποίηση της οικονομικής συνένωσης των ση που επιζητούσε η Αγγλία και είχαν υποσχεθεί, αλλά δεν πραγ­
χωρών-μελών. Η Συνέλευση δεν έχει νομοθετικές εξουσίες. Δε ματοποιούσαν οι άλλες χώρες. Οι Γάλλοι σοσιαλιστές, τέλος, αν
μπορεί να αποφασίσει δεσμευτικούς για τα κράτη νόμους με τους και σύμφωνοι με την Κοινή Αγροτική Πολιτική δεν ενέκριναν τον
οποίους είτε περιορίζονται ή αίρονται οι νομοθεσίες των κρατών- προϋπολογισμό γιατί «δεν σντ αποκρινόταν στις ανάγκες της
μελών, είτε μεταβιβάζονται οι αρμοδιότητες των εθνικών κυβερ­ στιγμής», δικαιολογία αρκετά ισχνή. Η απόρριψη του προϋπολο­
νήσεων σε υπερεθνικά όργανα. Αποφασιστικές εξουσίες έχει η γισμού προκάλεσε έκπληξη και ανησυχία. Οι πολιτικοί παρατηρη­
Ευρωπαϊκή Συνέλευση σε δύο μόνο θέματα. Μπορεί να απορρίψει τές αναρωτήθηκαν μήπως η αρνητική ψήφος προδίκαζε ευρύτερη
την ετήσια έκθεση της Επιτροπής που διευθύνει την ΕΟΚ και έτσι κρίση. Η συνέχεια ήταν πολύ λιγότερο δραματική απ’ ό,τι περίμε-
να της εκφράσει τη δυσπιστία-της. Έχει επίσης το δικαίωμα να α­ ναν όλοι.
πορρίψει τον προϋπολογισμό της Κοινότητας και να τον τροπο­ Η Κοινότητα έζησε χωρίς προϋπολογισμό για αρκετούς μήνες,
ποιήσει ως προς τις «μη υποχρεωτικές» δαπάνες. Η Συνέλευση ε#ί- συγκεκριμένα για όλο το διάστημα της διαπραγμάτευσης μεταξύ
ναι, επόμενα, σύμφωνα με τη νομοθεσία που τη διέπει, ένα συμ­ της Μεγάλης Βρετανίας και των υπολοίπων μελών της Ε.Ο.Κ.
βουλευτικό όργανο, ένα βήμα για ν’ ανταλλάσσονται απόψεις, σχετικά με τη συνεισφορά της πρώτης στον κοινοτικό προϋπολο­
που μπορούν ίσως να εισακουσθούν από άλλα όργανα με αποφα­ γισμό. Ό τα ν τέλος Μαϊου 1980, τα μέλη της ΕΟΚ συμφώνησαν να
σιστικές αρμοδιότητες. Είναι περισσότερο συνάθροιση βουλευ­ μειώσουν τη συνεισφορά της Μεγάλης Βρετανίας και αυτή δέχτη­
τών παρά κοινοβούλιο. Η δράση-της δε δικαιολογεί άλλη εκτίμη­ κε την αύξηση των τιμών των γεωργικών προϊόντων, ο προϋπολο­
ση. γισμός ψηφίστηκε από τη Συνέλευση χωρίς πολλές αντιρρήσεις.
Η Συνέλευση απέρριψε στις 13 του Δεκέμβρη τον προϋπολογι­ Ο νέος προϋπολογισμός ελάχιστα διέφερε από τον προηγούμε­
σμό της Κοινότητας για το 1980 ασκώντας τη μια από τις δύο ου­ νο. Η αρχική άρνηση της Συνέλευσης δεν είχε επόμενα καμιά ου­
σιαστικές αρμοδιότητές-της. Στην αρνητική ψήφο συνετέλεσαν σιαστική επίπτωση στις δαπάνες της Κοινότητας.
πολλοί παράγοντες. Οι πιο δραστήριοι από τους βουλευτές της Τα όσα διαδραματίστηκαν στο μεσοδιάστημα μεταξύ άρνησης
Συνέλευσης είδαν στην άσκηση του μόνου ουσιαστικού δικαιώμα­ και τελικής έγκρισης φωτίζουν τους περιορισμούς και τις δυνατό­
τος που έχουν, ένα μέσο να υπογραμμίσουν τη σημασία της Συνέ­ τητες της Συνέλευσης. Οι βουλευτές ασχολήθηκαν επανειλημμέ­
λευσης και να εξαναγκάσουν τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών να με τα θέματα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, οι Βρετανοί για
σε διάλογο με το κοινοβούλιο, στο οποίο οι κυβερνήσεις δεν έδι­ να την καταγγείλουν και να ζητήσουν την αναμόρφωσή-της, οι
ναν ιδιαίτερη σημασία. Οι Βρετανοί συντηρητικοί, όπως και πολ­ Γάλλοι για να την υπερασπιστούν. Ταυτόχρονα, οι αγρότες, που
λοί βουλευτές άλλων παρατάξεων, δικαιολόγησαν επιπρόσθετα διείδαν τον κίνδυνο μιας νέας ρύθμισης σε βάρος των

18
συμφερόντων-τους, οργάνωσαν πορείες προς το Στρασβούργο.
Κάτω από την πίεση των ψηφοφόρων οι επαναστατημένοι, κατά
της Επιτροπής και του Συμβουλίου των Υπουργών, βουλευτές άρ­ ΧΡΗΣΤΟΣ Δ. ΛΑΖΟΣ
χισαν να υποχωρούν και να εκτιμούν «ρεαλιστικότερα» την κατά­
σταση. Σύμφωνα με την εκδοχή που επικράτησε η αρνητική ψή­
φος δεν είχε την έννοια απόρριψης της Κοινής Αγροτικής Πολιτι­
ΙΣΤΟ ΡΙΑ ΤΗΣ
κής, αλλά μόνον επισήμανσης των υπερβολών που πρέπει να Π ΑΝΕΠ ΙΣΤΗ
st
Μ ΙΑΚΗ Σ
διορθωθούν. Οποιαδήποτε αναμόρφωση του προϋπολογισμού θα
η
έπρεπε γι’ αυτό να λάβει υπ’ όψης-της τα συμφέροντα των αγρο­
τών. Η Συνέλευση δεν ακολούθησε κατά την πρόεδρό-της κυρία
ΦΟΙΤΗΤΙΚΗΣ
Βέιλ, γραμμή αντιπαράθεσης προς τα υπόλοιπα όργανα της Κοι­ Φ Α Λ Α Γ ΓΑ Σ
νότητας, αλλά θέλησε να συμβάλει στη συνειδητοποίηση των
προβλημάτων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
Το συμπέρασμα: Η Συνέλευση είναι ως προς τα θέματα που χει­
ρίζεται η ίδια η Κοινότητα, για τα κράτη, τα κόμματα, τις ομά­
δες συμφερόντων, ένα βήμα για την ανάπτυξη των απόψεών-
τους, μέσο για την άσκηση πιέσεων, θεσμός που διευρύνει τις
δυνατότητες τακτικών ελιγμών. Η Συνέλευση δεν είναι, όμως,
επίκεντρο πολιτικής διαμάχης. Οι αντιπαραθέσεις εκεί αντικα­
τοπτρίζουν αντιπαραθέσεις σε άλλα επίπεδα. Γι αυτό και όταν
δίνοντρι οι πολιτικές λύσεις από εκείνους που έχουν τις απο­
φασιστικές αρμοδιότητες, η Συνέλευση επανέρχεται στην κα­
τάσταση που αποτελεί γι’ αυτήν τον κανόνα, την υποτονικότη-
τα.
Κατά τα άλλα η δραστηριότητα της Συνέλευσης εξαντλήθηκε nt»yEMf
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΎ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΦΟΙΤΗΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ τ ο μ ή }
σε πολλά και διάφορα, περισσότερο η λιγότερο σημαντικά, συνή­
θως, όμως, χωρίς επίπτωση στην πολιτική εξέλιξη της ΕΟΚ. Αγα­
πημένο θέμα της Συνέλευσης ήταν η διεθνής κατάσταση. Ενδια­ Έ ν α μοναδικό ντοκουμέντο και άγνωστες σελίδες της
φέρθηκε για την κατάσταση στο Βιετνάμ και την Καμπότζη, για Ελληνικής ιστορίας και του φοιτητικού κινήματος
την εξέλιξη των σχέσεων Ανατολής - Δύσης, την επέμβαση της
Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν και την εξέλιξη στο Ιράν. Κεντρική Διάθεση
Μια που οι ατίοφάσεις της Συνέλευσης δεν είναι δεσμευτικές για
τις κυβερνήσεις, η δεξιά πλειοψηφία της Συνέλευσης έκφραζε α­
Εκδόσεις «ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ»
περίφραστα τη γνώμη-της, αδιαφορώντας για τους πολιτικούς ε­ Πανεπιστημίου 56, Αθήνα, Γ ’ όροφος
λιγμούς των κυβερνήσεων. Οι αποφάσεις της Συνέλευσης δίνουν τηλ. 36.000.59
και το μέτρο της αδυναμίας-της. Οι κυβερνήσεις των χωρών της
ΕΟΚ δεν επηρεάστηκαν από τις εκκλήσεις να μη συμμετάσχουν Για φοιτητές έκπτωση ώς 39%
στους Ολυμπιακούς αγώνες της Μόσχας και να ακολουθηθεί πο­
λεμοχαρής στάση απέναντι στο Ιράν. Καθόρισαν αντίθετα τη
στάση-τους με γνώμονα τη δικιά-τους ιδιαίτερη εξωτερική πολιτι­
κή. Ά λλες χώρες πήγαν και άλλες όχι στη Μόσχα. Ο πολιτικός
ΑΓΡΑ
προσανατολισμός της Συνέλευσης φάνηκε επίσης καθαρά, όταν
ΒΚΔΟΣΒΙΣ
αρνήθηκε να καταδικάσει το πραξικόπημα στην Τουρκία. Η Συνέ­
λευση με τη χλιαρή έκκλησή-της για σύντομη αποκατάσταση της
δημοκρατίας διεμήνυσε στους στρατηγούς, ότι τους συμπαρα­
στέκεται στην προσπάθειά-τους να ισχυροποιήσουν την φιλοαν- ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ
τιφατική τάξη πραγμάτων. Η Συνέλευση ασχολήθηκε επίσης με
το πρόβλημα των δικαιωμάτων του ανθρώπου στην Τσεχοσλοβα­
κία, στην Χιλή, στην Κούβα, στο Σαν Σαλβαντόρ, στη Νικαράγουα
και στη νότιο Αφρική. Έ νας φιλελεύθερος Δανός βουλευτής συ­
ΓΡΑΠΤΑ
νόψισε ως εξής τη γενική εντύπωση της εντατικής αυτής ενασχό­ Ή
λησης με οποιαδήποτε πρόβλημα ελευθεριών, οπουδήποτε εμφα- ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ :
νισθεί: «Καλό θα ήταν η Συνέλευση να επιλέγει τα προβλήματα
με κριτήριο την επιρροή που μπορεί να ασκήσει. Ο πολλαπλασια­
σμός των σχετικών αποφάσεων μειώνει στο ελάχιστο την
αποτελεσματικότητά-τους». Σημειώνουμε ότι θέματα που ενδιέ­
ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ
φεραν άμεσα τους Ευρωπαίους εργαζόμενους, όπως η ανεργία, <ν/
θίχτηκαν, αλλά χωρίς πολύ ενθουσιασμό. Ό πω ς παρατήρησε
Γάλλος δημοσιογράφος, η συντηρητική πλειοψηφία αντιδρά σε
κάθε προσπάθεια ρύθμισης της απασχόλησης. Και για τα θέματα
ΕΝΔΟΧΩΡΑ
*
της ενέργειας δεν έδειξαν οι βουλευτές ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Αντίθετα συγκέντρωσαν τη γενική προσοχή θέματα που μπορούν
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
να συζητηθούν, χωρίς να αντιδράσουν κατεστημένα συμφέρον­
τα, όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η ποιότητα ζωής και η ΠΑΜΠΛΟ Π ΙΚΑΣΣΟ
βοήθεια στις χώρες του Τρίτου Κόσμου.
Συμπερασματικά: Η Συνέλευση στα θέματα που δεν έχει ουσια­
ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΡΙΤΣΑΚΙΑ
στική αρμοδιότητα επιδιώκει με πολυπραγμοσύνη και ηχηρές
τοποθετήσεις να αποκτήσει ειδικό βάρος.
Το ρόλο της Συνέλευσης επηρεάζουν αρνητικά οι συνθήκες Πλατεία Σταδίου 5, ’Αθήνα 501 — τηλ. 728.263
εκλογής-της. Οι πρώτες «ευρωπαϊκές» εκλογές διεξήχθηκαν Διανομή στήν ’Αθήνα : τηλ. 32.45.332
σε κάθε χώρα με εκλογικό σύστημα, που καθόρισε η κάθε εθνι­
κή κυβέρνηση. Οι «ευρωπαϊκές» εκλογές ήταν, επομένως, ά-

X \ X 19
 θρόισμα εθνικών εκλογών και όχι μια κοινή (ενιαία στη μορφή-
της) διαδικασία. Δεν υπήρχε κοινό ευρωπαϊκό ψηφοδέλτιο πο­
λιτικών παρατάξεων. Στην Γαλλία κάθε κόμμα παρουσίασε ένα
ενιαίο ψηφοδέλτιο για ολόκληρη την επικράτεια. Οι έδρες κα-
τανεμήθηκαν αναλογικά μεταξύ των κομμάτων. Η σειρά ανα­
γραφής στο ψηφοδέλτιο καθόριζε τη σειρά εκλογής μεταξύ
των υποψηφίων του ίδιου ψηφοδελτίου. Στην Αγγλία, αντίθετα,
ίσχυε το πλειοψηφικό με στενή περιφέρεια. Οι πλειοψηφίες
στην Ευρωπαϊκή Συνέλευση και η δύναμη της κάθε παράταξης
δε μπορούν να αντικατοπτρίζουν τις απόψεις των ψηφοφόρων,
μια που το εκλογικό μέτρο και ο τρόπος εκπροσώπησης δεν εί­
ναι ενιαίος.
Οι εκλογές του Ιούνη 1979 με συμμετοχή του 60% περίπου των
εγγεγραμμένων ψηφοφόρων,έδωσαν την πλειοψηφία στη
Δεξιά-Κεντροδεξιά. Κατάκτησε τριακόσιες σαρανταδύο θέσεις,,
ενώ οι σοσιαλιστές εκατόν ένδεκα (σήμερα έχουν 114) και οι
κομμουνιστές σαραντατέσσερεις. Ενισχύθηκαν έτσι οι φόβοι ε­
κείνων που θεωρούν ότι η Συνέλευση μπορεί ν’ αποτελέσει όρ­
γανο για να παρεμποδισθεί και να ελεγχθεί μια αριστερή στρο­
φή στα Εθνικά Κοινοβούλια.
Το τί επεδίωκαν οι χώρες-μέλη με τη νέα εκλογική διαδικασία
ήταν ασαφές. Η άμεση εκλογή της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης ήταν
αποτέλεσμα πρωτοβουλίας του Γάλλου Προέδρου, που ήθελε να
προωθήσει κάποια ενωτική διαδικασία στην καταταλαιπωρημένη
από τις διενέξεις για τα αγροτικά προϊόντα, τη νομισματική πολι­
τική και πλήθος άλλα δυσεπίλυτα προβλήματα Ε.Ο.Κ. Ο Γάλλος
Πρόεδρος παρέμεινε, όμως, αρκετά ασαφής, ως προς τις μελλον­
τικές επιδιώξεις-του. Στο πιεστικό ερώτημα αν σκοπεύει να προω­
θήσει υπερεθνικές διαδικασίες δήλωσε, ότι επιδιώκει μια ευρω­
παϊκή «συνονομοσπονδία». Ο όρος συνομοσπονδία μπορεί να χα­
ρακτηρίσει τόσο μια στενή, όσο και μια χαλαρή ένωση κρατών,
που προωθούν σε λίγους κύρια οικονομικούς ή και σε περισσότε­
ρους τομείς τη συνεργασία-τους. Σιβυλλική είναι και η θέση-του
στην απορία, μήπως οι εκλογές είναι ένα πρώτο βήμα, για να με­
τατραπεί η Ευρωπαϊκή Συνέλευση σε πραγματικό Κοινοβούλιο.
Οι εξουσίες της Συνέλευσης — ήταν η απάντησή-του σε πρόσφα­
τη συνέντευξη Τύπου — ρυθμίζονται από συνθήκες και οι συνθή­
κες μπορούν να αλλάξουν μόνο με την ομόφωνη γνώμη των κρα­
τών - μελών. Ά ρ α και οι αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Συνέλευ­
σης θα εξαρτηθούν από τη θέληση του γαλλικού Κοινοβουλίου.
Διαφορετική άποψη υποστήριξαν τόσο ο Γερμανός πρωθυ­
πουργός Σμιτ, όσο και ο Βίλι Μπραντ. Κατ’ αυτούς, η Ευρωπαϊκή
Συνέλευση δεν πρέπει να περιοριστεί στις ελάχιστες αρμοδιότη­
τες που έχει σήμερα. Η Συνέλευση είναι αρκετά νομιμοποιημένη
με την απ’ ευθείας εκλογή, ώστε να συζητήσει και να αποφασίσει
πάνω σε οποιοδήποτε θέμα. Διαμετρικά αντίθετες είναι οι από­
ψεις στη Μεγάλη Βρεταννία. Εκεί, κυριαρχεί η γνώμη, ότι σε κα­
μιά περίπτωση δεν πρέπει η Ε.Ο.Κ. να ξεπεράσει τα στενά πλαί­
σια μιας τελωνειακής ένωσης. Η δραστηριότητα της Ευρωπαϊκής
Συνέλευσης δεν επιτρέπεται να οδηγήσει σε περιορισμούς των ε­
ξουσιών του Αγγλικού Κοινοβουλίου.
Αντικρουόμενες είναι και οι απόψεις των κομμάτων που συμμε­
τέχουν στη διαδικασία των εκλογών. Το γαλλικό κομμουνιστικό
κόμμα π.χ. βλέπει να διαγράφεται έντονος ο κίνδυνος της
αμερικανο-γερμανικής επικυριαρχίας, ένώ το ιταλικό κομμουνι­
στικό κόμμα ζήτησε ακόμη περισσότερες εξουσίες για την Ευρω­
παϊκή Συνέλευση και ταχύτερη πορεία προς ένα ομοσπονδιακό
σύστημα.
Οι αντιθέσεις και αντιφάσεις αυτές δείχνουν, ότι δεν έχει απο­
κατασταθεί ακόμη στους ηγετικούς κύκλους της Δυτικής Ευρώ­
πης πλατιά συναίνεση για τους στόχους της ευρωπαϊκής πολιτι­
20
κής. Είναι για τούτο πρόωρο να συμπεραίνεται ότι η διαδικασία
για την ενοποίηση της Ευρώπης είναι, ήδη, αποφασισμένη και βέ­
βαιη. Στη σημερινή συγκεχυμένη κατάσταση υπάρχουν όμως μια
σειρά από παράγοντες που θα προσδιορίσουν την κατεύθυνση
της εξέλιξης.
Η Ευρωπαϊκή Συνέλευση που αντλεί τη νομιμοποίησή-της από
τους ίδιους τους ψηφοφόρους θα τείνει σε αύξηση των εξουσιών-
της. Η εξουσία έλκει την εξουσία. Η Συνέλευση θα επιδιώξει βαθ­
μιαία να επεκτείνει τις αποφασιστικές αρμοδιότητές-της. Αν αρ-
κεσθεί στο σημερινό-της ρόλο ενός συμβουλευτικού σώματος α­
πό κοινοβουλευτικούς, οι κυβερνήσεις των χωρών - μελών δε θα
μπορέσουν να ξαναεπιστρατεύσουν την επόμενη τετραετία τους
ψηφοφόρους για την εκλογή. Μια ουσιαστικά ανύπαρκτη .συνέ­
λευση θα καταποντισθεί στη γενική αδιαφορία. Η Συνέλευση επε-
δίωξε κιόλας με αρκετή προσοχή να διευρύνει τον κύκλο των
αρμοδιοτήτων-της. Τον περασμένο Μάρτη ενέκρινε την εισήγηση
ενός Βέλγου βουλευτή, που ζητούσε η Συνέλευση να έχει περισ­
σότερη συμμετοχή στην επιλογή της Επιτροπής της ΕΟΚ. Σήμερα
η Επιτροπή ορίζεται μετά από διαβουλεύσεις των κρατών-μελών
της Κοινότητας. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν έδειξαν προθυ­
μία ν’ ανταποκριθούν στην πρόσκληση αυτή. Το ερώτημα,λοιπόν,
με ποιον τρόπο θα επιδιώξει η Συνέλευση να δικαιολογήσει την
ύπαρξή-της παραμένει ανοιχτό.
Την Ευρωπαϊκή Συνέλευση είχε απασχολήσει παλαιότερα το
θέμα της παραγωγής των αναγκαίων, για το ΝΑΤΟ, όπλων. Τα
προγράμματα παραγωγής των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ δεν έ­
χουν συντονισθεί σε ικανοποιητικό βαθμό, με αποτέλεσμα οι πο­
λεμικές βιομηχανίες των χωρών-μελών της ΕΟΚ και των ΗΠΑ να
απασχολούνται με την ανάπτυξη των ιδίων όπλων. Αν και ΕΟΚ και
ΝΑΤΟ δεν αποτελούν επίσημα συνδεδεμένους οργανισμούς, αν
και η Γαλλία έχει αποχωρήσει από το στρατιωτικό σκέλος του
ΝΑΤΟ και επομένως είναι αναγκαίο γι’ αυτή να παράγει οποια­
δήποτε όπλα θέλει, η Ευρωπαϊκή Συνέλευση είχε συστήσει να εν­
ταχθεί και η γαλλική πολεμική βιομηχανία στον κοινό ατλαντικό
προγραμματισμό. Η γαλλική κυβέρνηση χαρακτήρισε τότε την α­
πόφαση άκυρη και μη δεσμευτική. Μετά τις εκλογές του 1979 η
Συνέλευση με αφορμή την ερώτηση των βουλευτών Φέργκουσον
( Αγγλου συντηρητικού) και φον Χάσελ (Γερμανού χριστιανοδη­
μοκράτη) για το βαθμό του συντονισμού στην παραγωγή όπλων,
επανήλθε στο θέμα. Η δεξιά πλειοψηφία-της επιδιώκει τη στενό­
τερη σύνδεση των ευρωπαϊκών χωρών με σκοπό την ολοκλήρω­
ση του νατοϊκού-ατλαντικού πλέγματος σε όλους τους τομείς. Εν­
δεικτική είναι και η πρόταση Γάλλου βουλευτή, που ζήτησε κοινή
ναυτική ενέργεια των χωρών της ΕΟΚ, για να προστατευθούν οι
θαλάσσιοι δρόμοι που ακολουθούν τα πετρελαιοφόρα.
Από γαλλική πλευρά έχουν κιόλας εκφρασθεί φόβοι, μήπως με τη
λήψη αποφάσεων-διακηρύξεων ασκηθεί πίεση για την επανέντα­
ξη τμημάτων του γαλλικού στρατού στο ατλαντικό σύστημα άμυ­
νας.
Στην Βόνη πολλοί από τους διοικούντες επιθυμούν να χρησιμο­
ποιήσουν την απ’ ευθείας εκλεγμένη Συνέλευση, ως μηχανισμό
για να προωθηθεί η ευρωπαϊκή ενοποίηση κάτω από γερμανική
καθοδήγηση. Προς το παρόν, όπως έδειξε η κοινή γαλλο-
γερμανική στάση στα νομισματικά θέματα, επιδιώκουν να συνε-
ταιρισθούν τις φιλοατλαντικές γαλλικές πολιτικές δυνάμεις στην
προσπάθειά-τους αυτή. Στόχος-τους, όπως δηλώνουν, είναι η
«ευρωπαϊκή Ευρώπη». Ο Γάλλος πρόεδρος, μάλιστα, τόνισε, ότι
επιδίωξή-του είναι ν’ απαλλαγεί η Ευρώπη από την αμερικανική
κηδεμονία. Όμως, αντίθεση των κύκλων αυτών με τις ΗΠΑ δεν υ­
πάρχει. Εκείνο που επιδιώκουν είναι ο καλύτερος συντονιομός
της πολιτικής-τους με τις ΗΠΑ, η κατανομή των αρμοδιοτήτων με­
ταξύ των κέντρων λήψης αποφάσεων, ώστε να αποφεύγονται για
χάρη του κοινού συμφέροντος μονόπλευρες ενέργειες. Οι πρω­
τεργάτες της εντατικοποίησης της ευρωπαϊκής πολιτικής, όπως ο
Γερμανός πρω θυπουργός ή ο Γάλλος πρόεδρος, είναι,
άλλωστε,στη χώρα-τους από τους πιο ένθερμους θιασώτες της α­
τλαντικής συμμαχίας. Όταν, λοιπόν, αύριο θελήσουν να επεκτεί­
νουν τις αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης, θα το επι­
διώξουν για να στεριώσουν το σύστημα διεθνών διασυνδέσεων
που ασπάζονται.
Και στον εσωτερικό τομέα η Ευρωπαϊκή Συνέλευση θα δράσει
κύρια ως εγγυητής της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων. Στα
κράτη-μέλη έχουν δημιουργηθεί σήμερα λίγο πολύ στερεοί συ­
σχετισμοί μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων. Η Δεξιά και η Αριστε­
ρά έχουν αποκρυσταλλώσει τις θέσεις-τους. Για να δημιουργη-
θούν οι ίδιοι συσχετισμοί σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να υπάρξει η
δυνατότητα μιας άλλης προοδευτικής πολιτικής στην ευρωπαϊκή
συνέλευση θα περάσει πολύς καιρός. Η Αριστερά σε ευρωπαϊκό
επίπεδο θα είναι μειοψηφία και διαιρημένη. Επομένως, η Συνέ­
λευση με τις ατλαντικές, σοσιαλδημοκρατικές-συντηρητικές
πλειοψηφίες-της θα είναι ένα πρόσθετο εμπόδιο σε οποιαδήποτε
αριστερή «περιπέτεια» σε μια από τις χώρες - μέλη.
Η Συνέλευση θα αφήσει όλο και περισσότερο τα ηνία της πολι­
τικής στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στους μηχανισμούς διακυ­
βέρνησης, που δημιουργούν οι κατευθυντήριες δυνάμεις του κα­
πιταλιστικού συστήματος επικαλούμενη την πολυπλοκότητα των
προβλημάτων που θέτει η ευρωπαϊκή οργάνωση και την ανάγκη
μιας ισχυρής εκτελεστικής εξουσίας. Τα μονοπωλιακά και ολιγο-
πωλιακά συγκροτήματα, οι ομάδες συμφερόντων των επιχειρη­
ματιών, το οικονομικο-πολιτικό στρατιωτικό κατεστημένο θα συ-
νεχίσουν, όπως σήμερα, να έχουν τον κύριο λόγο. Η ευρωπαϊκή ε­
νοποίηση θα επιδιωχθεί από τη Συνέλευση στο μέτρο που θα προ­
ωθήσει τον έλεγχο του ευρωπαϊκού οικονομικού χώρου από όσες
δυνάμεις τον ελέγχουν ήδη σήμερα. Θα παραμείνει στο επίπεδο
των ευγενών επιδιώξεων και οραμάτων στο μέτρο που θα τείνει
να δημιουργήσει ισχυρά πολιτικά κέντρα, τα οποία θα ήσαν σε θέ­
ση να αμφισβητήσουν τις υπάρχουσες εξουσίες.
Η ενοποίηση της Ευρώπης μέσα από την Ευρωπαϊκή Συνέλευ­
ση θα τείνει να κατοχυρώσει το πολιτικό-οικονομικό σύστημα των
ανεπτυγμένων βιομηχανικών καπιταλιστικών κρατών στη Δυτική
Ευρώπη, θα δημιουργήσει πρόσθετους μηχανισμούς για να δια­
τηρηθεί η αμερικανική επικυριαρχία σε συνεργασία με τους εκά-
στοτε προτιμησιακούς συνεταίρους των ΗΠΑ, όπως είναι σήμερα
η Ομοσπονδιακή Γερμανία, θα παρατείνει τη διαίρεση της Ευρώ­
πης και την πόλωσή-της γύρω από δύο αντίπαλα στρατόπεδα. Η
εξέλιξή αυτή δε θα οδηγήσει, επομένως, στην ανάσχεση των εξο­
πλισμών, δε θα δημιουργήσει νέες οικονομικές δομές, δε θα θέ­
σει τις βασικές προϋποθέσεις για να λυθούν με τρόπο διαρκή τα
προβλήματα του ευρωπαϊκού χώρου, όπως είναι το ενεργειακό, η
προμήθεια πρώτων υλών, η πλήρης απασχόληση, η συνεργασία
με τις χώρες του Τρίτου Κόσμου και η εξασφάλιση μιας πιο αν­
θρώπινης κοινωνίας.
Ποια μπορεί να είναι η θέση των Ελλήνων βουλευτών της Αρι­
στερός στη Συνέλευση; Η Συνέλευση είναι ένα από τα βήματα
που διαθέτουν για την ανάπτυξη των απόψεών-τους και πρέπει να
το εκμεταλλευθούν. Πρέπει επίσης να αξιοποιήσουν τις δυνατό­
τητες σχέσεων με τα υπόλοιπα κόμματα της Αριστερός για να
προωθήσουν τις θέσεις-τους, ιδιαίτερα για να επιδιώξουν μια κοι­
νή αντιμετώπιση των προβλημάτων της Μεσογείου και την ανά­
σχεση των ιμπεριαλιστικών πρωτοβουλιών στο χώρο αυτό. Η
συμμετοχή στη Συνέλευση θα δώσει την ευκαιρία για καλύτερο
κατατοπισμό των άλλων κομμάτων πάνω στα εθνικά προβλήματα,
όπως και θα δώσει στους Έλληνες βουλευτές την ευκαιρία να
διαπιστώσουν από κοντά τα προβλήματα στη λειτουργία των κα­
πιταλιστικών βιομηχανικών κοινωνιών της Δύσης. Οι Έλληνες
βουλευτές θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί απέναντι σε
κάθε προσπάθεια για τη διεύρυνση των εξουσιών της Συνέλευ­
σης. Η αύξηση του ρόλου του Κοινοβουλίου σημαίνει σήμερα τον
περιορισμό της εθνικής κυριαρχίας, προς όφελος φιλοατλαντι-
κών σχεδιασμών. Η συμμετοχή στη Συνέλευση διευρύνει το μέ­
τωπο του αγώνα για την εθνική ανεξαρτησία. Και θα πρέπει στο
Στρασβούργο οι βουλευτές της Αριστερός να αντιπαρατεθούν α­
ποτελεσματικά στις δυνάμεις της συντήρησης, ώστε να επηρεά­
σουν θετικά την εσωτερική πολιτική εξέλιξη. ■
ΜΕΤΑ Τ Η Ν ΕΝ ΤΑ Ξ Η
Ενίσχυση ή αποδννάμωση
των δημοκρατικών θεσμών;
77 σκέψεις προκαλεί για το
μέλλον των πολιτικών θεσμών της
χώρας-μας η ένταξή-μας στην
ΕΟΚ; Θα ενισχύσει τη
μεταδικτατορική-μας δημοκρατία ή
μήπως αντίθετα θα την
αποδυναμώσει, χαλκεύοντας νέους
δεσμούς εξάρτησης, όπως
τουλάχιστον ισχυρίζονται
ορισμένοι; Η απάντηση στα
ερωτήματα αυτά προϋποθέτει μια
συνοπτική επισήμανση των
χαρακτηριστικών του σημερινού-
μας πολιτεύματος, που ταυτόχρονα
αποτελούν ίσως και τις
ιδιομορφίες-του στα
δυτικοευρωπαϊκά δεδομένα.
Με την ουσιαστική χρεοκοπία της ι­
Π δεολογίας του αντικομμουνισμού και
της μισαλλόδοξης εθνικοφροσύνης, ε­
πί χούντας, και την τυπική κατάργηση τουτης πρότυπο. Το πέρασμα του κ. Καραμανλή
παρασυντάγματος την επαύριο της μεταπο­
λίτευσης, δημιουργήθηκαν στον τόπο-μας,
για πρώτη φορά από την εποχή του μεσοπο­
λέμου, οι προϋποθέσεις για τον αστικό εκ­
συγχρονισμό των πολιτικών-μας θεσμών.
Και λέγοντας αστικό εκσυγχρονισμό των
πολιτικών-μας θεσμών εννοούμε, από τη μια
μεριά, προσαρμογή-τους στις ανάγκες του
παρεμβατικού καπιταλιστικού κράτους (με
την ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας και
τη νομική διευκόλυνση της παρέμβασης του
κράτους στον οικονομικό και κοινωνικό το­
μέα) και, από την άλλη, κατοχύρωση της πο­
λιτικής δημοκρατίας και του πλουραλισμού
των ιδεών, με την ανάθεση της χειραγώγησης
των μαζών περισσότερο στους ιδεολογικούς,
παρά στους καταπιεστικούς μηχανισμούς
του κράτους, πράγμα που δε συνέβαινε ώς το
πρόσφατο παρελθόν. Πρώτο, λοιπόν, χαρα­
κτηριστικό του μεταδικτατορικού-μας πολι­
τεύματος, που ίσως νοθεύουν, αλλά ασφα­
λώς δεν αναιρούν τουλάχιστον ώς σήμερα, ο­
ρισμένες επιβιώσεις του αμαρτωλού παρελ­
θόντος (όπως λ.χ. τα επικίνδυνα «στεγανά»
στους κατ' εξοχήν ευαίσθητους τομείς της
κρατικής δραστηριότητας, που είναι η άμυ­
να, η ασφάλεια και η εξωτερική πολιτική, ή
ακόμη η υπέρμετρη «σχετικοποίηση» ορι­
σμένων από τις εγγυήσεις των ατομικών ε­
λευθεριών) είναι ο όψιμος αστικός εκσυγχρο­
νισμός τω ν πολιτικό)ν-μας θεσμών. Και τού­
το γιατί, παρά τη λυσσαλέα αντίδραση της
σκοταδιστικής μερίδας των κυρίαρχων τάξε­
ων και τα πολλαπλά εμπόδια που παρεμβάλ­
λουν τα σημαντικά ερείσματα, που η τελευ­
22
ταία διαθέτει στον κρατικό μηχανισμό, η εκ­
συγχρονιστική πτέρυγα της ελληνικής αστι­
κής τάξης μπόρεσε να επιβάλει το θεσμικό-
στην προεδρία και η διαδοχή-του στην πρω­
θυπουργία από τον κ. Ράλλη, μοιάζει να επι­
βεβαιώνει την όλη τάση αφού, παρά τους ό­
ποιους κλυδωνισμούς, η πολιτική δημοκρα­
τία εξακολουθεί να λειτουργεί στην μεταδι-
κτατορική Ελλάδα όπως δε λειτούργησε πο­
τέ , εδώ και πέντε τουλάχιστον δεκαετίες.
Στην εγκαθίδρυση, ωστόσο, και στην επι­
κράτηση της πολιτικής δημοκρατίας τα τε­
λευταία έξι χρόνια, λίγο κατά τη γνώμη-μας
συνέβαλε ο οργανωμένος λαϊκός παράγο­
ντας. Περιθωριακή, με τη μορφή περισσότε­
ρο συναισθηματικών ξεσπασμάτων παρά ιε­
ραρχημένων αγώνων, χωρίς σαφείς τακτι­
κούς και στρατηγικούς στόχους, η παρέμβα­
ση των μαζών (με τη γνωστή εξαίρεση ορι­
σμένων ιδιόμορφων χώρων, όπως ο φοιτητι­
κός) δεν κατάφερε να επηρεάσει αποφασιστι­
κά τις πολιτικές εξελίξεις. Δεν κατάφερε, με
άλλα λόγια, να προτείνει σοβαρές εναλλα­
κτικές λύσεις, για το ξεπέρασμα των αντιφά­
σεων του σημερινού πολιτεύματος, για τη
διεύρυνση της δημοκρατίας και τον εμπλου-
τισμό-της με το κοινωνικό περιεχόμενο που
της λείπει. Με αποτέλεσμα, και εδώ ακριβώς
βρίσκεται το δεύτερο χαρακτηριστικό και
ταυτόχρονα η πιο προφανής ιδιοτυπία του
μεταδικτατορικού πολιτικού-μας συστήμα­
τος σε σχέση με τα δυτικοευρωπαϊκά δεδομέ­
να, η πολιτική δημοκρατία σ τη σημερινή Ε λ ­
λάδα να μη διαθέτει, πέρα από μια εικαζόμενη
γενική κατάφαση, το οργανωμένο εκείνο μαζι­
κό έρεισμα, που α ποτελεί την αναγκαία προϋ­
πόθεση για την επιβ ίω ση και τη διεύρυνσή-
της. Στη χαρακτηριστική αυτή αδυναμία των
του Νίκου Αλιβιζάτου
δυνάμεων που επαγγέλλονται την αλλαγή, να
προτείνουν π ο λ ιτικ ές λύσεις, αλλά και πολι­
τικές συμπεριφορές στον πολιτικαντισμό
των κυρίαρχων τάξεων και στον Ααλαιοκομ-
ματισμό των εκπροσώπων-τους, οφείλεται,
κατά τη γνώμη-μας, το ιδιόμορφο αίσθημα
προσωρινότητας για το παρόν και η διάχυτη
ανασφάλεια και αβεβαιότητα για το μέλλον
της δημοκρατίας στον τόπο-μας.
Τρίτο, τέλος, χαρακτηριστικό στο οποίο
θα θέλαμε να σταθούμε, είναι η τεχνητή πό­
λ ω σ η που χαρακτηρίζει το δημόσιό-μας βίο,
τα τελευταία χρόνια. Ά μ εσο επακόλουθο
του εκλογικού νόμου που, αποκλείοντας τις
αποχρώσεις, ευνοεί τα φραστικά δόγματα
και τη συνέπεια της ασυνέπειας, η πόλωση
προσωποποιεί την πολιτική διαμάχη, λει­
τουργεί απαγορευτικά για τον ουσιαστικό
διάλογο και το συγκερασμό των απόψεων, α­
κόμη και όταν υπάρχει το περίφημο consen­
sus. Ό τα ν μάλιστα η πόλωση είναι τεχνητή,
όπως στην περίπτωσή-μας (αφού πίσω από
τις ρητορικές κορώνες, υπάρχει μια ανομο­
λόγητη συμφωνία για ορισμένα τουλάχιστον
από τα βασικά) τότε το πράγμα αγγίζει τα ό­
ρια του επικίνδυνου. Γιατί, όχι μόνο δεν εξευ­
ρίσκονται λύσεις με ένα ελάχιστο όριο κοι­
νής αποδοχής, που στα πλαίσια της αστικής
δημοκρατίας πάντοτε, θα μπορούσαν να λει­
τουργήσουν σε μια διαφορετική λογική (τό
πρόσφατο παράδειγμα του Νόμου-Πλαίσιου
για τα ΑΕΙ είναι, νομίζουμε, από τα χαρα­
κτηριστικότερα) αλλά, το κυριότερο, η πολι­
τική αντιπαράθεση αποπροσανατολίζεται α­
φού, τις περισσότερες φορές, περιστρέφεται
γύρω από ζητήματα που στην πραγματικότη­
τα δεν υπάρχουν. Το «ν α ι» ή «ό χ ι» στην ΕΟΚ
είναι, πιστεύουμε, από τις κλασικότερες πε_
ριπτώσεις.
X
 IΗ ένταξή-μας στην ΕΟΚ θα επιδράσει
άραγε στα παραπάνω χαρακτηριστι­
κά και αν ναι, προς ποια κατεύθυνση;
Προτού απαντήσουμε, ας μας επιτραπούν
δύο προκαταρκτικές παρατηρήσεις.
Η πρώτη, μεθοδολογική, αφορά τη διάχυ­
τη, από παλιά, τάση, ο ξένος παράγοντας να
αντιμετωπίζεται στον τόπο-μας είτε σαν πα­
νάκεια είτε σα συμφορά. Και στη μια και
στην άλλη περίπτωση αναζητείται επίμονα ο
ξένος δάκτυλος πίσω απ’ όλες τις καμπές
της πολιτικής-μας εξέλιξης. Δικαιολογημέ­
νη, ώς ένα βαθμό, σε μια χώρα, όπου η ξένη ε­
πέμβαση πήρε κατά καιρούς μορφές απρο­
κάλυπτης κι θεσμοθετημένης σταθεράς, η
τάση αυτή σφάλλει όταν παραβλέπει δύο πα­
ράγοντες: πρώτον, τους εγχώριους δίαυλους
μέσω των οποίων η ξένη επέμβαση «εσωτερι-
κοποιείται», δηλαδή τις δικές-μας ευθύνες,
και δεύτερον, την αδιαμφισβήτητη πραγματι­
κότητα της διεθνοποίησης και της αλληλε­
ξάρτησης των οικονομικών διαδικασιών στο
σημερινό κόσμο, που τείνει να σχετικοποιή-
σει το κλασικό νόημα της εθνικής κυριαρ­
χίας, ακόμη και στις ισχυρότερες χώρες. Το
ζητούμενο, συνεπώς, όταν μιλάμε πολιτικά
και όχι συναισθηματικά, δεν είναι να απολυ­
τοποιούμε την ισχύ της, ούτως ή άλλως, δε­
δομένης ξένης επιρροής, όσο να αναζητούμε
τους λιγότερους δυνατούς περιορισμούς της
εθνικής-μας κυριαρχίας, και στις διεθνείς-
μας επιλογές, και στον εσωτερικό πολιτικό-
μας αγώνα.
Η δεύτερη παρατήρηση αφορά τη σημερινή
συγκυρία. Αναμφισβήτητα, μπαίνουμε στην
ΕΟΚ στη χειρότερη, ίσιος, περίοδό-της. Και
δεν εννοούμε τόσο τη βαθιά οικονομική κρί­
ση που πλήττει όλες ανεξαίρετα τις δυτικοευ­
ρωπαϊκές χώρες, όσο την εγκατάλειψη του
κλίματος της διεθνούς ύφεσης (για την οποία
ΚΥΚΛΟΦ ΟΡΗ ΣΕ
σέ Β ' έκδοση
έζάνιας Ανιώνης Μπριλλάκης
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
ιστορική διαδρομή
κρίση
προοπτικές
η τελευταία που ευθύνεται είναι η Δυτική Ευ­
ρώπη) και τη διαφαινόμενη αναζωπύρωση
του ψυχρού πολέμου, που δε μπορεί παρά να
έχει τεράστιες επιπτώσεις και για την Ευρώ­
πη. Στροφή προς τα δεξιά, αναδίπλωση των
δυνάμεων της προόδου και κυρίως νέα περίο­
δος εξάρτησης από τις Η.Π.Α, αυτές είναι
μερικές από τις σημαντικότερες άμεσες συ­
νέπειες των σημερινών τάσεων, που, όμως,δε
θα πρέπει να συσκοτίζουν δύο αντικειμενικά
δεδομένα πρωταρχικής σημασίας :πρώτον,
το ότι τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της
Δυτικής Ευριυπης και των Ηνωμένων Πολι­
τειών κάθε άλλο παρά συμπίπτουν. Και δεύ­
τερον, το ότι οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες δια­
θέτουν τα ισχυρότερα και καλύτερα οργανω­
μένα εργατικά κινήματα στον κόσμο. Δεν εί­
ναι της ώρας να επιμείνουμε στις δύο αυτές
διαπιστώσεις, που η θεμελίωσή-τους ανήκει
σε μιαν άλλη συζήτηση. Απλώς τις αναφέ­
ρουμε, γιατί βρίσκονται πίσω και σε μεγάλο
βαθμό εξηγούν την προβληματική-μας.
★ ★ ★
Από όσα ειπώθηκαν προκύπτει, νομίζουμε,
με αρκετή σαφήνεια, η άποψή-μας: η ένταξή-
μας στην Ε Ο Κ δεν πρόκειται να επηρεάσει ά­
μεσα και αποφασιστικά το μέλλον των πολι-
τικών-μας θεσμών: ούτε το ενδεχόμενο μιας
νέας δικτατορίας μπορεί να αποτρέψει, ούτε
τη μακροβιότητα των δημοκρατικών-μας θε­
σμών να εξασφαλίσει, ας είμαστε βέβαιοι.
Γιατί, αν ο συσχετισμός δυνάμεων στον τό­
πο-μας είναι τέτοιος, ώστε να μη μπορεί να
εμποδίσει μια νέα εκτροπή, τότε ούτε οι οικο­
νομικές επιπτώσεις μιας ενδεχόμενης απο­
πομπής, ούτε, βεβαίως, οι όποιες δημοκρατι­
κές διακηρύξεις των συνθηκών θα παρακω-
λύσουν την πορεία των νέων τανκς, όσο και
Η διακίνηση του «ΓΙΑΤΙ» στην Αθήνα γί­
νεται από τις εκδόσεις «ΕΓΝΑΤΙΑ».
Το περιοδικό υπάρχει σε όλα τα προο­
δευτικά βιβλιοπωλεία.
αν είναι σίγουρο ότι θα καταστήσουν δυσκο­
λότερο απ’ ό,τι σήμερα τη συνδρομή των πο­
λιτικών όρων ενός πραξικοπήματος. Αντίθε­
τα, εκείνο που πρέπει να διερευνηθεί είναι το
κατά πόσον η ένταξή-μας στην ΕΟΚ θα επη­
ρεάσει, και αν ναι, πώς, τη διαμόρφωση του
συσχετισμού δυνάμεων μέσα στη χώρα-μας.
Και εδώ, αν κρίνουμε, ιδίως όχι με τα απόλυ­
τα κριτήρια των ανιστορικών αφαιρέσεων,
αλλά από το πρίσμα των συγκεκριμένων
εμπειριών-μας, πρόσφατων και απώτερων,
πιστεύουμε πως η απάντηση είναι ότι κατ’
αρχήν θα επηρεάσει μακροπρόθεσμα τον εσω­
τερικό συσχετισμό στη χώρα-μας και μάλιστα
σε όφελος των δημοκρατικών δυνάμεων. Και
τούτο διττά: από τη μια μεριά, ενισχύοντας
τις θέσεις της εκσυγχρονιστικής και παραδο­
σιακά φιλοευρωπαϊκής μερίδας των κυρίαρ­
χων τάξεων, απέναντι στη σκοταδιστική και
παραδοσιακά προσηλωμένη στις αρχές του
πιο άκαμπτου ατλαντισμού μερίδα-της. Και
από την άλλη — και εδώ ίσως βρίσκεται η
ουσία του προβλήματος — ενισχύοντας το
δημοκρατικό κίνημα των Ελλήνων εργαζο­
μένων, που εντασσόμενο στο αντίστοιχο ευ­
ρωπαϊκό θα αποκτήσει αναμφίβολα νέες
προσβάσεις και νέα ερείσματα για την καλύ­
τερη μεθόδευση του αγώνα-του. Από την ά­
ποψη αυτή, αν είναι βέβαιο πως, για τους λό-"
γους που είδαμε πιο πάνω, η ένταξή-μας στην
ΕΟΚ δεν πρόκειται να επηρεάσει άμεσα τη
λειτουργία και τις προοπτικές των δημοκρα­
τικών-μας θεσμών, άλλο τόσο βέβαιο είναι
πως, με το να ενισχύσει το φάσμα των δημο­
κρατικών πολιτικών δυνάμεων ,στη χώρα-
μας, θα δυναμώσει έμμεσα και τους δημο-
κρατικούς-μας θεσμούς, συμβάλλοντας στην
ολοκλήρωση του αστικού εκσυγχρονισμού-
τους και στη δημιουργία των πολιτικών
προϋποθέσεων για τη διεύρυνσή-τους. Q
Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Σ Τ Ο Χ Α Σ Τ Ή Σ
Ίπποκράτους 6, Ε ' όροφος,
Τη λ. 36.01.956, Α θ ή να
23
 του Πάνου Κοζάκου
Παρά τα μεγάλα εσωτερικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν
οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες (Ε.Κ.) και την τουλάχιστον ασταθή διε­
θνή κατάσταση η ένταξη της Ελλάδας πραγματοποιήθηκε χωρίς
ιδιαίτερες τριβές.
Στις διαπραγματεύσεις που προηγήθηκαν, προβλήματα σχετι­
κά με την αγροτική πολιτική και οικονομία βρέθηκαν στο επίκε­
ντρο των συζητήσεων. Η σημασία του γεωργικού τομέα είναι ι­
διαίτερα μεγάλη στην Ελλάδα και αυτό, σε συνδυασμό με το γε­
γονός ότι ο αγροτικός χώρος πρόσφερε ένα σημαντικό πολιτικό
στήριγμα στην κυβέρνηση, εξηγεί τη σημασία που απέδωσε η ελ­
ληνική πλευρά στις σχετικές ρυθμίσεις. Από κοινοτικής πλευράς,
μεγαλύτερα προβλήματα φέρνει η προοπτική της ισπανικής έντα­
ξης. Η ισπανική γεωργία διαθέτει τρεις φορές περισσότερη γη
και αγροτικό πληθυσμό σε σύγκριση με την Ελλάδα ή Πορτογαλ-
λία κι αυτό αντανακλάται στην παραγωγή των κυριότερων αγρο­
τικών προϊόντων.
Όμως, η σημασία που αποδόθηκε στις αγροτικές ρυθμίσεις
μπορεί να οδηγήσει σε παραπλανιτικές εκτιμήσεις. Γιατι η ένταξη
της ελληνικής οικονομίας στις Ε.Κ. θα κριθεί κυρίως με βάση τις
συνέπειες στους μη αγροτικούς τομείς σε βιομηχανία και υπηρε­
σίες. Ο υπερτονισμός της αγροτοπολιτικής διάστασης της έντα­
ξης έτεινε να εγκλωβίσει για τα υπέρ και τα κατά της ένταξης ή
τους όρους-της σ’ έναν περιορισμένο χώρο.
Η ποσοτική προκατάληψη
Η εφαρμογή του κοινοτικού καθεστώτος φέρνει ένα σύνθετο
πλέγμα αλλαγών σε σύστημα ενισχύσεων και θεσμούς.
Η πρώτη κατηγορία αλλαγών αναφέρεται σε τιμές, ύψος και
διάρθρωση των δαπανών ή για τον αγροτικό τομέα (κατάργηση ο­
ρισμένων επιδοτήσεων, καθιέρωση νέων κλπ.).
Οι θεσμικές αλλαγές, δεύτερον, περιλαμβάνουν από τη μια με­
ριά τις οργανωτικές μορφές της κρατικής παραγωγής υπηρεσιών
και από την άλλη τις από το κράτος επιβαλλόμενες ή προωθούμε­
νες μορφές οργάνωσης της παραγωγής και των ανταλλαγών α­
γροτικών προϊόντων. Οι σχέσεις κράτους και αγροτικού τομέα α­
ναπροσδιορίζονται ώς ένα σημείο. Οι συνέπειες δε θα είναι μό­
νον οικονομικές, αλλά και πολιτικές.
Σ’ όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων η ποσοτική διάστα­
ση της ένταξης είχε βρεθεί στο επίκεντρο των συζητήσεων: τα
κύρια θέματα σχετίζονται με το ύψος των τιμών των κοινοτικών ε­
νισχύσεων κλπ. Επίσης, η προοπτική μιας, τελικά καθαρής ροής
κοινοτικών πόρων προς την Ελλάδα από την πρώτη χρονιά της
ένταξης, ως συνέπεια της εφαρμογής της ΚΑΠ, αποτέλεσε βασι­
κό στοιχείο της επίσημης πολιτικής.
24
Πόση σημασία απέδωσε η τελευταία στην καθαρή ροή πόρων,
φάνηκε στην πρόσφατη συζήτηση για τον προϋπολογισμό 1981,
όταν ο υπουργός Οικονομικών άφησε σαφώς να εννοηθεί ότι στα­
τιστικά στοιχεία για την ανεργία κατασκευάσθηκαν για να εξα-
σφαλισθεί η συμμετοχή της Ελλάδας στο κοινωνικό Ταμείο των
Ε.Κ.
Η π ο σ ο τ ι κ ή α υ τ ή π ρ ο κ α τ ά λ η ψ η έχει την εξήγησή-
της. Πρώτον, είναι απόρροια κρατικού προσανατολισμού που έ­
χουν βαθιές ιστορικές ρίζες. Ό πω ς ήδη έχει υποδείξει η ιστορική
έρευνα, την νεοελληνική κοινωνία χαρακτηρίζει ήδη από τον 19ο
αιώνα μια νόθα εξέλιξη, που στηρίζεται, κατά κύριο λόγο, στη
διεύρυνση του τομέα των υπηρεσιών και ειδικά του κράτους που
απορροφά ένα μέρος των αγροτικών μαζών που εγκαταλείπουν
την ύπαιθρο. Η εκβιομηχάνιση υστερεί. Με τον τρόπο αυτό,
όμως,εξογκώνεται η κατανάλωση πάνω σε μια στενή παραγωγική
βάση. Μια τέτοια αναντιστοιχία μπορεί να διατηρηθεί μόνο με την
ύπαρξη εξωτερικών πόρων που εισρέουν κανονικά. Τον 19ο αιώ­
να πηγές τέτοιων πόρων είναι, στην αρχή οι ελληνικές παροικίες
του περίγυρου και, αργότερα, οι υπερπόντιοι μετανάστες. Μετά
τον εμφύλιο πόλεμο οι πηγές εναλλάσσονται και γίνονται πιο
σύνθετες. Ώ ς ένα σημείο η προσφυγή στους κοινοτικούς πόρους
εξασφαλίζει την ιστορική συνέχεια.
Βεβαίως, τα προβλήματα είναι πιεστικά, αφού το κράτος εξακο­
λουθεί να διογκώνεται, προκαλώντας μια κατανάλωση που δεν
καλύπτεται από την εγχώρια παραγωγική δραστηριότητα. Η κα­
θαρή ροή πόρων θ’ ανακουφίζει τον κρατικό προϋπολογισμό από
τις δαπάνες των παρεμβάσεων στον αγροτικό τομέα και συμβάλ­
λει στη μείωση των ελλειμμάτων της δημοσιονομικής διαχειρίσε-
ως, που ήταν, ταυτόσημα με κάλυψη δαπανών διαμέσου της προ­
σφυγής στο εκδοτικό προνόμιο και μια σημαντική πηγή πληθωρι­
στικών πιέσεων. Έτσι, στον προϋπολογισμό που κατατέθηκε
προβλέπεται για το 1981 μια καθαρή ροή 10.5 ως 12.8 δισ. δρχ.
Φαίνεται, όμως, επίσης ότι ο υπερτονισμός της σημασίας των
μεταβιβάσεων οφείλεται και σε ψευδαισθήσεις, ότι οι πρόσθετοι
πόροι θα μπορούν να κατανέμονται κατά ομάδες παραγωγών ή
περιφέρειες, λίγο ή πολύ αυθαίρετα, στο πλαίσιο πολιτικών ισορ­
ροπιών, ν’ αποτελούν δηλ. στοιχείο εσωτερικής πολιτικής που
στηρίζεται σ ’ εντυπωσιακές παροχές, ενσωματούμενοι, έτσι,
στον μηχανισμό αναπαραγωγής εξουσίας (εξυπηρετήσεις κατ’ ε­
πιλογή κλπ.). Αυτό πρέπει να ειδωθεί σε συνδυασμό με τη δυνα­
τότητα που δίνει η καθαρή μεταφορά πόρων από την Κοινότητα
να ξεπεραστούν τα όρια εσωτερικής μεταφοράς πόρων.
Κατά προέκταση, ο υποτονισμός της θεσμικής διάστασης της
ένταξης, δηλαδή των πιθανών συνεπειών για τους τρόπους οργά­
νωσης της αγροτικής οικονομίας (παραγωγικές σχέσεις!) για τις
σχέσεις του κράτους με την αγροτική οικονομία, για τις κρατικές
λειτουργίες, πρέπει να συσχετισθεί με την ανησυχία μήπως τέ­
τοιες αλλαγές διαταράξουν τον τωρινό, ήδη πιεζόμενο μηχανι­
σμό αναπαραγωγής εξουσίας.
Οι επιπτώσεις της ένταξης σε αγροτικές τιμές, ενισχύσεις, ε­ Τό μ υ θ ι σ τ ό ρ η μ α π ο υ
μπορικές ανταλλαγές και χρηματοδότηση που μονοπώλησαν
σχεδόν το δημόσιο ενδιαφέρον, έχουν συζητηθεί σε άλλες εργα­ κ α θ ορ ίζει τ ο ύ ς
σίες.
Στα επόμενα θ’ αναφερθούμε κυρίως στη θεσμική διάσταση, δ ια νο ο ύ μ ενο υ ς
που είναι πολιτικά κρισιμότερη!
Οι πιέσεις για τις θεσμικές αλλαγές είναι απόρροια μερικών τού μεταπολέμου
κεντρικών χαρακτηριστικών του κοινοτικού καθεστώτος που το
διαφοροποιούν από το ελληνικό:
• Στο πλαίσιο της ΚΑΠ επιδιώκεται και επιβάλλεται εντονότε­ μόν ντε Μ π ω β ο υ ά ρ
ρος ανταγωνισμός από αυτόν που υπήρχε στην Ελλάδα, αν και
ο ανταγωνισμός παραμένει κυρίως ενδοκοινοτικός και μέσα
στα όρια του κοινού παρεμβατικού συστήματος («κοινή πολιτι­
κή εγγυήσεων»).
ΜΑΝΔΑΡΙΝΟΙ
• Η εφαρμογή της ΚΑΠ φέρνει αυξημένες απαιτήσεις στην ι­
Μ εταφ ράζει ή
κανότητα προγραμματισμού της κρατικής γραφειοκρατίας για
την εκπλήρωση των αυστηρών προδιαγραφών που συνδέονται Ζώρζ Σαρή
με την ενδοκοινοτική μεταφορά πόρων. Ιδιαίτερα εμφανές εί­
ναι αυτό στο τομέα της κοινής διαρθρωτικής πολιτικής, όπου η
ροή κοινοτικών πόρων προϋποθέτει συνεχείς διαδικασίες προ­
γραμματισμού σ ’ επίπεδο εκμεταλλεύσεων, κλάδων και περι­
φερειών.
Από την άλλη πλευρά το κοινοτικό καθεστώς επιβάλλει (αν
και όχι με ιδιαίτερη αυστηρότητα) περιορισμούς στην κρατική
δράση. Π.χ. η πολιτική προσανατολισμού δεν είναι παρά μια
προσπάθεια εναρμόνισης των βοηθειών, έτσι ώστε να εξυπηρε­
τούν κυρίως διαρθρωτικούς αναπτυξιακούς στόχους, όπως
τους ορίζει η Κοινότητα ( εκσυγχρονισμός, αύξηση του μεγέ­
θους των εκμεταλλεύσεων) συνδυασμένη με το μηχανισμό με­
ταφοράς πόρων.
Οι βοήθειες δίνονται υπό όρους και όχι σύμφωνα με την «αρ­
χή του ποτιστηριού».
Αυτό συνιστά μια ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στο κοινοτικό
σύστημς διαρθρωτικών βοηθειών και στο ελληνικό που ίσχυε ώς
τώρα και θα ισχύει σε μεγάλο βαθμό κατά τη διάρκεια μιας μετα­
βατικής περιόδου τριών ετών.
Προσπάθειες καταβάλλεται επίσης να εναρμονισθούν οι εθνι­
κές βοήθειες που διατηρούνται στα κράτη-μέλη παράλληλα προς
τις κοινοτικές, κατά τέτοιον τρόπο ώστε να εξυπηρετούν επίσης
Κυκλοφορεί ο Β'τομος
αναπτυξιακούς-διαρθρωτικούς στόχους.
Αυτό συνεπάγεται, πως το ελληνικό κράτος πρέπει να προσα-
νατολισθεί σε νέες μεθόδους προώθησης των αναπτυξιακών δια­
δικασιών στον αγροτικό τομέα και εγκαταλείψει την τωρινή σύγ­
χυση ανάμεσα σε, φερ’ ειπείν , επιδοτήσεις συντήρησης κοινωνι­
κού ή πολιτικού χαρακτήρα και αναπτυξιακά-διαρθρωτικά κίνη­ ’Εκδόσεις Γλάρος
τρα, πράγμα που θα έχει περαιτέρω συνέπειες για την οργάνωση
της παραγωγής κρατικών υπηρεσιών και τις σχέσεις κράτους-
Κεντρική διάθεση - παραγγελίες:
αγροτών. ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 31, ΑΘΗΝΑ - 142,
• Η ΚΑΠ ευνοεί το μεγάλο ή και τον οργανωμένο αγρότη. Αυ­ ΤΗΛ. 36.18.457
τό εκδηλώνεται καθαρά στις προδιαγραφές και διαδικασίες που
καθιερώνει για τη χορήγηση των ενισχύσεων ακόμη και στον το­ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗ:
μέα εγγυήσεων.
ΠΕΤΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
Δημόσια Διοίκηση: ΔΙΟ ΙΚΗΤΗΡΙΟ Υ 31
Εκσυχρονισμός και αντιστάσεις ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ · ΤΗΑ. 52.81.19
Όπως σημειώσαμε, η εφαρμογή του κοινοτικού καθεστώτος
προκαλεί αυξημένες πιέσεις πάνω στην ικανότητα για προγραμ­
ματισμένη δράση του κρατικού μηχανισμού.
Για να κατανοηθεί η έκταση των πιέσεων αυτών αναφέρουμε έ­
να μόνο παράδειγμα, την εμπειρία γειτονικής χώρας για την πο­
ρεία των προτάσεων της Επιτροπής για τη μεταρρύθμιση της
διαρθρωτικής πολιτικής μέσα από τους κοινοτικούς θεσμούς. Οι
προτάσεις αυτές πέρασαν, όπως κάθε πρόταση, από τις διάφορες
ομάδες εργασίας του Συμβουλίου, στις οποίες αντιπροσωπεύον­
ται τα εθνικά κράτη. Αν και ήδη κατά τη σύνταξη των προτάσεων Εκδόσεις Γλάρος
δεν παραγνωρίζεται η εθνική δομή της Κοινότητας, όμως η επε­
ξεργασία από τη σκοπιά των αντιτιθέμενων εθνικών συμφερόν-
Λ
25
των γίγεται στις ομάδες εργασίας και στην επιτροπή των μόνιμων
αντιπροσώπων. Στο ίδιο το Συμβούλιο Υπουργών αποφασίζεται
τελικά, ό,τι δε συμφωνήθηκε στις προηγούμενες φάσεις.
Οι συζητήσεις πάνω στις προτάσεις της Επιτροπής για τη διαρ­
θρωτική πολιτική άρχισαν αμέσως μετά την υποβολή-τους στην
«ομάδα εργασίας: αγροτικές δομές» του Συμβουλίου. Ειδικά η
πρόταση της Επιτροπής για μια «κοινή δράση» για την ανάπτυξη
της παραγωγής βοδινού και αρνίσιου κρέατος στην Ιταλία, που
μας ενδιαφέρει εδώ, αντιμετώπισε αμέσως σοβαρές επιφυλάξεις.
Μπορεί η ιταλική διοίκηση ν’ αξιοποιήσει τα μέσα που ζητά; Επι­
πλέον: η πρόταση βάζει λαθεμένες προτεραιότητες γιατί ενθαρ­
ρύνει μια βασικά εκτατική παραγωγή που απελευθερώνει εργα­
σία, ενώ θά ’πρεπε ν’ αναζητούνται δυνατότητες απασχόλησης
στις περιοχές που ενδιαφέρουν, δε λαβαίνει υπόψη εναλλακτικές
δυνατότητες, για τις οποίες οι συνθήκες είναι πιο ευνοϊκές (αρα­
βόσιτος, αναδάσωση), δε διατυπώνει εισοδηματικούς στόχους
και δε στηρίζεται σε μια σαφή εκτίμηση για τις δυνατότητες απο­
δοτικής κτηνοτροφίας στην Μεσόγειο, όπου επιπλέον, κυριαρχεί
η μικρή εκμετάλλευση, το πεδίο εφαρμογής της πρότασης είναι
ασαφές και δεν περιέχει κριτήρια για την επιλογή των υποστηρί-
ξιμων εκμεταλλεύσεων. Έτσι τα μέσα κινδυνεύουν να διοετευ-
θούν σε εκμεταλλεύσεις που δεν έχουν καμιά πιθανότητα να γί­
νουν βιώσιμες. Μακροχρόνια αυτό θα σήμαινε κακή χρήση των
κοινοτικών πόρων.
Στις συνεδριάσεις που ακολούθησαν ζητήθηκαν από την ιταλι­
κή αντιπροσωπεία πρόσθετες πληροφορίες για τη σχέση ανάμε­
σα στο ειδικό πρόγραμμα της Επιτροπής και το εθνικό πρόγραμ­
μα προώθησης ορισμένων κλάδων και για τα διαρθρωτικά χαρα­
κτηριστικά των περιοχών που στοχεύονται.
Γενικά οι αντιστάσεις απέναντι στο «ειδικό πρόγραμμα» για
την Ιταλία ήταν μεγαλύτερες από τις αντιστάσεις απέναντι στο
ιρλανδικό «ειδικό πρόγραμμα» που προχώρησε γρηγορότερα. Εν
μέρέι αυτό οφείλεται στη φύση της πρότασης που στηρίζεται α­
κριβώς στην ανεπάρκεια της ιταλικής γραφειοκρατίας.
Ο κατάλογος των αντιρρήσεων στην υπό συζήτηση πρόταση
μπορεί να θεωρηθεί σαν ένας κατάλογος μελλοντικών απαιτήσε­
ων προς την κατεύθυνση της ελληνικήςγραφειοκρατίας, να θέτει
ΔΙΕΘΝΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙ ΑΛΕΣΗ: «Μ ΑΥΡΟ Ρ Ο Δ Ο » ΔΕΛΦΩΝ 2 (ΚΑΙ Δ ΙΔ Ο Τ Ο Υ ) ΤΗ Λ . 3608635
MICHEL IAKOUNIN
ΓΚ Υ Ν Τ ΙΜ Π Ο Ρ
Θ Ε Ο Ι ΚΑΙ Κ ΡΑΤΟ Σ
Ε ΙΣ Α Γ Ω Γ Η
\IK h M I I BlRAIOwUKH Σ Τ Η Ν “Κ Ο ΙΝΩ ΝΙΑ
Τ Ο Υ Θ Β Α Μ Α Τ Ο Σ ..
26
προτεραιότητες σύμφωνα με τα οικονομικά δεδομένα, να λαβαί­
νει υπόψη εναλλακτικές δυνατότητες, να διατυπώνει εισοδηματι­
κούς στόχους κλπ.
Η υποψία ότι ο ελληνικός κρατικός μηχανισμός δε θ’ ανταπο-
κρινόταν στις νέες λειτουργικές απαιτήσεις ή θ’ ανταποκρινόταν
με καθυστέρηση, εντάσεις και υψηλό κόστος δεν είναι αβάσιμη ή
στοιχείο αντιπολιτευτικής κακοπιστίας. Αυτό αναγνώρισε έμμε­
σα ο αναπληρωτής υπουργός Συντονισμού κ. I. Παλαιοκρασσάς,
όταν έλεγε πρόσφατα, πως αυτό που θα κρίνει την επιτυχία της
ένταξης δεν είναι τόσο η ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας ή
της βιοτεχνίας-μας όσο η εξυγίανση κι ο εκσυγχρονισμός του το­
μέα των υπηρεσιών στον οποίο, βέβαια, συμπεριλαμβάνεται και η
δημόσια διοίκηση.
Φυσικά τα προβλήματα με τη δημόσια διοίκηση, δεν είναι απο­
κλειστικότητα του ελληνικού χώρου. Ίσως, όμως, ορισμένα χα­
ρακτηριστικά είναι σε σύγκριση με μερικά άλλα κράτη πιο έντονα
στον ελληνικό κρατικό μηχανισμό:
• η άμυνα απέναντι στην επιστημονική γνώση.
• η ιεράρχηση ανεξάρτητα από λειτουργίες και υπευθυνότητες,
πράγμα που αντανακλά έναν παραδοσιακό μάλλον καταμερισμό
των έργων.
• ο συγκεντρωτισμός, που επιτρέπει τη διοχέτευση των επιλο­
γών του πολιτικού υποσυστήματος (πελατείας!) με αποτέλεσμα
φερ’ ειπείν, ασήμαντες λειτουργίες ν’ ασκούνται από ανώτατα
κλιμάκια, κλπ.
• η «στεγανοποίηση» των πληροφοριακών μπλοκ, με συνέπεια οι
πληροφορίες να μη διοχετεύονται ομαλά από υπηρεσία σε υπη­
ρεσία ή από και προς τον περίγυρο.
Γενικότερα: Η ένταξη μπορεί να ειδωθεί ως μια αποφασιστική
και εμφανής διαταραχή της υπάρχουσας ισορροπίας στην ελληνι­
κή κοινωνία, γιατί δημιουργεί εντάσεις ανάμεσα στους τομείς(«υ-
ποσυστήματα») και στο εσωτερικό-τους. Οι επερχόμενες αλλαγές
στην «οικονομία» π.χ. απαιτούν ακριβώς νέες εισροές και εκροές
από και προς το κράτος— αλλοιώςο ένας τομέας θα γίνεται εμπό­
διο στη λειτουργία του άλλου. Αλλά οι νέες αυτές διασυνδέσεις
απαιτούν με τη σειρά-τους νέους ρόλους, νέες αξίες που να νομι­
μοποιούν τους ρόλους αυτούς, εν συντομία, ένα συνθετότερο κα·
Jerry Rubin
Π Ρ Ο Σ Μ ΙΑ Ν
Α Π Β Α Β Υ Θ Β Ρ Ο Τ ΙΚ Η
Τ ΙΧ Ν Ο Λ Ο Π Α D o it !
Δ ΙΕ Ο Ν Η Σ Β ΙΒ Λ ΙΟ Θ Η Κ Η
ταμερισμό των έργων στην ίδια την κρατική διοίκηση ή, σε πιο οι­
κεία διατύπωση, μια νέα δομή.
Ο λ α α υ τ ά σ υ ν ε π ά γ ο ν τ α ι σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ι ς μ ε ττ> υ ς
υ π ά ρ χ ο ν τ ε ς ρ ό λ ο υ ς και τ ο υ ς φ ο ρ ε ί ς - τ ο υ ς που
μπορεί να π α ρ α λ ύ σ ο υ ν τον κρατικό μηχανισμό
αν δε βρεθεί τρόπος να ρυθμιστούν.
Η προτίμηση στον οργανωμένο παραγωγό
Σημειώσαμε, ήδη, πως οι πιέσεις για θεσμικές αλλαγές δεν πε­
ριορίζονται στο χώρο της κρατικής οργάνωσης, αλλά επεκτείνον-
ται στην παραγωγή, διακίνηση και μεταποίηση αγροτικών προϊόν­
των. Οι πιέσεις αυτές προκύπτουν ήδη από τον εντονότερο αντα­
γωνισμό και την ευνόηση της οργάνωσης των παραγωγών που
χαρακτηρίζουν την ΚΑΠ.
Η ευνόηση του οργανωμένου σε σύγκριση με το μεμονωμένο
παραγωγό δε γίνεται από ιδεαλισμό, αλλά για πολύ υλικούς λό­
γους:
Είναι ένας έμμεσος τρόπος να μειωθούν οι αρνητικές συνέ­
πειες της μικρής και ατομικής ιδιοκτησίας για τον παραγωγό. Επι­
πλέον, οι ρυθμίσεις αυτές (και άλλες) αντανακλούν και την σχετι­
κή αυτονομία του αγροτικού και συνεταιριστικού κινήματος που
αντιμάχεται την, ας πούμε, ιστορική μειονεκτικότητα του τομέα!
Στην Ελλάδα το αυτόνομο συνεταιριστικό κίνημα είναι μάλλον
υπό ανάπτυξη. Έτσι, υπάρχει μια αναντιστοιχία ανάμεσα στις
κοινοτικές απαιτήσεις από τη μια μεριά, τη δομή και λειτουργία
της συνεταιρισμένης ή, πάντως, οργανωμένης παραγωγής στην
Ελλάδα από την άλλη μεριά.
Ειδικά η εύνοια προς τον οργανωμένο παραγωγό είναι εμφα­
νής ακόμη και στην πολιτική εγγυήσεων, όπου παρέχονται διά­
φορα κίνητρα για την σύσταση ομάδων παραγωγών . Στην περί­
πτωση του ελαιόλαδου π.χ. οι οργανωμένοι παραγωγοί, πρώτον
εισπράττουν μεγάλο μέρος των ενισχύσεων προκαταβολικά και
δεύτερον ευνοούνται σαφώς κατά τον υπολογισμό της παραγω­
γής, με βάση την οποία χορηγείται η ενίσχυση.
Στα οπωροκηπευτικά η κοινότητα ενθαρρύνει την οργανωτική
πρωτοβουλία των αγροτών, που μέσω των ομάδων παραγωγής
και των ενώσεών-τους μπορούν να παίζουν αποφασιστικό ρόλο
στην παρέμβαση. Αλλά και εδώ η σχετική θεσμική υποδομή δεν
προχώρησε. Π.χ. η δραστηριοποίηση των ομάδων παραγωγής
για αποσύρσεις των προϊόντων-τους από την αγορά, οπότε η τιμή
πέφτει κάτω από ένα ελάχιστο όριο και με την χρηματοδοτική κά­
λυψη των Ε.Κ.,' διευκολύνεται ή γίνεται δυνατή με τη δημιουργία
τοπικών αγορών, όπου γίνεται η δημοπράτηση των προϊόντων.
Ενώ η θεωρητική επεξεργασία έχει γίνει, μόλις πρόσφατα απο-
φασίστηκε η «έναρξη της σταδιακής εφαρμογής του θεσμού» σ ’
ορισμένες περιοχές. Οι αντιστάσεις των μεσαζόντων που πρέπει
να ξεπερασθούν για να οδηγηθεί τελικά σε επιτυχία ο θεσμός εί­
ναι μεγάλες.
Εκσυγχρονισμός και συγκέντρωση της γης
Η αύξηση του μεγέθους των ελληνικών εκμεταλλεύσεων, που
είναι στοιχείο της διαδικασίας εκσυγχρονισμού της γεωργίας
σημαίνει συγκέντρωση της εγκαταλημμένης ή υπό εγκατάλειψη
γης, στις βιώσιμες εκμεταλλεύσ εις καθώς και εκτεταμένους ανα­
δασμούς για τη σύντμηση σκόρπιων αγροτεμαχίων.
Σήμερα η διαδικασία προσκρούει, όχι μόνο#στο καθεστώς ιδιο­
κτησίας, αλλά και σε βαθιά ριζωμένες συμπεριφορές και αβεβαιό­
τητες. Μια πρώτη προσπάθεια έγινε με το σχέδιο νόμου για τις
εγκαταλελειμμένες γαίες — χωρίς, φυσικά, αποτέλεσμα. Η εφαρ­
μογή της οδηγίας 160/72 των Ε.Κ. που προβλέπει τη συμμετοχή
του Αγροτικού Ταμείου σε «συντάξεις» για τη μεταβίβαση της
γαιοχρησίας, θα είναι επίσης εξαιρετικά δύσκολη. Ή δη στην Κοι­
νότητα είχε περιορισμένη εφαρμογή. Σ’ ορισμένα κράτη-μέλη
(Δυτική Γερμανία) αυτό συνέβη παρά το γεγονός ότι πραγματικά
ένα μεγαλύτερο μέρος γής δινόταν σε εξελίξιμες εκμεταλλεύ­
σεις. Προφανώς με τα κριτήρια για την κοινοτική ενίσχυση μπο­
ρεί να «συλληφθεί» μόνο ένα μικρό μέρος των «μετακινούμενων»
επιφανειών. Η ιταλική εμπειρία είναι πιο απογοητευτική και μια
σαφής προειδοποίηση για την Ελλάδα.
Προτάσεις, ωστόσο, για πιο οργανωμένη κρατική παρέμβαση
με στόχο την αύξηση και καθοδήγηση της γαιοκινητικότητας υ­
πάρχουν πολλές — η πιο σημαντική υποδείχνει την ίδρυση οργα­
νισμού γης. Ωστόσο, η στασιμότητα στον τομέα αυτό του θεσμι­
κού μετώπου είναι τόσο προφανής, όσο και η ανάγκη για μεταβί­
βαση της γής στις δυναμικές εκμεταλλεύσεις.
Ας σημειώσουμε ότι ακόμη και οι διαθέσιμες ευκαιρίες για τη
συγκέντρωση της γής σε πραγματικούς παραγωγούς που προ-
σφέρεται μέσω της διανομής των (υπόλοιπων) εθνικών γαιών, έ­
χει μείνει αναξιοποίητη κάτω από την πίεση των παντός είδους ε-
ξωαγροτικών συμφερόντων. Εντυπωσιακή είναι η περίπτωση του
Λεσινίου, όπου την πρώτη απόπειρα ορθολογισμένης έγγειος α­
ναδιάρθρωσης στη χώρα-μας με ομαδικές εκμεταλλεύσεις και
προοπτικές για επέκταση των δραστηριοτήτων σ’ εμπορία και με­
ταποίηση, υπονόμευσαν επιτυχώς οι κυρίως θίγόμενοι από την
καινούρια τάξη πραγμάτων. Όπως γράφει ο Πάνος Παναγόπου-
λος στην «Καθημερινή» (14.9.1980) η φροντίδα για την εκπλήρω­
ση των ονείρων των νέων αγροτών και ακτημόνων που συμμετεί­
χαν στην αρχική φάση είναι πράγματα «που μόνο ένας προωθημέ­
νος επαγγελματισμόςτων ίδιων των γεωργών θα μπορούσε να α­
παιτήσει».
Μερικές τελικές παρατηρήσεις
Θεσμικές αλλαγές συνήθως πραγματοποιούνται με μεγάλη
βραδύτητα και επηρεάζουν τα οικονομικά μεγέθη μακροχρόνια.
Η σημασία-τους, ωστόσο, για τη στρατηγική οικονομικής επιβίω­
σης στο επιλεγέν πλαίσιο είναι κρίσιμη. Κατά παράδοξο τρόπο
τέτοιες αλλαγές αν και συχνά με τη μορφή ανεπεξέργαστων θέ­
σεων, προτείνουν ακριβώς οι πολιτικοί και κοινωνικοί φορείς που
αμφισβητούν την ένταξη! Έτσι, για να ολοκληρώσουμε το παρά­
δοξο, η απαίτηση για τη δημιουργία αγροτοβιομηχανικών συγ­
κροτημάτων ανταποκρίνεται περισσότερο στις θεσμικές επιτα­
γές της Κοινότητας, παρά η προσπάθεια συντήρησης του αγροτι­
κού ατομικισμού!
Κατά προέκταση, παρά την επίσημη σαφή επιλογή της ένταξης
και τις προφανείς θεσμικές επιταγές, υπάρχει σχετική στασιμότη­
τα στον τομέα αυτό — με μερικές αναπόφευκτες εξαιρέσεις (α­
ναγγελία εισαγωγής του επαγγελματισμού κλπ.). Σ’ ορισμένες
περιπτώσεις διαπιστώνουμε το πολύ θεσμικές αναδιακοσμήσεις,
σ ’ άλλες εντυπωσιακή απουσία κάθε πρωτοβουλίας — όπου βέ­
βαια, στην κοινωνική βάση, η πονηρή επιφυλακτικότητα του πα-
ραγοντισμού απέναντι στις επίσημες διακηρύξεις παίζει σημαντι­
κό ρόλο! - και πάντως έναν υπερτονισμό της ποσοτικής διάστα­
σης που προσφέρεται περισσότερο για πολιτική αξιοποίηση.
□
Κυκλοφορούν
Κωστή Μοσκώφ:
1. Εισαγωγή στην
Ιστορία του κινήματος
τής εργατικής τάξης στήν Ελλάδα
2. Δοκίμια
3. Θεσσαλονίκη -
-τομή τής μεταπρατικής πόλης
Κάθε Κυριακή
Εξόρμηση
ΒΔΟΜΑΔΙΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ
27
 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ
ανεπιφυλακιιι
Είναι ευτύχημα που δεν έχει διαμορφωθεί ακόμα κοινοτική εξω τε­
ρική πολιτική τόσο πλήρης και δομημένη όσο είναι η οικονομική κι η
γεωργική, γιατί αυτό θ ’ απαιτούσε από την Ελλάδα την προκαταβολι­
κή αποδοχή ορισμένων γενικών κατευθύνσεων, που θα ήταν επιβα-
ρυντικές για τα εξωτερικό-της συμφέροντα. Κι έτσι ακόμα, δίχως κα­
νένα κοινοτικό κείμενο, η ένταξη προοιωνίζει, για τα ελληνικά εξω τε­
ρικό συμφέροντα, κινδύνους μεγαλύτερους από όσους αντιμετώ πιζε
η Ελλάδα από την ανεπιφύλαχτη, αλλά τουλάχιστο, ώς .τώρα άτυπη
A. Γ. Ξύδης προσκόλλησή-της στο άρμα των Εννέα.

Πραγματικά στην εξωτερική πολιτική
των Εννέα επικρατεί ακόμα ένα «φλου»,
μια πολυδιάσπαση, ο κάθε εταίρος τραβά­
ει τελικά προς την κατεύθυνση που του ε­
πιβάλλουν τα εθνικά συμφέροντά-του. Κα­
τορθώνει να συμφωνήσει μόνο σε διακη­
ρύξεις αρχών τόσο γενικών (όπως π.χ.
στη Βενετία για το Μεσανατολικό) που ού­
τε θίγουν, ούτε δεσμεύουν κανένα, ή σε
ψήφους αποχής σε διεθνείς διασκέψεις
που, χωρίς να ικανοποιούν κανένα, δυσχε­
ραίνουν τη θέση όλων απέναντι στους τρί­
τους. Η Γαλλία ή το Βέλγιο έχουν περιθώ­
ρια διεθνών χειρισμών για να κάνουν που
και που ορισμένες τέτοιες χειρονομίες,
για χάρη μιας επίφασης κοινοτικής εξωτε­
ρικής πολιτικής. Διασώζουν, όμως, μεγά­
λο μέρος των διεθνών «ατου»-τους, καθώς
και τα ιδιάζοντα συμφέροντά-τους, ικανο­
ποιώντας τους δυσαρεστημένους τρίτους
με άλλες, «διμερείς» χειρονομίες πιο ου­
σιαστικές, κι ας αντιστρατεύονται έτσι
την προσπάθεια διατύπωσης μιας πιο
συγκεκριμένης κοινοτικής γραμμής.
Η Ελλάδα τί θα κάνει με τα δικά-της ε­
θνικά, ιδιάζοντα (με την έννοια πως δε
συμπίπτουν με κανενός άλλου εταίρου, ή
είναι συνάρτηση της συγκεκριμένης γεω­
πολιτικής θέσης και ιστορίας της Ελλά­
δας) εξωτερικά συμφέροντα ή προβλήμα­
τα; Θα μπορέσει άραγε να τα υπερασπίσει
και να επιβάλει όχι απλά το σεβασμό από
τους εννιά εταίρους-της, αλλά να πετύχει,
ώς ένα βαθμό τουλάχιστο, την υποστή-
ριξή-τους απέναντι σε τρίτους μη-μέλη, ό­
πως θ’ απολάμβανε την κοινοτική συμπα­
ράσταση για τη γεωργία ή τη βιομηχανία-
της; Ποια είναι αυτά τα «ιδιάζοντα».ελλη­
νικά συμφέροντα ή προβλήματα;
1 Η κατοχύρωση των, προς την
Τουρκία,συνόρων-της, στη θάλασσα, στον
αέρα, στην ξηρά. Άραγε οι Εννέα θα ευ­
θυγραμμιστούν απλώς προς τις ελληνικές
θέσεις, κατά τεκμήριον για μας σωστές,
πάνω στην υφαλοκρηπίδα, στα 10 εναέρια
μιλιά, στην ελληνική μειονότητα στην
Τουρκία (Κων/πολη, Ίμβρο, Τένεδο), στην
τουρκική μειονότητα της Δυτικής Θρά
κης, η θ’ αναλάβουν ενεργά να τις υπερα­
σπίσουν, και να επιβάλουν αποδοχή και
σεβασμό-τους από την Τουρκία και από
τους συμμάχους-της Αμερικάνους; Ώ ς
τώρα γνωρίζουμε ότι οι Εννέα φροντίζουν
μάλλον για τη, σε μεγάλη κλίμακα, οικονο­
μική ενίσχυση της Τουρκίας και ότι έχουν
αποσπάσει δηλώσεις ρητές ή σιωπηρές
Ελλήνων υπευθύνων ότι:
α) δε θα προβάλουν βέτο, όπως δικαιού­
ται η Ελλάς, όταν η Τουρκία ζητήσει να
μπει στην ΕΟΚ’
β) δε θ’ αντιταχθούν στην οικονομική ενί­
σχυση της Τουρκίας'
Υ) δε θα ζητήσουν από την Κοινότητα δή­
λωση για την τουρκική εισβολή στην Κύ­
προ ανάλογη μ’ εκείνη για τη σοβιετική ει­
σβολή στο Αφγανιστάν.
Μήπως αργότερα θα μας ζητηθεί να συ­
νεισφέρουμε σε δάνειο προς τους Τούρ­
κους, ή να παραχωρήσουμε προτιμησιακό
καθεστώς στα προϊόντα-τους, και στα
προϊόντα που εξάγουν παράνομα από την
κατεχόμενη Κύπρο, για να ενισχύσουμε έ­
τσι γείτονα που δεν κρύβει το , μιλιταρι-
στικό επεκτατισμό-του, και ποδοπατάει
τις πιο πανηγυρικές διεθνείς συνθήκες με
την ανοχή ή την υποστήριξη της Ομό­
σπονδης Γερμανικής Δημοκρατίας και
των ΗΠΑ;
2 Είναι για πολλούς λόγους πρωταρχικής
σημασίας για την Ελλάδα η επίλυση του
κυπριακού προβλήματος με την αποχώρη­
ση όλων των ξένων στρατευμάτων από το
νησί, με την αποκατάσταση της πλήρους
εδαφικής ακεραιότητας και του. αδέσμευ­
του διεθνούς καθεστώτος-του, με την επι­
στροφή όλων των προσφύγων, ελληνοκυ­
πρίων και τουρκοκυπρίων, στις εστίες-
τους. Ποια δύναμη θα χρειαστεί η Ελλάδα
και πώς θα την ποριστεί μέσ’ από την
ΕΟΚ, για ν’ απαιτήσει από τους Εννέα την
εφαρμογή των αποφάσεων των Η.Ε., όταν
γνωρίζουμε ότι αντιτάχθηκαν συστηματι­
κά, με ελάχιστες και σπάνιες εξαιρέσεις,
καταψηφίζοντας ή απέχοντας, σε όλες τις
ψηφοφορίες πάνω στο Κυπριακό και ότι
μερικοί μάλιστα συνεργάστηκαν στα πα­
ρασκήνια με τους Αμερικανούς για να υ­
ποσκάψουν τις κυπριακές θέσεις, κάνον­
τας και τις ελληνικές αντιδράσεις ακόμα
λιγότερο μαχητικές από όσο τις είχε φτιά­
ξει η Αθήνα.
Ίσως στο Κυπριακό να πρέπει η Ελλά­
δα να κρατήσει πλήρη ελευθερία χειρι­
σμών και μετά την ένταξη μια που δεν εί­
δε καμιά προκοπή ώς τώρα από τους με-
θαυριανούς εταίρους-της. Θα θελήσουν
σε τέτοια περίπτωση οι φορείς της ελληνι­
κής εξωτερικής πολιτικής ν’ αξιοποιήσουν^
την ελευθερία αυτή, γυρεύοντας αλλού υ­
ποστήριξη για την κυπριακή πολιτικήν
τους, διακυβεύοντας σε ανάγκη και τις άλ­
λες σχέσεις με την ΕΟΚ. Ή θα προτιμή­
σουν να συνταχθούν με μια Κοινότητα
που, όπως πληροφορηθήκαμε τελευταία,
αρνείται να προχωρήσει στη δεύτερη φά­
ση της συμφωνίας σύνδεσης με την Κύ­
προ, θέλει να. την «παγώσει» στο στάδιο
που έχει φτάσει τώρα, ζητώντας της Κύ­
πρου να συνυπολογίσει στα ποσοστά των
εξαγωγών-της προς την ΕΟΚ και τα κυ­
πριακά προϊόντα που έχουν «ιδιοποιηθεί»
οι Τούρκοι και τα εξάγουν παράνομα από
τα λιμάνια της κατεχόμενης Κύπρου, και
διαθέτοντας μέσω τουρκικής κυβέρνησης
κοινοτική βοήθεια για το ψευτοκράτος
της Ντενκτάς.
3 Η θέση της Ελλάδας στην αραβο-
ισραηλινή διένεξη είναι από καιρό διαφο­
ροποιημένη απ’ εκείνην των περισσότε­
ρων εταίρων, δίχως να είναι ακραία. Είναι
πολύ κοντά στη θέση άλλων δυτικοευρω­
παϊκών κρατών, της Ισπανίας και της Πορ-
τογαλλίας, αλλά όχι τόσο τολμηρή, όσο
της Αυστρίας. Θα μπορέσει η Ελλάδα, ως
μέλος της ΕΟΚ, να κρατήσει τη σωστή αυ­
τή γραμμή που έχει χαράξει, κάπως διστα-
χτικά, ώς τώρα, δηλ. της εκκένωσης όλων
των κατεχομένων αραβικών εδαφών, και
της Ιερουσαλήμ, της εγκαθίδρυσης ανε­
ξάρτητου παλαιστινιακού κράτους. Γιατι,
βέβαια, δε μπορεί η Ελλάδα να καταγγέλ­
λει την εισβολή και κατοχή σε ανεξάρτητο
κράτος μόνον όταν γίνεται από τους Σο­
βιετικούς, και όχι από «δυτικούς», όπως η
Τουρκία και το Ισραήλ.
4 Τις σχέσεις-της με τους βόρειους γείτο­
νες, τους συμ-βαλκάνιους Αλβανία, Γιουγ-
κοσλαβία, Βουλγαρία, ‘•Ρουμανία, θα κα­
τορθώσει άραγε η Ελλάδα, μέλος της
ΕΟΚ, να τις επεκτείνει, πέρ’ από τους το­
μείς (οικονομικά, εμπορικά, μορφωτικά)
που καλύπτουν σήμερα, σε μια πολιτική
συνεργασία της περιοχής, αντί να κατα­
στεί απλός φορέας οικονομικής καπιταλι­
στικής διείσδυσης της Κοινότητας, όπως
κιόλας τη βλέπουν οι Αμερικανοί (βλ. άρ­
θρο «Ουόλ Στριτ Τζόρναλ» 19.12.80) ένα
είδος Λίβανος ή Χονγκ-Κονγκ της Ν. Α.
Ευρώπης.
Στις 4 αυτές περιπτώσεις είναι δύσκο­
λο, έστω και με ενδοτική ηγεσία, στην Ελ­
λάδα, ν’ απεμπολήσει την (εν δυνάμει) αυ­
τοτέλεια στην επιλογή και στην εφαρμογή
λύσεων που προκρίνει σαν τις πιο συμφέ·'
ρουσες, για χάρη ευθυγράμμισης με μια υ­
πό διαμόρφωση εξωτερική πολιτική της
ΕΟΚ. Τέτοια πολιτική, κρίνοντας από τα
σημερινά δεδομένα, δε μπορεί παρά να εί-

28
ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ναι επιζήμια για την Ελλάδα — έστω κι αν,
οικονομικά, η Ελλάδα αποκομίζει οφέλη
από την ένταξή-της. Και στο σημείο αυτό
θα τίθεται συνέχεια, και θ’ απαιτεί συνεχή
επαγρύπνηση, το πρόβλημα της επιλογής
.ανάμεσα σε βραχυχρόνια, πρόσκαιρα οι­
κονομικά οφέλη, και στο μόνιμο πολιτικό
κέρδος από τη διατύπωση και εφαρμογή
μιας συμφέρουσας, πολύπλευρης εξωτε­
ρικής πολιτικής που θα εξασφαλίζει σε
κάθε περίπτωση στον τόπο τις προϋποθέ­
σεις μονιμότερης και ουσιαστικής κοινω­
νικής και οικονομικής ανάπτυξης. Η Ελλά­
δα δεν έχει τα ίδια περιθώρια που έχουν
ορισμένοι από τους μικρότερους εταί-
ρους-της, όπως η Δανία, η Ολλανδία, το
Βέλγιο — που δεν έχουν, άλλωστε, τόσο
υπαρξιακά, ή και καθόλου ιδιάζοντα προ­
βλήματα. Μόνον η Ιρλανδία από τους Εν­
νέα έχει ένα ιδιάζον πολιτικό πρόβλημα,
το πρόβλημα της Βόρειας Ιρλανδίας, που
τη φέρνει αντιμέτωπη με την Αγγλία. Το
χειρίζεται με παράδειγμα την αυτοτέλεια,
που θα μπορούσε να διδάξει πολλά στην
Ελλάδα.
Για την ελληνική εξωτερική πολική, μέ­
σα κι έξω από την ΕΟΚ, αποφασιστική εί­
ναι και η αμερικάνικη «CONNECTION». Το
είδαμε, εξάλλου, και στις 4 ιδιάζουσες πε­
ριπτώσεις — οι ΗΠΑ βρίσκονται κάθε φο­
ρά από την πλευρά των αντιθέτων προς
την Ελλάδα συμφερόντων. Από παλιά οι
ΗΠΑ θα προτιμούσαν να είχε μείνει η Ελ­
λάδα έξω από την ΕΟΚ, και να κινείται
στην καθαρά αμερικάνικη τροχιά. Τώρα
που εντάσσεται στην Κοινότητα, αποβλέ­
πει στην Ελλάδα σαν πέμπτη φάλαγγα για
τη διείσδυση στα Βαλκάνια και στην Αφρι­
κή, .αλλά και για υπονόμευση της ΕΟΚ, ώ­
στε να μετατραπεί σε είδος τελωνειακής
ένωσης, όπως θα το ήθελαν κι οι Άγγλοι,
σ’ ένα χαλαρότερο οργανισμό που δε θα
μπορούσε να τρέφει φιλοδοξίες τρίτης οι­
κονομικής και τελικά πολιτικής υπερδύνα-
μης. Η δυσκολία-τους να χρησιμοποιή­
σουν κατά τον τρόπο αυτό την Ελλάδα έγ­
κειται στο ότι έχουν χάσει την πολιτική-
τους πειστικότητα (Credibility) ακόμα και
με τη δεξιά εξουσία.
Αυτό δεν πρέπει να επιτρέψει στους υ­
πεύθυνους να λησμονούν πως οι ΗΠΑ, α­
φού απέτυχαν να οικειοποιηθούν την Κοι­
νότητα σαν όργανο της παγκόσμιας πο-
λιτικής-τους (χαρακτηριστική η απόπειρα
Κίσιγκερ το 1976 να εμπλέξει την ΕΟΚ σε
Μανόλης Ξεξάχης ' '
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΙΠΠΙΚΟΥ
άφηγήμΛξ«
(ίχονογράφηατ): Α. Φαβιανού
Μανόλης Ξεξάχης
’Ασκήσεις Μαθηματικών
ποιήματα
Μανόλης Ξ εξάκη ς
ΠΛΟΕΣ Ε Ρ ΩΤ Ι Κ ΟΙ
Εκδόσεις Μπαρμπουνάκης
μια προσπάθεια αποδιεθνοποίησης του Βασ. ’ Ηρακλείου 26 Τηλ. 236.555
Κυπριακού), θα χρησιμοποιήσουν κάθε ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ρωγμή για να κλονίσουν τη συνοχή-της.
Αυτό κάνουν τώρα με τους Άγγλους, αυ­
τό ενδεχόμενα θα κάνουν με τους Γερμα-
νούς, εφόσον ακόμα, παρά το συντηρητι­
σμό του Ζισκάρ Ντεστέν, δεν κατόρθωσαν κυκλοφορεί
να επαναφέρουν τους Γάλλους στους α­
τλαντικούς κόλπους. Για τον ίδιο σκοπό
θα χρησιμοποιήσουν και την Ελλάδα, μέ­ Π Ο ΡΓΗ ΟΙΚΟΝΟΜ ΟΠΟΥΛΟΥ
σω βάσεων και ΝΑΤΟ. Κι ένα στοιχείο που ΓΙΑΤΡΟΥ
πρέπει να μας κάνει προσεχτικούς είναι η
συνεχής προσπάθεια από μέρους ορισμέ­
νων δυτικοευρωπαϊκών κύκλων ταύτισης ΨΥΧΕΔΕΛΙΚΑ
ΕΟΚ με ΝΑΤΟ. Η Ελλάδα, με τα ιδιάζοντα Η
προβλήματά-της, και η Ιρλανδία με το
δικό-της και το πλεονέχτημα να μην είναι ΨΥΧΟΔΗΛΩΏΚΑ
στο ΝΑΤΟ, θα μπορούσαν να συντελέ-
σουν ουσιαστικά στη διαφύλαξη ακόμα LSD
και της σημερινής γεωγραφικά περιορι­ MESCALINE
σμένης ευρωπαϊκής ουσίας της ΕΟΚ και,
HASHISH
γιατί όχι, στην έπέκτασή-της.
Ό σο, τέλος, για το τροπάριο κατοχύ­
ρωσης της εσωτερικής δημοκρατίας ενός ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ
εταίρου από τη συμμετοχή-του στην ΕΟΚ,
τα κείμενα δε λεν τίποτα, εκτός από μια
γενική στο προοίμιο της Συμφωνίας της Γιά πρώτη φορά
Ρώμης, φράση για το διάστημα της «υπό­ ή άλήθεια πάνω σ’ αύτά
θεσης της ειρήνης και της ελευθερίας» η χωρίς διαστροφές
δε πράξη δεν έχει να προσφέρει πολλά.
Ό τα ν δοκιμάσθηκε η «λειτουργία»-της αυ­
τή το 1967 με την ελληνική δικτατορία, δε
συντέλεσε, βέβαια, η εξαμελής τότε Κοι­
νότητα στον παραμερισμό της Χούντας,
αλλά βοήθησε κάπως στην εξασθένησή-
της με το «πάγωμα» ορισμένων τμημάτων
της συμφωνίας σύνδεσης, που ήταν, άλ­
λωστε,συμφέρον ορισμένων εταίρων να
μείνουν «παγωμένα». Ώ σ τε τα κίνητρα
των αντιδικτατορικών μέτρων της Κοινό­
τητας, ούτε αγνά δημοκρατικά ήταν, ούτε
και υπέρμετρα αποτελεσματικά. Το 1974
στάθηκε ανίκανη για οποιαδήποτε αποτε­
λεσματική παρέμβαση και τώρα, με την
6 ΙΒ Α ΙΑ
Τουρκία κάτω από μια χούντα κι εκεί, αντί ΑφΙΣΕΣ-
να «παγώσει» ό,τι συμφωνίες έχει, παγώ­ Π Ε Ρ ΙΟ Δ ΙΚ Α
νει ό,τι συμφωνίες έχει με το θύμα, την
Κύπρο.
Η δημοκρατία υλοποιείται, διασώζεται
και αναπτύσσεται μόνον εσωτερικά, από
το λαό της κάθε χώρας, κάποτε και αντί­
θετα προς κάθε εξωτερική, ιδιοτελή συν­
δρομή.
22 Δεκέμβρη 1980
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΞΥΔΗΣ
29
του Κων. Π. Καλλιγά
Τα πρώϊοτβήμύτα
προς μια αυτόνομη Ευρώπη
Εστω και «δειλά» ακόμη και σε σχετικά περιορισμένη κλ 'ιμακα η — δεκαμελής πια
— Ευρωπαϊκή Κοινότητα εμφανίζεται στην παγκόσμια κονίστρα ως ξεχωριστή και αυ
τόνομη οντότητα και όχι*πια ως απλός ουραγός των Ηνωμένων Πολιτειών ή ως το « έ­
τερο σκέλος» της Ατλαντικής Συμμαχίας. Εμφανίζεται με δική-της πολιτική και δικές-
της στάσεις και πρωτοβουλίες πάνω σε καίρια διεθνή προβλήματα — που είναι διάφορες
ή ενίοτε και αντίθετες προς εκείνες των Ηνωμένων Πολιτειών.
Πάνω στο θέμα του Αφγανιστάν, η Ευρώπη των Εννέα καταδίκασε μεν τη σοβιετική
επέμβαση, αλλ ’ αρνήθηκε να ευθυγραμμισθεί πλήρως προς τη στάση των Η Π Α απέναντι
στη Σοβιετική Ενωση και να υιοθετήσει όλες τις κυρώσεις που οι Η Π Α αποφάσισαν
κατά της τελευταίας (και κυρίως τη διακοπή των πωλήσεων σταριού και άλλων γεωρ-
γοκτηνοτροφικών προϊόντων). Αρνήθηκε κυρίως να συντείνει σε μια αναβίωση του ψυ­
χρού πολέμου και, αντίθετα, κατέβαλε (και καταβάλλει) κάθε προσπάθεια για την απο­
τροπή μιας τέτοιας αναβίωσης και τη συντήρηση της ύφεσης, τουλάχιστον στην Ευρώ­
πη, με διατήρηση των οικονομικών και εμπορικών σχέσεων των δυτικοευρωπαϊκών
χωρών με τις ανατολικές. Κύριοι και πιο ενεργοί φορείς αυτής της στάσης μέσα στους
κόλπους της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, είναι η Γαλλία και η Ομοσπονδιακή Γερμανία. \ ->J
Και κορυφαίες εκδηλώσεις προς την κατεύθυνση αυτή στάθηκαν οι συναντήσεις του
προέδρου της Γαλλίας κ. Β. Ζισκάρ ντ'Εστέν και του Γερμανού καγκελλάριου κ. Χέλ-
μουτ Σμιτ με τον Λ. Μπρέζνιεφ.

Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ Ml· ΣΑΝ ΑΤΟ AI KO

Διαφοροποιήσεις της Ευρώπης των Εννέα
προς τις ΗΠΑ σημειώθηκαν, κατά το έτος
που πέρασε, και πάνω σε άλλα θέματα, όπως
οι κυρώσεις κατά της Περσίας κλπ. Και είναι
ιδιαίτερα αξιοσημείωτο το γεγονός, ότι, για
πρώτη φορά, ίσως και παρά την ύπαρξη ι­
σχυρών ακόμη αντιθέτων ροπών στον πολιτι­
κό κόσμο και στην κοινή γνώμη της Μεγά­
λης Βρετανίας, η βρετανική κυβέρνηση όχι
μόνο δεν αντιδρά, αλλά και κινείται για τη
διαμόρφωση μιας ξεχωριστής και ενιαίας ευ­
ρωπαϊκής πολιτικής.
Η αδρότερη πολιτική πρωτοβουλία της Ευ­
ρωπαϊκής Κοινότητας, ως ενιαίας και ιδιαί­
τερης οντότητας, σημειώθηκε πάνω στο πρό­
βλημα της Μέσης Ανατολής, με την απόφα­
ση και διακήρυξη του Συμβουλίου των αρχη­
γών κρατών και κυβερνήσεων και υπουργών
Εξωτερικών της ΕΟΚ, που συνήλθε στη Βενε-
.τία στις 12 και 13 Ιουνίου 1980. Η απόφαση ε­
κείνη σημειώνει σταθμό στην ηγεσία της Ευ­
ρωπαϊκής Κοινότητας και στην όλη εξέλιξη
του περιεχομένου και της φυσιογνωμίας-της.
Η Μέση Ανατολή είναι περιοχή ζωτικής
σημασίας για την Ευρώπη. Ο εφοδιασμός-
της σε πετρέλαιο και, συνεπώς, η οικονομική
και κοινωνική επιβίωσή-της εξαρτώνται πλή­
ρως από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή.
Και όμως, όλες οι εξελίξεις στην καίρια αυτή
περιοχή κατα την μεταπολεμική περίοδο
πραγματοποιήθηκαν ερήμην της Ευρώπης
η οποία ήταν έρμαιο της πολιτικής θέλησης
και των ιδιαίτερων συμφερόντων της Ουάσιγ-
κτον. Τώρα, για πρώτη φορά η Ευρώπη ανα­
πτύσσει δική-της πρωτοβουλία, διαχωρίζον­
τας τις «θέσεις»-της από εκείνες της υπερα­
τλαντικής συμμάχου-της — σε κάπως περιο­
ρισμένη κλίμακα και χωρίς πολύ «δυναμι­
σμό» ακόμη, αλλά σαφώς.
Λόγοι γεωπολιτικοί και γεωστρατηγικοί
και λόγοι οικονομικοί (εφοδιασμός σε πετρέ­
λαιο) καθιστούν τη Μέση Ανατολή ζωτική
για την Ευρώπη περισσότερο, παρά για ο­
ποιαδήποτε άλλη μεγάλη δύναμη ή ομάδα
κρατών στον κόσμο. Είναι φανερό ότι μία
μείζων κρίση ή μια ανατροπή των ισορρο­
πιών και των συσχετισμών δυνάμεων στην
περιοχή αυτή θα είχαν στην Ευρώπη αντίκτυ­
πους και αμεσότερους και αποφασιστικότε­
ρους παρά οπουδήποτε αλλού, από το διπλό.
γεγονός της γεωγραφικής γειτονίασης και
της πλήρους εξάρτησης της Ευρώπης από
τη. Μέση Ανατολή για την ενέργεια που
χρειάζεται και η οποία αποτελεί γι’ αυτή ζή­
τημα ύπαρξης.
Ανάμεσα στις τέσσερεις κυριότερες δυνά­
μεις του βιομηχανικού κόσμου — ΗΠΑ, ΕΣ-
ΣΔ, Ιαπωνία και Δυτική Ευρώπη — οι δύο τε­
λευταίες είναι οι μόνες που δε διαθέτουν
δικές-τους πηγές ενέργειας. Ενώ η Ευρώπη ε-
ξαρτάται εντελώς από τη Μέση Ανατολή για
τον εφοδιασμό-της σε πετρέλαιο, οι ΗΠΑ, ε­
κτός από την δική-τους πετρελαιοπαραγωγή,
που είναι σημαντικότατη (και που τις έκανε
αυτάρκεις πριν από είκοσι χρόνια ακόμη), έ­
χουν προνομιακή και κατά προτεραιότητα
πρόσβαση στην πετρελαιοπαραγωγή της Λα­
τινικής Αμερικής, πρόσβαση που θα μπορού­
σε να γίνει αποκλειστική (με ή και χωρίς τη
συναίνεση των ενδιαφερομένων) σε περίπτω­
ση οριακής στενότητας σε ενέργεια.
Η ιδιαιτερότητα αυτή της θέσης της Ευρώ­
πης και η διαπίστωση των Ευρωπαίων ιθυ­
νόντων, ότι η θεώρηση και η πολιτική της
Ουάσιγκτον δε μπορούν να οδηγήσουν σε ο­
λική και γενικά αποδεκτή λύση του προβλή­
ματος της περιοχής, που, αντίθετα, ολοένα
οξύνεται, καθορίζουν την ανάγκη για την Ευ­
ρωπαϊκή Κοινότητα να ενεργήσει «αφ’ εαυ-
τή ς» για να προωθήσει μία θέση του κεντρι­
κού προβλήματος της Μέσης Ανατολής, που
είναι το παλαιστινιακό και η γύρω από αυτό
αντίθεση Αράβων καν Ισραήλ.
Η, από 13 Ιουνίου 1980, διακήρυξη του Ευ­
ρωπαϊκού Συμβουλίου αποτελεί ένα πρώτο
βήμα προς την κατεύθυνση αυτή. Τα ελατή­
ρια της πρωτοβουλίας αναφέρονται σαφώς
στις δύο πρώτες παραγράφους της διακήρυ­
ξης: α) διαπίστωση ότι οι, ολοένα μεγαλύτε­
ρες,εντάσεις στην περιοχή αποτελούν σοβα­
ρό κίνδυνο και καθιστούν πιο αναγκαία και
επείγουσα παρά ποτέ μία συνολική λύση της
αραβο-ισραηλινής διένεξης* και β) εκτίμηση
των Εννέα ότι τα κοινά συμφέροντά-τους στη
Μέση Ανατολή, επιβάλλουν στην Ευρωπαϊκή
Κοινότητα να διαδραματίσει ιδιαίτερο ρόλο
και να εργασθεί πιο συγκεκριμένα για μία
διαρκή ειρήνη.
Με τη διακήρυξη εκείνη, η ΕΟΚ διαγράφει
πάνω σ ’ ένα μείζον διεθνές πρόβλημα μία πο­
λιτική κοινή και ιδιαίτερη, που δε συμπίπτει
εντελώς με εκείνη τω ν Η Π Α — και μάλιστα
την αντιστρατεύεται σε ορισμένα σημεία —
μετά την διαπίστωση της αποτυχίας της λε­
γάμενης «διαδικασίας του Ιζαμπ Ντέιβιντ»
να οδηγήσει σε μία ολική και γενικά αποδε­
κτή λύση του μεσανατολικού.
Δύο είναι τα θεμελιώδη στοιχεία της δια­
κήρυξης της Βενετίας:
1. Για πρώτη φορά οι Εννέα κηρύσσονται επί­
σημα και δημόσια υπέρ των «νομίμων δι­
καιωμάτων του παλαιστινιακού λαού» και —
κυρίως — της συμμετοχής της Οργάνωσης
για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης
(PLO) στις διαπραγματεύσεις για μία γενική
και ολική διευθέτηση στη Μέση Ανατολή.
2. Για πρώτη φορά οι χώρες - μέλη της ΕΟΚ

30
αναλαμβάνουν την υποχρέωση να εγγυηθούν
μία ενδεχόμενη λύση «με τρόπο συγκεκριμέ­
νο και καταναγκαστικό, περιλαμβανομένης
και επιτόπιας παρουσίας», δηλαδή με την α­
ποστολή στρατιωτικών δυνάμεων που θα
διασφαλίζουν τα σύνορα και την τάξη πραγ­
μάτων.
Πράγματι, στη διακήρυξη γίνεται λόγος
για δικαίωμα ύπαρξης και ασφάλειας όλων
των κρατών της περιοχής, περιλαμβανομέ-
νου και του Ισραήλ, για τα νόμιμα δικαιώμα­
τα του παλαιστινιακού λαού και για το δι­
καίωμα όλων των λαών της περιοχής να ζούν
ειρηνικά, μέσα σε σύνορα ασφαλή, αναγνω­
ρισμένα και εγγυημένα. Και εδώ οι Εννέα
προσφέρονται να μετάσχουν σ ’ ένα σύστημα
καταναγκαστικών εγγυήσεων μιας ενδεχόμε­
νης λύσης.
Ειδικώτερα ως προς το παλαιστινιακό, η
διακήρυξη διαλαμβάνει επί λέξει:
«Ο παλαιστινιακός λαός (...) πρέπει να εί­
ναι σε θέση, με κατάλληλη διαδικασία που
θα προσδιορισθεί μέσα στο πλαίσιο του συνο­
λικού διακανονισμού, να ασκήσει πλήρως το
δικαίωμά-του για αυτοδιάθεση».
Τέλος, το Ισραήλ καλείται απερίφραστα
να εκκενώσει τα αραβικά εδάφη που βρί­
σκονται υπό τη στρατιωτική κατοχή-του από
τον Ιούνιο του 1967.
Η κεντρική ιδέα των Εννέα είναι να πετύ-
χουν ταυτόχρονα αφ' ενός την, από μέρους
των Παλαιστινίων αναγνώριση του δικαιώ­
ματος ύπαρξης του Ισραήλ μέσα σε ασφαλή
και αναγνωρισμένα σύνορα, αφ’ ετέρου δε,
την από μέρους του Ισραήλ, αναγνώριση του
δικαιώματος αυτοδιάθεσης των Παλαιστι­
νίων.
Ο διαφορισμός προς την πολιτική των
ΗΠΑ είναι σαφής. Έντονες δε και απροκά­
λυπτες υπήρξαν η δυσφορία και οι αντιστά­
σεις που εκδηλώθηκαν τόσο στην Ουάσιγ-
κτον, όσο και στο Ισραήλ — πράγμα που κά-
, νει ακόμη πιο δύσβατο και αιχμηρό το δρόμο
που έχουν να διανύσουν οι Ευρωπαίοι, για να
•φέρουν σε πέρας την προσπάθειά-τους. Θα
χρειασθούν και ισχυρή θέληση και επιμονή.
Υπήρξαν δε έντονες οι αμερικανο-ισραηλινές
' αντιδράσεις, παρά το γεγονός ότι το περιεχό-
: μενο της διακήρυξης της Βενετίας δεν είναι
'πολύ τολμηρό και υπήρξε προϊόν συμβιβα­
σμού μεταξύ των Εννέα, αρκετά «εντεύθεν»
2της «θέσης» της Γαλλίας, που ήταν πολύ πιο
*·«προχωρημένη».
Η συνέχεια που δόθηκε στην πρωτοβουλία
11της 13ης Ιουνίου 1980, δε στάθηκε έως τώρα
ιίπολύ «δ υ ν α μ ικ ή ». Π ε ρ ιο ρ ίζε τα ι, ώ ς
‘ τώρα,στην ερευνητική περιοδεία την οποία
»πραγματοποίησε ο υπουργός Εξωτερικών
ιίτου Λουξεμβούργου κ. Θορν, ο οποίος επι-
Ρσκέφθηκε τους περισσότερους από τους εν­
διαφερομένους στο μεσανατολικό, καθώς
και στην επανάληψη του ευρω-αραβικού δια-
f-λόγου. Οι λόγοι είναι ποικίλοι, και ανάμεσά-
ιΛους η αρνητική στάση της Ουάσιγκτον. Ξα-
ν
Ί----------------- ΚΥΚΛΟΦΟ ΡΗ ΣΕ
Κ Ω Σ Τ Α Σ Σ Τ Ε Ρ Γ ΙΟ Π Ο Y Λ Ο Σ
Η ΑΝΑΝΕΩΜΕΝΗ
ιί ΠΑΡΑΔΟΣΗ
j#
από τησειρά ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
# κιαφας 5 ( π ά ρ ο δ ο ς ακαδημίας )
r - Ε Κ Δ Ο ΣΕ ΙΣ ΣΟ Κ Ο Λ Η
H
d
Γ ρ α β ιά ς 10-12 τηλ.36.05.520
4
ναθυμίζουμε ότι ο πρόεδρος Κάρτερ είχε
«προειδοποιήσει» αυτοπροσώπως και έντονα
τους Ευρωπαίους να μην εκδηλώσουν καμιά
πρωτοβουλία στο Συμβούλιο Ασφαλείας του
ΟΗΕ, τονίζοντας ότι δε θα δίσταζε να χρησι­
μοποιήσει και το δικαίωμα «β έτο» της
χώρας-του για να ματαιώσει τέτοια τυχόν
πρωτοβουλία.
Ωστόσο — παρά τις αντιδράσεις και το γε­
γονός ότι τραχύς φαίνεται ο δρόμος, η Ευρώ­
πη φαίνεται να επιμένει στο δρόμο που χάρα­
ξε, έστω και προβαίνοντας με βραδύτητα και
χωρίς κάθετες και θεαματικές ενέργειες. Έ ­
τσι, η επανάληψη του ευρω-αραβικού διαλό:
γου, με τη συνάντηση των αντιπροσώπων της
ΕΟΚ και του Αραβικού Συνδέσμου, στο Λου­
ξεμβούργο, κατά το πρώτο 15θήμερο του Νο­
εμβρίου 1980, αποτελεί ένα νέο βήμα που γί­
νεται ιδιαίτερα αξιοσημείωτο από το γεγο­
νός,ότι η αραβική αντιπροσωπεία προεδρευ­
όταν από εκπρόσωπο ττ\ς Οργάνωσης για
την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO).
Στα μέσα του 1982 θα πραγματοποιηθεί η νέα
ευρω-αραβική διάσκεψη, σε επίπεδο υπουρ­
γών Εξωτερικών. Και αυτή τη φορά, της αρα­
βικής αντιπροσωπείας θα προεδρεύσει εκ­
πρόσωπος του PLO.
Συνέπεια είναι ότι η διαφοροποίηση μεταξύ
Ευρώπης και ΗΠΑ πάνω στο μεσανατολικό,
βαθαίνει ολοένα από τον Ιούνιο κι εδώ. Η
Ουάσιγκτον υιοθετεί την κάθετη θέση του Ισ­
ραήλ, κατά την οποία η PLO δεν είναι παρά
μια τρομοκρατική οργάνωση, με την οποία
δε θα έπρεπε και δεν θα μπορούσε κανείς να
έχει διάλογο, ακόμη λιγότερο να διαπραγμα-
τευθεί. Ωστόσο, όπως παρατηρούσανοιέγγυ-
ροι «Τάιμ ς» του Λονδίνου, σε κύριο άρθρο-
τους, της 19ης Νοεμβρίου 1980, η PLO απο­
τελεί μια πραγματικότητα μέσα στην πολιτι­
κή δυναμική της Μέσης Ανατολής και οι Εν­
νέα, είτε το θέλει κανείς, είτε όχι, δεν έκαναν
άλλο παρά να αναγνωρίσουν αυτή την πραγ­
ματικότητα, χωρίς τη συμμετοχή της οποίας
καμιά βιώσιμη και συνολική λύση του μεσα­
νατολικού δεν είναι δυνατή. Και επειδή οι
«Τάιμ ς» εκφράζουν συνήθως ημιεπίσημες ε­
κτιμήσεις, ο διαφορισμός στις «θέσεις» ΕΟΚ
και ΗΠΑ εμφανίζεται ανάγλυφος και υπο­
γραμμίζεται.
Εξάλλου, η Ουάσιγκτον θεωρεί τη διαδικα­
σία του Καμπ Ντέιβιντ, που διέπεται απο­
κλειστικά από την ίδια, ως επαρκή. Και γι’
αυτό αντιμετωπίζει με δυσφορία και καχυπο­
ψία την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία. Οι
«Τάιμς», ωστόσο, στο ίδιο άρθρο-τους, χα­
ρακτήριζαν ως «θνησιμαία» τη διαδικασία
του Καμπ Ντέιβιντ — που, άλλωστε, σε συμ­
πλήρωση και προέκτασή-της και όχι σε ολο­
σχερή κατάργησή-της αποβλέπει η ευρωπαϊ­
κή πρωτοβουλία.
Είναι φανερό ότι η Ευρώπη δε μπορούσε
πια να ευθυγραμμισθεί εντελώς προς τις θέ­
σεις της Ουάσιγκτον και του Ισραήλ. Πρώ­
τον, διότι μια τέτοια ευθυγράμμιση δεν θα συ­
Snap1
περιοδικά
cS 3 6 0 .4 8 .4 8
νέβαλε σε μια βιώσιμη και ολική λύση του με­
σανατολικού προβλήματος. Και, δεύτερον,
διότι η Ευρώπη δε μπορεί να έλθει σε σύγ­
κρουση με τον αραβικό κόσμο. Για λόγους
πολλούς και προφανείς, ανάμεσα στους ο­
ποίους η εξαρτησή-της από το μεσανατολικό
πετρέλαιο για τις ενεργειακές-της ανάγκες
δεν είναι, βέβαια, ο έσχατος.
Η Ευρώπη αντιλαμβάνεται ότι δε μπορεί
να μένει απλός θεατής και κομπάρσος σε ό­
σα διαδραματίζονται σε μια περιοχή, όπου
διακυβεύονται άμεσα και ζωτικά συμφέ-
ροντά-της. Εχοντας «ανδρωθεί» και διαθέ­
τοντας δικό-της βάρος στη διεθνή κονίστρα,
συνειδητοποιεί ότι μπορεί και πρέπει να δια­
δραματίσει έναν ειδικό και ιδιαίτερο ρόλο
στη Μέση Ανατολή. Ρόλο διπλό, που θα συ-
νίσταται αφ’ ενός σε δικές-της πρωτοβου­
λίες, αφ’ ετέρου δε, σε άσκηση επιρροής πά­
νω στις ΗΠΑ, μέχρι και ενδεχόμενου προ-
σεταιρισμού-τους στις ευρωπαϊκές πρωτο­
βουλίες.
Α λλ’ η εκπόνηση και ενεργός εφαρμογή
μιας ενιαίας και κοινής ευρωπαϊκής πολιτι­
κής στη Μέση Ανατολή απαιτεί διαβουλεύ-
σεις, σύμπνοια και παραμερισμό των εθνι­
κών εγωισμών και ιδιοτελειών των διαφόρων
χωρών - μελών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.
Σ’ έναν κόσμο που διέπεται από υπερδυνά-
μεις και μεγάλες, παγκόσμιας επιφάνειας
και ολκής πολιτικο-οικονομικές μονάδες, η
παραδοσιακή αντίληψη του «εθνικού συμφέ­
ροντος» είναι και στενή και ξεπερασμένη. Έ ­
χει, μάλιστα, αποτελέσματα αντίθετα των ε-
πιδιωκομένων. Για τις μικρότερες χώρες, η
προαγωγή των εθνικών συμφερόντων τους εί­
ναι δυνατή μόνο διαμέσου της προαγωγής
των γενικών συμφερόντων της ευρύτερης
κοινότητας χωρών στην οποία ανήκουν. Η ε­
πιδίωξη μονομερούς συμφέροντος, σε βάρος
ή ερήμην των άλλων μελών της Κοινότητας,
στρέφεται, τελικά, εναντίον του ενδιαφερο­
μένου. Γιατί υπονομεύει και υποβαθμίζει τη
θέση και τις δυνατότητες της Κοινότητας, με
αρνητικές συνέπειες για όλα τα μέλη-της. Τα
θεμελιακά συμφέροντα των ευρωπαϊκών χω­
ρών είναι κοινά και αδιαίρετα. Και ο καλύτε­
ρος, ή μάλλον, ο μόνος τρόπος για να υπηρε­
τήσει κάθε ευρωπαϊκή χώρα τα εθνικά-της
συμφέροντα είναι να συντείνει στην προαγω­
γή των κοινών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής
Κοινότητας και να εργασθεί για την ενίσχυση
και την αυτονομία της τελευταίας μέσα στο
σύγχρονο κόσμο. Αλλιώς, οι ευρωπαϊκές χώ­
ρες, η κάθε μια χωριστά και ως σύνολο, θα
είναι καταδικασμένες σε εξάρτηση και υπο-
τέλεια, σε κρίση, παρακμή και μαρασμό. Το
πρόβλημα της Μέσης Ανατολής και η ενερ­
γειακή κρίση μπορεί να σταθούν ένας ακόμη
καταλύτης και παράγοντας επιτάχυνσης
στην εκπόνηση μιας ενιαίας ξεχωριστής και
αυτόνομης στάσης και πολιτικής της Ευρω­
παϊκής Κοινότητας στην παγκόσμια κονί-
ο
γ ια κ ά θ ε
καλό
βι βλί ο
δίσκοι
3 6 0 .5 4 .3 3
31
 ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΗΣ «ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ» ΚΑΙ Η ΕΝΤΑΞΗ
Θριαμβολογίες, ελπίδες
και πραγματικότητα
του Σπύρου Νικολάου
Έσπευσε να θριαμβολογήσει και πάλι η κυβέρνηση και ο φιλικός-
της ημερήσιος και περιοδικός Τύπος, επειδή, αν και δεν πέρασαν ούτε
δύο χρόνια από τη νομοθέτηση του υφιστάμενου συστήματος κινή­
τρων, ψήφισε πρόσφατα νέο νόμο για καινούρια «αναπτυξιακά» κίνη­
τρα. Πολλά έχουν γραφεί κι έχει και στη Βουλή ασκηθεί οξύτατη κρι­
τική για τις αλόγιστες παροχές και του υφιστάμενου, όπως και κάθε
προηγούμενου, συστήματος κινήτρων, που ουσιαστικά αποτελούν μια
αδιάκοπη επιδότηση κακής οργάνωσης και μειωμένης αποδοτικότητας
ορισμένων μεγάλων επιχειρήσεων, που σχεδόν αποκλειστικά απολαμ­
βάνουν τις χαριστικές παροχές των κινήτρων. Γιατί ποια, στην πραγ­
ματικότητα, είναι η καινοτομία του νέου συστήματος κινήτρων; Βασι­
κά η αντικατάσταση του άτοκον δανεισμού με καθαρή επιχορήγηση
(δωρεά).
Και η «φιλοσοφική» βάση του νέου συστήματος είναι η ενδημική
πλέον αιτιολόγηση των πάντων, δηλαδή: « η ανάγκη εναρμόνισης με
την Ε.Ο.Κ.». Έστω. Μήπως, όμως, η ένταξη δεν είχε αποφασισθεί
πριν από τον Δεκέμβρη του 1978, που καθιερώθηκε το υφιστάμενο σύ­
στημα κινήτρων με βάση τον άτοκο δανεισμό και όχι την επιχορήγη­
ση; Αξίζει εδώ να θυμίσουμε ότι και τότε, όπως και τώρα, η ίδια βασι­
κή αιτιολογία προβαλλότανε. Έτσι στην εισηγητική έκθεση του Ν.
849/1978 αναφέρεται: «η εντατική προετοιμασία της Χώρας για την
ένταξη στην Ε.Ο.Κ»! Αλλού επομένως, θα πρέπει ν' αναζητηθούν τα
πραγματικά αίτια.
• η αναθέρμανση της επενδυτικής δραστηριότητας.
• περιφερειακοί αναπτυξιακοί στόχοι, που είναι είτε καθαρά μορ­
φής περιφερειακής ανάπτυξης, είτε βιομηχανικής αποσυμφόρησης
των μεγάλων αστικών κέντρων και
• η απόσπαση με τον τρόπο αυτό των κονδυλίων που προβλέπο-
νται από τη συμφωνία ένταξης στην Ε.Ο.Κ.
Πριν εξετάσουμε από κοντά τους βασικούς αυτούς στόχους, θα
πρέπει να τονισθεί ότι η τάση μείωσης του ρυθμού της επενδυτικής
δραστηριότητας στη Χώρα-μας δεν εκδηλώθηκε για πρώτη φορά και
μόνο εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης και του πληθωρισμού. Είναι, ό­
μως, από την άλλη μεριά γεγονός ότι μετά το 1976, με τον ολοένα και
περισσότερο εντεινόμενο ρυθμό και τον πολλαπλασιασμό των πληθω­
ριστικών φαινομένων — που από πέρσι κινούνται σ ’ επίπεδα πάνω α­
πό 30% — μπήκαμε σε φάση μηδενισμού σχεδόν της επενδυτικής δρα­
στηριότητας. Το συνολικό επίπεδο της επενδυτικής υποτονικότητας
επιτείνει ακόμα περισσότερο η κυριολεκτικά ασυνάρτητη αντιπληθω-
ριστική πολιτική της κυβέρνησης.
Είναι φανερό ότι, όπως ούτε η διεθνής συγκυρία, που κινείται σε πο­
λύ «ασθενέστερα» επίπεδα, ούτε ο πληθωρισμός, που σε τελική ανά­
λυση εκφράζει τις οργανικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας και
πρώτιστα της βιομηχανίας, έτσι ούτε η έλλειψη ισχυρών αναπτυξια­
κών κινήτρων είναι η πραγματική και βαθύτερη αιτία της παρατηρού­
32
μενης έντονης ύφεσης της ελληνικής οικονομίας.
Το συμπέρασμα στο σημείο αυτό είναι ότι, χωρίς καμιά υπερβολή ή
πολιτική σκοπιμότητα, βρισκόμαστε μπροστά σε μια ολοκληρωτική
οικονομική, κοινωνική και τελικά πολιτική κρίση του συστήματος. Ό ­
λες οι μεταπολεμικές δεξιές κυβερνήσεις και η εγχώρια αστική τάξη
δε μπορέσανε να εξασφαλίσουν μια ισχυρή βιομηχανική βάσηκαι ν’ α­
ποκτήσουν ταξική συνείδηση ότι η κοινωνική θέση, μιας πραγματικά
«άρχουσας» τάξης, δε σημαίνει μόνο δικαιώματα, αλλά και ορισμέ­
νες υποχρεώσεις απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Έ τσ ι η ελληνική
βιομηχανία δε μπόρεσε να ξεπεράσει την «ξυλοπόδαρη» παραγωγική
βάση-της και το «μικρομεταποιητικό», ουσιαστικά «μεταπρατικό»
χαρακτήρα-της, δεδομένου ότι στο μέγιστο μέρος-της εξακολουθεί να
επεξεργάζεται σε τελικό στάδιο εισαγόμενες μισοκατεργασμένες πρώ­
τες ύλες και μισοέτοιμα προϊόντα, που το ποσοστό της εγχώριας προ­
στιθέμενης αξίας δεν ξεπερνάει το 30%. Από την άλλη μεριά η παρα­
δοσιακή λεγάμενη βιομηχανία δε μπόρεσε ν’ ανταποκριθεί στα νέα
«π ρ ότυ π α κ α τα ν ά λ ω σ η ς » του Έ λ λ η ν α κ α τ α ν α λ ω τ ή με
αποτέλεσμα,να έχει οξυνθεί και για το λόγο αυτό το πρόβλημα του εμ­
πορικού ισοζύγιου, παρά τη σημαντική αύξηση της εγχώριας βιομηχα­
νικής παραγωγής. Η « διαφοροποίηση » δηλαδή του συνολικού όγκον
της εγχώριας βιομηχανικής παραγωγής είναι μηδαμινή. Η ντόπια οικο­
νομική ολιγαρχία εξακολουθεί να λειτουργεί σαν «προωθημένο φυλά­
κιο» του πολυεθνικού κεφάλαιου και των άλλων μονοπωλίων.
Αυτά είναι τα πραγματικά αίτια της επενδυτικής στασιμότητας κι
όχι ο στρουθοκαμηλικός ισχυρισμός της κυβέρνησης «περί ενεργεια­
κής κρίσης» και άλλα παρόμοια. Στα βαθύτερα αυτά αντικειμενικά
αίτια οφείλεται και ο έντονος πληθωρισμός. Και από την άποψη αυτή
μπορεί κανείς να προδικάσει απόλυτα αντικειμενικά τις επιπτώσεις
που θα έχει και ο νέος νόμος κινήτρων, απλά και μόνο με τις αρνητι­
κές διαπιστώσεις που μπορεί να κάνει για τη διετία που διανύουμε κι
ακόμη πιο πίσω, εξετάζοντας τις μηδενικές σχεδόν επιδράσεις του Ν.
849/78 και τα περιορισμένα αποτελέσματα του Ν. 289/76.
Με βάση την παραπάνω πρόσφατη πείρα μπορούμε, με την ίδια σι­
γουριά, να πούμε ότι η ίδια τύχη περιμένει εξίσου και τον άλλο βασικό
«περιφερειακό αναπτυξιακό στόχο» του νέου νομοθετήματος. Και για
τον πρόσθετο λόγο, ότι, για να μετατοπισθεί μ’ επιτυχία ο αναπτυξια­
κός στόχος από το «κ έντρο» στην «περιφέρεια», χρειάζεται η εξασφά­
λιση όχι μόνο ισχυρής οικονομικής αλλά και διοικητικής και πολιτι­
σμικής υποδομής. Οπως είναι πασίγνωστο τα κυβερνητικά επιτεύγ­
ματα στους τομείς αυτούς μόλις που ξεπερνάνε τη μηδενικότητα. Ο υ­
δροκεφαλισμός του κέντρου και τα τελευταία χρόνια και της συμπρω­
τεύουσας, απειλεί ακόμα κι αυτή την εθνική-μας υπόσταση.
Γιατί, τί στην πραγματικότητα έγινε με τους δύο αυτούς νόμους ι­
σχυρών, πραγματικά, κινήτρων; Η μικρή επενδυτική δραστηριότητα
που σημειώθηκε στο χώρο της Ε ' περιοχής και πιο συγκεκριμένα
στην Θράκη και στο Νομό του Κιλκίς, δεν επεκτάθηκε σε νέα προϊόν-
 τα, ούτε με τη μορφή αξιοποίησης εγχωρίων πρώτων υλών, ούτε νέας
τεχνολογίας. Η μικρή αυτή ποσοτική ανάπτυξη που σημειώθηκε στην
Ε ' περιοχή δε συνδυάσθηκε με καμιά ποιοτική βελτίωση ούτε παραγο-
μένων προϊόντων, ούτε της υφισταμένης βιομηχανικής διάρθρωσης
στα άλλα διαμερίσματα της Χώρας. Έγινε, μ’ άλλα λόγια, μια σε πε­
ριορισμένο βαθμό «αναπαραγωγή του ελληνικού βιομηχανικού φαινο­
μένου». Σε σχέση με τη βιομηχανική αποσυμφόρηση είναι, χαρακτηρι­
στικό ότι δε σημειώθηκε ούτε μια μετακίνηση από την περιοχή της
πρωτεύουσας και από τη Θεσσαλονίκη ελάχιστες (π.χ. καπναποθή­
κες) και μόνο προς το γειτονικό Νομό του Κιλκίς και με βασικό κρι­
τήριο την εκμετάλλευση της παρεχόμενης επιδότησης των κτιριακών
εγκαταστάσεων.
Ό σον αφορά τον τρίτο στόχο των κινήτρων είναι ακόμα πολύ νωρίς
για να συναχθούν τελικά συμπεράσματα. Εάν, όμως, κρίνουμε από τις
αλλεπάλληλες απορρίψεις των σχετικών επενδυτικών σχεδίων από τα
εκτελεστικά όργανα της Ε.Ο.Κ., είναι φανερό ποια τύχη περιμένει και
αυτήν την κυβερνητική επιδίωξη.
Εάν τώρα, θελήσουμε να εντάξουμε τα κίνητρα μέσα στα πλαίσια
της γενικότερης αναπτυξιακής οικονομικής πολιτικής της κυβέρνη­
σης, θα καταλήξουμε σε μιαν άλλη θεμελιακή αρνητική διαπίστωση:
ότι η Δεξιά στη Χώρα-μας, ένα βοηθητικό μέσο αναπτυξιακής οικονομι­
κής πολιτικής, το έχει μετατρέψει σε κεντρικό μέσο της πολιτικής-της.
Τα αναπτυξιακά κίνητρα — ιδιαίτερα στον «τύπ ο» της ελληνικής
βιομηχανίας — μόνο βοηθητικό ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν μέσα
στα πλαίσια ενός ολοκληρωμένου προγράμματος οικονομικής ανάπτυ­
ξης. Οποιαδήποτε αναπτυξιακά κίνητρα όσο ισχυρά και πλουσιοπά­
ροχα και αν είναι δε θα τελεσφορήσουν, εάν ταυτόχρονα, δεν έχει εξα­
σφαλιστεί μια ισχυρή οικονομική και πολιτισμική υποδομή κι ένα αρι-
στοποιημένο σύστημα από κρατικές και τραπεζικές υπηρεσίες, που θα
εγγυώνται τη μεγιστοποίηση κάθε παραγωγικής προσπάθειας εξίσου
στο κέντρο και στην περιφέρεια.
Το χειρότερο είναι ότι με τα αυστηρά τραπεζικά κριτήρια που εφαρ­
μόζουν στις δανειοδοτήσεις, όλες οι Τράπεζες, και οι λεγάμενες «Ε ­
πενδύσεων» (όπως π.χ. η ΕΤΒΑ), εμποδίζεται η είσοδος νέων επιχει­
ε κ δ ό σ ε ις Π α ν θ ρ ώ π ιν ες α χ ε ο ε ις -α γ ω γ π -ο υ μ π ε ρ ιφ ο ρ α
ΟιΦ Ο Ρ 1 Ζάλογγου 1 4 - Α θήνα-χπ λ.
γνώρισε μετρησε
τη τη
νοημοσύνη νοημοσύνη
μετρήσεις της Λεκτικής
iBMsse σου ■ Η Β ^ σ ο υ
αριθμητικής και χωρο-σν-
τιΛηπτικης ικανότητας και
6υο τεστ για διανοητικούς
γίγαντες
χ α ν ς τ ζ . α ϊζ ε ν κ
χα νς τ ζ . α ϊζενκ
ακολουθεί
ç ο βιβλίο δ ε ύ ­
τ ε ρ ο ί-μεερησε on
ν ο η μ ο σ υ ν η σου
ηουι ο λο κ ληρ ώ νει
οο π ρ ό β λη μ α ίω ν
ιε ο t νοημοσύνης
δοοέις· η ονδρωηινες οχεοεις-αγωγή-συμπεριφορά ανθρώπινες ο χ εο εις -ο γ ωγπ-ουμπεριφορο
υμαρϊ
Έ ν α μ ο ν α δ ικ ό π ρ α κτικό ε ρ γ α λ ε ίο γ ια να α υ το κα θ ο ρ ί-
σ ει ο α ν α γ ν ώ σ τη ς τ ις δ ια ν ο η τικ έ ς κα ι ψ υ χ ο λ ο γ ικ ές
τ ά σ ε ις κα ι ιδ ιο μ ο ρ ψ ίες -το υ .
Μ ια χ ρ ή σ ιμ η , π ρω τότυπ η κα ι α π οκα λυπ τική ερ γ α σ ία
ρηματιών που μπορεί να είναι ταλαντούχοι ή κάτοχοι υψηλής τεχνολο­
γίας, όχι, όμως, και κάτοχοι από σημαντικά περιουσιακά στοιχεία για
την εξασφάλιση των Τραπεζών με δυσβάστακτες εμπράγματες ασφά­
λειες.
Πώς είναι δυνατόν να μιλάμε για «αναπτυξιακά κίνητρα» και οι επι­
λογές να γίνονται με «αντιαναπτυξιακά» κριτήρια; Καίτοι η τακτική
■αυτή των Τραπεζών είναι πασίγνωστη σ’ όλους τους υπεύθυνους, δεν
έχει μέχρι τώρα εκδηλωθεί καμιά αποτελεσματική αντίδραση.
Αρκεί στο σημείο αυτό ν’ αναφέρουμε τον υπερδανεισμό των επιχει­
ρήσεων που ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 2,5 φορές πιο πάνω από την
καθαρή θέση της επιχείρησης και τη γενική ποιοτική υποβάθμιση του ε­
πιχειρηματικού φορέα.
Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι το προτεινόμενο με το νέο νομοθέ-
τημα σύστημα κινήτρων παρ’ όλες τις σχετικές — συγκριτικά με το
παρελθόν - βελτιώσεις-του (όπως π.χ. οι περισσότερο ξεκαθαρισμένοι
περιφερειακοί αναπτυξιακοί στόχοι-του και μια αξιοσημείωτη βελτίω­
ση στη διατύπωση) δεν ανταποκρίνεται με συνέπεια σε καμιά σχεδόν
απ’ τις παραπάνω βασικές αρχές.
Η απροσχημάτιστη, από την άλλη μεριά, γενίκευση των επιχορηγή­
σεων, χωρίς βαθύτερες και ουσιαστικές διαφοροποιήσεις, αποτελεί α­
νοιχτή πρόκληση προς όλες τις εργαζόμενες τάξεις που καθημερινά
καλούνται ολοένα και περισσότερο να υποστούν όλες τις θυσίες της
οικονομικής κρίσης (βάσει της περιλάλητης πλέον λιτότητας), χωρίς
αντιστάθμισμα ούτε κάν την ελπίδα για κάποια ανάκαμψη της επεν­
δυτικής δραστηριότητας και ανάσχεση έστω των πληθωριστικών ρυθ­
μών.
Το μόνο που ενδεχόμενα θα συμβεί (και ίσως αυτός να είναι ο βασι­
κός στόχος των νέων κινήτρων), να σπεύσει αυτή τη φορά, εκτός από
τη ντόπια οικονομική ολιγαρχία, να επωφεληθεί σε μεγάλη κλίμακα
καιτοπολυεθνικό κεφάλαιο που δεν είχε «συγκινηθεί» αρκετά από τις
μέχρι τώρα παροχές. Το γκρέμισμα — με την ένταξη της χώρας στην
ΕΟΚ — κάθε φραγμού και έλεγχου, σε συνδυασμό με τόσο πλουσιοπά­
ροχα κίνητρα, θα σημάνει ασφαλώς τ ’ οριστικό-μας ξεπούλημα στις
πολυεθνικές εταιρείες. □
3 6 . 3 6 .5 7 4
ι· .
γνώρισε
την
1
Γ':-υν Μ
1 1 *
■■■atmft« KO
1 I
ΤΠ
μια σειρά ερ ω τη μ α το λ ό για (τεσ τ) και
χιουμοριστικά σκίτσα για τη ν αποκα
λ υ ψ η το υ χαρακτήρα σου
χανς τζ αϊζ€νκ
γκλ€ν ουιλσον
οι UO-
βιρΟε
εκδόσεις η ργθρωπινες οχεοετ-ογωγη-οσμΓ
---- υυμαρ*
— δ ια σ κέδ α σ η (ατομική και ομαδική).
Το «Θυμάρι» σας ε ύ χ ε τα ι χ ρ ό ν ια π ολλά και... καλά α-
π ο τελέσ μ α τα .
33
 Η Ενωμένη Ευρώπη
καταναλωτών
του Διονύση Σκύλου
Υπάρχει; Ti έχουν πετύχει μέχρι σήμερα
οι Ευρωπαίοι καταναλω τές;
Ti μπορεί να ελπίζει ο Ε λληνας κ α τα ν α λ ω τή ς
από την ένταξή-του σ ' αυτήν;
Οι Ευρωπαίοι
Ρώμη, 25 Μαρτίου 1957: Οι έξι, τότε, Ευρωπαίοι εταίροι προσυπογρά­
ψουν πανηγυρικά την ιδέα του Jean Monnet για την ενοποίηση της Ευ­
ρώπης.
Το κείμενο της ιδρυτικής Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Οικονομικής
Κοινότητας αντικατοπτρίζει χαρακτηριστικά το όραμα των ιδρυτών-
της *και εκφράζει το πρωταρχικό-τους ενδιαφέρον για τη δημιουργία
μιας Ενωμένης Ευρώπης παραγωγών περισσότερο, παρά καταναλω­
τών. Στις εκατοντάδες σελίδες της ιδρυτικής Συνθήκης τα συμφέροντα
των καταναλωτών μνημονεύονται, όλες κι όλες, δύο φορές: μία σε σχέ­
ση με τα προβλήματα ανταγωνισμού, που όμως αφορούν και ενδιαφέ­
ρουν πρώτιστα τους παραγωγούς και μία σε σχέση με την Κοινή Αγρο­
τική Πολιτική, που όμως αποδείχτηκε ο κατ’ εξοχήν θεσμός
οικονομικής-τους αφαίμαξης. (Στα πλαίσια αυτής της πολιτικής, ο κα­
ταναλωτής καλείται να πληρώσει μία φορά, ως αγοραστής, τις αισθητά
υψηλότερες — σε σχέση με τις διεθνείς τιμές — των αγροτικών προϊόν­
των και άλλη μία φορά< ως φορολογούμενος, τους δασμούς των ιδιαίτε­
ρα διογκωμένων εισαγωγών ή/και τις κάθε λογής επιδοτήσεις εξαγω­
γής, αποθεματοποίησης των πλεονασμάτων κλπ.)2.
Τ α πέντε
θεμελιώδη
δικαιώματα
του Ευρωπαίου
καταναλωτή
• Δικαίωμα αποτελεσματικής προστασίας της
υγείας και της ασφάλειάς-του.
• Δικαίωμα πληροφόρησης και εκπαίδευσης.
• Δικαίωμα ενεργητικής συμμετοχής κατά τη λήψη των
αποφάσεων που τον αφορούν.
• Δικαίωμα αποτελεσματικής προστασίας των
οικονομικών-του συμφερόντων.
• Δικαίωμα αποζημίωσης και αποκατάστασης των κάθε
λογής ζημιών-του.
34
των
Πέρασαν από τότε αρκετά χρόνια απάθειας και απραξίας της Κοινό­
τητας, μπροστά στα ολοένα αυξανόμενα καταναλωτικά προβλήματα,
που δημιουργούσε η άνθηση της ευρωπαϊκής καταναλωτικής κοινω­
νίας.
Στο διάστημα αυτό γεννιούνται τα πρώτα οργανωμένα καταναλωτι­
κά κινήματα. Έχουν καθαρά εθνικό χαρακτήρα και εκφράζουν τις το­
πικές οικονομικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες.
Οι συσσωρευόμενες συνέπειες της αδιαφορίας προς το περιβάλλον
αρχίζουν πια να γίνονται συνείδηση. Τα κονσερβοποιημένα πλαστικά
ζαμπονάκια δε μπορούν πια να γίνουν αποδεκτά ως τροφή. Ούτε η αι­
σχροκέρδεια και η νοθεία ως καθημερινή εμπειρία. Η διαφήμιση επισύ­
ρει τις αντιδράσεις των υπερβάσεών-της. Το αίτημα για περισσότερα α­
γαθά διαδέχεται εκείνο για καλύτερα.
Οι Ιταλοί καταναλωτές κινητοποιούνται μαζικά μπροστά στις νοσηρά
ευρηματικές μεθόδους εξαπάτησης, στις οποίες επιδίδονται ομαδικά,
εν είδει εθνικού σπορ, οι συμπατριώτες-τους παραγωγοί. Το ίδιο και οι
Γάλλοι3 και οι Γερμανοί και οι Βέλγοι...
Κάτω από την πίεση των εξελίξεων αυτών η Κοινότητα εγκαταλείπει
την απάθειά-της.
Παρίσι 1972: Οι αρχηγοί των κρατών - μελών της Ε.Ο.Κ. συμφωνούν
στην ανάγκη υιοθέτησης μιας ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής για την
προστασία των καταναλωτών. Τρία χρόνια αργότερα υπογράφουν «το
προκαταρκτικό σχέδιο προστασίας και πληροφόρησης των καταναλω
τώ ν » και αναγνωρίζουν τα πέντε θεμελιώδη δικαιώματά-τους.
Σήμερα, πέντε χρόνια μετά την αναγνώριση των θεμελιωδών αυτών
δικαιωμάτων, ο απολογισμός της Κοινότητας δε μπορεί να θεωρηθεί ι­
διαίτερα αισιόδοξος. Υιοθετήθηκαν, βέβαια, περισσότερες από 40 οδη­
γίες. Μια σειρά από άλλες εξετάζονται και επανεξετάζονται. Πολλές α
πορρίφτηκαν.
Στις επιτυχίες των καταναλωτών εγγράφονται οι οδηγίες που καθορί­
ζουν ποιές χρωστικές ουσίες επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται στα τρό­
φιμα και τα φάρμακα, η οδηγία σχετικά με τον περιορισμό των σπρέι,
τη συσκευασία του πόσιμου νερού σε πλαστικές μπουκάλες P.V.C., τις
προδιαγραφές ασφαλείας των ηλεκτρικών συσκευών και των παιχνι-
διών. Σημαντική είναι ακόμα η πρόσφατη (Νοέμβριος 1980) απαγόρευ­
ση χρήσης ορμονών στα κτηνοτροφικά και γαλακτοκομικά
προϊόντα,που πέτυχαν να επιβάλουν οι καταναλωτές.
 Μένουν ακόμα πολλά να γίνουν. Τριών, κυρίως, ειδών προβλήματα
εμποδίζουν την αποτελεσματική εφαρμογή μιας ενιαίας ευρωπαϊκής
πολιτικής για την προστασία των καταναλωτών:
ΤΑ Τ Ε Λ Ε Υ Τ Α ΙΑ ΒΙΒΛΙΑ
• Η έλλειψη, πρώτα απ’ όλα, της απαραίτητης πολιτικής θέλησης για Τ Η Σ «Ν Ε Φ Ε Λ Η Σ »
τη θέσπιση μέτρων που, κατά κανόνα, αντιστρατεύονται τα συμφέρον­
τα των οργανωμένων ομάδων πίεσης (lobbies αγροτών, βιομηχάνων,
εμπόρων, κλπ.) της Κοινότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ το Ευ­
ρωπαϊκό Γραφείο Καταναλωτών αγωνίζεται για να απαγορευτεί η δια­ ΜΙΧΑΑΗΣ ΚΑΤΣΑΡΟΣ
φήμιση των τσιγάρων, η Κοινότητα εξακολουθεί να επιδοτεί γενναία
τους καπνοπαραγωγούς.

• To veto, εξάλλου, που μπορεί να ασκεί κάθε κυβέρνηση κράτους- Ο ΝΟ Μ ΑΤΑ

μέλους έχει ουσιαστικά αδρανοποιήσει πολλές από τις πιο ουσιαστικές
προτάσεις.

• Στα προβλήματα αυτά πρέπει να προστεθεί και ο ιδιαίτερα δυσκίνη­

τος τρόπος, με τον οποίο η Κοινότητα διεκπεραιώνει το νομοθετικό-της
έργο. Η ιστορία της οδηγίας που αφορά τη συσκευασία και τις ετικέτες
των τροφίμων είναι χαρακτηριστική: περισσότερο από δυο χρόνια κρα­
τούν οι προπαρασκευαστικές εργασίες. Τον Μάρτιο του 1976 η οδηγία
ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΝΕΦΕΛΗ» ΝΕΦΕΛΗ
υιοθετείται τελικά από την αρμόδια Επιτροπή και προωθείται για ορι­
στική έγκριση στο Συμβούλιο των Υπουργών. Τον Ιούλιο του ίδιου έ­
τους το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο γνωμοδοτεί θετικά το Νοέμβριο ακο­ Η. ΕΡΕΝΜΠΟΥΡΓΚ: Μ. ΚΑΤΣΑΡΟΣ:
λουθεί η γνωμοδότηση — θετική κι αυτή — της Οικονομικής και Κοινω­ Άνθρωποι, χρόνια, ζωή Ονόματα
νικής Επιτροπής. Το Συμβούλιο των Υπουργών θα χρειαστεί όμως δυο Τόμος Ε'
ακόμα χρόνια πριν αποφασίσει τελικά να υιοθετήσει, στις 18 Δεκεμ­
βρίου 1978, ένα μέρος μόνο της οδηγίας...
cTW nÉ TTY Τά τραγούδια

Κι εμείς JONI M ÎC H E LL

« Η προστασία του καταναλωτή στη χώρα-μας», έγραψε πρόσφατα ο

Κ. Σημίτης4, « μοιάζει, κάτω από τις σημερινές συνθήκες με πίθο Δαναΐ­
δων. Οι νόμοι, οι προσπάθειες πληροφόρησης του κοινού, οι έλεγχοι και
οι ποινές δε φέρνουν αποτέλεσμα. Παρ' όλες τις προσπάθειες, το σκάν­
δαλο με τα κολοβακτηρίδια στα νερά διαδέχεται το σκάνδαλο με τα ακά­
θαρτα παγωτά, μέχρις ότου απορροφήσουν την προσοχή-μας οι ορμόνες
και τα φυτοφάρμακα. Στην πορεία αυτή, η νοθεία και η αισχροκέρδεια α-
ποτελούν σταθερή υπόκρουση».
0: Το καταναλωτικό κίνημα στη χώρα-μας διέρχεται τη νηπιακή-του η-
λικία. Η στοιχειώδης, έστω, καταναλωτική συνείδηση είναι καθημερι-
νά απούσα, όταν συμπράτουμε στην αισχροκέρδεια του κρεοπώλη,
στις διπλο-διαδρομές του ταξιτζή, στη νοθεία της βιομηχανίας αλλαντι-
£ κών, στην αδιαφορία των κομμάτων. ΜΠΕΤΤΥ Τα τραγούδια της^
ιι;. Οι λόγοι πρέπει να αναζητηθούν όχι μόνο σ το χαμηλό, Πόσο πάει; JONI MICHELL
συγκριτικά,βιοτικό-μας επίπεδο, όπου είναι φυσικό οι ανάγκες σε πο­
σότητα να μην επιτρέπουν την αναζήτηση της ποιότητας, αλλά και
|C- στην έλλειψη της παραμικρής, έστω, σχετικής παιδείας και πληροφό­
ρησης.
Ο τύπος και τα κόμματα δεν είναι άμοιρα ευθύνης. Πάντα αντιμετώ­
πισαν τα καταναλωτικά προβλήματα ευκαιριακά και, όσους επιχείρη- ig s s s s s s æ :
°ι" σαν ν’ ασχοληθούν μ’ αυτά, ως προσκόπους, αποδίδοντάς-τους συνή-
Ηλίας Πετρόπουλος
$ θως τον κόλαφο της απολιτικής παρα-δραστηριότητας.
!·:ί Τί μπορεί να ελπίζει ο Έλληνας καταναλωτής από την ένταξή-του Ε Λ ΛΗ Ν ΙΚ ΕΣ ΣΙΔΕΡΙΕΣ.
ΝΚΦΚ.ΛΗ / ΛΟΗΝΑ. IWO.
,ί στην Ε.Ο.Κ.; Νά μια κατ’ αρχήν λανθασμένη ερώτηση. Σίγουρα δεν εί-
ίΐ; ναι η Ε.Ο.Κ. ο Άη-Βασίλης της φετινής πρωτοχρονιάς. Μπορεί να μας
# προσφέρει μια πλούσια εμπειρία. Από εκεί και πέρα είναι στο χέρι-μας
να συνειδητοποιήσουμε και να προστατεύσουμε τα καταναλωτικά-μας
ο!1,συμφέροντα.
"Ενας άλλος Π Ε ΤΡΟ Π Ο ΥΛ Ο Σ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
/. Απολογητικά, τουλάχιστον ηχούν όσα δήλωσε ο Jean Monnet αμέσως μετά
fi'
την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης: « Η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα • Μ ιά π ολυτελής δίγλω σση έκδοση
δημιονργήθηκε για να διασφαλίσει κατά κύριο λόγο τα συμφέροντα των κατανα­ α π α ρ α ίτη τη σέ κάθε β ιβλιοθήκη
«f λωτών και κατά δεύτερο μόνο λόγο αυτά των παραγωγών».
Ρ·ΐ· 2. Την αντίθεση συμφερόντων καταναλωτών — αγροτών στην ΕΟΚ επιχείρησα
·#' να δείξω σ ' ένα πρόσφατο άρθρο-μου στον Οικονομικό Ταχυδρόμο της
25.9.1980. · ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:
3. Στην Γαλλία πουλιούντάι σήμερα περισσότερα από ένα εκατομμύριο τεύχη
περιοδικών καθαρά καταναλωτικού χαρακτήρα.
Σόλωνος 94, τηλ. 36.07.744
4. A πό το άρθρο του Κ. Σημίτη: « Η προστασία του καταναλωτή», που δημο­
σιεύτηκε στο ΒΗΜΑ της 26.10.1980.

35
 Το κείμενο αυτό του Α γγελού ^ ίκ ελια νού αποτελεί μέρος
του «Α νοιχτού Υπομ νήμ ατός»-τόυ προς το · βασιλιά, το ο­
ποίο, γράφτηκε τον Μ άρτη του 1922. Π ιστεύ οντα ς βαθύτατα
στην ανάγκη συμφιλίωσης με την Τουρκία, ο Σικελιανός α-
ποφαίνεται πως η μεγάλη ιστορική μοίρα της Ε λλάδας
«κ λείετα ι ακέρια σε μια μόνη λέξη: Α ν α το λ ή ». Η Δύση, που
Η αδιάκοπα ετοιμόγεννη ώρα της παγκόσμιας αγωνίας,
που μ ’ απατηλή βραδύτητα για κείνους οπού περιμένουν τη
βοήθεια α π ’ έξω, αλλά πραγματικά ταχύτατα, τοπ οθετεί α ν τ ι­
μ έτω πα σε τάξη μάχης τελικής τα πάντα, δε διαβαίνει μ ά τα ια
δίχως άλλο, τη στιγμήν αυτή, απάνω από το Θρόνο Σ ο υ και
την Ελλάδα.
Σ ε τούτο το σημείο, θά ’ πρεπε οπωσδήποτε ν ’ ανάτρεχες
μαζί-μου, με μια σύντομη εποπτεία, στην ιστορική εκείνη
σφαίρα του πολιτισμού που εδώ και λίγα χρόνια έπνιγε κι α ­
κόμα πιέζει σαν εφιάλτης όλα τα γενναία πνεύματα και τα έ­
θνη που συνδεόντανε μ α ζί-το υ από την ίδια πεπρω μένη ισ το ­
ρική γραμμή.
Α ιώ νες τώρα η Δύση, Μ εγαλειότατε, χω ρίζοντα ς τη σκέψη
και την πράξη από τις πιο συγκεκριμένες αφορμές-τους, απ ’
τη γόνιμη κι αιώνια συνοχή-τους μ ε τη σύνολη Ιστορία , υπο-
κατάστησε στη θέση της οργανικής ευθύνης, σιω πηλά εκθρονι­
σμένης α π ’ το κέντρο της ψυχής-μας, ένα πλήθος αδρανών
και αφηρημένων τύπων, ένα κόσμο θεωρητικών ή θεατρικώ ν
ή αγοραίων ειδώλων, που εκτοπίζοντας τη γνήσια Π ρομηθεϊ-
κή κατάσταση του ανθρώπου στον πλανήτη, αναλαμβάνανε
με μ ια ν εικονική πρωτοβουλία να επιλύσουν τα θερμότατα
προβλήματα της ζωής και, απομονώνοντάς-τα από τα
36
οικονομ ικοί και π ολιτικοί λόγοι μιας μ ακρόχρονης περιόδου
την έχουν κ α τα σ τή σ ε ι το κύριο σημείο α ναφ οράς για την Ελ­
λάδα, είναι και φ ορέας ενός π ο λιτιστικ ού αδιεξόδου: αυτή
την άποψη α ναπ τύ σσει ο Α . Σ ικ ελια νός. Η κ α ταχώ ρη σή της
από μέρους-μας, μπορεί να θεωρηθεί σ α ν εγκαινίαση ενός
διαλόγου.
φ υσικά-τους όρια, ενθρονίζανε σ το τέλος, όπου π ρ ιν ανυψώ­
νοντα ν στιβαρό και αθλητικό μ π ρ ο σ τά σ το Σ ύ μ π α ν , το ένστι-
χτο της ψυχικής ή συ λλο γισ τικ ή ς-το υ ενέργειας, τη ν εικόνα
μ ια ς π λα στή ς αμφιβολίας, οπού α π ’ άκρη σ ’ άκρη προοριζόν­
τα νε ν ’ α π οτελειώ σ ει το έργο τη ς πα γκ όσμ ια ς ηθικής ωχρότη­
τα ς μ ια ς εποχής.
Α π ’ τη σ τιγ μ ή ν οπού, σ τα μ ά τια εκ είνω ν π ου α ντιπροσω ­
πεύανε τη ν π ίσ τη για το ν οπ οιοδήπ οτε προορισμ ό του ανθρώ­
που, ο Α ν θ ρ ω π ο ς δεν ήτανε παρά ένα όργανο, ένα μέσο, ένα
σημείο δοκιμασίας, υποχρεω μένο αδιάκοπα να ψάχνει τη θεω­
ρία της μ υ σ τικ ή ς και ανεξερεύνητης κ α τα γω γή ς-του , δίχως να
σ τη ρ ίζει αυτή τη ν έρευνά -του σ το π ρ ω τό τυ π ο , δυναμικό, θεο-
γονικό έ ν σ τιχ τό -το ν ’ από τη ν ώ ρα οπού σ τη σκέψη τω ν σοφών
του κόσμου ή τα ν μ όνο ένα πεδίο δ ο γ μ α τικ ώ ν α γώ νω ν, όπου
κάποια μ έρα θα στη νό ντα νε κυρίαρχη μ ια από τις αντίπαλες
θεωρητικές σημαίες — ε ν ώ στο μ ετα ξύ δε θα είχε πάψ ει η αν­
θ ρ ω π ό τη τα όλη να π α χ ν ίζετα ι στο στάβλο μ ια ς βοσκηματώ -
δους ηθικής — και που μ π ρ ο σ τά από τις να ρ κ ω τικ ές-του ς
γ νω στικ ές μεθόδους, ή τα ν μ όνο μ ια περίπλοκη, αλλά κ ι ανα-
λύσιμ η στα π ρ ώ τα σύ νθετά -τη ς μηχανή που, μ ’ άλλα λόγια,
ο άνθρωπος δεν ήτα ν σε κανένα επίπεδο τη ς σκέψης ή της
πράξης ένας καθαρός αυτόνομος σκοπός και οργανισμός,
π λημμυρισμένος απ ’ το έν σ τιχ το τη ς δημιουργίας, απ ’ τη δί­
ψα τη ς π ροσ ω π ικ ότη τά ς-το υ , ανυψ ωμένος μ ες στο σ τά δ ιο της
ευ ρ ύ τα τα δυναμικής α ποστολής του πάθους και τω ν
εν ερ γ ειώ ν -το υ — ή τα ν επόμενο η ανθρώ πινη διανοήση και
ζω ή να τα λ α ν τεύ ετα ι σ το ν π ό ν το τω ν α νο μ οιοτή τω ν, όπου ε-
σύγχυζε όλες τις αξίες, π ό τε κ ρ ίν ο ν τά ς-τις μ ε το μ έτρ ο αφηρη-
μ έ ν ω ν τύ π ω ν , π ό τε σ τα τικ ά εξισ ώ ν ο ν τά ς-τις μ ε νεκρά μ η χ α ­
νικά προβλήματα, και π ό τε, ανίκανη να ζήσει σ το ν π λ α σ τό ν
αυτόν αέρα, μ ε το ξέσπασμα τη ς αναρχίας και τη ν άρνηση ό ­
λ ω ν τω ν σ το ιχ είω ν πού ’ χε αθροίσει τόσο επ ίμ ονα για ν ’ ανε­
βεί.
Α λ λ ά για το ν ίδιο λόγο, οπού η Δ ύ σ η είχε π ισ τέψ ει π ω ς η
μέθοδό-της, εκ τεινόμ ενη στη ν Ισ το ρ ία σ τη φύση και τους λ α ­
ούς οπού οπ ω σδ ή π οτε είχα ν έμ π ει σ το σ τεν ό -τη ς κύκλο,
θά ’τα ν η π ιο στέρεη κλίμακα, που κάποια μ έρα θα τη ν οδη­
γούσε να υπ οτά ξει έ π ε ιτα α π ’ τη γη το ν ουρανό — ή τα ν φυ­
σικό να σ ω ρ ια σ τε ί ίσ α -ίσ α σ τα σημεία, που όλα τα κ α τώ τερα
σκαλιά τη ς ενεργεία ς-τη ς θά ’πρεπ ε να π α ρα σέρνοντα ι σ το ν α ­
έρα μ ια ς πα γκ όσμ ια ς λύ τρ ω σ η ς δημιουργικής. Κ α ι λ η σ μ ο ν ώ ν ­
τας έτσ ι π ω ς η ζω ή κι η ενότη τα της ισ τορία ς είνα ι μ έσα στον
παγκόσμιον Α θ λ ο κι όχι στα μ ικ ρά ισ τορικ ά π λ α ίσ ιά -το υ , και
π ω ς μ όνο εκείνος, εκ το π ίζο ν τα ς τα εμπόδια και του τόπ ου
και του χρόνου, α να γκά ζει γλήγορα ή αργά το παρελθόν ολό­
κληρο, α να στα ίν ο ν τά ς-το από τους τάφους, να συντρέξει σε
μ ια ενιαία ττροσπάθεια όλω ν τω ν α νθρώ πω ν και τω ν τό π ω ν
και τω ν εποχώ ν, ετεχνουργούσε η ίδια ασυνείδητα ολοένα,
θέλοντας να κάμει αδια πέρα στη τη μ ια φυλή απ ’ τη ν άλλη
(γ ια να τους β υζα ίνει δίχω ς κόπο το α ίμ α ), μ ια απομόνω ση
τω ν ενεργειώ ν -τη ς από τις πηγές τη ς δημιουργίας ή, α μ εσότε­
ρα ειπω μ ένα , από τη γη, α π ’ το ν άνθρωπο, από τη ζω ή.
Α να πα μένη ω σ τό σ ο (κ α θ ώ ς νό μ ιζε ώ σμ ε χθες α κ όμ α ) στη ν
κοσμοπολιτική ισοπέδω ση, όπου υ π ό τα ζε τη ν όψη του π λα νή ­
τη στη μηχανική επ ικ ρ ά τη σ ή -τη ς — που ένω νε μονάχα τους
ανθρώπους στα επ ιπ ολα ιότερα σημεία τη ς ύπαρξής-τους,
δίνοντάς-τους π ό τε μ ε το ν τύ π ο κάποιας μόρφωσης λαϊκής κι
εμπορικής, και π ό τε μ ε τη ν υλικήν ικανοποίηση τω ν κ α τώ ­
τερης μορφής φ ιλοδοξιώ ν-τω ν, τη ν α σύγκριτα οικονομικότερη
μαγειρική του νου οπού να προσφέρθηκε στο ν άνθρω πο ποτέ,
μ ε επιμονή κι επ ιδ εξιό τη τα α νεξά ντλητην — αρνήθη στα ά το ­
μ α και τα έθνη τη ν ανάγκη και τη ν ύπαρξην ακόμα ενός
κρυμμένου για καθένα στίβου, όπου μονάχα οι λα ο ί και τα ά ­
τομα, αφού π ρ ιν τον ώ σ ο υ ν το έν σ τιχ το της π ιο ιερής ευθύνης
και αναχθούν σ το σεβασμό και τη ν αγάπη τη ς ψυχής τω ν ά λ­
λω ν λα ώ ν ( οπού ’ναι αδύνατο να υπάρξει δίχω ς τη ν ακέρια
α υτοεπίγνω ση του κα θενός), μ π ορού ν ν ’ ανυψωθούνε στην
ΤΕΛΟΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ
καθολική α π οστολή-τους και συγχρόνως να προσφέρουνε, π α ­
ράδειγμα ή θυσία, το ν ίδιο-τους εαυτό.
Σ ε ποια αγω νία δεν εβρισκόνταν, όλη αυτή την εποχή της
πίεσης και της καταδίκης του π ολιτισμ ού της Δύσης, όποιος,
Μ εγ α λ ειό τα τε, άτομο γενναίο ή γενναίος Λαός, βαλμένος από
τη ν ισ τορικ ή -του μοίρα στο στενό αυτό πλαίσιο, ένιωθε βαθιά-
του τη ν ακοίμητη ώθηση μ ια ς σύνθεσης ανθρώπινης, πλατιά ς
και ηρωικής! Π ού θα στρέφονταν τό τε; Η ποια απλόχωρη έ­
κτα ση θα το ν δέχονταν χορευτή, να σειεί το θύρσο μ ια ς ε­
νιαίας θρησκείας, ωσά σύνθημα, ως εγγύηση της ανάγκης που
εκοιμόντανε στο βάθος όλω ν τω ν ανθρώ πω ν; Η σιω πή του
πόνου, της τα π είνω σή ς-του θα τον δίδασκε, χωρίς αμφιβολία,
να νιώ θ ετα ι ένα και μ ε κείνους που θα τα νομίζανε π ω ς β ρί­
σκονται σε απόστασην αδιάβατη α π ’ αυτόν.
Α λ λ ’ αν εσπούσε τη σιω π ή ; Α ν ξαφνικά εχτυπούσε το ρυθ­
μ ό ενός θείου χορού κι αν άπλω νε το χέρι να π ια σ τεί ένας άλ­
λος κι ένας άλλος στην ιερή στροφή; Α ν εφώναζε πω ς φτάνει
ετο ύ το μ όνο για να υψώσει τον ανθρώπινο ρυθμό μες στη συ­
νείδηση όλων, και π ω ς μέσα από την ευκολόλυτη αλυσίδα
τω ν χεριώ ν-μα ς θα μπορούσε να περάσει ένας παγκόσμιος νό­
μος, ανεκδήλωτος ώς τώρα, για να πυκνω θεί και να εκφρα­
σ τεί α π ’ τον άνθρωπο τελειω τικ ά ; Α ν , α ντί να κρατηθεί σ ’ έ ­
να ψυχρό ή παθητικό αντιστάθμισμα τω ν δυνάμεώ ν-του απέ­
να ντι τω ν άλλων, όπου να κυριεύεται απ ’ το χαρακτήρα της
δυαδικής και αμφίρροπης αποδοχής της ζω ής στη Δύση, βε­
βαιω μένος ώ ς τα μύχια για τη συνοχή της Ιστορία ς και της
Δημιουργίας, αναγοούσε στο πολλαπλασιασμό της
αισθαντικότητάς-^του τη βαθιά ενεργητικήν αρχήν ενός πυρή­
να, οπού τη ν ίδιαν ώραν οπού ανοίγεται σε σφαιρική συνείδη­
ση βαθιά-μας προχω ρεί για να γνωρίσει, μ ε μ ια διείσδυση α ­
μοιβαία, ακέρια τη ν ψυχή τω ν άλλω ν και να γιγα ντώ σει την
κρυμμένη μέσα σ ’ όλους πύρινην υ π α ιτιό τη τα της ζω ής; Α ν
τό ν ιζε π ω ς ο άνθρωπος δε ζει παρά στο σύμπαν, για το σύμ-
πα ν; π ω ς η θεία σπιθοβολή της δημιουργίας, που από μόνη
τη ν α ντίστα ση της ζω ής και διαίσθησή-της αναδόθηκεν ώς τ ώ ­
ρα από το βάθος όπου βρίσκονταν θαμμένη, δεν προσμένει ε-
ξορκιστή ισχυρότερο α π ’ την αμοιβαία πύρινη διαπίδυση ολο­
κλήρου του εαυτού-μα ς και τω ν άλλω ν λα ώ ν; Θ ’ ακουόντα­
νε; Ό χ ι. Η ανεξάντλητη βοή τω ν μηχανών, τω ν εφευρέσεων,
τω ν θεωριών της Δ ύ ση ς θ ά ’πνιγε α π ’ τη γένεσή-της την
κραυγή-του, και τα τείχη που ύψωσε τριγύρα α π ’ την ψυχή
του ανθρώπου ο ματαιόδοξος π ολιτισμ ός-τη ς δε θ ’ α ντα να ­
κλούσανε ούτε μ ια ν ηχώ.
ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ
Ο 12ος ΤΟΜΟΣ TOU Α Ν Τ Ι
37
αντί-θέματα_________________ _
ΧΙΡΟΣΙΜΑ, ΜΩΡΟ ΜΟΥ
Του Δημ. Ραυτόπουλου

Γ
εμίσανε πάλι οι αιθέρες από Κάλαντα, μηνύματα ει­
ρήνης και αγάπης, κηρύγματα, ευσεβή φιλολογία για
τη γέννηση, για τη μητρότητα, για το παιδί-βασιλιά.
Μια ακόμα νότα στην εορταστική ατμόσφαιρα, η Γιούνισεφ πε­
ριφέρει το δίσκο της ευγενικής επαιτείας για να συμπληρώσει τα
ελλειματικά-της προγράμματα (10 εκατ. δολλάρια) που δεν αν-
ταποκρίνονται στα απαραίτητα ούτε για τη σωτηρία των μελλο­
θάνατων βρεφών-παιδιών το 1981.
Θυμίζω: σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Γιούνισεφ από τα
122 εκατομμύρια παιδιά που γεννήθηκαν το 1979 (Παγκόσμιο
Έτος του Παιδιού) 12 εκατομμύρια πέθαναν πριν συμπληρώ­
σουν ένα χρόνο ζωής, τα περισσότερα από ασιτία ή έλλειψη φαρ­
μάκων. Και 500.000 γυναίκες στον Τρίτο Κόσμο πεθαίνουν κά­
θε χρόνο στη γέννα. Σε πολλές περιοχές της μαύρης Αφρικής ένα
στα δυο παιδιά δεν φτάνει τα 5 χρόνια και οι «ελπίδες ζωής» στο
Μαλί, στην Αιθιοπία, στο Αφγανιστάν είναι 37 χρόνια (Δυτ.
Ευρώπη, Βόρειος Αμερική, λευκή Αυστραλία πάνω από 70 χρό­
νια) .
★
α νούμερα αυτά της λογιστικής της φρίκης δημοσιεύ­

Τ τηκαν στις ελληνικές και ξένες εφημερίδες το Δεκέμ­

βρη με τα σχετικά «ανθρωπιστικά» ή «φιλάνθρωπα»
σχόλια. Μια γαλλική εφημερίδα (Le M onde, 13 Δ εκ .) υπολό­ Π α ώ ιά ανθρακωρύχοι. (Φ ω τογραφ ία τον 1897).

γισε ότι η εκατόμβη των βρεφών του Τρίτου Κόσμου κατά το
«Έτος του Παιδιού» αντιστοιχεί με μια καταστροφή Χιροσίμα
κάθε τρεις μέρες. (Μια Χιροσίμα με πληθυσμό νεογέννητα αν­
θρωπάκια βέβαια). Αν προσθέσουμε και τα μεγαλύτερα παιδιά
και τους ενήλικες που πεθαίνουν εκεί από πείνα, αβιταμίνωση
κλπ. , έχουμε τουλάχιστον μια Χιροσίμα την ημέρα.
Εκείνο που δεν είπαν καθαρά τα «όργανα της κοινής γνώμης»
είναι το ποιος εξαπολύει αυτό τον καθημερινό ατομικό βομβαρ­
δισμό στην κεντρώα Αφρική, στη νότια Ασία, στη Λατινική Αμε­
ρική. Και όμως, η έκθεση της Γιούνισεφ το λέει με τον τρόπο-
της: για να ανταποκριθεί, λέει, στις ανάγκες του Τρίτου Κόσμου
χρειάζεται επιπλέον 12-20 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο
για τα επόμενα 20 χρόνια. Το ποσό αυτό, λέει, αναλογεί στις
δαπάνες μόνο 15 ημερών για εξοπλισμούς. Οι ατομικοί εξολο­
θρευτές των παιδιών είναι, λοιπόν, οι δύο υπερδυνάμεις και τα
τσιράκια-τους. Πρέπει να κατονομάσουμε τους Ηρώδηδες: είναι
σήμερα οι κ.κ. Κάρτερ-Ρήγκαν, Μπρέζνιεφ και συντροφιά. Τα
τερατώδη συστήματα που αντιπροσωπεύουν αυτοί οι Καίσαρες
δε διαφέρουν ηθικά από τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, που κατέ­
φευγε ωμά (αλλά σε πόσο μικρότερη κλίμακα!) σε περιοδικές
σφαγές παιδιών και μαζικούς ευνουχισμούς δούλων. Τα όπλα
μαζικής καταστροφής που φτιάχνουν κατασπαταλώντας τις υλι­
κές πηγές του πλανήτη και την ανθρώπινη ενέργεια δεν αποθη­
κεύονται μόνο για την αυριανή Αποκάλυψη. Πριν ακόμα χρησι­
μοποιηθούν, εξολοθρεύουν. Από τώρα. Κάθε μέρα και Χιροσί­
μα. Κάθε χρόνο και Β' παγκόσμιος πόλεμος.
★
Αυτό είναι το έγκλημα-τώρα. Έγκλημα γενοκτονίας, μαζι-
κό, συνεχές, όχι εξ αμελείας και χωρίς ελαφρυντικά. Γιατί ήπιο
σκοτεινή πλευρά-του, που δε θίγεται ποτέ, είναι οι ανομολόγη­
τες και καλά κρυμμένες πίσω από πυκνό παραπέτασμα ψευδών
κα ι υ π ο κ ρ ι σ ί α ς π ρ ο θ έ σ ε ι ς - τ ο υ , ο τ ρι τ οκοσμι κός
μαλθουσιανισμός-του: για να μη μας πνίξει η δημογραφική
πλημμυρίδα του Τρίτου Κόσμου, καλό είναι να αποδεκατίζονται
οι νέες γενιές-του, να λιπαίνει τη γη του νότιου ημισφαιρίου όλος
ο πληθυσμός-του κάθε 25-40 χρόνια. Και στο μεταξύ να έχει η
βιομηχανία-μας ανεξάντλητο ανθρώπινο απόθεμα, ένα υποπρο­
λεταριάτο «εγχρώμων» χωρίς πολιτικά δικαιώματα και που με
μια κλωτσιά το ξαναστέλνουμε από κει που ήρθε στην παραμι­
κρή κάμψη της οικονομίας-μας.
Ό σα δεν κάνει αυτή η καθημερινή Χιροσίμα (η πείνα, οι αρ­
ρώστιες, το μολυσμένο νερό, η τύφλωση των παιδιών από αβι-
ταμίνωση) το συμπληρώνουν τα...«συμβατικά» όπλα, οι ρουκέ­
τες ναπάλμ, τα αέρια, τα φλογοβόλα, τα τανκς, τα Φάντομ,
Μινγκ, Μιράζ. Καπιταλισμός και «σοσιαλισμός» εξάγουν συ­
στηματικά πόλεμο και εξολόθρευση, όχι μόνο μέσα στη λογική
του ανταγωνισμού για την παγκόσμια κυριαρχία, αλλά και με
δυο άλλους στόχους δίδυμους: τη διατήρηση των ρυθμών βιομη­
χανικής ανάπτυξης (στόχος ομολογημένος) και τη μαλθουσιανή
αντιμετώπιση του μελλοντικού κίτρινου, μαύρου ή μελαψού κιν­
δύνου (στόχος ανομολόγητος).
★
ι κάνουν οι λαοί απέναντι σ’ αυτό το συνεχές έγκλη­
Τ μα; Αδρανούν, παγιδευμένοι από το σύστημα. Έτσι,
λ .χ ., οι εργατικές τάξεις της ΕΟΚ — ευνουχισμένες
και άβουλες μέσα στην παγίδα — δεν αμφισβητούν τις βάσεις

38
 του συστήμ ατος, τους σκοπούς τη ς π α ρ α γω γή ς και τη διαχείριση
του κόσμου, α λ λά μόνο τη ν κατανομή της λείας, τη δικαιότερη
ποσοτική συμμετοχή-τους στην κατανά λω ση . Α υ τές τις μέρες τα
γα λλικ ά συνδικάτα και τ ω ν τρ ιώ ν π αρατάξεω ν ( C .G .T .,
C . F . D . T . , F . O ) αποκρούουν τη μείωση του χρόνου εργασίας
και τις συμπληρωματικές διακοπές που προτείνει — υστερόβου­
λ α ίσ ω ς, α λ λ ά α ναγκαστικά μπροστά σ το αδιέξοδο τη ς υπεραπα­
σχόλησης — η εργοδοσία. Η συνδικαλιστική και π ολιτική εκ­
προσώπηση τ ω ν ε ρ γ α τώ ν δεν αντιδρούν στην ανάπτυξη τη ς π ο ­
λεμικής βιομηχανίας, ούτε κ α τα γγέλλ ο υ ν τη δ ιπ λω μ α τικ ή δρα­
στη ριότη τα πλασιέ ό π λ ω ν, που έχει κάνει τη Γ α λ λ ία τρ ίτο εξα-
γ ω γ έ α πυρηνικής καταστροφής και εμπρηστή τοπ ικ ώ ν π ολέμ ω ν.
Επειδή στην π ολιτική τίπ ο τα δεν είναι τυχαίο ή ά σ χ ετο , ο ρό­
λος αυτός της επίσημης Γ α λ λ ία ς συνάδει αρμονικότατα με τον
κυνισμό και τη ν περιφρόνησή-της απέναντι στο έργο της Γιούνι-
σεφ γ ια τη σω τη ρ ία τ ω ν μ ελλοθάνατω ν π αιδιώ ν του Τ ρ ίτο υ Κ ό ­
σμου. Η γα λλικ ή κυβέρνηση, λοιπόν, «σ υ μ β ά λλει» στον προϋ­
πολογισμό της Γιούνισεφ γ ια το 1981 με το εξευτελιστικό ποσό -
ελεημοσύνη τ ω ν 3 εκατ. δολαρίω ν (τ ο 1/5 της συνδρομής της
Ν ο ρ β η γία ς). Π οιος κ α τά γγ ειλ ε και σ τιγμ ά τισ ε τη γα λλικ ή κυ­
βέρνηση γ ι ’ αυτό; Μ ή π ω ς το γα λλ ικ ό Κ . Κ ; Τ ο Σοσια λιστικ ό 1 στην επεξεργασία δέρματος προσβάλλονται από πολυνευρίτιδα
Κ όμ μ α; Τ α συνδικάτα; Ο χ ι. Η εφημερίδα « L e M o n d e » .
★ τάνος δικαστής. Α υ τή η «συνωμοσία σιω π ή ς» είναι μόνιμο καθε­
ς ξαναγυρίσουμε, ό μ ω ς, σ τα παιδιά. Κ ανένα κοινω νι­
Α κό σύστημα δεν υπήρξε τό σο ηρώδειο, βάρβαρο, σα-
διστικό απ έναντι στην παιδική ηλικία, όσο ο κα ­
πιταλισμός. Π ο τέ στη ζω ή της ανθρω π ότητας μια τά ξη δε σ τ ά ­
θηκε τόσο ά στορ γη , εγκλημ ατική, κτηνώ δης απέναντι στο π α ι­
δί, όσο η μπουρζουαζία. Ό χ ι μόνο απέναντι σ τα παιδιά της κα­
τώ τερης τάξης ή τ ω ν απ οικιώ ν, αλλά και στα ίδια τα δικά-της.
Ολόκληρη ά λ λ ω σ τε η δυτική σκέψη ώ ς το ρομαντισμό, ο δ ο γμ α ­
τικός χριστιανισμός, η αριστοτελική φιλοσοφία και ο καρτεσιανι­
σμός που την α ντικ α τά στη σε, διέπονται από μια ιδέα περίπου
διαβολική γ ια το π αιδί, που θεμελιώνει ιδεολογικά την άγρια
τυραννία και τη ν εκμετάλλευσή-του, μαζί με την εκμετάλλευση
της γυναίκας.
Π ρ ώ τη οικογενειακή χειρονομία της νέας μπουρζουαζίας —
της πιο μιμητικής, ματαιόδοξης, φιλάργυρης και σ τα αισθήματα
τάξης — είναι, στη Δύση του 17ου α ιώ να , να διώ ξει από το σπί­
τ ι το παιδί μόλις γεννηθεί, αδιαφορώντας απόλυτα σχεδόν γ ια
την τύχη-του κάμποσα χρόνια. Κ α ι η «π ρ ω τα ρ χ ικ ή συσσώρευ­
σ η » κεφαλαίου, η «βιομ ηχανική επ α νάσταση » οφείλεται κατά το
μεγαλύτερο μέρος στην σχεδόν α π λή ρω τη Ιδ ω ρ η εργασία ανή­
λικ ω ν. Ε ίχ α θυμίσει, σε κάποιο άρθρο, τις επίσημες μαρτυρίες
που ανθολογεί, μ ετά το ν Έ ν γ κ ε λ ς , ο Μ α ρ ξ σ το «Κ ε φ ά λ α ιο » γ ια
το μαρτυρολογίο τ ω ν ανήλικων ερ γ α τώ ν στην Α γ γ λ ία του 19ου
αιώ να. Θ α προσθέσω εδώ μόνο μια άλλη , από τη Γ α λ λ ία της ί­
διας εποχής, του θριάμβου του αστισμού. Είναι δυο τρεις γ ρ α μ ­
μές από τη ν έκθεση του γιατρού Βιλερμέ, μ ετά από έρευνα που
του π α ρ ά γγειλε η Ακαδημία ηθικών και π ολιτικ ώ ν επιστημών
και που δημοσιεύτηκε το 1840, με τον τίτ λ ο «Φ υ σικ ή και ηθική
κ α τά στα ση τ ω ν ε ρ γ α τώ ν στις βιομηχανίες μεταξιού, μαλλιού
και β αμ βακιού». Γράφει γ ια τ α παιδιά - εργάτες ο Βιλερμέ:
*
«...Σ τ έ κ ο ν τ α ι καθημερινά όρθια 16 ώς 17 ή 18 ώρες, από
τις οποίες τις 13 τουλά χιστον μέσα σε κλειστό χώρο, χωρίς
σχεδόν ν ’ αλλάξουν θέση ή στάση του σώματος. Δ ε ν πρόκειται
π ια για εργασία, αλλά για μ αρτύριο. Κ α ι το επιβάλλουν αυτό
το βασανιστήριο σε παιδιά 6 ώ ς 8 χρονών, υπ οσιτιζόμ ενα και
ρα κ έν δυ τα ».
Α υ τά δε γίνο ντα ι πια σή μ ερα...Μ π α!
Η λονδρέζικη Εταιρία κατά της δουλείας, αποκάλυψε πριν α ­
πό λίγους μήνες, με στοιχεία που έδωσε σε ειδική ομάδα εργα­
σίας του Ο Η Ε , ό τι στην Ιτα λ ία σήμερα εργάζονται (παράνομα)
μισό εκατομμύριο παιδιά, σε συνθήκες « που θυμίζουν μυθιστό­
ρημα του Ν τ ίκ ε ν ς » . Σ τ α περισσότερα εργαστήρια της Νάπολης
πλειοψηφούν οι ανήλικοι εργάτες (ώ ς 14 χρονώ ν) που π ληρώ ­
νονται με το 1/5 του κατώτερου νόμιμου ημερομισθίου. Α υτά
συμβαίνουν, θα π είτε, στο καθυστερημένο «Μ ε σ ο τζό ρ ν ο ». Κάθε
άλλο. Σ τ ο Μ ιλά νο η μαζική εργασία τω ν παιδιών ελέγχεται α ­
πό τη Μ αφ ία! Α π ό επίσημη έρευνα του Ιταλού υπουργού Ε ρ γα ­
σίας διαπιστώθηκε ότι 62 % τω ν εργαζομένων παιδιών δεν πάνε
στο σχολείο και μόνο 3 6% έχουν τελειώ σει το δημοτικό! Σ ύ μ ­
φωνα με μαρτυρίες Ιτα λ ώ ν γ ια τρ ώ ν, παιδιά που εργάζονται
που φέρνει παράλυση του νευρικού συστήματος, τρομερούς π ό­
νους και κάποτε το θάνατο. «Σ υ νω μ ο σία σιω π ή ς» γύρω από το
σκάνδαλο της εκμετάλλευσης του παιδιού διαπιστώνει Ν α π ο λι­
σ τώ ς στην Ε λλά δα , όπου εμφανίζονται επίσημα, στις σ τα τισ τι­
κές, ω ς εργαζόμενα 65.840 παιδιά.
★
Τ α δικά-μας παιδιά — δόξα-σοι ο Θεός — δεν εργά ζο­
ν τα ι... σκέφτεται ο καλός νοικοκύρης που έχει ξεφύγει από την
οικονομική αθλιότητα.
Δ εν εργάζονται, αλήθεια. Α λ λ ά τ ί «φόρτος εργασίας», τ ί ω ­
ράρια! Ο ύτε πρόεδροι - γενικοί διευθυντές μοντέρνων επιχειρή­
σεων αιχμής δεν είναι τόσο πολυάσχολοι: σχολικό ωράριο, σχ ο­
λικό λεωφορείο, φροντιστήρια ξένων γ λ ω σ σ ώ ν , ένα ή δυο συχνά
και μαθήματα χορού, ρυθμικής, μουσικής, φροντιστήρια για τις
πανελλήνιες, προπαρασκευαστικά φροντιστήρια για την απόσπα­
ση πολύτιμων βαθμών στη ζούγκλα της επιλογής ενός απάνθρω­
που, ταξικότατου, τεχνοκρατούμενου εκπαιδευτικού συστήμα­
τος, μελέτη στο σπίτι έχουν μαράνει την παιδικότητα, πνίγουν
την εφηβεία, συμπληρώνοντας το βάναυσο ουρμπανισμό που ε ­
ξαφάνισε το δρόμο, την αλάνα, την παιδική κοινωνία της γ ε ιτο ­
νιάς.
Ό π ο υ ν ά ’ ναι θ’ αρχίσει ο προεκλογικός πλειστηριασμός υπο­
σχέσεω ν, α ιτη μ ά τω ν, προγραμμάτων όπου — β ά ζω στοίχημα
— οι βρεφικοί και παιδικοί σταθμοί θα π αίζονται «μ ε τα π ά ν ω »
στο πολιτικό χρηματιστήριο. Η εγκατάλειψη του παιδιού, η
εκπαραθύρωσή-του από τη μπουρζουαζία του 17ου - 18ου αιώ να
ξανάρχεται μοντέρνα, αποστειρωμένη, όλο κομφόρ και με ενδό-
σημα προοδευτικά (ακόμα και φ εμ ινιστικ ά ).
Τ ί σχέση έχει όμως η τακτική τριήμερη Χιροσίμα βρεφών του
Τ ρίτου Κόσμου με τα μοντέρνα κομφόρ και την προκοπή τω ν
π αιδιώ ν μας; Α λήθεια, τί σχέση έχει; (α ίν ιγ μ α ). g|
39
Ό ταν ήρθε ο Ζαχαριάδης στο
Ενας παλιός αγωνιστής μας έστειλε την ε­ ση μαρτυρία για πράγματα σχεδόν άγνωστα
κτενή αφήγηση της ζωής-του στο Μπούλκες. — και μέχρι σήμερα αποσιωπόμενα.
Με την απλή αφηγηματική-του γλώσσα και Παραδίδουμε σήμερα με πολύ μικρές,
με συχνές ανακοπές και παλινδρομήσεις, ο στοιχειώδεις, παρεμβάσεις ένα μέρος από το
παλιός Μπουλκιώτης περιγράφει τα περιστα­ α' κεφάλαιο που αφηγείται την αναχώρηση α­
τικά και τα συμβάντα και συχνά παρεμβάλει πό τους τόπους-τους, των διωκομένων αγω­
κάποια προσωπική κρίση και παρατήρηση.
Αυτό το υποκειμενικό ύφος δε στερεί καθό­
λου σε αξία το κείμενό-του που αποτελεί άμε­
νιστών του ΕΛΑΣ καθώς και ένα άλλο από­
σπασμα που περιγράφει την άφιξη του Ζαχα-
ριάδη στο Μπούλκες.
Μπούλκες...
Η γ ρ α μ μ ή τ ο υ Κ ό μ μ α τ ο ς π α ρ έ μ ε ι ν ε σ τ ε ρ ε ό τ υ π α η ίδ ια ν ό μ ι μ η ν α μ α ς π λ η σ ι ά ζ ο υ ν κ α ι π ά λ ι , ό π ω ς π ρ ώ τ α ν α β ά ζ ο υ ν τ η ν ο υ ρ ά -τ ο υ ς

π ά λ η , τα στελέχ η ν α μ π ο υ ν σ τη ν ν ο μ ιμ ό τ η τ α κ λπ . κ α ι δ ικ α ιο λ ο γ η μ έ ν α κ ά τ ω α π ό τ α σ κ έ λ ι α , δ υ σ τ υ χ ώ ς , ό μ ω ς , γ ι α μ α ς μ ε τ ά α π ό λ ί γ ε ς μ έρ ες

σ τ ο ν κ α θ έ ν α έ μ π α ιν ε τ ο , μ α τ ί δ ιά β ο λ ο , α υ τ ο ί θ έ λ ο υ ν ν α μ α ς ά ρ χ ι σ α ν ν α ε π α ν α λ α μ β ά ν ο ν τ α ι τ α ί δ ι α . Σ τ ι ς α ρ χ έ ς Μ α ί ο υ έ π ε σ ε ένας

ε ξ ο ν τ ώ σ ο υ ν ; ά λ λ ο ι π ά λ ι έ λ ε γ α ν ό τ ι α υ τ ή ε ίν α ι κ α θ α ρ ή π ρ ο δ ο σ ία , ο Ρ ι ζ ο σ π ά σ τ η ς σ τ α χ έ ρ ι α -μ α ς , έ γ ρ α φ ε ό τ ι ο α ρ χ η γ ό ς τ ο υ Κ Κ Ε σ . Ν ίκ ος

κόσμος ή τα ν ανά στατος. Ζ α χ α ρ ιά δ η ς α φ έθ η κ ε ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς κ α ι π ο λ ύ σ ύ ν τ ο μ α θα ε π ισ τ ρ έ φ ε ι σ τψ

Μ ι α μ έ ρ α σ τ ις 2 0 Α π ρ ι λ ί ο υ 1 9 4 5 έ ρ χ ε τ α ι έ ν α ς σ ύ ν δ ε σ μ ο ς α π ό τ η ν Ε λ λ ά δ α , π ρ ά γ μ α π ο υ μ α ς έ δ ω σ ε μ ε γ ά λ ο θ ά ρ ρ ο ς κ α ι ε λ π ίδ ε ς , όμ ω ς,

Κ ο τ ύ λ η , χ ω ρ ι ό π ο υ α π έ χ ε ι α π ό τ ο Ν ε σ τ ό ρ ι ο π ε ρ ί τ ις 3 ώ ρ ε ς μ ε έ ν α κ α ι α υ τ έ ς δ ι α ψ ε ύ θ η σ α ν δ ι ό τ ι μ ε κ α ι ν ο ύ ρ ι ε ς δ η λ ώ σ ε ι ς -τ ο υ , ε ν έ κ ρ ιν ε

σ η μ ε ί ω μ α π ρ ο ς τ ο ν Α χ τ ι δ ι κ ό Γ ρ α μ μ α τ έ α σ. Τάκη Μ π έλτσο ( τ ο ν ο π ο ίο π έ ρ α γ ι α π έ ρ α τ η γ ρ α μ μ ή π ο υ α κ ο λ ο ύ θ η σ ε τ ο Κ ό μ μ α α κ ό μ α κ α ι τη

μ ό λ ις το ν συνέλα β α ν, α ργότερα τ ο ν σ κ ό τω σ α ν μ ε το ξ ύ λ ο ) α π ό τ ο ν Β ά ρ κ ιζα .

σ. Α ρ η Β ε λ ο υ χ ιώ τη . Μ ό λ ι ς το π ή ρ ε ο Τ ά κ η ς το σ η μ ε ίω μ α α υ τό ,

έτρ εξε ν α σ υ μ β ο υ λ ευ θ εί ο ρ ισ μ έ ν α σ τελέχ η , π ο υ β ρ ίσ κ ο ν τ α ν κ ο ν τ ά , τί Στο δρόμο για την Αλβανία

ν α κ ά ν ε ι. Τ ο σ η μ ε ί ω μ α έγ ρ α ψ ε , σ τ ις 2 3 Α π ρ ι λ ί ο υ μ έ ρ α τ ο υ Α γ ί ο υ

Γ ε ω ρ γ ί ο υ θ α ρ θ ώ σ τ ο Ν ε σ τ ό ρ ι ο γ ια ν α κ η ρ ύ ξ ο υ μ ε τ η δ ε ύ τ ε ρ η Τ ό τε π λέον, ά λλ ο ς δ ρόμ ος δ ε ν υπ ήρχε, π α ρ ά ο σ ώ ζ ω ν εα υ τόν

ε π α ν ά σ τ α σ η , δ ιό τ ι α π ό κ ει ξ ε κ ίν η σ ε κ α ι σ τ ε ρ ε ώ θ η κ ε τ ο κ ί ν η μ α τ η ς σ ω θ ή τ ω . Σ ε μ ι α -μ ο υ σ υ ν ά ν τ η σ η , τυ χ α ία , μ ε τ ο ν κ α θ ο δ η γ η τή του

Π ί ν δ ο υ , κ α ι τ ώ ρ α α ς γ ίν ε ι α φ ε τ η ρ ία τ ο υ κ α ι ν ο ύ ρ ι ο υ κ ιν ή μ α τ ο ς , δ ι ό τ ι η Μ .Γ . τ ο υ Κ Κ Ε σ το Χ ιλ ιό δ ε ν δ ρ ο σ. Μ π α ρ μ π α τ ά σ ιο (ψ ε υ δ ώ ν υ μ ο ) τον

σ υ μ φ ω ν ί α τ η ς Β ά ρ κ ι ζ α ς ε ίν α ι π ρ ο δ ο τ ικ ή . Ο ν ε ο λ α ί ο ς α υ τ ό ς (γ ι α τ ί ρ ώ τ η σ α τ ί π ρ έ π ε ι ν α κ ά ν ο υ μ ε σ ύ ν τ ρ ο φ ε ; Μ ο υ α π α ν τ ά ε π ί λ έ ξ η : άφηοε

τιρ ό κ ε ιτα ι π ε ρ ί ν έ ο υ μ ε μ ε γ ά λ η π ί σ τ η π ρ ο ς τ ο Κ ό μ μ α α φ ο ύ γ ι ’ α υ τ ό α υ τ ο ύ ς π ο υ ε ίν α ι μ α κ ρ ιά α π ο τ α γ ε γ ο ν ό τ α σ τ η ν ύ π α ιθ ρ ο . Ό π ο ιο ς

έ δ ω σ ε τη ζ ω ή -τ ο υ , τ α έ χ α σ ε δ ιό τ ι ε π ρ ό κ ε ιτ ο π ε ρ ί α ν θ ρ ώ π ο υ ό χ ι κ ιν δ υ ν ε ύ ε ι ν α π ι α σ θ ε ί , ν α σ η κ ω θ ε ί ν α φ ύ γ ε ι γ ι α τ η Γ ι ο υ γ κ ο σ λ α β ί α .

τ υ χ α ίο υ , α λ λ ά τ ο υ Κ α π ε τ ά ν ι ο υ τ ο υ Ε Λ Α Σ , γ ια μ ι α σ τ ι γ μ ή π ε ρ ιή λ θ ε Φ τ ά ν ε ι π ι ά , γ ε μ ί σ α μ ε τ ι ς φ υ λ α κ έ ς μ ε κ ό σ μ ο δ ι κ ό -μ α ς , δ ε ν έ μ ε ι ν ε

σε α δ ρ ά ν ε ια π ο υ δ ε ν ή ξε ρ ε τ ί ν α κ ά ν ε ι ) α φ ο ύ σ υ μ β ο υ λ ε ύ τ η κ ε κ α ν έ ν α ς έ ξ ω , κ α ι α υ τ ο ί π ο υ μ έ ν ο υ ν ε ίν α ι ά χ ρ η σ τ ο ι δ ιό τι ε ίν α ι στην

ο ρ ισ μ έ ν α , ε κ ε ίν η τ η ν σ τ ιγ μ ή , σ τ ε λ έ χ η τ ο ν π α ρ ο τ ρ ύ ν α ν ν α π ά ε ι α μ έ σ ω ς π α ρ α ν ο μ ία . Κ α λ ά , τ ο υ λ έ ω ε γ ώ , α λ λ ά γ ια ν α φ ύ γ ο υ μ ε χ ρ ε ιά ζε τ α ι

να σ υ μ β ο υ λ ε υ θ ε ί τ ο ν Γ ρ α μ μ α τ έ α τ η ς Π . Ε . π ρ ά γ μ α τ ι ν ύ χ τ α ο σ. α υ τ ό ς κ ο μ μ α τ ικ ή σ ύ ν δ ε σ η . Ν α π ε ις , μ ο υ λ έ ε ι , σ τ ο ν Α χ τ ι δ ι κ ό ν α δ ώ σ ε ι

π ή γ ε κ α ι σ υ ν ά ν τ η σ ε τ ο ν σ. Φ . ο ρ γ α ν ω τ ι κ ό τ η ς Π . Ε . κ α ι π ή ρ ε ε ν τ ο λ ή σ υ ν δ έ σ ε ις σ ε ό σ ο υ ς ν ο μ ί ζ ε ι ό τ ι κ α τ α δ ι ώ κ ο ν τ α ι .

ό τ ι ε π ’ ο υ δ ε ν ί λ ό γ ω θα π ρ έ π ε ι ν α ε π ιτ ρ έ ψ ο υ μ ε έ ν α τ έ τ ο ιο π ρ ά γ μ α , Τ ό τ ε , π ή ρ α μ ε α π ό φ α σ η κ α ι 1 2 'σ ύ ν τ ρ ο φ ο ι π ή ρ α μ ε σ ύ ν δ ε σ η , κ α ι στις

α κ ό μ α κ α ι ν α μ η ν ε π ιτ ρ έ ψ ο υ μ ε μ ε π ά σ η θ υ σ ία τ ο ν Α ρ η νά ’ρ θ ε ι σ τ ο 1 7 Μ α ί ο υ το 1 9 4 5 , ε γ κ α τ α λ ε ίπ α μ ε γ υ ν α ίκ ε ς κ α ι π α ιδ ιά σ το δρόμ ο,

Ν ε σ τ ό ρ ιο , ν α κ ά ν ε ι μ ι α τ έ τ ο ια δ ο υ λ ε ιά , δ ιό τ ι η γ ρ α μ μ ή τ ο υ Κ ό μ μ α τ ο ς α π ρ ο σ τ ά τ ε υ τ α , κ α ι μ ε ο δ η γ ό τ ο ν Α χ τ ι δ ι κ ό Γ ρ α μ . π ε ρ ά σ α μ ε τ α σύνορα

ή τ α ν ξ ε κ ά θ α ρ η ν ό μ ι μ η π ά λ η γ ια τ η ν ε φ α ρ μ ο γ ή τ ω ν α π ο φ ά σ ε ω ν τ η ς στο Μ ο ν ό π υ λ ο , π ου α κ ό μ α δεν φ υλά γοντα ν, και φ τά σα μ ε στην

σ υ μ φ ω ν ία ς τη ς Β ά ρ κ ιζ α ς , γ ια τ ί τ ο Κ ό μ μ α λ έ γ α μ ε , ξ έ ρ ο υ μ ε τ ι κ ά ν ε ι. Α λ β α ν ί α σ τ ο χ ω ρ ιό Κ ι ο υ τ έ ζ α , ό π ο υ μ α ς π ε ρ ίλ α β ε ο υ π ε ύ θ υ ν ο ς το ν

Μ ε τ ο ν ίδ ιο σ ύ ν δ ε σ μ ο σ τ ε ί λ α μ ε τ η ν α π ά ν τ η σ η ό τ ι μ ε ι ς π ε ι θ α ρ χ ο ύ μ ε χ ω ρ ι ο ύ κ α ι μ α ς έ κ ρ υ ψ ε σ ε μ ι α σ π η λ ι ά , ώ σ π ο υ ν α π ά ρ ε ι ε ν τ ο λ ή απ ο

σ τ ις α π ο φ ά σ ε ις τ ο υ Κ ό μ μ α τ ο ς κ α ι δ ε ν θα ε π ιτ ρ έ ψ ο υ μ ε μ ι α τ έ τ ο ια τ η ν Κ ο ρ υ τ σ ά γ ι α τ η ν π ρ ο ώ θ η σ ή -μ α ς .

α ν τ ι κ ο μ μ α τ ικ ή ε ν έ ρ γ ε ια , κ α ι γ ια ν α π ρ ο λ ά β ο υ μ ε τ υ χ ό ν ε ν έ ρ γ έ ια τ ο υ Μ ε τ ά δ υ ό μ έ ρ ε ς , έ ν α π ρ ω ί ή ρ θ ε κ α ι μ α ς π ή ρ ε σ υ ν ο δ ε ία κ α ι

Α ρ η τ ο β ρ ά δ υ σ τ ις 2 2 τ ο υ Α π ρ ί λ η β γ ή κ α μ ε έ ξ ω σ τ ο β ο υ ν ό π ε ρ ί τ α 1 5 φ θ ά σ α μ ε σ τ ο Μ π ο ζ ι γ ρ ά δ . Ε κ ε ί μ α ς π ε ρ ίμ ε ν ε ά λ λ η έ κ π λ η ξ η . Βλέπουμε

σ τ ε λ έ χ η σ τ ο δ ρ ό μ ο Κ ο τ ύ λ η ς - Ν ε σ τ ο ρ ί ο υ γ ια ν α α π ο τ ρ έ ψ ο υ μ ε τ η ν ά λ λ ο υ ς κ α μ ι ά ε ι κ ο σ α ρ ι ά κ α ι α υ τ ο ί τ η ς π ε ρ ι φ έ ρ ε ι α ς -μ α ς

τυχόν απόφ αση του Α ρ η κ α ι ν α τ ο ν π ε ίσ ο υ μ ε ν α μ η ν έ ρ θ ε ι σ τ ο χ ω ρ ι ό , π ρ ο σ κ ο λ λ ο ύ ν τ α ι σ τ η φ ά λ α γ γ α , κ α ι έ τσ ι μ ε σ υ ν ο δ ε ία ( α υ τ ό β έ β α ια

τότε ο Α ρ η ς μ ε τ ο Τ μ ή μ α -τ ο υ κ α τ ε υ θ ύ ν θ η π ρ ο ς τ ο Γ ι α ν ν ο χ ώ ρ ι , γ ι ν ό τ α ν ε γ ι α τ α μ ά τ ι α ) φ θ ά σ α μ ε σ τ η Μ π ί γ λ ι σ τ α . Ε κ ε ί , β έ β α ια , μ α ς

έ φ τ α σ ε σ τ η ν Κ α λ ή Β ρ ύ σ η , χ ω ρ ιό π ά ν ω σ τ α α λ β α ν ικ ά σύνορα, όπου π ε ρ ιπ ο ιή θ η κ α ν α ρ κ ε τ ά , μ α ς έ δ ω σ α ν φ α ί κ α ι τ σ ιγ ά ρ α , κ α ι τ η ν άλλη

έ π ε ιτ α α π ό π ρ ο δ ο σ ία κ υ κ λ ώ θ η κ ε α π ό έ ν α Τ ά γ μ α Μ π ο υ ρ α ν τ ά δ ε ς κ α ι μ έ ρ α , π ά ν τ ο τ ε υ π ο σ υ ν ο δ ε ί α , φ θ ά σ α μ ε τ ο β ρ ά δ υ σ ε έ ν α χ ω ρ ι ό κ ο ν τά

χ τ υ π ή θ η κ ε . Ξ έ φ υ γ ε , ό μ ω ς , τ η ν κ ύ κ λ ω σ η χ ά ρ ι σ τ η ν π α λ ι κ α ρ ι ά -τ ο υ κ α ι σ τ α σ έ ρ β ικ ά σ ύ ν ο ρ α , δ ι α ν υ κ τ ε ρ ε ύ σ α μ ε ε κ ε ί, κ α ι τ η ν ά λ λ η μ έ ρ α μ α ς

τ η ν π ε ί ρ α -τ ο υ , μ ό ν ο 4 μ α χ η τ έ ς τ ο υ Τ μ ή μ α τ ό ς -τ ο υ π έ ρ α σ α ν σ τ η ν π ρ ο ώ θ η σ α ν κ α ι μ α ς π α ρ έ δ ω σ α ν σ τ ο σ έ ρ β ικ ά φ υ λ ά κ ι ο κ ο ν τ ά σ τ ο Ρονσε,

Α λ β α ν ί α κ α ι α φ ο ύ α φ ο π λ ίσ τ η κ α ν σ τ ά θ η κ α ν σ τ η Γ ι ο υ γ κ ο σ λ α β ί α . Έ νας κ ω μ ό π ο λ η π ο υ α π έ χ ε ι 2 0 χ ιλ . α π ό τ ο Μ ο ν α σ τ ή ρ ι . Σ τ ο Ρ ο ύ σ ε ή τ α ν

α π ό α υ τ ο ύ ς ή τ α ν ο Α μ τ ι λ ι α ν ί τ η ς α π ο τ η Σ π ε ρ χ ε ι ά δ α μ ε τ ο ν ο π ο ίο έδρα Τ ά γμ α τος. Α φ ο ύ μ α ς εξέτα σα ν απ ο π ού κ α τα γόμ α στε, μ α ς

έ ζ η σ α σ τ ο Μ π ο ύ λ κ ε ς 'μ α ζ ί π ε ρ ίπ ο υ έ ν α χ ρ ό ν ο . π ρ ο ώ θ η σ ε τ η ν ά λ λ η μ έ ρ α μ ε έ ν α ν ο δ η γ ό σ τ ο Μ ο ν α σ τ ή ρ ι . Ε κ ε ί, από

μ έ ρ ο υ ς το υ Κ ό μ μ α τ ο ς ή τ α ν έ ν α ς σ. ο Σ β ο μ π ό δ α ς ( ψ ε υ δ ώ ν υ μ ο )
Τ α ό σ α γ ρ ά φ ει το « Φ ω τ ι ά κ α ι Τ σ ε κ ο ύ ρ ι » , ό τ ι ο Α ρ η ς ε ίχ ε π ά ε ι
Κ έ ν τ ρ ο ς τ ο π ρ α γ μ α τ ι κ ό - τ ο υ ε π ί θ ε τ ο , κ α ι σ υ ζ η τ ή σ α μ ε μ α ζ ί - τ ο υ δ ιό τ ι
σ τ η ν Α λ β α ν ί α ε π ί 4 μ ή ν ε ς κ λ π . ε ίν α ι ψ έ μ α , δ ή θ ε ν ν α σ υ μ β ο υ λ ε υ θ ε ί,
τ ο ν γ ν ώ ρ ιζα α π ό το Ε Λ Α Σ , κ α ι μ ο υ είπ ε ν α μ α ς π ρ ο ω θ ή σ ε ι γ ια τη ν
π ο ιο ύ ς τ ο υ ς Α λ β α ν ο ύ ς , α υ τ ο ί ε ί χ α ν ξ ε κ α θ α ρ ισ μ έ ν η θ έσ η , δ ι ό τ ι ό τ α ν
ο μ ά δ α , κ ά π ο υ , δ ε ν κ α θ ό ρ ιζ ε μ έ ρ ο ς π ο ύ , δ ιό τ ι α κ ρ ιβ ώ ς τ ό τ ε , η ομ ά δα
π ή γ α ν οι Αγγλοι να τ ο υ ς κ ά ν ο υ ν π ρ ο τ ά σ ε ις γ ια δ ή θ ε ν ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή
ε ίχ ε φ ύ γ ε ι α π ό τ ο Κ ο υ μ ά ν ο β ο κ α ι Τ έ τ ο β ο , κ α ι α υ τ ό ς δ ε ν ή ξ ε ρ ε γ ια
β ο ή θ ε ια σε τ ρ ό φ ιμ α , τ ο υ ς α π ά ν τ η σ α ν έ τ σ ι : ε μ ε ίς ζ ή σ α μ ε τ ό σ α χ ρ ό ν ι α
πού.
μ ε έ ν α κ ο μ μ ά τ ι μ π ο μ π ό τ α , α ς ζ ή σ ο υ μ ε α κ ό μ α δ ύ ο τ ρ ί α χ ρ ό ν ι α τ α ίδ ια

ώ σπου να κ α τ ο ρ θ ώ σ ο υ μ ε ν α φ τ ιά ξ ο υ μ ε μ ό ν ο ι -μ α ς τ η ν ζ ω ή .
Ο Μητρόπουλος ή Μητρόφσκι
Τ ο ζ ή τ η μ α τ η ς ε μ φ ά ν ισ η ς τ ο υ Α ρ η μ ε τ έ τ ο ιο υ ς σ κ ο π ο ύ ς δ ια δ ό θ η κ ε Τ ί γ ιν ό τ α ν , ό μ ω ς , σ το Μ ο ν α σ τ ή ρ ι; Μ ε α ν ο χ ή των γιουγκοσλαβικών
σ ε ό λ η τ η ν π ε ρ ιφ έ ρ ε ια , σ ε μ α ς έ δ ω σ ε έ ν α μ ε γ ά λ ο θ ά ρ ρ ο ς , τ α α ρ χ ώ ν δ ρ ο ύ σ α ν ελ εύ θ ερ α οι Γ ο τσ ικ ο ί. Μ α ζ ί -τ ο υ ς , ό μ ω ς , ή τα ν και

α ν τ ι δ ρ α σ τ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία τ α α π α γ ο ή τ ε υ σ ε κ α ι π ο λ λ ο ί α π ο α υ τ ο ύ ς ά ρ χ ι σ α ν π ο λ λ ο ί κ ο μ ι τ α τ ζ ή δ ε ς , π ο υ ε ί χ α ν δ ρ ά σ η α ν τ ι ε α μ ι κ ή κ α ι σ υ ν ε ρ γ ά τ ε ς τω ν

/ ’ ^
40
α τ α χ τ η τ ώ ν , ο ι ο π ο ίο ι π ρ ο π α γ ά ν δ ιζ α ν σ το υ ς σ λ α β ό φ ω ν ο υ ς ν α
",α ρ α μ ε ίν ο υ ν ε κ ε ί, α κ ό μ α κ α ι σ τ ο ε λ λ η ν ι κ ό σ τ ο ι χ ε ί ο μ ε δ ι ά φ ο ρ α
ν ε δ α φ ικ ά σ υ ν θ ή μ α τ α , ό τ ι τ ο Κ Κ Ε μ α ς π ρ ό δ ω σ ε , ό τ ι ε κ ε ί θ α β ρ ο ύ μ ε
•ρ α γ μ α τ ικ ή τ ι ρ ο σ τ α σ ί α . Α κ ό μ α έ φ τ α ν α ν κ α ι μ έ χ ρ ι τ ο υ σ η μ ε ί ο υ ν α
έ ν ε ό τ ι, γ ρ ή γ ο ρ α θ α ε π ε ν έ β α ι ν α ν δ υ ν α μ ι κ ά , κ α ι θ α ε λ ε υ θ έ ρ ω ν α ν τ η ν
χ ρ ι ο χ ή -μ α ς . Ο π ω ς ή τ α ν ε π ό μ ε ν ο , ή ρ θ α μ ε σε ρ ίξη
α ζ ί -τ ο υ ς , π ο υ α ν α γ κ ά σ τ η κ ε ν α ε π έ μ β ε ι η Π ο λ ι τ ο φ υ λ α κ ή . Κ α ι
κ ρ ιβ ώ ς τ η μ έ ρ α π ο υ π ρ ό κ ε ι τ ο ν α φ ύ γ ο υ μ ε γ ι α τ η ν Σ κ ό π ι α , τ ό τ ε
ώ τη σ α τ ο ν υ π ε ύ θ υ ν ο τη ς Π ο λ ιτ ο φ υ λ α κ ή ς , π ώ ς α υ τ ο ί ε δ ώ , π ο υ το υ ς
ν ω ρ ίζ ω α π ο κ ά τ ω , μ έ ν ο υ ν ε λ ε ύ θ ε ρ ο ι; Ο χ ι μ ό ν ο , α λ λ ά και τους
\τιιτρέπ ετα ι ν α κ ά ν ο υ ν μ ι α τ έ τ ο ι α α ι σ χ ρ ή τ ι ρ ο π α γ ά ν δ α ; Α υ τ ο ί ο ι
ε ρ ισ σ ό τε ρ ο ι σ υ ν ε ρ γ ά σ τ η κ α ν μ ε τ ο υ ς Ιτ α λ ο ύ ς , κ α ι μ ε τ ο ν Κ ά λ τ σ ε φ ,
îat τ ώ ρ α α π ο λ α μ β ά ν ο υ ν τη λ ε υ τ ε ρ ιά , π ο υ α υ τ ο ί δ ε ν τ η ν ή θ ε λ α ν κ α ι
ην π ο λ έ μ η σ α ν ; Κ α ι π ρ ο σ ω π ικ ά , τό τε , υ π ο δ ε ίξ α μ ε ο ρ ισ μ έ ν ο υ ς α π ο
υ τ ο ύ ς , γ ι α τ ο ρ ό λ ο -τ ο υ ς π ο υ ε ί χ α ν π α ί ζ ε ι σ τ η ν Ε λ λ ά δ α . Τ ότε, τους
π ο μ ά κ ρ υ ν ε η Π ο λ ιτ ο φ υ λ α κ ή , κ α ι μ α ς δ ια β ε β α ίω σ ε , ό τ ι ό λ ο ι α υ τ ο ί θα
κ α θ α ρ ι σ τ ο ύ ν μ ε τ η σ ε ι ρ ά -τ ο υ ς , ό τ α ν έ ρ θ η η ώ ρ α -τ ο υ ς . Κ α ι έ τ σ ι ,
τ α π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ α δ η μ ό σ ι α κ τ ή ρ ι α ε ί χ α ν μ ε τ α β λ η θ ε ί σ ε ν ο σ ο κ ο μ ε ία , γ ια
τρ α υ μ α τίε ς Π α ρ τ ιζ ά ν ο υ ς α κ ό μ α και Ρ ώ σ ο υ ς . Ε τ σ ι, το β ρά δυ μ α ς
έβ α λα ν σε ένα μ α γ α ζί. Ε π ρ ε π ε ν ά δ ι α ν υ κ τ ε ρ ε ύ σ ο υ μ ε ε κ ε ί, δ ι ό τ ι η
γ ρ α μ μ ή ή τ α ν κ α τ α λ η μ έ ν η μ ε τ ρ α ί ν α π ο υ ε τ ιέ σ τ ρ ε φ α ν α π ο τ ο μ έ τ ω π ο
τη ς Γ ε ρ μ α ν ία ς . Ή τ α ν π ε ρ ί τ ις α ρ χ έ ς τ ο υ Ι ο ύ ν η τ ο υ 4 5 , π ώ ς ό τ α ν τ ο
π ρ ω ί ξ ύ π ν η σ α κ α ι β γ ή κ α σ τ ο δ ρ ό μ ο , α ν τ ί κ ρ υ α α α τ ι έ ν α ν τ ί -μ ο υ μ ι α
τ α μ π έ λ α μ α ρ μ ά ρ ιν η μ ε τ η ν ε π ιγ ρ α φ ή : Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Τ Η Ρ Ι Α
Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η Σ Ο Ρ Θ Ο Δ Ο Ξ Ο Υ Κ Ο ΙΝ Ο Τ Η Τ Ο Σ . Θαύμασα. Λ έω με
τ ο ν ο ύ -μ ο υ , τ ι δ ιά β ο λ ο κ α ι δ ω έ χ ο υ ν π ε ρ ά σ ε ι Ελληνες. Π ή γ α μέσα
κ α ι τ ο η ς λ έ γ ω , μ η φ οβ ά σ τε, ε λ ά τ ε ν α δ ε ίτε κ α ι ά λ λ ο ι Ε λλη νες έχουν
τ ιε ρ ά σ ε ι α π ο δ ώ , σ υ ν ε π ώ ς δ ε ν ε ί μ α σ τ ε ο ι μ ο ν α δ ι κ ο ί π ο υ π α τ ά μ ε α υ τ ά
τ α χ ώ μ α τ α . Γ ι α ν α ρ ω τ ή σ ο υ μ ε κ α ν έ ν α , π ώ ς β ρέθ ηκ ε κ αι α π ο π ό τε
υ φ ί σ τ α τ α ι η ε π ιγ ρ α φ ή δ ε ν β ρ ίσ κ α μ ε , κ α ι μ ό ν ο ι β γ ά λ α μ ε σ υ μ π έ ρ α σ μ α
ό τ ι η π ό λ ι ς α υ τ ή σ α ν π α ρ α δ ο υ ν ά β ιο ς , θ ά ’τ α ν α π ο ν α υ τ ι κ ο ύ ς Ε λληνες
σ τ α π α λ ιά χ ρ ό ν ια π ο υ θα κ α το ικ ο ύ σ α ν εδ ώ . Ε κ ε ί μ ά θ α μ ε ό τι η
ο μ ά δ α - μ α ς , β ρ ί σ κ ε τ α ι σ τ ο Ν ό β ι Σ ί β α τ ς , π ό λ η π ο υ α π ε ίχ ε α π ο κ ει π ε ρ ί
τ α 3 0 χ ι λ . Κ α ι α π ό κ ε ι ξ ε κ ι ν ή σ α μ ε γ ι α τ ο ν τ ι ρ ο ο ρ ι σ μ ό -μ α ς . Σ ε έ ν α ν

τ ιβ ιβ α σ τ ή κ α μ ε σ τ ο τ ρ α ί ν ο γ ι α τ η Σ κ ό π ι α . ε ν δ ιά μ ε σ ο σ τ α θ μ ό , σ τ η ν Κ ο ύ λ α α ν α γ κ α σ τ ή κ α μ ε ν α π ε ρ ιμ έ ν ο υ μ ε
' Ο τ α ν φ τά σ α μ ε σ τ η ν Σ κ ό π ια , μ α ς έβ α λ α ν κ ο ν τά σ το σ τα θ μ ό , σ τη ν π ε ρ ίπ ο υ 5 ώ ρ ες , δ ιό τ ι π ε ρ ν ο ύ σ α ν α μ α ξ ο σ τ ο ιχ ίε ς π ο υ μ ε τ έ φ ε ρ α ν
κ α ιθ ρ ο . Ε κ ε ί , β ρ ή κ α μ ε κ α ι π ο λ λ ο ύ ς ά λ λ ο υ ς φ υ γ ά δ ε ς α π ο τ η ν β ο υ λ γ ά ρ ικ ο σ τ ρ α τ ό α π ό τ ο γ ε ρ μ α ν ικ ό μ έ τ ω π ο , κ α ι π ή γ α ιν α ν σ τ η ν

ιδ έ α σ α , τ ο Κ ι λ κ ί ς , κ α ι σ χ ε δ ό ν α π ο ό λ α τ α μ έ ρ η τ η ς Μ α κ ε δ ο ν ί α ς , π α τ ρ ί δ α -τ ο υ ς . Τ ό τ ε , μ α ς έ σ φ ιξ ε η πείνα κ α ι μ ε ρ ικ ο ί α π ό μ α ς π ή γ α ν
ιν ή κ α μ ε περί τ ο υ ς 1 5 0 κ α ι ά ν ω κ α ι ε κ ε ί ε ίχ ε α φ ή σ ε ι τ ο κ ό μ μ α έ ν α σ. μ έ σ α σ τ η ν Κ ο ύ λ α , μ ι α κ ω μ ό π ο λ η α ρ κ ε τ ά μ ε γ ά λ η , γ ια ν α β ρ ο υ ν

ια π έ ρ α , γ ια α υ τ ή τ η δ ο υ λ ε ιά ν α π ρ ο ω θ ε ί τ ο υ ς σ . π ρ ο ς τ η ν έ α τ ί π ο τ α γ ι α φ α ί. Ο τ α ν έ φ θ α σ α ν ε κ ε ί, τ ί ν α δ ο υ ν . Ο λ η α υτή η
τ τ ε ύ θ υ ν σ η , π ο υ κ α ι α υ τ ό ς σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α δ ε ν γ ν ώ ρ ιζ ε , τ ο μ ό ν ο π ο υ κ ω μ ό π ο λ η ή τ α ν ά δ ε ι α , κ ά τ ο ι κ ο ι δ ε ν 'υ π ή ρ χ α ν , ε ί χ α ν φ ύ γ ε ι γ ι α τ ί ό λ ο ι -

Leye τ η ν Β ο ϊβ ο δ ίν α . το υ ς ή τ α ν Γ ε ρ μ α ν ο ί. Τ α σ π ί τ ι α ε γ κ α τ α λ ε ι μ μ έ ν α σ τ η ν ξ α φ ν ικ ή φ υ γ ή -
Κ α ι δ ω σ τ η ν Σ κ ό π ια η ίδ ια δ ο υ λ ε ιά μ ε τ η ν δ ια φ ο ρ ά ό τ ι ε δ ώ ή τ α ν τ ο υ ς , κ ρ ε β ά τ ια ά σ τ ρ ω τ α , τ ρ α π έ ζ ι α ό π ω ς έ τ ρ ω γ α ν α φ η μ έ ν α έ τ σ ι, κ α ι
γ ο π ιό ε π ίσ η μ η , σ ε β α θ μ ό Υ π ο υ ρ γ ο ύ , ό τ α ν ττλ η ροφ ορή θ η κ ε ό τ ι σ τ η ν α υ τ ο ί ά ρ χ ι σ α ν π λ έ ο ν , ν α μ α ζ ε ύ ο υ ν ό , τ ι έ β ρ ισ κ α ν γ ια φ α ί. Ο μω ς,

τ ο σ τ ο λ ή α υ τ ή ή τ α ν κ α ι Ν ε σ τ ο ρ ί τ ε ς , έ σ τ ε ι λ ε κ ά π ο ι ο ν ν α δ ε ι π ο ιο ι φ ο β ή θ η κ α ν μ ή π ω ς ή τ α ν δ η λ η τ η ρ ι α σ μ έ ν α , α λ λ ά η π ε ί ν α τ έ τ ο ια δ ε ν

:α ν . Π ρ ά γ μ α τ ι , ή ρ θ ε κ ά π ο ι ο ς γ ν ω σ τ ό ς κ α ι μ ο υ λ έ γ ε ι, ό τ ι σ ε θ έ λ ε ι ν α κ ο ι τ ά ζ ε ι , μ α ς έ φ ε ρ α ν κ α ι μ α ς ψ ω μ ί τ η ς Β ο ϊ β ο δ ί ν α ς ε ξ α ίρ ε τ ο , κ α ι

: δει ο Μ η τ ρ ό φ σ κ ι. Μ ά λ ι σ τ α , μ ε τ ό ν ο μ ο υ λ έ γ ε ι ό τι ε ίν α ι Υ π ο υ ρ γ ό ς ιδ ια ίτ ε ρ α χ ο ιρ ιν ό π α σ τ ό , τ ο ο π ο ίο σ υ ν η θ ίζο υ ν εκ εί π ο λ ύ . Ο τ α ν ε ίδ α ν

Κ ο ιν ω ν ικ ή ς Π ρ ο ν ο ί α ς , α ν δ ε ν μ ε α π α τ ά η οι υ π ό λ ο ιπ ο ι, ό ρ μ η σ α ν π ρ ό ς τ ο χ ω ρ ιό . Ο μ ω ς , τους σ τα μ ά τη σ ε ο

‘ν ή μ η -μ ο υ , (Τ ό ν Μ η τρ ό φ σ κ ι το ν γ ν ώ ρ ιζα κ α λά α π ο τό τε π ου ή τα ν ε π ικ ε φ α λ ή ς τ η ς ο μ ά δ α ς σ. Κ α τ ι ε τ ά ν Μ α ύ ρ ο ς , έ ν α π ο λ ύ κ α λ ό π α λ ικ ά ρ ι

νκ η γ ό ρ ο ς σ τη ν Κ α σ τ ο ρ ιά . Π α σ χ ά λ η ς Μ η τ ρ ό π ο υ λ ο ς ή ξερα α κ ό μ α ότι α π ό τ ο Κ ιλ κ ίς , κ α ι τ ο ύ ς α π α γ ό ρ ε υ σ ε . Σ τ ο σ τ α θ μ ό α υ τ ό , ε ίδ α μ ε

'' :α ν κ α ι δ η λ ω σ ί α ς α κ ό μ α κ α ι τ ο π ο ι ό ν - τ ο υ , κ α ι α υ τ ό τ ο α τ ιέ δ ε ιξ ε κ α ι μ η χ α ν έ ς κ α ι π ο λ λ ά β α γ ό ν ι α ε λ λ η ν ι κ ά , μ ε τ η ν ε π ιγ ρ α φ ή Σ . Ε . Κ . κ α ι

°"ο κ ί ν η μ ά -μ α ς , κ α ι σ τ ο κ ό μ μ α τ ο ν χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ σ ε κ α τ ά λ λ η λ α . Οχι λέγαμε: Ε , έρ μ η Ε λ λ ά δ α π ου σε μ ετα φ έρα νε.

υ'β α ι α , π ο υ τ ο υ ε ίχ ε ε μ π ι σ τ ο σ ύ ν η , α λ λ ά ε π η ρ έ α ζ ε α ρ κ ε τ ά , Κ α ι α φ ο ύ γ ί ν η κ ε η σ χ ε τ ικ ή α π ο σ υ μ φ ό ρ η σ η σ τ ις γ ρ α μ μ έ ς , ξ ε κ ι ν ή σ α μ ε

ι α τ α τ ό π ι σ τ ο κ ό σ μ ο μ ε χ α μ η λ ό π ο λ ι τ ι κ ό κ ρ ιτ ή ρ ι ο , κ α ι ή τ α ν κ α ι φ θ ά σ α μ ε σ τ ο ν τ ι ρ ώ τ ο -μ α ς π ε ρ ι ο ρ ι σ μ ό , τ ο β ρ α δ ά κ ι σ χ ε δ ό ν , σ τ η ν

ι Η τα φ ερ τζή ς γ ια ν α πείσει τ ο υ ς α φ ε λ ε ίς . Α κ ό μ α , α υ τ ό ς ή τ α ν κ α ι ο π ό λ η Ν ό β ι Σ ίβ α τ ς .

]Ψ)ριος α ίτ ι ο ς τ η ς δ η μ ι ο υ ρ γ ί α ς τ ο υ Ν . Ο . Φ , π ου τόσο π ο λ ύ το Η π ό λ η α υ τ ή α ρ ιθ μ ο ύ σ ε π ε ρ ίπ ο υ κ α τ ά τ η ν α φ ή γ η σ η τ ω ν

ι μ ε τα λ λ ε ύ τη κ ε κ α ι σ υ ν ε χ ίζε ι ν α τ ο ε κ μ ε τε λ λ ε ύ ε τα ι η Δ ε ξ ιά σ τ ο ν τό π ο α π ο μ ε ι ν ά ν τ ω ν κ α τ ο ί κ ω ν , π ε ρ ί τ ο υ ς 2 4 . 0 0 0 κ α τ ο ίκ ο υ ς α π ο Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς

' δ ι κ ό -μ α ς . Φ υ σ ι κ ά , η δ η μ ι ο υ ρ γ ί α τ ο υ Ν . Ο . Φ . π ο υ σ η μ α ί ν ε ι Ε Α Μ κ α ι λ ίγ ο υ ς Ο ύ γ γ ρ ο υ ς . Ε ί χ α ν μ ε ίν ε ι, ό μ ω ς , περί τ ις 4 .0 0 0 μ ε τ ά τ η

*>ϊη σ λ ά β ικ η γ λ ώ σ σ α , σ υ ν ε τ έ λ ε σ ε σ τ η δ ι ά λ υ σ η τ ω ν ε ν ό τ ι λ ω ν κ α ι τ ί μ ι ω ν φ υ γ ή -τ ο υ ς , δ ι ό τ ι α π ό κ ει π έρ α σ ε το κ έντρ ο τ ω ν Σ ο β ιε τ ικ ώ ν

α β ο μ α κ ε δ ο ν ικ ώ ν σ τ ο ιχ ε ίω ν , γ ίν η κ ε ,α π ο ό ,τ ι ε ίμ α ι σ ε θ έση ν α Σ τ ρ α τ ε υ μ ά τ ω ν γ ι α τ η δ ιά β α σ η τ ο υ
•ω ρ ίζω α π ο σ ο β α ρ ή μ ε λ έ τ η τ η ς κ α θ ο δ ή γ η σ η ς τ ο υ Κ ό μ μ α τ ο ς . Δ ι ό τ ι σ ’ Δ ού να β η , π ου η α π όστα ση από
«Bπ ό , π α ρ ά τη ν ε π ιμ ο ν ή το υ Μ η τ ρ ό φ σ κ ι π ο υ ή τ α ν Γ ρ α μ μ α τ έ α ς , δ ε ν κ ει, ή τ α ν π ε ρ ί τ α 5 0 χ ιλ .
τά χ θ η κ α ν σ ’ α υ τό το Ν ε σ τ ό ρ ιο κ α ι ά λ λ α χ ω ρ ιά α π ο τα

ισ τ α ν ο χ ώ ρ ια κ α ι α λ λ ο ύ , κ ο μ μ α τ ικ ή δ ο υ λ ε ιά δ ε ν έ κ α ν ε κ α ι

Κ α θ ο δ η γ ο ύ ντα ν α π ’ ε υ θ ε ία ς α π ό τ ο ν Γ ρ α μ . τ η ς Π . Ε . , σ ε π ε ρ ίλ η ψ η
Η Αφιξη του Ζαχαριάδη
ÿ in ô ç ή τ α ν ο Μ η τ ρ ό φ σ κ ι , π ο υ έ π α ι ξ ε α ι σ χ ρ ό ρ ό λ ο κ α ι σ τ η ν κ α τ ο χ ή κ α ι

ψ ίτ έ π ε ιτ α σ τ ο ν ε μ φ ύ λ ιο , κ ά ν ο ν τ α ς τ η ν π α ρ έ ν θ ε σ η α υ τ ή , δ ι ό τ ι θ α τ ο ν Μ ι α β δ ο μ ά δ α π ρ ιν τις 2 5 Μ α ρ τ ίο υ ,
φ ϋ να ντή σ ο υ μ ε κ α ι π α ρ α κ ά τ ω σ τ η ν α φ ή γ η σ ή -μ α ς ) . ε θ ν ικ ή γ ιο ρ τ ή , ε ί χ α ν α ρ χ ίσ ε ι

lif Του α π ά ντη σα , ότι άν θ έ λ ε ι ν α μ ε δ ε ι, α ς κ ά ν ε ι τ ο ν κόπο νά ρθει

π ρ ο ε τ ο ι μ α σ ί ε ς γ ια τον ε ο ρ τ α σ μ ό
τ η ς ε θ ν ι κ ή ς -μ α ς γ ιο ρ τ ή ς , μ ε
$’ώ ν α μ ε δ ει π ρ ά γ μ α π ο υ δ ε ν γ ίν η κ ε , γ ια τ ί γ ν ώ ρ ι ζ ε τι τ ο ν π ε ρ ίμ ε ν ε .

é τ ιρ ο κ υ ρ ή ξ ε ις , κ α ι μ ε τ ο ύ ς τ η λ ε β ό ε ς .

>1χουν περάσει από δω Έ λληνες... Α ν ά γ γ ε ιλ α ν τ ο τιρ ό γ ρ α μ μ α τη ς

γ ιο ρ τ ή ς , π ώ ς κ α ι π ο ύ θ α τ η ν
ύι Τ ο β ρ α δ ά κ ι , φ ύ γ α μ ε α π ό τ η Σ κ ό π ι α γ ι α τ ο Β ε λ ι γ ρ ά δ ι . Φ τά σα μ ε
γ ιο ρ τ ά σ ο υ μ ε , μ ά λ ισ τ α ε ίχ α μ ε κ α λέσει
^ εί σ χ ε δ ό ν τ ο π ρ ω ί . Ε κ ε ί μ α ς π α ρ έ λ α β α ν ο ι φ ίλ ο ι ο ι Σ έ ρ β ο ι , κ α ι α φ ο ύ

^ 'ϊ ς α π ο λ ύ μ α ν α ν κ α λ ά , μ α ς γ λ ύ τ ω σ α ν α π ο τ η ν ψ ε ί ρ α π ο υ ή τ α ν και τ ο υ ς σ . Σ έ ρ β ο υ ς κ α ι ι δ ι α ί τ ε ρ α τ ις α ρ χ έ ς , κ α ι α π ό τ α γ ύ ρ ω χ ω ρ ι ά ,

?:ιθ ο ν η , μ α ς τ ά ι σ α ν κ α λ ά , κ α ι τ η ν ά λ λ η μ έ ρ α τ ο β ρ α δ ά κ ι , φ θάσαμε τ ιρ ο έ δ ρ ο υ ς κ ο ι ν ο τ ή τ ω ν , κ α ι ά λ λ α σ τ ε λ έ χ η , τ ω ν ο ρ γ α ν ώ σ ε ω ν .

ϊ*ο Ν ό β ι Σ ά τ , π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α τ η ς α υ τ ό ν ο μ η ς π ε ρ ι ο χ ή ς τ η ς Η α ίθ ο υ σ α τ ο υ σ χ ο λ ε ί ο υ , π ο υ ή τ α ν σ τ ο κ έ ν τ ρ ο τ ο υ χ ω ρ ι ο ύ , ε ίχ ε

^ ϊϊβ α δ ίν α ς π α ρ α δ ο υ ν ά β ια ς π ό λ η ς κ α ι π ο λ ύ ε ξ ε λ ιγ μ έ ν η ς . Κ ό μ β ο ς κ α τ ά λ λ η λ α δ ι α κ ο σ μ η θ ε ί, κ α ι μ ε σ υ ν θ ή μ α τ α γ ια τ η ν ε θ ν ικ ή γ ιο ρ τ ή .

ΐ η ρ ο δ ρ ο μ ι κ ό ς γ ι α ό λ η σ χ ε δ ό ν τ η ν π ε ρ ιο χ ή , κ α ι η ο π ο ί α ε ί χ ε τ ιε ρ ιέ λ θ ε ι Π α ρ ά λ λ η λ α , ε ίχ ε ε τ ο ι μ ά σ ε ι η ο ρ γ ά ν ω σ η , κ α ι κ α τ ά λ λ η λ ο γ ε ύ μ α γ ια

η ν κ α τ ο χ ή τη ς Γ ιο υ γ κ ο σ λ α β ία ς κ α τ ά τ ο ν τ ιρ ώ το Π α γ κ ό σ μ ιο Π ό λ ε μ ο , τ ο υ ς ε π ισ ή μ ο υ ς .

ιβί α κ ό μ α υ φ ί σ τ α ν τ ο τ α ί χ ν η τ ο υ τ ω λ έ μ ο υ , α κ ό μ α κ α ι ρ ω σ ικ ά Ξ η μ έρ ω σ ε η 2 5 η Μ α ρ τ ίο υ . Ο ι τ η λ ε β ό ε ς φ ώ ν α ζ α ν έ ξ ω δ ιά φ ο ρ α

^ ο α τ ε ύ μ α τ α υ π ή ρ χ α ν . Μ έ ρ ο ς γ ι α ν α π α ρ α μ ε ί ν ο υ μ ε τ ο β ρ ά δ υ δ ε ν ε ίχ ε , σ υ ν θ ή μ α τ α , ο κ α ι ρ ό ς κ α λ ό ς , τ ο π ρ ω ί ε ίχ ε μ ι α ε λ α φ ρ ή σ υ ν ν ε φ ιά , α λ λ ά

rcr\ 41
 α ρ γ ό τ ε ρ α ξ ά π λ ω σ ε μ ι α λ ια κ ά δ α π ρ ω τ ο φ α ν ή . Κ α τ ά τ ις 1 0 η ώ ρ α τ ο
π ρ ω ί , τ ι λ ά κ ω σ α ν ά λ λ ε ς φ ω ν έ ς . Β ρ ι σ κ ό μ ε θ α μ ε μ ε ρ ικ ο ύ ς σ τ η ν π λ α τ ε ί α ,
ό τ α ν β λ έ π ο υ μ ε α π ό π ά ν ω ν α κ α τε β α ίν ο υ ν α υ τ ο κ ίν η τ α . Σ τ η ν α ρ χ ή
ν ο μ ί σ α μ ε , ή τ α ν ο ι κ α λ ε σ μ έ ν ο ι. Μ α β λ έ π ο υ μ ε τ ο π ρ ώ τ ο , ή τ α ν γ ε μ ά τ ο
Π ο λ ιτ ο φ ύ λ α κ ε ς , κ α ι κ ά π ο ιο ς τ η ς π α ρ έ α ς λ έ ε ι, μ ο υ φ α ίν ε τ α ι ε ί ν α ι ο
Τ ίτ ο ς . Κ α ι τ ο τ ε λ ε υ τ α ίο α υ τ ο κ ί ν η τ ο τ ο ίδ ιο . Ο μ ω ς , ε μ ε ίς , δ ε ν
β λ έ π α μ ε τ ίπ ο τ ε π ε ρ ί Τ ίτ ο , ο ύ τ ε χ α ιρ ε τ ισ τ ο ύ ρ ε ς , ο ύ τ ε τ ίπ ο τ ε . Τα
σ τ ε λ έ χ η -μ α ς μ έ σ α σ τ η ν α ίθ ο υ σ α , κ ο υ τ σ ό π ι ν α ν ό τ α ν ο Ζ α χ α ρ ι ά δ η ς
π η δ ώ ν τ α ς α π ό τ ο α υ τ ο κ ί ν η τ ο β ρ έ θ η κ ε μ έ σ α σ τ η ν α ίθ ο υ σ α , κ α ι α φ ο ύ
τ ο υ ς χ α ιρ έ τ ισ ε δ ε ν τ ο ν γ ν ώ ρ ι ζ α ν , κ α ι ο ύ τ ε ε ίχ ε ε ιδ ο π ο ιή σ ε ι ό τ ι θ ά
έρ θ ει. Τ ο υ ς ή ρ θ ε τ α μ π λ ά ς , ό τ α ν έ ν α ς π α λ ιό ς σ . τ ο ν γ ν ώ ρ ι σ ε , κ α ι
φ ώ ν α ξε, ο Ζ α χ α ρ ιά δ η ς . Δ ια δ ό θ η κ ε α σ τ ρ α π ια ία έ ξ ω ό τι ή ρθε ο
Ζ α χ α ρ ιά δ η ς . Τ ο τ ί γ ίν η κ ε , δ ε ν π ε ρ ιγ ρ ά φ ε τ α ι. Έ να ς π ά νω σ τον άλλο,
π α τ ε ί ς -μ ε π α τ ώ -σ ε , ο κ ό σ μ ο ς μ ε φ ω ν έ ς κ α ι μ ε σ π ρ ω ξ ί μ α τ α , έ τ ρ ε χ ε ν α
δει τ ο ν Α ρ χ η γ ό -τ ο υ . Α κ ό μ α κ ρ ε μ ά σ τ η κ α ν κ α ι σ τ α π α ρ ά θ υ ρ α ν α τ ο ν
δ ο υ ν κ α ι ν α τ ο ν κ α μ α ρ ώ σ ο υ ν . Κ α ι ε ίν α ι α λ ή θ ε ια , ό τ ι ό λ ο ι ν ο μ ί σ α μ ε
ό τ ι τ έ λ ε ι ω σ α ν π λ έ ο ν τ α μ α ρ τ ύ ρ ι α . Α μ έ σ ω ς , λ έ ε ι σ τ α σ τ ε λ έ χ η , ό τ ι θ έλ ει
ν α π ά ε ι σ τ α γ ρ α φ ε ία ν α κ ά ν ε ι δ ο υ λ ε ιά . Τ α τ ρ α π έ ζ ι α τ α π ε ρ ιφ ρ ό ν η σ ε .
Μ ό λ ι ς β γ ή κ ε έ ξ ω α π ο τ η ν α ίθ ο υ σ α , ο κ ό σ μ ο ς ό ρ μ η σ ε ν α τ ο ν σ η κ ώ σ ε ι
σ τ α χ έ ρ ια . Τ α δ έ σ τ ε λ έ χ η τ ο ν ε ί χ α ν κ υ κ λ ώ σ ε ι γ ια α σ φ ά λ ε ια , α λ λ ά
του ς έσ π ρω ξε και φ ώ να ξε σ το ν κ όσμ ο π ο υ π ή γ α ν ν α τ ο ν σ η κ ώ σ ο υ ν
σ τ α χ έ ρ ια . Π ο ι ο ς ο λ ό γ ο ς ν α μ ε σ η κ ώ σ ε τ ε σ τ α χ έ ρ ια ; Κ α ι ο κ ό σ μ ο ς
υ π ο χ ώ ρ η σ ε κ α ι π έ ρ α σ ε . Π ή γ ε σ τ α γ ρ α φ ε ία τ η ς ο μ ά δ α ς , κ α ι α π ό κ ει
' α φ ο ύ μ α ς χ α ιρ έ τ ισ ε , μ α ς είτιε σ τ ις 2 η ώ ρ α ν α β ρ ε θ ο ύ μ ε σ τ ο λ ε ιβ ά δ ι,
ό π ο υ είχε ο ρ ισ θ ε ί ο τ ό π ο ς σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ η ς . Μ ά λ ι σ τ α , έ π ε ιτ α μ ά θ α μ ε ,
ό τ ι τ ο υ ς έ κ α ν ε α υ σ τ η ρ έ ς π α ρ α τ η ρ ή σ ε ις , γ ια τ ο γ ε ύ μ α μ ε τ α κ ρ α σ ι ά κ α ι
τις μ π ύ ρ ε ς , ε ν ω ο κ ό σ μ ο ς , ή τ α ν ξ υ π ό λ υ τ ο ς κ α ι γ υ μ ν ό ς . Η α γ ω ν ία το υ
κ ό σμ ο υ κ ο ρ υ φ ώ νετα ι π ε ρ ιμ έ ν ο ν τ α ς , τ ϊ θ α ακούσουν. Ο ι σ υ ζ η τ ή σ ε ις
έ δ ι ν α ν κ α ι έ π α ι ρ ν α ν , γ ια ν α φ θ ά σ ει ο Α ρ χ η γ ό ς ω ς ε δ ώ κ ά τ ι τ ο σ ο β α ρ ό
θα σ υ μ β α ίν ε ι, δ ιό τ ι κ α ι τ α σ τ ε λ έ χ η δ ε ν ξ έ ρ α ν ε γ ια τ ο ν ε ρ χ ο μ ό -τ ο υ ,
ο ύ τ ε κ α ι τ ο σ κ ο π ό -τ ο υ . Ο κ ό σ μ ο ς ο ύ τ ε φ α ί κ ο ί τ α ζ ε ο ύ τ ε τ ίπ ο τ ε .
Έ τ ρ ε χ ε α π ό ν ω ρ ίς σ τ ο λ ε ιβ ά δ ι, κ α ι ο κ α θ έ ν α ς έ δ ιν ε τ η δ ι κ ή -τ ο υ λ ύ σ η .
Ο ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ι έ λ ε γ α ν . Π α ν τ α ψ έ μ α τ α , θα ε λ ε υ θ ε ρ ω θ ο ύ μ ε α π ό τ ο ύ ς
τυρά ννους.
Τ η ν ο ρ ισ μ έ ν η ώ ρ α κ α τ α φ θ ά ν ε ι σ υ ν ο δ ε υ ό μ ε ν ο ς α π ό τ α μ έ λ η τ ο υ
γ ρ α φ ε ίο υ τ η ς Κ . Ε . Ε ί χ ε σ τ η θ ε ί μ ι α σ α ν ε ίδ ο ς ε ξ έ δ ρ α , α ν έ β η κ α ν
επ ά ν ω , και ο Π ε ρ ικ λ ή ς μ α ς π α ρ ο υ σ ία σ ε τ ο ν Α ρ χ η γ ό . Τ ο τ ί γ ίν η κ ε
δ ε ν π ε ρ ιγ ρ ά φ ε τ α ι. Ό ρ θ ι ο ι ό λ ο ι φ ώ ν α ζ α ν , ν α μ α ς ζ ή σ ε ις Α ρ χ η γ έ , μ ε
τ ο ν Ζ α χ α ρ ι ά δ η μ τ ιρ ο ς , κ λ π .
Π α ί ρ ν ε ι τ ο λ ό γ ο ο Ζ α χ α ρ ι ά δ η ς , κ α ι α φ ο ύ μ ί λ η σ ε μ ε δ υ ό λ ό γ ι α γ ια
τ η ν ε θ ν ικ ή -μ α ς γ ιο ρ τ ή , π ο υ τ η ν π α ρ ο μ ο ί α σ ε μ ε τ ο υ ς α γ ώ ν ε ς τ ο υ Ε Α Μ
- Ε Λ Α Σ , κ α ι ε ίπ ε ό τ ι ε ί μ α σ τ ε σ υ ν ε χ ισ τ έ ς τ ο υ 2 1 , κ α ι μ ε τ ά ά ρ χ ι σ ε ν α
μ ιλ ά ε ι γ ια τ ο σ κ ο π ό -τ ο υ . Λ έ ε ι σ ε π ε ρ ίλ η ψ η : Ε ί σ θ ε έ ν α δ ι α λ ε χ τ ό
κ ο μ μ ά τ ι τ ο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ λ α ο ύ . Η κ α τ ά σ τ α σ η ό π ω ς ε ξ ε λ ίσ σ ε τ α ι σ τ η ν
Ε λ λ ά δ α , ίσ ω ς θα χ ρ ε ια σ θ ε ί ν α δ ώ σ ο υ μ ε κ ι ά λ λ ε ς θ υ σ ίε ς γ ια ν α
κ α τ α κ τ ή σ ο υ μ ε τη λ ε υ τ ε ρ ιά , γ ια τ η ν ο π ο ία τ ό σ α χ ρ ό ν ι α π α λ έ ψ α μ ε , κ α ι
τ ό σ ο α ίμ α χ ύ σ α μ ε . Το Ε Α Μ , που κ ά τω α π ό τη ν κ αθοδήγηση του
Κ Κ Ε τ ή ρ η σ ε ό λ ε ς τις υ π ο χ ρ ε ώ σ ε ις κ α ι τ ο υ ς ό ρ ο υ ς π ο υ ε ίχ ε β ά λ ε ι γ ι α
τ ο υ ς σ κ ο π ο ύ ς π ο υ ε π ε δ ίω κ ε , α φ ο ύ α π ε λ ε υ θ ε ρ ώ θ η κ ε η π α τ ρ ί δ α -μ α ς ,
ΛΗΜΗΤΡΗ
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ
«ΕΛ Ν ΤΑ Μ Π Λ »
Μ Υ Θ ΙΣ Τ Ο ΡΗ Μ Α
Δέκα χιλιάδες Αθηναίοι εξόριστοι στη
Δυτική Ερημο της Αίγυπτου πριν απο τριάντα πέντε χρόνια.
42
έ δ ω σ ε τ ο χ έρ ι σε ό λ ο υ ς τ ο υ ς α ν τ ι π ά λ ο υ ς -μ α ς , κ α ι ζ ή τ η σ ε ν α
π ρ ο σ φ ύ γ ο υ μ ε σ τ ο λ α ό γ ια ν α α π ο φ α ν θ ε ί α υ τ ό ς γ ι α τ η διακυβέρνησή
τ ο υ . Κ α ι α φ ο ύ μ ί λ η σ ε γ ια τ ά Δ ε κ ε μ β ρ ι α ν ά κ α ι τ η Β ά ρ κ ι ζ α , μ α ς
σ π ρ ώ χ ν ο υ ν λέει σ τ α ά κ ρα , π ο υ μ ε ις π ρ ο σ π α θ ο ύ μ ε ν α αποφ ύγουμε
π ά σ η θ υ σ ία , γ ι α τ ί α υ τ ό σ υ μ φ έ ρ ε ι τ ο λ α ό - μ α ς . Ο μ ω ς , α ν τ ε λ ικ ά
ε π ι μ έ ν ο υ ν σ τ ι ς α π ό ψ ε ι ς -τ ο υ ς , κ α ι θ έ λ ο υ ν ν α τ ι ς ε π ι β ά λ ο υ ν , θα τις
α ν τ ι μ ε τ ω π ί σ ο υ μ ε , μ ε τ α ί δ ια μ έ σ α π ο υ α υ τ ο ί θ έ λ ο υ ν ν α επιβληθούν.
Ε π ί σ η ς , σ α ς φ έ ρ ν ω τ ο υ ς χ α ι ρ ε τ ι σ μ ο ύ ς α π ό τ α α δ ε λ φ ά κ ό μ μ α τ α , με η
ο π ο ί α ή ρ θ α σ ε ε π α φ ή , κ α ι ό λ ο ι μ α ς δ ή λ ω σ α ν σ υ μ π α ρ ά σ τ α σ η , ιδιώτη
ο Σ τ ρ α τ ά ρ χ η ς Τ ί τ ο . Γ ι ’ α υ τ ό σ α ς κ α λ ώ , σ α ς π ο υ α π ο τ ε λ ε ί τ ε ένα
κ ο μ μ ά τ ι δ ια λ ε χ τ ό τ ο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ λ α ο ύ , ν ά ’σ τ ε π ά ν τ ο τ ε έ τ ο ιμ ο ι. Στο
ά κ ο υ σ μ α τη ς λ έ ξ η ς έ τ ο ιμ ο ι, δ ε ν π ε ρ ιγ ρ ά φ ε τα ι τι γ ίν η κ ε . Κ α π έλ α ,
χ ι τ ώ ν ι α , π ε τ ά γ ο ν τ α ν σ τ ο ν α έ ρ α , κ α ι μ ι α φ ω ν ή α ν τ ι χ ο ύ σ ε π έ ρ α μαη
« ε ίμ α σ τ ε έ τ ο ιμ ο ι, ε ίμ α σ τ ε έ τ ο ι μ ο ι » π ε τ ά χ τ η κ α ν π ο λ λ ο ί ν α το ν
σ η κ ώ σ ο υ ν σ τ α χ έ ρ ια . Τ ο υ ς έ δ ι ω ξ ε λ έ γ ο ν τ α ς , τ ί ε ί μ α ι ε γ ώ f i a να μι
σ η κ ώ σ ε τε σ τ α χ έ ρ ια ; Κ α ι α φ ο ύ μ α ς α π η ύ θ υ ν ε τ ο ν τε λ ε υ τ α ίο
χ α ιρ ε τ ισ μ ό , έφ υ γ ε γ ια τ ο Β ε λ ιγ ρ ά δ ι. Τ ό τ ε ο κ α θ έ ν α ς σ ιγ ά σ ιγ ά οε
π α ρ εο ύ λ ες, σ χ ο λ ία ζε το ζ ή τ η μ α , α ν ά λ ο γ α μ ε τ η δ ι κ ή -τ ο υ κρίση. Άλί
έ λ ε γ α ν ό τι γ ρ ή γ ο ρ α θα κ α τεβ ο ύ μ ε κ ά τω , ά λ λ ο ι π ά λ ι ό τι θα διορθωθεί
η κ α τ ά σ τ α σ η τ ο υ Μ π ο ύ λ κ ε ς . Α π ό ό λ α α υ τ ά , δ ε ν γ ίν η κ ε α μ έσω ς
α π ο λ ύ τ ω ς τ ίπ ο τ ε . Ε κ ε ίν ο π ο υ έ μ ε ιν ε α ν ε ξ ή γ η τ ο σ ε π ο λ λ ο ύ ς απο μ%
ε ν ώ π ε ρ ι μ έ ν α μ ε κ ά τ ι ν α γ ί ν ε ι, δ η λ α δ ή ν α κ α λ έ σ ε ι έ ν α Α χ τ ί φ
σ τ ε λ ε χ ώ ν , ν α δ ε ι τ ί γ ί ν ε τ α ι σ ’ α υ τ ή τ η ν ο ρ γ ά ν ω σ η , δ ι ό τ ι δ ε ν ήταν μ
τ υ χ α ία ο ρ γ ά ν ω σ η , α λ λ ά α π ο τ ε λ ο ύ ν τ α ν α π ο σ τε λ έ χ η π ο υ ή τ α ν ο
σκ ελετός το υ Δ . Σ . Ε . , α υ τ ό τ ο ν δ ιέ κ ρ ιν ε ο σ ε χ τ α ρ ισ μ ό ς , π ο υ μ ε
κ α ιν ο ύ ρ ια σ τ ε λ έ χ η δ ε ν ε ίχ ε ε μ π ισ τ ο σ ύ ν η . Έ πρεπε νά ’ν α ι κανείς μόι
π α λ ιό ς , α ς ή τ α ν κ α ι σ τ ο υ ρ ν ά ρ ι . Α υ τ ή η τ α χ τ ι κ ή ε π ι λ ο γ ή ς στελεχών,
μ α ς ο δ ή γ η σ ε ε κ ε ί π ο υ φ τ ά σ α μ ε κ α ι σ τ η ν κ α τ ο χ ή , μ α π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο m
ε μ φ ύ λ ιο π ο υ π α ρ α γ κ ω ν ί σ τ η κ α ν σ τ ε λ έ χ η ι κ α ν ά , κ α ι ά λ λ α
ε κ τ ε λ έ σ τ η κ α ν , ε π ε ιδ ή τ ο ή θ ε λ ε ο ά λ φ α ή ο β ή τ α π α λ ι ό σ τέλ εχ ος. Θα ,
φ έρ ω έ ν α ζ ω ν τ α ν ό π α ρ ά δ ε ιγ μ α . Σ τ η Γ ιά φ κ α τ ο υ Β ε λ ιγ ρ α δ ιο ύ ,
υ π ε ύ θ υ ν ο ς ε ίχ ε τ ο π ο θ ε τ η θ ε ί έ ν α ς , ο ο π ο ί ο ς ε ί χ ε π ρ ο δ ώ σ ε ι σ τ η ν κατη
μ ι ά ο λ ό κ λ η ρ η κ ο μ μ α τ ι κ ή ο ρ γ ά ν ω σ η , γ ι α μ ι α κ α ρ α β ά ν α μακαρόνια. 1
π ό σ τ ο α υ τ ό ή τ α ν π ο λ ύ σ ο β α ρ ό , δ ι ό τ ι α π ό κ ε ι π ε ρ ν ο ύ σ α ν ό λ α τα
σ τ ε λ έ χ η . Α υ τ ό ς σ ύ ν δ ε σ ε κ α ι τ ο ν Ζ α χ α ρ ι ά δ η μ ε τ ο ν Τ ί τ ο . Ε μ ε ίς ηον
τ ο ν γ ν ω ρ ί ζ α μ ε υ π ο δ ε ί ξ α μ ε σ τ η ν ο ρ γ ά ν ω σ η τ ο π ο ι ό ν - τ ο υ , ό μ ω ς , ποιό(
σ ε λ ο γ ά ρ ι α ζ ε , δ ι ό τ ι α υ τ ό ς σ κ έ π α ζ ε τ α α ν ο μ ή μ α τ α τ ω ν αφεντικών-m
Ή τ α ν κ α ι ά λ λ ο ι τ έ τ ο ι ο ι , π ο υ θ α τ ο υ ς δ ο ύ μ ε σ ε σ υ ν έ χ ε ι α παρακάτω.
Α υ τ ό έφ α γ ε τ ο Ζ α χ α ρ ιά δ η . Π α ρ ά τ η μ ό ρ φ ω σ ή -τ ο υ κ α ι τ η ν
α π ο φ α σ ι σ τ ι κ ό τ η τ ά -τ ο υ , ό μ ω ς , γ ύ ρ ω - τ ο υ δ ε ν σ χ η μ ά τ ι σ ε περιβάλλον μ ■
κ ο μ μ α τ ι κ ό κ ρ ι τ ή ρ ι ο α μ ε ρ ό λ η π τ ο , κ α ι ό χ ι μ ε ο ι κ ο γ ε ν ε ια κ ό τ η τ ε ς και
η μ ετέρους. Ε χ ω σ υ ζη τ ή σ ε ι π ο λ λ ά μ ε τ ο ν α ε ίμ ν η σ τ ο
σ. Π ο ρ φ υ ρ ο γ έ ν η σ τ η ν Π ρ ά γ α , ό τ α ν εκ εί μ α ς κ α τ α δ ίω κ α ν σ α ν *
Ζ α χ α ρ ια δ ικ ο ύ ς . Ο ι δ ιά φ ο ρ ο ι Υ φ α ν τ ή δ ε ς , μ ε τ ο ν σ . ε ν ζ ω ή Στρίγχο« 1
μ ε ά φ η σ α ν χ ω ρ ίς α ν α π η ρ ικ ή σ ύ ν τ α ξ η , ε ν ώ ε ί χ α σ π ά σ ε ι τ ο πόδι-μον
σ τ η ν δ ο υ λ ε ιά . Φ υ σ ικ ά , α υτό δ ε ν έ χ ε ι κ α μ ι ά σ η μ α σ ί α μ ε τ η ζω ή τον
Μ π ο ύ λ κ ε ς , α λ λ ά ο ρ ι σ μ έ ν α γ ε γ ο ν ό τ α ε ί ν α ι σ υ ν υ φ α σ μ έ ν α μ ε τη ν
μ ε τ έ π ε ιτ α ζ ω ή κ α ι χ ω ρ ίς ν α θ έλει κ α ν ε ίς , τ α α ν α φ έ ρ ε ι. ,
Π Ε ΤΡΟ Σ Σ Τ Α Μ Α Τ ΙΟ Γ : 'Ο ’ Αθάνατος (Διήγημα) — Ν ΙΚ Ο Σ Μ Ε ΛΕ ΤΙΟ Γ:
Τό πατσουλί (Διήγημα) — T . S. E L IO T : Είσαγωγή στή μετάφραση τής «’Ανά­
βασης» (Δοκίμιο - μετ. ’Αλέξανδρος Δαναός) — Μ ΑΝΟ ΛΗ Σ ΓΙΑ Κ Ο ΓΜ Α Κ Η Σ:
’Από τήν ποιητική συλλογή « ’Απελάτες στό Αιγαίο» (Ποίηση) — H E N R I M I­
CHAUX: Φωνή (Ποίηση - μετ. Μπετίνα Καμίτση) — Η Λ ΙΑ Σ Λ Α Γ ΙΟ Σ : Μέ
τόν τρόπο τοΟ Σάμουήλ Βέκετ (’Αφήγηση) — HARO LD P IN T E R : Νύχτα
(θεατρικό έργο - μετ. Π .Ε .) — E ZR A POUND: ’Επιτάφια (Ποίηση - μετ.
Στάθης Γεράκης) — ΑΑΕΞΗ Φ Ω ΚΑ : Ή εικοστή πέμπτη ραψωδία (Ποίηση)
— Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Α Ρ Ο Γ Σ ΙΑ Σ Η (έπιμέλεια Α. Φ.) — T E R R A N O STR A .
Τις πταίει; • Οι Σύλλογοι γονέων και

Από στόματος πρωθυπουργού δικάστηκε και καταδικάστηκε...

κηδεμόνων της 2ης ΓΕΜΕ
πραγματοποίησαν μια μεγάλη
ΧΡΟΝΙΚΟ *80
τρεις εις «θάνατον» ο Λουκιανός Κηλαηδόνης' η διαδικασία συνοπτι- συγκέντρωση στο Θέατρο γ ρ α μ μ α τα -τεχ ν ες ’81
. κή. Το γεγονός χαρακτηριστικό του πολιτικού ήθους της Δεξιάς, κα­ Γκλόρια στις 20 Δεκέμβρη. Το
θώς και της προχειρότητας της ηγεσίας-της, εικονίζει για άλλη μια φο­ λιγόλογο, αλλά διεισδυτικό-τους
ρά ένα γενικευμένο φαινόμενο. Α ντί να διερευνηθεί ένα πρόβλημα, αν­ ψήφισμα έγινε δεκτό με πλήρη
τί να αναρωτηθούν οι αρμόδιοι για τις ευθύνες-τους, αντί να αναζητη- άρνηση από την πλευρά της
κυβέρνησης που επιμένει στην
'θούν οι αιτίες, απλά προσωποποιούμε το πρόβλημα και... το ανάθεμα.
πολιτική της άρνησης κάθε
‘ Αλλοτε ήταν ο Βάρναλης, άλλοτε ο Ρίτσος, άλλοτε ο Θεοδωράκης. συζήτησης. Ίσ ω ς η
' Ονοματίζουμε κάθε φορά, για να ξορκίσουμε σχεδόν! κινητοποίηση των γονέων και
Το επίπεδο πρυ κινείται το είδος αυτής της συζήτησης θυμίζει καβγά των μαθητών να εξαναγκάσει
>που ξεσπά σε δρόμο και ξαφνικά κάποιος, δείχνοντας με το δάχτυλο μετά τις γιορτές τους αρμόδιους *«*
έναν περαστικό, λέει: Α υ τ ό ς φ τ α ί ε ι . Το καινούριο στοιχείο είναι να εγκαταλείψουν τη γραμμή
ότι αντί να ριχτούμε, όπως συνηθίζεται, όλοι στον περαστικό, κατα­ της αποτελμάτωσης της Μέσης
Εκπαίδευσης' της μετατροπής-
λάβαμε εγκαίρως την αυθαιρεσία και τα βάλαμε μ’ αυτόν που δαχτυ-
της σε χώρο πολιτικής
^λοδείχνει. Το πρόβλημα, όμως, παραμένει, καθώς και η πρακτική της πρόκλησης.
* απλούστευσης που περιέχει η επιλογή του Κηλαηδόνη. Γιατί δείχνει, ε- • Στο εργαστήρι «Βάμος»
^κτός των άλλων, πως η άσκηση κριτικής σε μια «τά ξη πραγμάτων», (Σινώπης 49, Ά γ . Θωμάς-
:::όπως αυτή που πραγματοποιεί ο Κηλαηδόνης, είναι αδύνατον — όσο Γουδί, τηλ. 77.83.079 και
^«πολιτισμένη κι ευγενική» Δεξιά να θέλουν ta ισχυριστούν ότι είναι — 770.70.66) η Ελένη
ÿva γίνει αντιληπτή. Φραντζεσκάκη εκθέτει τη
Είναι αδύνατον ν’ αποκτήσει η Δεξιά την ευαισθησία αυτών των δια­ ζωγραφική-της δουλειά πάνω σε • Το «Χρονικό ’80», η ετή­
κ ρ ίσ εω ν ' αδύνατον να διακρίνει τα... ψιλά (μας) γράμματα. ξύλο, κεραμίδι, κεραμεικό και σια έκδοση καταγραφής των
ύφασμα. Το θέμα-της είναι «Η καλλιτεχνικών και πνευματικών
Γυναίκα», ειδωμένη ως σύμβολο εκδηλώσεων της χρονιάς, έχει
Χρόνος και Χρήμα διαχρονικό. Μορφές γυναικών ήδη διανύσει μια δεκαετία συμ­
ρ Ο χρόνος μπορεί να είναι χρήμα με βάση τα κριτήρια των υπευθύνων στην εικόνιση της τραγικής- βολής στην πληροφόρηση του
τους υπόστασης. Η Εύα που σημερινού, αλλά και μελλοντι­
‘ της ελληνικής τηλεόρασης, αλλά το χρήμα δεν είναι σε θέση να θερα­
συμπλέκεται με τη μορφή της κού αναγνώστη. Φέτος, στον ί­
πεύσει τα τραύματα και τις παραμορφώσεις που επιφέρει η κακή χρή­ Παναγίας στη γέννα και
Ε διο τόμο, ενσωματώνεται και το
ση του χρόνου στο σώμα της νεοελληνικής γλώσσας. Σε αυτή τη νεο­
ζωντανό περιοδικό: «Γράμματα
ελληνική γλώσσα εσωκλείεται ο τρόπος με τον οποίο ο λαός-μας οι- - Τέχνες ’81», που αποτελεί
»*κειώνεται τον κόσμο και εκφράζει τον εαυτό-του ή το ήθος-του. προέκταση του «Χρονικού», ό­
>χ Τις μέρες αυτές η ελληνική τηλεόραση έχει αποδυθεί σε μια εναγώ­ που παρουσιάζονται ειδικά και
ν ι α προσπάθεια, για να πείσει τους τηλεθεατές πως λέγοντας «πέψι» επίκαιρα προβλήματα της
^πρέπει να πιούν «πέψι», ή πως, αν φορέσουν το τάδε άρωμα ,είναι σα πολιτιστικής-μας ζωής.
να πέφτουν με αλεξίπτωτο σε κάποιο εξωτικό δάσος κλπ. Με ελληνι­ Με συνολική κριτική αντιμε­
κά ισάξια σε ποιότητα με το επίπεδο του κάθε διαφημιστή, εισάγον- τώπιση όλων των μορφών της
τέχνης, πλούσιο φωτογραφικό υ­
ται, στο όνομα της «αξιοποίησης» του εκμεταλλεύσιμου τηλεοπτικού
λικό, δημοσιεύσεις ανέκδοτης
“ χρόνου, συναρτησιακές σχέσεις ανάμεσα σε διάφορα υλικά προϊόντα κατόπιν στη σταύρωση. Τα δουλειάς ποιητών καί πεζογρά-
πκαι σε υποτιθέμενες «α ξίες ζω ής» — σχέσεις, που, όταν υλοποιούνται συνδυαζόμενα κεφάλια των φων, το «Χρονικό» δίνει και πά­
ιπρακτικά, αποκρυσταλλώνονται σε πρότυπα συμπεριφοράς αλλόκο­ γυναικών, που διαιωνίζουν την λι το στίγμα του πολιτιστικού-
τ α και αποκρουστικά. οικογένεια, το απελευθερωτικό μας «γίγνεσθαι» και επιβεβαιώ­
Ίσ ω ς η τακτική των υπευθύνων της ελληνικής τηλεόρασης να συν­ περιστέρι, η καυστική ματιά νει την, ώς τώρα, γνώμη-μας
δ έ ε τα ι με τη σύνολη προετοιμασία για την επερχόμενη είσοδο της χώ- πάνω σ’ αυτό που ορίζεται ως για την αναγκαιότητα της
, οας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες. Μπορεί, όμως, να πρόκειται απλώς γυναίκα στην καθημερινή ζωή. ύπαρξής-του.
Μια δουλεία ενδιαφέρουσα και
fia. ανυποψίαστους ανθρώπους, που με τις επιλογές-τους παραβιάζουν
στην προβληματική-της, αλλά • Το Σάββατο, 8 του Γενάρη,
111>να ασύλληπτο για τη νοημοσύνη-τους μέτρο. Γεγονός, ένα και μονα­ και στην το συγκρότημα Μπάκτι Τζαζ
δ ικ ό , παραμένει η συνέχιση της ασυδοσίας, που έχει αυτή τη φορά σα εκτέλεσή-της. Παράλληλα, Κουιντέτ θα παίξει στο Θέατρο
δικαιολογία το «πνεύμα» τω ν χριστουγεννιάτικων και πρωτοχρονιάτι- μπορούμε να δούμε και τη Βρετάννια, στις 8.30 μ.μ.
I CCOVεορτών. γνωστή παραδοσιακή-της
δουλειά.
Ώ ς τις 10 του Γενάρη, 10-2 το
πρωί και 6-9.30 το βράδυ, κάθε
μέρα εκτός από Σάββατο
απόγευμα και Κυριακή.

• Απ’ την Εράτυρα, Κοζάνης

μας έφτασε ένα πολύ συμπαθη­
τικό περιοδικό «Τα χνάρια». Με
το 2ο τεύχος-τους φανερώνουν
προθέσεις διερεύνησης του
χώρου-τους, καθώς και διάθεση
για πολιτιστική δουλειά.
Με ενδιαφέρον διαβάσαμε την
έρευνα που πραγματοποίησε ο­
μάδα εργασίας του Πολιτιστι­
κού Συλλόγου-τους με θέμα:
«Δημοτικές Κομπανίες στην Ε­
ράτυρα».
Αξιες πρωτοβουλίες που ζη­
τούν μιμητές!
Πιανίστας είναι ο Gotz
Tangerding, μαθητής του G.
Russel, που σε πολύ μικρό
χρονικό διάστημα πέτυχε να
αποσπάσει τις καλύτερες
κριτικές του παγκόσμιου τύπου.
Τραγουδάει η Lisa Dawson,
ενώ μπασίστας είναι ο Urs
Hammerli, σαξοφωνίστας ο
Alan EU και ντράμερ ο Rudi
Roth.

43
 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Ή χοι από το Λευκό Πύργο
ΤΟΜ ΟΣ A Π Α Ν Α ΓΙΩ ΤΗ Σ Μ Α ΣΤΡΟ Α Η Μ Η ΤΡΗ Σ
■ ΕΠΟΣ ΔΙΓΕΝΗ Α Κ Ρ ΙΤ Α ■ ΚΡΗ ΤΙΚΗ Π Ο ΙΗ ΣΗ
■ ΔΗ Μ Ω ΔΗ Σ ΠΟΙΗΣΗ
ΤΟΜ ΟΣ Β Μ. Μ. Π Α Π Α Τ Ώ Α Ν Ν Ο Υ
■ Φ Α Ν Α ΡΙΩ ΤΕ Σ (Βηλαράς, Χριστόπουλος κλπ.)
■ Π ΡΟ ΣΟ Λ Ω Μ ΙΚ Ο Ι
■ Ε Π Τ Α Ν Η Σ ΙΑ Κ Η ΣΧ Ο Α Η (Σολωμός, Κάλβος κ.λ.π.)
ΤΟΜ ΟΣΓ Μ. Μ ΕΡΑ Κ Λ Η Σ
■ Α Ν Α Ζ Η Τ Η Σ Ε ΙΣ (Ζαλοκώστας,
Παράσχος, Σοΰτσος κ.λ.π.)
■ ΕΠ Ο Χ Η Ε Θ Ν ΙΚ Ω Ν Π Ρ Ο Σ Α Ν Α Τ Ο Λ ΙΣ Μ Ω Ν
1. «Τόσκα» στη Θεσσαλονίκη
(Παλαμάς, Έφταλιώτης, Πορφύρας, κ.λ.π.) Την Όπερα Θεσσαλονίκης,
■ ΕΠΑΦ Η ΜΕ ΤΟ ΒΟΡΡΑ παράρτημα του Κρατικού Θεά­
■ ΟΙ ΣΑΤΙΡΙΚΟ Ι ΚΑΙ ΟΙ ΕΠ ΙΓΟ Ν Ο Ι τρου Βορείου Ελλάδος που άρχι­
σε να λειτουργεί τον Ιανουάριο
του 1978, η νέα διοίκηση του ορ­
ΤΟΜ ΟΣ Δ ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΕΡΓΙΟΠΟΥΛΟΣ γανισμού έχει κάθε διάθεση όχι
■ Ν Ε Ο Α ΙΜ Α ΣΤ Η Ν Π Α ΡΑ Δ Ο ΣΗ (Μελαχρινός, μόνο να διατηρήσει, αλλά και να
Σικελιανός, Βάρναλης, Αύγέρης, Καζαντζάκης) βοηθήσει να προκόψει ακόμη πε­
■ Α Λ Ε Ξ Α Ν Δ Ρ ΙΝ Ο Σ Κ Υ Κ Λ Ο Σ (Καβάφης, Μάγνης, ρισσότερο: όχι απλώς σε πλήρη
ομοψυχία με το φιλόμουσο κοινό
Άλιθέρσης, κ.λ.π.)
της συμπρωτεύουσας, αλλά με ό­
■ ΤΕ Λ ΕΥΤΑ ΙΕΣ Α Ν Α Ν Ε Ω Σ Ε ΙΣ (Φιλύρας, Λαπαθιώτης, λη τη διάθεση να ξεπεράσει τις
Ούράνης, Καρυωτάκης, “Αγρας, Πολυδούρη, κ.λ.π.) προσδοκίες-του. Το κοινό αυτό
■ ΕΝ ΔΙΑΜ ΕΣΟ Ι Κ ΑΙ ΕΠ ΙΓΟ Ν Ο Ι (Καββαδίας κ.λ.π) εξάντλησε στο άψε - σβήσε όλα
τα εισιτήρια των πέντε παραστά­
σεων της Τόσκας, πέμπτου κατά
ΤΟΜΟΣ Ε A Λ ΕΞ. Α ΡΓΥΡΙΟΥ
σειρά έργου (μετά το «Φιντέλιο»,
■ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΙ Π ΟΙΗ ΤΕΣ Τ Ο Υ Μ Ε Σ Ο Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ το «Μαγικό Αυλό», τον «Οθέλ-
(Παπατσώνης, Δρίβας, Ντόρος, Ράντος, Σεφέρης, λο» και τη «Ν όρμα») που ανεβά­
Σαραντάρης, ’Εμπειρικός, Βρεττάκος, ζει η λυρική σκηνή του Βορρά.
Μιας διδασκαλίας χαμηλού κό­
Έλύτης, Ρίτσος κ.λ.π.) στους που, παρά τις μύριες δυ­
ΤΟΜΟΣ ΣΤ ΑΛΕΞ. Α ΡΓΥΡΙΟΥ σκολίες της υλοποίησής-της, μας
■ ΠΡΩΤΗ Μ Ε Τ Α Π Ο Λ Ε Μ ΙΚ Η Γ Ε Ν ΙΑ έδωσε την πιο χεροπιαστή από­
δειξη του πόσο εφικτά και ρεαλι­
(Δημάκης, Δικταίος, Παπαδίτσας, Κακναβάτος κ.λ.π.) στικά είναι τα όσα, (στα 21 χρό­
νια της όποιας κριτικής)
ΤΟΜΟΣ Ζ ΑΛΕΞ. Α ΡΓΥΡΙΟΥ πορείας-μας ζητούμε για το λυρι­
■ ΔΕΥΤΕΡΗ Μ Ε Τ Α Π Ο Λ Ε Μ ΙΚ Η Γ Ε Ν ΙΑ κό θέατρο της Αθήνας.
(Χριστιανόπουλος, Δημουλά, Άσλάνογλου κ.λ.π.) Το κυριότερο δίδαγμα από την
τόσο παρήγορη εμπειρία της πα­
ρακολούθησης αυτής της διδα­
σκαλίας ήταν η θαυμαστή από­
δοση των τοπικών δυνάμεων και
παραγόντων κάτω από καθοδη­
γήσεις έμπειρες, σώφρονες, ευαί­
σθητες και καλλιτεχνικά έντι­
μες: ανέκαθεν πιστεύαμε ότι συ­
στηματική δουλειά με καλούς
και σοβαρούς δασκάλους που να
πονάνε την τέχνη χρειάζονται οι
μουσικές-μας δυνάμεις για να
ορθοποδήσουν. Και πρώτα πρώ­
τα η ορχήστρα, με επικεφαλής
τον Αλέξανδρο Συμεωνίδη. Ή ­
ταν η ίδια αυτή Κρατική Ορχή­
στρα Θεσσαλονίκης (Κ.Ο.Θ.)
που το Σεπτέμβριο οι κάθε λογής
παρεκτροπές-της από το σωστό
τονικό ύψος λίγο είχε λείψει να
μας τρέψουν σε φυγή από το Η-
ρώδειο; (Βλ. κριτική-μας, «Α Ν ­
Τ Ι», τχ. 164 της 7.11.80, σελ. 44).
Κι, όμως, οι μουσικοί αυτοί που,
Τιμή κάθε τόμου 1500 δρχ. επιπλέον, αγνοούσαν το έργο (α­
φού είναι μουσικοί συμφωνικής
Ε Κ \ Ο Σ Ε ΙΣ Σ Ο Κ Ο Λ Η Γραβιάς 10-12 τηλ. 3605-520 ορχήστρας και όχι ορχήστρας ό­
περας), μέσα σ'ελάχιστες δοκι­
μές έκαμαν θαύματα μ' ένα μαέ­
44
Γιώργος Λαντσάκος
στρο που πήγε τέλεια προετοιμα­
σμένος, έχοντας καταβροχθίσει
και αφομοιώσει την παρτιτούρα,
ώς την έσχατη λεπτομέρειά-της.
Ένας ένας οι φθόγγοι, ώς τον πιο
«απαρατήρητο», όχι απλώς α-
κούγονταν καθαρά, αλλά ζού-
σαν, εκφράζονταν με τη μεγαλύ­
τερη απλότητα κι ενάργεια, ενώ
οι φράσεις ξετυλίγονταν σμιλεμέ-
νες μ’ εξαιρετική πλαστικότητα
σε μια ανάλαφρη κι ανάερη δυνα­
μική: λίγες φορές στον τόπο-μας
έχουμε ακούσει ορχήστρα όπε­
ρας να συνοδεύει και να π λαισιώ ­
νει με τόση αβρότητα τις φωνές.
Η θαυμάσια ενορχήσρωση του
Πουτσίνι, ζωντανεμένη μες στο
χώρο με θαυμαστή αναγλυφικό-
τητα από μια ορχήστρα που είχε
ξαναβρεί σ ’ ένα υπολογίσιμο πο­
σοστό την ικανότητά-της για η-
χόχρωμα ακουγόταν σα Ραβέλ.
Βέβαια, σε μια κάπως σχολαστι­
κή ιεράρχηση τω ν δυο αυτών α­
ξιών, διαισθανόμαστε ότι ο άξιος
μαέστρος έδινε ανεπαίσθητα με­
γαλύτερη σημαδία στο καθαρά
μουσικό μάλλον, παρά στο δρα­
ματικό στοιχείο, μ’ όλο που πολύ
λίγες φορές έχομε ακούσει με με
γαλύτερη εσωτερικότητα τις
θείες μελωδίες της γ' πράξης.
Ανάλογα, ισχύουν και για τη
χορωδία που όσο κι αν το μέρος-
της είναι σχετικά μικρό, περιέχει
δυσκολίες κάθε άλλο παρά ευκα­
ταφρόνητες — ιδίως στην α' πρά­
ξη» Και εδώ η Έλλη Ν ικ ο λ α ΐδ η έ­
καμε σωστά θαύματα ηχητικής
καθαρότητας, τονικής ακρίβειας
στα πιο επικίνδυνα σημεία και
μουσικά άνετης εκφοράς, με
τους τοπικούς χορωδούς. Α νά λο­
γα λειτούργησαν και οι Θεσσα-
λονικείς που υποδύθηκαν τους
δευτερεύοντες ρόλους — μερικοί
απ’ αυτούς αγνοί ερασιτέχνες με
την ευγενικότερη σημασία της
λέξης: Αχιλλέας Τσάνταλος (Α-
ντζελότι), Δημ. Π α π α γεω ρ γίο υ
(εκκλησάρης), Χαράλ. Α ντω νιά -
δης (αστυνομικός Σπολέτα),
Στέργιος Θεοδωρόπουλος (εκεί­
νος υποδυόταν το Sciarrone),
Πολύχρονης Νότας (δ εσ μ ο φ ύ λ α ­
κας) και Αμαλία Π α π α δ ο π ο ύ λ ο υ
(βοσκόπουλο).
Ή τα ν θαύμα το ότι συνυπήρ­
ξαν αρμονικά και πέτυχαν μια ο­
μοιογένεια φωνητικού και τρα-
γουδιστικού ύφους με λυρικούς-
μας καλλιτέχνες, περίσσεια κα­
ταξιωμένους και στον τόπο-μας
και, κυρίως σε μεγάλα λυρικά θέ­
ατρα του εξωτερικού, φορείς
μιας συγχρονισμένης, πνευματι-
κότερης αντίληψης για το λυρικό
θέατρο, που δίνει στην άρθρωση
του λόγου και στη υποκριτική τό-
ση σημασία όση και στη μουσι­
κή. Τί άλλο να’ πούμε για μια Αν­
τιγόνη Σγούρδα (Φ λ ό ρ ι α Τ ό σ κ α >
 — η άριά-της Vissi d ’ arte, vissi
of’ amore «Ζούσα με την τέχνη,
ζούσα με τον έρω τα» ήταν πραγ­
ματικός μονόλογος), για ένα Θά-
νο Πετράκη (Μάριο Καβαραν-
τόσσι) και για ένα Λούη Μάνικά,
που μπόρεσε να δώσει ακόμη και
κάποιες πινελιές ανθρωπιάς στο
θηριώδη Σκάρπια, πέρα από το
να τους ευχαριστήσουμε για την
; ευφορία που μας χάρισαν;
■ s Τελευταία, αλλά διόλου έσχα­
τη, η σκηνοθεσιά του Σπόρου
■ Ευαγγελάτου, λειτουργικότατη,
μας φάνηκε, ότι σε γενικές γραμ-
ί μές ακολουθούσε εκείνη των Α ­
ν θηνών, εδώ και μερικά χρόνια:
:<άν δε σφάλλουμε, νομίζουμε ότι
·. είχε κάπως απαλύνει την προβο-
λή του πολιτικού στοιχείου στην
;< α' πράξη — από τα μεγαλύτερα
«ατού» της αθηναϊκής διδασκα-
: λίας. Γιατί, όμως, γέμισε το γρα-
r φείο του Σκάρπια με κεριά, με
χ· τόσα κεριά; Η καημένη η κυρία
Ί Σγούρδα χρειάστηκε να σβήσει
r. καμιά ντουζίνα, με φυσήματα α­
χ- ναπόφεκτα ηχηρά (ούτε τούρτα
ί-γενεθλίων να ήταν!) ενώ και η ί-
(τ δια και ο κ. Συμεωνίδης στην ορ-
d'.·.χήστρα θα πρέπει να πέρασαν ά-
, σχήμα χτυποκάρδια, επειδή με­
τρικά δεν έσβηναν με το πρώτο.
;·. Ας είναι. Ό ,τι ακριβώς χρειάζο­
νταν το έργο τα σκηνικά και τα
^ κοστούμια του Νίκου Πετρόπου-
..λου. Πιστή αναπαράσταση μιας
εποχής. Επί πλέον, η σύλληψη
του γραφείου του Σκάρπια, στη
ν,β' πράξη, έδινε έντονη τη αίσθη-
ση της «φωλιάς» του θεριού. Τε-
;; λειώνουμε μ’ ένα εύσημο ευπρέ-
“ πειας στο κοινό της Θεσσαλονί­
κ η ς : παρακολούθησε την παρά­
σ τ α σ η σιωπηλό, αντίθετα από
-• μερικούς θαμώνες τω ν αθηναϊ-
ι!Γ;κών «Ολυμπίων», που πριν από
Κιντην παράσταση λες και κατανα-
®λίσκουν τόννους... γλιστρίδας,
°1 ;1με αποτέλεσμα να θέλουν τουλά­
χ ι σ τ ο ν φίμωτρο. Και χειροκρότη-
ι-'σε με την ψυχή-του στο τέλος, α-
ιοί-φού είδε όλη την παράσταση.
»"(Θέατρο Μεγάρου Εταιρίας Μα-
οο'κεδονικών Σπουδών, Σάββατο
Ια» 15.11.80. «Π ρώ τη » 13.11.80).
»' 2. Άλκης Μπαλτάς στην Κ.Ο.Θ.
; ·■ Μείναμε στη Θεσσαλονίκη δύο
»' ακόμη μέρες για ν’ ακούσουμε το
StVéo μαέστρο και συνθέτη Ά λ κ η
ΐκ'Μπαλτά (γ. 1948), να διευθύνει
ο*την Κ.Ο.Θ. Κι άξιζε τον κόπο:
<αλομελετημένη, αβίαστη και
(»τλαστική η κινησεολογία-του α-
(ηΐτοδείχτηκε περίσσεια ικανή να
it μεταμορφώνει την ίδια πάντα ορ­
χ ή σ τρ α , αλλά και να μεταμορ­
φ ώ ν ε τα ι - προσαρμόζεται η ίδια,
ρι ΐε αξιοσημείωτη ευστοχία, στις
αΑπαιτήσεις έργων τόσο διαφορε­
τ ι κ ώ ν μεταξύ-τους, όσο το Ρέκ­
βιεμ. με φωτισμούς (έτσι θ’ αποδί-
1ι’ίαμε το Requiem en lumière,
να"976, παγκόσμια «π ρώ τη» στη
^»Θεσσαλονίκη) του Βερολινέζου
ιΐΐή'.αθητή του Μ εσσιά ν Βόλ­
ια|ΐ|!»γκανγκ Κλίντ (Klint, γ. 1941), η
αI1 ’
ανεπανάληπτης εφηβικότητας
«Μ πυρλέσκ» (1885 - 86) για πιά­
νο και ορχήστρα του Ρίχαρντ
Στράους και η «Γαλάζια Ραψω­
δία» (1924) τουΓκέρσούιν: πρω­
τοποριακό κιαροσκούρο σύμμει­
κτων ηχοχρωμάτων με μακρό-
t σύρτες «διαστρώσεις» το πρώτο,
μεταρομαντισμός το δεύτερο,
συμφωνική τζα ζ το τρίτο, συνα-
ποτελούσαν ένα πρότυπο, ενδια­
φέρον πρόγραμμα, μακρυά από
τις θλιβερές πεπατημένες (εισα­
γωγή, κοντσέρτο, συμφωνία...)
των ηρωδιακών εμφανίσεων* της
ΚΟΘ.
Και στα τρία έργα η ορχήστρα
έπαιζε συντονισμένα, καθαρά, με
τις διάφορες ομάδες οργάνων σε
ευδιάκριτα ηχητικά επίπεδα. Τα
κορυφώματα της δυναμικής από
έργο σε έργο ήταν αξιολογημένα
με περίσσεια προσοχή κι ευαι­
σθησία, ενώ ένα άψογα ελεγμένο
ρυθμικό νεύρο αρχιτεκτόνησε
άρτια και τα τρία έργα. Ξανά εί­
χαμε την εντύπωση μιας άλλης
ορχήστρας! Η ψυχική ευφορία
που μας μετέδιδε ο νέος μαέ­
στρος και η έκδηλη προσπάθεια
της ορχήστρας ν’ ανταποκριθεί
σ ’ ό,τι ζητούσαν ο ίδιος και τα
έργα, μας έκανε να ξεχνούμε τις
(αραιότατες) υπομνήσεις κά­
ποιων τεχνικών-της ελλείψεων ή
ακόμη και τη ρυθμική σπαστικό-
τητα του σολίστ Αμερικανού πια­
νίστα Τζέφρεϋ Ρόμπινς παρά την
άψογη δακτυλική τεχνική και
τον ωραίο ήχο ισοπέδωσε και τον
Στράους και το Γκέρσουϊν, ανά­
γοντας και τους δυο στα μέτρα ε­
νός ψυχρονευρωτικά παιγμένου
Λίστ. Οι ίδιες φράσεις ωραία
τραγουδημένες ή με ρυθμική ευ­
φράδεια παιγμένες από την ορχή­
στρα, ακοϋγονταν περίπου σαν...
τριγμός οδόντων από το πιάνο!
Με περισσότερο χρόνο δοκι­
μών θα είχαμε ασφαλώς το ίδιο
αγαθά αποτελέσματα και στη
σπάνια (δυστυχώς!) ακουόμενη
«Βοημική Σουίτα», σε ρε μειζ.,
έργο 39 (1879 ο κατάλογος έργων
του συνθέτη, στη μεγάλη μουσι­
κή εγκυκλοπαίδεια MGG, την α­
ναφέρει, όμως, ως «Τσεχική
Σουίτα» Tscheechische) του
Ντβόρζακ, φολκλορικής έμπνευ­
σης μελωδικό νάμα. Κουρασμέ­
νη, θαρρείς, από την προσπάθεια
να βγάλει τρία έργα ασφαλώς δυ­
σκολότερα απ’ εκείνα που συνή­
θως παίζει, η ορχήστρα δεν αντα-
ποκρίθηκε. στις προτροπές του
νέου μαέστρου, τόσο' τεχνικά ό­
σο και εκφραστικά. Τέλος, ένα
απλό εγκώμιο, αξίζει το έργο του
Κλιντ, πιθανότατα το πιο «προ­
χωρημένων» τάσεων που έπαιξε
ποτέ η ΚΟΘ: ήταν απλό, μορφι­
κά σαφές, κομψό, δίχως έντονες
υπομνήσεις άλλων γραφών και,
κυρίως, λακωνικό και περιε­
κτικό.)Μέγαρο Εταιρείας Μακε­
δονικών Σπουδών, Δευτέρα,
17.11.1980).
...και η αθηναϊκή μουσική ζωή
1. Έ να μεξικανικό μπαλλέτο
Με την προσπάθειά-της για
την προβολή ελληνικών πολιτι­
στικών αξιών και το ευρύ φάσμα
παραδοσιακών και σύγχρονων
μορφών τέχνης, που παρουσίασε
η Έκφραση ’79-’80, το φεστιβάλ
που διοργάνωσε πέρσι, σε χρόνο
μηδέν, το υπουργείο Πολιτισμού
για να τονώσει τη χειμερινή καλ­
λιτεχνική κίνηση, δημιούργησε
ωραίες ελπίδες για το μέλλον. Αι­
σιόδοξα χαιρετίζομε, λοιπόν,και
τη φετινή-του έναρξη — ας όψε-
ται η φτώχεια της Αθήνας σε αί­
θουσες! — στο Δημοτικό Πει­
ραιώς: που σημαίνει ότι οι
προσφορές-του μοιραία θα είναι
προσιτότερες στο κοινό των νο­
τίων προαστίων και συνοικιών...
Πρώτη από τις εκδηλώόεις της
φετινής Έκφρασης που σχολιά­
ζουμε είναι το αφιερωμένο στο
σύγχρονο χορό Εθνικό Μπαλλέ­
το του Μεξικού, με εμψυχώτρια
τη χορογράφο κ. Γκιλερμίνα
Μπράβο. (Δικές-της οι χορογρα­
φίες, εκτός άλλης αναφοράς).
Μας παρουσιάστηκε σα σχημα­
τισμό «δωματίου» θα λέγαμε: μια
δεκαπεντάδα καλλίκορμοι χο­
ρευτές και χορεύτριες που, έχο­
ντας ξεπεράσει όλα τα προβλή­
ματα τεχνικής, αφιερώνουν τη
δεξιοτεχνία και τις ευαισθησίες-
τους στην ερμηνεία χορογραφι­
κών «κειμένων» σε μια ενδιαφέ­
ρουσα «γραφή» — ευφυά συνι-
σταμένη πολλών νεότερων ιδιω­
μάτων, από τον εκφραστικό χο­
ρό, στη Μάρθα Γκράχαμ, στο
Μπεζάρ, ώς κι αυτόν τον Μερς
Κάννινγκαμ. Όμως, δε μας κέρ­
δισαν μόνον οι χορογραφίες και
η ερμηνεία-τους, αλλά κυρίως, η
ευαίσθητη σχέση-τους με τη μου­
σική. Θεωρώντας θλιβερά δεδο­
μένη την αναισθησία στον έντε­
χνο ήχο τουλάχιστον των 90%
των απανταχού της γης χορογρά-
φων, είχαμε κάθε λόγο ν' ανησυ­
χούμε από τα ονόματα των συν­
θετών που τα έργα-τους κάλυ­
πταν μουσικά τους διαφόρους
«αριθμούς» του προγράμματος:
Μάλερ (ξέρουμε δα πώς έσπασε
τα μούτρα-του πάνω στη μου-
σική-του ένας Μπεζάρ!), Μπαχ,
Μπέριο, Ξενάκης, Λούκας Φος.
Ομως, στους εναρκτήριους
Ή ρω ες η κ. Μπράβο είχε την
ευαισθησία να διαλέξει σα μουσι­
κή το συνεχές δραματικό ανέβα-
σμα του α' μέρους της 6ης Συμ­
φωνίας του Μάλερ, πάνω σ ’ ένα
έμμονο εμβατηριακό ρυθμό που
όχι μόνο ενήργησε σαν καταλύ-
της ανάλογης κινησεολογικής έ­
ξαρσης αλλά και φαινόταν να
την οδηγεί όπου ήθελε, σα μαγνή­
της. Στο Χορό για έναν έφηβο, το
μεταφυσικό πλάτος του Πρε­
λούντιου από τη Σουίτα σε ρε ελ.
για σόλο βιολοντσέλο, του
Μπαχ, ερμηνευμένη από τον Κα-
ζάλς, ταυτίστηκε με την υπαρ­
ξιακή αγωνία ενός Νάρκισσου
που λες κι αναζητά τον αέναα α­
σύλληπτο ΚΙ αιώνιο, αστρικό
εαυτό-του. (Πολύ λιγότερο επιτυ­
χημένη η Λέαινα-Κυνηγός, πάνω
στη Σουίτα σε ντο. ελ., πάντα
για σόλο βιολοντσέλο, του
Μπαχ: εδώ, σε πλήρη αποσχέτι-
ση με το συνθέτη, απλώς χαρή-
καμε την αισθησιακή ομορφιά
της Αντόνια Κιρόζ που χόρευε με
την πλούσια πυρόξανθη κομή­
της). Στη Συνέχεια, (χορογρ.
Χαΐμ Μπλανκ), πάνω σε μια Σο­
νάτα (όπως τουλάχιστον μας εί­
παν) για βιολί, βιόλα και τσέλο,
του Μπέριο, ο χορόςενέργησε
σχεδόν σαν... προαγωγός μιας
συναρπαστικής, παρά τη μακρη-
γορία-της, μουσικής με «γευστι­
κότατες» διαφωνίες, δουλεμένες
σε φίνα αραβουργήματα. Τα στυ­
γνά, ασκητικά, ασεξουαλικά
σχεδόν «Πιθοπρακτά», από τις
πιο ενδιαφέρουσες συλλήψεις του
Ξενάκη, πυροδότησαν περιέρ­
γως, μια έξαρση χορογραφικού ε­
ρωτισμού στο Acuamarintima
(χορογρ. Φεδερίκο Κάστρο). Και
το «Παράδειγμα» του Αμερικα­
νού συνθέτη Λούκας Φοςς, όργιο
συμμετρικών ρυθμών, φωνηματι-
κού λόγου και μοντέρνων ηχο­
χρωμάτων με αναφορές στον κό­
σμο του ροκ, ήταν άμεση πρό­
κληση για μια χορογραφική ερ­
μηνεία, όπως εκείνη του Επίκεν­
τρου. Διαμάντι της προσφοράς
του μεξικάνικου συγκροτήμα­
τος, από τις ωραιότερες χορο­
γραφικές συλλήψεις που έχομε
δει τα τελευταία χρόνια, η Μελέ­
45
τη αρ. 4 ή θρήνος για ένα τραγικό
γεγονός. Και πρώτα σα «μοντάζ»
μουσικής: τα σπαραχτικά μελί­
σματα ενός ανταλουσιάνικου
«κάντε χόντο», ένας έμμονος ρο-
λισμός τυμπάνου και μια φανφά­
ρα πλαισιώνουν ηχητικά ένα λα-
τινοαμερικάνικο ή μεσογειακό έ­
ρωτα, εσταυρωμένο από τους
σχεδόν σιδηρόφραχτους λεγεω­
νάριους κάποιας σύγχρονης
στρατιωτικής δικτατορίας. Η ό­
λη σύλληψη έχει ένα ήθος που έ­
φερε στο νου-μας κάποιες εικό­
νες από την ταινία «Κε βίβα Μέ-
χικο» του μεγάλου Αϊζενστάιν.
Εύγε στους πρωταγωνιστές Χοσέ
Λουίς Αλβάρες και Αντόνια Κι-
ρόζ καθώς και στο σχεδιαστή
Γκιλέρμο Μπάρκλεϋ στον οποίο
νομιμοποιούμαστε ν’ αποδώσου­
με τα ενδιαφέροντα κοστούμια
(Δημοτικό Πειραιώς, 27.11.80,
«πρώτη», 25.11.1980).
2. Κουιντέτο Γκυ Τουβρόν
Μετά μακρά διάλειψη ιδιαίτε­
ρα αισθητή, το Γαλλικό Ινστιτού­
το επανέλαβε τις αξιόλογες
συναυλίες-του με το Κουϊντέτο
Χάλκινων Guy Touvron: 2 τρο­
μπέτες, ένα κόρνο, ένα τρομπόνι
και μια τούμπα, πρώτα βραβεία
του παρισινού, κυρίως, αλλά και
άλλων γαλλικών ωδείων, που κά­
ποτε συναντήθηκαν στην Ορχή­
στρα της Λυών, τεκμηρίωσαν
την ακατάλυτη περιωπή της μου­
σικής παιδείας της αιώνιας Γαλ­
λίας σε μια συναυλία που νιώθου­
με τον πειρασμό να τοποθετή­
σουμε ανάμεσα στις πέντε ω­
ραιότερες του αθηναϊκού μουσι­
κού 1980. Ιδανική συγγυμνασία
μιας υπερβατικής δεξιοτεχνίας
(άξιας της ωραιότερης γαλλικής
ωδειακής παράδοσης) με μια
ευαισθησία άξια να πετυχαίνει τις
πιο απίθανες μεταστοιχειώσεις
του ήχου, του χρώματος, της μα-
τιέρας και της λάμψης-του. Ό λ ’
αυτά με μια κατακάθαρη ανά­
γνωση: αν υπήρχε μουσική στε­
νογραφία θα καταγράφαμε τις
παρτιτούρες σ’ όλες-τους τις λε­
πτομέρειες, ενώ έπαιζαν. Και τί
αίσθηση του ύφους της μουσικής!
Στις πέντε Σονάτες του Άγγλου
Άντονυ Χόλμπορν (περ. 1550-
1603), τα χάλκινα τραγουδούσαν
εσ ω τερ ικ ότα τα , όχι απλώς
σαν... κουιντέτο εγχόρδων, αλλά
σα συγκρότημα από βιόλες ντα
γκάμπα (Viol Consort). Πρότυ­
πα ερμηνείας πρωτορομαντικού
και (ελαφρότερου) ρομαντικού ύ­
φους, τα Τρία Κομμάτια του
Λούντβιχ Μάουρερ (1789-1878)
και μια σουίτα του Γκρηγκ, ενώ η
Φανφάρα — προανάκρουσμα
της όπερας «Péri» (Νεράιδα) του
Ντυκά, κλασικό κομμάτι της φι­
λολογίας των χάλκινων, αποκά­
λυψε τη δομική ιδιοφυία ενός
συνθέτη, συμπυκνωμένη σ ’ ένα
δίλεπτο μουσικής που μεταμορ­
φώθηκε από τους εκτελεστές σ ’
ένα συναρπαστικό παιχνίδι έντο­
νων ηχητικών φωτισμών. Δύσκο­
λα θα φανταζόμαστε πειστικότε­
ρους συνήγορους των αδιάφορα
νεοκλασικιζόντων κομματιών
των Sylvain Camberling («Ντι-
βερτιμέντο») και Bernard An­
dres («Ο Μονόκερως») γραμμέ­
νων ειδικά για το συγκρότημα.
Ομως, με όση φινέτσα ερμήνε-
ψαν τον Χόλμπορν αντιμετώπι­
σαν και ιδιώματα παραπλήσια
της τζαζ, από τη Σουίτα-Μιούζικ
Χωλλ, του Αμερικανού Γιόζεφ
Χόροβιτς ώς ένα από τα «Ράγ-
κταϊμ» του Σκοττ Τζόπλιν (1868-
1917) με τα οποία έχομε υποστεί
περίπου πλύση εγκεφάλου από το
Τρίτο... (Γαλλικό Ινστιτούτο,
4.12.1980).
3. Μια παρερμηνεία του
«μπαρόκ»
Ναπολιτάνο ματρόνα που επι­
χειρεί ν’ απαγγείλει... Πετράρχη
στον τόνο με τον οποίο διαπλη­
κτίζεται με τις γειτόνισσές-της
μας θύμισε ο Mario Conter, επί
κεφαλής των Cameristi Lombar­
di, έντεκα εγχόρδων με δοξάρι
και ενός τσέμπαλο άξιων να με­
γαλουργήσουν με έναν άλλο μαέ­
στρο. Στη Σονάτα σε λα μείζ. του
Αλμπινόνι (1674-1745), στο Κον-
τσέρτο σε σολ μείζ. για φλάουτο
και στο Κοντσέρτο σε ρε μείζ. για
4 βιολιά του Βιβάλντι (1675-1741)
ήχος συμφορητικά «π αχύς»,
πλούσια, μακρόσυρτα «καντάμ-
πιλε» με σεβντά ναπολιτάνικης
καντσονέτας, ασθματικά, κάπο­
τε, «τέμπι», ορυμαγδοί των βαθύ­
τερων εγχόρδων κι ακόμη: η πιο
απροσχημάτιστη μπαλαφαριά
στην τελική Φούγκα του Αλμπι-
νόνι, όπου ο μαέστρος μόλις που
φρόντιζε ν’ ακούγονται το θέμα
και η απάντηση — στη συνέχεια
οι φωνές ακούγονται θαμπές κι
αραχνιασμένες. Κι ακόμη, στο
Κοντσέρτο για φλάουτο του Βι-
βάλντι, ήταν έκδηλη η αδυναμία
του μαέστρου να φραζάρει μαζί
με το σολίστα Μπρούνο Καβάλ-
λο, αν μή τι άλλο, άψογ9 τεχνι­
κά. Την εποχή που Ά γγλοι και
Γερμανοί προτείνουν θαυμάσιες
ερμηνείες της μουσικής «μπα­
ρόκ», στηριγμένες στην επιστη­
μονική έρευνα, η εμφάνιση τέ­
τοιων συγκροτημάτων αδικεί την
Ιταλία των «Μούζιτσι». και των
«Σ ολίστι Βενέτι». Και μάλιστα,
την επαύριο της εμφάνισης του υ­
πέροχου γαλλικού συγκροτήμα­
τος... («Π αρνασσός», 5.12.1980).
4. Ο «Ντον Τζιοβάννι»
κατά Λόουζυ...
Αρκεί η θέα και μόνο του μι-
κροσκοπικού «Θεάτρου Τυλ»
της Πράγας, όπου πρωτανεβά-
στηκε ο «Ν το ν Τζιοβάννι» του
Μότσαρτ στις 29.10.1789 για να
καταλάβει σ ’ όλη-του την έκταση
το έγκλημα του αρχιμουσικού
Λόριν Μάαζελ, με τον οποίο, δυ­
στυχώς, συνεργάστηκε g Τζόζεφ
Λόουζυ για την τελικά ατυχέστα­
τη μεταφορά-του στην οθρνητου
μοντσάρτειου αριστουργήματος
— στους αντίποδες του «Μαγι­
κού Αυλού» του Ιγγκμαρ Μπέρ-
γκμαν, ανεπανάληπτα μεγαλο­
φυές πρότυπο κινηματογραφικής
απόδοσης ενός λυρικού έργου. 0
Μάαζελ δε χρησιμοποίησε μόνο
μιαν ολοφάνερα πόλλαπλασια-
σμένη αριθμητικά ορχήστρα, που
θα ήταν αδύνατο να χωρέσεί στο
«Θέατρο Τυλ» και που απ’ αυτό
και μόνο θα παραχάραζε επί το
ρομαντικότερο το ύφος του έρ­
γου. Επί τρεις ώρες η ορχήστρα-

P. PYLARINOS
<eOQUIKQ
αντικείμενο
ΤΟ Ο ΝΟ Μ Α ΠΟΥ ΑΝΟΙΓΕΙ L
- Ι­
ΝΕΟΥΣ ΑΡΟΜ ΟΥΣ 1
Α

Σ ά ς π ερ ιμ ένο υ μ ε σ τό ν έο μ α ς κατάστημα, στή

* σ τ ά χ υ Σ ο φ ο κ λ έο υ ς 7-9 (ά πένα ντι ά π ό τό Χ ρηματιστήριο)
.ιάνθου 7 Κολωνάκι ό π ο υ θά λ ε ιτ ο υ ρ γ ε ί καί μ εγά λη α ίθ ο υ σ α
δη μ ο π ρ α σ ιώ ν γιά κάθε ε ίδ ο υ ς σ υ λλεκτικά
αντικείμενο άντικείμενα, δ π ω ς:
Δημητριου ίούναρη 30 Θεσσαλονίκη ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΑ
ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ - ΧΑΡΤΟΝΟΜΙΣΜΑΤΑ
ΠΙΝΑΚΕΣ - ΡΟΑΟΓΙΑ - ΠΟΡΣΕΑΑΝΕΣ κ.δ.
’Ε πίσης ή α ίθουσ α π ρ ο σ φ έ ρ ε τ α ισ έ κάθε
εν δ ια φ ε ρ ό μ εν ο γιά έκ θ έσ εις, δ η μ ο π ρ α σ ίες, γενικές
σ υ νελ εύ σ εις, δ ια λ έ ξ ε ις κλπ.
• ΥΠΟΓΡΑΜΙΖΕΤΑΙ
ότι ή αίθουσα δημοπρασιών είναι 250 τετρ. μέτρα,
μέ κλιματισμό καί ότι κατασκευάστηκε ειδικά γιά
τούς άναφερόμενους λόγους.

46
του άφριζε και ορυόταν, παρα­
ποιώντας τα «τέμ π ι» και μετα­
μορφώνοντας κάθε τονισμό, κά­
θε αττάκα και κάθε «σφορτσάν-
τ ο » σε σφαλιάρα* και γροθιά στο
στομάχι του ανύποπτου θεατή.
Το μέρος της ορχήστρας φαινό­
ταν να έχει ηχογραφηθεί... ανε­
ξάρτητα από τις εξαίσιες φωνές
(μοναδικό στοιχείο ενεργητικού
έργου), με επί κεφαλής τη μεγάλη
τραγουδίστρια και ηθοποιό Κίρι
Τε Κανάβα (αλησμόνητη Ντόνα
Ελβίρα). Ως προς τη σκηνοθεσία
που αποδυνάμωσε εντελώς τη
δραματική πορεία του έργου και
παραϋπογράμμισε τις σκηνές της
Τζερλίνας και του Μ αζέττο, δεν
ήταν παρα μια βακχεία από ω ­
ραιότατες έχρωμες φωτογραφίες
μνημείων «μπαρόκ», πάρκων
και άλλων τοπίων άσχετων
μεταξύ-τους αλλά και με τη δρά­
ση, που συχνά φαινόταν να χρη­
σιμεύει σαν πρόσχημα των ακρο­
βασιών της μεθυσμένης από αυ­
τοέξαρση κάμερας. Μερικές στι­
γμές είχαμε τη ζωηρή εντύπωση
ότι το έργο θα μπορούσε να είχε
γυριστεί οπουδήποτε: από την αι­
γυπτιακή Κοιλάδα των Βασιλέων
ώς το Κρεμλίνο και από τους να­
ούς του Κατζουράο, στην Ινδία,
ώς τα ερείπια της Πομπηίας
(«Α ττικ ό », 6.12.1980).
5. Κουαρτέτο «Σοστακόβιτς»
Πόσον καιρό είχαμε ν’ ακού­
σουμε τέτοιο συγκρότημα αυτού
του διαμετρήματος; (Α ' Συναυ­
λία, Ωδείο Μόσχας, 1.4.1967).
Τέσσερις σολιστικές προσωπικό­
τητες, οι Αντρέι Σισλώφ και Σερ-
γκέι Πισούγκιν, βιολιά, Αλεξά-
ντερ Γκαλκόβσκυ, βιόλα και Α-
λεξάντερ Κορτσάγκιν, βιολον­
τσέλο, συναποδέχτηκαν να συνυ­
πηρετήσουν με άκρα σύμπνοια
το υψηλό ιδανικό της μουσικής
δωματίου. Αποτέλεσμα, ένα από
τα σπάνια εκείνα κουαρτέττα με
δική-του, ανάγλυφη, ερμηνευτι­
κή προσωπικότητα. Ή χος λίγο
αχνός, ζεστός και πλούσιος, πα­
ρά το απάλαφρο άγγιγμα της α­
λογότριχας στη χορδή, τραγούδι
πηγαίας εσωτερικότητας, ευγενι­
κό βιμπράτο, τρέμολο μικρό, κο­
φτό και καθαρό από τα ωραιότε­
ρα που έχουμε ακούσει. Σ ’ αυτά
προσθέστε δυο ιδιότητες φαινο­
μενικά ασυμβίβαστες: άκρα λε­
πτότητα στις δυναμικές αποχρώ­
σεις κι ένα σλάβικο ρυθμικό
σφρίγος όπου καθένας λες και
διοχέτευε κάτι από τη δική-του
προσωπικότητα: το 2ο Κουαρτέ­
το του Μποροντίν, με το σόλο
του τσέλου (αργό μέρος) παιγμέ­
νο από σολίστα ολκής, μεταμορ­
φώθηκε σε νεραΐδόγνεμα α λα
Μέντελσον. Και το 8ο Κουαρτέτο
του Μπετόβεν, παράλληλα με
s -------- ----------------- -
τον έντονο ρυθμικό παλμό-του,
είχε αποκτήσει ικανότητα προ­
βολής στο άπειρο των νέων εκ­
mm\
φ ραστικών προεκτάσεών-του
που ανακάλυπταν οι τέσσερις
Σλαύοι. Που, όμως, το μέγιστο
τω ν χαρισμάτων-τους αφιέρω­
σαν στον επώνυμο «άγιό»-τους,
παρουσιάζοντας ίσως για πρώτη
φορά στην Ελλάδα, ένα από τα
συνταραχτικότερα έργα του αιώ­
να: το 13ο Κουαρτέτο, έργο 138 Κάθε τεύχος μια
(1970), από τα σπαραχτικότερα
«εκ βαθέων» που βγήκαν από το αναφορά
στήθος ενός μεγάλου (αγνωστικι­
στή!) συνθέτη μετά τον Μότσαρτ στή Μουσική και τά
του Κουϊντέτου, έργο Κ 516, και
τον Σούμπερτ! (« Ρ ε ξ » 8.12.1980). Προβλήματα της
6. Πάουλ Μπαντούρα - Σκό­ Άπό τά άρθρα τού τεύχους
ντα
Σκιά του παλιού θαυμάσιου
πού κυκλοφορεί:
ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΑΚΑ ΜΑΣ:
εαυτού-του, όπως τον γνωρίζαμε
από το 1950 περίπου, ο πιανίστας « Αγαπ ητή Μ αρινέλα, τ:
Πάουλ Μπαντούρα - Σκόντα Έ ! φ έτο ς πιά μέ τό άσπρο τής άλήθειας φου-
(γ. 1927). Λες και μόλις είχε ξεπε- ;σ τ ά ν ι, φω ταγω γημένη κουλτούρα ιερή, στις .
ράσει μια από τις κρίσεις εκείνες άφ ίσσες, έτσι μού ήρθε νά γράψω ποιήματα ό *
(α π ό ρ ρ ο ια μ α κ ρ ο χ ρ ό νιο υ ά φ ελ ή ς στή δόξα, έγώ πού δέν μπορώ να *'
«σ τρ ες ») που παραμονεύουν πολ­ π α ρ α τά ξω τή μιά δίπλα στήν άλλη σωστά. Έ!...
λούς μεγάλους σολίστ στο κορύ­
μ π ερ δ εύ τη κ α ν τά λόγια μου στήν άνώνυμη
φωμα της καριέρας-τους. Γιατί,
έπίκληση τής οπτασίας σου...».
δυστυχώς, σ ’ ολον τον κόσμο χι­
ROCK’N’ROLL ’80
λιάδες απόφοιτοι ωδείων περιο-
πής — και κάμποσοι Έλληνες! «Γ ιά τή ν «π αλιά σ χ ο λ ή » δέν ύπάρχουν πολλά
— θα παρουσίαζαν κάτι πολύ κα­ γιά νά σχολιάσει κανείς... Ή άποτελμάτωσή '
λύτερο και σε ποιότητα ήχου (έ­ τη ς ή τα ν κάτι πού δέν έξέπληξε κανένα.
στω πως έφταιγε εδώ το πιάνο!) Α π λ ώ ς δ έ ν ύπάρχει πιά αύτή ή πίκρα γιά τά
και σε προσωπικότητα έκφρα­ ύ π ο τιθ έμ ενο ά δ ιέξοδο τού Ρόκ...».
σης. Η τελευταία, (χλωμή ηλια­
χτίδα που τρύπησε πυκνούς σω-
Ο ΓΑΛΛΙΚΟΣ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ
« Ό δ εξιο τέχ νη ς τού Παγκανΐνι καί τού Λίστ
ρειτομελανίες!) εμφανίστηκε μό­
δ έ ν άπ έχει πολύ άπό τό ν άκροβάτη. Ή δ ε ξιό -1
νο στο Ιντερμέτζο της Σονάτας
σε φα ελ., έργο 5 του Μπραμς και τεχ νία γίνεται αύτοσκοπός καί τό κοινό πλα­
σε στιγμές του Νυχτερινού σε ντο ταίνει. Ή αύστηρή έξειδίκευση λοιπόν δέν
δίεση ελ. του Σοπέν. Σ ’ όλο το π εριορίζεται σ τά πλαίσια τής οικονομίας τού
λοιπό πρόγραμμα είχαμε άρθρω­ ά ν ε ρ χ ό μ ε ν ο υ καπιταλιστικού σ υ στή μ α το ς......
ση σκληρής καθαρότητας, «υ­ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΡΟΚ
γρό» (από το πολύ πεντάλ) ήχο «Τ ό ρόκ έχει μείνει περιθωριακό. Οί καταστά- .
(στο «Ιταλικό Κοντσέρτο» του σεις πού γίνονταν δ έν περνιούνται στις έφη-ν?
Μπαχ), ρυθμική ακαμψία και,
μ ερ ίδ ες κ.λπ. Ενώ ένα γεγονός τού Μ α ρ κ ό φ
κυρίως, οδυνηρά σφιγμένο «φρα-
π ο υ λ ο υ θά τό περάσουν. Ό τ α ν έμείς είχαμε
ζαρισμα»: ακόμα και στις πιο
γεμίσει τό Σπόρτινγκ μέχρι τό σταθμό κάτω'
πλατιές, άμεσα λυρικές μελω­
ή ρ θ α ν τ ό ΜΑΤ καί τέτοια μυστήρια, δέν έγραψ
δίες, οι νότες ακούγονταν «νον
- λεγκάτο», σαν να διαβαζόταν έ­ ψε κανείς τίπ οτα». ;
να κείμενο μισοσυλλαβιστά. Τί­ Καί ακόμη:
ποτε το αυθόρμητο και πηγαίο, ΓΙΑ MIA TV ΧΩΡΙΣ ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΑ
όλα από το μυαλό. Ακόμη και ή ΦΩΤΙΣΜΑΤΑ ΦΩΝΗΣΜΑΤΑ ΚΑΙ
άψογη γεωμετρία του δυναμικού
διαγράμματος λες και υπηρετού­
ΣΥΝΑΙΣΘΗΣΙΑΣΜΟΙ
σε ένα καλοστημένο «θέατρο» ΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ - ΒΙΒΛΙΑ -ΤΑ Ι­
της πιανιστικής ερμηνείας. Ιδού, ΝΙΕΣ ΔΙΣΚΟΥΣ
για την ιστορία, τα άλλα έργα ΑΡΘΡΑ ΓΙΑ ΤΑ ΣΤΕΡΕΟΦΩΝΙΚΑ
του προγράμματος (άψυχα και ι­ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΑ J'
σοπεδωμένα): Σουίτα, έργο 14
του Μπάρτοκ, Μπαλλάντα σε λα Μιά καλή συντροφιά γιά τις ήμερες πού;
ύφ. μείζ., έργο 47 και Βαρκαρόλα έρχονται. 7;
σε φα δίεση μειζ, έργο 60, του Σο­
πέν και «Βραδιά στη Γρανάδα»
και «Χαρούμενο νησί» του Ντ$μ-
πυσύ. (Δημοτικό Θέατρο Πει-*
ραιά, 10.12.1980)
47
Βιβλίο · παρουσίαση
ΚΑΡΑ ΚΟΡΣ
Γιατί είμαι μαρξιστής
Μετάφραση: Γιάννη Δ. ίωαννίδη
•Εκι5: Ύψιλον, Αθήνα 1980
Οι μελέτες που δημοσιεύονται
σ' αυτό το βιβλίο είναι γραμμένες
στο διάστημα 1930-1950 και απη-
χούν την απάντηση που έδωσε ο
Κορς σε ένα θεμελιακό για τις α­
ριστερές δυνάμεις ερώτημα: πώς
και μέσα από ποιους μετασχημα­
τισμούς μπόρεσε ο μαρξισμός, α­
πό θεωρία της προλεταριακής ε­
πανάστασης, να χρησιμοποιηθεί
ως ιδεολογικό κάλυμμα της σο­
σιαλδημοκρατικής και σταλινι­
κής πολιτικής;
Η κριτική του Κορς θίγει, μέσα
από συγκεκριμένα ιστορικά γε­
γονότα, τις γιακωβίνικεζ επιλο­
γές του ίδιου του Μαρξ και δίνει
ένα πορτραίτο της πολιτικής και
της θεωρητικής-του σκέψης.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩANNOY
Για ένα φιλότιμο
Εκδ: Κέδρος, Αθήνα 1980
* Τα πεζογραφήματα αυτα του
Γιώργου Ιωάννου κυκλοφορούν
τώρα σε έκτη έκδοση. Πρόκειται
για εικοσιδύο σύντομα κείμενα,
γραμμένα από το 1961 έως το
1964 στο Καστρί της Κυνουρίας
και στη Βεγγάζη της Λιβύης, ό­
που ο συγγραφέας είχε σταλεί για
δύο χρόνια.
Με το βιβλίο-του αυτό ο Γιώρ-
γος Ιωάννου δεν εγκαινιάζει α­
πλώς την πεζογραφία-του, αλλά
και τη βιωματική γλώσσα που έ-
κτοτε καλλιεργεί και πρεσβεύει.
Με τον όρο «πεζογραφήματα»,
που ο Ιωάννου αποδίδει σε αυτά
τα κείμενα, εννοείται ένα ιδιότυ­
πο είδος γραφής, που βρίσκεται
μεταξύ δοκιμίου και αφηγήματος
και που περικλείει, συχνά σε δύο
γραμμές, πυρήνες διηγημάτων ο­
λόκληρων ως παραδείγματα ή
διασαφήσεις των γενικότερων
κυκλοφόρηοε
ΓΙΑΝΝΗ ΣΧΙΝΑ
ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
ΚΑΙ
ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΟΣ
ΤΥΠΟΣ
ΣΤΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ
Φωτίζει τά δραματικά κατο­
χ ικά κ α ί μ εταπελευθερω τικά
γεγονότα τής Μ εσσηνίας
(Μ άχες Καλαμάτας, Μ ελιγαλά
κλπ.)
θά τό βρείτε σέ άλα τά κεν­
τρικά βιβλιοπωλεία τών ‘Αθη­
νών.
46
λεγομένων-του. Για τον Ιωάννου,
το «θέμα» ή ο «μύθος» λειτουργεί ξονας αναφοράς, η περιφέρεια,
σαν ένα σφουγγάρι τοποθετημένο
πάνω σε μια υγρή επιφάνεια: α­
νάλογα με τα υγρά που υπάρχουν
και την απορροφητικότητά-του
το σφουγγάρι θα μαζέψει — και
μαλιστα απ’ όλα, χωρίς διάκρι­
ση. Ο συγγραφέας το πολύ πολύ
να τα βάλει σε κάποια τάξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΖΑΒΑΡΑΣ
Το ποιήμα του Παρμενίδη
Εκδ: Δόμος, Αθήνα 1980.
Με το βιβλίο αυτό παρουσιά- - πει να διαβαστεί και ο τίτλος: με
ζεται για πρώτη φορά στα νεοελ­
ληνικά το «Περί φύσεως» ποιήμα
του Παρμενίδη. Το ποίημα αυτό
είναι από τα πιο καλά διατηρημέ­ περιοχή του Ελύτη, σε σχέση με
να σε σχέση με τα άλλα έργα του
προσωκρατικού φιλοσοφικού λό­
γου και αποτελεί σπάνιο δείγμα
αρχαϊκής έκφρασης και αρχέγο-
νου «φιλοσοφείν»
Το βιβλίο περιέχει μια κριτική Εκδ:
έκδοση όλων των διασωθέντων
αποσπασμάτων μαζί με έμμετρη
νεοελληνική-τους μετάφραση.
Ένα συνοδευτικό «υπόμνημα
παράλληλων χωρίων» παρέχει
μια πληθώρα συγγενικών εκφρά­
σεων και εννοιών τόσο από προ­
γενέστερα όσο και από μεταγενέ­
στερα του Παρμενίδη ελληνικά
και λατινικά κείμενα. Το μεγαλύ­
τερο, όμως, μέρος αυτής της έκ­
δοσης καταλαμβάνουν τα σχό­
λια του Γιάννη Τζαβάρα πάνω
στο οντολογικό τμήμα του κειμέ­
νου: πρόκειται για μια εκτενή,
λέξη προς λέξη, νοηματική ανά­
λυση, που αποβλέπει στο να φω­
τίσει τις πιο λεπτές λεκτικές και
εννοιακές πτυχές του αρχαίου
κειμένου.
Γυναικείες αφίσσες
απ' όλο τον κόσμο
Εκδ: Οδυσσέας, Αθήνα 1980
Ο δήμος της Βενετίας διάλεξε
ένα πρωτότυπο τρόπο για να πα­
ρουσιάσει το πρόβλημα τής γυ­
ναίκας κατά τα τελευταία εκατό
χρόνια. Γεγονότα, αδικίες κλπ.
που υπέφεραν οι γυναίκες, αγώ­
νες που συμμετείχαν και κατα­
κτήσεις που πέτυχαν, όλ’ αυτά ε­
ξιστορούνται σε μια έκθεση αφιε­
ρωμένη στα εκατό χρόνια της
πολιτικής αφίσσας, που αναπα­
ράγει πλευρές της κατάστασης
και στιγμές της πάλης των γυναι­
κών. Η έκθεση ξεκινά από την
«κομμούνα», γιατί σ’ εκείνη την
πρώτη απόπειρα προλεταριακής
επανάστασης πήραν μέρος γυ­
ναίκες με δικές-τους διαπιστώ­
σεις και διεκδικήσεις.
Ο τόνος των αφισσών, τις πε­
ρισσότερες φορές, είναι παρακι­
νητικός και συνήθως υιοθετεί τη
διάλεκτο της στιγμής.
Δ. Ν. Μ ΑΡΩ ΝΙΤΗ Σ
Οροι του λυρισμού στον Οδυσ-
σέα Ελύτη
Εκδ: Κέδρος, Αθήνα 1980.
Τα πέντε μελετήματα που πε-
ριέχονται σε αυτόν τον τόμο δεν
αφορούν αποκλειστικά τον Ο-
δυσσέα Ελύτη. Ο λυρισμός του
ποιητή παραμένει ο σταθερός ά­
όμως, διαπλατύνεται για να συμ-
περιλάβει μέσα-της και άλλα
ποιήματα: από την «Οδύσσεια»
του Ομήρου και τον καβαφικό
«Δαρείο» ώς τον «Επίλογο» του
Μανόλη Αναγνωστάκη. Ετσι ο
αναζητούμενος λυρισμός του Ε­
λύτη δείχνει — μέσα στα όρια αυ­
τών των συγκρίσεων — τους
δικούς-του όρους με τρόπο καλύ­
τερο.
Με αυτό το νόημα λοιπόν πρέ­
τη λέξη «όροι» γίνεται αναφορά
στα σύνορα που ορίζουν και, ταυ­
τόχρονα, περιορίζουν τη λυρική
άλλες ποιητικές περιοχές — γει­
τονικές και απόμακρες.
Β.Σ. Π Α Π Α Κ Ω Ν ΣΤΑ Ν ΤΙΝ Ο Υ
Ά χε
Μαυρϊδης, 1980.
Είναι τα πρώτα ποιήματα του
Β.Σ. Παπακωνσταντίνου, που
γράφτηκαν στην περίοδο 1977-
80. Εμπειρίες και απεικάσματα
μιας ευαίσθητης νεανικής ηλι:
κίας, αποτυπωμένα σ ’ ένα στίχο
που ψάχνει ειλικρινά να βρει τη
μορφή-του μέσα από μία σωματι­
κή επαφή με τις εξέχουσες στιγ­
μές της σύγχρονης ελληνικής
ποίησης. Από αυτό το δρόμο, ό­
πως και από πολλούς άλλους,
μπορεί να φτάσει κανένας και
στις «αρχές», εκεί όπου αρχίζει
μία άλλη σκάλα. Χαρακτηριστι­
κό δείγμα γραφής του νέου αυτού
ποιητή μπορεί να είναι το ποίημα
«Δ ίχα »: «Ακάλυπτος / μέσ’
στην ιδρωμένη πεδιάδα / δέχτη­
κα κατάστηθα / μια ριπή δευτε­
ρολέπτων, / όπου ένα βλέμμα /
καθρέφτιζε το ειδωλό-μου/ πα­
ράξενα διπλό. / Δεν ήμουνα ο ί­
διος, / μα είχα μεταμορφωθεί α­
πότομα σε Αχιλλέα, / που απο­
μακρύνονταν κραυγάζοντας με
τ ’ άρμα / κι ήμουν ταυτόχρονα ο
Έ κτορας, / που σέρνονταν
ξοπίσω-του στο χώμα. / Κι όταν
όλα τελείωσαν / ήξερα πως τίπο­
τα, ποτέ, / δεν θ’ απομάκρυνε ε­
τούτη / τη διαπίστωση».
Π. Σ. ΔΕΛΤΑ
Πρώτες ενθυμήσεις
Επιμέλεια: Π. Α. Ζάνας
Εκδ: Ερμής, Αθήνα 1980.
Το κείμενο αυτό της Πηνελό­
πης Δέλτα, είναι αυτοβιογραφι-
κό. Ό πως παρατηρεί ο επιμελη­
τής αυτής της εξαιρετικά φρον­
τισμένης έκδοσης Π. Ζάνας, ενώ
στον «Τρελαντώνη» (1932) ορι­
σμένες παιδικές αναμνήσεις συν­
θέτουν ένα διασκεδαστικό βιβλίο
για παιδιά, στις «Π ρώ τες ενθυμή­
σ εις»^ Πηνελόπη Δέλτα θυμάται
αλλά και σχολιάζει τα παιδικά-
της χρόνια και τη σκληρή ανα-
τροφή-της. Ταυτόχρονα κατα­
γράφει την ιστορία των προ-
γόνων-της και ορισμένα ιστορι­
κά γεγονότα που σημάδεψαν την
παιδική-της ηλικία.
Μέσα από τις σελίδες των
«Π ρώ τω ν ενθυμήσεων» μας δίνε­
ται η περιγραφή μιας εποχής και
μιας ανερχόμενης αστικής οικο­
γένειας στην ελληνική παροικία
της Αλεξάνδρειας. Μας αποκα­
λύπτεται ακόμη πώς τα τραύμα­
τα της παιδικής ηλικίας σημάδε­
ψαν τη ζωή και το έργο της Π.
Δέλτα — κόρης του Εμμανουήλ
και της Βιργινίας Μπενάκη —
και προσδιόρισαν τη στάση-της
απέναντι στο παιδί και τη δια-
παιδαγώγησή-του.
Θ Ω Μ Α Σ Γ Κ Ο ΡΠ Α Σ
Περνάει ο στρατός...
Εκδ: Πορεία, Αθήνα 1980
Ανέκδοτη δουλειά του ποιητή
των «Σ τά σεω ν στο μέλλον». Με
τη ρεαλιστική αντίληψη του
Γκόρπα, σπάνια σπάνια έχει ιδω­
θεί, στη νεότερη λογοτεχνία-μας,
το θέμα του στρατού - η τραγω­
δία των στρατιωτών και μάλιστα
εκείνων της δεύτερης κατηγο­
ρίας... Το βιβλίο περιλαμβάνει
πρόζες, τραγούδια, φωτογραφίες
και κείμενα ντοκουμέντα. Καη­
μοί, βάσανα καί φαρμάκια του
Έλληνα φαντάρου, η άλλη ξενη-
τιά στην πατρίδα.
Δείγμα γραφής:
— Παιδί μου αύτοϋ στην ξενητιά / πώς
τά περνάς είσαι καλά; / Πάει'μήνας
χωρίς γράμμα σου / κι άνησυχήσαμε
πολύ / άρρώστησε ή μάνα σου / κι ή ά-
δελφή σου ή μικρή... /
— Πατέρα φύγαν oi παλιοί / καί έπεσε
σκοπιά πολλή. / Πώς τά περνάω; Μό­
νος μου. / Μόνος έγώ κι ό πόνος μου.
/ Ά πό στρατό ξέρεις κι ’ έσύ / ησύχασε
τήν άδελφή / μίλησε καί στή μάνα μου.
/ Θά στείλω νέο γράμμα μου / άπό τή
νέα μονάδα μου. /
Π Α Ν Α Γ Η ΛΕΚΑ ΤΣΑ:
Το κάλεσμα της Θεονύφης
Εκδόσεις «Κ α στα νιώ τη»
Το θέμα του Ιερού Γάμου απο­
τελεί τη βάση της κοινωνικοθρη-
σκευτικής ζωής όλων των λαών.
Θα μπορούσαμε να τον ορίσουμε
σαν το γάμο — συσχέτιση — ορι­
σμένων συμβολικών μορφών που
εκφράζουν μια ιδιότητα του ιερού
— ιεροφάνεια — με στόχο την
αύξηση της συμβολικής δραστι-
κότητας και τη δημιουργία ενός
συλλογικού νοήματος. Στους
διάφορους ιερογαμικούς μύθους
τονίζονται πότε τα ανδρικά στοι­
χεία και πότε τα γυναικεία. Στο
έργο αυτό, ο Π. Λεκατσάς ασχο-
λείται με τον Ιερό Γάμο από τη
σκοπιά της θεϊκής Νύφης που
καλείται να ενωθεί με τον Θεό.
Α Ν Α ΤΟ Λ Φ ΡΑΝΣ
Οι θεοί διψούν
Μετάφραση: Πηνελόπη Μαξίμου
Εκδ: Αίολος 1980.
Ο Anatole France έζησε στο
μεταίχμιο δύο αιώνων. Ήρθε σε
επαφή με όλα τα σημαντικά γε­
γονότα που συντάραξαν τη Γαλ­
λία και, σ ’ ορισμένα από αυτά, ό»
πως η περίφημη υπόθεση Ντρέυ-
φους, συμμετείχε. Γιος βιβλιοπώ-
λη, δέχθηκε την επίδραση μνας
ουμανιστικής εκπαίδευσης, που
σφράγισε το έργο-του. Αρχικά α­
σχολήθηκε με την ποίηση και,
αργότερα, στράφηκε στην πεζό- ,
γραφία ξεκινώντας με το μυθι­
στόρημα «Τ ο έγκλημα του Συλ-
βέστρου Μπονάρ» (1881).
Το «Ο ι θεοί διψούν» (1912),
που είναι γραμμένο μετά τη
στροφή-του στο σοσιαλισμό, θε­
ωρείται από τα πιο ολοκληρωμέ­
να έργα-του. Εδώ, με ανάγλυφο
τρόπο, παρουσιάζει το κύμα που
σάρωσε το γαλλικό απολυταρχι-
σμό και δείχνει συνάμα τη
δυσπιστία-του για την επίτευξη
των πιο ουσιαστικών στόχων της
Γαλλικής Επανάστασης.
N. I. Λ Ο Υ Β Α ΡΙ
Μεταξύ δύο κόσμων
Εισαγωγή: Τ. Αντωνίου
Εκδ: Τομές, Αθήνα 1980
Το βιβλίο αυτό γράφτηκε με
σκοπό να καταδείξει την τροπή
που σημειώνεται τον εικοστό
αιώνα σε όλες τις εκδηλώσεις
του πνευματικού βίου — στην ε­
πιστήμη, την τέχνη, τη φιλοσο­
φία και τη θρησκεία. Η τροπή αυ­
τή σημαίνει, κατά τον N. I. Λού-
βαρι, βαθμιαία εγκατάλειψη της
φυσιοκρατίας των τελευταίων δε­
καετιών του προηγούμενου αιώ­
να και επιστροφή στον ιδεαλισμό
και την πνευματοκρατική κο­
σμοθεωρία.
Ό πως σημειώνει ο Τάκης Α ν­
τωνίου στο εισαγωγικό κείμενό-
του, ο N. I. Λούβαρις, «αποπλα­
νημένος — κι αυτός και οι
υποψίες-του — απ’ την αδιάλει­
πτη επαιτεία της άλλης δυνατό­
τητας για απόκτηση της ηλιακής
ιθαγένειας, ανάπαψε το πνεύμα-
του στις πολύτιμες στάχτες του
αρχαίου και ευρωπαϊκού κάλους
και πανηγύρισε με ελικώνια έ­
ξαρση τα επιτηδεύματα του αν­
θρώπινου παιχνιδιού».
ΕΛΕΥΘ. Π. Α ΛΕΞΑΚ Η Σ
Τα γένη και η οικογένεια
στην παραδοσιακή κοινωνία της
Μάνης
Αθήνα 1980
Πρόκειται για διδακτορική
διατριβή που υποβλήθηκε στη Φι­
λοσοφική Σχολή του Πανεπιστη­
μίου Ιωαννίνων. Στην εργασία
αυτή εξετάζονται ο τύπος και η
δομή των μανιάτικων γενών σε
συνάρτηση με το γεωγραφικό πα­
ράγοντα, τον τρόπο και τις σχέ­
σεις παραγωγής. Ειδικότερα ση­
μειώνεται ότι στη Νότια Μάνη,
όπου το κοινωνικό πλεόνασμα ή­
ταν ουσιαστικά ανύπαρκτο και
επικρατούσε πρωτόγονος κοινο­
1ΙΑΡΑΜ Ε Τ Ρ 022 ΙΩΑΝΝΟΥ
βι βλί α
y. σ χ α ρ β ελ η ς
τικός τρόπος παραγωγής, τα γέ­
νη ήταν πατρογραμμικά, εξωγα-
μικά και εσωτερικά εξισωμένα,
ενώ στη Βόρεια Μάνη, όπου το
κοινωνικό πλεόνασμα ήταν ση­
μαντικό και αρχικά επικρατούσε
ο ασιατικός τρόπος παραγωγής,
τα γένη ήταν πατρογραμμικά, εν-
δογαμικά, εσωτερικά ιεραρχημέ­
να και διαστρωματωμένα.
Η Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η Π Ο ΙΗ ΣΗ
Η ανανεωμένη παράδοση,
ανθολογία γραμματολογία,
επιμέλεια Κ. Στεργιόπουλου,
Εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα 1980
Ο νέος πολυσέλιδος και λα­
μπρά εικονογραφημένος τόμος
της, τόσο σημαντικής και μονα­
δικής στο είδος-της, σειράς «Η
Ελληνική Ποίηση» των εκδόσε­
ων Παναγιώτη Σοκόλη είναι ο τέ­
ταρτος και περιλαμβάνει τους
ποιητές της «ανανεωμένης παρά­
δοσης» με επιμέλεια του Κ. Στερ­
γιόπουλου. Είναι παραπληρωμα­
τικός του προηγουμένου που πε­
ριλάμβανε τους «Νεοτερικούς
ποιητές του μεσοπολέμου», με ε­
πιμέλεια του Αλ. Αργυρίου.
Το «νεο αίμα στην παράδοση»
στον τόμο εκπροσωπούν ο Μελα­
χρινός, ο Σικελιανός, ο Βάρνα-
λης, ο Αυγέρης κι ο Καζαντζά-
κης. Ο Καβάφης, ο Μάγνης κι ο
Αλιθέρσης τον Αλεξανδρινό Κύ­
κλο. Ο Φιλύρας, ο Λαπαθιώτης,
ο Ουράνης, ο Κλ. Παράσχος, ο
Καρυωτάκης, ο Χάγερ - Μπουφί-
δης, ο Ά γρ α ς κι ο Παπανικολά-
ου τη «νεορομαντική και νεοσυμ-
βολική σχολή». «Ενδιάμεσοι και
επίγονοι»: Πολυδούρη, Ζώτος,
Εμμανουήλ, Λάσκος, Κοτζιού-
λας, Σκαρίμπας, Καββαδίας κ.ά.
Τέλος στο «επίμετρο» 30 ακόμα
ποιητές ανάμεσα στους οποίους
κ’ οι Αλέπης, Μαγγανάρης, Παν­
σέληνος, Ραφτόπουλος, Τσουκα­
λάς, Χονδρογιάννης.
Το όλο έργο θα κλείσει με τρεις
ακόμ,α τόμους.
Φ ΕΡΝΉ ΝΑ ΤΟ ΡΕΥΝΑ
Ιστορία του Μπαλέτου -
Μετάφραση - προσθήκες:
Ανδρ. Ρικάκης
Εκδ: « Υποδομή»
Ξεκινώνΐας από την Ιταλία
του 15ου αιώνα και φτάνοντας
μέχρι τις πιο σύγχρονες τάσεις
στον κόσμο του χορού, το βιβλίο
εξετάζει και αναλύει όλες εκείνες
τις επιρροές, τις παραδόσεις, τις
τεχνικές και τους δημιουργούς
που ο ρόλος-τους υπήρξε ζωτι­
κός για τη διαμόρφωση αυτού
που σήμερα περιγράφεται με το
γενικό όρο μπαλέτο.
χαι . . .
μ ε τ ω ν ο ς 62
Οι προσθήκες του Ανδρέα Ρι-
κάκη καλύπτουν την εξέλιξη στο
χώρο του μπαλέτου τα τελευταία
fcO ΕΚΔΟΣΕΙΣ
20 χρόνια.
Μ ΙΛ Α Ν ΚΟΥΝΤΕΡΑ
Το βαλς του αποχαιρετισμού
QMΟΔΥΣΣΕΑΣ
Μετάφραση: Αντρέας Τσακαλής Σ Ο Λ Ο Ν Ο Σ 1 1 6 -Τ Η Λ 3 6 19 724
Εκδ: Οδυσσέας, Αθήνα 1980
Σε μια λουτρόπολη με παλιο­
μοδίτικη γοητεία, εφτά πρόσωπα
που αναζητούν την ευτυχία συ-
ΠΑΖΟΛΙΝΙ
Τά παιδιά τής ζωής. Η χωρίς
σφίγγονται και απομακρύνονται διέξοδο ζωή άδέσποτων εφήβων
στους ρυθμούς αυτού του βαλς, στις άθλιες συνοικίες τών μεγα·
το οποίο ενορχηστρώνει ο Κού- λουπόλεων. Δρχ. 270
ντερα με το γνωστό-του χιούμορ,
γεμάτο σαρκασμό και τρυφερό­
τητα: η μυθιστορηματική διήγη­
ΜΠΟΥΚΟΦΣΚΙ
ση αυτού του βιβλίου ξετυλίγεται Ερωτικές ιστορίες καθημερι­
νής τρέλας. Ενας συγγραφέας
σ ’ ένα διάστημα πέντε ημερών ανεπανόρθωτα έρωτικός, ακόρε­
και κρατιέται στο λεπτό εκείνο στα ζωτικός, τρυφερός, κυνικός,
όριο μεταξύ πραγματικού και
χωρίς κοινωνικά άλλοθι καί εύπρέ-
φανταστικού, που μας είναι γνω- ' πειες. 2η έκδοση σέ δυό μήνες.
στό από τα προηγούμενα έργα- Δρχ 270
του (Το «Α σ τείο » και το «Η ζωή
είναι αλλού»). Τα πρόσωπα είναι ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΑΦΙΣΣΕΣ
ρεαλιστικά και συμβολικά μαζί,
και χρησιμοποιούνται από τον ΑΠ’ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
Τετράχρωμο άλμπουμ. Δρχ 250
Κούντερα επιδέξια, ώστε να απο­
καλύπτεται μια βαθύτερη διά­
σταση των ανθρώπινων σχέσεων.
STEVEN RUNC! ΜΑΝ
Η τελευταία βυζαντινή αναγέννη­
ΦΩΚΝΕΡ
Αβεσσαλώμ, Άβεσσαλώμ! Ποι­
ση ητική έκφραση, κοινωνικές τομές,
Μετάφραση-εισαγωγή: Λάμπρου μυθιστορηματική πλοκή. Δρχ. 400
Καμπερίδη
Εκδ: Δόμος, Αθήνα 1980
Με το βιβλίο-του αυτό ο γνω­
ΚΟΥΝΤΕΡΑ
Η ζωή είναι άλλοϋ - Τό βάλς
στός Ά γγλος ιστορικός επιχειρεί
τού αποχαιρετισμού. Δύο νεώ-
μια διερεύνηση της πολιτιστικής τερα μυθιστορήματα τού μεγάλου
και πνευματικής ζωής του Βυζα­
τσέχου συγγραφέα πού όλοκληρώ-
ντίου κατά τους δύο τελευταίους νουν τήν τριλογία πού άνοιξε μέ τό ’
αιώνες της χιλιόχρονης ζωής-του
Αστείο Δρχ 330. 260
— μια περίοδο που ο ίδιος τη χα­
ρακτηρίζει αναγεννησιακή. Και
προσπαθεί να εξηγήσει το αντι­
φατικό φαινόμενο της πολιτικής
και οικονομικής παρακμής, που
ΓΟΥΝΤΥ
συνοδεύτηκε από μια αξιόλογη
άνθιση των γραμμάτων και των
τεχνών. Κύρια διαπίστωση αυτού
του βιβλίου είναι εκείνη την επο­
χή η πνευματική ζωή του Βυζα­
ΑΛΛΕΝ
Χωρίς φτερά. ' Ενα βιβλίο μέ πο­
λύ χιούμορ. Δρχ. 230
ντίου ποτέ δεν είχε λάμψει με τό­
ση λαμπρότητα και ποτέ άλλοτε
η βυζαντινή κοινωνία δεν είχε τό­
σο εξαιρετική μόρφωση και τόσο
«ΠΟΥΤΑΝΑ»
Μιά γυναικεία μοίρα ή ή» α­
βαθύ ενδιαφέρον για ζητήματα θλιότητα νά ' σαι γυναίκα. Εν­
που αφορούν το νου και το πνεύ­ τεκα συγκλονιστικές μαρτυρίες πού
μα. Στο τρίτο κεφάλαιο του βι­ κατέγραψε αύτούσιες ή Τασία Χα­
βλίου, που έχει τον τίτλο «Μ ορ­ τζή. Δρχ 230
φές Αογίων», ο συγγραφέας πα­
ρουσιάζει τις περισσότερες και
σπουδαιότερες μορφές των πρω­
ταγωνιστών της πνευματικής α­ Η ΓΥΝΑΙΚΑ
ναγέννησης αυτής της περιόδου, ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΡΜΙ ΤΗΣ
επιμένοντας ιδιαίτερα στο περιε­ ‘Ομάδα Γυναικών Δανίας. Ενα
χόμενο της διδασκαλίας-τους έγκυρο πληροφοριακό βιβλίο-όδη-
και στις επιδράσεις που αυτό ά­ γός. Δρχ 200
σκησε στους σύγχρονούς-τους
ΓΙΩΡΓΟΣ
'Ομόνοια 1980. Η κίνηση τής
α λ λ α θρυλικής πλατείας καί τά βαθύ­
τερα κίνητρά της Μέ 65 φωτο­
γραφίες τού Αντρέα Μπέλια.
χολαργος Δρχ 200
49

• Στο τεύχος 157 - 158 δημο­
σιεύσαμε άρθρο τον συνεργάτη-
μας Γιώργου Κατηφόρη με τίτλο:
«Ο γραμματέας και ο φαρισαίος».
Σε αυτό το άρθρο η αντίδραση
τριών αναγνωστών ήταν άμεση.
Με τρία γράμματα κρίνουν ή επι­
κρίνουν τις σκέψεις του Γ. Κατη­
φόρη, όπως είναι διατυπωμένες
στο εν λόγω άρθρο. Επειδή κρί­
νουμε ότι η προβληματική των
τριών αυτών αναγνωστών προ-
σφερόταν για ένα γόνιμο αντίλο­
γο, τα θέσαμε υπόψη του συνερ-
γάτη-μας, ώστε να παρουσια­
στούν στο περιοδικό με τη μορφή
θέσεων - απαντήσεων. Στην
πρόθεσή-μας αυτή οφείλεται η κα­
θυστέρηση που σημειώθηκε.
• Το πρώτο γράμμα για το άρ­
θρο του Γ. Κατηφόρη είναι σταλ­
μένο από τον κ. Γ. Ψαλτόπουλο:
Αγαπητό «Α Ν ΤΙ»,
Το να παρέχεις στον καθένα τη
δυνατότητα να εκφράζει ελεύθε­
ρα τη γνώμη-του για τα προβλή­
ματα της Αριστερός, αποτελεί
την επιβεβαίωση στην πράξη της
έννοιας της ελευθερίας και της
δημοκρατίας.
Πιστεύω, ως εκ τούτου, να μου
δώσεις την ευκαιρία να απαντή­
σω στο τελευταίο άρθρο του Γ.
Κατηφόρη, «ο Γραμματέας και ο
Φαρισαίος», που συνοδεύεται με
υπότιτλο, το γνωστό ρητό του
Ευαγγελίου. Ολο το άρθρο περι­
στρέφεται στο γνωστό, από μερι­
κά χρόνια, γεγονός, ότι ο νεαρός
τότε Ζώρζ Μαρσαί κατά την
διάρκεια της γερμανικής κατο­
χής εργάστηκε επιστρατευμένος
σε γερμανικό εργοστάσιο κατα­
σκευής αεροπλάνων και φθάνει ο
Γ. Κ. να τον κατακερευνώνει αυ­
τόν και 700.000 επιστρατευθέντες
Γάλλους με τη ν ‘κατηγορία του
δοσίλογού. Δοσίλογου που έχει
την ανάγκη της ηθικής βοήθειας,
και συμπαράστασης των X.
Φλωράκη και Μ. Θεοδωράκη για
να διατηρήσει τη θέση του γενι­
κού γραματέα του ΚΚΓ. Νομίζω,
ωστόσο,πως και στην πολεμική
που γίνεται από διάφορες πλευ­
ρές κατά του δογματισμού χρειά­
ζεται, κυρίως, σοβαρότητα.
Δεν γνωρίζω την πολιτική το­
ποθέτηση του Γ. Κ. πρέπει,
όμως, να του υπενθυμίσω ότι είναι
στους περισσότερους γνωστό το
πώς γινόταν ένα άτομο δεκτό
προπολεμικά και μέχρι σήμερα
σε οποιαδήποτε Κ.Κ. του κό­
σμου. Επρεπε να παραδώσει ένα
λεπτομερέστατο βιογραφικό-του
σημείωμα, τα στοιχεία του ο­
ποίου φρόντιζε το κόμμα να δια­
σταυρώσει και εξακριβώσει με
τον πλέον εξονυχιστικό τρόπο.
Να είναι βέβαιος ο Γ. Κ. ότι και ο
Ζ. Μαρσαί πέρασε από το εξονυ­
χιστικό αυτό «κόσκινο» του ΚΚΓ
προκειμένου να γίνει μέλος-του.
50
Ας σημειώσει, παράλληλα, ο Γ.
Κ. ότι άσχετα από τη σημερινή
στάση του Μαρσαί, που εκφρά­
ζει, άλλωστε, τη γνώμη της
πλειοψηφίας της καθοδήγησης
του ΚΚΓ και όχι την προσωπική-
του, αναδείχτηκε ο Μαρσαί, ύ­
στερα από πολλά χρόνια δρα-
, στήριας και πετυχημένης επανα­
στατικής δουλειάς, στις διάφο­
ρες βαθμίδες της κομματικής ιε­
ραρχίας για να καταλήξει ύστερα
από υπόδειξη της Ζανέτ Βερ-
μέρς, μέλους τότε του πολιτικού
γραφείου, στα ανώτατα αξιώμα­
τα. Δεν χρειάζεται να υπογραμι-
στεί ότι η Βερμέρς ήταν και εκεί­
νη εργάτρια, σύζυγος του τότε
γ.γ. Μωρίς Τορέζ και σαν μέλος
του πολιτικού γραφείου ήταν σε
θέση να διαπιστώσει τη δραστη­
ριότητα και τις ηγετικές ικανότη­
τες του Μαρσαί, που εγκρίθη-
καν, άλλωστε, και από τα υπό­
λοιπα μέλη του γραφείου. Κι αυ­
τά γίνονταν σ’ ένα κόμμα με μα­
κρόχρονη επαναστατική ιστο­
ρία, που ανέδειξε φυσιογνωμίες
κομμουνιστών με παγκόσμια α­
κτινοβολία, όπως τον Μαρσέλ
Κασέν, Μωρίς Τορέζ, Ζαν Ντι-
κλόν, Βαλντέκ Ρωσέ, Αντρέ
Μαρτόν κ.ά. Με τους περισσότε­
ρους από αυτούς παρακάθησε ο
«δοσίλογος» Μαρσαί στο πολιτι­
κό γραφείο για αρκετά χρόνια,
προτού του αναθέσουν, μετά τον
θάνατο του Τορέζ, επίσημα και
δημοκρατικά τη γενική γραμμα­
τεία του κόμματος.
Ό σον αφορά το ρόλο που δια­
δραμάτισε το ΚΚΓ κατά τη διάρ­
κεια της γερμανικής κατοχής,
πρέπει να σημειωθεί ότι ο παραλ­
ληλισμός της γαλλικής στάσης,
σχετικά με την επιστράτευση που
επιδίωκε να πραγματοποιήσει ο
Χίτλερ με τη μεγαλειώδη αντί­
δραση σ’ αυτήν του εαμικού κι­
νήματος, είναι τουλάχιστον ά­
στοχη, τόσο από την ιδιομορφία
που παρουσίαζε τότε η Γαλλία,
σε κατεχόμενη και την Γαλλία
του Βισύ, όσο και στην πολύπλο­
κη διεθνή συγκυρία της εποχής ε­
κείνης. Νομίζω, πώς περιττεύει
να εμβαθύνουμε στο σημείο αυτό
περισσότερο, γιατί θα οδηγηθού­
με μακριά.
Θεωρώ ,, ωστόσο, επιτακτικό
καθήκον να αποσείσω την ύβρη
του Γ. Κ. ότι οι Γάλλοι στάθηκαν
ένας λαός δοσίλογων, έστω και
αν επικαλείται οποιαδήποτε πη­
γή. Γιατί το ΚΚΓ έδωσε στον α­
γώνα κατά του χιτλερισμού χι­
λιάδες από τα καλύτερα παιδιά-
του και πολλά μέλη της Κ.Ε. που
μεταξύ των οποίων ο Γκαμπριέλ
Περί, ορθογράφος της Ουμανιτέ
καθώς και της Correspondance
Internationale (μηνιαίου οργάνου
«5*
της Κ.Δ) τον Ζαν Ντικλό, αδελ­
φό του Ζακ, το συνταγματάρχη
Φαμπιέν κ.ά. Στην ομόνυμη πλα­
τεία του Παρισιού έκτισε ο παγ­
κοσμίου φήμης αρχιτέκτονας Λε
Κορμπιζιέ τα γραφεία του κόμμα­
τος σαν ελάχιστη προσφορά-του
για τα θύματα του αγώνα.
Επίσης, ο Φρανσουά Τιγιόν,
που ήταν αρχηγός των μακί και
μεταπελευθερωτικά υπουργός
της αεροπορίας, δεν ήταν μέλος
του κόμματος, όπως αναφέρει ο
Γ. Κ., αλλά από προπολεμικά μέ­
λος του πολιτικού-του γραφείου.
Έ τσι το ΚΚΓ, στάθηκε ο πρωτερ­
γάτης της γαλλικής αντίστασης
και με την απελευθέρωση της
Γαλλίας απέκτησε τον τιμητικό
τίτλο του «κόμματος των μαρτύ­
ρων», τίτλο που ούτε ο αλλαζονι-
κός Ντε Γκώλ δεν τόλμησε να
του αμφισβητήσει. ΓΓ αυτό, άλ­
λωστε, προσχώρησαν σ ’ αυτό με­
ταπολεμικά χιλιάδες νέα μέλη
καθώς και επιφανείς προσωπικό­
τητες της επιστήμης και της τέ­
χνης, όπως ο Πολ Λανζεβέν (που k“ *
ΓΡΑΜ Μ ΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ Μ Α ΡΣΑ Ι
ενταφιάστηκε στο Πάνθεον του από εμπάθεια ή ασυλλόγιστη αν­
Παρισιού) ο Ζολιό - Κιουρί, ο Πι- τιπολιτευτική προδιάθεση. Γιατί
κασό κ.ά. η αλήθεια, όσο και να αργήσει να
κατανοηθεί είναι το μόνο όπλο
Δεν επιδιώκουμε με τα ανωτέ­ που διαθέτει ο καλός αγωνιστής
ρω να μειώσουμε το ρόλο που για να πείσει το συνομιλητή-του.
διαδραμάτισαν στη γαλλική α­ Ό σον αφορά, τέλος, τα εγκώ­
ντίσταση και τα υπόλοιπα κόμ­ μια που επιδαφίλευσαν οι X.
ματα, ακόμα και της Δεξιάς υπό Φλωράκης και Μ. Θεοδωράκης
τον Ντε Γκωλ και Μπιντό που υ­ στον Ζ. Μαρσαί μάλλον σαν αν-
πήρξε και αρχηγός του ΕΑΜ ταπόδωση φιλοφροσύνης πρέπει
Γαλλίας. Θέλουμε μόνο να υπο­ να ερμηνευτούν, για την προ μη­
γραμμίσουμε ότι αρκετά είναι τα νών επίσκεψή-του στην Αθήνα
παραδείγματα ανθρώπων που και τις δηλώσεις-του υπέρ του-
αλλάζουν και χαρακτήρα και ι­ δογματικού ΚΚΕ που φρόντισε
δεολογικούς προσανατολισμούς να κάνει μόλις πάτησε στο ελλη­
και μεσουρανούν ύστερα στο νικό έδαφος. Και όχι σαν ανάγκη
κομμουνιστικό στερέωμα, όπως υποστήριξής-του, αφού, άλλω­
ο Φιντέλ Κάστρο καθώς και ο α­ στε, του τη δίνουν απλόχερα στην
είμνηστος στρατηγός-μας Στέ­ πλειοψηφία-τους οι φυσικοί-του
φανος Σαράφης, που. κατέληξε φορείς, δηλαδή οι Γάλλοι κομ­
να γίνει ο τιμημένος στρατιωτι­ μουνιστές.
κός ηγέτης του ΕΛΑΣ. Θα μου
προταχθεί ότι η σύγκριση είναι α­ Γιώργος Ψαλτόπουλος
τυχής. Αλλά με τη φόρα που πή­
ρε ο Γ. Κ., εάν καταπιανόταν και
+ Α πό τον Κ. A λέξη Αιολίδη
με κάποιον από τους παραπάνω,
προέρχεται το δεύτερο γράμμα,
ποιος ξέρει σε ποια εξωφρενικά
συμπεράσματα θα κατέληγε. που έχει ω ς εξής:
Τέλος, άσχετα από την ανορ­ Αγαπητό «Α Ν Τ Ι»,
θόδοξη τακτική που ακολουθεί Έχω την εντύπωση πως ο
για τα σημερινά δεδομένα σε με­ Γιώργης Κατηφόρης έκανε ένα
ρικά θέματα το ΚΚΓ και όχι προ­ λάθος σημαντικό: περιόρισε, δη­
σωπικά ο Μαρσαί, — γιατί ας το λαδή, την πέρα για πέρα σωστή
κατανοήσουμε όλοι, το θέμα της ανάλυση και κριτική-του, στα
προσωπολατρείας καταθρυμμα­ πλαίσια των κ.κ. Φλωράκη-Θεο-
τίστηκε μετά το 20ο συνέδριο, δωράκη, ενώ μισό βήμα τον χώ­
παρά τις αντιδράσεις μερικών α­ ριζε από το να ολοκληρώσει την
διόρθωτων δογματικών, — χρειά απελπιστική, τραγική, και θλιβε­
ζεται τουλάχιστον εκείνοι που- ρότατη «εικόνα» που παρουσιά­
ακολουθούν την ανανέωση να ζει όλη η ηγεσία της Αριστερός
προβαίνουν σε μια εποικοδομητι­ στον τόπο-μας, και ιδιαίτερα της
κή και τεκμηριωμένη κριτική, αυτολεγόμενης «ανανεωτικής»!
που πρέπει να βρίσκεται μακριά Ξέροντας όλοι, ποιες πολιτι-
 κάντικες σκοπιμότητες . υπηρε­
τούν οι κ.κ. Θεοδωράκης και
Φλωράκης, μπορούμε κάλιστα
να σκεφτούμε πως και το ότι
προσπάθησαν ώς και την Εθνική-
μας Αντίσταση να προσφέρουν,
σα μικρό δώρο παρηγοριάς, σε έ­
ναν πάσχοντα σ. Γ.Γ., πρώην δο-
σίλογο, δεν είναι δα και τόσο φο­
βερό! Γιατί να μην προσπαθή­
σουμε να εξηγήσουμε την πράξη
αυτή, ενός παλιού καπετάνιου
του ΕΛΑΣ, και ενός παλιά ΕΠΟ-
ΝΙΤΗ, σαν μια πράξη ρουτίνας,
στα πλαίσια της (κ α τ’ επάγγελ­
μα...) διεθνιστικής-τους άλλη-
λεγγύης;
Πιστεύω, λοιπόν, πως η ουσία
του προβλήματος δεν είναι οι
κ.κ. Φλωράκης - Θεοδωράκης.
Το ηθικό πρόβλημα δεν είναι σ ’
αυτούς. Δεν πέφτει σ' αυτούς το
βάρος, που, άλλωστε, έχουν και
το ελαφρυντικό του ακαταλόγι­
στου (γιατί να αναζητάμε ευθύνες
από έναν που δηλώνει πως αλή­
θεια είναι μόνον ό,τι τον εξυπηρε­
τεί, και από έναν που, ότι κάθε
τόσο, ευκαιριακά, τον εξυπηρε­
τεί, το ανακαλύπτει σαν ΤΗΝ α­
λήθεια;).
Η ουσία του προβλήματος και
όλο το βάρος της ευθύνης, πέφτει
πάνω σ’ εκείνους, που κάθε μέρα
— χρόνια τώρα — διακηρύσσουν
βπως «δεν θα κουραστούν» να α-
ρναζητούν την αλήθεια, πως «δεν
Γ θα κουραστούν» να μάχονται
(μεταξύ άλλων) για να αναγνωρι-
Ιί! στεί η Εθνική-μας Αντίσταση (α-
[ πό την Δεξιά!...), αλλά, παράλ­
λ η λ α , σιωπούν (γιατί άραγε;) ό-
’ ταν η Εθνική Αντίσταση τ σ α-
' • λ α π α τ ι έ τ α ί από δύο ιδιόρ-
“ ρυθμους, πλην, υπεύθυνους κομ-
* μουνιστές!
*' Το βάρος της ευθύνης πέφτει σ ’
'αυτούς που, ενώ διακήρυξαν πως
επί τέλους! — αρνούνται ό-
ντοια ξένη καθοδήγηση, δέχτη­
κ α ν αδιαμαρτύρητα και συνένο­
χ α , τη σοφιστική συλλογιστική
“της καθοδήγησης του γαλλικού
«Κ.Κ., ότι δηλαδή ΑΦΟΥ ο Ζωρζ
,Μαρσαί πήγε στα χιτλερικά πο-
ί(«1εμικά εργόστάσια ΟΤΑΝ δεν ή-
Λαν ακόμα κομμουνιστής, δεν
Απορεί να χαρακτηριστεί δοσίλο-
Λ>ς! Μα και «διά γυμνού οφθαλ-
χού» είναι καταφανέστατο πως
όίχυτό το «επιχείρημα» οδηγεί στο
— αναπόφευκτο — συμπέρασμα
jjioç και οι ταγματασφαλίτες δεν
^ίναι δόσίλογοι - προδότες, Α-
Ι>ΟΥ δεν ήταν (ε, αυτό είναι πα-
ϊίγνωστο!) κομμουνιστές!
Το βάρος της ευθύνης πέφτει σ ’
χυτούς που, ενώ μας διακήρυξαν
ί((τως από το 1968 και δω αποφά­
σισαν να σκέφτονται σωστά, δη­
λαδή ελεύθερα, κάλυψαν με τη
1[ϊΐωπή-τους τους κ.κ. Θεοδωρά-
Jjoi - Φλωράκη.
(0ιί Και μαζί-τους προφανέστατα
ενστερνίστηκαν τον αφορισμό
,βίου γαλλικού Κ.Κ: «δε θα ονομά­
ζο υ μ ε δα τώρα δοσίλογους, τις
J(/00'000 Γάλλους που στήριξαν τη
χιτλερική πολεμική βιομηχα­
ν ί α !» Αλλά το θέμα δεν είναι πώς
.^Ια χαρακτηριστούν αυτοί οι Γάλ­
λοι, και όποιοι άλλοι! Το μεγάλο
ερώτημα είναι: άραγε αρκεί κά­
ποιος να δηλώσει «τώ ρα είμαι
κομμουνιστής!» για να ξεχαστεί
ο όποιος ξεπεσμός-του, και να ε­
ξομοιωθεί με έναν Δημητρώφ; Βιβλία
Ποιες τέλος πάντων, υπηρεσίες
αρκούν να προσφέρει κάποιος,
ώστε, από μηδαμινός και τιποτέ­
από το ΤΕΚΜΗΡΙΟ
νιος, να ανακηρυχθεί ώς και μέ- #
γας και Αγιος (Κωνσταντίνος);
Έ τσι λοιπόν, αστικοποιήθηκε η
«κομμουνιστική ηθική»-μας; • Ανθολόγημα Σουηδικού
Ο Γιώργος Κατηφόρης τιτλο­
φορεί, πολύ εύστοχα, το άρθρο- Διηγήματος
του «Ο Γραμματέας και ο Φαρι­
σαίος». Πιστεύω, όμως, πως έ­ 17 ΦΩΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΟΥΗΔΙΑ
πρεπε να χρησιμοποιήσει πλη­
θυντικό αριθμό! Γιατί δυστυχώς,
ο φαρισαϊσμός δεν είναι ίδιο μό-
νοντων δογματικών και των δογ-
• Ανθολόγημα
ματιζομένων!
Και ακόμα κάτι. Τελευταίο,
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ
αλλά διόλου ελάχιστο! Ερωτώ
τον Γιώργη Κατηφόρη: είναι ή
ΓΙΑΝΝΗ ΨΥΧΑΡΗ «
δεν είναι αλήθεια πως η Εθνική-
μας Αντίσταση έφτασε στα που
έφτασε ύψη, επειδή, στα χρόνια • Στέλιου Φώκου
εκείνα, στις πρώτες γραμμές του
αγώνα μαχόντουσαν και «επαγ- ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΡΟΡΙΤΗΣ
γελματίες επαναστάτες»;
Γιατί καιρός πια να το καταλά­
βουμε, πως αν η ελληνική (αλλά
και η παγκόσμια) Αριστερά, δεν
• Κώστας Παρορίτης
απαλλαγεί από τους «επαγγελ-
ματιές κομμουνιστές» (όλων των
ΔΥΟ ΔΡΟΜΟΙ
τάσεων, εντάξεων, και μη - εντά­
ξεων!), και δεν πυκνωθούν ξανά
οι γραμμές-της με «επαγγελμα- • Α' Συνέδριο Παιδείας
τίες επαναστάτες», κάθε αγώ­
νας, και κάθε προσπάθειά-μας, της Ο.Ι.Ε.Λ.Ε.
θα είναι, αμετακίνητα, «τω ν συ­
φοριασμένων». ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ
Με συντροφικό χαιρετισμό ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Αλέξης Αιολίδης
• Το τρίτο γράμμα είναι από τον • Πιερ Λεπροχόρν
κ. Εμμ. Καραμανώλη (Λάρισα),
και στάλθηκε στο « Α ν τ ί » για να ε- ΤΣΑΡΛΙ ΤΣΑΠΛΙΝ η
πιδοθεί στον Γ. Κατηφόρη:
Εις το τεύχος της 1.8.80 του
ΑΝΤΙ διάβασα το άρθρο-σου πε­ • Τζωρτζ Μάικς
ρί Γραμματέως και Φαρισαίου.
Πριν σου γράψω για τις ΠΩΣ ΝΑ ΓΙΝΕΤΕ ΑΛΛΟΔΑΠΟΣ
εντυπώσεις-μου, θεωρώ υποχρέ­
ωση να αυτοσυστηθώ. Αν ο αρ-
θρογράφος Γ. Κατηφόρης είναι ο
φοιτητής της Νομικής του 1954 - • ΤζέρομΤζέρομ
1958 τότε είμαστε συμφοιτηταί
και πρέπει να με θυμάσαι. Αν
ΤΡΕΙΣ ΑΝΔΡΕΣ ΣΕ ΜΙΑ ΒΑΡΚΑ
πρόκειται περί άλλου Γ. Κατηφό­
ρη, τότε του γνωρίζω ότι δεν εί­
(χώρια ο σκύλος)
μαι «αριστερός» αλλά «δεξιός»
(με την έννοιαν της εντάξεως οι
λέξεις) και μάλιστα επιστρατεύ- #
θην ως λοχαγός εις το Στρατοδι-
κείον Ααρίσης το 1967 και διετέ-
λεσα και Νομάρχης Κυκλάδων
κατά την διάρκειαν του Στρατιω­
τικού Καθεστώτος της 21 Απρι­
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:
λίου.
Και σε μας, όμοις, υπάρχουν, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΕΚΜΗΡΙΟ
όπως εις όλες τις παρατάξεις,
καλόπιστοι συζητηταί, δημοκρα- ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ 17
τικώς σκεπτόμενοι και δρώντες
πολίται, άνθρωποι με ανιδιοτελή
ανθρωπιστικά και πατριωτικά τηλ. 644.8510
αισθήματα.
Και αυτά σου τα λέω διότι δυ-
-ν 51
 στυχώς μαζί με τα καθεστώτα
συκοφαντούνται και τα άτομα.
Το ίδιο έχει συμβεί (και το ζήσα-
τε) και με το δικό-σας καθεστώς
ή το κόμμα.
Ερχομαι εις το άρθρο-σου τώ­
ρα. Είναι θεμελιωμένο, τεκμη­
ριωμένο και επιβλητικό κατά πε­
ριεχόμενο και ύφος. Ολα αυτά
διότι βασικώς έχει μέσα-του Α ­
λήθεια.
Γεννάται, όμως, το ερώτημα,
πέρα απ’ όσα γράφεις. Μήπως
αυτός καθ’ εαυτός ο κομμουνι­
σμός εμπεριέχει την σκοπιμότη­
τα και χάριν αυτής θυσιάζει αρ­
χές και ανθρώπους;
Μήπως τα τόσα και τόσα
σφάλματα του Κ.Κ.Ε. δεν έχουν
στην βάση-τους την πρόσκαιρη
σκοπιμότητα; (περί αυτού λίαν α­
ποκαλυπτική η επιστολή του Π.
Μωραίτη κλπ. εις το ίδιον τεύ­
χος του ΑΝΤΙ σελ. 60).
Μήπως το Κ.Κ.Ε. εσ. εκτός α­
πό τους άλλους διαχωρισμούς-
του πρέπει και ονοματικά να δια­
χωρίσει τη θέση του; (Δημοκρα­
τικόν Κ.Κ.Ε. ή περίπου έτσι, σύμ­
φωνα με το πιστεύω-του και τις
διακηρύξεις-του).
Η σκοπιμότης (το «τέλος») διά
της διαλεκτικής είναι νομίζω; εν
εσχάτη αναλύσει, η ουσία της
μαρξιστικής — λενινιστικής ιδε­
ολογίας. Αφού αυτός είναι ο
πυρήνας-του, διατί διαμαρτύρε-
σθε και εκπλήσσεσθε με τους Φα­
ρισαϊσμούς των εκάστοτε Γραμματέων-
του, ντόπκαν και ξένων;
Της Δημοκρατίας είναι άλλο
το «τέλος», αλλά περί αυτής δεν
είναι του παρόντος.
Μετά τιμής
Εμμανουήλ Καραμανώλης
... Δικηγόρος
kAPOHAtTAH Λάρισα
Χ ΊΟ ΙΑ10 Ο ΓΊΓ μαΓ " 1
. _ ö lft -
Η απάντηση του Γ. Κατηφόρη
δίνεται ξεχωριστά για τα τρία πα­
ραπάνω γράμματα, μετά από ορι­
σμένες γενικές παρατηρήσεις:
Το άρθρο-μου για τα μηνύματα
συμπαράστασης του Χαρίλαου
- Φλωράκη και του Μίκη Θεοδω-
ράκη προς το γραμματέα του
γαλλικού K.Κ. Ζωρζ Μαρσαί,
που δημοσιεύθηκε τον περασμέ­
νο Αύγουστο στο «Α ντί» με τίτλο
«ο Γραμματέας και ο Φαρι­
σαίος» παρακίνησε τρεις ανα­
γνώστες να στείλουν γράμματα
στο περιοδικό, υποστηρίζοντας ή
αντικρούοντας τις απόψεις-μου.
Η διεύθυνση του «Α ν τί» είχε την
καλωσύνη να μου τα θέσειυπ’ ό-
φιν από καιρό ώστε να δημοσιευ-
θούν μαζί με τη δική-μου απάντη­
ση. Ζητώ συγνώμην από τους ε­
πιστολογράφους γιατί δε μπόρε­
σα να απαντήσω νωρίτερα, καθυ-
στερόντας έτσι τη δημοσίευση
και των δικών-τους απόψεων.
Τα τρία γράμματα εμφανίζουν
μεγάλη ποικιλία τοποθετήσεων.
Το πρώτο μοιάζει να είναι γραμ­
μένο από θέσεις προσεχτικές,
«μέσα σε πλαίσια» θα την έλεγε
κανείς, «ανανέωσης». Επικρίνει
το άρθρο-μου για πολλούς λό­
γους. Το δεύτερο γράμμα υπο­
στηρίζει το άρθρο-μου, αλλά θε­
ωρεί ότι έπρεπε να είχα επεκτεί­
νει την κριτική-μου και προς την
ηγεσία του ΚΚΕ Εσωτερικού. Το
τρίτο, τέλος, το πιο απροσδόκη­
το απ’ όλα, προέρχεται από πα­
λιό συμφοιτητή, σήμερα δικηγό­
ρο, που, όπως ο ίδιος δηλώνει, υ­
πηρέτησε το καθεστώς της Χού­
ντας από τη θέση του νομάρχη.
Το γράμμα αυτό υποστηρίζει το
άρθρο-μου από τη σκοπιά της ά-
κρας Δεξιάς.
Από πλευρά θέσεων το δείγμα
των γραμμάτων αυτιυν είναι ο­
πωσδήποτε ενδιαφέρον. Είναι α­
λήθεια, ότι πολλά νέα στοιχεία
δεν προσκομίζουν. Μου δίνουν,
όμως, την ευκαιρία να προσθέσω
εγώ μερικά που, μαζί με την αντί­
κρουση ορισμένων επιχειρημά­
των, θα φωτίσουν, ίσως, κάπως
περισσότερο την όλη υπόθεση.
Αρχίζω από το γράμμα και τις ε­
πικρίσεις του Γιώργου Ψαλτό-
πουλου.
★ ★ ★
Η πρώτη-μου παρατήρηση
σχετικά με το γράμμα αυτό είναι
ότι, σχεδόν αποκλειστικά τοπο­
θετεί τη συζήτηση στα πλαίσια
μιας δικής-μου πολεμικής ενα­
ντίον της ηγεσίας του γαλλικού
ΚΚ. Είναι, όμως, φανερό, από το
άρθρο-μου, ότι ο Ζωρζ Μαρσαί
δεν ήταν καθόλου ο Ρικος-μου
κύριος στόχος. Εκείνο που με
παρακίνησε να γράψιο ήταν τα
μηνύματα Φλωράκη - Θεοδωρά-
κη. Χωρίς αυτά δε θά' παιρνα πο­
τέ την πρωτοβουλία να απασχο­
λήσω ένα ελληνικό κοινό με τους
κατοχικούς δοσιλογισμούς του
Γάλλου γραμματέα, γιατί πι­
στεύω ότι εμείς έχουμε πολύ σο­
βαρότερα, πολύ πιο άμεσα, ελλη­
νικά προβλήματα που πρέπει να
σκεφθούμε και να συζητήσουμε.
Ιδίως, δε θα άρχιζα μια τέτοια ε­
πίθεση για να εξυπηρετήσω την
πάλη εναντίον του «δογματι­
σμού». Θεώρησα πάντα ότι ο
«δογματισμός» υπήρξε στόχος
τόσο απολογητικός, τόσο αφο­
πλιστικά προσδιορισμένος, ώστε
οποιοσδήποτε αγώνας εναντίον-
του να είναι χαμένος πριν καν
αρχίσει. ΓΓ αυτό σε τέτοιον αγώ­
να ποτέ δεν εντάχθηκα.
Με παρακίνησε, όμως, να γρά­
ψω η αίσθηση μιας ανάγκης να
αντιδρά, κάπου κάπου ο κόσμος
της Αριστερός, ενταγμένος ή α­
νέντακτος αδιάφορο, στις αθλιό­
τητες που οι ηγεσίες διαπράττουν
δήθεν για το συμφέρον-του και
δήθεν στο όνομά-του. Αθλιότητα
πρώτης γραμμής βρίσκω ότι ή­
ταν τα μηνύματα Φλωράκη —
Θεοδωράκη, με το να καπιλεύον-
ται τον εθνικοαπελευθερωτικό α­
γώνα του ελληνικού λαού προς
χάριν των δοσιλογισμών ενός
Γάλλου κομμουνιστή ηγέτη, επει­
δή στην τελευταία στροφή της
σοβιετικής ηγεσίας συνέβη ο άν­
θρωπος αυτός να θεωρείται πολύ­
τιμος σύμμαχος.
Αλλά από τη στιγμή που έγινε
η παρέμβαση Φλωράκη — Θεο­
δωράκη, και το ΚΚΕ, με δική-
του πρωτοβουλία, δημιούργησε
για την ελληνική Αριστερά θέμα
Μαρσαί, μοιραία δημιουργήθηκε
και ένα νέο πλαίσιο αναφοράς
για την κατοχική συμπεριφορά
του Γάλλου γραμματέα. Γιατί αλ-
λοιώς θα κριθεί η συμπεριφορά
αυτή μέσα στα στενά γαλλικά
πλαίσια, κι αλλοιώς στα πανευ­
ρωπαϊκά πλαίσια του αγώνα ε­
ναντίον του ναζισμού.
Αυτό με φέρνει στη δεύτερη
παρατήρησή-μου, για το γράμμα
του Γιώργου Ψαλτόπουλου. Με
κατηγορεί ο επιστολογράφος του
«Α ν τ ί» ότι υβρίζω το γαλλικό
λαό χαρακτηρίζοντάς-τον έθνος
δοσιλόγιον. Θά'θελος να τονίσω
— αν και είναι σαφές στο άρθρο-
μου — ότι η φράση «η Γαλλία υ­
πήρξε δοσίλογη» δεν ανήκει σε
μένα. Την είπε Γάλλος για Γάλ­
λους και την υποστήριξε με τέσ-
σαρες ώρες ντοκιμαντέρ που
προβλήθηκε σε όλες τις ευρωπαϊ­
κές τηλεοράσεις. Παρ’ όλα αυτά,
το συμπέρασμα αυτό δεν το υιο­
θέτησα. Δ ε θεωρώ δική-μου δου­
λειά να γίνω τμήμα της ιστορικής
συνείδησης της Γαλλίας. Εκείνο
που εγώ είπα είναι ότι στην περί­
πτωση του γαλλικού προλεταριά­
του, (που υποθέτω, ότι αποτελεί
τη βάση του γαλλικού κόμματος,
γι’ αυτό, λοιπόν, και στην περί­
πτωση όλου του γαλλικού κόμ­
ματος) καθώς και της γαλλικής
κομμουνιστικής ηγεσίας (Ζωρζ
Μαρσαί) υπάρχουν ανεκκαθάρι-
στες σοβαρές δοσιλογικές ευθύ­
νες. Υπόθεση των Γάλλων να τις
ξεκαθαρίσουν. Αλλά υποχρέωση
των Ελλήνων κομμουνιστών να
μη διασύρουν το αντιστασιακό
κύρος το.υ ελληνικού κινήματος
ανακατεύοντάς-το με τους γαλ­
λικούς δοσιλογισμούς.
Έχει κανείς δικαίωμα να πει ό­
τι υπάρχουν ανεκκαθάριστες δο-
σιλογικές ευθύνες στο γαλλικό
προλεταριάτο; Α ς μιλήσουν οι α­
ριθμοί και ας κρίνουν οι αναγνώ­
στες. Γάλλοι εργάτες που υπά­
κουσαν αμαχητί στις διαταγές
των Ναζί για πολιτική επιστρά­
τευση: εφτακόσιες χιλιάδες. Γάλ­
λοι εργάτες που δούλεψαν μέσα
στη Γαλλία σε ειδικά εργοστάσια
— τα περίφημα εργοστάσια S -
για τον εφοδιασμό του γερμανι­
κού στρατού: ένα εκατομμύριο,
τετρακόσιες σαράντα χιλιάδες.
Δηλαδή, πάνω από δύο εκατομ­
μύρια Γ άλλοι βιομηχανικοί εργά­
τες, δούλεψαν άμεσα για τον εξο­
πλισμό των ναζιστικών ενόπλων
δυνάμεων. Αλλο δείγμα. Σύμφω­
να με τις γαλλικές πηγές, όταν ο
Πεταίν πήγε να επισκεφθεί το
Παρίσι, βγήκαν να τον υποδε
χθούν — τον αρχιδοσίλογο αυτόν
— δύο εκατομμύρια Παρισινοί.
Σημασία έχει και το πότε. Όχι το
1941 ούτε το 1942, αλλά το Μάη

Παιδότοπος
παιδικός σταθμός
νηπιαγωγείο
A tla n tis
Γά πιο φίνα πουκάμισα,
“Ενας χώρος στήν άποκλειστική διάθεση τών παι* στίς πιό χαμηλές τιμές θά τά βρείτε
διών, ΟΙ άνάγκες τοΰ παιδιού γιά έπικοινωνία, παιδα­
γωγικό παιχνίδι, δημιουργική συλλογική δραστηριό­
στή βιοτεχνία μας.
τητα, άντιμετωπίζονται μέ τήν άγάπη, τή ζεστασιά
καί μέ ξεχωριστή εύθύνη άπό άνθρώπους ειδικούς. Ποιότητα καί καλό γούστο.
Il A PA LIO Y 41 - 43
Ντίνα Καψάλη ΙΙΑΑΤΚ1Α A T T IK H L
Λ. Πεντέλης 53 · Χαλάνδρι Τηλ. 68.32.073 Τηλ. 88.39.323

Τ
52
 ου 1944. (Θά’ θελε να θυμηθώ ο
'ιώργος Ψαλτόπουλος πώς άρχι-
ιε ο Μάης του 1944 στην Ελλά­
δα, στο σκοπευτήριο της Καισα-
•ιανής;).
Έχει κανείς δικαίωμα να μιλή-
ιει για δοσιλογικές ευθύνες του
ζωρζ Μαρσαί; Ας δούμε κάπως
ιναλυτικά τα επιχειρήματα του
Τώργου Ψαλτόπουλου. Ο επι-
κολογράφος του «Α ν τ ί» μας
ιέει ότι τον καιρό που υπάκουσε
) Ζωρζ Μαρσαί στη διαταγή της
επιστράτευσης (α) ήταν νεαρός
ιτην ηλικία (β) δεν ήταν κομμου­
νιστής και (γ) πήγε στη Γερμανία
ϊναγκαστικά.
Ο Μαρσαί γεννήθηκε το 1920.
Ετην Γερμανία πήγε τον Δεκέμ-
ΐρη του 1942. Ηταν, δηλαδή, ει-
κοσιδύο χρόνων. Νέος, πράγμα­
τι, αλλά όχι τόσο νέος όσο η Πα­
ναγιώτα Σταθοπούλου όταν στά­
θηκε μπρος στο γερμανικό τανκ.
Ο Μαρσαί δεν ήταν τότε κομ­
μουνιστής. (Στο σημείο αυτό υ­
πάρχει κάποια αμφιβολία, αλλά
ας το δεχτούμε). Το να μην είναι
κανείς κομμουνιστής δεν τον α-
πήλασσε τότε από την υποχρέω­
ση να μη γίνει συνεργάτης των
Ναζί. Αν δεν ήταν έτσι, τα Τάγ­
ματα Ασφαλείας θα έπρεπε να α­
παλλαγούν από κάθε ευθύνη, ό­
πως πολύ εύστοχα παρατηρεί ο
δεύτερος επιστολογράφος του
«Α ντί». Δεν ήταν, βέβαια, κομ­
μουνιστές οι ταγματασφαλίτες.
Ο Μαρσαί αναγκάστηκε να
πάει. Με την έννοια, ότι πήρε ο­
δηγίες από τη διεύθυνση του ε-
)γοστασίου-του στη Γαλλία να υ­
πογράψει σύμβαση εργασίας με
/ερμανική επιχείρηση, αυτό είναι
σωστό! Πρέπει, όμως, να διευ-
κρινισθεί, για τους Έλληνες ανα-
/νώστες, τί μορφής ήταν ο κατα­
ναγκασμός που του ασκήθηκε.
Δεν τον πήραν με το πολυβόλο,
)πως πήραν τους Έλληνες εργά­
τες στο μπλόκο της Κοκκινιάς.
Γον πίεσε ο εργοδότης-του. Ο ί­
διος ο Μαρσαί ισχυρίζεται ότι
διατυπώθηκαν απειλές για την
οικογένειά-του όπως και για τις
ηκογένειες των άλλων εργατών
ίου επιστρατεύθηκαν. Τί απειλές
ΐταν αυτές, δεν μας είπε. Ισως
ο αφεντικό να τον συμβούλευσε:
(Σκέψου το ψωμί των παιδιών-
Ε ξά ν τα ς / Λ ο γ ο τ ε χ ν ία
_________ Μαρκήσιος ν τε Σάντ
I Ή φιλοσοφία στό μπουντουάρ
σου». Τα λένε αυτά οι εργοδότες.
Γεγονός είναι ότι οι Γερμανοί
φέρθηκαν δ ιπ λ ω μ α τικ ό τα τα
στην περίπτωση των Γάλλων ερ­
γατών. Καθόλου δεν ασκήσαν
την τόσο γνωστή από άλλες περι­
πτώσεις κτηνώδη βία-τους. Πο-
λιτεύθηκαν και πέτυχαν να έχουν
τη συνεργασία ενός πάρα πολύ
μεγάλου τμήματος μέσα στη
γαλλική εργατική τάξη. Ό τα ν
καιγόταν απ’ άκρη σ ’ άκρη η Ευ­
ρώπη στον αντιφασιστικό πόλε­
μο, τί άλλο ήταν αυτό παρά ένα
είδος δοσιλογισμού; Μέτοχος αυ­
τού του δοσιλογισμού υπήρξε και
ο Ζωρζ Μαρσαί.
Αξίζει, όμως, να λεχθεί, και
κάτι ακόμα. Αρκετοί Γάλλοι ερ­
γάτες από κείνους που επιστρα-
τεύθηκαν θεώρησαν υποχρέωσή-
τους να εκδηλώσουν μια κάποια
αντίθεση' στο να εργαστούν
στηνΓερμανία. Ο τρόπος που το
κάναν ήταν με το να μην υπογρά­
ψουν τα συμβόλαιά-τους. Η χει­
ρονομία αυτή είχε κυρώσεις. Τί­
ποτα το τραγικό, απλώς οι αρμό­
διες υπηρεσίες δεν τους κατέβα­
λαν τα οδοιπορικά-τους έξοδα.
Αλλά γιατί, ένας πρακτικός άν­
θρωπος να χάσει το σχετικό πο-
σόν, αφού, έτσι κι αλλοιώς, ε-
πρόκειτο να υπακούσει; Ο Μαρ­
σαί, πάντως δεν τό ’ χάσε. Υπέ­
γραψε το συμβόλαιό-του και ει-
σέπραξε τα χίλια φράγκα-του.
(Υπάρχει και έχει δημοσιευθεί το
σχετικό ένταλμα πληρωμής στο
όνομά-του).
Αποτελεί μύθο, έντεχνα καλ­
λιεργημένο, αλλά τελείως κενό,
ότι ο Ζωρζ Μαρσαί εκπατρίσθη-
κε βίαια. Στην Γαλλία υπάρχει
σωματείο για τους βίαια εκπατρι­
σμένους. Ο Γάλλος γραμματέας
ουδέποτε υπέβαλε τα σχετικά δι-
καιολογητικά για να του αναγνω-
ρισθεί η ιδιότητα. Την ένοχη
συνείδησή-του, γύρω από κείνα
τα γεγονότα την προδίδει, όμως,
ο ισχυρισμός-του ότι, μολονότι υ­
ποχρεώθηκε να πάει στη Γερμα­
νία, αργότερα αντέδρασε. Το α­
ποτέλεσμα του ισχυρισμού αυτού
ήταν να του κάνει αγωγή ο σύλ­
λογος των αποδρασάντων από
στρατόπεδα Γάλλων για...αντι­
ποίηση ιδιότητος.Ο ίδιος ο Μαρ­
σαί υποχρεώθηκε να αποσύρει ό­
Ε ξ ά ν τ α ς / Λ ο γ ο τ ε χ ν ία
Μαρκήσιος ν τε Σάντ
Οί 120 μέρες τω ν Σοδόμων
σα σχετικά είπε. Δεν πρόκειται
να επεκταθώ περισσότερο στους
διάφορους άλλους εξευτελισμούς
που υπέστη κατά τη διάρκεια της
δικαστικής και της εξώδικης υ-
περάπισης της υπόληψής-του.
Αν, όμως, κανείς από τους ανα­
γνώστες του «Α ν τί» επιμένει, εί­
μαι έτοιμος να τα συζητήσω και
αυτά.
Το τρίτο μεγάλο επιχείρημα
του Γιώργου Ψαλτόπουλου είναι
ότι το παρελθόν του Μαρσαί ε­
λέγχθηκε εξονυχιστικά από το
γαλλικό κόμμα και όταν ο σημε­
ρινός γραμματέας έγινε μέλος
και όταν τον προώθησαν στην η­
γεσία φυσιογνωμίες όπως ο Το-
ρέζ ή η Βερμέρα και όταν τον κά­
λυψαν με το να δέχονται να πα-
ρακαθήσουν μαζί-του φυσιογνω­
μίες όπως ο Τιγιόν. Για τον τε­
λευταίο, μάλιστα, με κατηγορεί,
ότι παρασιώπησα την ιδιότητά-
του — ότι ήταν μέλος του πολιτι­
κού γραφείου — και (προφανώς
για να μειώσω την ηγεσία) ανέφε­
ρα μόνον ότι ήταν μέλος του
κόμματος.
Στο τελευταίο αυτό έσφαλα
πράγματι. Έτυχε, όμως, οι κομ­
μουνιστές που γνώρισα στη ζωή-
μου να θεωρούν κύριο στοιχείο
για την πολιτική-τους ταυτότη­
τα, την ιδιότητα του μέλους του
κόμματος, όχι την ιδιότητα του
μέλους της καθοδήγησης του
κόμματος. Για την ιδιότητα του
μέλους ζούσαν και πέθαιναν. Ό ­
σο για την καθοδήγηση, οι καλύ­
τεροι ανάμεσά-τους αν συνέβαινε
να είναι και καθοδηγητές, αισθά­
νονταν συχνά κάποιαν αμηχα­
νία, πολύ φυσική και πολύ όμορ­
φη για αγωνιστές που πάλευαν να
καταργήσουν τελικά και τη διά­
κριση ανάμεσα σε ηγέτες και ο­
παδούς. Επηρεασμένος απ’ αυ­
τήν την εξιδανικευμένη εικόνα
νόμισα ότι έφτανε να πω για τον
Τιγιόν πως ήταν μέλος του κόμ­
ματος. Είχα ξεχάσει πόσο μανια­
κοί του πόστου έχουν γίνει οι ση­
μερινοί κομμουνιστές, πόσο εν­
τυπωσιάζονται από τις ιεραρχι­
κές διακρίσεις. Αναγνωρίζω το
λάθος-μου και δέχομαι τη διόρ­
θωση. Ο Τιγιόν ήταν, πράγματι,
μέλος του Πολιτικού Γ ραφείου.
Ο επιστολογράφος του «Α ν τί»
Ε ξ ά ν τ α ς / Λ ο γ ο τ ε χ ν ία
Μαρκήσιος ν τε Σάντ
με βεβαιώνει, επίσης, προσωπικά
(«να είναι βέβαιος ο Γ.Κ.») ότι το
βιογραφικό σημείωμα του Μαρ­
σαί, λεπτομερέστατο άλλωστε,
ελέγχθηκε «κατά τον πλέον εξο­
νυχιστικό τρόπο» προκειμένου
να γίνη δεκτός στο κόμμα ο
σημερινός- του γραμματέας. Δεν
το είδε, βέβαια, ο ίδιος ο Γιώργος
Ψαλτόπουλος αυτό το βιογραφι­
κό σημείωμα, ξέρει, όμως, ότι έ­
τσι γίνονται τα πράγματα στα
κομμουνιστικά κόμματα. Και θε­
ωρεί υποχρέωσή-του να με κατα­
τοπίσει και μένα, επειδή δεν γνω­
ρίζει την πολιτική-μου τοποθέτη­
ση. s
Ούτε κι εγώ ομολογώ, τη δική-
του. Ελπίζω αυτή να την ξέρει
τουλάχιστον ο ίδιος , για να είναι
σε θέση να μας εξηγήσει, όταν έ­
χει τόσες γνώσεις περί τα κομμα­
τικά, και όταν επικαλείται έλεγ­
χο βιογραφικών σημειωμάτων,
καθώς και την εγγύηση του Τι-
γιόν, γιατί παρέλειψε να πληρο­
φορήσει τους αναγνώστες του
«Α ν τί» ότι ο πρώτος που έθεσε
θέμα δοσιλογισμού του Μαρσαί
στη Γαλλία δεν ήταν κανένας
πράκτορας του ιμπεριαλισμού,
ούτε κανένας πουλημένος στους
αστούς κοντυλοφόρος. Ή ταν το
μέλος του Πολιτικού Γραφείου,
αρχηγός των κομμουνιστών μα-
κί στην κατεχόμενη Γαλλία, ή­
ταν ο ίδιος ο Τιγιόν. Και το στοι­
χείο που επικαλέσθηκε δεν ήταν
άλλο από ένα περίφημο βιογρα­
φικό σημείωμα του Μαρσαί. Συ­
γκεκριμένα ο Τιγιόν τον κατηγό­
ρησε ότι είχε παραλείψει να ανα­
φέρει, όταν έγινε μέλος της Κεν­
τρικής Επιτροπής, το γεγονός
της κατοχικής-του υπηρεσίας
στο γερμανικό εργοστάσιο πολε­
μικών αεροπλάνων. Στην καταγ­
γελία του Τιγιόν δεν έχει, απ' ό„τι
ξέρω, δοθεί μέχρι σήμερα καμμία
πειστική απάντηση.
Πώς λοιπόν, «να είναι βέβαιος
ο Γ .Κ .» ότι ανεπίληπτες υπήρξαν
οι διαδικασίες για την ανάδειξη
του σημερινού Γάλλου γραμμα­
τέα; Ποιον να πιστέψει; Τον
Γιώργο Ψαλτόπουλο, τον Γιώργο
Μαρσαί ή τον αρχηγό των ιιακί
και μέλος, ας μη ξεχνάμε, του
Πολιτικού Γραφείου, Τιγιόν;
Ας εξετάσουμε, τώρα, το τε-
Μαρκήσιος ντε Σάντ
’Έργα
Εξάντας
53
λευταίο επιχείρημα, πιος, επιτέ­
λους. ο,τι κι αν έκανε κάποτε ο
Μαροαί. αυτό δεν τον εμποδίζει
να είναι σήμερα άλλος άνθρω­
πος. περίφημος κομμουνιστής η­
γέτης. «Αρκετά είναι τα παρα­
δείγματα ανθρωπιάν που αλλά­
ζουν και χαρακτήρα και ιδεολο­
γικούς προσανατολισμούς και
μεσουρανούν υστέρα στο κομ­
μουνιστικό στερέιομα. όπως ο
Φιντέλ Κάστρο καθώς και ο αεί­
μνηστος στρατηγός-μας Στέφα­
νος Σαράφης», γράφει ο επιστο­
λογράφος.
Ιδεολογικούς προσανατολι­
σμούς, ναι. Χαρακτήρα είναι κά­
πως πιο δύσκολο ν' αλλαξει ο άν-
θριοπος. Ο Σαράφης υπήρξε και
πριν απο την προσχωρησή-του
στον ΕΛΑΣ γνιοστός για την
παλληκαρια και την τιμιότητά-
του. Δεν ήταν γνωστός ούτε για
δείλια,ούτε είχε ανάγκη με μι-
κροκατεργαριές να κρύψει ένο­
χες της ζωής-του πράξεις. Μπο­
ρούσε κανείς να τον δείχνει και
να λέει: «νά ένας άνθρωπος που
ακολούθησε το δρόμο της τιμής
και της θυσίας». Για τον Μαρσαί
τί θα λέει όταν τον δείχνει κανείς
στους Γάλλους εργάτες; «Ορίστε
ένας προλετάριος πουακολούθη-
σε το δρόμο της προσαρμογής
και της καιροσκοπίας»; Ωραίο
παράδειγμα για την αγωνιστική
διαπαιδαγώγηση του γαλλικού
προλεταριάτου.
Με κατηγορεί ο Γιώργος Ψαλ-
τόπουλος για ασέβεια προς τις
θυσίες των Γάλλων κομμουνι­
στών στην κατοχή. Επικαλείται
την εκτέλεση του Γκαμπιέλ Περί
και τον τίτλο «κόμμα των μαρτύ­
ρων» που είχε στην απελευθέρω­
ση το γαλλικό κόμμα. Δεν είμαι
εγώ που προσβάλω τη μνήμη του
«κόμματος των μαρτύρων». Την
έχουν προσβάλλει ανεπανόρθω­
τα όσα ανέβασαν στη θέση του
γραμματέα του Κ.Κ. Γαλλίας έ­
VΚ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ε Ι
Paul A. Baran
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
ΤΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΚΑΛΒΟΣ»
Α ν α ξ α γ ό ρ α /, Α θ ή ν α
τηλ. 52.46.241
54
ναν άνθρωπο με ανεκκαθάριστο
δοσιλογικό παρελθόν. Εξακο­
λουθούν να την προσβάλλουν ό­
σοι επιμένουν να υποστηρίζουν
την ανήθικη αυτή ανάδειξη. Επει­
δή σέβομαι το «κόμμα των μαρ­
τύρων» δε θέλιο να παραδεχτώ ό­
τι το κόμμα του Γκαμπριέλ Περί
και το κομμά του Ζωρζ Μαρσαί
είναι το ίδιο κόμμα.
★ ★ ★
Για το γράμμα του Αλέξη Αιο-
λίδη, το μόνο που έχω να παρα­
τηρήσω είναι ότι, προσωπικά, το
βρήκα αρκετά δύσκολο να προ­
σπαθήσω να κρίνω συγκεκριμέ­
νες πράξεις. Αν, τώρα, ήταν να
κρίνω και παραλείψεις, φοβάμαι
ότι θα μου ήταν αδύνατο να βρώ
αρχή και τέλος. Συμφωνώ ότι υ­
πάρχουν παραλείψεις που μπορεί
να είναι εξίσου σοβαρές με τις
πράξεις άλλων. Όσοι αισθάνον­
ται ότι έγιναν τέτοιες παραλεί­
ψεις πολύ καλά κάνουν και το
λένε. Ό σο περισσότερες τέτοιες
διαμαρτυρίες ακουστούν τόσο το
καλύτερο.
★ ★ ★
Τέλος, υπάρχει και το γράμμα
του δικηγόρου και τέως χουντι­
κού νομάρχη Εμμ. Καραμανώ-
λη.
Στον παλιό συμφοιτητή, που
τόσο αλλοιώτικοι υπήρξαν στη
ζωή οι δρόμοι-μας, έχω να πω τα
εξής: Το «Α ντί» ιδρύθηκε τον
καιρό της Χούντας για να διεκδι-
κήσει το δικαίωμα της ελευθε­
ρίας του λόγου. Αυτό το δικαίω­
μα, ακριβώς, που σήμερα ασκεί
από τις στήλες του «Α ν τί» ο τρί­
τος επιστολογράφος. Η Χούντα
έκλεισε το περιοδικό μετά το
πρώτο-του τεύχος και καταδίωξε
τον εκδότη-του Χρ.Παπουτσά-
κη. Πιστεύω ότι στοιχειώδης κα­
λή συμπεριφορά θα επέβαλε σ' έ-
Κυκλοφορούν και οι τρεις τόμοι
VNTÔF ΜΟΡΓΙΟΝ
ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ
ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΥ ΧΙΟΥΜΟΡ
ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ
36.05.493 · Ζωοδ. Πηγής 17
ναν άνθρωπο — που, όποιαν ερ­
μηνεία κι αν δίνει ο ίδιος στη
στάση-του, υπηρέτησε, πάντως,
εκείνο το ανελεύθερο καθεστώς
— να διαχωρίσει τη θέση-του από
τους χουντικούς τυράννους, του­
λάχιστον στο θέμα του διωγμού
του περιοδικού, όταν ο ίδιος ζη­
τάει να εκφρασθεί μέσα από τις
στήλες του. Θα κάνω την αυθαι­
ρεσία να ερμηνεύσω εγώ το
γράμμα-του σαν μια σιωπηρή,
αλλά έμπρακτη αίτηση συγνώ­
μης, γιατί μόνον με αυτή την
προϋπόθεση μου είναι δυνατόν να
το συζητήσω.
Δε νομίζω ότι αξίζει να επεκτα­
θούμε πολύ στη σχέση της μαρξι­
στικής θεωρίας με το φαρισαϊσμό
διαφόρων ηγετικών κομμουνιστι­
κών κύκλων. Έχει ίσως άλλα ε­
λαττώματα ο μαρξισμός — θεω­
ρία δίχως αδύνατα σημεία δεν υ­
πάρχει — ο φαρισαϊσμός δεν εί­
ναι ένα από αυτά. Αντίθετα, τη
μαρξιστική θεωρία τη χαρακτη­
ρίζει απερίφραστη, ωμή σχεδόν,
ειλικρίνεια.
Ξεκινόντας από τη βάση της ά­
φοβης αυτής ειλικρίνειας θέλησα
να παρουσιάσω χωρίς υπεκφυγές
εκείνα που είδα στην υπόθεση
Φλωράκη — Θεοδωράκη —
Μαρσαί. Δε νομίζω οτι η Αριστε­
ρά κινδυνεύει από την ανοιχτή
συζήτηση για τα προβλήματα και
τις ευθύνες-της. Κέρδος μόνον
μπορεί να έχει.Στημυστικοπάθεια
και στην συγκάλυψη τόσων δε­
καετιών, η δημοσιότητα θα δώ­
σει ένα ευεργετικό αντίδοτο, Ο
Εμμ. Καραμανώλης μου ζητάει
να του δώσω μιαν ομολογία γενι­
κής χρεωκοπίας του μαρξισμού.
Εγώ θα είχα να του προτείνω κά­
τι άλλο. Αφού τόσο πολύ του αρέ­
σει η αλήθεια, γιατί δε δοκιμάζει
να μας πει κι αυτός μερικές πι­
κρές αλήθειες για τη δική-του
παράταξη; Είναι εύκολο να χει­
ροκροτούμε την αλήθεια όταν λέ­
γεται μόνον για τους αντιπάλους-
μας. Είναι δύσκολο να τη δούμε
και οδυνηρό να την πούμε όταν
στρέφεται εναντίον του εαυτού-
μας. Μόνον αυτή, όμως, η αλή­
θεια κάτι αξίζει.
Γιατί αν ο τρίτος επιστολογρά­
φος του «Α ν τί» νομίζει ότι η πα­
ραδοχή των ευθυνών της Αριστε­
ρός αρκεί ώστε να λησμονηθούν
όσα έχει διαπράξει η Δεξιά, αν το
νομίζει αυτό, ας σκεφτεί πώς θα
απαντούσε στους στίχους που έ­
γραψε τον καιρό της Χούντας ο
Μανώλης Αναγνωστάκης:
«Τ ο τί δεν πρόδωσες εσύ να
μας πεις
Εσύ και οι όμοιοί-σου χρόνια και
χρόνια
Ένα προς ένα τα υπάρχοντά-σου
ξεπουλώντας
Στις διεθνείς αγορές και στα λαϊ­
κά παζάρια
Και μείνατε χωρίς μάτια να βλέ­
πετε, χωρίς αυτιά ν' ακούτε
Με σφραγισμένα στόματα και δε
μιλάτε,
Για ποια ανθρώπινα ιερά μας ε-
γκαλείτε;»
Γιώργος Κατηφορης
αντί
ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΗ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ
Δημοχάρους 60
Αθήνα 601
Τηλ: 732.713-732.819
• Εκδότης:
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΗΣ
Δεινοκράτους 131
Αθήνα 601
■ %.
.V
• Μοντάζ:
Γ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΟΣ
• Υπεύθυνος Διαφημίσεων:
ΤΑΚΗΣ ΜΩΡΑΙΤΗΣ
• Φωτοστοιχειοθεσία:
«Π Ο ΛΥΤΥΠ Ο » ΕΠΕ
Δεινοκράτους 131
Τηλ. 729.237
• Αναπαραγωγή φίλμς
«Π Ο ΛΥΤΥΠ Ο » ΕΠΕ
Δεινοκράτους 131
Τηλ. 729.237
• Εκτύπωση:
Εργοστ. Γ ραφικών Τεχνών
Γ. ΑΝΕΜΟΔΟΥΡΑΣ
Ιάσιου 5, Περιστέρι
Τηλ. 57.22.201
• Κάθε ενυπόγραφο άρθρο
εκφράζει την προσωπική άπο­
ψη του συγγραφέα-του.
• Χειρόγραφα δεν επίατρέ-
φονται.
ΣΥΝΔΡΟΜ ΕΣ
Εσωτερικού
Εξάμ. 390 δρχ. - Ετήσια 780
Ετήσια Οργανισμών,
Τραπεζών, κλπ: 2.000 δρχ.
Για φοιτητές έκπτωση 15%
Εξω τερικού
Ευρώπη · Μεσογ. χώρες:
εξάμηνη:................ απλή δολ.18
» αεροπ.δολ.20
ετήσια:.................. απλή δολ.36
» αεροπ.δολ.40
Η.Π.Α. - Καναδάς - Αν. Ασία:
εξάμηνη:................απλή δολ.18
» αεροπ.δολ.27
ετήσια:.................. απλή δολ.36
» αεροπ.δολ.53
Αυστραλία · Ωκεανία:
εξάμηνη:................απλή δολ.18
» αεροπ.δολ.35
ετήσια:.................. απλή δολ.36
» αεροπ.δολ.70
• Εμβάσματα, επιταγές:
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΗΣ
Δημοχάρους 60, ΑΘΗΝΑ 601
• ΤΙΜΗ ΤΕΥΧΟΥΣ: δρχ. 30
• ΠΑΛΙΑ ΤΕΥΧΗ: δρχ. 50
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ
• για τα βιβλιοπωλεία
της Αθήνας
Στα γραφεία του «ΑΝΤΙ»
Δημοχάρους 60. τηλ. 732.713
• για ταβιβλιοπωλεία
Β. Ελλάδας:
Βιβλιοπωλείο
Μ. Κοτζιά και Σία Ο.Ε.
Τσιμισκή 78, τηλ. 279.720
Θεσσαλονίκη
’Αγαπητοί μας έπιβάτες,
Στήν προσπάθειά μας νά σάς έξυπηρετήσουμε καλύτερα, φροντίσαμε νά είμαστε
άπό τούς πρώτους άερομεταφορεϊς τού κόσμου πού πετοϋν μέ AIRBUS Α300.
Το άεροπλάνο τής νέας γενιάς, τής άνετης μεταφοράς 255 έπιβατών, και
πολλών έμπορευμάτων, μέ τά λιγότερα καύσιμα και τόν λιγότερο θόρυβο.

Πετάξτε καί θά δείτε...

Λ F P O n O P f 4
ΑΝΤ.ΛΙΒΑΝΗΙ “ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ,,
Γ Ο Λ Ω Ν Ο Σ 9 4 .τ η λ .: 3610 589

Ο εκδοτικός-μας οίκος
ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΑΝΗΣ «Νέο Σύνορο»
κοι οι Έλληνες συνεργοζόμενοι συγγραφείς,

ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΚΥΡΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

ΑΒΔΕΛΙΔΗΣ ΠΑΡΜΕΝΙΩΝ ΚΩΣΤ ΟΠΟΥ ΛΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ
ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΤΖΟΥΛΙΑΝΟ ΜΠ. ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ
ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΑΓΓΕΑΑΝΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΑΝΙΑΤΑΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΤΖΟΥΡΑΝΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
ΔΙΖΙΚΙΡΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΙΡΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ
ΕΥΘΥΜΙΑΔΗ ΝΕΝΗ ΝΕΣΤΟΡΟΣ - ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ ΑΛΚΗ
ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΝΙΚΟΛΙΝΑΚΟΣ ΜΑΡΙΟΣ
ΙΑΤΡΙΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΟΥ ΣΤΑΥΡΟΣ j
ΚΑΪΛΑΣ ΜΗΤΣΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ
ΚΑΛΟΥΔΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΠΑΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΣΠΗΛΙΟΣ
ΚΑΜΑΡΙ ΝΟΥ ΛΙΛΗ ΠΕΠΟΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
KA Ν ΕΛΛΟ ΠΟΥ ΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΡΟΔΑΚΗΣ ΠΕΡΙΚΛΗΣ
ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΚΟΥΛΑΣ ΝΙΚΟΣ
ΚΑΤΣΙΜΠΑΡΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤA Y PO ΠΟΥ ΛΟΣ ΘΟΔΩΡΟΣ
ΚΑΤΣΟΥΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΦΙΛΙΑΣ I. ΒΑΣΙΛΗΣ
ΚΑΨΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΙΛΙΠΠΑΤΟΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ
ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ' ΦΛΩΡΟΣ Θ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
ΚΟΡΩΝΑΙΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ
ΚΟΥΤΡΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ ΤΑΚΗΣ

ΕΥΧΟΝΤΑΙ στους ονογνώστες-τους

κοι οε όλους τους Έλληνες και τις Έλληνίδες,
το 7 1α
8
9 ν είναι χρονιά
ΕΙΡΗΝΗΣ - ΠΡΟΟΔΟΥ - ΥΓΕΙΑΣ κοι ΧΑΡΑΣ