12/10/2014

FASADNI ZIDOVI

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Prema arhitektonsko-konstruktivnim karakteristikama, razlikuju se

dva osnovna tipa fasadnih zidova:
- masivni zidovi i
- skeletni zidovi.

NAPOMENA:
Pregradni zidovi u objektima ove vrste uglavnom ne postoje, a ukoliko ih
ima, problematika njihovog projektovanja i izvođenja ne izlazi iz okvira
standardnih građevinskih konstrukcija, te se o njima neće posebno govoriti.

1
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Masivni zidovi

Osnovna karakteristika konstrukcija prizemnih objekata-zgrada, su
veliki rasponi, a same zgrade su po svojoj nameni i koncepciji iako
prizemne, relativno visoke i bez međuspratne konstrukcije. Iz tih
razloga, masivni obimni zidovi, izrađeni od opeke ili betona, ako se
ne preduzmu posebne konstruktivne mere, u statičkom smislu ostaju
potpuno slobodni.

Ovi zidovi su na dejstvo vetra kritičniji nego na primer zidovi spratnih
zgrada, s obzirom na postojanje poprečnih zidova i međuspratne
konstrukcije u njima.

Da bi fasadni zidovi prizemnih zgrada bili stabilni i racionalni, tj. da
bi se njihova debljina svela na optimalnu meru, neophodno ih je po
vertikali i horizontali, na određenim razmacima ojačati u vidu tzv.
roštilja. Ovako formirani čelični roštilj, prima sada celokupno
opterećenje od zida i isto prenosi na vertikalno ojačane delove
obimnog zida-stubove, preko kojih leže glavni krovni vezači.

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Skeletni fasadni zidovi

Za razliku od masivnih fasdnih-obimnih zidova, konstrukciju skeletnih
zidova čini niz čeličnih stubova-fasadnih stubova, koji, povezani sa
glavnom konstrukcijom obrazuju osnovni statičko konstruktivni
sistem zgrade.

Između, odnosno pored stubova, projektuje se fasadna ispuna, čime
se zid kompletira kao elemenat koji je u statičkom smislu izložen
praktično, samo dejstvu vetra.

Da bi zidna ispuna, koja se radi od lakih elemenata bila stabilna i
racionalna, potrebno je, u najvećem broju slučajeva, pored glavnih
čeličnih stubova, predvideti još i sekundarnu skeletnu fasadnu
konstrukciju. Ova konstrukcija treba da prihvati opterećenje sa zida i
preda ga glavnim stubovima.

Raspored vertikalnih i horizontalnih elemenata sekundarnog
fasadnog skeleta zavisi, pre svega od međusobnog razmaka glavnih
stubova i njihove visine, vrste i karaktera fasadnog zida-ispune,
odnosno obloge, kao i rasporeda i veličineotvora za prozore i vrata.

2
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Za izradu obloge fasadnih zidova upotrebljavaju brojni prefabrikovani
montažni elementi. To su uglavnom ploče od:

lakih betona, durisola, YTONG (siporeksa), table od valovitih limova,

razni sendvič sistemi ploča, zastakljeni metalni panoi, koji imaju
relativno male debljine, ali dobra termoizolaciona svojstva.

Neki od ovih materijala svojim statičkim osobinama i otpornošću,
naročito na savijanje, omogućavaju da se skeletni roštilj svede na
minimum. U nekim slučajevima potpuno otpada potreba za nošenje
fasadne obloge, jer sama oblog, odnosno ispuna je takvih
mehaničkih karakteristika da je u stanju da prenese opterećenje na
glavne stubove.

Tako na primer, razmak glavnih stubova u obimnom zidu koji se radi
od horizontalnih siporeks ploča, može biti i do 6,0m, a kod fasadnih
zidova od naboranih limova, odnosno sendvič ploča, razmak između
pojedinih elemenata skeleta u zidu zavisi od geometrijskih
karakteristika i kvaliteta limova, tj. debljine sendvič panoa i njihove
ispune.

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Prema položaju koji imaju u objektu, odnosno prema

pravcu prostiranja, fasadni-obimni zidovi mogu biti:
-podužni i
- poprečni (kalkanski) zidovi.

3
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

SIPOREX ploče

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

SIPOREX ploče

4
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

5
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

6
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

PODUŽNI FASADNI ZIDOVI
Osnovni elementi konstrukcije jednog podužnog fasadnog skeletnog zida su:
- glavni stubovi (1)
- sekundarni stubovi (2)
- vertikale (3)
- horizontalne rigle (4)
- prag ili temeljača (5)
- ram ili poklapača (6)
- nadvratnici i nadprozornici (7)
- ukrućenja (8)

7
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Glavni stubovi

Glavni stubovi primaju opterećenje od krovnih vezača, fasadnih zidova i
kranova. Projektuju se ispod svakog glavnog krovnog vezača (ponekad
svakog drugog, na većem rastojanju mada veoma retko).
Sekundarni stubovi

Ako su glavni stubovi iz određenih razloga, projektovani na velikom
međusobnom razmaku, tako da bi horizontalne rigle imale suviše veliki
raspon i dimenzije, onda je u tom slučaju povoljnije i ekonomičnije predvideti
sekundarne stubove, koji idu kao i glavni, duž cele visine zida i smanjuju
raspon horizontalnih rigli.

Sekundarni stubovi se oslanjaju u dnu na fundament preko temeljače, a u
vrhu na završnu riglu-poklapaču. Opterećeni su od pritiska vetra normalno na
ravan zida, kao deo skeletnog roštilja, zatim težinom zida i od uticaja sprega,
ako čine deo njegove konstrukcije. Presek stuba je obično I ili IP oblika.
Sekundarni stubovi mogu biti oslonjeni i na horizontalni spreg kojim je
ukrućen kranski nosač (ako u konstrukciji ovaj postoji), pa deluju kao nosači
na tri oslonca ili nosači sa prepustom.

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Sekundarni stubovi

8
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Primeri veze sekundarnog stuba i temeljače

NAPOMENA:
Broj sekundarnih stubova, i uopšte potreba za njima se najbolje određuju uporednim
proračunom kojim se utvrđuje da li je racionalnije postaviti sekundarne stubove ili
izvoditi horizontalne rigle velikih raspona. Pri upoređenju treba, za svaki slučaj,
posebno sračunati ukupnu količinu čelika za zid, odnosno ukupnu cenu koštanja zida
sa skeletom noseće konstrukcije zida, pa usvojiti konstruktivni sistem koji daje
ekonomičnije rešenje.

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Vertikale
Ovi elementi najčešće dolaze kod prozora ili vrata, radi veze prozorskog rama
i završavanja i ograničenja zida. Kao i sekundarni stubovi, tako i vertikale,
koje se izvode od I ili U profila, oslanjaju se u dnu na soklu-zid ili temeljaču i tu
prenose opterećenja, odnosno pritiske vetra.

Rigle
Rigle su horizontalni nosači I,U ili zatvorenog preseka, koji služe da se zid
između glavnih i sekundarnih stubova, kao i između temeljače i poklapače,
podeli u manja polja. Redovno se postavljaju ispod, odnosno iznad otvora za
prozore i vrata. Ako u objektu postoji kran, vodi se računa da se rigle uklapaju
u konstrukciju ukrućenja kranskog nosača. U tom slučaju imaju ulogu i
podupirača - oslonca sekundarnih stubova, a uz to smanjuju i dužinu izvijanja
glavnih stubova u ravni podužnog zida. Računaju se prema pritisku vetra sa
širinom opterećenja jednakoj razmaku rigli, i rasponom L od ose do ose
stubova za koje se vezuje. Ako je vertikalno opterećenje značajno, a ispod
rigle postoji otvor, onda se raspon rigle smanjuje postavljanjem iznad nje
vertikale i dijagonale (o koje se rigla veša). Ako se rigla ne obesi pomoću
dijagonala, onda se ona mora računati i na vertikalno opterećenje od zida, što
zahteva da se poprečni presek rigle na tom delu pojača dodavanjem I profila
sa njene donje strane.

9
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Primer konstrukcije rigle

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Temeljača
Temeljača ili prag je osnovna horizontalna rigla, koja služi za vezu
zida sa temeljem, a najčešće se radi od U profila. Prag može da se
ne izvede, ako se izradi sokla od armiranog betona.
Temeljača se često puta izvodi tako da se opterećenje od fasadnog
zida prenese direktno oslanjanjem na temelje stubova, u kom
slučaju mora imati potrebnu jačinu da bez većih deformacija
odgovori svojoj funkciji. Upotrebljava se složeni presek od I i U
profila, a za veće raspone čak i rešetkasti nosač. Prag-temeljača u
vidu armirano-betonske grede oslonjene na fundamente glavnih
stubova se preporučuje ako je zemljište za fundiranje slabo, čime se
uštedi na kopanju i izradi temelja za zidove. Ovakva slobodna
temeljača, čelična ili armirano betonska, prima vertikalno
opterećenje od zida i horizontalno opterećenje od vetra.

10
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Primeri konstrukcije temeljča

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Nadprozornici i nadvratnici
Nadprozornici i nadvratnici su sekundarne rigle, koje se projektuju
iznad prozora i vrata. Izvode se od otvorenih ili zatvorenih profila, a
računaju tako da prime horizontalno opterećenje od vetra i
opterećenje od zida iznad otvora. Pri određivanju vertikalnog
opterećenja od zida, dovoljno je uzeti za opterećenje visinu zida
iznad otvora jednaku rasponu otvara vrata, odnosno prozora.

Ram ili poklapača
Ram ili poklapača predstavlja završnu riglu u podužnom obimnom
zidu i ima zadatak da primi opterećenje od vetra sa tog dela zida.
Ako ram služi i kao venčanica tj. kao krajnja rožnjača, pa prima i
opterećenje od krova, onda je treba dimenzionisati da može da primi
opterećenje i u toj ravni. Ram-poklapača je često sastavni deo
horizontalnog sprega protiv vetra u konstrukciji, te prima i aksijalno
naprezanje. Izvodi se uvek ista jačine po celoj dužini.

11
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Primer konstrukcije rama-poklapače

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Ukrućenja podužnih zidova-vertikalni spregovi
Da bi se podužni zid u svojoj ravni učinio krutim i sposobnim da primi
sile u toj ravni, neophodno je da se u krajnjim poljima skeletnog zida
predvide i ugrade ukrućenja.
Ako je dužina zgrade velika, onda se ova ukrućenja izvode i u sredini
dužine zida.
Pri postavljanju ukrućenja trba voditi računa da ne smetaju
formiranju ispune ili obloge fasadnog zida. Zato se po pravilu,
postavljaju van ravni zida, najčešće sa unutrašnje strane.
Statički zadatak ovih ukrućenja koja nazivamo spregovima, je da
prime i prenesu sile u pravcu podužnog zida. Ove sile nastaju od
dejstva vetra na spoljni poprečni (kalkanski) zid, od sila kočenja (ako
u hali ima kranova), kao i od seizmičkih sila i sila izazvanih
temperaturnim promenama.
Vertikalna ukrućenja-spregovi se mogu izvesti od prostih ili ukrštenih
dijagonala.

12
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Vertikalni spregovi se mogu izvesti u sledećim oblicima:
-ako u prvom polju nema otvora (a), ili se radi u obliku rešetkaste ispune u
slobodnim poljima zid gde ima otvora (b), u obliku rešetkastih nosača (c) i u
obliku rešetkastih ili punih ramova (d,e).

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Dejstvo vetra sa šrafiranog dela kalkanskog zida prenosi se preko stubova
na spreg protiv vetra u krovnoj ravni, čija se reakcija prenosi preko
vertikalnog ukrućenja u podužnom zidu na temelje-fundamente.

13
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

POPREČNI-KALKANSKI FASADNI ZIDOVI

Kalkanski zid se konstruiše na sličan način kao i podužni obimni zid
zgrade i sastavljen je uglavnom od istih elemenata vertikalni stubovi,
horizontalne rigle,temeljača, poklapača, nadvratnici i nadprozornici.

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Stubovi u kalkanskom zidu predstavljaju elemente prvog reda u statičko-
konstruktivnom smislu. Oslanjaju se na fundament i spreg protiv vetra u
krovnoj ravni, ili na drugi horizontalni spreg u povoljnoj visini kalkanskog
zida, ukoliko je visina stuba, odnosno zida velika.

U okviru tako projektovane dispozicije, stubovi primaju opterećenje od
vetra koje deluje upravno na ravan kalkanskog zida i predstavljaju oslonce
horizontalnih rigli, nadvratnika i nadprozornika. Postavljaju se obično ispod
svake rožnjače, ponekad i ređe, što zavisi u prvom redu od njihove visine,
širine kalkanskog zida, razmaka rožnjača i potrebe za otvorima u
kalkanskom zidu.

Položaj temeljače, ukoliko postoji, i horizontalnih rigli odgovara položaju
ovih elemenata u podužnom zidu, tako da su sve horizontale u istoj visini.

Poklapača kao završna rigla obično ide po profilu krova i skoro redovno
predstavlja pojas sprega protiv vetra u krovnoj ravni. Reakcija ovog sprega
prenosi se preko vertikalnih ukrućenja u podužnom zidu na fundamente.

Kalkanski zid prima sledeća opterećenja: opterećenje od vetra upravno na
kalkanski zid, opterećenje od vetra sa podužnog zida, uticaje od
seizmičkih sila u ravni kalkanskog zida, vertikalno opterećenje od rožnjača
i sopstvenu težinu.

14
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Vertikalna ukrućenje u konstrukciji kalakanskog zida moraju da se izvedu

ako kalkanski zid prima horizontalne sile od vetra sa podužnog fasadnog
zida ili horizontalne seizmičke sile u svojoj ravni.

Ova ukrućenja se ne izvode kada su osnovna konstrukcija u ravni
kalkanskog zida, odnosno sam zid dovoljno kruti da mogu primiti navedene
uticaje bez posebnih ojačanja u vidu vertikalnih spregova.

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Ukoliko pored kalkanskog zida postoji vezač kalkanski zid se oslobađa
opterećenja rožnjaža, pa i horizontalnih sila vetra i seizmičkih uticaja, ako te
sile prima vezač. Znači, kalkanski zid u ovom slučaju prima samo
opterećenje od vetra upravno na svoju ravan i sopstvenu težinu.

Vezač dolazi pored kalkanskog zida u slučaju kada objekat treba u
budućnosti u tom pravcu produžiti. U protivnom, potreba za izvođenjem ovog
vezača otpada.

15
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Ukoliko se produženje hale ne predviđa, odnosno kada se kalkanski zid

projektuje kao stalan, onda kalkanski zid obično nadvisuje ravan krovnog
pokrivača i završetak je horizontalan.

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Kod industrijskih i drugih sličnih objekata, tehnološki proces često

zahteva da se u kalkanskom zidu po celoj širini ostave otvori, na
jednoj ili na obe strane zgrade. U ovakvim slučajevima posebno je
važno da se obrati potrebna pažnja načinu oslanjanja kalkanskih
stubova.

Ako otvor počinje od poda hale, onda se stubovi u horizontalnom
pravcu oslanjaju. Gore na horizontalni spreg protiv vetra (1) i dole na
horizontalni spreg (2) odmah iznad otvora, za prijem opterećenja od
vetra (18). U vertikalnom smislu, kalkanski zid i stubovi u njemu se
oslanjaju na vertikalni rešetkasti nosač formiran u samom zidu, koji
celokupan teret prenosi na fundamente u uglovima zgrade.

16
 12/10/2014

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

KONSTRUKCIJE FASADNIH ZIDOVA

Ako je razmak glavnih krovnih nosača (1) dosta velik, pa su i dužine

dijagonala nepotrebno velike, može se u sredini polja - izmedju vezača,
postaviti drugi pojas sprega (2) protiv vetra.

17
 12/10/2014

Hvala na pažnji!

18