‫ﺟﻠﺴﻪ دوم‬

‫ﺧﻄﺎ در ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‬

‫اﻣﻴﺮ ﻋﺒﺎس ﺷﺎﻳﮕﺎﻧﻲ اﻛﻤﻞ‬ ‫ﺣﻴﺪر رﻣﻀﺎﻧﻲ ﺗﺒﺎر‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫‪1 / 12‬‬
 ‫ﺧﻄﺎ‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﺰﻳﻨﺔ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺗﺎﺑﻊ ﭼﻪ‬

‫ﺮي ﺖ‬
‫اﺳﺖ؟‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮي‬
‫ﭘر‬

‫ﮔﺬار ﻫ ﺘﻨﺪ؟‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬ ‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬا‬
‫اﻧﺪازه ﮔﮔﻴﺮي ﺗﺎﺛ‬
‫ﻳﻚ اﻧﺪاز‬
‫ﻋﻮاﻣﻠﻲ ددر ﻚ‬
‫ﭼﻪ ﻋ ا ﻠ‬
‫ﻪ‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﭼﻴﺴﺖ؟‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد؟‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫‪2 / 12‬‬
 ‫اﻋﺪاد‬
‫• ارﻗﺎم ﺑﺎ ﻣﻌﻨﻲ‬
‫• ارﻗﺎم ﻣﺸﻜﻮك‬
‫– ﻣﺜﺎل ‪:1‬‬
‫ﻳﺎ ‪68 17 86‬‬
‫‪68,017,860‬‬ ‫‪ 68,000,000‬و ﺎ‬
‫‪68‬‬ ‫– ﺟﻤﻌﻴﺖ ا ا‬
‫اﻳﺮان‬
‫اول ‪2‬‬
‫ﻲ ﻋﺪد و‬
‫م ﺑﺎ ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫– ﺗﻌﺪاد ر‬
‫ارﻗﺎم‬
‫– ﺗﻌﺪاد ارﻗﺎم ﺑﺎ ﻣﻌﻨﻲ ﻋﺪد دوم ‪7‬‬
‫– ﻣﺜﺎل ‪:2‬‬
‫– ‪ 0/030‬ﻣﮕﺎ اﻫﻢ – واﺣﺪ اﺻﻠﻲ اﻫﻢ – ﻟﺬا ‪ 30‬ﻛﻴﻠﻮ اﻫﻢ‬
‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫‪3 / 12‬‬
 ‫ﻋﻠﻤﻲ اﻋﺪاد‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻋﻠﻤ‬

‫ﻋﻠﻤﻲ اﻋﺪاد‬
‫ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻋﻠﻤ‬
‫ﺣﺬف ﺷﻚ و ﺗ دﻳﺪ‬

‫– ﻣﺜﺎل‪ 3/10χ104 :‬و ﻳﺎ ‪3/1χ104‬‬

‫– ﻋﺪد اول ‪ 3‬رﻗﻢ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﻲ و ﻋﺪد دوم ‪ 2‬رﻗﻢ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﻲ‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫‪4 / 12‬‬
 ‫رﻳﺎﺿﻲ ﺑﺎ اﻋﺪاد‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت رﻳﺎﺿ‬

‫ﺗﻌﺪاد ارﻗﺎم ﺑﺎ ﻣﻌﻨﻲ ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت رﻳﺎﺿﻲ ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫ﻣﻌﻨﻲ ﺟ د‬
‫ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫ارﻗﺎم ﺑﺎ ﻌﻨ‬
‫ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ا ﻗﺎم‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎ ﻛ ﺘ ﻳ‬
‫ا ﺖ‬

‫– ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﻮري از ﻳﻚ ﻻﻣﭗ رﺷﺘﻪ اي ‪ 230‬وﻟﺖ ﻣﺘﺼﻞ‬

‫‪ 0/45‬آﻣﭙﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺔ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺮق ﺷﻬﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪/45‬‬
‫ﺗﻮان ﻻﻣﭗ‪.‬‬
‫‪45=103 5=1 0*102 W‬‬
‫‪P=VI=230*0.45=103.5=1.0*10‬‬
‫‪P=VI=230*0‬‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫‪5 / 12‬‬
 ‫ﻣﺜﺎل‬

‫دو ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺼﻮرت ﺳﺮي وﺻﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻘﺪار‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ دوم ‪ 3/624‬ااﻫﻢ ﺎﺷ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻘﺎ ﺖ‬
‫اول ‪ 18/7‬ااﻫﻢ و ﻘ ا‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ا ل‬
‫ﻘﺎ ﺖ‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺔ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻌﺎدل‪.‬‬

‫‪RT  R1  R2  18.7  3.624  22.324 ‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﺟﻮاب ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ 22/3‬اﻫﻢ‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫‪6 / 12‬‬
 ‫ﮔﺴﺘﺮة ﻣﻘﻴﺎس )‪(Range‬‬

‫• ﺣﺪي ﻛﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﻄﺎي‬

‫ﻣﺸﺨﺺ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫– ﺑﺮاي دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﻋﻘﺮﺑﻪ اي – ﺣﺪاﻛﺜﺮ اﻧﺤﺮاف ﻋﻘﺮﺑﻪ‬

‫• ﺧﻄﺎ ﺑﺮاي دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي در ﻫﺮ رﻧﺞ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬

‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻲ ﺷ د‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫‪7 / 12‬‬
 ‫ﺧﻄﺎ در ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‬
‫‪(Gross‬‬
‫‪G‬‬ ‫‪Errors‬‬
‫‪E‬‬ ‫ﻓﺎﺣﺶ )‬ ‫• ﺧﻄﺎ ﺎ‬
‫ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻓﺎ ﺶ‬

‫• ﺧﻄﺎﻫﺎي اﺳﻠﻮﺑﻤﻨﺪ )‪(Systematic Errors‬‬

‫– ﺧﻄﺎﻫﺎي اﺑﺰاري )‪(Instrumental Errors‬‬
‫ﻲ )‪(Environmental Errors‬‬‫ﻣﺤﻴﻄﻲ‬
‫ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻴ‬
‫ي‬ ‫–‬
‫– ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻣﺸﺎﻫﺪه اي )‪(Observational Errors‬‬

‫• ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺼﺎدﻓﻲ )‪(Random Errors‬‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫‪8 / 12‬‬
 ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﻄﺎ‬

‫‪e=Xn-Yn‬‬
‫ﺧﻄﺎي ﻣﻄﻠﻖ‬
‫ﻄﻠﻖ‬ ‫‪: e‬ﺧﻄﺎ‬
‫‪ : Yn‬ﻣﻘﺪار ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر‬
‫‪ : Xn‬ﻣﻘﺪار اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺷﺪه‬

‫ﺧﻄﺎي ﻣﻄﻠﻖ‬
‫=ﺧﻄﺎي درﺻﺪي‬ ‫)‪(1100‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫‪9 / 12‬‬
 ‫ﻣﺜﺎل ﻣﺤﺎﺳﺒﺔ ﺧﻄﺎ‬

‫ﻳﻚ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ 100/00‬اﻫﻤﻲ را ﺑﺎ ﻳﻚ اﻫﻢﻢ ﻣﺘﺮ‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﻗﺮاﺋﺖ ‪ 98/2‬اﻫﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎ را‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻴ‬
‫ﺒ‬
‫‪e=100.00-98.2=1.8‬‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫‪10 / 12‬‬
 ‫ﺧﻄﺎي ﻳﻚ وﺳﻴﻠﺔ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‬
‫ﺧﻄﺎي ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺼﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻴﺎن ﺷﻮد‪ .‬روش ﻣﻌﻤﻮل‬
‫درﺻﺪي از ﻣﻘﻴﺎس اﺳﺖ وﻟﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺼﻮرت درﺻﺪي از ﻗﺮاﺋﺖ و ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از اﻳﻦ‬
‫ﺗﻴﻜﻪ ﻋﺪد ‪ 200‬ﻗ اﺋﺖ‬
‫ﻗﺮاﺋﺖ‬ ‫ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ‬
‫وﻟﺘﻤﺘﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ‪ 400‬وﻟﺖ ددر ﺻﻮ‬
‫اي ﻳﻚ وﻟﺘﻤﺘ‬
‫ﻣﺜﺎﻻ ﺑﺑﺮاي‬
‫دو ﺑﻴﺎن ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﺎﻻً‬
‫ﺷﻮد و ﺧﻄﺎ ‪ 0/5‬در ﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫از ﻴ س‬
‫ﻣﻘﻴﺎس‬ ‫درﺻﺪي ز‬
‫ر ﺪي‬ ‫•‬
‫– ﻣﺜﺎل ‪ 0/5‬درﺻﺪ از ﻣﻘﻴﺎس )‪(0/005*400V =2 V‬‬

‫درﺻﺪي از ﻗﺮاﺋﺖ‬ ‫•‬

‫– ﻣﺜﺎل ‪ 0/5‬درﺻﺪ از ﻗﺮاﺋﺖ )‪(0/005*200V =1 V‬‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬ ‫• و ﺎ‬
‫ﻳﺎ ﺑﺼﻮرت ﺗ ﻛ‬
‫– در ﻣﺜﺎل ﺑﺎﻻ ‪ 2‬وﻟﺖ ﺑﺮاي ‪ 200‬وﻟﺖ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ‪ 1‬درﺻﺪ‬
‫ﻟﺬا ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎم آزﻣﺎﻳﺶ دﺳﺘﮕﺎه را در رﻧﺠﻲ ﻗﺮار داد ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻗﺮاﺋﺖ ﺷﺪه ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ آن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫‪11 / 12‬‬
 ‫ﺗﻔﺎوت ﺻﺤﺖ و دﻗﺖ‬

‫ﺻﺤﺖ ‪Precision‬‬
‫ﺗﻜﺮار ﭘﺬﻳﺮي ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻳﻚ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي در ﻃﻮل زﻣﺎن‬

‫‪(Accuracy‬‬
‫‪A‬‬ ‫دﻗﺖ )‬
‫ﻗ‬
‫واﻗﻌﻲ‬
‫ﻣﻘﺪار اﻗﻌ‬
‫ﮔﻴﺮي ﺷﺪه ﺑﻪ ﻘﺪا‬
‫ﻣﻘﺪار اﻧﺪازه ﮔ ي‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻘﺪا‬
‫ﻧﺰدﻳﻜ‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫‪12 / 12‬‬