We zeggen het maar even voor de zekerheid: printen is alleen toegestaan voor persoonlijk gebruik.

Het is niet supersympathiek om dit artikel te verspreiden.

Sterker nog: het is verboden. Gelukkig is het heel eenvoudig om anderen een Blendle-linkje te sturen. Delen kan dus altijd!
29-06-2017

vandaag · 7 minuten lezen

Japans rijkste man wil de wereld re-

geren met data
Masayoshi Son – bijnaam Masa – vergaarde een fortuin met
belangen in Yahoo, het Chinese Alibaba en robot Pepper. Met dat
geld bouwt hij aan een wereldomspannend imperium op het
gebied van data en kunstmatige intelligentie.

Der Spiegel | Hamburg

Begin december 2016 was Masayoshi Son te gast in de Trump Tower in New York. Hij straalde van top
tot teen, en ging zo dicht mogelijk naast de kersverse president van de Verenigde Staten staan, die een
kop groter was dan hij en die hem voorstelde met de woorden: ‘Dit is Masa van Softbank uit Japan.’
Masa had zojuist aangekondigd 50 miljard dollar te investeren om 50.000 nieuwe banen te scheppen.
Masa was een van de grote spelers van de industrie.

Voor Son, 59 jaar, en grondlegger van het Japanse IT -concern Softbank, was de ontvangst bij Donald
Trump de zoveelste spectaculaire episode in het verhaal van zijn snelle opkomst.

Daarom vond Son het ook niet zo erg dat velen niet wisten wie hij was. ‘M-as-a’ spelde hij geduldig zijn
bijnaam voor de verslaggevers in de lobby van de Trump Tower. Daarna vertelde hij dat hij de eigenaar
was van Sprint, de vierde mobiele telefonieaanbieder in de VS. Onlangs kocht Softbank ook ARM, het
Britse hightechconcern dat microchips ontwikkelt die in meer dan 95 procent van alle smartphones ter
wereld worden gebruikt. Daarvoor had hij 32 miljard dollar betaald, zei Son.

‘Contant.’

Imperium
Sons imperium behelst onder veel meer een Franse robotbouwer, een Chinese taxi-app en een Indiase
portal voor online shopping. Het hart van zijn IT-conglomeraat bestaat uit Softbank, een van de drie
grote telecombedrijven van Japan. In het afgelopen boekjaar verdrievoudigde Softbank zijn zuivere
winst over het laatste kwartaal tot omgerekend 11,5 miljard euro. En met een privévermogen van meer
dan 20 miljard dollar veroverde Son onlangs de eerste plaats op de Forbes-lijst van rijkste Japanners.

Son wil het grootste IT -imperium van de wereld scheppen en het dagelijks leven van de mensheid met
behulp van kunstmatige intelligentie ingrijpend veranderen. Hij hoopt dat de Amerikaanse president
een versoepeling zal invoeren van de regels die hem tot dusver verhinderden om bijvoorbeeld ook T-Mo-
bile, de Amerikaanse dochteronderneming van Deutsche Telekom, te kopen en met Sprint te fuseren tot
een reuzenspeler in de branche.

Zijn eerzuchtigste project ontwikkelt hij met Saoedische investeerders: een hightechfonds ter waarde
van honderd miljard dollar, dat Son als de grootste investeerder moet gaan managen. Als potentiële in-
vesteringsobjecten wordt gesproken met Intelsat en Oneweb, exploitanten van satellieten. Met hun net-
werken zou Son zijn ambitie een flink stuk dichterbij brengen: de controle over een aanzienlijk deel van
het wereldwijde dataverkeer, dat mensen en machines steeds nauwer en steeds sneller met elkaar ver-
knoopt. Daarmee zou Son ook meteen de controle hebben over de grondstof waarmee de kunstmatige
intelligentie zich voedt.

Al over ongeveer drie decennia, profeteert Son, zal kunstmatige intelligentie de gezamenlijke intelligen-
tie van de mensheid overvleugelen. In die computergestuurde sciencefictionwereld, de zogeheten singu-
lariteit, zou de miljardair dan een van de machtigste mensen zijn.

Zuid-Koreaanse immigrant
Maar wie is die Son eigenlijk precies? Hoe is zijn ongewoon snelle opkomst te verklaren en wat drijft
hem?

Op Kyushu, het zuidelijkste hoofdeiland van Japan, ligt Tosu. De stad van ongeveer 70.000 inwoners is
vooral bekend als spoorwegknooppunt. Vlak naast de belangrijkste spoorlijn groeide Son op in een ille-
gaal gebouwde plankenhut met een dak van golfplaat. Nu is het de parkeerplaats bij een ketenrestau-
rant. Van de ellende van toen is niets meer te zien.

Son behoort tot de derde generatie van Zuid-Koreaanse immigranten. Om niet op te vallen in een vaak
vijandige omgeving voerde de familie de Japanse naam Yasumoto. Veel hielp het niet. De jongens uit de
buurt bekogelden Son met stenen, een keer werd hij tot bloedens toe aan zijn hoofd getroffen.

Om de familie te voeden stookte de vader illegale jenever en fokte hij varkens. Son, die zelden interviews
geeft, vertelde een paar jaar geleden aan zijn personeel dat hij vaak achterop de glibberige handkar
hurkte waarmee zijn grootmoeder er dagelijks op uit trok om bij restaurants etensresten voor de var-
kens op te halen. Son huilde bij zijn toespraak. De vernederingen werken nog door en ondanks zijn suc-
cessen blijft Son voor veel Japanners een buitenstaander. Op het Japanse internet wemelt het van de
hatelijke tirades tegen hem.

Toen Son vijftien jaar was, werd zijn vader erg ziek. Zijn oudere broer moest van school om geld te ver-
dienen. Son dacht na hoe hij zich nuttig kon maken. Ondanks de weerstand van zijn ouders en leraren
ging hij naar de VS, leerde Engels en studeerde. Hij werd tot deze ongewone stap geïnspireerd door een
boek over de samoeraiheld Sakamoto Ryoma, die Japan wilde bewapenen tegen de westerse grootmach-
ten. Ook als bedrijfsleider treedt Son in de voetsporen van zijn krijgersidool: in het hoofdkantoor van
Softbank in Tokio bewaart hij diens portret en een houten kopie van zijn zwaard.

In de Verenigde Staten kwam Son terecht in de ontkiemende IT -revolutie. Aan de universiteit van Ber-
keley in California leerde hij software ontwikkelen. Onder zijn hoofdkussen, tussen de bladzijden van
zijn leerboeken geklemd, bezat hij een uitvergrote afbeelding van een van de eerste microchips, die hij
bewaakte als een schat. Die had hij uit een tijdschrift gescheurd. Herhaaldelijk vertelde hij hoe de aan-
blik van dit technische wonderwerk hem had ontroerd en gemotiveerd om te leren.

Terug in Japan richtte hij in 1981 Softbank op, een groothandel in computerprogramma’s. Daarmee be-
gon hij de wonderbaarlijke expansie van zijn bedrijf. Hij investeerde in start-ups toen nog nauwelijks ie-
mand vermoedde hoe belangrijk die later zouden worden. In 1995 belegde hij in Yahoo. Met het Ameri-
kaanse internetportal richtte hij in 1996 ook een gelokaliseerde versie voor Japan op. Die is voor veel van
zijn landgenoten tot op vandaag de belangrijkste zoekmachine.

Zijn grootste slag sloeg Son drie jaar later met zijn deelname in Alibaba, het toen bijna onbekende Chine-
se platform voor e-commerce. Toen de oprichter daarvan, Jack Ma, hem zijn businessmodel voorstelde,
ging Son meteen akkoord om 30 procent van de aandelen te kopen.

Tegenwoordig heeft Softbank nog een aandeel van 28 procent in Alibaba, waarvan de beurswaarde is
opgelopen tot 310 miljard dollar. Die deelname maakt het grootste deel uit van de bedrijfswaarde van
Softbank.

Son zou allang van zijn rijkdom kunnen genieten, maar zijn eerzucht drijft hem voort. Onvermoeibaar
probeert hij Softbank, maar ook heel Japan, klaar te stomen voor de door hemzelf voorspelde toekomst,
waarin kunstmatige intelligentie het dagelijks leven vormgeeft.

Op een vrijdagavond in februari richt Son zich tot de volgende generatie: de ondernemer betreedt het
podium in een luxe hotel in Tokio. In de zaal zitten honderden scholieren die online kaarten hebben we-
ten te bemachtigen voor het optreden van de inheemse IT-goeroe.

Son draagt een grijs jasje en een gestreept hemd met open kraag. Hij spreekt vrijuit en bijna alsof het ge-
drukt staat. Maar niet over winsten en verliezen. Hij vertelt nog maar eens over zijn beslissende beleve-
nis: hoe diep hij als negentienjarige onder de indruk was van de afbeelding van die microchip. En dan
schildert hij het tijdperk van de singulariteit, wanneer de computers zelfstandig zullen leren en de we-
reld zullen regeren.

‘Wat zullen wij mensen dan doen?’ vraagt Son. ‘Asjeblieft,’ roept hij de jongelui toe, ‘daar moeten jullie ab-
soluut over nadenken! Leer niet alleen dingen uit je hoofd!’
Met een pas opgerichte stichting wil Son getalenteerde jongeren financieel steunen om naar het buiten-
land te gaan, Engels te leren en computers te programmeren. Zoals hij het zelf ooit deed.

In Sons woorden klinkt ook bezorgdheid. Hij is bang dat Japan de aansluiting naar de digitale toekomst
zal missen. Maar ook dat hij zelf niet de doelen zal bereiken die hij zichzelf in het kader van een levens-
loop in vijf fasen gesteld heeft.

Eigenlijk wilde Son zijn imperium binnenkort overdragen aan de volgende generatie. Maar in het afgelo-
pen jaar nam hij afscheid van de manager die hij als zijn opvolger had gekozen. Son liet weten dat hij
nog een poosje door wilde gaan.

Zo kan hij de wereld misschien nog laten zien waarvoor zijn allegaartje van bedrijven en beleggingen
uiteindelijk moet instaan. Voor kunstmatige intelligentie? Maar wat betekent dat concreet, waar is het
element dat al die verschillende bedrijfsactiviteiten verbindt – afgezien van Son zelf? Dat is tot op he-
den niet duidelijk.

Pepper
Moet robot ‘Pepper’ bijvoorbeeld het platform worden waarmee de mensen in de toekomst communice-
ren? Het apparaat ziet eruit als een ipad met een hoofd en armen en kan reageren op menselijke emo-
ties. Pepper moet het wereldwijde handelsmerk van Softbank worden.

In Japan zijn al tienduizend exemplaren van de robot in gebruik, in Softbankfilialen of banken schud-
den ze klanten de hand of wijzen hem de weg [ook in Nederland wordt met Pepper geëxperimenteerd,
onder andere in Rotterdam, waar hij Peppert heet]. Son steekt veel tijd in het bewaken van de ontwikke-
ling van de kunstmens, zegt Kenichi Yoshida, de baas van de roboticadochter van Softbank.

Pepper werd oorspronkelijk ontwikkeld door de Franse firma Aldebaran, waarin Softbank in 2012 een
meerderheidsaandeel verwierf. Son heeft Peppers lichte kleur bepaald, bericht Yoshida. Ook het hoge
stemgeluid zou Son hebben uitgekozen.

Voor Son is Pepper geen spelletje. Als de robot wereldwijd in miljoenen bedrijven en huishoudens actief
was, zou hij waardevolle data van bedrijfsvoering en huishoudens kunnen verzamelen, want die worden
continu naar de cloud verzonden en daar opgeslagen. Ongetwijfeld streven ook Amerikaanse giganten
als Google & co naar wereldwijde heerschappij over de data – waarin ze vaak veel verder zijn dan Soft-
bank. Dat geldt zelfs voor India, een van de laatste grote groeimarkten: al in 2014 verkondigde Son dat hij
tot 2024 tien miljard dollar zou investeren, vooral in de onlinehandel. Maar tegenover marktleider Ama-
zon heeft hij ook daar nauwelijks uitzicht op de zege. Even moeizaam verloopt het voor Son op de be-
langrijke Amerikaanse markt. De dochteronderneming Sprint, die hij voor 22 miljard dollar kocht, ver-
liest klanten en schrijft rode cijfers. Als het Son niet lukt om Sprint door nog meer bedrijfsovernames
om te bouwen tot een telecomreus, dan moet hij het bedrijf misschien wel weer verkopen.

Ook daarom dong hij als een van de eersten naar de gunsten van Donald Trump. ‘De Verenigde Staten
zullen weer groot worden,’ zei hij na de ontmoeting in New York.

Daarmee zou hij in eerste instantie zijn eigen zaken daar wel eens bedoeld kunnen hebben.

Wieland Wagner