346 Harganja f 1.

4D

HET ALCOHOLKWAAD EN ZIJN

BESTRIJDING
:• * DOOR J. KATS •:

BAHAJA MINOEMAN KERAS

SERTA

DAJA OEPAJA
MENDJAOEHINJA
OLEB

J. KATS

Dikeloewarkan oléh BALAI POESTAKA

Weltevreden - 1920.
 HET ALCOHOLKWAAD
en zijn

BESTRIJDING
Voornamelijk met het oog op Nederlandsch-Indië

* door

J. KATS

Uitgave van de
VOLKSLECTUUR

Druk van
Albrecht & Co.. Weltevreden.
1920
KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK

0677 0785
 BAHAJA MINOEMAN KERAS
serta

DAJA OEPAJA MENDJAOEHINJA

Teroetama bagi Hindia Belanda

oléh

J. KATS

Dikeloewarkan oléh
BALAIPOESTAKA

Ditjétak oléh firma

Albrecht & Co., Weltevreden.
1920
 VOORBERICHT

Met de uitgaaf van dit werkje wordt een tweeledig doel

beoogd: het verschaft een beknopt overzicht van het Alcohol-
vraagstuk — i n het bijzonder met toepassing op Nederlandsch-
I n d i ë — ten dienste van allen, die zich daarvan op de hoogte
willen stellen en het bevat inlichtingen voor den Inlandschen
onderwijzer, die d i t onderwerp bij zijn lessen ter sprake wenscht
te brengen. ) x

De gegevens voor deze verhandeling zn'n hoofdzakelijk ont-

leend aan „ H e t Alcohol-vraagstuk, door D r . H . B u r i n g h Boek-
houdt, voltooid door A . J . van der Weyde" (Amersfoort, G . J .
Slothouwer) en aan het rapport betreffende een i n 1915 door
den Resident van B a n k a en Onderhoorigheden, A . J . N .
Engelenberg, gehouden alcohol-enquête, waarbij rekening is
gehouden met de desbetreffende, aan de Regeering aangebo-
den nota van den Hoofdinspecteur der In- en Uitvoerrechten
en Accijnzen van 13 Augustus 1917,. ) De opzet is bijna geheel
2

i n overeenstemming met die van het eerstgenoemde werkje.

V o o r meer uitvoerige gegevens omtrent het alcoholgebruik i n
N e d e r l a n d s c h - I n d i ë en de met het oog op de bestryding daar-
van door verschillende personen en vereenigingen gegeven
adviezen' wordt verwezen naar het rapport van den heer E n -
gelenberg. . M e n houde daarbij i n het oog, dat de i n dat rap-
port verzamelde cijfers omtrent den omvang van het alcohol-
gebruik niet een geheel j u i s t beëld van den waren toestand
kunnen geven, aangezien:

!) Als zoodanig geeft dit werkje een noodzakelijke aanvulling op Kitab

PANTJA WARNA V van schrijver dezes, waar de behandeling van het
bedoelde onderwerp in de Inlandsche lagere school slechts in hoofdtrekken
is aangegeven.
2
) Bij de bestudeering van het alcoholvraagstuk zal ook „Het boek van
den Alcohol" door A. Don en Th. W. van der Woude (2de druk, Amster-
dam, S. L. van Looy) uitnemende diensten kunnen bewjjzen.
 PENDAHOELOEAN

Mengeloewarkan kitab ini ijalah dengan doewa maksoed,

pertama: akan memberi pemandangan jang ringkas tentang
masalah minoeman keras, teroetama sekali dapat dipakai
oentoek Hindia-Belanda dan bergoena sekali bagi orang-orang
jang hendak mengetahoeinja; dan kedoewa: akan memberi
keterangan bagi goeroe-goeroe Boemipoetera jang hendak mem-
perkatakan perkara ini pada waktoe ija mengadjar. ) J

Segala jang idipergoenakan oentoek karangan ini teroetama

sekali diambil dari kitab jang bernama „Het alcohol-vraagstuk",
karangan toewan Dr. H. Buringh Boekhoudt, jang disoedahkan
oléh toewan „A. J. van der Weyde" (dikeloewarkan oléh G. J.
Slothouwer di Amersfoort), dan djoega dari Rapport toewan
A. J. N. Engelenberg, Residén Bangka dan daérah ta'loeknja
tentang pemeriksaannja (alcohol-enquête) dalam tahoen 1915;
dalam pada itoepoen ada lagi diperhatikan isi nota (soerat)
tentang hal ini karangan toewan Hoofdinspecteur der In- en
Uitvoerrechten en Accijnzen (pebijan) di'alamatkan kepada
Pemerintah, dan tertoelis pada tanggal 13 boelan Augustus
tahoen 1917 ). Atoeran karangan ini hampir sama benar dengan
2

karangan toewan Dr. H. Buringh Boekhoudt itoe. Barang sijapa

hendak mengetahoei lebih djaoeh hal alcohol jang ada di Hindia-
Belanda ini dan apa-apa nasihat (keterangan jang telah diberi
oléh beberapa toewan-toewan atau perkoempoelan-perkoempoel-
an dalam hal mentjegah ketagihan minoem alcohol itoe, baiklah
ija membatja rapport toewan Engelenberg itoe. Akan tetapi

!) Djikalau oentoek jang sedemikijan, kitab inipoen boléhlah didjadikan

soewatoe tambahan jang amat perloe bagi kitab Pantja Warna jang
kelima karangan jang mengarang kitab ini djoega. Dalam kitab jang
terseboet itoe pasal ini hanja dengan ringkas sadja diperkatakan sekadar
perloe bagi sekolah rendah Boemipoetera sadja.
2
) Kalau hendak menjelidiki perkara alcohol ini boléh bergoena benar
keterangan toewan A. Don dan Th. W. van der Woude. „Het boek van
den alcohol" namanja, (tjétakan kedoewa, Amsterdam, oléh S. L . van
Looy).
 6

1. de bevolkingscijfers niet voldoende nauwkeurig bekend

zijn ;
2. de grootte van den invoer van alcoholica in eenig jaar dik-
wijls van allerlei bijomstandigheden afhankelijk is (zoo
werd bijv. in 1892 ongeveer 600.000 L jenever meer inge-
voerd dan in 1891 en 1893, in verband met een voorgenomen
verhooging van invoerrecht op gedistilleerd);

3. bij de bespreking van bepaalde dranken door den rappor-

teur niet steeds op de — dikwijls vrij veel voorkomende —
vervalschingen is gelet (Bn'v.: in den laatsten tijd wordt
arak, die een zekere bewerking heeft ondergaan, als jene-
ver, cognac en whiskey van Europeesche herkomst in den
handel gebracht. Zie hoofdstuk V van dit werkje).

Nog een enkel woord over den inhoud van dit werkje.
De behandeling van een onderwerp, dat in menig opzicht
vcor den Inlander „nieuw" is, brengt eigenaardige bezwaren
mee. Eenerzjjds moet de lezer in de stof worden ingeleid, an-
derzijds is beperking gewenscht om te voorkomen, dat de te-
genover vele zaken nog vreemd staande lezer de groote lijnen
uit het oog zou verliezen, wat allicht een verzwakking van den
indruk van het betoog zou ten gevolge hebben, terwijl hem
mede in verband met de van de Europeesche in vele opzichten
afwijkende Indische toestanden niet het onderwerp in zijn vol-
len omvang behoeft te worden voorgezet.

In verband met het bovenstaande geeft dit werk een korte

behandeling van de voornaamste punten, waarbij getracht is
het volle licht te laten vallen op de hoofdzaken en de algemeen
als vaststaand aangenomen feiten, zonder de vereischte ob-
jectiviteit uit het oog te verliezen.
 7

haroeslah diingat djoega djoemlah-djoemlah tentang banjaknja

alcohol jang terseboet dalam rapport itoe beloemlah djoemlaïi
jang sebenar-benarnja, karena:
1. djoemlah djiwa koerang terang;

2. banjak alcohol jang dibawa orang masoek ke Hindia ini

dalam satoe-satoe tahoen berlain-lainan, jaïtoe sebab berhoe-
boengan dengan pelbagai matjam keadaan (misalnja: dalam
tahoen 1892 ada kira-kira 600.000 liter lebih banjak dibawa
orang ke Hindia ini dari pada dalam tahoen 1891 dan 1893,
sebabnja ij al ah karena ada maksoed Pemerintah akan mem-
pemaik bija minoeman keras jang dibawa masoek ke Hindia
ini.
3. Oléh toewan Engelenberg itoe ta' tetap dimasoekkannja
dalam perhitoengannja barang-barang tiroean (lantjoeng), jang
atjap amat dipergoenakan toewan-toewan saudagar (oemp:
sekarang atjap amat arak itoe didjoewal orang akan djadi
tiroean jenever (sopi), cognac (berendi) whisky.(wesM) jang
datang dari Eropah jaïtoe sesoedah dipermatjam-matjamkan-
nja dahoeloe. (Lihatlah bab V dalam karangan ini!)
Sepatah lagi dari hal isi karangan ini!
Bahwa sanja adalah pelbagai matjam keberatan jang dirasaï
orang bi lamana ija hendak memperbintjangkan sesoewatoe hal,
jang boléh dikatakan masih „baroe" bagi Boemipoetera ini.
Lebih dahoeloe haroeslah diterangkan kepada pembatja apa-
apa jang akan diperkatakan itoe, kemoedijan haroeslah kita
bekerdja dengan seringkas-ringkasnja, goenanja akan men-
djaga soepaja pembatja-pembatja, jang beloem mengetahoei
beberapa hal, djangan bertjabang pikirannja; djikalau demi-
kijan nistjajalah koerang tadjam makan karangan kita. Sebagai
poela ta' perloe lagi kepada si pembatja itoe dengan setjoekoep-
tjoekoepnja diterangkan akan keadaan alcohol ini, karena dalam
beberapa hal djaoeh- sekali berlainan keadaan di Hindia ini
dengan keadaan jang di Eropah.
Berhoeboengan dengan jang terseboet diatas, maka dalam
kitab ini hanja dengan ringkas sadjalah diperkatakan hal-
halnja jang oetama; jang dinjatakan benar ijalah jang perloe
sadja dan perkara-perkara jang soedah 'oemoem dipandang sah.
Dalam pada itoepoeri tijadalah poela diloepakan oedjoed ka-
rangan ini.
 Het voornemen bestaat om geregeld in tijdschriften en bro-
chures bepaalde, op den voorgrond tredende, onderdeelen meer
uitvoerig te behandelen. Bij de lezing daarvan kan het hierbij
aangeboden werkje als „vóórstudie" goede diensten bewijzen.
Wie dit heeft doorgewerkt, is op het terrein voldoende thuis
om dergelijke, in bijzonderheden afdalende of uitheemsche
toestanden betreffende, opstellen zonder moeite te volgen.

Januari 1918. J. KATS.

 9

Maka adalah djoega termaksoed akan memperkatakan pasal

ini lebih djaoeh dalam soerat jang beloem berwaktoe-waktoe
atau dalam boekoe sebaran (brochure, batja: brosjoer), jaïtoe
tentang beberapa bahagian-bahagiannja jang amat penting.
Djika hendak membatja soerat dan boekoe sebaran jang akan
diadakan itoe, maka kitab inipoen boléhlah didjadikan sesoe-
watoe penoendjoek djalan (voor studie) bagi itoe. Barang sijapa
jang telah mengetahoei isi kitab ini, nistjajalah dengan lekas
sadja ija mengerti atau tahoe akan segala isi karang-karangan
itoe, jang dalamnja lebih djaoeh diperkatakan bahagian-baha-
gian pasal itoe, serta ada poela diperbintjangkan keadaan-ke-
adaan di negeri asing.

Januai*i 1918. J. K A T S .
 I. ALCOHOLISCHE D R A N K E N .

Het voornaamste bestanddeel van alcoholische dranken is

alcohol.
Niet al deze dranken bevatten eenzelfde percentage alcohol,
d.w.z. niet bij alle „sterke dranken" wordt in %00 deelen drank
een gelijk aantal deelen alcohol aangetroffen. Hieronder volgt
een overzicht van het alcohol-gehalte der meest bekende
dranken.
Fier 3 tot 5y % %

Engelsch bier 5 tot 7 %

Rijn-wijn 7 tot 11 %
Bordeaux-wijn 12 %•
Italiaansche wijn 14 %
Portwijn 17 %•
Likeur 25 tot 30 %
Jenever 30 tot 40 %•
Brandewijn 30 tot 40 %
Cognac 45 tot 50 %
Rum 50 tot 75 %
Whiskey 60 %
Arak 60 %

Behalve alcohol bevatten enkele dranken, zooals slecht bereide

jenever en brandewijn, ook nog een meer of minder groote
hoeveelheid „foezel", welke zeer giftig is.

II. D E W E R K I N G V A N ALCOHOLfSCHE D R A N K E N
OP H E T M E N S C H E L I J K L I C H A A M .

Om den invloed na te gaan, dien het menschelijk lichaam

van alcoholische dranken ondervindt, dient, zoo niet uitsluitend,
 I. MINOEM-MINOEMAN JANG MENGANDOENG
A L C O H O L (ALCOHOLISCHE DRANKEN).

Bahagian (ramoean) jang teroetama sekali dari minoeman

jaag sematjam itoe jjalah alcohol.
Maka tn'adalah sama banjaknja alcohol jang terkandoeng
didalam segala matjam „minoem-minoeman keras" itoe, mi-
salnja kalau diambil dari satoe-satoe matjam minoeman keras
itoe 100 bahagian, maka tijaclalah. sama banjaknja bahagian
alcohol satoe-satoenja itoe. Dibawah ini djmoewatkan banjak-
nja alcohol (alcoholgehalte) dari beberapa matjam minoeman
jang terbanjak dikenal orang. Bier (bir) dari 3 sanïpai 51/& %,
artinja dalam tijap-tijap 100 liter bir hanja kedapatan 3 liter
alcohol dan sebanjak-banjaknja 5 ^ liter.
Engelsch bier (Bir Inggeris) dari 5 sampai 7 %
Rijn-wijn (anggoer asam) dari 7 sampai 11 %
Bordeaux wijn, (anggoer Perantjis) 12 %
Italiaansche wijn, (anggoer Itali) 14 %
Portwijn (anggoer Port) 17 %
Likeur, (sopi mams) dari 25 % sampai 30 %
Jenever (sopi) „ 30 % „ 40 %
Brandewijn (bréndi) „ 30 % „ 40 %
Cognac (konjak) „ 45 % „ 50 %
Rum „ 45 % „ 75 %
Whiskey (weski) 60 %
'Arak 60 %
Lain daripada alcohol itoe adalah djoega beberapa matjam
minoem-minoeman, jang mengandoeng „foezel",-ja'ni soewatoe
matjam ratjoeri jang sangat keras. Foezel ini terkadang-kadang
banjak, terkadang-kadang sedikit sadja tertjampoer. Minoeman
jang sedemikijan ini jjalah sopi atau bréndi jang koerang baik
boewatannja.
JI. B E T A P A D J A H A T C H A S I J A T N J A M I N O E M -
M I N O E M A N J A N G M E N G A N D O E N G ALCOHOL
ITOE P A D A B A D A N M A N O E S I J A .
Akan memeriksa apa jang terdjadi dalam toeboeh manoe-
sija itoe, kalau ija meminoem minoeman jang mengandoeng
 12

dan toch zeker in de eerste plaats, de aandacht te worden ge-

vestigd op de werking van het voornaamste bestanddeel van
eiken alcoholischen drank: den alcohol.
De verschijnselen, waarin sich (deze werking openbaart, zijn
buitengewoon talrijk. Die, welke op den duur het gevolg zijn
van dageln'ksch alcoholgebruik, verschillen in menig opzicht
van de verschijnselen, welke na het gebruik van een enkele
hoeveelheid alcohol kunnen worden waargenomen. Bestudeert
men slechts de gevolgen van een enkele hoeveelheid alcohol,
dan ziet men deze wisselen met den tijd, die sedert het gebruik
van den alcohol is verloopen. Bovendien geldt van al deze ver-
schijnselen het volgende. Zij hangen af:

1. van de hoeveelheid alcohol, welke gebruik is. Ter verge-

makkelijking van het overzicht betreffende de gevolgen
van het gebruik van alcohol moeten dus de verschijnselen,
welke na het gebruik van een kleine hoeveelheid intreden
en die, welke uit het drinken van grootere hoeveelheden
voortvloeien, afzonderlijk worden besproken.
2. van den tijd, binnen welke zekere hoeveelheid alcohol wordt
gebruikt.
'6. van den persoon, die den drank gebruikt. Groote, krachtige,
goedgevoede mensehen kunnen meer verdragen dan zwakke
lieden en hongerlijders; mannen meer dan vrouwen; vrou-
wen meer dan kinderen en zij, die dagelijks alcoholische
dranken gebruiken meer, dan degenen, die deze niet of bij
uitzondering drinken.

De beantwoording der vraag, wat onder een kleine en wat

onder een groote hoeveelheid wördt verstaan, is zeer willekeu-
rig. In dit werk wordt onder een kleine hoeveelheid verstaan:
10 tot 20 gram absoluten alcohol of de hoeveelheid, die een
glas jenever, een glas bier of twee glazen bordeaux-wijn on-
geveer bevatten.

4. van den meer of minder verdunden toestand, waarin de al-

cohol wordt gébruikt. Sterke alcoholische dranken werken
namelijk in sommige opzichten sneller en heftiger dan slap-
 13

alcohol, patoetlah diperhatikan lebih dahoeloe, betapa koewa-

sanja alcohol itoe jaïtoe bahagian jang teroetama sekali dari-
pada sekaljjan minoeman jang mengandoeng alcohol itoe.
Maka terlaloelah banjak matjam jang boléh kelihatan pada
orang setelah ija meminoem minoeman itoe. Jang kelihatan
pada orang-orang jang setijap hari meminoem minoeman alcohol
itoe, djaoeh sekali bédanja dengan jang kelihatan pada orang
jang hanja sedikit sadja meminoemnja. Kalau diperhatikan apa-
apa jang kedjadian, sesoedah orang meminoem alcohol itoe sedi-
kit sadja, maka kelihatanlah kedjadian itoe beroebah menoeroet
lamanja waktoe sesoedah alcohol itoe diminoem. Tambahan lagi
tentang segala kedjadian itoe boléhlah diseboet sama sadja apa
jang berikoet dibawah ini, jaïtoe kedjadian itoe bergantoenglah:
1. Kepada banjaknja alcohol jang diminoem. Akan memoe-
dahkan pengertian tentang kedjadiannja kalau meminoem al-
cohol itoe, haroeslah diperlain-lainkah memperkatakan tanda-
tanda jang terbit kalau orang minoem alcohol sedikit sadja,
dengan tanda jang terbit djika orang minoem alcohol lebih
banjak.
2. Kepada masa jang dipergoenakan akan menghabiskan
soewaiioe banjaknja alcohol.
3. Kepada matjamnja orang jang meminoem alcohol itoe.
Orang-orang jang besar dan koewat badannja serta tjoekoep
makannja lebih tahan daripada orang-orang jang lemah serta
koerang makan; orang laM-laki lebih dari orang perempoewan;
perempoewan lebih tahan lagi daripada kanak-kanak, dan de-
mikjjan poela orang jang tijap-tijap hari meminoemnja, lebih
tahan daripada orang jang beloem pernah, atau hanja satoe-
satoe kali sadja meminoemnja.
Maka soesah amat akan menetapkan berapa banjak jang di-
namakan orang „sedikit" (een kleine hoeveelheid) dan berapa
jang dikatakan „banjak" (een groote hoeveelheid).
Dalam karangan ini jang dinamakan sedikit (een kleine hoe-
veelheid) ijalah dari 10 sampai 20 gram alcohol jang beloem
bertjampoer air, ja'ni kira-kira sebanjak jang ada dalam satoe
gelas sopi (jenever), atau dalam satoe gelas bir atau dalam
doewa gelas anggoer mérah.
4. Kepada keadaan alcohol jang diminoem itoe lebih atau
koerang tjair adanja sebab kedjahatan chasijat minoeman jang
mengandoeng alcohol jang keras itoe dalam beberapa hal lebih
 14

pe. Uit dit verschil in werking volgt echter nog niet, dat
men bier en wijn ten opzichte van brandewijn en jenever
onschuldige dranken mag noemen, zooals maar al te dikwijls
geschiedt. Alle alcoholische dranken bevatten immers den-
zelfden alcohol en bijgevolg is de werking, die zij op het
menschelijk lichaam oefenen, in hoofdzaak dezelfde.

a. De gevolgen van het gebruik van een kleine

hoeveelheid alcohol.

Bij den zieken mensch onderscheidt de geneesheer „subjec-

tieve" en „objectieve" verschijnselen, al naarmate deze slechts
door den lijder zelf of ook (of alleen) door anderen kunnen
worden waargenomen. Hoofdpijn noemt hij een subjectief, een
hoofdwond een objectief verschijnsel. Ook bij de hiervolgende
bespreking van den invloed, dien een kleine hoeveelheid alcohol
op het menschelijk lichaam uitoefent, zal van subjectieve en
objectieve verschijnselen worden gesproken.

Ieder, die ooit binnen weinige minuten een glas van een
niet al te slappen alcoholischen drank gebruikte, kent bij on-
dervinding de subjectieve verschijnselen, die door een kleine
hoeveelheid alcohol kunnen worden teweeggebracht: men neemt
een gevoel van warmte in de maagstreek waar en daarna een
verwarming van het geheele lichaam; de huid van het gelaat
kan zelfs gaan gloeien. De indrukken, die van de omgeving
uitgaan, schijnen beter, scherper te worden waargenomen; daar-
entegen verdwijnen de gewaarwordingen van moeheid, honger
en dorst, om plaats te maken voor een gevoel van frischheid
en kracht. Het is, alsof men zich vlugger kan bewegen, over
meer ondernemingsgeest beschikt, gemakkelijker denkt, spreekt
en handelt. Gedachten, die gewoonlijk neerdrukken, hebben
slechts geringen invloed op de stemming; bestaande zorgen
kwellen minder; men is vrooljjker en levenslustiger. De toestand
van verhoogd krachtsgevoel en vermeerdere levenslust maakt
bij velen, vooral bij hen, die slechts bn' uitzondering alcoho-
lische dranken gebruiken, na eenigen tijd plaats voor een gevoel
van matheid en lusteloosheid.
 15

lekas dan lebih sangat daripada minoeman jang mengandoeng

alcohol jang tjair. Akan tetapi soenggoehpoen demiMjan atjap
kali orang berpikir salah dalam hal ini, banjak jang menjang-
kakan anggoer dan bir itoe tjjadalah meroesakkan badan, kalau
dibandingkan dengan bréndi dan sopi. Segala matjam minoeman
itoe sama-sama mengandoeng alcohol, djadi sama djoegalah
djahat chasn'atnja didalam badan manoesija itoe.

a. Kedjadiannja kalau orang meminoem

alcohol itoe hanja sedikit sadja.

Tabib-tabib membédakan pada manoesija jang sakit

doewa matjam tanda-tanda; jang pertama jang dinama-
kannja subjectief" dan jang kedoewa „objectief". Jang di-
namakan „subjectief" ijalah tanda-tanda jang dirasaï oléh si
sakit sendiri, dan „objectief" kalau tanda-tanda itoe dapat
djoega dilihat oléh orang lain atau kalau orang lain sadja jang
dapat melihatnja. Dalam hal-hal jang akan diperkatakan di-
belakang inipoeh adalah djoega terseboet perkara subjectief
dan objectief ini, terdjadi pada diri orang jang hanja sedikit
sadja meminoem alcohol itoe.
Barang sijapa jang telah mentjoba meminoem dalam bebe-
rapa menit sadja segelas minoeman jang ada berisi alcohol
jang tijada terlaloe tjair, nistjajalah soedah djoega merasaï
tanda-tanda subjectief (subjectieve verschijnselen) jang ter-
djadi oléh alcohol jang sedikit itoe sadja: jaïtoe dirasaïnja
panas didalam peroetnja kemoedjjan di seloeroeh badannja itoe
dan koelit moeka laksana terbakar rasanja. Apa-apa jang ada
kehling kita roepanja lebih sempoerna dan lebih njata, lagi
perasaan lelah atau lapar serta dahaga hilanglah, badan men-
djadi segar rasanja dan kekoewatan atau tenaga seolah-olah
bertambah, berpikirpoen atau berkata-kata atau mengerdjakan
sesoewatoe pekerdjaan, djaoeh lebih moedah rasanja. Segala
pikiran jang bn'asanja memberatkan pada hati, tijadalah dirasaï
amat lagi, kesoesahan jang: telah ada koeranglah rasanja, ke-
girangan dan keriangan hati bertambah. Atjap kali keadaan
jang sematjam itoe, ja'ni kerijangan serta perasaan kekoewat-
an bertambah itoe, sesoedahnja beberapa waktoe bertoekarlah
dengan perasaan lesoe dan malas, apalagi pada orang jang
djarang-djarang meminoem alcohol itoe.
 16

Na het gebruik van een kleine hoeveelheid alcohol kunnen

echter ook objectieve verschijnselen worden waargenomen.
Zoodra de alcohol in de maag is gekomen, worden de bloed-
vaten van dit orgaan wijder, zoodat de maagwand rijker wordt
aan bloed. Dit verklaart het gevoel van warmte, dat men in de
maagstreek waarneemt bij het drinken van een niet al te slap-
pen alcoholischen drank.

Een kleine hoeveelheid alcohol verlangzaamt het spjjs-verte-

ringsproces een weinig, doch anderzijds ondergaat dit proces
door de vermeerderde afscheiding van maagsap een merkbare
verbetering.
Door de bloedvaten van den maagwand wordt de alcohol in
het bloed opgenomen om verder naar de verschillende weefsels
te worden gevoerd. Slechts korten tijd blijft de alcohol in het
lichaam. Reeds na eenige uren is hn' uit de verschillende weef-
sels verdwenen.
Van bijzondere beteekenis is de invloed, dien de alcohol uit-
oefent op het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggemerg).
Hierbij dient te worden gelet op de werking van den alcohol
ten opzichte van:
É de waarnemingen der zintuigen.
2. de snelheid der bewegingen.
3. het denken en den gedachtegang.
Op de zintüigelijke waarnemingen gaat van den alcohol een
v e r d o o v e n d e invloed uit. Men ziet, hoort en voelt in
nuchteren toestand beter dan na het- gebruik van een kleine
hoeveelheid alcohol.
De bewegingen worden onder den invloed van een kleine
hoeveelheid alcohol versneld. Indien men met iemand afspreekt
om bij het hooren van een bepaald geluid of bij het zien van
een zeker teeken de een of andere beweging uit te voeren, dan
zal hij die beweging in nuchteren toestand langzamer verrich-
ten dan na alcoholgebruik.
Zoodra echter de bedoelde persoon tusschen het waarnemen
van het signaal en het uitvoeren der beweging een keuze moet
doen tusschen twee bewegingen (a en b), waarbij hij dus een
oogenblik moet nadenken, vindt men naast de versnelling der
beweging nog een tweede verschijnsel als gevolg van het alco-
hol-gebruik: veel vaker dan in nuchteren toestand wordt de
 17

Akan tetapi sesoedahnja meminoem alcohol hanja sedikit

sadja dapatlah djoega dilihat tanda-tanda jang „objectief",
objectieve verschijnselen.
Bilamana alcohol itoe sampai kedalam peroet besar, maka
oerat darah dalam peroet itoe mendjadi kembang, hingga koelit
peroet itoe mengandoeng-lebih banjak darah. Maka inilah jang
menjebabkan perasaan panas jang dirasaï pada peroet, ketika
meminoem alcohol jang tijada terlaloe tjair itoe.
Alcohol jang sedikit sadja, agak melambaltkan pentjernaan,
tetapi kebalikannja alcohol itoe mengeloewarkan lebih banjak
air peroet (maagsap) sebab itoe lebih sempoernalah lagi pen-
tjernaan itoe.
Alcohol itoepoen diisap oléh oerat darah di koelit peroet
kedalam darah, dan dibawanja ke seloeroeh bahagian lain (weef-
sel) pada badan manoesjja itoe. Tijadalah berapa lama' ija
tinggal didalam badan manoesija, dalam beberapa djam sadja
lenjap poelalah ija dari segala bahagian-bahagian badan itoe.
Bagi poesat oerat saraf (centrale zenuwstelsel) ja'ni otak
dan soemsoem di toelang belakang poen, lebih penting lagi
kedjadiannja jang tersebab oléh alcohol itoe. Dalam hal ini
haroeslah diperhatikan pekerdjaan alcohol itoe pada:
le. perasaan pantjaindera.
2e. tjepat pergerakan.
3e. pikiran dan djalan pikiran (gedachtengang).
Perasaan pantjaindera itoe mendjadi lemah oléh alcohol lebih
terang dan njata penglihatan, pendengaran serta perasaan
sebeloem minoem daripada sesoedah minoem alcohol jang sedi-
kit itoe.
Dengan koewasa alcohol jang sedikit itoe orang bergerak
lebih lekas. Gekiranja ada orang berdjandji dengan orang lain
akan bergerak, kalau terdengar sesoewatoe boenji atau melihat
sesoewatoe tanda jang telah diperdjandjikan lebih dahoeloe,
maka ta' dapat tijada lebih lekas akan bergerak kalau soedah
minoem alcohol daripada kalau beloem.
Akan tetapi sekiranja orang itoe antara melihat tanda dengan
bergerak itoe, disoeroeh lagi memilih salah soewatoe daripada
doewa matjam pergerakan oempamanja a dan b, djadi sebe-
loemnja ba mendjalankan pekerdjaan itoe terpaksalah ija akan
berpikir dahoeloe seketika maka kelihatanlah lagi sesoewatoe
tanda jang 'adjaib, tersebab oléh alcohol itoe djoega. Ija atjap
 18

beweging a uitgevoerd, hoewel beweging ö bevolen is, en om-

gekeerd. Het denken, dat hier moest plaats hebben tusschen de
waarneming en het uitvoeren van de beweging, is dus minder
nauwkeurig geworden.

Onder den invloed van alcohol worden de gedachten wel

rijker, maar tevens oppervlakkiger. De gespreken, welke onder
het drinken gehouden worden, zijn gewoonlijk levendig, zelden
echter diepzinnig. De kwaliteit der gedachten lijdt onder de
kwantiteit: de alcohol geeft meer woorden, doch minder inhoud.

Het is zeer leerzaam de hierboven genoemde objectieve ver-

schijnselen eens te vergelijken met de vroeger genoemde sub-
jectieve. Daarbij blijkt, dat men niet zelden van een alcoholi-
schen drank een geheel anderen invloed meent te ondervinden
dan in werkelijkheid het geval is.

Menigeen meent na het gebruik van een kleine hoeveelheid

alcohol zijn omgeving beter te kunnen waarnemen dan in nuch-
teren toestand, terwijl toch inderdaad de alcohol een verdoo-
venden invloed op de zintuigelijke waarnemingen uitoefent.
Ten opzichte van het gevoel van honger, dorst en vermoeidheid
wordt deze verdoovende werking van den alcohol echter wel
waargenomen door den drinker zelf.
De onder de objectieve verschijnselen vermelde versnelling
der bewegingen klopt geheel met de subjectieve waarneming
van vergemakkelijkte bewegingen, vlugger spreken en ver-
hoogde energie. E r mag daarbij echter niet worden vergeten,
dat in vele gevallen althans een deel van deze verschijnselen
op rekening moet worden gesteld van de verdooving van het
gevoel van 'vermoeidheid.

Het subjectieve verschijnsel van gemakkelijk denken, spre-

ken en handelen is mede op de boven aangegeven wijze te ver-
klaren. In strijd met wat de objectieve waarneming leert is
echter het feit, dat velen meenen na het gebruik van alcohoii-
schen drank niet alleen gemakkelijker, maar ook juister te
kunnen denken.
 19

kali berboewat salah, lebih banjak kali daripada dalam hal

sebeloem meminoem alcohol. Oempamanja atjap kali ija rae-
ngerdjakan pergerakan a, walaupoen pekerdjaan b jang disoe-
roehkan dan demikijan poela pada kebalikannja. Djadi koerang
sempoemalah pikirannja pada waktoe antara melihat tanda
dengan mengerdjakan pergerakan jang diperdjandjikan itoe.
Sebenarnja karena kekoewatan alcohol itoe pikiranpoen
mendjadi bertambah banjak, tetapi pikiran itoe ta' dalam.
Pertjakapan tengah minoem alcohol itoe, pada bijasanja riboet
sadja tetapi djarang dalam; oléh karena banjak jang diperka-
takan, harganja poen bertambah koeranglah: alcohol itoe ba-
njak mengadakan kata-kata, tetapi semoewanja kosong belaka.
Maka banjaklah paédah jang kita peroléh kalau kita ban-
dingkan tanda-tanda „objectief" jang baroe terseboet itoe
dengan tanda-tanda „subjectief" jang terseboet lebih dahoeloe.
Maka ternjatalah dalam hal itoe bahwa atjap kali dirasaï orang
koewasa jang mengandoeng alcohol itoe lain matjam daripada
jang sebetoel-betoelnja ada.
Banjak orang menjangkakan lebih terang penglihatannja
sesoedah ija meminoem alcohol sedikit; pada hal alcohol itoe
mengoerangi kekoewatan pantjaindera. Tetapi tentang pera-
saan lapar, dahaga atau lelah, betoel ada dirasaï oléh si pemi-
noem itoe kedjahatan chasjjat alcohol jang menghilangkan rasa
itoe.

Maka segala pergerakan jang lebih lekas dikerdjakan itoe

jang terseboet dalam hal tanda-tanda objectief, adalah berse-
toedjoean benar dengan penglihatan jang subjectief (subjec-
tieve waarneming), ja'ni bergerak lebih moedah, berkata-kata
lebih tjepat dan kemaoean hati bertambah-tambah. Akan tetapi
dalam hal ini djanganlah diloepakan, bahwa sebagian daripada
tanda-tanda jang kita lihat ini, terdjadi oléh karena perasaan
lelah itoe soedah hilang.
Tanda subjectief (subjectieve verschijnselen) orang moedah
berpikir, serta berkata-kata dan bergerak dapat djoega dite-
rangkan dengan djalan seperti jang terseboet diatas. Akan
tetapi jang ada berlawanan dengan pendapatan objectief itoe
jaïtoe persangkaan banjak orang bahwa sesoedahnja meminoem
minoeman jang beralcohol, orang dapat berpikir boekan sadja
lebih moedah tetapi djoega lebih terang.
 20

Een verklaring van de versnelling in de uitvoering van be-

wegingen wordt gewoonlijk gezocht in de na het gebruik van
alcohol intredende stemming. Hoe beter de stemming is, des te
gemakkelijker denkt men en des te beter vlot het gesprek.
Nu wordt de stemming bepaald door de gezamenlijke ge-
moedsaandoeningen, die op een oogenblik op iemand inwerken.
Dientengevolge moet een verbeterde stemming langs twee
wegen te bereiken zijn: 1. door het wekken van aangename
en 2. door verzwakking van onaangename gemoedsaandoenin-
gen. De alcoholwerking geschiedt langs beide wegen. Aange-
name gemoedsaandoeningen worden gewekt door het te voor-
schijn roepen van het gevoel van meerdere energie, dat gepaard
gaat met de objectief waarneembare versnelling der bewegin-
gen. Een verzwakking van de onaangename gemoedsaandoe-
ningen komt tot stand, doordat de alcohol het gevoel van
honger, dorst en vermoeidheid verdooft en tevens het aantal
van voorstellingen verbonden gevoel van bedeesdheid, vrees,
schrik, zorg of verdriet doet verdwijnen.

De laatstgenoemde eigenschappen van den alcohol, waaraan

het is toe te schrijven, dat men alcoholische dranken niet al-
leen verdoovend of bedwelmend, maar ook opwekkend noemt,
geven ons antwoord op de vraag, waarom deze dranken den
omgang vergemakkelijken en de feestvreugde verhoogen. Daar-
in is ook de verklaring te zoeken van het fèit, dat een misda-
diger, die een moord wil begaan, vooraf sterke drank gebruikt
om zich een gevoel van moed te verschaffen en dat iemand, die
geschrokken is, alcoholische drank drinkt om op zijn verhaal te
komen.

In verschillende proefnemingen heeft men een antwoord ge-

zocht op de vraag omtrent den subjectieven indruk van vermeer-
derd arbeidsvermogen. Zoo liet men iemand tal van weken da-
gelijks gedurende eenige minuten arbeid verrichten met de
buigspieren van den middelvinger der rechterhand en gebruikte
daarbij een toestel, waarmede de hoeveelheid van den verrichten
 al.

Akan menerangkan apa sebabnja terlebih lekas menggerak-

kan anggota atau lain-lainnja itoe, pada bijasanja diambil orang
sebab dari karena sesoedah meminoem alcohol itoe perasaan
hatipoen bertambah sedap djadinja. Bertambah bagoes pera-
saan hati, bertambah moedah poela orang berpikir dan bertam-
bah lantjar poela pertjakapan. Adapoen akan perasaan hati
itoe, terdjadinja ijalah daripada sekalijan perasaan atau pi-
kiran jang terbit pada salah soewatoe masa. Oléh karena itoe
perasaan hati haroeslah dapat ditambah sedap adanja dengan
doewa matjam djalan:
le. dengan membangkitkan perasaan jang menggirangkan
dan 2e. dengan melemahkan perasaan hati, jang koerang sedap.
Maka pekerdjaan alcohol itoe berdjalan menoeroet kedoewa
matjam djalan itoe. Perasaan pikiran jang menjenangkan hati
itoe dibangkitkan dengan mengadakan perasaan kekoewatan
hati (energie) ada bertambah, bertali poela dengan pergerakan
jang lebih tjepat jang dapat dilihat objectief. Perasaan hati
jang koerang sedap itoe bertambah soesoet, sebab alcohol telah
menghilangkan perasaan lapar, dahaga dan lelah, dan meng-
hilangkan segala perasaan maloe, takoet, terkedjoet, soesah
atau roesoeh hati.
Maka sifat-sifat alcohol jang baroe kita seboetkan itoelah,
jang menjebabkan minoeman jang beralcohol itoe dinamakan
orang sesoewatoe minoeman, jang boekan sadja menjerban atau
memaboekkan diri tetapi jang djoega menggirangkan hati;
maka sipat-sipat itoelah jang memberi djawab atas pertanjaan:
apa sebabnja maka minoeman itoe sangat memoedahkan bagi
pergaoelan dan menambah-nambahi kerijangan orang kalau
berdjamoe. Dengan inilah djoega dapat diberi keterangan, apa
sebabnja maka seorang djahat jang hendak memoesnahkan
djiwa orang, lebih dahoeloe minoem minoeman keras. Sebabnja
minoeman itoe ijalah akan goena menambah keberaniannja.
Begitoepoen orang jang sangat terkedjoet, sengadja diminoem-
nja alcohol, soepaja tetap pikirannja kembali.
Dengan beberapa matjam pertjobaan orang telah mentjari
djawab atas pertanjaan, tentang perasaan subjectief dalam hal
bertambah tenaga badan. Maka adalah seorang, ditjobaï bebe-
rapa minggoe lamanja bertoeroet-toeroet. Tijap-tijap hari ha-
roes ija bekerdja dengan oerat djari malang tangan sebelah
kanannja. Bakal pertjobaan ini dipergoenakan orang sematjam
 22

arbeid gemakkelijk kon worden bepaald. Op sommige dagen ging

aan dien arbeid het gebruik van een kleine hoeveelheid alcohol
vooraf, op andere niet. Bij de vergelijking van de verkregen uit-
komsten bleek, dat in de dagen, waarop de proefpersoon alcohol
gebruikte, de hoeveelheid van den verrichten arbeid grooter was
dan in die, waarop hij geheel nuchter werkte, echter alleen, in-
geval er tusschen het gebruik van den alcohol en het begin
van de proef slechts weinig minuten verliepen. Begon de proef-
neming niet, voor dat 15 tot 30 minuten na het gebruik van
den alcohol waren verstreken, dan zag men juist het tegen-
gestelde: het arbeidsvermogen was geringer dan in de dagen,
waarop geen alcohol was genuttigd.

Liet men den proefpersoon zich eerst vermoeien, voor hem

— na een korte pauze — aan de proefneming te onderwerpen,
dan bleek, dat hij meer arbeid kon verrichten, indien hij in de
rustpauze een weinig alcohol had gebruikt. De winst aan arbeids-
vermogen door middel van alcohol was bij deze proefnemingen
aanmerkelijk grooter dan bij die, waaraan geen vermoeienis
voorafging.
Op grond van de uitkomsten dezer proefnemingen kan men.-,
dus zeggen, dat door het gebruik van een kleine hoeveelheid al-
cohol een vermeerdering van het arbeidsvermogen wordt ver-
kregen, indien het een inspanning geldt, die spoedig op het
alcoholgebruik volgt en dat de winst aan arbeidsvermogen des
te grooter wordt, naarmate men meer vermoeid is. Genoemde
uitkomsten leeren echter ook het hoogst belangrijke feit, dat
zeker na een half uur — en meestal nog veel eerder — op deze
winst een zoo groot verlies volgt, dan men bij slot van rekening
over veel minder krachten de beschikking heeft gehad, dan
zonder het drinken van alcohol het geval zou zijn geweest.

Uit het bovenstaande volgt, dat de vroeger genoemde sub-

jectieve verschijnselen van matheid en lusteloosheid ook objec-
tief waarneembaar zijn en wel in den vorm van verminderd
 23

pesawat jang dapat menentoekan dengan moedah berapa ba-

njaknja kekoewatan jang dipergoenakannja akan mengerdja-
kan pekerdjaan itoe. Pada satoe-satoe témpoh, jaïtoe pada
waktoe akan mengerdjakan pekerdjaan itoe, orang jang ditjobaï
itoe diberi minoem alcohol sedikit, dan pada 'hari jang lain tija-
dalah sedemikijan. Pada waktoe memperbandingkan hasil per-
tjobaan itoe maka ketahoeanlah, bahwa pada segala hari orang
itoe meminoem alcohol i,toe lebih besar pekerdjaannja daripada
di hari jang ija tijada meminoemnja, akan tetapi hanja didapati
perbédaan ini, kalau antara meminoem dengan mengerdjakan
pertjobaan itoe hanja ada selisih beberapa menit sadja. Bila-
mana pertjobaan itoe beloem djoega dimoelaï idalam 15 sampai
30 menit, sesoedah meminoem alcohol itoe, maka kelihatanlah
soewatoe kedjadian jang berlawanan benar dengan itoe; ke-
koewatannja koerang daripada di hari-hari jang ija ta' memi-
noem alcohol.
Apabila orang jang akan ditjoba itoe disoeroeh berlelah-lelah
dahoeloe sebeloemnja ija akan ditjobaï, akan tetapi sesoedahnja
berhenti sedjoeroes, maka njatalah, bahwa lebih banjak tena-
ganja kalau ija di waktoe berhenti itoe diberi alcohol sedikit.
Maka tambahan tenaga sesoedah meminoem alcohol itoe dja-
oeh lebih besar daripada tambahan tenaga pada orang jang
tijada berlelah-lelah lebih dahoeloe.
Maka kalau diperbandingkan lagi akan hasil jang diperoléh
orang dengan segala matjam pertjobaan ini, boléhlah dikatakan
bahwa le. tenaga itoe bertambah besar kalau sedikit alcohol jang
diminoem dan segera mengerdjakan sesoewatoe pekerdjaan
sesoedah meminoem itoe; kedoewa tambahan tenaga itoe sema-
kin besar bila orang jang ditjoba itoe semakin lelah. Segala
hasil inipoen ada djoega menerangkan kepada kita sesoewatoe
kedjadian jang amat penting, ja'ni sesoedahnja setengah djam
dan pada bijasanja djoega lebih dahoeloe daripada itoe; tam-
bahan. tenaga itoe bertoekar dengan kekoerangan besar, hingga
orang itoe pada achirnja hanja sedikit sadja mempoenjaï tenaga
lebih sedikit daripada waktoe orang itoe tijada 'meminoem
alcohol.
Dari segala jang terseboet diatas, njatalah keadaan subjectief
jang diperkatakan dahoeloe, ja'ni kelesoean dan kekoerangan
nafsoe itoe boléh djoega kelihatan objectief; tenaganja ber-
arbeidsvermogen. Voor het practische leven leeren wij er uit,
dat wie alcohol drinkt om meer lichamelijken arbeid te kunnen
verrichten, doorgaans juist het tegengestelde bereikt van het-
geen hij beoogt. Slechts i n de zeldzame gevallen, waarin het te
doen is om een buitengewone krachtsontwikkeling gedurende
weinige minuten, kan de alcohol, vooral wanneer men vermoeid
is, hulp brengen. Maar daarbij moet worden bedacht, dat die
hulp niet bestaat in het aanvoeren van nieuwe krachten. Deze
toch kunnen slechts geleverd worden door voedsel en rust. De
hulp, die de alcohol brengt, is niets dan een zweepslag, waar-
mede men een moe paard dwingt den wagen nog eenige o ogen-
blikken voort te trekken. E n zoowel bij den mensen als bij het
paard gaat een dergelijk uitputten .van de laatste krachten ten
koste van de gezondheid.

Niet alleen de bovenbeschreven proeven, maar ook de erva-

ringen in het practische leven hebben bewezen, dat de mee-
ning van hen, die in den alcohol een middel tot het verkrijgen
van nieuwe krachten zien, verkeerd is. Bij verschillende oorlo-
gen in Europa bleek, dat het gebruik van alcoholische dranken
de manschappen minder geschikt maakt voor den velddienst,
in het bijzonder voor het afleggen van groote marschen. In het
hoofdstuk „Bestrijding van het gebruik van alcohol" zullen hier-
van nadere voorbeelden worden aangehaald.

Thans dient nog in het kort te worden besproken de invloed,

dien het gébruik van een kleine hoeveelheid alcohol op de adem-
haling en den bloedsomloop uitoefent.
De ademhaling wordt na het gebruik van alcohol ruimer en
dieper. Hierin is wellicht voor een deel de verklaring te zoeken
van het feit, dat na alcoholgebruik het gevoel van vermoeidheid
verdwijnt, daar diepe ademhalingen eenige stoffen, die het ge-
voel van vermoeidheid doen ontstaan, uit het lichaam afvoeren.
tambah koerang. Maka dari jang terseboet diatas dapatlah kita
ketahoei, bahwa pada bijasanja, kalau orang sengadja memi-
noem alcohol akan menambah tenaga badannja, maka hasil
jang diperoléhnja itoe berlawanan sekali dengan oedjoodnja.
Hanja sekali-kali sadja oempamanja hendak mempoenjaï te-
naga jang besar ,dalam beberapa menit sadja, alcohol itoe ada
memberi pertolongan, apalagi kalau orang lelah. Akan tetapi
soenggoehpoen demikijan djanganlah disangkakan, bahwa orang
jang sebagai itoe mendapat kekoewatan atau tenaga baroe.
Boekankah tenaga atau kekoewatan baroe itoe hanja dapat
diperoléh dengan makanan dan dengan memperhentikan lelah
sadja? Maka pertolongan jang diperoléh dengan djalan alcohol
ini boléhlah disamakan dengan soewatoe poekoelan dengan
tjamboek, dipergoenakan akan memaksa koeda jang telah lelah.
Ta' dapat tijada ditariknja djoega kerétanja, tetapi ta' berapa
djoewa lamanja. Hal jang sedemikijan ini, menghabiskan te-
naga jang ada ketinggalan, baik pada koeda, baikpoen pada
manoesija, senantijasa achir-achirnja mendatangkan keroesak-
an djoega pada keséhatan badan.
Boekannja pertjobaan seperti terseboet diatas itoe sadja, poen
sekalijan jang telah atjap kali kelihatan sehari-harian soedah
menerangkan kepada kita, bahwa salah benar persangkaan
orang jang mengatakan alcohol itoe ijalah soewatoe minoeman
jang boléh mendjadikan tenaga baroe. Pada beberapa matjam
peperangan di Eropah soedah ternjata, baihwa serdadoe jang
meminoem alcohol tijada begitoe koewat oentoek bekerdja di
rnédan peperangan (velddienst), teroetama sekali oentoek ber-
djalan djaoeh-djaoeh. Dalam bab: „Djalan mentjegah memi-
noem alcohol" akan ditjeriterakan beberapa matjam tjontoh ten-
tang hal ini.

Akan sekarang hendak ditjeriterakan dengan ringkas bagai-

mana koewasanja alcohol jang sedikit itoe sadja pada napas
dan djalan darah.
Sesoedahnja meminoem alcohol napas mendjadi lebih pan-
djang lagi lebih senang. Barang kali hal inilah mendjadi sebab-
nja sebahagian maka perasaan lelah itoe hilang sesoedahnja
meminoem alcohol. Ketika mengeloewarkan napas pandjang
itoe, maka keloewarlah beberapa zat jang menjebabkan pera-
saan lelah itoe.
 26

De invloed, dien de bloedsomloop van alcohol ondervindt, uit

zich in een sneller en krachtiger worden van het kloppen van
het hart. Bovendien worden de kleine bloedvaten der huid
verwijd, wat vooral in het oog springt bij de bloedvaten van het
gelaat. Hierdoor toch ontstaat de roode gelaatskleur, die bij velen
op het drinken van een glas likeur e.d. volgt. Door de verwijding
van de bloedvaten bevatten deze meer bloed dan gewoonlijk.
Dit is waarschijnlijk de oorzaak van het subjectieve gevoel van
warmte, dat na het gebruik van een niet al te slappen alcoho-
lischen drank wordt waargenomen. Van een door middel van
den thermometer waarneembare temperatuursverhooging is
daarbij echter nooit sprake. Wel kan dikwijls een geringe daling
van de lichaamstemperatuur worden waargenomen. Dit feit be-
wijst alweer, dat bij de werking van alcohol op het menschelijk
lichaam de werkelijkheid niet altijd overeenkomt met den
schijn.

b. De gevolgen van het dagelijksch gebruik van

een kleine hoeveelheid alcohol.

Alcohol behoort tot die' stoffen, waaraan het lichaam kan

wennen. Iemand, die slechts bij uitzondering een weinig alcohol
gebruikt, zal na het drinken de uitwerking daarvan kunnen
waarnemen (roode gelaatskleur, gevoel van lusteloosheid, gemis
aan eetlust, hoofdpijn), terwijl bij hem, die sedert tal van jaren
dagelijks een kleine hoeveelheid drinkt, na het gebruik nauwe-
lijks iets bijzonders is waar te nemen.

Uit het bovenstaande mag echter niet de gevolgtrekking wor-

den gemaakt, dat ieder mensch dagelijks 10 tot 20 gram alcohol
in den vorm van den een of anderen alcoholischen drank vei-
lig kan gebruiken.
De ervaring leert niet, dat alle menschen, maar alleen, dat
tal van menschen zonder merkbare schade voor hun lichaam
dagelijks een kleine hoeveelheid alcohol kunnen gebruiken. E r
zijn er dus ook, wier gezondheid onder het dagelijks gebruik van
alcohol lijdt. Hiertoe behooren in de eerste plaats alle kinderen.
 27

Kalau meminoem alcohol, darah mengalir lebih tjepat, dan

djantoeng berdebar lebih koewat dan lebih tjepat oerat-oerat
darah jang ketjil mendjadi loewas, hoebaja-hoebaja kelihatan
betoel pada oerat-oerat darah jang ada dimoeka. Inilah jang
menjebabkan warna mérah, atjap kali amat kelihatan pada
orang jang meminoem sopi manis atau lain-lainnja, oléh ka-
rena bertambah loewas oerat-oerat itoe maka lebih banjak
poelalah darah jang mengalir didalamnja, lebih daripada bijasa..
Inilah barangkali jang menjebabkan perasaan panas jang
subjectief itoe, jang dirasaï sesoedah meminoem alcohol jang
agak keras. Akan tetapi soenggoehpoen demikijan, kalau panas
badan itoe dioekoer dengan thermometer (perkakas pengoekoer
panas), kita dapatilah, bahwa ta' ada sedikit djoega peroebahan
panas itoe. Hanja atjap kali ketahoean panas badan si pemi-
noem itoe ada koerang daripada bijasa. Maka hal ini njatalah
lagi dengan terang, bahwa tentang pekerdjaan alcohol pada
badan manoesija keadaan jang sebetoelnja, djaoeh sekali ber-
lainan dengan keadaan jang itersangka.

b. Kedjadiannja kalau tetap tijap-tijap hari meminoem

alcohol itoe berdikit-dikit.

Adapoen akan alcohol itoe ijalah soewatoe benda, masoek

bilangan barang-barang jang moedah dibijasakan oléh toeboeh
manoesija. Seseorang jang hanja satoe-satoe kali sadja memi-
noem alcohol dan sedikit poela diminoemnja, sesoedahnja mi-
noem itoe nistjajalah dengan segera dirasaïnja apa kedjadian-
nja (warna moeka mérah, badan lesoe, nafsoe makan koerang,
kepala sakit), akan tetapi hampir tijadalah sesoewatoe apa
jang kelihatan pada orang jang soedah bertahoen-tahoen tetap
tijap hari meminoem alcohol itoe sedikit-sedikit.
Akan tetapi jang terseboet diatas itoe tijada boléh menje-
babkan pikiran, bahwa tijap-tijap orang boléh senang sadja
meminoem alcohol tijap-tijap hari; banjaknja dari 10 sampai
20 gram, jang ada didalam salah soewatoe minoeman keras.
Pendapatan tijada menjatakan, bahwa semoewanja orang,
tetapi banjak orang dapat meminoem alcohol itoe sedikit dengan
tn'ada men da tangkan keroesakan jang tampak bagi dirinja.
Djadi ada poela orang jang roesak toeboehnja, karena memi-
noem alcohol itoe tijap-tijap hari bij ar sedikit sekalipoen. Jang
 28

Het kinderlijk organisme kan zelfs van zeer geringe hoeveel-

heden alcohol groote schade ondervinden. Vooral het zenuw-
stelsel der kinderen is voor alcohol buitengewoon gevoelig. Dit
blijkt o.a. uit waarnemingen, bij eenige kinderen van 10 tot Ï5
jarigen leeftijd verricht. Van deze kinderen kregen sommigen
twee maanden achtereen bij hun middagmaal 70 tot 100 gram
lichten wijn, dus hoogstens 10 gram alcohol; de anderen kregen
enkel water. Gedurende de daarop volgende twee maanden wer-
den de rollen omgekeerd. Daarbij bleek telkens, dat de kinderen,
die wijn gebruikten, veel suffer waren, minder lust tot werken
hadden en onrustiger sliepen, dan de waterdrinkers.
Behalve voor kinderen is het gebruik van alcohol, en vooral
het dagelijksch gebruik — schadelijk voor de gezondheid van
een breede rij volwassenen, inzonderheid voor hen, wier zenuw-
stelsel gemakkelijk ziek wordt. Bij zulke personen verraadt de
zwakte van het zenuwstelsel zich dikwijls door tal van afwij-
kingen.naar lichaam en geest. Zoo doen velen — in het bijzonder
zij, die met het hoofd moeten werken — de ondervinding op,
dat een enkel glas wijn het denkvermogen gedurende het overige
deel van den dag in hooge mate schaadt. Anderen weer moeten
ervaren, dat een kleine hoeveelheid alcohol hun gedachtengang
zoozeer versnelt, dat zij in overijling dingen doen en zeggen,
waarover zij later in nuchteren toestand bitter berouw gevoelen.
E n nog weer anderen — vooral zij, die een werkkring hebben,
waarin de geringste vergissing de ernstigste rampen kan ver-
oorzaken — worden allicht slachtoffers van de buitengewoon
sterke verdooving, die alcohol op hun zintuigelijke waarnemin-
gen uitoefent.
 29

pertama sekali jang moedah tjelaka ijalah sekalijan kanak-

kanak. Sesoenggoehnjalah anggota-anggota boedak-boedak itoe
boléh mendjali röesak besar oléh karena alcohol jang sedikit
itoe sekalipoen. Apalagi oerat-oerat sarafnja, itoelah jang lekas
sekali merasaï badi alcohol itoe. Sekalijan itoe telah dapat
diketahoei orang dengan pertjobaan pada kanak-kanak jang
ber'oemoer 10 tahoen sampai 15 tahoen.
Maka sebahagian daripada kanak-kanak itoe doewa boelan
lamanja tijap-tijap waktoe makan diberi minoem anggoer jang
ta' keras, banjaknja 70 sampai 100 gram, djadi sebanjak-
banjaknja hanja 10 gram alcohol isinja; kepada jang selainnja
kanak-kanak itoe diberi air sadja. Setelah tjoekoep doewa boelan
lamanja maka kepada anak-anak jang diberi minoem air itoe
diberi anggoer, dan kepada jang minoem anggoer dahoeloe
sekarang air sadja diberi. Pada ketika inilah diketahoei orang,
anak-anak jang minoem anggoer itoe lebih bodoh, koerang ber-
nafsoe akan bekerdja dan koerang njenjak tidoernja daripada
anak-anak jang minoem air sadja.
Selainnja bagi kanak-kanak, maka meminoem alcohol itoe-
poen, apalagi kalau tetap tijap-tijap hari meminoemnja me-
roesakkan djoega bagi keséhatan pelbagai matjam orang jang
sampai 'oemoer, teroetama sekali bagi merékaitoe, jang
anggota oerat sarafnja (zenuwstelsel) moedah sekali sakit;
orang jang sematjam ini serta jang lemah anggota oerat saraf,
moedah dikenali pada beberapa matjam peroebahan jang ter-
djadi pada badannja dan pikirannja. Begitoelah banjak orang
apalagi orang jang selaloe haroes bekerdja dengan otaknja
merasa, bahwa sepandjang hari sesoedah diminoemnja anggoer
jang segelas itoepoen, minoeman ini meroesakkan sangat pada
pekerdjaan otaknja. Ada poela orang lain, pikirannja itoe ter-
lampau amat ladjoe kalau ija soedah meminoem alcohol itoe
sedikit, hingga diperboewatnja sesoewatoe pekerdjaan atau
dikatakannja sesoewatoe perkataan, jang sangat disesalinja
ketika ija soedah sijoeman kembali. Lain daripada itoe ada lagi
orang, teroetama sekali orang-orang jang haroes bekerdja
dengan sangat hati-hati, karena salah jang-sedikit poen boléh
menjebabkan ketjelakaan jang amat sangat padanja, orang
itoelah jang moedah mendjadi koerban alcohol itoe, jang amat
menjerbankan perhatian pantjainderanja.
 30

c. De gevolgen van het gebruik van een groote

hoeveelheid alcohol.

Onder een groote hoeveelheid alcohol wordt hier verstaan een

hoeveelheid van minstens 30 tot 40 gram absoluten alcohol.
Deze is zoo ongeveer voorhanden in een halve flesch lichten
bordeaux-wijn, één en kwart flesch gewoon bier of ruim twee
glazen jenever.

Ook bij de verschijnselen, die hier beneden als de gevolgen

van het gebruik van een groote hoeveelheid alcohol zullen wor-
den opgesomd, moet natuurlijk in het oog worden gehouden,
dat deze slechts kunnen intreden, indien die hoeveelheid bin-
nen zeker tijdsverloop is gebruikt. Wie bijv. twee glazen drank
over den geheelen dag verdeelt, door viermaal een half glas te
drinken, vertoont die verschijnselen zeker niet. Evenmin zal
men ze kunnen voorspellen bij iemand, die op een feest, dat tal
van uren duurt, een halve flesch lichten wijn of een in alcohol-
gehalte daarmede overeenkomende hoeveelheid bier langzaam
gebruikt. Het feit, dat men de werking Van alcohol kan matigen,
door steeds met de noodige tusschenpoozen te drinken en daar-
bij slechts weinig op eenmaal (bijv. 3 tot 5 gram), verklaart,
hoe zelfs menschen, die niet dan bij uitzondering alcoholische
dranken gebruiken, zich een geheelen avond onder het drinken
van wijn of bier kunnen vermaken, zonder dat zij verschijn-
selen van opgewondenheid of dronkenschap vertoonen, ja,
zonder dat het gevoel van lusteloosheid en matheid over hen
komt, dat hierboven werd genoemd onder de gevolgen van het
nuttigen van een kleine hóeveelheid alcohol.

Bij de verschijnselen, die het gevolg kunnen zijn van de

werking van een groote hoeveelheid alcohol, onderscheidt men
vier stadiën.
a. Stadium van opgewondenheid. Dit wordt gekenmerkt
door vele en snelle bewegingen en door druk en aanhoudend
spreken. De gesprekken, met hoeveel vuur ook gevoerd, gaan
echter van den hak op den tak. Daarbij wordt over moeilijk-
 c. Kedjadiannja kalau banjak meminoem alcohol.

Jang dinamakan banjak alcohol, ijalah alcohol jang beloem

bertjampoer sekoerang-koerangnja 30 sam,pai UO gram banjak-
nja. Banjaknja itoe ijalah sekira-kira jang ada dalam setengah
botol anggoer mérah jang tijada keras, atau satoe seperempat
botol bier jang bn'asa atau lebih sedikit daripada doewa gelas
sopi.
Bila membatja tjontoh jang diseboetkan dibawah ini dari
hal orang jang banjak meminoem alcohol, haroeslah diingat
idjoega, bahwa kedjadian itoe hanja boléh terdjadi, kalau
alcohol jang sebanjak itoe diminoem hanja didalam sesoewatoe
témpch jang ditentoekan. Sekiranja minoeman jang banjaknja
doewa gelas dibahagi-bahagi meminoemnja dalam sehari,
oempamanja diminoemnja tijap-tijap kali setengah gelas dja-
dinja empat kali dalam sehari itoe, ta' . dapat tn*ada orang
meminoem sematjam ini tijadakah ija seperti orang terseboet
diatas. Demikijan poela tijada akan kelihatan kedjadian jang
sematjam itoe pada seorang jang di soewatoe perdjamoean jang
berdjam-djam lamanja perlahan-lahan meminoem anggoer jang
tyada keras setengah botol banjaknja, atau bier jang banjaknja
ada mengandoeng alcohol sebanjak ada dalam setengah botol
anggoer itoe. Maka keadaan jang sematjam itoe, ja'ni hal orang
dapat mengoerangi pekerdjaan alcohol itoe dengan djalan selaloe
berselang-selang meminoemnja berdikit-dikit misalnja tijap-
tijap kali hanja 3 sampai 5 gram sadja, keadaan itoe menja-
takan bagaimana boléh djadi bahwa orang djoega jang djarang
betoel meminoem minoeman keras dapat bersoeka raja dan
semalam-malaman dengan meminoem anggoer atau bier dan
tijada mendjadi gembira atau maboek, bahkan tijada merasa
lesoe dan lelah, seperti kedjadiannja, kalau orang meminoem
alcohol sedikit menoeroet jang terseboet diatas ini.
Maka kelihatan pada orang jang banjak meminoem alcohol
adalah empat matjam masa déwasa atau waktoe:

a. Kegembiraain (opgewondenheid). Tanda-tandanja orang

jang sedemikijan ini ijalah: ija soeka menggerakkan anggotanja,
lagi tjepat pergerakannja itoe ija soeka sekali berkata-kata
tyada berkepoetoesan. Akan tetapi betapapoen gembiranja ber-
 32

heden en bezwaren gemakkelijk heengestapt, alles schijnt

mogelijk en bij de ernstigste vragen wordt klakkeloos een on-
bekookte meening ten beste gegeven of een ondoordachte be-
slissing genomen. De stemming is opgewekt, allengs verdwn'nt
niet alleen alle terughoudendheid, maar zelfs alle bescheiden-
heid. E r bestaat een groote neiging, om geestig te zijn. De gees-
tigheden, die hierbij aan den man worden gebracht, zijn echter
veelal slechts platte en misplaatste grappen. Niet zelden, vooral
als gevolg van tegenspraak, wordt de vroolijke stemming plot-
seling onderbroken door een opwelling van toorn. Wie scherp
toeziet, merkt op, dat in dit stadium de bewegingen reeds on-
zeker zijn en veel van hetgeen in de omgeving gebeurt, niet
meer wordt waargenomen.

b. Stadium van dronkenschap. De groote drang, om veel

te praten en zich druk te bewegen, neemt langzamerhand af.
De bewegingen worden langzaam en onzeker verricht, wat voor-
al blijkt uit den waggelenden gang en dê onduidelijke, stame-
lende spraak. Niet zelden treden voor het spreken zinloos
schreeuwen en ruw gezang in de plaats. Slechts zeer weinig
van wat er in de omgeving geschiedt, wordt waargenomen en
dat weinige wordt bovendien nog onjuist beoordeeld. E r bestaat
een algeheele onvatbaarheid voor logische redeneering; tegen-
spraak of tegenwerking leiden tot ware aanvallen van woede,
waarbij de gemeenste scheldwoorden worden uitgestooten en
de ruwste handelingen worden verricht. Plotseling kan de woede
bedaren en onder het storten van dronkemanstranen een roe-
rende neiging tot verbroedering intreden. Vooral wanneer er
wijn of bier is gedronken, ontlast de maag zich dikwijls door
braakbewegingen van haar overmatigen inhoud.

c. Stadium van verdooving. Met het vele spreken en de

groote bewegelijkheid is het gedaan. Half zittende, half hangen-
kata-kata itoe, jang dipertjakapkannja itoe tn'adalah ada jang
tetap, sebentar ini sebentar itoe jang dipertjakapkannja. Segala
jang soelit-soelit dan segala keberatan jang mengalang padanja
moedah sadja baginja, semoewanja dapat dikerdjakannja.
Kalau diberi ija pertanjaan jang penting-penting djawabnja
moedah sadja, sèmbarang pikiran sadja jang dikeloewarkannja,
terkadang-kadang diambilnja sadja soewatoe kepoetoesan jang
ta' sedikit djoega dipikirinja. Ija selaloe bergirang hati, semakin
lama semakin hilang rasa maloe dan sopan djoewa. Lain dari-
pada itoe selaloe ija soeka berolok-olok. Olok-oloknja itoe
kebn'asaannja kasar belaka dan lagi atjap kali tijada pada tem-
patnja. Maka atjap kali poela hatinja jang girang itoe tiba-tiba
berbalik mendjadi marah, apalagi kalau dibantahi perkataannja.
Barang sijapa. memperhatikan betoel ta' dapat tijada melihat,
bahwa pada waktoe itoe segala pergerakan si maboek itoe ta'
tetap lagi dan barang apapoen jang terdjadi dekatnja ta'
kelihatanlah lagi oléhnja.
ö. Waktoe atau masa maboek. Pada masa ini waktoe hendak
berkata-kata dan bergerak banjak-banjak itoepoen semakin
lama semakin koerang roepanja. Sekalijan pergerakannja
dengan perlahan-lahan belaka, ternjata benar pada waktoe ija
berdjalan mengoléng-oléng roepanja dan waktoe ija berkata-
kata ta' terang lagi katanja, lagi gagap ija mengeloewarkan
perkataannja. Atjap kali djoega kelihatan, ija ta' berkata-kata
lagi melainkan berterijak dengan ta' tentoe-tentoenja dan
bernjanji dengan ta' senonoh. Dari segala apa jang terdjadi
dekatnja hanja sedikit sadja jang kelihatan oléhnja dan jang
sedikit itoepoen salah terpandang oléhnja. Orang jang sematjam
itoe semata-mata ta' mengerti akan kata kebenaran, membantah
perkataannja atau melawan perboewatannja boléh menjebab-
kan kemarahan jang amat sangat, kalau demikijan pada bija-
sanja dipergoenakannja perkataan jang sangat kotor-kotor
belaka, perboewatannjapoen amat kasar poela. Dalam pada
itoepoen kemarahannja itoe boléh lenjap dengan sekonjong-
konjong sadja, seraja mentjoetjoerkan air mata maoelah lagi
ija berdamai seperti sedekala. Djika sekiranja anggoer atau bier
jang diminoemnja, maka peroet orang itoe atjap kali dengan
moentah mengeloewarkan isinja jang telah terlaloe banjak itoe.
c. Waktoe atau masa kehilangan perasaannja (verdooving).
Pada waktoe itoe maka nafsoe hendak berkata-kata dan berge-
 34

de op zijn stoel staart de zwaar beschonkene suf en wezenloos

voor zich uit, af en toe nog enkele onverstaanbare woorden
stamelende of een doellooze beweging verrichtende. Eindelijk
overmant hem een zóó zware slaap, dat zelfs de sterkste prik-
kels hem daaruit niet kunnen doen ontwaken. Somtijds gaat
deze slaap over in den dood.

d. Stadium van nawerking. Hierover zal beneden worden

gehandeld.

De verschijnselen, die na het gebruik van een groote hoe-

veelheid alcohol worden waargenomen, blijken, wanneer men ze
nauwkeurig nagaat, in hoofdzaak dezelfde te zijn als die, welke
na het gebruik van een kleine hoeveelheid intreden. E r is
echter, zooals aanstonds zal blijken, ook verschil: sommige ver-
schijnselen verkrijgen — na voor een korten tijd nog duidelijker
te zijn aan het licht getreden dan na het gebruik van een kleine
hoeveelheid alcohol het geval is — een karakter, dat geheel het
tegenovergestelde is of schijnt te zijn van hetgeen tevoren viel
waar te nemen.
De verdooving der zintuigelijke waarnemingen, die na het
gebruik van een kleine hoeveelheid alcohol slechts door proef-
neming kan worden vastgesteld, is in het stadium van opge-
wondenheid reeds duidelijk genoeg, om door ieder te worden
waargenomen. De opgewondene bemerkt dikwijls uiterst weinig
van de in-zijn buurt gehouden gesprekken: slecht smakende
gerechten slikt hij in zonder behoorlijk "te proeven, wat hij eet
en niet zelden moet een ander er hem opmerkzaam op maken,
dat hij zich bij zijn drukke bewegingen licht heeft verwond.
Ook de onzekerheid van de bewegingen, die bij de dronkenschap
zoo duidelijk is, berust grootendeels op verdooving van de zin-
tuigelijke waarnemingen: de dronken man merkt de oneffen-
heden van den bodem niet op en is zich onvoldoende bewust
van den stand van zijn ledematen en van zijn spraakorganen.
De verdooving bereikt haar toppunt aan het einde van het derde
 oO

rak-gerak itoe lenjaplah sama sekali. Setengah doedoek dan

setengah rebah tersandarlah si pemaboek itoe dikoersinja; ija
melihat arah kehadapannja sadja, matanja ta' ada sedikit djoe-
ga tjahaj'anja, dan demikijan poela jang dilihatnja itoe satoe-
poen ta' tentce, témpoh-témpoh keloewarlah lagi beberapa patah
perkataan dari dalam moeloetnja, tetapi ta' terang boenj inja
dan ta' tentoe apa artinja; badannjapoen digerak-gerakkannja
dengan ta' berketentoean sadja. Achir-achirnja ija sangat me-
ngantoek, hingga kalau disakitipoen badannja ta' djoega
dirasaïnja, dan ta' djoega ija dapat dibangoenkan. Terkadang-
kadang orang jang sematjam itoe teroes mati sadja.
d. Masa „kedjadian kemoedn'an" (nawerking). Tentang
hal itoe akan kita perkatakan dibawah ini.

Apabila diperhatikan benar-benar, maka tanda-tanda jang

kelihatan sesoedah meminoem alcohol banjak-banjak itoe, ham-
pir samalah dengan jang terdjadi sesoedah meminoem alcohol
sedikit. sadja. Akan tetapi soenggoehpoen demikijan, adalah
djoega perbédaannja, jaïtoe beberapa tanda-tanda kemoedn'an
mendjadi djaoeh berlawanan dengan jang kelihatan lebih
dahoeloe, bijarpoen pada awalnja ada beberapa ketika lamanja
lebih terang kelihatan tanda-tanda itoe daripada waktoe se-
soedah orang meminoem alcohol hanja sedikit sadja.

Sebenarnja pantjaindera jang dapat ditentoekan hanja

dengan pertjobaan sesoedah orang meminoem alcohol jang
sedikit sadja, soedah mendjadi sampai njata pada masa bangkit
gembira, sehingga dapat dilihat oléh orang banjak. Orang jang
se demikijan kebijasaannja ta' seberapa mendengar perbin-
tjangan orang jang ada dekatnja; begitoe poela makanan jang-
koerang énakpoen dimakannja sadja dengan ta' ditjobaïnja
dahoeloe dan atjap kali djoega orang lainlah jang memberi
tahoekan kepadanja ija ada mendapat loeka ketika ija terlaloe
riboet bergerak. Maka pergerakannja jang ta' tetap itoe jang
njata kelihatan pada waktoe maboek ijalah tersebab djoega
oléh koerangnja kekoewatan pantjaindera. Orang jang maboek
tijada melihat tinggi rendah djalan jang didjalaninja dan
njata beberapa mengetahoei hal keadaan anggotanja dan hal
koewasa bertoetoer. Maka koerang kekoewatan pantjaindera
itoe baroelah berhenti, kalau sampailah poela „masa" jang
 36

stadium, als schreeuwen noch schoppen in staat zijn om den

zwaar beschonkene uit zijn slaap te doen ontwaken.

De versnelling der bewegingen wordt nog aangetroffen i n

het eerste stadium. Later verdwijnt zij om plaats te maken
voor verlangzaamde en zelfs uiterst trage bewegingen.

• De versnelling van het denkproces is in het eerste stadium

doorgaans zeer sterk. Zn' veroorzaakt het vele spreken, de
groote bewegelijkheid, het snelle oordeelen en handelen. Van
geregeld denken is echter geen sprake meer. De door alcohol
opgewondene verliest elk oogenblik den draad zijner redenee-
ring en springt in zijn gesprekken van den hak op den tak.

In het tweede stadium neemt deze versnelling , in het denken

allengs af. Weldra geschiedt de verbinding der voorstellingen
zelfs in een tempo, dat ver beneden het normale ligt, om ten
slotte in het derde stadium, als de zwaar beschonkene suf op
zijn stoel hangt of onder de tafel is gegleden, geheel of zoo
goed als geheel tot stilstand te komen.

Terwn'1 de verdoovende. werking, die een kleine hoeveelheid

alcohol op het gevoelen uitoefent, zich bepaalt tot het doen ver-
dwijnen van onaangename gemoedsaandoeningen, strekt die
van een groote hoeveelheid zich doorgaans ook uit tot het zede-
lijk en schoonheidsgevoel. Vele verschijnselen van het eerste
en het tweede stadium leveren daarvan het bewijs. De be-
schonkene wordt overmatig vrijmoedig en zelfs onbescheiden
in zijn gedrag, grof in zijn taal, plat in zijn geestigheden, ruw
in zijn gezag en-woest in zijn handelingen. Daarbij is hij on-
gevoelig voor wat recht en wat onrecht, is en houdt geen
rekening met wat anderen meenen en wenschen. Steeds moet
zijn wil geschieden, steeds moet zijn haan koning kraaien. En
wee dengene, die hem durft tegenspreken of tegenwerken!
 37

ketig-a itoe, ja'ni kalau si maboek itoe ta' dapat lagi dibangoen-
kan dengan terijak jang kentjang atau dengan tendang atau
tindjoe jang keras.
Pergerakan jang bertambah tjepat itoe masih kelihatan
djoega dalam „masa" jang pertama. Sesoedah itoe hilanglah
ija dan moelaï dari sitoe soesahlah ija roepanja menggerakkan
badannja; bertambah lama bertambah perlahan-lahan, dan
achirnja hampir ta' maoe lagi ija bergerak.
BertambahAambah tjepat berpikir itoe selaloe dapat kenja-
taan didalam „masa" jang pertama. Itoelah jang menjebabkan
banjak berkata-kata, soeka menggerakkan badan atau bahagian
badan, lekas memoetoeskan apa jang dipikir, dan lekas poela
mengerdjakannja. Pada waktoe itoeta' dapatlah lagi ija berpikir
dengan sempoerna. Demikijanlah akan halnja orang jang soe-
dah bangkit gembiranja itoe, tjjadalah dapat lagi ija menetap-
kan pikirannja oentoek memperkatakan apa-apa, melainkan
selaloe sadja berkatjau pikirannja, hingga sekarang, itoe jang
diseboetnja dan sebentar lagi itoe poela jang ditjeriterakannja.
Kalau soedah sampai „masa" jang kedoewa itoe maka tjepat
berpikir itoepoen lama-kelamaan berhentilah. Ta' lama antara-
nja maka pikirannja itoepoen ta' dapat lagi ditetapkannja,
hingga boléh dikatakan, pikiran orang itoe ta' sempoerna.
Achirnja datanglah „masa" jang ketiga, si maboek itoepoen
tersandarlah sadja dikoersinja atau terloentjoerlah ija dari atas
koersinja. Maka pada waktoe itoe pikirannja itoe boléhlah dika-
takan hilang sama sekali.
Perasaan itoe, kalau meminoem alcohol hanja sedikit sadja,
sedikit poelalah jang koerang, ja'ni sekalijan perasaan hati
jang soesah-soesah poen hilanglah; tetapi kalau banjak alcohol
jang diminoem, maka ta' dapat tijada hilang segala perasaan
tentang jang bagoes- dan segala 'adat sopan. Banjaklah jang
terdjadi dalam „masa" jang pertama dan kedoewa itoe jang
boléh didjadikan keterangan bagi jang dikatakan perkara
perasaan ini. Orang jang maboek itoe ta' sedikit djoega ija
menaroeh maloe, kelakoeannjapoen boléh dikatakan koerang
patoet; bahasanja kasar, olok-oloknja koerang lajak, njanjinja
boeroek dan tingkah lakoenja bengis. Lain daripada itoe ta'
pedoeli baginja 'adil atau ta' 'adil, poen sekali-kali ta' ditim-
bangnja betapa pikiran atau kehendak orang lain dalam sesoe-
watoe hal. Kehendaknja haroes ditoeroetkan selaloe, apa
 38

Het niet meer kunnen waardeeren van de meening en de-

rechten van anderen berust intusschen niet alleen op de ver-
dooving van het zedelijk gevoel. Het is zonder, twijfel ook een
gevolg van het niet meer vatbaar zijn voor redeneering, een
niet meer kunnen denken. In het eerste stadium is het denk-
proces te snel en in het tweede te langzaam! Ook de gebrekkige
zintuigelij ke waarneming, tengevolge waarvan het gesprokene
slecht gehoord wordt, moet een nadeeligen invloed uitoefenen
op den gedachtengang. Bovenal echter lijdt het denken, doordat
na het gebruik van veel alcohol alle voorstellingen een verdoo-
ving, een bedwelming ondergaan en dus minder helder in he
bewustzijn treden. Als men het denkvermogen vergelijkt met
een machine, kan gezegd worden, dat na het gebruik van een
groote hoeveelheid alcohol de machine niet alleen te snel of te
langzaam gaat, en slecht wordt bediend, maar dat bovendien
de verschillende deelen, waaruit zij bestaat, niet gaaf meer zijn.
Het is vooral deze verdooving van den geheelen voorstellings-
schat, welke bij den beschonkene het onbekookte en ondoor-
dachte in woord en handeling verklaart en er toe leidt om hem
te beschouwen als iemand, die niet in staat is de gevolgen
zijner handelingen te berekenen.
Hoe droevig het gesteld moet zijn met de spierkracht, het
arbeidsvermogen na het gebruik van veel alcohol, is gemak-
kelijk op te maken uit hetgeen over de werking van een kleine
hoeveelheid werd meegedeeld. Iedereen weet, dat een dronken
man alles behalve sterk is en over slechts weinig uithoudings-
vermogen beschikt.

Polsslag en ademhaling worden door het gebruik van een

groote hoeveelheid alcohol verlangzaamd. Is er veel gedronken,.
 39

maoenja ta' boléh dibantahi. Wah tjelakalah ija jang berani

melawan atau membantah dija, baik dengan kata-kata,
baikpoen dengan tingkah lakoe!
Maka tijada mengindahkan pikiran atau hak orang lain itoe
boekannja tersebab oléh karena ta' ada lagi perasaan itoe sadja,
melainkan sesoenggoehnjalah tersebab djoega oléh karena orang
jang sematjam itoe ta' dapat lagi diboedjoek dengan perkataan
jang benar-benar, ja'ni ija ta' dapat lagi berpikir. Dalam
„masa" jang pertama ija berpikir terlaloe amat tjepat, dan
dalam „masa" jang kedoewa terlampau lambat lagi. Sebagai
poela pendapatan pantj ainderanj a tijadalah lagi seperti bijasa
hingga segala jang dikatakan orang ta' sempoerna masoek
kedalam otaknja; hal itoepoen tentoelah menjoesahkan djoega
pada pekerdjaan otak. Apalagi jang amat meroesakkan pada
pekerdjaan berpikir itoe kalau soedah meminoem alcohol
banjak-banjak, ja'ni sekalijan jang terbajang di otak orang
jang meminoem itoe soedah terhitoeng dan kaboer roepanja
hingga koerang terang kenjataannja. Sekiranja koewasa ber-
pikir itoe kita misalkan seboewah mesin, maka boléhlah di-
katakan pikiran orang jang soedah meminoem alcohol banjak-
banjak samalah dengan djalan mesin itoe; terkadang-kadang
tjepat terkadang-kadang lambat, péndéknja koerang sempoerna
djalannja; tambahan lagi mesin itoe boekan mesin jang baik
melainkan sekahj'an bahagiannja soedah roesak belaka, ta' ada
satoe djoewa jang sempoerna. Maka itoelah jang teroetama
meroesakkan segala pekerdjaan pikiran,' itoelah lagi menerang-
kan kepada kita apa sebabnja si maboek itoe berboewat atau
berkata seperti orang ta' pandai berpikir itoe. Itoelah poela
jang tlapat menjebabkan pada kita akan memandang orang
jang sematjam itoe sebagai orang jang ta' dapat memikirkan
apa-apa jang akan terdjadi atas dirinja oléh karena perboewat-
annja itoe. Betapa kedjadiannja bagi kekoewatan toelang dan
tenaga sesoedah meminoem alcohol banjak-banjak itoe, tentoe-
lah dengan moedah sadja dapat kita ketahoei, kita perban-
dingkanlah sadja dengan hasil kalau meminoem alcohol hanja
sedikit sadja. Barang sijapapoen tahoe, bahwa orang jang
sangat maboek itoe ta' ada sedikit djoega mempoenjaï tenaga,
demikijan poela tahannja bekerdja, boléh dikatakan nol sadja. N

Perdjalanan nadi darah (posslag) dan bemapas bertambah

lambat kalau banjak minoem alcohol. Apabila banjak jang
 40

dan kan de verlammende werking van alcohol op die gedeelten

van het zenuwstelsel, welke de bewegingen van hart- en adem-
halingsspieren beheerschen, den dood ten gevolge hebben.
Dikwijls ziet men deze reeds onmiddellijk na het alcoholgebruik
intreden, indien er een zeer groote hoeveelheid ineens is ge-
bruikt.
Wie op een avond een groote hoeveelheid alcohol heeft ge-
bruikt, wordt doorgaans den volgenden morgen bij het ont-
waken op hoogst onaangename wijze aan zijn onmatigheid
herinnerd. De verschijnselen van het vierde stadium doen hem
boeten voor de genoegens, die hij in het eerste smaakte of
meende te smaken. In zijn mond bespeurt hij een walgelijken
smaak, terwijl een gevoel van misselijkheid, dat soms tot bra-
ken lijdt, hem allen eetlust ontneemt. Tengevolge van het over-
matig gebruik van alcohol is zijn. maag ziek geworden. Boven-
dien neemt hij in het hoofd een zwaar en dof gevoel waar, dat
zoowel het waarnemen als het denken bemoeilijkt en hem niet
alleen ongeneigd, maar ook ongeschikt maakt, om iets degelijks
uit te voeren.

De gedachte aan de onaangename werking van alcohol kan

er zeer zeker toe leiden om iemand, zoolang hij nog nuchter is,
van het onmatig gebruik van alcoholische dranken terug te
houden. De ondervinding leert echter, dat — zoodra er maar
een weinig gedronken is — de vrees voor de ellende van den
dag van morgen als met een tooverslag verdwijnt. Bovendien
maken velen gebruik van het middel, om de onaangename na-
werking aanmerkelijk te verzachten: zij gebruiken opnieuw
alcoholische dranken.

d. De gevolgen van het dagelijksch gebruik van een

groote hoeveelheid alcohol.

A l valt het niet te ontkennen, dat zelfs zeer groote hoeveel-

heden alcohol, indien deze slechts een enkele maal worden ge-
 41

diminoem, maka sifat alcohol jang boléh mengoerangi tenaga

pantjaindera itoe dapat poela mengenaï bahagian-bahagian
oerat saraf jang mengoewasaï pergerakan djantoeng dan per-
gerakan bernafas, itoelah jang boléh menjebabkan mati. Atjap
kali kelihatan kedjadian jang sematjam itoe sesoedah meminoem
alcohol sadja.
Barang sijapa jang banjak meminoem alcohol pada malam
hari, selaloe bésok paginja pada waktoe ija bangoen tidoer,
ija merasa jang ija semalam terlampau banjak minoem. Apa-
apa jang terasa padanja pada masa jang keempat itoe boléh
dikatakan pembajaranlah baginja oentoek kesenangan jang
diperoléhnja atau jang disangkanja diperoléhnja pada masa
jang pertama itoe. D i moeloetnja dirasaïnja soewatoe perasaan
jang ta' sedap sedikit djoewa, peroetnja meloja, hingga ter-
kadang-kadang sampai djoega ija moentah, makan ta' énak,
-

péndéknja ta' ada sedikit djoega ija mempoenjaï nafsoe hendak

makan; peroet besarnja sakit karena terlampau banjak memi-
noem alcohol itoe. Lain daripada itoe di kepalanja dirasaïnja
soewatoe perasaan, lain dari bijasa dan berat rasanja. Itoelah
lagi jang ^enjoesahkan baginja hendak berpikir, dan itoelah
jang menjoesahkan pantjaihderanja bekerdja, serta itoelah
poela jang memalaskan ija bekerdja dan jang menjebabkan ta'
dapat ija bekerdja.
Kalau diingatkan akan kedjadian jang boeroek-bderoek
sesoedahnja meminoem alcohol itoe, ta' dapat tijada seseorang,
sebeloemnja minoem, dapatlah ija diberi nasihat djangan ija
meminoem minoeman keras itoe. Akan tetapi soedah atjap kali
dirasaï orang, bahwa sesoedah meminoem alcohol, bijarpoen
sedikit, maka dengan sekedjap mata hilanglah segala soesah
atau ketakoetan tentang jang akan datang pada keésokan hari.
Lain daripada itoe banjak poela orang jang memakaikan se-
soewatoe 'akal akan menghilangkan atau akan mengoerangi
perasaan itoe jang tijada sedikit djoega ja'ni diminoemnja
lagi minoeman jang mengandoeng alcohol itoe.

d. Kedjadiannja kalau banjak meminoem alcohol

tijap-tijap hari.

Bahwa sesoenggoehnjalah djoega alcohol itoe, bijarpoen amat

banjak jang diminoem itoe, ija ta' meroesakkan apa-apa kepada
 12

bruikt, door het menschelijk lichaam meestal zonder blijvend

nadeel worden verdragen, zoodra de alcohol in groote hoeveel-
heden dagelijks wordt gebruikt, vervult hij de rol van een tel-
kens neervallenden druppel en schaadt vroeger of later de
gezondheid van den gebruiker.

E r is bijna geen weefsel, dat niet door het voortdurend ge-

bruik-van alcohol ziek kan worden. Men kan daarom alcohol
een gif noemen voor alle deelen van het menschelijk lichaam.

Het ziek-worden van de weefsels heeft natuurlijk ziekte van

de uit die weefsels opgebouwde organen ten gevolge. Deze ziek-
ten zullen hieronder als orgaanziekten worden beschreven.
Behalve deze „orgaanziekten" veroorzaakt het dagelyksch ge^
bruik van een groote hoeveelheid alcohol ook nog verschijnselen,
die — daar zij niet of slechts ten deele met veranderingen in
de organen in verband zijn te brengen — onder den naam van
dlgemeene verschijnselen worden samengevat.

1. Algemeen e verschijnselen.

Het gewennen van het lichaam aan alcohol, dat opgemerkt

wordt bij het dagelijksch gebruik van een kleine hoeveelheid,
treedt ook in, zoodra een groote hóeveelheid gedurende êenigen
tijd dagelijks wordt gebruikt. Het is volstrekt niet zeldzaam,
clat iemand, ondanks het gebruik van groote hoeveelheden van
dezen of genen alcoholischen drank, geen spoor van opgewon-
denheid vertoont. Zelfs het stadium van dronkenschap kan zoo
weinig op den voorgrond treden, dat men den indruk krijgt,
alsof de alcohol geen andere bedwelming. In zulke gevallen ziet
men de menschen onder het drinken allengs minder spraakzaam
 43

badan kita, kalau hanja sekali sadja meminoemnja. Tetapi

kalau tijap-tijap hari meminoemnja, dan banjak poela jang
diminoem itoe, maka samalah djoega halnja dengan poenggoeng
golok, bijarpoen betapa toempoelnja, kalau digosok nistjajalah
ija tadjam, ja'ni lambat laoen tentoelah akan meroesakkan
djoega kepada keséhatan badan orang jang berboewat demi-
kijan itoe. .ttfjSHÏ?
Maka tijadalah ada sesoewatoe djoega bahagian badan, jang
dapat menahan kedjahatan sifat alcohol itoe, oléh karena itoe
dapatlah alcohol itoe dinamakan soewatoe ratjoen atau bisa
bagi segala bahagian badan manoesija.
Djika bahagian badan jang terketjil itoe, jang dinamakan
orang weefsel sakit, ta' dapat tijada bahagian-bahagian besar
atau anggota jang terdjadi daripada weefsel itoe mendjadi sakit
poela, (oerat, daging, djantoeng, koelit d.1.1., semoewanja ter-
djadi dari weefsel, ja'ni bahagian jang ketjil, mendjadikan
segala bahagian toeboeh kita. Vert.)..Maka penjakit jang sema-
tjam itoe akan direntjanakan dibawah ini dengan nama penjakit
anggota, „orgaan-ziekte". Lain daripada penjakit anggota itoe,
maka djika dibijasakan setn'ap hari seminggoe alcohol itoe
banjak-banjak, boléh djoega menjebabkan kedjadian lain jang
tidak sedikit djoega atau hanja sebahagian sadja dapat diper-
hoeboengkan dengan peroebahan jang terdjadi atas anggota-
anggota orang jang banjak meminoem alcohol itoe. Maka ke-
djadian jang sematjam itoe akan dinamakan „algemeene ver-
schijnselen," kedjadian 'oemoem.

1. Kedjadian jang 'oemoem.

Maka sekalijan jang terdjadi di badan kita kalau kita bijasa*

kan badan kita akan alcohol itoe, jaïtoe meminoemnja sedikit-
sedikit tijap-tijap hari, maka sekalijan itoe terdjadi poela di
badan kita, kalau dibijasakan tijap-tijap hari meminoem alcohol
itoe banjak-banjak. Atjap kali benar kelihatan banjak djoega
orang jang tijada merasakan sedikit djoega sesoedahnja ija
banjak meminoem sesoewatoe matjam minoeman keras, soewa-
toepoen ta' ada jang kelihatan padanja. Masa jang ketiga jaïtoe
„waktoe maboek" poen tijadalah kelihatan padanja, hingga
kita menjangkakan alcohol jang banjak itoe ta' dapat mena'-
loekkannja, hanjalah menjebabkan chajali dengan perlahan-
 44

worden en ten slotte — indien zij niet half suf naar huis wan-
delen — op hun stoel inslapen.

Tegelijk met het gewennen aan alcohol ontwikkelt zich door-

gaans een sterke behoefte van het lichaam aan alcoholische
dranken. Deze behoefte, die men doorgaans drankzucht noemt,
moet zonder twijfel voor een groot deel worden toegeschreven
aan de neiging, om de onaangename verschijnselen van het vier-
de stadium zooveel mogelijk te ontgaan. Menschen, die eiken
dag alcoholische dranken moeten gebruiken, om zich prettig
te gevoelen en den noodigen werklust te bezitten, noemt men
alcoholisten.
Een van de ernstigste gevolgen van het dagelijksch gebruik
van groote hoeveelheden alcohol is zonder twijfel de vermin-
dering van het weerstandsvermogen van het lichaam tegen
schadelijke invloeden. Deze openbaart zich in:

1. een grootere vatbaarheid voor sommige ziekten.

2. een ernstiger verloop der meeste ziekteprocessen.

Aan de hand van de veranderingen, die door het alcohol-

misbruik in de organen ontstaan, is het in de meeste gevallen
gemakkelijk te verklaren, dat een alcoholist, eenmaal ziek ge-
worden, minder kans heeft op herstel dan iemand, die matig
heeft geleefd. De grootere vatbaarheid voor sommige ziekten
moet tot de bovenbedoelde algemeene verschijnselen worden
gerekend. Dat de alcoholist veel gemakkelijker door c h o l e r a
wordt aangetast dan iemand, die matig heeft geleefd, is reeds
lang bekend en door tal van feiten bewezen. Ook voor andere
besmettelijke ziekten, zooals m a l a r i a en t u b e r c u l o s e
is de alcoholist meer vatbaar dan de matige.

Bovendien kan de alcohol het ontstaah van sommige niet

besmettelijke ziekten bevorderen. Vooral geldt dit van j i c h t ,
s u i k e r z i e k t e en v e t z u c h t .
 45

lahan sadja. Maka orang jang sematjam itoe, tengah minoem

, itoe ija semangkin lama semangkin dn'am, dan achirnja poelang-
lah ija ke roemahnja sebagai orang jang ta' tahoe diri atau
tertidoerlah sadja ija di tempat ija doedoek itoe.
Beserta dengan membijasakan badan akan alcohol itoe senan-
tijasa timboel poela soewatoe keinginan aiau nafsoe besar bagi
badan akan meminoem alcohol itoe selaloe. Nafsoe itoe dina-
makan orang djoega ketagihan minoem „drankzucht". Itoe ta'
salah. Teroetama karena hendak menghindarkan kedjadian
jang ada dalam masa jang keempat itoe. Orang-orang jang
setijap hari haroes meminoem alcohol itoe soepaja hatinja se-
laloe girang dan lagi soepaja maoe ija bekerdja, dinamakan
orang „alcoholist", artinja boedak alcohol, pemaboek peminoem.
Maka soewatoe daripada kedjadian jang sangat penting,
tersebab oléh karena tijap hari meminoem alcohol itoe banjak-
banjak, ijalah koerang tahan badan itoe, kalau dikenai oléh
sesoewatoe jang dapat meroesakkannja. Maka hal jang sede-
mikn'an itoe ternjata dengan keadaan:
le. Moedah sekali kena beberapa matjam penjakit.
2e. Kalau kena atau mempoenjaï penjakit, lekas sekali pe-
njakit itoe bertambah lama padanja.
Mengingat akan hal jang terdjadi didalam badan manoesija
oléh karena terlampau banjak meminoem alcohol itoe, maka
pada bijasanja moedahlah kita dapat menerangkan, apa sebab-
nja orang jang soedah mendjadi boedak alcohol itoe, kalau ija
sakit, ta' moedah ija semboeh kembali, djaoeh sekali bédanja
daripada orang jang hidoep teratoer, artinja tidak meminoem
alcohol sematjam itoe. Moedah mendapat penjakit itoe boléh
djoega dimasoekkan dalam kedjadian jang 'oemoem seperti
terseboet diatas. Soedah diketahoei orang dan soedah ada poela
beberapa perkara, jang menerangkan kepada kita, bahwa boe-
dak alcohol itoe lebih moedah dihinggapi cholera daripada
orang jang boekan peminoem. Poen oléh penjakit lain-lain
jang menoelar seoempama malaria dan sakit tuberculose orang
jang peminoem itoe lebih moedah dikenaïnja daripada orang
jang ta' peminoem.
Sebagai lagi alcohol itoe dapat menimboelkan lain-lain pe-
njakit jang ta' menoelar. Teroetama sekali jang boléh didja-
dikannja ijalah jicht sakit sengal, (sakit toelang), suikerziekte
(kentjing manis) dan vetzucht (penjakit gemoek).
 46

Wat de eenvoudige waarneming bij den mensch leert betref-

fende den invloed, dien het misbruik van alcohol uitoefent op
•de vatbaarheid voor ziekten, is bij verscheidene dieren proef-
ondervindelijk bewezen. Brengt men bijv. bij konijnen geduren-
de eenigen tijd dagelijks alcohol in de maag, dan blijken deze
dieren voor tal van smetstoffen veel gevoeliger te zijn gewor-
den dan hun steeds nuchter gebleven lotgenooten.
2. Orgaanziekten.
Het slijmvlies van het spijsverteringskanaal ondervindt op
den duur van het dagelijksch gebruik van groote hoeveelheden
alcohol een zeer nadeeligen invloed: het wordt ziek. Vooral is
dit het geval, als de alcohol in weinig verdunden toestand wordt
gedronken. Hierbij moet echter worden opgemerkt, dat in som-
mige gevallen het vele rooken en in andere het onmatige eten
mede oorzaak kan zijn van de ziekelijke veranderingen, die in
het spijskanaal van alcoholisten worden aangetroffen.

De ziekte van bovengenoemd slijmvlies, welke zich niet zel-

den van den mond tot ver in het darmkanaal uitstrekt, draagt
in de geneeskunde den naam van „chronische catarrh". Haar
voornaamste gevolgen zijn:

1. er wordt veel meer en veel taaier slijm afgescheiden dan

gewoonlijk.
2. de verrichtingen van de organen, die met het zieke slijm-
vlies zijn bekleed, laten te wenschen over.
Het kan geen verwondering wekken, dat de abnormale toe-
stand, waarin mond en keel van den alcoholist verkeeren, aan-
leiding geeft tot veel spuwen en schrapen. Gewoonlijk gaat
daarmee een afstomping van het smaakzintuig gepaard, het-
geen verklaart, waarom de liefhebbers van alcoholische dranken
doorgaans een ruim gebruik maken van peper, zout, e.d.

Het slijmvlies van den slokdarm schijnt aan den schadelijken

invloed van alcohol vrij lang weerstand te kunnen bieden. Is
oindelijk ten gevolge van het vele drinken een slokdarmcatarrh
ontstaan, dan worden toch de gevolgen daarvan door die, welke
uit den maagcatarrh voortvloeien, geheel op den achtergrond
gedrongen.
 47

Apa-apa jang diperkatakan diatas ini tentang orang jang

tetap meminoem alcohol banjak-banjak, apa kedjadiannja dan
betapa kalau dikenaï penjakit, soedah ditjobakan orang pada
binatang. Oempamanja kelintji kalau tijap-tijap hari dimasoek-
kan alcohol kedalam peroetnja, maka binatang itoe moedah
sekali mendapat penjakit, lebih-lebih djaoeh daripada kawan-
kawannja jang ta' meminoem alcohol itoe.
2. Penjakit-penjakit anggota.
Lama kelamaan kalau tijap hari meminoem alcohol banjak-
banjak, maka koelit ari jang sebelah dalam (slijmvlies), pada
anggota-anggota pentjernaan itoepoen moelaïlah roesak, djadi
sakitlah ija. Istiméwa poela kalau alcohol jang diminoem itoe
tijada seberapa ditjampoer dengan air.
Akan tetapi patoet djoega diterangkan disini, merokok jang
banjak-banjak itoe dan'makan jang terlampau banjak itoepoen
boléh djoega menjebabkan pentjernaan itoe mendapat peroe-
bahan jang boléh dikatakan penjakit baginja.
Penjakit koelit ari (slijmvlies) seperti terseboet diatas, ke-
bn'asaannja moelaï dari moeloet sampai djaoeh kedalam peroet
pandjang dinamakan orang dalam 'ilmoe tabib, chronische
catarrh. Maka kedjadian-keidjadiannja jang teroetama sekali
y'alah:
1. Lebih banjak dan lebih bekoe lendir (dahak) jangke-
loewar dari koelit sebelah dalam itoe.
2. Pekerdjaan anggota-anggota jang dikoeliti dengan koelit
ari itoe tijadalah sempoerna lagi.
Maka tijadalah héran lagi, kalau keadaan jang ta' sempoerna
itoe, jang ada pada moeloet dan kerongkongan si peminoem itoe,
menjebabkan ija soeka sekali meloedah dan berdeham. Kebija-
saannja jang sematjam itoe menoempoelkan perasaan pantja-
indera. Itoelah sebabnja maka „boedak alcohol" itoe selaloe
soeka banjak-banjak memakan meritja dan 'garam lebih dari-
pada orang lain.
Roepa-roepanja koelit boeloeh rangkongan itoe lama sekali
dapat menahan kedjahatan badi alcohol itoe. Apabila achir-
achirnja oléh karena banjak minoem si peminoem itoe telah
mendapat sakit dalam kerongkongan, maka kedjadian penjakit
itoe nanti dikalahkan belaka oléh kedjadian jang tersebab oléh
.catarrh jang terdjadi dalam peroet.
 48

De ziekelijke gevolgen, welke door alcohol in het slijmvlies

van de maag worden teweeg gebracht, hebben in het begin
geen ander gevolg dan een onaangename, zure smaakgewaar-
wording, die vooral des morgens merkbaar is en dan den eetlust
schaadt. Later begint ten gevolge van ziekelijke veranderingen
in het maagsap de spijsvertering in hooge mate te lijden. Een
drukkend, zwaar gevoel in de maagstreek, geheel gemis aan eet-
lust, zure oprispingen, misselijkheid en hoofdpijnen gaan daar-
mede gepaard. Ten slotte kan de ziekte zich van uit het maag-
slijmvlies tot in de diepste lagen van den maagwand uitbreiden,
waarvan het gevolg is, dat de maag tot een groeten slappen
zak wordt, die niet alleen ongeschikt is om voedsel te verteren,
maar die bovendien haar inhoud niet meer behoorlijk naar den
darm kan voortbewegen. Menig alcoholist begint dan ook den
dag met braken: zijn maag tracht zich te ontlasten van de met
onverteerde spjjsbrokken vermengde zure slijmmassa's, die zich
gedurende den nacht hebben gevormd en opgehoopt.

Het kan geen verwondering wekken, dat de ziekelijke ver-

anderingen, welke de alcohol in de maag teweegbrengt, ernstige
gevolgen moeten hebben. Zelfs in de lichtste gevallen leidt de
vieze smaak, die des morgens in den mond wordt waargenomen,
er gemakkelijk toe om al spoedig een glas van dezen of genen
alcoholischen drank te gebruiken, terwn'1 in zwaardere gevallen
de behoefte, om de onaangename gewaarwordingen te verdoe-
ken, zoo groot is, dat reeds onmiddellijk na het opstaan de flesch
wordt aangesproken.
D e c h r o n i s c h e m a a g c a t a r r h , d i e h e t ge-
v o l g i s v a n a l c o h o l m i s b r u i k , b e v o r d e r t de
d r a n k z u c h t . B o v e n d i e n l e i d t hij g e m a k k e -
lijk t o t een v e r z w a k k i n g v a n het l i c h a a m .
E r wordt niet alleen te weinig gegeten, maar het gebruikte
voedsel wordt ook slecht verteerd, het verteerde wordt moeilijk
in het bloed opgenomen en het nog niet verteerde wordt op
gebrekkige wijze naar den darm voortbewogen.
Ook het slijmvlies van den darm kan over een groote uitge-
strektheid ziek worden. Het gevolg hiervan is nu eens verstop-
ping, dan weer diarrhee. Daar de darm èn als verterings- èn
als opslorpingsorgaan een belangrijke rol heeft te vervullen,,
 49

. Maka penjakit jang disebabkan oléh alcohol pada koelit ari

peroet pada awafnja ta' lain daripada mendatangkan perasaan
koerang énak dan asam rasanja, lebih-lebih terasa pada pagi
hari dan meroesakkan nafsoe makan. Kemoedijan maka pen-
tjernaanpoen binasalah oléh keroesakan jang terdjadi pada
air peroet. Peroet itoe berat dan keras rasanja, nafsoe makan
hilang sama sekali, serdawanja masam rasanja, peroet rasa
meloja, kepalapoen sakit. Achirnja penjakit koelit ari peroet
besar itoe boléh bertambah mendjadi djoega, sehingga sampai
kedalam lapis koelit peroet, jang sedaJam-dalamnja; djika soe-
dah sedemikijan halnja, maka peroet besar itoe mendjadi ken-
doer, samalah dengan kantoeng besar bijasa sadja, jang ta'
dapat lagi menghantjoerkan makanan, dan ta' dapat poela
menolak isinja kedalam peroet pandjang. Dalam hal jang se-
demikijan baroe pagi-pagi hari si penlinoem itoe moelaïlah
moentah-moentah, karena peroet besarnja hendak menoempah-
kan isinja jang beloem hantjoer serta bertjampoer dengan
lendir-lendir asam jang telah terdjadi dan terkoempoel pada
malam hari.
Maka tijadalah akan mendatangkan héran lagi, kalau penja-
kit peroet besar jang terdjadi oléh alcohol itoe achir-achirnja
mendjadikan hal-hal jang lebih berat. Djangankan demikijan
perasaan jang koerang énak sedikit sekalipoen, jaïtoe pada
waktoe bangoen pagi, soedah boléh menjebabkan meminoem
alcohol lagi. Apalagi kalau soedah keras penjakit itoe, maka
nafsoe akan menghilangkan segala perasaan jang ta' sedap-
sedap itoepoen ta' dapat ditahaninja lagi, hingga pada waktoe
bangoen soedah dimoelaïlah mengisi peroet dengan alcohol.
Penjakit jang dinamakan orang „chroniache maag catarrh"
jang disebabkan oléh banjak minoem alcohol itoe, itoelah jang
menambah-nambah ketagihan meminoemnja. Tambahan poela
moedah sekali dijanja melemahkan badan kita.
Koelit oesoespoen boléh djoega dikenaï penjakit itoe.
sempoerna hantjoer, hingga ta' moedah diisap oléh darah.
Bahagian jang beloem hantjoer amat soesah lagi dihantarkan
masoek kedalam cesoes.
Koelit oesoes poen boléh djoega dikenaï penjakit itoe.
Kedjadiannja ijalah bermatjam-matjam, terkadang-kadang
orang ta' dapat boewang air dan terkadang-kadang poela botjor.
Oléh karena oesoes itoe soewatoe anggota jang oetama sekali,
 50

zal een catarrh van zijn slijmvlies bovendien medewerken tot

het ontstaan van lichaamszwakte.

Worden dagelijks groote hoeveelheden alcohol in het bloed

opgenomen, dan ziet men dikwijls het vetgehalte van tal van
organen toenemen. Vooral kan men dit opmerken bij alcoho-
listen, die goed en veel eten. Zij, wier voeding zoowel wegens
de groote verwoestingen, welke de drank in hun maag aanricht,
ais wegens hun schrale beurs alles te wenschen overlaat, blijven
doorgaans mager.

Onder de verschijnselen, die door het misbruik van alcohol

in het hart worden teweeggebracht, staat een groote toeneming
van vet bovenaan; men vindt deze zoowel om het hart als
tusschen de spiervezels van dit orgaan. Het gevolg is, dat het
hart zijn taak slecht vervult en de wn'ze, waarop het bloed door
de longen en door de verschillende weefsels wordt gestuwd,
veel te wenschen overlaat. Somtijds veroorzaakt het alcohol-
misbruik ook nog een ziek worden van het hart. Een buiten-
gewone krachtsinspanning of een sterke gemoedsbeweging kan
dan een plotselinge verlamming van dat orgaan en daardoor
een onmiddellijken dood ten gevolge hebben.

Reeds in zijn zoogenaamd gezonde dagen bezorgt de ziekelijke

toestand van het hart den alcoholist veel ellende: behalve kort-
ademigheid zijn angstgevoelens en hartkloppingen bij hem dik-
wijls aan de orde van den dag. Veel ernstiger worden echter
de gevolgen van het alcoholmisbruik, indien hij door de een
of andere ziekte, bijv. longontsteking of typhus, wordt aange-
tast. Meestal bezwijkt hij dan aan hartverlamming.

Ook de bloedvaten van den alcoholist worden op den duur

ziek. Bij de aderen wordt de verwijding, waarvan bij de gevol-
gen van het gebruik van een kleine hoeveelheid alcohol reeds
werd gesproken, dikwijls blijvend. Een blauwroode kleur van
sommige gedeelten van de huid, in het bijzonder van den neus,
 51

baik oentoek pentjernaan, baik oentoek pengisap makanan,

maka ta' dapat tijada kalau ija sakit, kalau koelitnja mendapat
catarrh, badan kita binasa oléhnja, artinja bertambah lama
bertambah hilang tenaganja, kita mendjadi lemah.
Kalau tijap-tbap hari alcohol itoe banjak masoek kedalam
darah, maka atjap kali kelihatan banjak anggota-anggota orang
jang sematjam itoe bertambah-tambah gemoeknja. Apalagi
pada si peminoem jang soeka makan banjak, disitoelah jang
kenjataan benar. Orang-orang jang makannja koerang sem-
poerna, baik oléh keroesakan jang telah didjadikan alcohol da-
lam peroetnja, baik oléh karena kantoeng wangnja ta' seberapa
isinja, maka orang-orang jang sematjam ini ta' dapat tijada
koeroes sadja selaloe.
Maka jang terdjadi oléh alcohol itoe pada djantoeng ijalah
gemoek, senantijasa bertambah-tambah djoega. Inilah jang ter-
oetama sekali. Gemoek ini terdjadi boekannja di sekeliling djan-
toeng sadja, poen diantara daging anggota ini banjak djoega
gemoek jang toemboeh. Oléh sebab itoe djantoeng itoepoen
tijadalah dapat lagi bekerdja baik-baik dan darahpoen tijadalah
dengan sempoerna lagi mengalir ke séloerjoeh bahagian-bahagian
badan, begitoepoen dalam paroe-parce. Terkadang-kadang al-
cohol itoe boléh djoega menerbitkan sesoewatoe penjakit pada
djantoeng manoesija. Bekerdja keras, atau perasaan hati jang
tiba-tiba terdjadi semoewanja boléh menjebabkan djantoeng
itoe sekonjong-konjong berhenti daripada bergerak, dan me-
njebabkan mati dengan selekas-lekasnja.
Pada waktoe masih séhat sadja si peminoem itoe telah me-
rasaï bermatjam-matjam kesoesahan jang terdjadi oléh karena
keroesakan djantoeng itoe. Lain daripada sesak napas atjap
djoega dirasaïnja ketakoetan dan hatinja berdebar-debar.
Jang sematjam ini ta' berhenti-hentinja setn'ap hari.
Lebih djahat lagi alcohol itoe kalau orang jang ditagihnja
ditimpa poela oléh demam panas (typhus) atau sakit raboe
(longonsteking). Kebijasaannja matilah ija sekali karena hart-
verlamming (djantoeng sekonjong-konjong berhenti bergerak).
Djoega oerat darah si peminoem itoepoen lama-kelamaan
mendjadi sakit. Ija mendjadi bertambah besar; tentang inipoen
soedah diperkatakan djoega pada waktoe memperbintjangkan
meminoem alcohol sedikit-sedikit. Beberapa bahagian daripada
koelit kebyasaannja mendjadi mérah-belaoe, teroetama sekali
 52

is hiervan het gevolg. De slagaderwand verliest zijn elasticiteit

en wordt tot een harde massa, waardoor van een geregelden
bloedstroom geen sprake kan zijn. De breekbaarheid der harde
vaatwanden kan tot ernstige bloedingen leiden. Deze komen
vooral voor in de hersenen. De daarbij intredende verschijnse-
len, welke hoofdzakelijk in plotselinge bewusteloosheid en tijde-
lijke of blijvende halfzijdige verlamming bestaan, zijn onder
den naam van „beroerten" bekend.

Ziekte van de ademhalingsorganen tengevolge van alcohol-

misbruik komt het meest voor in den vorm van een catarrh
van het strottenhoofd. De zwelling van de stembanden veroor-
zaakt dan de ruwe en heesche stem, die bij zooveel alcoholisten
wordt aangetroffen. Dikwijls zet de ziekte van het strotten-
hoofd zich naar beneden voort in de luchtpijp en hare ver-
takkingen.
• ï
Evenals bij het hart komt bij de lever van den alcoholist
een toeneming van het vetgehalte veel voor. Een z.g. vetlever
(deze kan twee a driemaal zoo zwaar zijn als een gezonde lever)
bezorgt den lijder doorgaans een onaangenaam zwaar en druk-
kend gevoel in de rechterzijde. Dikwijls komt ook een aandoe-
ning a n de lever voor, welke gewoonlijk met den dood eindigt.
V

De nier wordt door alcoholmisbruik buitengewoon gemakke-

lijk ziek. Tal van nierziekten vloeien uit dit misbruik voort.
Zij hebben doorgaans een uiterst slepend karakter.

Door langdurig misbruik van alcohol ontstaan veranderingen

in het zenuwstelsel, welke zoowel de verrichtingen van het
lichaam als die van den geest betreffen.

Onder de stoornissen, welke de verrichtingen van het lichaam

ondervinden tengevolge van een langdurige vergiftiging van
 QÖ

inde-eng. Koelit oerat darah nadi (slag-ader) hilang lemboet

kenjalnja, hingga ija mendjadi keras dan darah itoe ta' dapat
lagi mengalir seperti bijasa. Oerat jang sematjam inipoen
moedah poela petj ah, dan kalau petj ah boléh mentjelakakan
benar-benar; jang sedemikijan atjap kali terdjadi pada otak.
Maka jang sematjam ini boléh menjebabkan, teroetama sekali
orang itoe tiba-tiba tijada chabarkan dirinja atau ija lemah
sebelah; ada jang hanja sedikit hari sadja sedemikn'an halnja,
dan ada poela jarig tetap demikijan sampai mati. Jang sema-
tjam ini bijasa dinamakan orang „beroerte" artinja, ketang-
kapan. *

Pada anggota bernapas penjakit jang disebabkan oléh memi-

noem alcohol itoe kebjjasaan toemboehnja sematjam catarrh
pada pangkal pemboeloeh napas. Anggota soewara mendjadi
gemboeng oléhnja, dan itoelah jang mengasarkan dan mema-
raukan soewara jang atjap kali terdapat pada orang-orang
j>eminoem alcohol. Kebn'asaan djoega penjakit jang ada pada
pangkal pemboeloeh bernapas ini mendjalar sampai kedalam
pemboeloeh itoe serta pada tjabang-tjabangnja.
Sebagaimana pada djantoeng, maka pada limpa orang pe-
minoem itoepoen toemboeh poela gemoek. Limpa jang berge-
moek sematjam ini terkadang-kadang sampai 2 atau 3 kali
seberat limpa jang séhat. Kalau soedah gemoek sematjam ini
maka orang jang mempoenjaï limpa seperti itoe selaloe merasa
berat dan lagi seolah-olah ditekan pada sisinja jang sebelah
kanan. Atjap kali djoega limpa ini mendapat penjakit lain,
jang kebijasaannja sampai membawa mati.
Boewah poenggoeng moedah sekali sakit kalau terlampau
banjak meminoem alcohol itoe. Beberapa penjakit boewah
poenggoeng disebabkan oléh alcohol ini sadja. Penjakit jang
sematjam ini kebijasaannja soekar sekali semboehnja.

Apabila selaloe sadja meminoem alcohol itoe dan tijap-tijap

meminoemnja itoe tijada dihinggakan, maka terdjadilah bebe-
rapa peroebahan pada anggota-anggota oerat sjaraf, baik bagi
perboewatan badan, baik jang berhoeboengan dengan pikiran,
kemaoean hati d.1.1.
Maka jang terdjadi oléh keroesakan anggota oerat sjaraf,
jang selaloe diratjoeni dengan alcohol itoe, teroetama sekali
 54

het zenuwstelsel met alcohol, moeten in de eerste plaats worden?

genoemd: hoofdpijnen en duizelingen. De laatstgenoemde zü'it
nog al eens de voorboden van de vroeger genoemde beroerten;
soms ook van aanvallen van vallende ziekte.
Ook •verlammingen komen veelvuldig voor. Nu eens strekken
deze zich uit over het halve lichaam, dan weer treffen zij
slechts een enkel orgaan, bijv. een arm of een been. Ook kan
het gebeuren, dat men over het gansche lichaam spieren aan-
treft, die geheel of gedeeltelijk verlamd zijn, hetgeen in lichtere
gevallen een zwakken gang met doorgebogen knieën tengevolge
heeft, dikwijls gepaard gaande met sterk beven, vóbral van de
handen, het gelaat en de tong. In de zwaardere gevallen kan
deze spierverlamming zich zoo sterk doen gelden, dat de patiën-
ten, zelfs wanneer zij te bed liggen, ternauwernood een arm of
een been kunnen opheffen. * 4

Niet zelden vindt men verder stoornissen van de zintuigen,,

in het bijzonder van het gevoel en het gezicht. Menig alcoholist
lijdt aan allerlei onaangename gewaarwordingen in de lede-
maten. Nu eens is het hem, of er mieren over de huid loopen
en of de voeten slapen, dan weer wordt hij geplaagd door heftige
schietende pijnen, of maakt de ongevoeligheid van geheele
huidplekken hem onzeker in zijn bewegingen. Het gezichts-
orgaan kan verzwakken, wat soms tot ongeneeslijke blindheid
leidt.

De nadeelige gevolgen, die uit het dagelij ksch misbruik van

alcohol voortvloeien voor de verrichtingen van den geest, komen
in menig opzicht overeen met die, welke na het gebruik van
eett enkele groote hoeveelheid alcohol kunnen worden waarge-
nomen. Wat echter in het laatstgenoemde geval plotseling en
tijdeln'k ontstaat, ontwikkelt zich bij langdurig alcoholmisbruik:
langzaam en blijvend.
 55

ijalah: sakit kepala dan pening. Maka kepening-peningan ini

atjap benar mendjadi soewatoe tanda akan mendapat sakit
ketangkapan seperti jang telah kita seboetkan diatas, atau
soewatoe 'alamat akan mendapat penjakit sawan.
Lain daripada itoe atjap djoega loempoeh salah soewatoe
daripada bahagian badan. Terkadang-kadang sampai seper-
doewa badan jang loempoeh, dan terkadang-kadang hanja satoe
anggota sadja oempamanja: lengan atau kaki sebelah. Ada
poela daging itoe jang lemah di beberapa tempat, ada jang
lemah sama sekali atau lemah sebahagiannja. Kalau ta' begitoe
keras sakitnja, maka orang jang sematjam itoe kita lihat ber-
djalan dengan lesoe sadja, loetoetnja ta' dapat diloeroeskannja,
dan atjap kali orang jang sedemikijan ini badannja gementar
dengan sekentjang-kentjangnja, teroetama sekali tangannja,
moekanja dan lidahnja. Kalau keras sakitnja maka kelemahan
daging itoe ada kalanja sampai hébat benar, hingga orang itoe,
djika ija berbaring di tëmpat tidoernja, ta' dapat ija mengang-
kat sebelah kakinja atau sebelah tangannja.
Atjap kali djoega pantjainderapoen diroesakkan oléh alco-
hol itoe, teroetama sekali perasaan dan pemandangan. Banjak
' orang-orang peminoem itoe jang merasaï bermatjam-matjam
perasaan jang koerang énak pada kaki atau tangannja.
Terkadang-kadang berasa ada semoet jang berdjalan di ka-
kinja, terkadang-kadang kakinja berasa mati. Demikijan poela
ada djoega ija digoda oléh sakit jang amat sangat datangnja,
sekonjong-konjong sadja, lain daripada itoe ada lagi koelitnja
itoe pada beberapa bahagian ta' ada perasaannja lagi, hingga
pergerakannja ta' sempoerna sedikit djoega lagi. Pemandang-
annja boléh bertambah koerang baik, hingga boléh mendja-
dikan ija boeta selama-lamanja.

Apa-apa jang terdjadi pada pikiran atau ingatan kalau

tijap-tijap meminoem alcohol berlebih-lebihan, dalam beberapa
hal sama benar dengan jang terdjadi, kalau meminoem alcohol
banjak-banjak dengan sekali minoem sadja. Hanja dalam hal
jang penghabisan ini, jaïtoe kalau sekali sadja meminoem itoe,
kedjadian itoe sekonjong-konjong dan sebentar-bentar sadja
terdjadinja, sedangkan kedjadian jang diperoléh kalau tetap
meminoem alcohol itoe berlebih-lebihan, tibanja dengan perla-
han-lahan serta tetap poela kedjadian itoe.
 56

De alcoholist wordt gaandeweg slordig ten opzichte van zijn

kleeding; hij verliest het oog voor netheid en orde; zijn taal
en zijn handelingen kenmerken zich door grofheid en ruwheid.
In de keuze van zijn gezelschap wordt hij minder kieskeurig.
Het karakter verandert in ongunstigen zin. Onverschilligheid
treedt in de plaats van plichtsgevoel, lasterpraat en leugentaal
in die van oprechtheid en waarheidsliefde. Over kleine bedrie-
•gern'en wordt al heel spoedig gemakkelijk heengestapt, ten
slotte wordt zelfs zonder gewetensbezwaar diefstal gepleegd
Bovendien toont zich de alcoholist dikwijls een volleerd hui-
chelaar.

Langzamerhand ontwikkelt zich ook een vermindering van

de verstandelijke vermogens. Het geheugen wordt zwakker. De
geschiktheid tot werken verdwijnt en evenzoo neemt de werk-
lust af. Voor zijn meerderen, die uit den aard der zaak over
het slecht afgeleverde werk hun ontevredenheid moeten uiten,
wordt de alcoholist, die niet meer in staat is om de gegrondheid
der grieven in te zien, een voortdurende last; voor zijn onder-
geschikten, die elk oogenblik op onrechtvaardige wjjze door hem
worden behandeld, wordt hn een ware tiran. Doorgaans kan
hn' niet tot het besef komen, dat hij bezig is zich te gronde te
richten en als hij nog eens in een helder oogenblik belooft zich
te zullen beteren, dan blijkt weldra, dat deze belofte zóó zwak
in zijn geheugen is geprent, dat zij hem niet de noodige kracht
ter beteugeling van zijn drankzucht kan geven. Bjj de eerste
de beste gelegenheid ziet men hem weer voor de verleiding
bezwijken.

De hierboven geschetste schadelijke invloed van den alcohol

kan leiden tot volslagen stompzinnigheid en verdierhjking,
welke eindigt in krankzinnigheid. Soms brengt deze hem tot
zelfmoord, soms ook tot levensgevaarlijke handelingen tegenover
de naaste omgeving.
 57

Maka orang jang soeka pada alcohol lama-kelamaan ta

mengindahkan pekarangannja kotor lagi. Matanja ta' dapat
lagi mengetahoei mana jang bersih dan mana jang patoet;
bahasanja dan tingkah lakoenja kasar dan boeroek dan ta'
pedoeli ija barang sijapa djoega jang mendjadi kawannja.
F i ' i l perangainjapoen mendjadi boerofck poela. Lain daripada
itoe „kewadjiban plichtsbesef' tijadalah sedikit djoega dipe-
doelikarinja lagi; ijapoen soeka berdoesta dan memperkatakan
orang. Berdoesta jang sedikit itoe ta' mendjadi dosa padanja
dan, achirnja mentjoeripoen ta' ada lagi mendjadi alangan
baginja. Sebagai poela si peminoem itoe ijalah seorang jang
ta' boléh dipèrtjajaï moeloetnja.

Lama-kelamaan bertambah koeranglah kekoewatan pikiran-

nja. Ingatannja koerang sempoerna lagi; ija ta' dapat lagi
bekerdja, nafsoe bekerdjapoen semakin koerang. Maka orang
jang sematjam itoe tentoelah mendjadi soewatoe beban besar
bagi toewannja, karena ija ta' mengerti apa sebabnja toewan-
nja selaloe ta' bersenang hati menerima pekerdjaannja bijar-
poen soedah kenjataan ta' sempoerna lagi seperti sedekala.
Bagi orang-orang jang dibawahnja ija sangat lalim, karena
selaloe meréka itoe dimarahinja dengan ta' ada soewatoe apa
djoega sebabnja.
Kebijasaannja ta' tahoe ija, bahwa ija tengah menarik ba-
dannja kedalam soewatoe djoerang jang dalam, dan sekiranja
sekali-kali ada tiba pikiran jang baik, ja'ni berdjandji ija akan
mengoebah tingkah lakoenja, ta' lama sesoedah itoe kelihat-
anlah, bahwa hampir ta' ada lagi ingatannja, sehingga telah
loepa na akan djandjinja dahoeloe, dan ta' dapat lagi ija me-
nahan hawa nafsoenja memasoeki djoerang itoe kembali. Kalau
ada sadja sesoewatoe sebab, ijapoen moelaïlah poela meratjoeni
badannja kembali.
Maka sekalijan kedjahatan jang kita rentjanakan diatas
boléh menjebabkan pikiran toempoel benar-benar, 'adatnja men-
djadi 'adat binatang dan achirnja ija mendjadi gila. Terkadang-
kadang jang sematjam ini boléh menjebabkan memboenoeh
diri, atau mentjelakakan njawa orang jang berdekat dengan
dija.
 58

III. H E T N U T V A N ALCOHOLISCHE D R A N K E N .

Het nut van alcoholische dranken weegt in geen geval opl

tegen de daaraan verbonden schadelijke gevolgen. Volledigheids-
halve worden hier enkele gevallen genoemd, waarin het gebruik
van de bedoelde dranken een gunstige uitwerking kan hebben.

In de eerste plaats moet worden gewezen op het gebruik van

alcohol als geneesmiddel. Bij eenige ziekten kunnen deze dran-
ken met goed gevolg worden toegepast, zooals ook wel enkele
vergiften, in kleine hoeveelheden toegediend, als geneesmiddel
kunnen worden gebruikt. Dit mag echter nooit gebeuren dan
op voorschrift van een bevoegd geneeskundige.

Verder kan alcohol in sommige gevallen worden gebruikt als

genotmiddel: het maakt in gezelschap de tongen los en doet
bezwaren en zorgen een weinig op zij zetten. Zij, die lichamelijk
of geestelijk zwaar vermoeid zijn, kunnen dikwijls door een glas
wijn of bier de onaangename gewaarwordingen, die hun den
eetlust of den slaap dreigen te benemen, doen verdwijnen. Zoo-
lang men sommige feiten op zichzelf beschouwt, valt het nut
niet te miskennen. Zoodra men echter tevens den blik richt op
de tallooze gevallen, waarin de alcohol oneindig meer schaadt
dan baat, zal men dit nut binnen zeer enge grenzen terug
brengen. Koffie, thee en chocolade kunnen in tal van gevallen
den alcohol vervangen. Bovendien bewijzen de honderdduizen-
den, die als geheel onthouders door het leven gaan, dat men
waarlijk wel zonder alcoholische dranken gelukkig en gezond
kan zijn.

De waarde van den alcohol als voedingsmiddel is zeer gering.

Wel komen in den alcohol enkele voedende bestanddeelen voor,
maar voor den opbouw van het lichaam hebben deze geen betee-
kenis. Bovendien kan deze drank nooit als een goedkoop voe-
dingsmiddel gelden: voor het geld, dat men voor een bepaalde
 59

III. PAEDAH MINOEM-MINOEMAN JANG MENGAN-

DOENG ALCOHOL.
Djikalau diperbandingkan banjaknja paédah alcohol itoe
dengan kedjahatan jang boléh terdjadi oléhnja, maka njatalah
paédah itoe amat sedikitnja. Akan tetapi soepaja tjoekoep d i -
rentjanakan dari hal alcohol itoe, maka dibawah ini akan di-
tjeriterakan djoega beberapa pasal, tentang paédah jang
didatangkannja bagi jang meminoemnja.
Jang teroetama sekali ijalah chasijatnja kalau didjadikan
obat. Maka adalah beberapa matjam penjakit jang dapat di-
semboehkan dengan alcohol ini, samalah djoega halnja dengan
beberapa matjam ratjoen jang boléh djoega dipergoenakan
mendjadi obat, kalau hanja sedikit-sedikit sadja memakannja. .
Akan tetapi dalam hal ini hanja boléh dilakoekan pekerdjaan
itoe, kalau soedah dapat soerat dari tabib jang berhak.
Lain daripada itoe alcohol ini boléh djoega dipergoenakan
akan menambahi kerijangan, atau didjadikan sebagai minoem-
an jang lazat. Ta' dapat tijada hilanglah segala maloe, apalagi
moeloetpoen mendjadi ringan. Segala keberatan dan kesoesahan
hilang oléhnja. Barang sijapa jang badannja atau otaknja lelah
sangat, kalau diminoemkan anggoer atau bir segelas, kebija-
saannja lenjaplah segala jang menghilangkan nafsoe makannja,
baikpoen jang mengenjahkan kantoeknja. Sekiranja ini sadja
jang kita perhatikan, ta' dapatlah ditambahi lagi akan paédah
alcohol itoe. Akan tetapi kalau diperhatikan djoega akan pa-
édah matjam-matjam kedjadian jang djahat, 'terdjadi oléh
alcohol itoe, lebih banjak meroesakkan daripada mendatangkan
paédah, maka paédah inipoen boléhlah kita misalkan sebesar
zarrah. Dalam beberapa hal kopi, téh dan tjoklat dapat djoega
naenggantikan alcohol itoe, samalah chasijatnja. Lain daripada
itoe ada lagi beratoes-ratoes riboe orang jang ta' pernah me-
minoem alcohol, bijarpoen ta' pernah ija mentjoba alcohol, tetapi
dapat djoega ija hidoep dengan senang dan dapat djoega ija
mempoenjaï keséhatan jang sei^poerna.

Adapoen akan alcohol itoe kJnau ditilik-tilik akan chasijatnja

sebagai makanan, tijadalah seberapa adanja. Sebenarnja djoega
ada tertjampoer dalam alcohol ini beberapa zat jang berchasnat
baik, akan tetapi bagi mendjadikan daging atau 1. 1. daripada
toeboeh kita ini, tijadalah seberapa harganja. Sebagai poela
 60

hoeveelheid alcohol uitgeeft, kan men rijst en vleesch bekomen

met heel wat meer voedingswaarde dan deze drank.

IV. D E S C H A D E L I J K E G E V O L G E N V A N H E T MIS-
BRUIK V A N STERKE DRANKEN.

Een beroemd Engelsen staatsman, Gladstone, heeft gezegd,

dat de alcohol in dezen tijd meer verwoestingen aanricht dan
oorlog, cholera en hongersnood tezamen. Dit zal geen verwon-
dering wekken bij den lezer, die nauwkeurig kennis nam van
den inhoud van het tweede hoofdstuk van dit geschrift. De
nadeelen van het misbruik van alcoholische dranken worden
niet alleen gevoeld door het onmatige individu, maar ook door
het huisgezin en den Staat. In aansluiting aan het bovenstaande
zal hier nog eens een uitvoerige opsomming worden gegeven
van de verschillende richtingen, waarin door dat misbruik
schade wordt veroorzaakt, om alzoo een voorstelling te geven
van de grootte van het kwaad.

Met nadruk moet er nog eens op worden gewezen, dat men

bij het noemen van het woord „misbruik" niet mag denken aan
een bepaalde hoeveelheid alcohol. Een hoeveelheid, die voor den
een nog gering mag heeten, kan voor een ander reeds veel te
groot zijn. In dit werk wordt van misbruik gesproken, wanneer
gezondheid en werkkracht ten gevolge van het nuttigen vari
alcoholische dranken schade lijden of dreigen i& lijden, onve
schillig of de betrokken persoon naar het oordeel van zijn om-
geving veel of weinig drinkt.

a. Schadelijke gevolgen voor het individu.

In het voorgaande werd reeds aangetoond, dat iemand, die

geregeld onmatig is in het gebruik van alcoholische dranken,
meer kans heeft om ziek te worden dan iemand, die matig leeft.
minoeman ini tijadalah dapat dinamakan soewatoe minoeman
jang moerah harga: maka dengan wang sebanjak pembeli mi-
noeman itoe, dapatlah kita membeli beras dan daging, chasijat-
nja dan serinja bagi toeboeh djaoeh lebih banjak daripada
alcohol jang dapat dibeli dengan wang itoe.

IV. KEDJAHATANNJA KALAU BERLEBIH-LEBIHAN

MEMINOEM MINOEMAN KERAS.

Maka adalah seorang Inggeris menteri keradjaan, toewan ini

telah keloewarkan perkataan: „Di zaman ini alcohol itoe lebih
v

banjak mendatangkan keroesakan, daripada kedjahatan jang

terdjadi oléh peperangan; beserta dengan cholera dan bahaja
kelaparan. Akan perkataan ini nistjajalah tijada akan meng-
hérankan bagi pembatja, jang memperhatikan bab kedoewa
dari kitab ini. Kedjahatan jang terdjadi oléh karena terlampau
banjak meminoem alcohol itoe, boekannja dirasaï oléh jang me-
minoemnja sadja, poen orang jang seisi roemah dan orang
senegeri mendjadi koerbannja poela. Akan menjamboeng apa
jang kita katakan diatas ini, sekarang akan kita rentjanakan
dengan pandjang lébar, apa-apa matjam kedjahatan jang di-
djadikan oléh karena terlampau banjak meminoem alcohol itoe,
goenanja ijalah soepaja dapat dikatahoei beberapa "besar ke-
djahatannja itoe.
Dalam hal ini diberi ingat sekali lagi, bahwa . dengan per-
kataan terlampau banjak itoe boekannja dimaksoed alcohol jang
ditetapkan banjaknja. Boekantah jang banjak bagi seseorang,
bagi jang lain beloem seberapa banjaknja itoe dan tijada di-
rasakannja sedikit djoega kerasnja itoe. Maka dalam kitab
ini jang dinamakan terlampau banjak ijalah jang banjaknja.
hingga meroesakkan atau dapat meroesakkan bagi keséhatan
badan dan kekoewatan bekerdja, tersebab oléh meminoem jang
mengandoeng alcohol itoe, ta' pedoeli banjak atau sedikit di-
minoemnja pada penglihatan orang banjak.

a. Kedjahatannja bagi si peminoem sendiri.

Diatas soedah diseboetkan, bahwa orang jang ta' berdjangka

meminoem minoeman keras itoe, lebih moedah ija mendapat
penjakit daripada orang jang hidoep dengan teratoer. Penjakit-
 62

De ziekten, die den alcoholist treffen, kunnen rechtstreeks

voortvloeien uit den verwoestenden invloed, dien de alcohol op
de weefsels van het menschelijk lichaam uitoefent. Zij kunnen
ook langs een omweg zijn verkregen, namelijk als een gevolg
van de groote vatbaarheid, welke het lichaam van den alcoholist
allengs krijgt voor tal van ziekten, die ook onafhankelijk van
alcoholmisbruik kunnen ontstaan.
Bovendien moeten op rekening van het alcoholmisbruik wor-
den gesteld ziekten, die haar oorzaak vinden in armoede en
verwaarloozing, zorg en verdriet als gevolgen van dat misbruik.

Geen wonder dus, dat niemand in staat is om ook slechts bij

benadering het aantal ziektegevallen te bepalen, dat op reke-
ning van het alcoholmisbruik moet worden gesteld. De cijfers,
welke daarvoor voorhanden zijn, hebben enkel betrekking op de
schadelijke werking, die door alcoholische dranken op het
lichaam van den alcoholist worden uitgeoefend en blijven alzoo
ver beneden de werkelijkheid. Dit mag bij de lezing van het
ondervolgende niet uit het oog worden verloren.

Reeds het feit, dat in vele hospitalen onder de patiënten een

zeer groot aantal alcoholisten wordt aangetroffen, doet het
vermoeden rijzen, dat het alcoholmisbruik bij het ontstaan van
vele ziekten een rol speelt. In de hospitalen in Parijs werden
in 1899 onder 4744 patiënten 1405, dus bijna 30 % alcoholisten
gevonden.

Personen, die hun levensonderhoud verdienen met de berei-

ding van, den handel in of het schenken van alcoholische
dranken (die dus voortdurend in de verleiding en de gelegen-
heid tot drinken zijn), zijn over het geheel meer ziek dan
anderen.
Ook door de resultaten van het onderzoek der in ziekenhuizen
gestorven personen wordt het vermoeden, dat alcohol in een
groot aantal gevallen de rol van ziekte-oorzaak moet spelen, in
 penjalat jang menjerang si peminoem itoe boléh terdjadi teroes
daripada kedjahatan jang didjadikan pada toeboeh manoesija,
ataupoen penjakit ini boléh djoega terdjadi menoeroet djalan
lain, ja'ni karena toeboeh si peminoem itoe, lama-kelamaan
ta' tahan lagi akan menangkis kedatangan penjakit dari loewar
baikpoen penjakit jang ta' sedikit djoega berhoeboengan dengan
penjakit jang dapat terdjadi oléh alcohol itoe.
Lain daripada itoe dapat djoega dimasoekkan kedalam ba-
hagian penjakit jang terdjadi oléh karena terlampau banjak
meminoem alcohol ini, penjakit-penjakit jang tersebab oléh
karena kemiskinan dan kekotoran serta kesoesahan, semoewa-
nja terdjadi oléh karena terlampau banjak meminoemnja itoe.
Ta' héran kita, bahwa tijadalah seorang djoega jang dapat
menentoekan bijarpoen dengan kira-kira, beberapa banjaknja
penjakit jang tersebab oléh karena terlampau banjaknja me-
minoem alcohol itoe. Djoemlah angka jang didapat orang dalam
hal ini, hanja diambil daripada djoemlah kedjahatan jang
terdjadi pada badan si peminoem itoe sadja, jaïtoe oléh karena
terlampau banjak meminoem alcohol itoe, djadi angka ini dja-
oeh sekali koerangnja daripada angka jang sebenar-benarnja.
Maka akan hal ini djanganlah sekali-kali diloepakan, kalau
membatja apa-apa jang terseboet dibawah ini.
Maka keadaan bahwa diantara orang-orang sakit didalam
beberapa roemah sakit ada banjak sekali alcoholist, orang jang
soeka minoem alcohol banjak-banjak, keadaan itoe sadja soedah
mendjadi soewatoe tanda jang pesti jang dapat mendatangkan
pikiran pada kita, bahwa alcohol itoe banjak sekali menjebab-
kan orang sakit.
Dalam tahoen 1899 soedah dihitoeng orang didalam roemah-
roemah sakit di Paris, djoemlahnja orang sakit adalah 4744,
dan dalam jang-sebanjak ini adalah 1405 órang, djadi hampir
30 % jang peminoem jaïtoe „alcoholist".
Orang-orang jang pentjahariannja memboewat, mendjoewal
beli, atau menoewang minoem-minoeman keras ini (djadi
orang-orang jang selaloe dapat dikenaï godaan akan meminoem-
nja), kebn'asaannja lebih atjap kali ija sakit daripada orang
lain,
Poen hasil-hasil pemeriksaan dalam hal banjaknja orang
jang mati didalam roemah sakit mendatangkan pikiran poela,
bahwa alcohol itoe dalam beberapa perkara mendjadi soewatoe
hooge mate versterkt. Bij de helft van de m een hospitaal te
Leipzig overleden handwerkslieden boven den 25-jarigen leef-
tijd werden in de organen grootere of kleinere veranderingen
tengevolge van alcoholmisbruik geconstateerd.

In het Engelsen-Indische leger werd opgemerkt, dat van de

militairen, die zich geheel van drankgebruik onthielden, slech
5 % en van de overigen 10 % wegens ziekte in de hospitalen
moest worden opgenomen. (Onder de laatstgenoemden zijn er
velen, die men niet tot de „alcoholisten" kan rekenen. Indien
de gegevens alleen betrekking hadden op hen, die misbruik van
sterken drank maken, zou het percentage zeker veel hooger
zijn).

Nog duidelijker wordt de beteekenis van het alcohol-misbruik

als ziekte-oorzaak, indien men de rol tracht op te sporen, die
de alcohol speelt in het ontstaan van een bepaalden ziektevorm.
Vooral de hersenziekten, die krankzinnigheid ten gevolge hebbe
leenen zich hiertoe. Zoo heeft men berekend, dat in Duitschland
25 %, dus een vierde deel van alle krankzinnigheid aan alcohol-
misbruik moet worden toegeschreven. In een gedeelte van Zwit-
serland bleek in de jaren 1894 en 1895 zelfs 48 % van de in de
gestichten opgenomen krankzinnigen het slachtoffer te zijn
van alcoholmisbruik. In een der krankzinnigengestichten in
Nederland was dit in de jaren 1899 tot 1902 42 %.

Bestudeert men de oorzaken der krankzinnigheid bij lijders

van een bepaalden leeftijd, dan ontmoet men cijfers van nog
ernstiger beteekenis. Van de krankzinnigen, die in Frankrijk
op een leeftijd van 31 tot 54 jaren in de gestichten worden
opgenomen, zijn 55 % slachtoffers van den alcohol. mjsurj
Men heeft opgemerkt, dat het aantal krankzinnigen door-
gaans stijgt met het alcoholmisbruik.

De sterftekans van alcoholisten is aanmerkelijk grooter da

die der matigen. Wanneer men de sterftecijfers vergelijkt van
 65

sebab penjakit pada jang meminoemnja. Seperdoewa daripada

bangsa koeli-koeli jang diatas 25 tahoen 'oemoernja jang telah
meninggal di soewatoe roemah sakit di Leipzig, ketika diperiksa
anggota-anggotanja, kedapatanlah beberapa matjam peroebah-
an, baik besar baik ketjil, semoewanja terdjadi oléh karena
terlampau banjak meminoem alcohol itoe belaka.
Didalam balatentara di Hindia Inggeris telah didapati orang,
bahwa müitér-militér jang sekali-kali ta' ada meminoem alcohol
hanja 5 %, sedangkan jang lain 10 % banjaknja jang haroes
dimasoekkan kedalam roemah sakit oléh karena mendapat salah
soewatoe penjakit. Diantara jang 10 % itoe banjak djoega
orang jang beloem boléh dinamakan „alcoholist". Kalau diambil
hanja orang-orang jang terlampau banjaknja meminoem alco-
hol sadja ta' dapat tijada lebih tinggi Jagi angka persénnja
(%) ini.

Lebih njata lagi alcohol itoe boléh dinamakan menjebabkan

penjakit, kalau ditjari betapa djalan-djalannja alcohol itoe me-
njebabkan soewatoe penjakit jang tentoe. Teroetama sekali
penjakit otak, jang boléh djadi menjebabkan penjakit gila,
inilah boléh didjadikan tjontoh jang sedjati.
Demikn'anlah telah dikira orang di negeri Djérman ada 25 %
djadi seperempat daripada orang-orang jang gila disana, gi-
lanja ijalah tersebab oléh karena terlampau banjak meminoem
alcohol itoe. Demikijan poela disalah soewatoe bahagian di Zwit-
serland dalam tahoen 1894 dan 1895,48 % daripada orang-orang
jang masoek roemah sakit gila disana, gilanja jjalah tersebab
oléh hal jang demikijan itoe djoega. Dalam roemah sakit gila di
negeri Belanda angka ini dalam tahoen 18919 sampai 1902 be-
sarnja ijalah 42 %.
Kalau diperhatikan sebabnja gila itoe pada orang-orang jang
'oemoernja ditentoekan nistjajalah akan terkedjoet kita meli-
hatnja. Orang-orang gila 'oemoernja antara 31 dengan 54
tahoen, dan telah dimasoekkan dalam. roemah gila di Perantjis,
diantaranja ini ada 55 % jang gilanja itoe tersebab oléh alcohol.
Telah diketahoei orang poela, bahwa banjak orang-orang
jang gila ini semakin bertambah poela, kalau semakin banjak
orang, jang berlebih-lebihan meminoem alcohol itoe.
Orang-orang peminoem (alcoholist) djaoeh lebih dekat di-
pinioe koeboer daripada orang jang hidoep dengan sederhana.
 66

groote menschengroepen, waarvan de eene matiger leeft dan de

andere, dan blijkt de matigste groep steeds in het voordeel
te zijn.

In Europa leeft de vrouw, die doorgaans weinig gebruik

maakt van alcoholische dranken, gemiddeld langer dan de man.
Te Parijs bijv. telt men onder de personen, die ouder zijn dan
60 jaar, op 100 vrouwen slechts 50 mannen. Te München in
Duitschland, waar veel bier wordt gedronken, stierf 12.6 % dei-
vrouwen aan ouderdomszwakte (bereikte dus een hoogen leef-
tijd). Onder de mannen was dit slechts met 7.8 % het geval.

Vergelijkt men de geheelonthouders met hen, die alcoholische

dranken gebruiken, dan blijkt, dat de laatstgenoemden gemid-
deld korter leven, ook wanneer men de dronkaards en allen, die
volgens de opvattingen der groote massa meer dranken dan
wenschelijk is, uitzondert. De Engelsche en Amerikaansche
maatschappijen van levensverzekering hebben daarom, naast
een algemeene afdeeling voor verzekerden, een afzonderlijke
voor geheel onthouders. Veel-drinkers en dronkaards worden
gewoonlijk onvoorwaardelijk afgewezen.

Eenzelfde resultaat verkrijgt men, als men de sterfte van

personen, die met de bereiding, den handel of het schenken van
alcoholische dranken hun levensonderhoud verdienen, vergelijkt
met die in andere beroepen. In Engeland is de sterftekans van
drankverkoopers en kelners bijna het dubbele van die van win-
keliers en winkelbedienden. In München wordt van de bier-
brouwers nauwelijks de helft ouder dan 40 jaar en slechts 6.1 %
van hen bereikt den 70-jarigen leeftijd. (Voor de bewoners van
deze stad is dit gemiddeld op 16.3 % te stellen). Een Münchener
van 20 jaar leeft gemiddeld nog 33i/ jaar. Is hij echter bier-
2
 67

ZKalau kita ambil doewa matjam manoesija, jang sematjam pe-

minoem sangat, jang lain tidak sedemikijan, maka kenjataan-
lah, bahwa banjak orang jang mati didalam antara orang jang
tidak peminoem itoe djaoeh lebih sedikit daripada orang-orang
jang soeka minoem itoe.
Di Eropah 'oemoer perempoewan, jang bjjasanja koerang me-
minoem alcohol disama ratakan lebih pandjang daripada 'oemoer
laki-laki. Di Paris soedah dihitoeng orang diantara orang-orang
jang lebih daripada 60 tahoen 'oemoernja, djoemlah perem-
poewan ada doewa kali sebanjak laki-laki; djadi dalam seratoes
lima poeloeh orang jang lebih dari 60 tahoen 'oemoernja ada
seratoes orang jang perempoewan • dan hanja 50 orang jang
-

laki-laki. D i München di tanah Djérman disana banjak sekali

orang minoem bir, maka adalah 12.6 % daripada perempoewan-
perempoewan jang ada disitoe matinja ijalah oléh karena soedah
ioewa benar. (Djadi sampai toewa-toewa benar perempoewan
itoe). Jang laki-laki jang mati oléh karena soedah toewa itoe
hanja 7.8 % sadja.
Apabila diperbandingkan orang jang ta' sekali-kali minoem
alcohol itoe dengan orang jang soeka meminoemnja, maka ke-
njataanlah bahwa kebijasaannja si peminoem itoe lebih singkat
'oemoernja daripada jang tidak, bijarpoen dikeloewarkan
orang jang pemaboek dan orang-orang jang dikatakan orang
sangat banjak meminoem alcohol itoe. Oléh karena itoelah maka
kongsi-kongsi Inggeris dan Amérika oentoek pertanggoengan
djiwa diboewatnja soewatoe atoeran lagi, lain daripada tang-
goehgan jang bijasa, jaïtoe atoeran jang tanggoengan bagi
orang jang ta' peminoem sedikit djoega. Orang-orang jang
soeka minoem dan pemaboek pada bijasanja tijada diterima
oléh merékaitoe.
Demikijan pbelalah hasilnja kalau kita perbandingkan ma-
tinja orang-orang jang penghidoepannja memboewat, atau
mendjoewal atau menjadjikan minoeman keras itoe dengan
orang-orang jang lain pekerdjaannja. D i tanah Inggeris ba-
njaknja orang jang pendjoewal alcohol dan djongos roemah
kopi jang mati ada doewa kali sebanjak orang dagang lain
atau boedjang-boedjangnja. D i München toekang-toekang
pemboewat bir itoe koerang daripada seperdoewa jang 'oemoer-
nja lebih daripada 40 tahoen, hanja 6.1 % jang sampai 70
tahoen 'oemoernja. (Kalau diperbandingkan dengan banjaknja
 68

huishouder, brouwersknecht of kelner dan bedraagt zijn ver-

moedelijke levensduur na dien leeftijd niet meer dan resp. ruim
31.22 en 15 jaar.

Men heeft berekend, dat in Engeland gedurende een bepaald

aantal jaren van even groote groepen van personen stierven:
701 landbouwers, 820 timmerlieden, 891 mijnwerkers, 1361 bier-
brouwers en 2205 hotel- en restaurantbedienden. Volgens de
gegevens van levensverzekeringmaatschappijen hebben in dat
land personen van 30 jaar nog gemiddeld 40 jaar te leven, als
zij geheelonthouders zn'n en 34 jaar, indien zn' drank gebruiken.

Bij het bestudeeren van de sterftecijfers in de verschillende

beroepen kan men nog een veel sterkere aanwijzing krijgen
betreffende de groote rol, die het alcoholmisbruik als doods-
oorzaak moet vervullen, indien men let op een bepaalde ziekte,
bijv. tuberculose. In Pruisen sterft 52.8 % der kelners aan deze
ziekte, terwn'1 van de geheele bevolking van Berlijn hoogstens
15 % daardoor wordt weggerukt. Voor de herbergiers is dit
45 %.

Voer de meening, dat bh' vele sterfgevallen tengevolge van

tuberculose het alcoholmisbruik de ware schuldige is, zn'n nog
verscheidene bewijzen aan te voeren. Zoo heeft men waarge-
nomen, dat onder de Joodsche soldaten bij het Russische leger,
die als matig in het gebruik van alcoholische dranken bekend
staan, weinig sterfgevallen aan tuberculose voorkomen.

Van de lijders aan long- en borstvliesontsteking, die gedu-

rende het tijdvak 1886 tot 1895 in de hospitalen van het Duit-
 69

pendoedoek negeri ini, maka djoemlahnja ini hanja 16.3 % ) .

Orang pendoedoek negeri München itoe kalau 'oemoernja
soedah 20 tahoen, kalau diambil sama rata maka boléh ija
berharap akan hidoep 3 3 ^ tahoen lagi. Akan tetapi kalau
pekerdjaannja akan hidoep lagi hanja 31 tahoen sadjalah,
koeli-koeli toekang pemboewat bir jang ber'oemoer sekijan,
hanja 22 tahoen lagi ija dapat mendnami doenija ini, dan
djongos roemah kopi hanja 15 tahoen sadja lagi ija boléh ber-
harap menoempang diatas moeka boemi kita ini.
Di negeri Inggeris soedah ditjoba orang menghitoeng mati-
nja orang dari beberapa matjam golongan. Maka diambil orang
sama banjaknja dalam tijap-tijap golongan itoe. Dalam bebe-
rapa tahoen didapat orang jang mati diantara orang tani 701
orang, toekang kajoe 820 orang; toekang tambang 891, toekang
memboewat bir 1361 orang, djongos roemah makan dan roemah
kopi 2205 orang. Menoeroet pemberi-tahoean assurantie djiwa
disana orang-orang jang ber'oemoer 30 tahoen, adalah meréka
itoe mempoenjaï harapan akan hidoep lagi 40 tahoen lamanja,
sekiranja ta' diminoemnja alcohol, dan hanja 34 tahoen kalaa
diratjoennja dirinja dengan alcohol itoe.
Kalau diperhatikan sesoewatoe matjam penjakit sadja jang
membawa manoesija ini ke pintoe koeboer, berasal daripada
meminoem alcohol jang terlampau banjak itoe, maka bagi
"tijap-tijap matjam pentjaharian didapatilah angka-angka jang
lebih njata lagi. Kalau diambil oempamanja tuberculose, penja-
kit batoek merana, maka didapatilah di Pruisen ada 52.8 % jang
daripada djongos-djongos roemah makan meninggal karena
penjakit ini, dan di Berlin pendoedoeknja sama sekali hanja
15 % jang mendjadi koerban penjakit ini, tetapi jang berkedai
minoeman ada 45 % jang demikjjan halnja.
Akan menerangkan, bahwa kematian jang tersebab oléh
tuberculose asalnja jang sedjati ijalah karena terlampau banjak
meminoem alcohol itoe, maka adalah banjak djalan jang boléh
dipergoenakan. Pertama sekali soedah dilihat orang, bahwa
serdadoe-serdadoe bangsa Jahoedi jang ada dalam balatentara
Roes, dan soedah diketahoei orang tidak soeka meminoem mi-
noeman keras itoe, tijada seberapa jang mati oléh karena
tuberculose itoe.
Antara orang-orang jang sakit paroe-paroe dan sakit dada
moelaï dari tahoen 1886 sampai tahoen 1895 diobat di roemah-
 sche Rijk werden verpleegd, stierf gemiddeld 18 %. Indien men?
de sterfte aan die ziekten enkel onder de alcoholisten berekent,,
komt men echter tot 40 %.

Nog slechter gesteld is het met de gekwetste en de gewonde-

alcoholisten: van hen stierven 6 %, terwijl de algemeene sterfte-
aan kwetsuren en verwondingen slechts 2 % bedroeg.

De groote beteekenis van het alcoholmisbruik als indirecte

doodsoorzaak treedt aan het licht, wanneer men den omvloed
nagaat, dien dit misbruik uitoefent op den zelfmoord. In de
verschillende landen rekent men, dat 8 tot 38 % van de zelf-
moorden, hetzij middellijk, hetzij onmiddellijk door alcoholmis-
bruik wordt veroorzaakt. Van de zelfmoorden van mannen is-
zeker % deel het gevolg van dit misbruik.

Door vele andere waarnemingen is verder de groote invloed

van het alcoholmisbruik op het aantal zelfmoorden aangetoond.
Men heeft opgemerkt, dat in landen, waar het alcoholgebruik
steeg, ook het aantal zelfmoorden toenam, terwijl bijv. in Noor-
wegen, waar het gebruik van alcohol daalde, het omgekeerde-
plaats had.

In Engeland is bij beroepen, waarin veel gedronken wordt,,

het aantal zelfmoorden grooter dan bn' andere beroepen.

In Frankrijk vond men in streken, waar het meest gedronken

wordt, een grooter aantal zelfmoorden tengevolge van alcohol-
gebruik dan in andere streken, waar de bevolking matig is.

Behalve door hetgeen men gewoonlijk onder „ziekten" ver-

staat, oefent het alcoholmisbruik zoowel op het ziekte- als op
het sterftecijfer invloed uit door de ongelukhen, die het ten-
gevolge heeft. Dit kan niet verwonderen, als men bedenkt, dat
de alcohol de zintuigelijke waarnemingen verdooft, de bewe-
gingen onzeker maakt, overmoed schept en het nadenken be--
moeielijkt. Zoo heeft men in Frankrijk kunnen aantoonen, dat.
 71

roemah sakit dalam keradjaan Djérman ada 18 % jang me-

ninggal. Akan tetapi kalau dihitoeng hanja orang-orang jang
soeka meminoem, maka kedapatan 40 % jang mati oléh karena
penjakit itoe.
Lebih boeroek lagi kalau dilihat djoemlah orang jang mati
diantara orang-orang loeka tetapi peminoem; banjaknja ijalah
6 %, sedangkan kalau diambil sama rata, djadi dihitoeng orang
jang ta' minoem djoemlahnja hanja 2 % sadja.
Kenjataan benar alcohol itoe mendjadi soewatoe djalan jang
menjebabkan mati, kalau dilihat betapa pengaroeh alcohol ini
mendjadikan orang memboenoeh diri. Soedah didapati orang
bahwa di beberapa negeri djoemlah orang memboenoeh diri jang
tersebab teroes oléh alcohol itoe "atau alcohol itoe jang mendja-
dikan asal bermoelanja ijalah dari 8 sampai 38 %.
Diantara laki-laki jang memboenoeh diri soedah tentoe 14
bahagian oléh sebab terlampau banjak meminoem alcohol ini.
Lain daripada itoe ada lagi beberapa matjam penjelidikan
orang jang menjatakan, bahwa nafsoe memboenoeh diri itoe
nalah tersebab oléh karena terlampau banjak meminoem alcohol
itoe. Soedah diketahoei orang bahwa di negeri-negeri jang
bertambah banjak orangnja meminoem alcohol, bertambah ba-
njak poela orang jang memboenoeh diri. Demikn'anlah di
Norwegen, semangkin sedikit orang meminoem alcohol, maka
banjak orang jang memboenoeh diripoen bertambah sedikit
poela.
Di tanah Inggeris di sesoewatoe matjam pekerdjaan jang
orang-orangnja banjak minoem, lebih banjak poela orang mem-
boenoeh diri daripada orang-orang jang memegang pekerdjaan
lain.
Di tanah Perantjis soedah diketahoei orang, bahwa di negeri-
negeri jang orangnja banjak minoem, lebih banjak orang mem-
boenoeh diri jang tersebab oléh alcohol, daripada di bahagian-
bahagian lain jang orangnja koerang soeka minoem.
Selainnja daripada dengan djalan „penjakit", maka dengan
djalan ketjelakaanpoen dapat djoega ketagihan minoem itoe
mertgoebah-oebah djoemlah banjaknja orang jang sakit atau
mati. Akan hal ini tijadalah kita héran, boekantah alcohol itoe
melemahkan pekerdjaan pantjaindera, mengoerangi tetap per-
gerakan, menambah keberanian, memberatkan berpikir.
Dengan djalan jang sebegini sesoedah diterangkan orang di
het aantal ongelukken met doodelijken afloop, door alcoholmis-
bruik veroorzaakt, gestegen is met het alcoholgebruik. Boven-
dien komen in dat land in streken, waar het meest wordt ge-
dronken, ook de meeste ongelukken voor ten gevolge van alco-
holmisbruik. In het noordwesten en noorden, waar men jaar-
lijks gemiddeld 6 liter absoluten alcohol per hoofd drinkt, zb'n
22 a 30 % der ongelukken het gevolg van alcoholmisbruik, in
het matige centrum en zuiden van het land (2 liter per hoofd)
slechts 1 %. In 1896 kwamen in Frankrijk tengevolge van
alcoholmisbruik 473 ongelukken met doodelijken afloop voor,
in Duitschland bedraagt dit cijfer ongeveer 1300 per jaar. Het
is wel onnoodig te zeggen, bij alcoholgebruik het aantal ver-
minkingen en verwondingen veel grooter is.

Wie misbruik maakt van sterken drank lijdt niet alleen ver-
lies aan gezondheid en levensduur, maar ziet zich bovendien
gevoelig in ziïn beurs getroffen: hjj ondervindt stoffelijke
schade. De groote uitgaven, die hij zich getroost voor een drank,
welke in het gunstigste geval alleen als genotmiddel werkt,
veroorzaken hem een geldelijk verlies, dat in latere dagen maar
al te dikwijls wordt betreurd. Het geld, dat voor alcohol wordt
uitgegeven, kan zeker op nuttiger wijze worden besteed, terwn'1
het — in de spaarbank belegd •— in tal van gevallen (werke-
loosheid, misgewas, ziekte, ouderdom) voor armoede en ellende
had kunnen behoeden.

Middellijk veroorzaakt het alcoholmisbruik groote stoffelijke

schade, doordat het langs allerlei wegen de inkomsten doet af-
tanah Perantjis, bahwa banjaknja orang jang mati tersebab
oléh sesoewatoe ketjelakaan jang tersebab lagi oléh karena
terlampau banjak meminoem alcohol, bertambah banjak alcohol
jang diminoem orang bertambah banjak poela ketjelakaan jang
terdjadi. Sebagai poela didapati orang djoega disana, bahwa
di daérah-daérah jang orangnja terbanjak minoem, disanalah
jang terbanjak poela orang mendapat ketjelakaan, jang tersebab
oléh karena alcohol itoe.
Disebelah barat laoet dan oetara dalam keradjaan itoe
masing-masing pendoedoeknja tijap-tijap tahoen dipoekoel rata
ada dikira-kira 6 liter meminoem alcohol, jang tijada bertjam-
poer; maka disana adalah 22 sampai 30 % daripada segala
ketjelakaan jang terdjadi, ada tersebab oléh karena terlampau
banjak meminoem alcohol sadja. Akan tetapi dipertengahan
dan disebelah selatan keradjaan itoe (kira-kira 2 liter satoe-
satoe kepala) hanja 1 %. Dalam tahoen 1896 di Perantjis ada
473 ketjelakaan jang membawa maoet tersebab oléh alcohol
itoe djoega, dan di tanah Djérman djoemlah ini kira-kira 1300
dalam setahoen. Ta' goena diseboetkan lagi, bahwa djoemlahnja
orang jang loeka atau keroesakan badan jang tersebab oléh
karena alcohol itoe, djaoeh lebih besar daripada angka-angka
jang tertera diatas.
Barang sijapa jang soedah ta'loek kepada minoeman keras
itoe, boekannja meroesakkan keséhatan badannja dan raeraan-
dakkan 'oemoernja sadja, poen kantoeng wangnja ada poela
mendjadi koerban: ija merasaï keroegian besar. Beland ja jang
boekan boewatan itoe, dikeloewarkannja oentoek membeli
minoeman, kita ambil sadjalah kebaikannja, ja'ni oentoek meng-
girangkan hati, tentoelah belandja itoe mengoerangi kekaja-
annja, dan pada achirnja nistjajalah atjap kali dapat menje-
babkan sesalan atas dirinja, oléh karena telah memboroskan
wangnja itoe. Wang jang dipergoenakan akan pembeli minoem-
an itoe, boléh dipakaikan oentoek djalan jang lebih berpa-
édah; kalau dimasoekkan dalam kantor bank banjak sekali
pergoenaannja ja'ni akan menghambat kita daripada kemis-
kinan dan kemelaratan, oempamanja tersebab oléh tyada be-
kerdja, tanaman ta' mendjadi waktoe sakit, atau kalau soedah
toewa dan ta' dapat lagi bekerdja.
Bijarpoen tijada kenjataan benar alcohol itoe meroegikan,
akan tetapi sesoenggoehnjalah minoeman ini jang mendatang-
 74

nemen. De alcoholist kan met zijn vergiftigd lichaam geen be-

hoorlijk werk meer leveren; zoowel in hoedanigheid als in hoe-
veelheid laat dit te wenschen over. Dientengevolge ziet hij zn'n
inkomsten hoe langer hoe meer verminderen, totdat hij geheel
tot armoede — indien niet tot ziekte of krankzinnigheid —
vervalt.

De meeste alcoholisten zijn echter reeds lang, voordat de

alcohol hun krachten geheel heeft kunnen sloopen, aan lager
wal geraakt. Indien zij in dienst van anderen werk zoeken,
zullen zij in de meeste gevallen om hun gering arbeidsvermogen
en om de ongemanierdheid, de onverschilligheid en de brutali-
teit, waarmede zij optreden, niet worden aangenomen of al
spoedig worden ontslagen. Bovendien zijn er tal van beroepen,
die slechts door volstrekt betrouwbare personen kunnen worden
uitgeoefend, aangezien daarbij een enkele dronkenschap de ver-
schrikkelijkste gevolgen kan hebben.

Menigeen, die wegens alcoholmisbruik het vertrouwen ver-

beurde van zn'n omgeving, heeft de stoffelijke schade, die hij
lijdt, te wijten aan de zedelijke schade, welke zijn onmatigheid
hem berokkende. De gevallen, waarin alcoholmisbruik zedelijke
schade na zich sleept, hetzij dan al of niet gevolgd door stoffe-
lijke nadeelen, zijn zóó talrijk en zóó belangrijk, dat zij hier
met een enkel woord nader moeten worden aangeduid.

Reeds een enkele dronkenschap kan iemand leiden tot woor-

den en handelingen, die hem blijven schaden ih de achting zijner
omgeving. Hoe dikwijls had een onbedacht woord, in dronken-
schap geuit, zoo niet geheele vijandschap, dan toch vervreem-
ding tusschen vrienden ten gevolge! Hoe menigeen heeft door
de onberaden handelingen, die hij onder den invloed van alcohol
verrichtte, aan zijn omgeving een indruk betreffende zijn per-
soon en karakter gegeven, die in het geheel niet met de werke-
lijkheid overeen kwam, maar die hem toch blijvend schade toe-
bracht ! E n hoevelen worden door den strafrechter ter verant-
woording geroepen, omdat hun dronkemansdaden strijden met
de eischen van orde en zedelijkheid! Gaandeweg verliest de
drinker de achting zijner medeburgers, men begint den omgang
 75

kan keroegian besar bagi kita, boekantah dengan bermatjam-

matjam djaïan pendapatan kita itoe diperketjilkan. Orang-orang
jang soedah mendjadi hamba sahaja ratjoen alcohol itoe, ta'
dapat lagi bekerdja dengan pestinja, ta' dapat lagi bekerdja
sebanjak dahoeloe, boewatannjapoen djaoeh lebih boeroek dari
sedekala. Djadi dilihatnjalah hasilnja itoe semakin lama sema-
kin sedikit, dan achirnja, kalau ija ta' sakit atau gila, djatoeh
melaratlah ija.
Kebijasaannja sebeloemnja habis kekoewatan orang jang
telah mendjadi koerban alcohol itoe, dirinja soedah lama ter-
djeroemoes kedalam lembah kehinaan. Sekiranja ija mentjari
kerdja di tempat orang lain, kebijasaanja ija ditolak sadja
atau diperhatikan dengan lekas, oléh karena koerang koewat ija
bekerdja, ija ta' tahoe 'adat, koerang hati-hati, dan koerang
adjar. Tambahan lagi banjak pekerdjaan jang hanja dikerdja-
kan oléh orang jang dapat dipertjajaï benar karena oléh ma-
boek jang sedikitpoen, dapat mendatangkan ketjelakaan jang
amat sangat.

Banjak orang jang tijada dipertjajaï lagi oléh sesamanja, ta'

lain sebabnja hanjalah karena alcohol itoe djoega; kekoerangan
kehidoepannja itoe berasal daripada toeroen harga kesopanan
dirinja, tersebab karena berlebih-lebihan minoem alcohol itoe
djoega. Toeroen harga diri jang tersebab oléh alcohol ini, baik
berhoeboengan dengan kekoerangan kehidoepan, baikpoen tidak,
banjak amat terdjadi dan sangat penting adanja, oléh karena
itoelah diterangkan djoega disini dengan ringkas.
Maboek jang sekali itoepoen dapat menjebabkan kita menge-
loewarkan sesoewatoe perkataan atau memperboewat sesoewa-
toe kelakoean, jang selama hidoep dapat menoeroenkan
daradjat kita di mata sesama manoesn'a. Berapa kalikah tidak
kedjadian sesoewatoe perkataan jang tijada dipikirkan dike-
loewarkan pada waktoe maboek itoe, boléh menjebabkan
permoesoehan atau pentjeraian antara orang bersahabat! Bera-
pa kali tidak kedjadian sesoewatoe tingkah lakoe jang diperboe-
wat sewaktoe maboek, memperlihatkan kita atau 'adat kita ke-
pada orang sesama kita, djaoeh berlainan dengan 'adat atau fi'il
kita jang sebenarnja; penglihatan itoe tentoelah selama-lamanja
akan menoeroenkan daradjat kita di mata orang banjak! Berapa
banjaknja orang jang ditarik kemoeka pengadilan, karena ke-
 76

met hem te schuwen en ten slotte ziet hij zich geheel uit zijn
kring gedrongen. Niet zelden eindigt zijn leven ih de ge-
vangenis.

Zeer groot is het aantal malen, dat alcoholmisbruik den

mensch tot misdrijven leidt. Men heeft nagegaan,'dat van 32837
personen, die in 1877 in Duitsche gevangenissen vertoefden
13706 of bijna 42 % hun misdrijf onder den invloed van alcoho-
lische dranken hadden bedreven. Van de in Duitsche militaire
strafgevangenissen verblijf houdende moordenaars had 46 %
en van de veroordeelden bij de Duitsche marine 75 % hun mis-
drijf onder den invloed van alcohol gepleegd.

Gedurende het tijdvak 1892 tot 1896 had in Zwitserland

34.8 % van alle misdrijven alcoholmisbruik tot oorzaak.
In Zweden bleek, dat gedurende de jaren 1887 tot 1897 ruim
de helft van de tot dwangarbeid of gevangenisstraf veroordeel-
den dronken waren op het oogenblik, dat zij hun misdrijf
pleegden.
i In Nederland leerde het onderzoek, dat van 754 strafzaken
224 of 29 % haar oorzaak vonden in alcoholmisbruik: Van 184
gevangenen waren er 76 of 41 % enkel tengevolge van den
drank in de gevangenis gekomen.

In het kort kan omtrent het verband tusschen alcoholmis-

bruik en misdrn'f het volgende worden vastgesteld:

Ö . Het aantal alcoholisten, dat onder de bevolking van tucht-

huizen wordt aangetroffen, is buitengewoon groot.
b. Personen, die matig leven, begaan slechts weinig misdrijven.

c. Met het alcoholgebruik is het aantal misdaden, tegen de

persoon of tegen de openbare orde gericht, sterk toegenomen.

d. In tnden en op plaatsen, waar veel gedronken wordt, worden

ook veel misdrijven gepleegd.
 77

lakoeannja pada waktoe ija maboek itoe berlawanan dengan

atoeran negeri dan 'adat kesopanan. Lama-kelamaan hilanglah
maloe orang sesamanja kepadanja, orang-orang ta' maoe lagi
bertjampoer dengan dija dan achirnja na dihindarkan oléh
segala kawan-kawannja. Dalam hal jang sedemikijan atjap
kali pintoe pendjara sadjalah jang mendjadi toedjoeannja.
Selainnja jang terseboet diatas ketagihan minoem ini ada
djoega menjebabkan orang berboewat djahat. Demikijanlah
soedah diperiksa orang, bahwa diantara jang 32837 orang jang
ada didalam segala pendjara Djérman dalam tahoen 1877, ada
13706, djadi hampir 42 % jang memperboewat kedjahatan
tersebab oléh meminoem minoeman keras itoe. Diantara pem-
boenoeh-pemboenoeh jang ada didalam pendjara hoekoeman
militér Djérman ada 46 % dan jang ada dalam pendjara ser-
dadoe angkatan laoet di Djérman ada 75 % jang mendjalankan
perboewatan itoe semoewanja tersebab oléh alcohol itoe.
Dalam tahoen 1892 sampai tahoen 1896 di Zwitserland 34.8 %
pemboenoehan jang tersebab oléh alcohol itoe.
Di Zweden soedah dihitoeng orang, bahwa moelaï dari tahoen
1887 sampai 1897 lebih dari seperdoewanja daripada orang jang
dihoekoem kerdja paksa disana merékaitoe sedang maboek,
ketika memperboewat pekerdjaan djahat itoe.
Di tanah Belanda soedah diperiksa orang poela dari 754
perkara hoekoeman ada 224 atau 29 % jang tersebab oléh
alcohol itoe. Dari 184 orang toetoepan ada 76 atau 41 % jang
masoek kedalam pendjara hanja karena minoeman keras sadja.

Péndéknja antara meminoem alcohol terlampau banjak de-

ngan perkara kedjahatan perhoeboengannja seperti berikoet
dibawah ini:
a. Diantara pendoedoeknja pendjara-pendjara banjak sekali
orang jang soedah mendjadi koerban alcohol.
G. Orang-orang jang ta' peminoem, djarang berboewat
kesalahan.
c. Makin banjak alcohol jang diminoem orang, makin banjak
poela orang berboewat kedjahatan, baik kepada sesama ma-
noesija, baik kepada peratoerap negeri.
d. Dalam waktoe dan di tempat orang banjak minoem alcohol,
banjak poela orang berboewat kedjahatan.
 78

b. Schadelijke gevolgen voor het huisgezin.

De stoffelijke schade, die het huisgezin van alcoholmisbruik

ondervindt, bestaat in vele gevallen in het achterwege blijven
van elke vermeerdering van welstand, van elk stijgen op de
maatschappelijke ladder. De hoofdoorzaak hiervan is, dat het
doen van groote uitgaven voor alcoholische dranken doorgaans
onvereenigbaar is met het terzijde leggen van "spaarpenningen.
In de Noord-Amerikaansche staten Ohio en Illinois, waar de
overheid zich geen moeite geeft om het alcoholmisbruik te be-
teugelen, hebben de inwoners per hoofd slechts 9.42 en 6.14
dollars bij de spaarbanken te goed, terwijl die van den staat
Maine, waar men eiken handel in sterke dranken tracht tegen
te gaan, gemiddeld 80.77 dollars aan spaarpenningen bezitten.

Erger wordt het, indien het alcoholgebruik niet alleen groote

uitgaven voor alcoholische dranken veroorzaakt, maar boven-
dien vermindering van inkomsten en een slecht beheer der huis-
houding ten gevolge heeft. Met zekerheid is in dit geval de
ondergang van het huisgezin te voorspellen. Nadat hoe langer
hoe meer zelfs de meest noodzakelijke uitgaven op de droevig-
ste wh'ze zijn besnoeid, worden eindelijk, als het geld geheel
gaat ontbreken, kleeding en huisraad stuk voor stuk verkocht
of naar het pandhuis gebracht.

Misbruik van alcoholische dranken berokkent aan het huis-

gezin niet enkel stoffelijk verlies, ook uit een zedelijk oogpunt
ü de schade groot te achten. Waar vroeger eendracht en rust
heerschten, verschijnen oneenigheid en twist. De ruwheden in
taal en handelingen doen ieder het huisgezin mijden, waar
alcoholmisbruik heerscht.

De familieband verslapt. Vooral wordt de vervreemding, die

 79

b. Kedjahatannja bagi seisi roemah.

Keroegian jang dirasaï oléh seisi roemah, oléh karena

berlebih-lebihan minoem alcohol itoe, kebijasaannja ijalah
kesenangan hidoep tijada bertambah .dan daradjatpoen ta'
naik-naiknja. Sebab jang teroetama sekali ijalah, orang jang
sematjam itoe ta' dapat menjimpan wang, oléh karena banjak
ija memperloekan wang oentoek membeli minoeman jang
mahal-mahal itoe. D i Amérika Oetara di negeri Ohio dan Illi-
nois tijadalah pémerintah negeri itoe pedoeli tentang banjak
atau sedikitnja alcohol jang diminoem oléh anak negeri. Itoelah
sebabnja maka simpanan merékaitoe ta' seberapa; di Ohio
kalau diambil sama rata.satoe-satoe orang hanja ada menaroeh
simpanan di bank 9.42 dollar dan di Illinois 6.14 dollar. Akan
tetapi kalau kita perhatikan bagi negeri Maine, kita dapati
pendoedoeknja sama rata ada mempoenjaï simpanan 80.7 %
dollar besarnja. D i negeri ini dikeraskan sangat menghambat
orang mempemjjagakan alcohol ini.
Lebih djahat lagi kalau ketagihan minoem itoe selainnja
menjebabkan ongkos besar sadja oentoek membeli minoeman
keras itoe, poen dikoeranginja hasil dan diroesakkannja poela
peratoeran roemah tangga.
Dalam hal jang sematjam ini ta' dapat tijada boléh dipasti-
kan orang-orang itoe nistjajalah terdjahanam. Maka semakin
lama semakin banjaklah dikoerangi sekalijan belandja jang
sangat perloe bagi diri, kemoedn'an kalau ta' ada sedikit djoega
lagi oewang, maka didjoewallah barang-barang roemah atau
pakaian sepotong-sepotong, atau dibawa ke roemah gadai, akan
mengadakan belandja.
Meminoem minoeman keras itoe terlampau banjak ketjela-
kaannja, boekannja menjebabkan keroegian harta sadja bagi
seisi roemah, tetapi bagi 'adat sopanpoen sangat besar djoega
kemelardtannja. Dahoeloe seisi roemah ada hidoep dengan
damai dan semoepakat sadja, tetapi sekarang Selaloe meréka
berbantah-bantahan dan berkelahi. Sebagai poela oléh karena
di roemah orang meminoem alcohol itoe perkataan dan tingkah
lakoe jang kasar dari isinja, menjebabkan orang banjakpoen
menghindarkan roemah tempat minoeman alcohol jang berlebih-
lebihan itoe.
Perhoeboengan antara kaoem itoe djadi longgarlah, lebih
 80

in toenemende mate tusschen de echtgenooten intreedt, bijzon-

der noodlottig. Het behoeft nauwelijks te worden gezegd, dat
in een huisgezin, waar de echtgenooten van elkaar vervreemden,
weinig of niets kan worden gedaan om de kinderen haar
lichaam en geest te verzorgen en te ontwikkelen. In München,
waar jaarlijks per hoofd 496 liter bier wordt gedronken, sterft
49.2 % van alle zuigelingen. Bij onderzoekingen te Liverpool
(Engeland). bleek, dat van de 600 kinderen van vrouwelijke
alcoholisten er 355 (65.8 %) stierven, vóórdat zij 2 jaar oud
waren. Betreffende twee dronkaards te Rouaan (Frankrijk)
heeft nien zelfs kunnen vaststellen, dat van de 30 nakomelin-
gen, die deze gehad hadden, niet één den volwassen leeftijd
bereikte.

De slechte verzorging, die aan kinderen van alcoholisten ten

deel valt, spreekt vooral uit de vele gevallen van drankzucht
en misdaad, die bij hen worden waargenomen. Bij een onderzoek
in de Duitsche gevangenissen bleek 23.8 % van de daar aan-
wezige alcoholisten drankzuchtige ouders te hebben gehad. Te
Parus kwam men tot de ontdekking, dat 48 % der misdadige
kinderen uit alcohoHsten-families stamde. Van de 81 moorde-
naars, die men op het eiland Sachalin (Oost-Azië) aantrof,
hadden er 65 een dronkaard tot vader.

Het gaat echter niet aan, de groote sterfte onder de kinderen

van alcoholisten en de veelvuldigheid, waarmede drankzucht en
misdaad onder hen worden aangetroffen, enkel op rekening te
stellen van de weinige zorg, die zij van de zijde der ouders
ondervinden. Immers moeten deze droevige verschijnselen ook
voor een groot deel worden toegeschreven aan het slecht ont-
wikkelde, tot ziek-worden als het ware voorbestemde lichaam,
waarmede de kinderen van drinkende ouders zoo dikwijls ter
wereld komen. Over het geheel hebben zij een gering weer-
standsvermogen tegen ziekten en komen onder hen vele zieke-
lijke afwijkingen voor.
 81

tjelaka lagi, kalau ikatan hati antara laki-bini soedah bertambah

longgar. Ta' goena ditj eriterakan lagi, kalau dalam sesoewatoe
roemah tangga diantara laki dengan bini soedah moelaï ada
pertjeraian, ta' dapat tijada anak-anaknja hanja sedikit atau
sama sekali ta' dapat peladjaran jang sempoerna lagi, baik
jarig perloe bagi dirinja, baik jang bagi otaknja. Poen peme-
liharaannja nistjajalah tijada dengan sepertinja djoewa. D i
München tijap-tnap tahoen diambil sama rata satoe-satoe orang
ada meminoem 496 liter bir, disana ada 49.2 % dari anak-anak
ketjil jang meninggal. Ketika diperiksa orang-orang perem-
poewan di Liverpool (Inggeris) kedapatanlah, bahwa dalam
antara 600 orang anaknja ada 355 orang (atau 65.8 %) jang
mati, sebeloemnja meréka sampai ber'oemoer 2 tahoen. Dari
doewa orang pemaboek di Rouaan (Perantjis) soedah diperiksa
orang dan dapatlah ditetapkan, bahwa daripada ketoeroenannja
jang 30 orang itoe ta' ada seorang djoega jang dapat mentjapai
oesija sampai 'oemoer.
Oléh karena anak-anak orang pemaboek itoe koerang sem-
poerna pendjagaannja, maka kelihatanlah achirnja betapa
kedjadiannja. Itoelah jang menjebabkan meréka itoe soeka
minoem atau soeka memboewat kedjahatan. Ketika diperiksa
isi pendjara-pendjara di Djérman, maka didapati orang, bahwa
23.8 % daripada orang-orang jang soeka minoem, bapanja
nalah orang peminoem poela. D i Paris didapati orang 48 %
daripada djoemlah anak-anak jang berboewat djahat, asalnja
ijalah daripada kaoem jang soeka minoem djoega. Diantara
81 orang pemboenoeh jang dipendjarakan orang di poelau
Sachalin (Oost Azië) ada 65 orang jang bapanja orang
pemaboek.
Adapoen hal anak-anak pemaboek itoe banjak jang mati
dan atjap kali merékaitoe soeka minoem minoeman keras atau
soeka berboewat kedjahatan; sekali-kali hal itoe tijada boléh
diseboet tersebab oléh karena anak-anak itoe koerang didjagaï
oléh bapanja, melainkan sebahagian besar daripada kedjadian
jang boeroek ini ijalah tersebab djoega oléh karena toeboeh
anak-anak itoe atjap kali koerang koewat dan boléh dikatakan
soedah disédijakan oentoek menerima penjakit; begitoelah
keadaannja toeboeh jang berasal dari iboe-bapa, jang soeka
meminoem alcohol itoe. Kebnasaannja toeboeh merékaitoe
koerang koewat akan menangkis kedatangan penjakit, dan
 82

Onder 1000 idioten te Graz (Oostenrijk) was 471 maal de

vader, 48 maal de moeder en 65 maal zoowel vader als moeder
drankzuchtig. Te Parijs had van 2554 idiote en achterlijke kin-
deren ruim 41 % alcoholisten tot ouders. In een der Noord-
Amerikaansche staten stelde men dit vast voor ruim 48 % en
in Noorwegen zelfs voor 50 % tot 60 % van de idioten. Verder
lijden vele kinderen van alcoholisten aan vallende ziekte.

Ten opzichte van het geringe weerstandsvermogen van kin-

deren van alcoholisten werden vooral te Bem (Zwitserland) bij-
zonder leerrijke waarnemingen verricht. Hier werden twintig
huisgezinnen nagegaan, waaronder er 10 waren, waar veel
werd gedronken en 10, die matig leefden. In de matige huis-
gezinnen werden 61 kinderen geboren, waarvan er 5 aan zwakte
stierven en 6 ziekelijk waren. De onmatige gezinnen telden
tezamen 57 kinderen, waarvan er 25 aan zwakte bezweken en
22 voortdurend sukkelden (hieronder waren 6 idioten en 5
epileptici). In het eerste geval was 82 %, in het laatste slechts
17.5 % gezond.

c. Schadelijke gevolgen voor den Staat.

Het groote huisgezin, dat „Staat" heet, kan natuurlijk

groeien noch bloeien, indien de eenheden, waaruit het is samen-
gesteld, naar lichaam en geest schade lijden. Niet ten onrechte
is daarom de voorspelling gedaan, dat de toekomst behoort aan
de matige natiën. Slechts heldere hoofden en krachtige armen
kunnen een volk leiden tot stoffelijke welvaart, zn'n zedelijke
kracht doen toenemen en zijn weerkracht verhoogen.
 83

-banjak poela didalam badannja itoe terdjadi apa-apa j a n g

berlainan daripada badan j a n g bijasa.
D i a n t a r a 1000 orang idioot (orang doengoe, t a ' ada p i k i r a n
-sedikit djoega) j a n g ada d i Graz (Oostenrijk) ada 471 orang
j a n g bapanja peminoem, 84 orang j a n g iboenja peminoem dan
65 orang j a n g iboe-bapanja pemaboek sematjam itoe. D i P a r i s
diantara 2554 orang anak-anak j a n g doengoe dan anak-anak
j a n g beloem djoega seperti kawan-kawannja j a n g se'oemoer
dengan dija dan ta' koerang soewatoe apa, diantaranja itoe
lebih d a r i 41 % j a n g iboe-bapanja orang pemaboek. D i d a l a m
soewatoe djadjahan d i A m é r i k a Oetara angka i n i lebih d a r i
48 % d a n d i Noorwegen 50 % sampai 60 % . Tambahan poela
anak-anak orang peminoem itoe atjap k a l i digoda penjakit
sawan.
Betapa tahannja anak-anak s i pemaboek itoe, soedah diper-
h a t i k a n orang benar d i B e r n (Zwitserland) dan adalah diper-
oléh orang pendapatan j a n g banjak memberi peladjaran. M a k a
soedah diperiksa orang betapa kedjadiannja itoe pada 20 boe-
w a h kaoem seroemah j a n g diantaranja ada 10 kaoem sangat
peminoem, dan 10 kaoem lagi hidoep dengan sederhana sadja.
M a k a orang-orang j a n g hidoep sederhana itoe ada melahirkan
anak banjaknja 61 o r a n g ; 5 orang daripada anak-anak i n i
m a t i karena koerang koewat badannja dan 6 orang karena
penjakitan. M a k a kaoem-kaoem j a n g peminoem itoe sama sekali
m e r é k a i t o e ada mendapat 57 orang anak; 25 orang diantara
anak-anak itoe m a t i oléh karena koerang koewat, dan 22 orang
selaloe sadja sakit (diantaranja i n i ada 6 orang j a n g doengoe
d a n 5 orang berpenjakit sawan). D i a n t a r a kaoem j a n g pertama
itoe ada 82 % dan diantara kaoem j a n g kedoewa hanja 17.5 %
sadja j a n g séhat.

c. Kedjahatannja bagi Negeri.

• Kaoem besar itoe, j a n g dinamakan orang „ S t a a t " atau N e g e r i

nistjajalah ta'kan dapat hidoep soeboer, maoepoen kembang,
kalau satoe-satoe bahagian j a n g mendjadikannja koerang sem-
poerna badannja baikpoen p i k i r a n n j a . Sebenarnjalah djoega
t a ' salah ramal-ramal orang j a n g mengatakan kemadjoean
itoe ijalah teroentoek bagi keradjaan-keradjaan j a n g pendoe-
doeknja minoem sederhana sadja. H a n j a kepala j a n g r i n g a n l a h
 84

De schade, die door alcoholmisbruik aan den staat wordt toe-

gebracht, kan hier onmogelijk tot in bijzonderheden worde»
nagegaan. De hoeveelheid absolute alcohol, die per jaar en per
hoofd wordt gebruikt, kan voor geen enkel land nauwkeurig"
worden nagegaan, daar zelfs in de best. geiegeerde landen een
groote hoeveelheid alcoholische dranken aan de waakzaamheid!
der belastingambtenaren — van wie de bedoelde gegevens ht
hoofdzaak moeten komen — ontsnapt. Maar ook wanneer men
van elk land met juistheid kon bepalen, hoeveel absoluten
alcohol ieder inwoner gemiddeld gebruikt, zou men de schade,
die de verschillende landen door alcoholmisbruik ondervinden,
nog niet aan die cijfers evenredig mogen stellen, want de in-
vloed, dien de alcohol op het menschelijk lichaam uitoefent,
hangt niet alleen af van de hoeveelheid, die gedronken wordt,
maar ook van den vorm, waarin de alcohol wordt genoten, van
het individu en het ras, dat drinkt en van het klimaat, waarin
gedronken wordt.

1. S c h a d e l i j k e g e v o l g e n v a n het a l c o h o l -
m i s b r u i k v o o r de s t o f f e l ij k e w e l v a a r t
v a n den S t a a t .
Tot de stoffelijke schade, die het misbruik van alcoholische
dranken den Staat berokkent, moet in de eerste -plaats worden
gerekend het verlies, dat de natie lüdt door de geweldige
uitgaven tot het verkrijgen van die dranken.
Gedurende het jaar 1899 gaf het Engelsche volk 1946 mil-
lioen gulden uit voor alcoholische dranken, dus ongeveer twee-
maal zoo veel als het jaarlijks moest offeren voor den 'oorlog
in Zuid-Afrika.

In het Duitsche Rijk wordt 10 % tot 12 % van het inkomen

der natie aan alcoholische dranken besteed, dat is 1500 millioen
 85

dan tangan jang koewatlah jang dapat membawa bangsa ke

tempat jang ma'mcer, sedjahtera serta sentosa; itoelah lagi
jang dapat menambah kekerasan hati dan mengoewatkan per-
tahanan bangsa itoe.
Maka ta' dapat diseboetkan dengan sedjelas-djelasnja bebe-
rapa banjaknja keroegian jang ditanggoeng oléh „Negeri",
tersebab oléh karena isinja terlampau banjak meminoem alcohol
itoe. Berapa jang sebenarnja banjaknja alcohol sedjati jang
•terminoem tijap-tijap tahoen oléh satoe-satoe orang ta' dapat
ditentoekan, bagi keradjaan apa sekalipoen. Sebabnja demi-
kijan, ijalah oléh karena keterangan-keterangan jang diper-
loekan oentoek ini dan teroetama sekali diperoléh daripada
pegawai-pegawai belasting ta' ada jang sempoerna, karena
-banjak jang disemboenjikan orang, soepaja djangan kena bija.
Akan tetapi bijarpoen dapat angka jang sebenar-benarnja,
jang menentoekan berapa banjaknja alcohol jang beloem ber-
tjampoer itoé diminoem tnap-tijap tahoen oléh masing-masing
pendoedoek, bijarpoen begitoe, tijadalah akan dapat djoega di-
perbandingkan betapa dan berapa keroegian masing-masing
keradjaan jang tersebab oléh karena pendoedoeknja meminoem
alcohol itoe. Boekantah sekalijannja itoe, boekannja berhoe-
boengan dengan banjaknja jang diminoem sadja, poen berhoe-
boengan poela dengan matjamnja jang diminoem, orang jang
meminoem, bangsa jang meminoem dan hawa negeri tempat
meminoemnja.

1. Kedjahatannja bagi kem'moeran Negeri,

kalau terlampau banjak meminoem
alcohol.
Jang pertama sekali keroegian jang ditanggoeng oléh Negeri,
karena terlampau banjak pendoedoek meminoem alcohol itoe,
ijalah wang jang boekan boewatan banjaknja oentoek pem&eli
minoeman itoe.
Dalam tahoen 1899 pendoedoek negeri keradjaan Inggeris
telah mengeloewarkan oewang 1946 millioen roepjjah banjak-
nja, akan membeli minoeman keras itoe, djadi kira-kira 2 kali
sebanjak ongkos perang di Afrika Selatan, dalam tijap-tijap
tahoen.
Dalam keradjaan Djérman ada 10 sampai 12 % daripada
pentjaharian anak negeri dipergoenakan akan membeli minoem-
 86

gulden of het dubbele van de enorme uitgaven, die het Duitsche

liijk zich jaarlijks voor leger en vloot getroost ) . 1

De bevolking van Frankrijk drinkt, behalve wijn, nog jaar-

lijks voor 900 millioen gulden aan gedestilleerd. Twee derde van
deze som zou voldoende zijn om een door velen gewenscht kanaal
in het zuiden van het land te graven, waardoor de welvaart van
die streek en de staatkundige beteekenis van het geheele land
zeer zou toenemen.

Het Nederlandsche volk gaf in de laatste jaren van de vorige

eeuw jaarlijks gemiddeld 70 tot 80 millioen gulden voor gedes-
tilleerd uit, een som, groot genoeg om alle kosten van recht-
spraak, onderwijs, armenzorg, openbare wegen en werken,,
rivieren, kanalen, leger en vloot te dekken.

In de tweede plaats noodzaakt het alcoholmisbruik den Staat

tot groote vermeerdering van de uitgaven voor tal van instel
lingen en inrichtingen.
Uit het vroeger opgemerkte omtrent de toeneming van het
aantal misdrijven volgt reeds, dat de kosten van rechtspraak
en politie door het alcoholmisbruik zeer worden opgedreven.

Onder de inrichtingen, waarvan de kosten in hooge mate door

alcoholmisbruik worden vermeerderd, moeten vooral worden
genoemd de krankzinnigengestichten en de ziekenhuizen (zie
boven). Volgens een ruwe schatting noodzaakt het misbruik
van alcoholische dranken het Nederlandsche volk de verpleging
te bekostigen van ongeveer 2100 krankzinnigen, hetgeen een
jaarlijksche uitgaaf beteekent van minstens 630.000 gulden.

i) A l de hier genoemde getallen hebben betrekking op den toestand iit>

de verschillende landen vóór den grooten Europeeschen oorlog.
 87

an keras, artinja 1500 joeta roepij ah banjaknja jaïtoe doewa

kali sebanjak ongkos jang diperloekan tijap-tijap tahoen oléh
keradjaan Djérman akan memeliharakan balatentara laoet dan
daratannja. *)
Pendoedoek keradjaan Perantjis selainnja meminoem ang-
goer, tijap-tijap tahoen ada poela ija meminoem minoeman jang
mengoewap ada seharga 900 millioen roepij ah. Doewa pertiga
daripada oewang ini tjoekoeplah soedah akan menjampaikan
oedjoed beriboe-riboe orang, akan mengadakan soewatoe soe-
ngai galian (sérokan) disebelah selatan tanah Perantjis itoe
jaïtoe soepaja bertambah ma'moer bahagian itoe dan keradjaan
Dertambah berharga oléhnja.
Pendoedoek negeri Belanda di tahoen-tahoen jang baroê lepas
dipoekoel rata ada membelandjakan wang dalam setahoen dari
70 sampai 80 millioen roepijah, oentoek minoeman jang meng-
oewap sadja. Wang jang sebanjak ini tjoekoeplah akan me-
noetoep segala ongkos bagi pengadilan, peladjaran, pemeliha-
raan orang miskin, djalan-djalan raja dan pekerdjaan 'oemoem,
soengai-soengai galian (sérokan) dan balatentara laoet dan
darat.
Kedoewa, meminoem alcohol banjak-banjak itoe memaksa
keradjaan mengeloewarkan ongkos lebih banjak lagi jaïtoe
goena matjam-matjam tjabang ongkos pekerdjaan Negeri.
Dari apa-apa jang kita telah seboetkan diatas tentang ber-
tambah banjaknja orang jang berboewat kedjahatan, dapatlah
kita ketahoei lagi, bahwa oléh sebab alcohol itoe bertambahlah
ongkos polisi dan ongkos pengadilan.
Roeman-roeman jang terpaksa mengeloewarkan ongkos lebih
banjak, oléh karena terlampau banjak orang meminoem alcohol,
ijalah roemah gila dan roemah sakit (Lihatlah diatas). Menoe-
roet taksiran jang kasar-kasar sadja, maka alcohol itoe soedah
memaksa anak negeri di negeri Belanda mengeloewarkan be-
landja bagi orang-orang gila, kira-kira 2100 orang banjaknja,
samalah djoega dengan belandja jang sekoerang-koerangnja
630000 roepijah dalam setahoen.

!) Segala angka jang kita seboetkan diatas hanja berhoeboengan

dengan keadaan negeri-negeri sebeloem kedjadijan perang besar di Eropah.
 88

In de derde plaats berokkent het alcoholmisbruik aan den

Staat groote verliezen door de Schade, die aan persoon en goed
wordt toegebracht, w a a r genoemd m i s b r u i k de oorzaak wordt
van doodslag, verwondingen, ongelukken, brandstichting of ver-
nieling. E e n Belgisch minister heeft eens gezegd, dat de helft
van alle spoorwegongelukken aan alcoholmisbruik moet worden
toegeschreven.

In de vierde plaats doet het alcoholmisbruik den Staat een

belangrijke stoffelijke schade lijden, doordat het hem groote
winsten doet derven.
Zij, die hun krachten gebruiken om alcoholische dranken te
bereiden, verrichten een arbeid, die öf w e i n i g öf i n het geheel
niet bijdraagt tot de welvaart van de natie. I n elk geval k a n van
dien arbeid gezegd wprden, dat hij — op een ander doel gericht
— den stoffelijken rijkdom van het volk meer ten goede zou
komen. Hoe groot de winst is, die de Staat door de bereiding
v a n alcoholische dranken derft, blijkt uit het feit, dat i n Duitsch-
land 7 % en i n F r a n k r i j k (indien men den handel i n die dranken
meerekent) zelfs 25 % der volwassen mannelijke bevolking zich
daarmede bezighoudt.

' E e n zeker nog veel grooter verlies lijdt de Staat, doordat het
alcoholmisbruik zooveel hoofden en armen, hetzij tijdelijk, hetzij
blijvend, ongeschikt maakt voor den arbeid. Landbouw en nij-
verheid, handel en scheepvaart, kunsten en wetenschappen
zouden heel wat meer kunnen bloeien, indien niet zooveel
geest- en spierkracht door alcoholmisbruik verloren ging. Zoo
werd i n Hannover (Duitschland) waargenomen, dat een groot
deel der jongelieden, die op 18-jarigen leeftijd als gezonde en
krachtige menschen bij de brouwerijen i n dienst werden geno-
men, op 40-jarigen leeftijd voor zijn arbeid ongeschikt was.
 89

Ketiga, meminoem alcohol banjak-banjak itoe mendatangkan

keroegian besar bagi keradjaan, ijalah karena mendatangkan
keroegian bagi badan dan harta pendoedoeknja, jaïtoe minoem-
an itoe menjebabkan orang berboewat kedjahatan oempa-
manja memboenoeh orang, meloekaï atau mentjelakaï orang,
membakar roemah atau meroesakkan harta orang. Seseorang
menteri keradjaan Belgi soedah menerangkan, bahwa seper-
doewa daripada ketjelakaan keréta api jang terdjadi disana
ijalah tersebab oléh alcohol itoe djoega.
Keempat, meminoem alcohol banjak-banjak itoe mendatang-
kan keroegian besar bagi Negeri, oléh karena terhmdar dari-
pada mendapat keoentoengan besar jang lain.
Barang sijapa jang mempergoenakan tenaganja akan mem-
perboewat minoeman keras, merékaitoe mengerdjakan sesoe-
watoe pekerdjaan, jang hanja sedikit sadja atau sama sekali
tijada mendatangkan kesedjahteraan kepada pendoedoek negeri.
Péndéknja kalau tenaganja itoe dipergoenakannja bagi peker-
djaan lain, maka bertambah-tambah kekajaan Negeri serta
pendoedoeknja. Berapa besarnja keroegian tenaga jang ditang-
goeng oléh keradjaan, karena banjak orang-orangnja jang
bekerdja memboewat minoeman keras itoe, dapatlah kita ke-
tahoei, kalau diperhatikan di Djérman orang jang bekerdja
sedemikijan ada 7 %, di Perantjis (jaïtoe kalau dihitoeng djoe-
ga orang-orang jang memperdagangkan alcohol itoe) ada 25 %
daripada djoemlah laki-laki jang soedah sampai 'oemoer.
Soewatoe keroegian besar jang ditanggoeng oléh keradjaan
nalah banjak tangan dan otak, baik oentoek sementara, baik
oentoek selama-lamanja, ta' dapat lagi dipergoenakan oentoek
bekerdja.
Baik peroesahaan tanah, baik keradjinan, baik perdagangan
maoepoen pelajaran, ataupoen kepandaian dan 'ilmoe pengeta-
hoean ta' dapat tijada semoewanja itoe bertambah madjoe,
djika sekiranja • tijada sebanjak itoe tenaga otak dan te-
naga badan, jang ditelan oléh alcohol itoe, hilang dengan
pertjoema sadja. Demiknanlah di Hannover (Djérman) soedah
diperhatikan dan didapati orang, bahwa banjak diantara anak-
anak moeda jang ber'oemoer 18 tahoen itoe séhat dan koewat
badannja, ketika ija masoek bekerdja di paberik bir itoe; ke-
moedn'an setelah ija ber'oemoer 40 tahoen, na ta' dapat lagi
dipergoenakan oentoek pekerdjaannja itoe.
 90

2. S c h a d e l i j k e g e v o l g e n v a n het a l c o h o l -
m i s b r u i k v o o r de z e d e l i j k e w e l v a a r t
van den Staat.

Alcoholmisbruik maakt den mensch niet enkel ongeschikt om

behoorlijken arbeid te verrichten, maar doet hem ook den zin
voor wat goed en schoon is verliezen. De nadeelen hiervan
ondervindt de Staat als zedelijke schade. De misdrijven nemen
in aantal toe en doen de veiligheid voor persoon en goed ver-
dwijnen. De zeden worden ruwer, de zin voor het schoone en
edele verdwijnt.

S c h a d e l ij k e g e v o l g e n v a n h e t a l c o h o l -
m i s b r u i k v o o r de w e e r k r a c h t v a n
den Staat.

Ongerekend de nadeelige gevolgen, die het verminderen van

de stoffelijke welvaart meebrengt voor de weerkracht van den
Staat, bestaat de schadelijke invloed, welke het alcoholmisbruik
voor de landsverdediging heeft, hoofdzakelijk in de verminde-
ring van het aantal en het gehalte der landsverdedigers.

De vermindering van het aantal landsverdedigers berust voor

een deel op het feit, dat bij stijgend alcoholverbruik het aantal
geboorten vermindert en het aantal der doodgeborenen en dat
der sterfgevallen toeneemt. Bovendien znn tal van menschen
door eigen alcoholmisbruik of tengevolge van het drankmis-
bruik, waaraan hun ouders zich schuldig maakten, te zwak of
te ziek, om in de rijen der landsverdedigers te worden opge-
nomen. In Frankrijk heeft men bijv. met het alcoholmisbruik
ook het aantal der afgekeurde militieplichtigen zien stijgen.
Voor verscheidene Duitsche steden heeft men zelfs gemeend te
kunnen aantoonen, dat het aantal van hen, die voor den mili-
tairen dienst ongeschikt zijn, het grootst is daar, waar de meeste
drankverkoopplaatsen zijn. Omgekeerd zag men in Zweden ge-
 91

2. Kedjahatannja o e n t o e k k e se d j a h t e r a a n
Negeri, kalau meminoem alcohol itoe
b a n j a k - b a n j a k.

Kalau banjak meminoem alcohol itoe boekannja ta' dapat

bekerdja dengan sempoerna sadja kita, melainkan segala pe-
rasaan bagi jang baik dan bagoespoen hilanglah belaka.
Keroegian ini dirasaï oléh negeri karena orang berboewat
kedjahatanpoen semakin lama soedah semakin bertambah; baik
harta benda, baik diri sendiripoen tijadalah terlingkoeng lagi
daripada bahaja, demikijan poela anak negeri bertambah besar
djadinja segala perasaan tentang bagoes dan moelijapoen
lenjaplah belaka.

3. Kedjahatannja inj oentoek kekjoejwatan

pertahanan ataupoen pendjagaan Negeri,
k a l a u meminoem alcohol itoe
banjak-banjak.

Lain daripada keroegian jang terdjadi oléh karena kekoe-

rangan pada harta dan kesentosaan jang bergoena bagi per-
tahanan Negeri, Negeripoen ada poela mendapat keroegian lain
oléh karena djahatnja alcohol itoe. Maka keroegian ini ijalah:
Negeri itoe bertambah-tambah koerang orang jang dapat mera-
pertahankannja; djika dimisalkan mas, poen kadarnja orang
jang mempertahankan itoe tijadalah seberapa lagi.
Dikatakan bertambah koerang orang jang mempertahankan
Negeri, ijalah karena bertambah sedikit orang jang lahir, kalau
bertambah banjak alcohol jang diminoem orang. Demikijan
poela bertambah banjak jang lahir ta' bernjawa dan bertambah
banjak poela orang jang mati. Lain daripada itoe ada poela
orang, beberapa banjaknja, karena ija sendiri peminoem atau
karena ija terlahir daripada iboe-bapa jang peminoem, maka
karena itoe terlaloelah amat lemah badannja atau moedah ija
sakit, hingga ta' dapat ditjampoerkan kedalam golongan orang
jang dapat mendjaga Negeri. D i Perantjis bertambah banjak
orang-orapg jang ta' dapat diterima djadi serdadoe militér,
kalau bertambah-tambah banjak poela alcohol jang diminoem
orang. Bagi beberapa kota-kota di tanah Djérman soedah dapat
 92

durende de laatste helft der vorige eeuw met het drankmisbruik

ook het aantal der afgekeurde militieplichtigen sterk vermin-
deren.

Dat het alcoholmisbruik een vermindering in het gehalte der

landsverdedigers na zich moet slepen, ligt voor de hand. Een
drank, die den mensch lichamelijk en geestelijk sloopt, moet
hem ongeschikt maken om als soldaat zijn plicht te doen. Hierop
wijst o.a. het groot aantal militairen, dat in het bierdrinkende
Beieren wegens hartziekten moet worden ontslagen. Voor den
2edelnken achteruitgang, welke het meest wordt gevoeld als
verslapping van de tucht, pleit het feit, dat geheel-onthouders
zich in het algemeen beter gedragen dan drinkers. In het Neder-
landsen-Indische leger, waar de Inlandsche soldaten over het
algemeen wegens hun matigheid in het gebruik van alcoholische
dranken gunstig afsteken bn" hun Europeesche makkers, wer-
den gedurende een tijdsverloop van 3 jaren tot degradatie ver-
oordeeld 9.19 % van de Europeesche en 0.94 van de Inlandsche
korporaals, 3.28 % van de Europeesche en 0.89 van de Inland-
sche onderofficieren.

Dat de waarheid van het bovenstaande algemeen gevoeld

wordt, bewezen de maatregelen, bij het uitbreken van den
grooten Europeeschen oorlog genomen om het drankgebruik in
de oorlogvoerende landen tegen te gaan. E r werd niet alleen
een meer krachtige propaganda voor de geheel-onthouding ge-
maakt, maar ook door maatregelen als het sluiten van een
groot aantal drankwinkels e.d. werd de gelegenheid tot het
verkrijgen van alcoholische dranken belangrijk verminderd.
Beneden zal hierover uitvoeriger worden gesproken (zie het
hoofdstuk „Bestrijding van het gebruik van alcohol).
 93

dipastikan orang, bahwa di kota-kota jang terbanjak sekali

orang mendjoewal minoeman keras, disanalah jang terbanjak
sekali orang tijada diterima mendjadi serdadoe. Berlawanan
dengan ini di Zweden, dalam pertengahan abad jang telah laloe
soedah dimoelaï orang mengoerangi alcohol itoe, maka disana
thadalah seberapa lagi orang jang tijada diterima akan djadi
serdadoe militie.
Soedah njata sekali, bahwa minoem alcohol banjak-banjak
itoe mengoerangi sangat akan sifat jang baik pada orang jang
dapat mempertahankan Negeri. Sesoewatoe matjam minoeman
jang membinasakan bagi orang, baik pada badannja, baik pada
pikirannja, nistjajalah akan menjebabkan orang itoe tijada
dapat mendjadi serdadoe jang dapat mendjalankan kewadjib-
annja. Akan mendjadi keterangan, baiklah diperhatikan be-
rapa banjaknja serdadoe jang diperherttikan di bahagian
Beieren, negeri orang jang soeka minoem bir, oléh karena me-
rékaitoe mendapat sakit djantoeng. Betapa kemoendoeran itoe,
teroetama sekali oléh karena koerang kentjang lagi segala atoer-
an didjalankan, dapatlah kita terangkan dengan i n i : orang-
orang jang ta' pernah minoem, kebanjakan lebih bagoes kela-
koeannja daripada orang jang soeka minoem. Dalam balatentara
Hindia Belanda, jang mana soedah terang serdadoe-serdadoe
Djawanja djaoeh lebih baik lakoenja daripada kawannja bangsa
koelit poetih, sebab merékaitoe koerang meminoem minoeman
keras, disana dalam tiga tahoen soedah diketahoei orang antara
korporal Belanda ada 9.19 % dan korporal Djawa 0.94 %,
sergeant Belanda 3.28 % dan sergeant Djawa hanja 0.89 jang
ditoeroenkan pangkatnja karena alcohol itoe.
Akan menerangkan bahwa segala jang terseboet diatas ini ada
dengan sebenar-benarnja, dapatlah dipersaksikan dengan segala
peratoeran, jang diadakan orang ketika akan petjah perang di
Eropah, ja'ni peratoeran jang berhoeboengan dengan oepaja
orang akan menahan orang-orang meminoem alcohol itoe.
Boekannja dengan sekoewat-koewatnja sadja orang mendjalan-
kan daja oepaja, soepaja bertambah-tambah banjaknja orang-
orang jang menghapoeskan minoeman keras itoe sama sekali,
dengan 'akal lainpoen orang berichtjjar akan menjampaikan
maksoed itoe, oempamanja ditoetoep orang kedai-kedai tempat
mendjoewal minoeman d.1.1. seb.; djadi bertambah dikoerangi
banjaknja tempat orang boléh membeli minoeman itoe. Dibawah
 94

V. H E T ALCOHOL-VRAAGSTUK.
Daar het alcoholisme in toenemende mate zooveel schade
veroorzaakt, kan het niet verwonderen, dat bij velen — in het
bijzonder bij degenen, die een open oog hebben voor het geluk
van hun naasten en de welvaart van hun volk — de'vraag is
gerezen, op welke wijze de strijd tegen dit misbruik, d.i. de
strijd tegen het alcoholisme, het best kan worden gevoerd.

Deze vraag, welke doorgaans het alcoholvraagstuk wordt

geheeten, is niet gemakkelijk te beantwoorden. Wie de wegen
wil leeren kennen, waarlangs men de menschen er toe kan
brengen minder of in het geheel geen alcoholische dranken te
drinken, zal moeten beginnen met het opsporen van de oorzaken,
die tot het gebruik en het misbruik van die dranken leiden.
Eerst daarna zal het hem kunnen gelukken de rol te bepalen,
die de overheid, de genootschappen en vereenigingen en bijzon-
dere personen bij de oplossing van dit vraagstuk hebben te ver-
vullen.

In Europa, waar de bereiding van alcoholische dranken op

zoo groote schaal plaats vindt en het gebruik in vele streken
welhaast algemeen is te noemen, doen zich bij een vermindering
van het gebruik dier dranken allerlei nieuwe vraagstukken
voor. Wij wn'zen hier slechts op enkele punten! In Frankrijk
verdient 25 %, dus een vierde deel, der mannelijke bevolking
znn levensonderhoud met den handel in en de bereiding en het
schenken van alcoholische dranken. Bij het verdwijnen of het
verminderen van het alcoholgebruik zal alzoo een groot aantal
menschen naar een nieuwen werkkring moeten uitzien. Verder
zouden ook de inkomsten van den Staat, voortvloeiende uit de
belastingen op deze dranken (in Nederland jaarlijks ongeveer
SO millioen gulden) niet onbelangrijk verminderen. Daarbij mag
echter niet uit het oog worden verloren, dat ook de uitgaven
voor politie, rechtspraak, ziekenhuizen, krankzinnigengestichten
en gevangenissen op den duur zeer zeker zouden afnemen. Ten
slotte moet er op worden gewezen, dat een verminderde vraag
 95

ini akan diwartakan lebih pandjang tentang hal ini. (Lihatlah

bab mentjegah meminoem alcohol itoe!).
V. MASALAH MINOEMAN KERAS.
Oléh karena alcohol itoe semakin lama semakin banjak djoega
mendatangkan keroegian, maka ta' héran lagi, kalau timboel
pertanjaan pada beberapa orang, teroetama sekali pada meréka-
itoe, jang sajang pada sesamanja manoesija, lagi soeka akan
kesenangan sesamanja, dan ingin akan kesedjahteraan bang-
sanja, ja'ni betapakah djalan jang sebaik-baiknja akan melawan
bahaja alcohol itoe.
Maka pertanjaan ini, dinamakan orang alcoholvraagstuk
artinja masalah tentang mentjegah bahaja alcohol, tijadalah
moedah didjawab. Barang sijapa jang hendak mengetahoei
djalan-djalan jang mana boléh dipakai, soepaja bertambah
koerang atau soepaja sama sekali ta' diminoem orang lagi akan
alcohol itoe, henjdaklah lebih dahoeloe dimoelaïnja memeriksa
apa-apa jang mendjadi sebab maka orang meminoemnja dan
apa jang menjebabkan orang terlampau banjak meminoemnja.
Setelah itoe baroelah dapat ditentoekan betapa matjamnja pe-
kerdjaan jang akan didjalankan oléh pembesar atau oléh per-
himpoenan-perhimpoenan atau perkoempoelan-perkoempoelan
atau oléh orang-orang jang ada beroedjoed sedemikijan ini.
Di Eropah oléh karena terlaloe banjak amat orang memboe-
wat minoeman jang mengandoeng alcohol itoe dan banjak orang
jang meminoemnja di beberapa negeri, maka banjak djoewalah
alangan jang mengadang orang dalam bal meloepakan daja
oepaja hendak mengoerangi menggoenakan alcohol itoe. Diba-
wah ini hanja satoe doewa alangan sadja jang akan kita
seboetkan. D i Perantjis oempamanja ada 25 %, jaïtoe seper-
empat daripada pendoedoek bangsa laki-laki jang penghidoep-
annja ta' lain melainkan memboewat minoeman keras itoe
sadja ataupoen mendjoewalkannja. Bila sekiranja dihilangkan
atau dikoerangkan alcohol ini, ta' dapat tijada orang jang
sebanjak itoe terpakai mentjari pekerdjaan lain. Sebagai lagi
tentoelah hasil keradjaan seperti bija minoem ini bertambah
koerang oléhnja. (Di negeri Belanda oempamanja ada 30 joeta
roepijah setahoen hasil Negeri daripada alcohol ini sadja). Akan
tetapi soenggoehpoen demikijan, haroeslah lagi diingatkan,
bahwa ongkos polisi, pengadilan, roemah sakit gila dan pendjara
 '96

naar alcoholische dranken een nadeeligen invloed zou uitoefe-

nen op de stoffelijke welvaart van sommige landstreken, waar
de bodem bijv. enkel geschikt is om een slecht soort aardappelen
op te brengen, welke voor niet veel meer dan de bereiding van
alcoholische dranken geschikt znn (Oost-PKoisen).

Bestaat er ook in Nederlandsch-Indië een „alcoholvraagstuk ?"

In de jaren 1904, 1907 en 1915 is van Regeeringswege een

onderzoek naar het gebruik van alcoholische dranken, hoofd-
zakelijk onder de Inlandsche bevolking, ingesteld. Dit onderzoek
strekte zich uitsluitend uit over Java en Madoera.

Naar aanleiding van het onderzoek in de beide eerstgenoemde

jaren kwam men tot de volgende conclusie:
Het drankgebruik onder de Inlandsche bevolking, voor het
oogenblik niet tot ongerustheid stemmende, dringt tot waak-
zaamheid voor de toekomst.

Bij het in 1915 gehouden onderzoek werd het volgende ge-

constateerd: ^ï"™ 15

Van oudsher wordt op Java inheemsche drank gebruikt. In

den ouden tijd kwamen reeds voor sadjeng en badèg, welke
beide uit ketan gestookt worden. De eerstgenoemde was de
drank van de aanzienlijken, de badèg werd door het volk ge-
bruikt. Ook het drinken van de uit de bloemstelen van den
arènpalm verkregen toewak stamt uit ouden tijd. Verder
komen nog voor berem (o.a. te Batavia bereid uit gekookte
zwarte ketan), tjioe (uit gekookte rijst gestookt), arak (uit
melasse van suiker). Ook op de overige eilanden van den Indi-
schen archipel worden bedwelmende inheemsche dranken gevon-
den. Hoewel het in verscheidene streken geen zeldzaamheid is,
dat men zich bij bepaalde gelegenheden aan het gebruik van
deze dranken te buiten gaat, hoewel er zelfs z.g. „gewoonte-
drinkers" onder de Inlandsche bevolking worden aangetroffen,
toch kan men nog niet zeggen, dat het alcoholgebruik hier als
„volkszonde" bestaat.
 97

semoewanja bertambah lama bertambah koerang poela. Achir-

nja haroeslah lagi diterangkan, bahwa kalau sekiranja terdjadi
jang sedemikijan itoe, djadi tijada orang memerloekan alcohol
lagi, ta' dapat tijada miskinlah beberapa bahagian daripada
negeri jang tanahnja hanja dapat menghasilkan kentang ma-
tjam boeroek-boeroek sadja, jang hanja baik dipergoenakan
oentoek memboewat alcohol sadja. (Pruisen sebelah timoer).
Di Hindia ini adakah djoega masalah jang sematjam itoe,
ja'ni oesaha akan menghapoeskan alcohol itoe?
Dalam tahoen 1904, 1907 dan tahoen 1915 oléh Pemerintah
soedah disoeroehnja periksa berapa banjaknja alcohol jang
diminoem orang di Hindia ini, teroetama sekali jang diminoem
oléh anak negeri. Pemeriksaan ini hanja didjadikan di Djawa
dan Madoera sadja.
Menoeroet pemeriksaan dalam tahoen 1904 dan 1907 itoe,
telah didapati orang.
Pada waktoe ini banjaknja alcohol jang diminoem oléh anak
negeri, beloemlah mendatangkan bimbang, soenggoehpoen
demikijan haroeslah djoega ingat dan hati-hati bakal jang akan
datang.
Dalam pemeriksaan jang diadakan orang dalam tahoen 1915,
didapati persangkaan, seperti terseboet dibawah i n i :
Dari zaman dahoeloe kala orang di tanah Djawa telah mem-
poenjaï minoemannja sendiri, ja'ni sadjéng dan badég, kedoewa-
doewanja asalnja daripada ketan. Sadjéng itoe jjalah minoeman
orang jang ternama-nama sadja dan badég minoeman anak
negeri, péndéknja minoeman orang ketjil. Poen toewak jang
asalnja dari seri pohon enau soedah bijasa diminoem orang dari
dahoeloe kala; demikijan poela berem (oempamanja di Betawi,
diboewat orang daripada ketan hitam jang soedah dimasak),
dan djoega tjijoe (dimasak dari nasi), kemoedijan arak, di-
boewat dari sisa goela. D i poelau-poelau diloewar tanah Djawa-
poen ada djoega diboewat orang minoeman jang memaboekkan
itoe. Bijarpoen atjap kali kedapatan pada beberapa tempat di
Hindia ini, ada djoega orang-orang jang banjak meminoem
minoeman jang memaboekkan itoe lebih daripada patoet, jaïtoe
ketika ada perdjamoean atau lain-lainnja, dan soenggoehpoen
ada poela diantara anak-anak negeri jang soedah bijasa me-
minoem minoeman jang sematjam itoe, soenggoehpoen demi-
 95

Langzamerhand dreigt dit anders te worden. Door den invoer

van Europeesche dranken als wijn, jenever, brandewijn begint
het alcoholgebruik meer algemeen te worden. In alle streken
van Java, tot in de binnenlanden en de afgelegen bergstreken,
is drank verkrijgbaar. De verkoopers zijn gewoonlijk Chineezen,
echter ook wel Inlanders (zelfs hadji's). Dat het gebruik van
deze dranken niet gering is te noemen, blijkt wel uit het groot
aantal gelegenheden, waar zij te krijgen zijn. Hiervoor worden
genoemd: waroengs en toko's van Chineezen en Inlanders,
Europeesche en Arabische toko's, Chineesche eethuizen, Euro-
peesche, Chineesche en Inlandsche sociëteiten, Europeesche en
Chineesche hotels, restaurants, café's en biljarthuizen, drink-
gelegenheden bij bioscopen, rondventers en kleine drankstal-
letjes, enz.

Het laatst gehouden onderzoek bracht aan het licht, dat o.a.
onder de volgende groepen van personen op feesten en bij andere
gelegenheden alcoholgebruik voorkomt: Inlandsche ambtenaren,
voorname personen in Solo en Jogja, Ario's op Madoera, z.g.
Jong-Inlanders (kaoem moeda), die Europeanen nadoen, bari-
sanofficieren, dalang's, wijogo's (muzikanten) en dansmeiden,
Inlandsche militairen, Amboneezen, gewapende politiedienaren,
matrozen, handelaren, hadji's, mandoers van handelshuizen (in
het algemeen de z.g. middenstand), désahoofden, gecommit-
teerden bij de suikercultuur, beambten en werklieden op erf-
pachtsondememingen, werklieden aan de spoor- en tramwegen,
fabrieksarbeiders, huisbedienden, pakjesdragers en losse werk-
lieden aan stations, visschers en désaliéden. E r zijn er, die
gaarne en dagelijks drinken, in toewak-streken ook zelfs vrou-
wen eh kinderen. De groote massa drinkt alleen op feesten.
Daar worden zelfs de goede vormen wel eens zoo zeer vergeten,
dat fatsoenlijke vrouwen er niet tegen op zien om zich te be-
drinken. Bovendien worden er Inlandsche ambtenaarsdames
gevonden, die gesteld zijn op een glas port of op bier of een
 99

knan beloemlah boléh kita katakan, bahwa di Hindia ini alcohol,

itce soedah mendjadi dosa bagi anak negeri.
Lama-kelamaan hal itoe roepa-roepanja hendak beroebah.
Oléh karena soedah dimoelaï orang memasoekkan anggoer, sopi
dan bréndi ke Hindia ini, maka orang-orang lainpoen soedah
moelaï poela mentjoba meminoemnja. Di tijap-tijap tempat
-seloeroeh poelau Djawa, baik di oedik-oedik, di kampoeng-kam-
poeng pegoenoengan jang sangat djaoeh itoepoen, pada waktoe
ini scedah dapat diperoléh minoem-minoeman jang sematjam
itoe. Jang mendjoewal itoe kebijasaannja orang Tjina, akan
tetapi ada djoega anak negeri (hadjipoen ada). Maka oléh
karena banjak amat tempat mendjoewalnja itoe, ta' dapat tijada
-banjak poelalah orang jang meminoemnja. Tempat mendjoewal
ini ijalah toko atau waroeng Tjina dan waroeng anak negeri,
toko-toko orang Eropah dan 'Arab, roemah-roemah bola orang
Tjina dan roemah-roemah bola orang Eropah, orang Tjina
dan anak negeri, roemah makan orang Eropah dan roemah
makan Tjina, roemah kopi, restaurant, kamar bola, tempat
mendjoewal minoeman di bioscope, toekang djoewal' keliling
dan tempat mendjoewal berketjil-ketjil d.1.1. seb.
Dalam pemeriksaan jang kemoedijan sekali diketahoei orang
poela, bahwa ada beberapa matjam golongan orang jang telah
mengadakan minoeman keras itoe ketika ija mengadakan ke-
ramaian atau lain-lainnja, ja'ni: pegawai bangsa Boemipoetera,
bangsawan-bangsawan jang ada di Solo dan Djokdja. Ario-ario
di Madoera, kaoem moeda jang soeka meniroe 'adat Eropah,
officier-officier barisan, dalang-dalang, toekang muziek dan
perempoewan-perempoewan anak tandak atau ronggéng, militér
bangsa Boemipoetera, orang Ambon, peradjoerit, matros-
matros, saudagar-saudagar, hadji-hadji, mandoer-mandoer toko,
•péndéknja sekalijan orang jang masoek golongan orang per-
tengahan; demikijan poela kepala-kepala désa, Cometir-cometir
goela, pegawai dan koeli-koeli onderneming, koeli-koeli keréta
api dan tram, koeli-koeli paberik, djongos roemah, koeli
pengangkoet barang, koeli lepas jang ada di station-station
toekang ikan (pantjing), dan orang désa. Ada djoega orang
jang soeka minoem tijap-tijap hari. Dimana ada toewak, anak-
anak dan perempoewanpoen soeka poela meminoemnja. Orang
kebanjakan hanjalah diperdjamoean sadja ija minoem. Maka
didalam perdjamoean ini tijadalah lagi diperhatikan amat akan
 100

likeurtje, vaak door de opvolging van den raad van een genees-
heer of van Inlandsche of Europeesche vroedvrouwen.

De soorten van dranken, die worden gebruikt, zijn: jenever,,

bitter,' arak, arak obat, tjioe, port, brandy, cognac, whiskeyv
bier, champagne, toewak, berem, badèg, sadjéng. Onder den
naam „combination" is bekend een mengsel van dranken, zooals
van jenever en limonade. (Deze vermenging heeft ten doel de
lucht van de jenever te verbergen).

Bengaleezen, Klingaleezen en Bombayers zn'n gewoonlijk:

liefhebbers van drank, Arabieren zn'n meestal geheel-ont-
houders.
Hoewel de cijfers van het drankgebruik onder Inlanders
gering zijn in vergelijking met dat onder Europeanen en Chi-
neezen, zou het verkeerd zijn hieruit de conclusie te trekken,
dat het alcoholgebruik onder de eerstgenoemden van weinigr
beteekenis is. De groote massa van de millioenen Inlanders-
drinkt niet of alleen op feesten. Die groote massa drukt op
het gemiddelde: daardoor wordt een onzuiver beeld verkregen
van het gebruik. Beter inzicht geeft een vergelijking van be-
volkingsaanwas en dranktoename. De daarvoor vereischte cijfers
zijn echter deels niet voorhanden, deels onbetrouwbaar (zie
„Voorbericht"). Voor het verkrijgen van een juist overzicht
betreffende den aanvang van het alcoholgebruik zullen alzoo
nadere gegevens moeten worden afgewacht. Toch kan reeds nu
in verscheidene streken een toename van het drankgebruik
worden geconstateerd, met name onder het volk, dikwijls als
gevolg van ruimer geldmiddelen onder het werkvolk van onder-
nemingen (suiker, koffie, enz.). Zelfs neemt men onder Inlan-
ders wel dronkenschap waar. E r zijn er,,die onder den invloed
van drank opstootjes maken of schade aanrichten, die zich in
het openbaar dronken vertoonen of die zich op tandakpartnen
tegenover dansmeiden handtastelijkheden veroorloven, dan wel
zich daar onbekwaam drinken. Men wijst op Inlandsche ambte-
 101

*adat dan kesopanan, hingga atjap kali kedjadian perempoe-

wan patoet-patoet toeroet djoega minoem, sampai meréka
maboek keras. Lain daripada itoe ada djoega diantara perem-
poewan-perempoewan pegawai negeri jang soeka minoem
segelas port, atau bir atau minoeman haloes, kebijasaannja
karena menoeroet nasihat dokter atau doekoen beranak bangsa
Eropah atau bangsa anak negeri.
Maka minoem-minoeman jang diminoem orang ijalah: sopi,
pait, arak, arak obat, tjijoe, port, brendi, cognac, weski, bir,
sjampane, toewak, berem, badég, sadjéng. Maka adalah lagi
.sematjam minoeman jang dinamakan orang „combination"
„tjampoeran", jaïtoe tjampoeran daripada beberapa matjam
minoeman, oempamanja sopi dengan limoenade. (Kebijasaannja
tjampoeran ini dilakoekan orang akan menghilangkan baoe
•sopi itoe).
Orang Benggali, orang Keling dan orang Bombai kebijasaan-
nja soeka sekali akan minoeman keras itoe, akan tetapi orang
'Arab ta' maoe ija meminoemnja.
Walaupoen djoemlah angka-angka alcohol jang didapati
•orang pada anak-anak negeri, kalau diperbandingkan dengan
djoemlah angka-angka jang didapati pada orang Eropah dan
orang Tjina, tijada seberapa besarnja, nistjajalah salah per-
sangkaan kita, sekiranja diambil sadja kepoetoesan dari per-
bandingan itoe, bahwa alcohol jang diminoem anak negeri tija-
dalah seberapa adanja. Boekantah sebagian besar dari anak
negeri jang berpoeloeh-poeloeh joeta orang banjaknja ta' me-
minoem alcohol itoe, dan kalau na minoem, hanjalah dalam
perdjamoean sadja.
Djoemlah jang berjoeta-joeta itoelah jang mengetjilkan
•angka banjaknja orang meminoem alcohol itoe, oléh karena
itoe salah benarlah pendapatan orang tentang menentoekan,
berapa banjaknja alcohol jang diminoem orang. Lebih baik
ihendak menentoekannja itoe diperbandingkan tambahnja anak
negeri, dan tambahnja minoeman jang dimasoekkan orang
1

ke Hindia ini. Akan tetapi angka-angka jang diperloekan oen-

toek ini sebagiannja ta' ada dan sebagiannja poela ta' boléh
^dipertjajaï. (Lihatlah Pendahoeloean). Akan mendapat kete-
rangan perhitoengan tentang banjaknja alcohol jang diminoem
orang, haroeslah dinantikan dahoeloe beberapa keterangan jang
perloe. Akan tetapi sekarangpoen pada beberapa tempat soedah
naren, notabelen en hadji's, die door dronkenschap aanstoot
gaven of door den drank achteruit zijn gegaan. Op perceelen
en onder kazerne-vrouwen komen soms stuitende tooneelen van
dronkenschap voor.

In den laatsten tijd is afname van het drankgebruik waarge-

nomen onder de Inlandsche ambtenaren en bij het leger. De
eerstgenoemden nemen minder deel aan drinkgelagen, zooals
die vroeger onder den invloed van Europeanen (ambtenaren
en particulieren) in de binnenlanden niet zeldzaam waren.

Een vermeerderd drankgebruik wordt geconstateerd onder

de Chineezen. Tegenwoordig moeten dranken (wn'n, port, cog-
nac) op de feesten aanwezig zijn in plaats van thee, welke
vroeger met gebak en confituren aan de gasten werd voorgezet.
Ook ontvangt de Chinees zn'n gasten op Europeesche wijze met
het aanbieden van drank. Bij zijn vet eten gebruikt hn' gaarne
thee, tjioe, arak of jenever. Hoewel de Chinees per hoofd aan-
merkelijk minder drank gebruikt dan de Europeaan, zijn er
toch vele Chineezen, die dagelijks alcohol drinken. Toko-Chinee-
zen komen er te eer toe om geregeld drank te gebruiken, omdat
zij deze voortdurend onder hun bereik hebben. Velen zün er van
overtuigd, dat het gebruik van drank versterkend werkt en een
betere bloedstrooming geeft. Hoewel er onder de Chineezen.
alcoholisten worden gevonden, zal men zelden een dronken
Chinees aantreffen, die voor anderen hinderln'k is.
diketahoei orang, bahwa soedah moelaï banjak djoega alcohol
jang diminoem orang disana, apalagi diantara orang kebanjak-
an kebijasaannja ijalah karena lebih banjak wang jang dapat
dibelandjakannja (ja'ni oléh karena bekerdja di paberik goela,
atau di paberik kopi atau lain-lainnja). Poen soedah ada poela
kelihatan anak-anak negeri jang maboek karena minoeman
keras itoe, dan soedah ada poela diantaranja itoe dalam waktoe
maboeknja na memboewat roesoeh, atau diroesakkannja benda
orang, atau berdjalan-djalan ija di djalan raja, atau waktoe
main tandak ta' tahoe lagi ija apa jang diperboewatnja dengan
anak ronggéng itoe, dan ada poela jang maboek disana, hingga
ta' chabarkan dirinja lagi. Soedah ada pegawai bangsa anak
negeri, orang patoet-patoet dan hadji jang telah memberi maloe
akan dirinja, disebabkan maboek itoe atau memiskinkan dirinja
dengan djalan minoeman itoe. D i tangsi-tangsi atau di keboen-
keboen atjap kali kelihatan keadaan jang ta' patoet sedikit djoe-
ga, semoewanja tersebab oléh minoeman itoe djoega.
Akan tetapi pada waktoe ini soedah kelihatan lagi ada ber-
tambah sedikit pegawai-pegawai anak negeri dan serdadoe-
serdadoe jang meminoem alcohol itoe. Pegawai-pegawai ini
soedah bertambah koerang ija mentjampoeri pésta-pésta mi-
noem, jang dahoeloenja atjap kali diadakan di oedik-oedik
menoeroet kehendak orang Eropah disana (baik pegawai baik
partikoelirnja).
Akan tetapi orang-orang Tjina roepa-roepanja semakin ber-
tambah banjak djoega meminoem alcohol itoe. Akan sekarang
diperdjamoean orang-orang Tjina itoe jang disadjikan ijalah
minoeman, oempamanja anggoer, port dan konjak, pengganti
téh, manisan dan koewé-kowé, jang dipakai dalam perdjamoean
masa dahoeloenja. Orang Tjinapoen menerima tetamoenja
menoeroet atoeran Eropah jaïtoe dengan menjadjikan minoem-
an; makanannja jang banjak mengandoeng gemoek itoe
soeka sekali na menelannja dengan téh, tjijoe, arak atau sopi.
Soenggoehpoen orang Tjina itoe boléh diseboet satoe-satoenja
tijada sebanjak orang Eropah ija meminoem alcohol, tetapi
banjak djoega merékaitoe jang tetap tijap-tijap hari memi-
noem alcohol itoe. Orang-orang Tjina jang bertoko lebih lekas,
lebih tetap dan lebih banjak na meminoem minoeman keras
itoe daripada orang lain, sebabnja ijalah karena moedah ija
memperoléhnja dan selaloe ada padanja. Banjak diantara me-
 104

Uit het gegeven overzicht blijkt het volgende:

Hoewel in Nederlandsch-Indië niet in dezelfde beteekenis als
in Europa kan worden gesproken van een „alcoholvraagstuk",
zou het getuigen van een opzettelijk negeeren van de bestaande
feiten, wanneer men meende het alcoholgebruik onder de In-
landsche bevolking nu ook wel op zijn beloop te kunnen laten.

In enkele streken en kringen is het alcohol-gebruik reeds van

dien aard, dat men van een misbruik kan spreken, waartegen
zoo spoedig en zoo afdoende mogelijk maatregelen moeten wor-
clen genomen.
Ook echter daar, waar het kwaad nog niet zoo diep is door-
gedrongen, kan men niet volstaan met een afwachtende hou-
ding aan te nemen. Men bedenke, dat v o o r k o m e n b e t e r
is, d a n g e n e z e n .
Levert reeds heij gebruik van z.g. „zuivere" alcoholische
dranken vele gevaren op, nog schadelijker voor de gezondheid
is het drinken van vervalschte alcoholica. Hierop werd o.a. in
de Indische pers (Januari 1918) gewezen onder het opschrift:
Een gevaar voor de volksgezondheid. Wjj nemen dit, in de
INlieuwe Soerabajasche Courant verschenen, artikel hier met
een enkele wijziging in zn'n geheel over.

„Een der meest gevoelige gevolgen van den Europeeschen

oorlog voor onze Koloniën is Wel, dat men nu eerst allerwege
beseft, in hoevele opzichten wij afhankelijk zn'n van het Moe-
derland en van overig Europa. Het is derhalve niet meer dan
natuurlijk, dat men, op handels- en industriegebied, waar
mogelijk, tracht, zich onafhankelijk te maken door datgene, wat
men vóór den oorlog van elders betrok, hier te lande te ver-
vaardigen.
 105

rékaitoe jang soedah pertjaja benar, bahwa alcohol itoe me-

ngoewatkan pada badan dan memperbaik djalan darah.
Soenggoehpoen soedah banjak poela orang Tjina jang ketagihan
alcohol, akan tetapi djarang-djaranglah akan bertemoe orang
Tjina jang maboek, jang meroesakkan kesenangan orang lain.
Dari jang terseboet diatas kita ambil hakikinja: Soenggoeh-
poen Hindia ini tijada dapat disamakan dengan Eropah tentang
„alcoholvraagstuk" itoe, tetapi kalau disangkakan Hindia ini
boléh dibijarkan sadja dalam segala hal jang berhoeboengan
dengan alcohol itoe, maka persangkaan itoe boléhlah didjadikan
keterangan jang sah, bahwa dengan sengadja diabaikan akan,
hal jang sangat penting ini.
Di beberapa tempat dan lingkoengan banjak alcohol jang
diminoem itoe, soedah boléh ditakoeti, hingga perloe dengan
selekas-lekasnja menahan dija dengan keras.

Akan tetapi di tempat-tempat jang beloem berbahaja, patoet-

lah orang bergerak akan mentjegahkan, oléh karena menghin-
darkan soepaja djangan mendjadi itoe, lebih baik daripada
mengobat.
Sedangkan alcohol jang bersih itoe ada mendatangkan ke-
djahatan dan bahaja bagi keséhatan manoesija, apalagi tiroean
jang banjak mengandoeng zat jang mentjelakakan. Tentang
hal ini adalah ditoelis orang dalam soerat-soerat chabar Hindia
dalam boelan Januari tahoen 1918 soewatoe karangan jang
berkepala: Soewatoe bahaja bagi keséhatan anak negeri.
Karangan ini kita dapati dalam soerat chabar „Nieuwe Soera-
bajasche Courant", dan telah kita salin dengan dioebahi sedikit-
sedikit.
Salah soewatoe daripada kedjadian jang terasa benar oléh
pendoedoek djadjahan ini, jang tersebab oléh peperangan Ero-
pah, ijalah: dimana-mana orang soedah ma'loem sekarang,
bahwa dalam beberapa hal kita bersangkoetan atau terikat
pada negeri Belanda dan keradjaan-keradjaan lain jang ada
d i Eropah. Oléh karena itoe ta' salah lagi, kalau orang-orang,
dimana dapatnja, baik dalam hal dagang, baik dalam hal ke-
radjinan, semoewanja meréka berdaja oepaja akan meiepaskan
dirinja dari ikatan itoe dengan mengadakan atau memboewat
disini segala barang jang dahoeloenja haroes dibawa dari negeri
lain.
 106

Moge dit streven ongetwijfeld zijn goede zijde hebben,

het kan ook voorkomen, dat zulks in geenen deele het geval is,
ja zelfs, dat het noodzakelijk wordt, van overheidswege maat-
regelen te treffen, teneinde aan dit streven den kop in te druk-
ken, zooals wij hieronder zullen trachten aan te toonen.
Men weet, dat de import uit Europa van alcoholische
dranken, als wijnen, port, likeur, jenever e.d. in Indië zoo goed
als geheel stop gezet is, terwijl omgekeerd de uitvoer van hier
raar Europa van arak, welke bij de bereiding van likeur b.v.
een groote rol speelt, ook lang niet meer dien grooten omvang
heeft als vóór den oorlog het geval was.
Het behoeft dus wel geen betoog, dan getracht werd, om
de hoeveelheden arak, welke hier bleven liggen, te benutten
-voor de vervaardiging van alcoholische dranken, teneinde op
deze wijze het „tekort", om het zoo eens te noemen, ontstaan
door het wegblijven van deze artikelen uit Europa, eenigszins
aan te vullen.
Tegen dit streven, om zich op dit speciale gebied onaf-
hankelijk te maken, zou geen bezwaar bestaan, indien men"
trachtte, uitsluitend goede dranken te vervaardigen, d.w.z. de-
zulke, die voor de gezondheid onschadelijke bestanddeelen be-
vatten. -^--
1

Goed beschouwd, is dit onmogelijk om de eenvoudige

reden, dat men niet in het bezit is van de toestellen noodig voor
de bereiding van zooveel mogelijk „zuivere" dranken. Het ge-
volg hiervan is, dat de arak, welke men bezigt, zg. samengestelde
aethers bevat, die een pénétranten geur verspreiden en een zeer
nadeeligen invloed uitoefenen ©p de werking van het hart, ter-
wijl zij bovendien een onaangenamen smaak bezitten. Nu kan
men geur en smaak wel doen verdwijnen, door een weinig
keukenzout aan den aldus gefabriceerdeh drank toe te voegen,
maar de nadeelige werking blijft desniettegenstaande bestaan,
zoodat de alcoholische dranken, hier te lande vervaardigd, door-
gaans van veel slechter kwaliteit zijn, dan die, welke uit Europa
worden geïmporteerd, waar men den daar gebezigden drank te-
voren ontdaan heeft van de samengestelde aethers.

Kan men dus in het algemeen zeggen, dat de sterke dran-

 107

Benar djoega oesaha ini ada menaroeh kebaikannja, akan

tetapi boléh djadi djoega kebalikannja jang terdjadi hingga
perloe sekali pembesar-pembesar mengadakan peratoeran, akan
mengalangi oesaha ini dengan sekeras-kerasnja, jaïtoe seperti
jang kita akan tjoba rentjanakan dibawah ini.
Orang telah mengetahoei, bahwa dari Eropah tijada lagi
dibawa orang ke Hindia ini minoem-minoeman keras, oempa-
manja anggoer port, anggoer haloes, sopi d.1.1., sebagai lagi
arak jang bijasa dikirim orang dari sini ke „Eropah", bergoena
oentoek memboewat minoeman haloes, dikeloewarkan dari sini.

Oléh sebab itoe ta' oesah dikatakan lagi, bahwa banjak orang
beroesaha akan mempergoenakan arak jang dapat dikirim itoe,
oentoek memboewat minoem-minoeman keras akan mentjoba
mentjoekoepkan kekoerangan jang terdjadi oléh karena ta'
datang lagi barang-barang ini dari Eropah.

Sekiranja orang-orang beroesaha akan memboewat minoeman

jang baik-baik sadja, artinja minoeman-minoeman jang ta' ada
mengandoeng zat-zat, jang boléh meroesakkan keséhatan badan,
tentoelah ta' ada jang akan mendjadi alangan akan meiepaskan
Hindia dari ikatan Eropah dalam hal jang sematjam ini.
Kalau dipikir betoel-betoel, tentoelah ta' boléh djadi hal jang
sematjam ini sebabnja boekantah disini ta' ada kita mempoe-
njaï perkakas atau mesin-mesin jang perloe oentoek memboewat
minoeman, jang tijada meroesakkan pada badan atau keséhatan
itoe. Inilah sebabnja maka arak, jang dipergoenakan orang
oentoek memboewat minoeman itoe ada ija mempoenjaï zat,
jang dinamakan orang „samengestelde aethers", ta' énak ba-
oenja, meroesakkan pada perdjalanan djantoeng dan lagi me-
njebabkan rasa jang ta' sedap sedikit djoewa. Sebenarnja
djoega dan rasa jang ta' énak itoe dapat dihilangkan dengan
garam, akan tetapi sifatnja jang meroesakkan keséhatan itoe
ta' dapat hilang oléhnja. Itoepoen sebabnja maka selaloe segala
minoeman jang diboewat orang disini, koerang baik matjamnja
dari minoeman-minoeman jang datang dari Eropah, ja'ni mi-
noeman jang sebeloemnja dikerdjakan, soedah dikeloewarkan
dahoeloe zat jang dinamakan orang „samengestelde aethers"
itoe.
Kebijasaannja boléh dikatakan segala minoeman jang diboe-
 108

ken, welke hier zoowel door Europeesche als Chineesche han-

delaren gemaakt worden, een meer nadeeligen invloed op de
gezondheid uitoefenen dan de geïmporteerde dranken, een be-
paald gevaar voor de volksgezondheid leveren die sterke dranken
op, welke moeten dienen in de plaats van de slechte soorten
jenever, brandy e.d., welke voor den oorlog uit Europa werden
aangevoerd.
Een eerste vereischte is, dat deze surrogaten, want iets
anders zijn ze niet, zoo goedkoop mogelijk verkocht moeten
kunnen worden, om ze met winst aan de Inlandsche bevolking
aan den man te kunnen brengen. De arak, welke voor dit soort
alcoholhoudende genotmiddelen gebezigd wórdt, is om te be-
ginnen van slechte kwaliteit en doorgaans van 9 tot 12 percent
sterkte, waaruit dus al eenigszins de kwaliteit der producten
valt af te leiden.
Gebruikten de fabrikanten nu nog maar grondstoffen,
welke voor den verbruiker onschadelijk zün, dan ware dit nog
niet zoo erg, doch een feit is 't, dat bij de bereiding beslist
vergiftige bestanddeelen in de dranken gemengd worden, be-
halve dan dat men bij het bereiden van port b.v. doorgaans
afval van krenten en rozijnen bezigt, hetgeen ook al niet be-
vordelijk voor een goede gezondheid mag worden geacht.

Uit de meest vertrouwbare bron weten wij echter, dat

sinds geruimen tnd port en likeuren in den handel worden
gebracht, welke vermengd zijn met een groot percentage aniline
en saccharine, terwijl gebleken is, dat in de meeste van der-
gelijke dranken géén greintje wijn zit, doch een klein beetje
wijnsteenzuur en de een of andere essence, teneinde er een,
smaakje aan te geven.

Voor den Inlander, die gewoon is, sterken drank te ge-

bruiken, beteekent dit echter niets. Hij vraagt er niet naar of
hetgeen hij nuttigt, schadelijk voor hem is, ja dan neen; de
hoofdzaak is, dat het niet te veel mag kosten. Nu, aan deze
voorwaarde voldoen de hier ter stede bij duizenden flesschen in
den handel gebrachte alcoholische genotmiddelen wel. In elke
Chineesche toko, in ieder ijshuisje of waroeng zelfs, kan hn' h.v.
een fleschje port krijgen voor den luttelen prijs van . . . . acht-
 109

wat oléh saudagar-saudagar bangsa Eropah dan bangsa Tjina

disini lebih banjak meroesakkan keséhatan, daripada minoeman
bagi keséhatan anak negeri. Segala minoem-minoeman keras
bagi keséhatan anak negeri. Segala minoeman-minoeman keras
jang sengadja diperboewat akan pengganti minoem-minoeman
jang kasar, oempamanja sopi, brendi d.i.1. jang sebeloemnja
perang dibawa orang dari Eropah.
Jang teroetama sekali dioepajakan orang, ijalah soepaja
tiroean ini dapat didjoewal dengan harga jang semoerah-moe-
rahnja, djadi dapat didjoewal dengan laba kepada anak-anak
negeri. Maka arak jang dipergoenakan orang akan memboewat
minoeman jang sematjam ini, ijalah matjam jang koerang baik,
kedoewa kerasnja ijalah dari 9 sampai 12 %, dari ini sadja
dapatlah diketahoei, bagajmana matjamnja minoeman jang di-
boewat orang itoe.
Djika sekiranja orang-orang itoe memperboewat minoeman
itoe daripada barang-barang jang tjjada meroesakkan kepada
jang meminoem, tijadalah akan mendjadi alangan, tetapi soe-
dah njata benar merékaitoe mempergoenakan bermatjam-
matjam benda jang mengandoeng ratjoen akan memboewat
minoemannja itoe, dan kalau merékaitoe misalnja memboewat
port selaloe dipakainja Msmis jang ta' lakoe, atau ta' dapat
dipakai lagi, inipoen soedah menerangkan lagi boewatan itoe
tijadalah akan mendatangkan kebaikan bagi keséhatan.
Dari kabar-kabar jang boléh dipertjajaï, kita dapat tahoe
poela, bahwa soedah lama orang memboewat port dan minoem-
an haloes, ditjampoer dengan aniline dan sacharine, banjaK-
banjak sekali; apalagi didalam kebanjakan minoeman itoe,
soedah kenjataan poela, ta' ada tertjampoer anggoer sedikit
djoewapoen, hanjalah jang dimasoekkan orang kedalamnja
ijalah „mnnsteenzuur" ditjampoer dengan ramoean sedikit, akan
mewangikannja atau mendatangkan rasa sedikit.
Akan hal ini tijadalah mendjadi apa-apa bagi anak negeri
jang soedah bnasa meminoem minoeman keras itoe, karena
tijadalah ditanjanja dahoeloe jang diminoemnja itoe menda-
tangkan kedjahatan baginja, atau tidak; jang teroetama bagi-
nja ijalah asal harganja ta' mahal sadja. Minoem-minoeman
jang sekarang didjoewal orang beriboe-riboe botol disini nja-
talah memenoehi kehendak jang terseboet itoe. Dalam tijap-
tijap toko Tj ina dan dalam tijap-tijap roemah és, ja dalam
 110

tien cent, terwijl de „betere" soorten verkocht worden a raison

van hoogstens een kwartje. De likeursoorten, bij feestelijke
gelegenheden doorgaans de geliefkoosde drank, kosten ook al
weinig meer, zoodat men kan nagaan dat deze dranken in groote
hoeveelheden door de Inlandsche bevolking geconsumeerd wor-
den. Een Madoerees, die een goeden dag gehad heeft, en het
er eens van nemen wil, tracteert zich dan ook niet zelden op een
lx)rdje rnst met de een of andere obscure portsoort.

Dat hetgeen wij hier schrijven geen overdrijving is, bln'kt

wel hieruit, dat er alleen te Soerabaja minstens twintig Chi-
neezen zijn, die bovenbedoelde, voor de gezondheid zeer nadee-
lige, vergiftige, alcoholische dranken fabriceeren en, als gezegd,
bü duizenden flesschen, voorzien van mooie etiketten, in den
handel brengen.

Toevallig waren wij in de gelegenheid, eenige port- en

likeursoorten te proeven: niet alleen was de smaak verre van
aangenaam, maar men kon de aniline erüit proeven.
Wij aarzelen dan ook niet, het bovenstaande onder de
aandacht van den gemeenteraad te brengen, daar het hier geldt
volksvergiftiging op groote schaal, waaraan zoo spoedig moge-
lijk een eind moet worden gemaakt, wil men niet dat het kwaad
hoe langer hoe dieper invreet. Het is de taak van den, plaatse-
lijken gezondheidsdienst, doeltreffende maatregelen te beramen,
waar er blijkbaar van gouvernementswege geen voorschriften
bestaan, volgens welke aan bovengeschetst gevaarlijk bedrjjf
paal en perk kan worden gesteld in het belang van voornamelijk
de Inlandsche gemeenschap.

Zoo ooit, dan gelooven wy, dat de thans plaats hebbende

"vervalschingen van alcoholische dranken de dringende nood-
zakelijkheid bewijzen van de instelling van een gemeentelijken
keuringsdienst van levens- en genotmiddelen. Een dergelnken
volkskanker mag de overheid niet laten voortwoekeren!"
 111

waroeng-waroengpoen dapatlah orang membeli port sekarang

dengan harga delapanbelas sén sebotol dan matjam jang ba-
goes dengan harga jang semahal-mahalnja setali. Matjam jang
haloes-haloespoen jang bijasa diminoem orang diperdjamoean
tijadalah seberapa djoega harganja, hingga dapatlah dikatakan
minoeman itoe diminoem pada masa ini oléh anak-anak negeri
ta' terkira banjaknja. Seorang Madoera, jang banjak menerima
wang dalam sesoewatoe hari kalau ija hendak bersoeka hati,
atjap kali nasinja ditelan dengan anggoer port jang sematjam
ini.
Oentoek menerangkan, bahwa segala jang kita rentjanakan
diatas, tijada kita lebih-lebihi, kita minta tjobalah perhatikan
betapa banjaknja orang-orang Tjina jang memboewat minoem-
an jang sematjam ini. D i Soerabaja sadja sekoerang-koerang*
nja ada doewa poeloeh orang Tjina, jang memboewat minoeman
jang meroesakkan keséhatan jang mengandoeng ratjoen itoe,
didjoewalnja sampai beriboe-riboe botol, dengan memakai tjap
atau mérék jang amat bagoes-bagoes.
Maka adalah djoega kami dapat mentjoba minoeman jang
sematjam ini, rasanja djaoeh sekali dari énak dan „aniline"
njapoen masih dapat dirasaï.
Oléh karena itoelah ta' lalai kami akan menjijarkan per-
chabaran ini di mata gemeenteraad. Boekankah i n i soewatoe
perkara jang sangat penting bagi keséhatan anak negeri, rae-
ratjoeni anak negeri dengan djalan jang sangat hébat, dan
karena itoe patoet benar dilenjapkan dengan selekas-lekasnja,
soepaja djangan bertambah-tambah djoewa, sampai beroerat
berakar. Maka inilah kewadjiban bagi kantor keséhatan akan
memboewat sesoewatoe peratoeran jang keras, oléh karena ta'
ada roepanja peratoeran dalam oendang-oendang Pemerintah,
jang dapat mengalangi pekerdjaan jang sangat membahajakan
itoe teroetama sekali bagi anak negeri.
Kalau ada terdjadi, baroelah sekarang kenjataan benar ke-
perloean jang amat sangat itoe, akan mengadakan soewatoe
tjabang pekerdjaan gemeente, goenanja akan memeriksa baik
ta' baiknja barang-barang jang makanan atau minoeman, jaïtoe
berhoeboengan dengan melantjoengkan minoeman seperti ter-
seboet diatas. Penjakit jang sematjam itoe, jang berdjangkit
diantara anak negeri, tijadalah boléh dibijarkan sadja oléh
Pemerintah.
 112

VI. O O R Z A K E N V A N H E T G E B R U I K E N H E T MIS-
B R U I K V A N ALCOHOLISCHE D R A N K E N .

a. Gebruik.
Alcoholische dranken zijn verbruiksmiddelen, die buiten-
gewoon gemakkelijk ingang vinden bij den mensch.
Ter beantwoording van de vraag, waarom deze dranken
zoo licht een gunstig onthaal vinden, kan men niet volstaan met
te wnzen op hun aangenamen smaak, daar — afgezien van de
zoete dranken — de eerste teug van een alcoholischen drank de
smaakorganen gewoonlijk niet streelt. Tot den zegetocht, dien
deze dranken over de aarde maken, moeten dus nog andere en
meer belangrijke oorzaken medewerken. Men vindt deze in de
opwekkende en de verdoovende eigenschappen van den alcoho

Wat in het bijzonder het gebruik van Europeesche dran-

ken door Inlanders betreft, kunnen daarbij nog de volgende
redenen genoemd worden:
1. Vele Inlanders vinden h* t kranig staan, om Europeanen
— ook in hun minder goede gewoonten en eigenschappen — na
te doen. Men meent des te hooger te stijgen in de achting van
zn'n vrienden, naar mate men meer alcohol kan verdragen.

2. Zoo is het drinken langzamerhand in verscheidene kringen

gaan behooren tot den goeden toon. Men schenkt en drinkt
alcoholische dranken, om als beschaafd te worden aangemerkt.
Het behoort tot de goede vormen, zijn gasten deze dranken
aan te bieden. Een gevolg hiervan is, dat mén zich benvert om
vele en dure dranken in voorraad te hebben, men wil „royaal
voor den dag komen", ook al zou men huis en gronden voor de
feesten ^„rojalan") moeten verpanden. Meermalen worden de
verdiensten met deze feesten opgemaakt („telasan").

3. Vele werkgevers verschaffen hun ondergeschikten drank

(perceelen, koeliewervers, enz.).
 113

VI. S E B A B - S E B A B N J A ORANG M E M I N O E M A T A U
T E R L A M P A U B A N J A K MEMINOEM MINOEM-
A N K E R A S INI.
a. Sebabnja meminoem.
Minoeman alcohol itoe ijalah soewatoe barang jang amat
moedah mendjadi kesoekaan manoesija.
Akan pertanjaan, apakah sebabnja maka moedah amat mi-
noeman ini masoek kedalam roemah, tijadalah dapat didjawab
dengan perkataan rasanja énak, karena njatalah rasanja itoe
kebijasaannja selainnja dari jang manis-manis ta' sedap sedikit
djoewa, apalagi ketika moela-moela mentjobanja. Djadi ten-
toelah ada lagi soewatoe sebab lain jang menjebabkan minoeman
itoe dapat mena'loekkan isi doenija ini, sebab jang lebih pen-
ting lagi, ja'ni sipatnja jang dapat menggirangkan hati dan
melemboetkan atau mengoerangi perasaan-perasaan lain.
Maka jang mendjadi sebab-sebab lagi, maka anak-anak negeri
soeka meminoem minoeman orang Eropah itoe, ja'ni:

1. Banjak anak-anak negeri jang menjangkakan gagah

sekali meniroe-niroe lakoe bangsa Eropah, walaupoen 'adatnja
atau sipatnja itoe ada jang koerang baik. Disangkakannja
semakin tinggi daradjatnja ,di mata kawan-kawannja, kalau
semakin banjak ija dapat meminoem alcohol itoe.
2. Demikijanlah lama-kelamaani alcohol itoe di beberapa
golongan anak negeri soedah mendjadi soewatoe 'adat keso-
panan. Disadjikan dan diminoem minoeman keras itoe, oedjoed-
nja soepaja dimasoekkan orang dalam bilangan orang jang
soedah ber'adat jang haloes sekali, kalau dj amoe-djamoen ja
disadjikan minoeman. Tentoelah hal jang sematjam ini me-
njebabkan orang-orang itoe beroesaha menjedijakan matjam-
matjam minoeman lain didalam roemah baikpoen jang mahal-
mahal. Orang-orang lain haroeslah mengetahoei kerojalan itoe,
bijarpoen terpaksa pada waktoe perdjamoean rojalan meng-
gadaikan roemah atau tanah. Atjap kali segala pentjaharian
ditelan oléh pésta-pésta itoe sadja.
3. Banjak toewan-toewan toké (werkgever) jang memberi-
kan minoeman kepada anak-anak boewahnja (oempamanja di
onderneming dan toekang-toekang werep (koeliwerver) d.l.I.
seb.
 114

4. Dikwijls treft men personen aan, bij wie de lust tot het
gebruiken van alcoholische dranken niet zoo groot is, maar die
met hun kameraden mee drinken, omdat zij geen „spelbreker"
willen zijn. Hier is dus valsche schaamte in het spel. Ook komt
het voor, dat iemand gevolg geeft aan de uitnoodiging van zijn
chef, om drank te gebruiken, omdat hij meent door een weige-
ring dezen onaangenaam te zullen stemmen en zijn promotie-
kansen te schaden.

5. Velen, die in aanraking komen met personen, die drinken

(o.a. publieke vrouwen), bezwijken voor de verleiding en gaan
langzamerhand behoefte gevoelen aan alcoholische dranken.
6. Ten slotte spelen bij het drankgebruik een groote rol de
raadgevingen van webneenende vrienden, de adviezen van ge-
neeskundigen en niet minder die van reclame-makende hande-
laars. Men ziet in den drank een middel tot het verdrijven van
moeheid en koude, tot het opwekken van eetlust en het vermeer-
deren van de lichaamskracht. In vele gevallen wordt alcohol
aangeprezen als medicijn in geval van rheumatische aandoe-
ningen, verkoudheid, koorts, malaria, ingewandsstoornissen,
ziekten van de urinewegen, stoornissen in de menstruatie, enz.
Voor kraamvrouwen wordt alcohol aanbevolen als een zuiverend
en versterkend middel en als een middel om bevallingen gemak-
keKjk te maken. De levenskracht zou door dezen drank worden
vermeerderd, hij wordt aangeprezen als een onfeilbaar middel
tot het verzekeren van een rustigen slaap. A l deze veronder-
stelde goede eigenschappen van den alcohol worden ter kennis
van de menigte gebracht door advertenties in dagbladen en aan-
plakbiljetten op muren, e.d. Soms wordt bij deze reclame gratis
drank aangeboden. Voorstellingen in de bioscoop worden niet
melden aan deze reclame dienstbaar gemaakt. Het feit, dat medici
en apothekers aan de reclame meedoen, versterkt het publiek
in de meening, dat de alcohol inderdaad een voortreffelijk ge-
neesmiddel is.
 115

4. Banjak poela dilihat orang-orang, jang tijada seberapa

ija soeka minoem alcohol, akan tetapi oléh karena ta' maoe
ija membantahi kawan-kawannja, maka diminoemnjalah djoega
minoeman itoe. Djadi oléh karena „maloe hati" sadja ija mi-
noem itoe. Ada poela orang jang meminoemnja itoe karena
kehendak chefnja, karena ija takoet kalau-kalau marah kepa-
idanja djika ija ta' maoe minoem, maka diminoemnjalah djoega.
Kalau marah toewan itoe, tentoelah ija soesah dapat naik pang-
kat dan tambahan gadji.
5. Orang-orang jang bergaoelan dengan orang peminoem
(oempamanja perempoewan djahat), lama-lama toeroet djoega
minoem dan a-chimja minoem itoe djadi keperloean baginja.
6. Penghabisannja jang menjoeroeh orang minoem ijalah
nasihat kawan-kawan jang sebenarnja ada baik maksoednja,
nasihat doktor dan istiméwa reclame (poedjian) saudagar-
saudagar. Maka disangkakan orang minoeman itoe soewatoe
obat benar akan menghilangkan lelah atau dingin, menerbitkan
nafsoe makan dan menambah tenaga badan; dalam bermatjam-
matjam hal alcohol itoe dipoedjikan orang sebagai obat akan
menghilangkan reumatiek, selésma, demam, malaria, sakit da-
lam isi peroet, sakit djalan air kentjing, sakit kain kotor,
tjemar d.1.1. Katanja lagi bagi perempoewan jang hendak ber-
anak atau jang baroe beranak alcohol itoe baik oentoek pe-
ngoewatkan dan pembersihkan darah dan baik djoega oentoek
memoedahkan melahirkan anak. 'Oemoer boléh disamboeng
oléh minoeman itoe, dan kalau diminoem, ta' dapat tijada orang
itoe dapat tidoer dengan senjenjak-njenjaknja. Sekalijan sipat
alcohol jang disangkakan baik belaka, diberi tahoekan kepada
orang banjak dengan djalan advertentie dalam soerat chabar,
atau dengan kertas témpélan di témbok-témbok d.1.1. Terka-
dang-kadang beserta dengan itoe diberi tahoekan lagi, orang
boléh minoem dengan pertjoema, oentoek pertjobaan. Poen
bioscope atjap poela toeroet mengembangkan, betapa chasijat
alcohol ini. Oléh karena toewan-toewan roemah obat dan dok-
tor-doktorpoen ada djoega jang toeroet memboewat reclame
itoe, orang banjakpoen pertjajalah, bahwa alcohol itoe sebe-
narnja ada mempoenjaï chasüat jang baik-baik.
 116

b. Misbruik.

De afstand van gebruik tot misbruik is gewoonlijk niet

groot. De ervaring leert, dat de mensch de neiging heeft om
van wat hem aangenaam aandoet, te veel te willen geniéten-
Alles wat de zinnen streelt, wordt niet alleen gaarne gebruikt,,
maar veelal ook misbruikt. Dit maakt het verklaarbaar, dat er
zoo velen worden gevonden, die bn het drinken geen maat weten
te houden.

Het dageljjksch misbruik van alcoholische .dranken wordt

echter door het bovenstaande niet geheel verklaard. Immers —
wie heden te veel van het een of ander gebak of iets dergelijks
gebruikt, zoodat hij er onpasselijk van wordt, zal morgen allicht
er voor waken, niet in hetzelfde euvel te vervallen. Wie daaren-
tegen vandaag misbruik maakt van alcoholische dranken, zal
hoogstwaarschijnlijk morgen niet alleen het glas, dat men hem
voorzet, niet afwijzen, maar vrij zeker uit eigen beweging den
alcohol zoeken. Dit vindt zijn verklaring in de geweldige aan-
trekkingskracht, die alcoholische dranken op tal van menschen
uitoefenen en bovendien in de omstandigheid, dat de zoo dik-
wijls op misbruik volgende onaangename nawerking van alco-
holische dranken het best wordt verdoofd door de stof, die haar
veroorzaakte, wat van andere spijzen en dranken niet kan
worden gezegd.

Vele van de factoren, die het gebruik van alcoholische

dranken bevorderen, werken ook het misbruik in de hand. Een
nauwkeurige herlezing van de boven onder a genoemde 6 punten
zal hier een uitvoerige uiteenzetting overbodig maken.

Hoe komt het, dat zooveel alcoholisten — zelfs wanneer

zij begrijpen en gevoelen, dat zij, wanneer zij op den ingeslagen
weg voortgaan, zich zelf en hun gezin in het verderf zullen
storten — niet in staat zijn paal en perk te stellen aan hun
droevigen hartstocht voor alcohol?
Na een uitgebreid en nauwkeurig onderzoek is men ge-
komen tot het volgende antwoord op de bovenstaande vraag:
 117

b. Meminoemnja, tetapi berlebih-lebihan.

Antara meminoem dengan meminoem berlebih-lebihan

iebnasaannja tijadalah seberapa djaraknja. Soedah lazim di
doenija ini, bahwa 'adat manoesija itoe ijalah soeka mengambü
banjak-banjak barang apa jang disoekaïnja. Segala apa jang
énak padanja, boekannja disoekaïnja sadja, poen diambilnja
berlebih-lebih daripada jang lajak bagi dirinja. Itoelah sebab-
nja maka banjak orang ta' tahoe hingganja, kalau na soedah
moelaï minoem alcohol itoe.
Dengan keterangan jang diatas beloemlah dinjatakan apa
sebabnja, maka orang tijap-tijap hari soeka meminoem alcohol
banjak-banjak Boekankah kebijasaannja, kalau seseorang hari
i n i soedah terlampau banjak ija memakan koewé atau lain-lain
makanan, hingga na moentah, bésoknja ija soedah ingat, ta-
koetlah na akan moentah-moentah lagi seperti kemarin. Akan
tetapi barang sijapa jang sekarang soedah merasaï tjelakanja
alcohol itoe, kebijasaannja bésoknja, boekannja dengan segala
soeka hati sadja disamboetnja gelas jang disadjikan kepadanja
itoe, poen pastilah ija mentjari sendiri tempatnja alcohol itoe.
Maka pengaroeh inilah jang tersemboenji dalam kekoewatan
alcohol itoe, jang dapat menarik beriboe-riboe manoesija keda-
lam ikatannja jang koewat itoe. Lain dari itoe maka jang
mendjadi obat akan menghilangkan keadaan jang boeroek-boe-
roek itoe, terdjadi sesoedahnja meminoem alcohol banjak-
banjak itoe, hanjalah meminoem minoeman jang mendjadikan
perasaan itoe djoega, maka hal jang sematjam ini tijadalah
kita dapati pada lain-lain makanan dan minoeman.
Lain daripada itoe segala jang menjebabkan orang meminoem
alcohol itoepoen, menambah-nambah lagi nafsoe orang akan
melebih-lebihi meminoemnja. Kalau dibatja dengan hati-hati
keenam pasal jang terseboet diatas, tentang hoeroef a, ta'
oesahlah ditj ari lagi keterangan jang lebih pand jang,.
Apakah sebabnja maka banjak sekali si peminoem itoe ta'
dapat meréka menahan hawa nafsoenja meminoem alcohol itoe,
bijarpoen merékaitoe mengerti dan merasa, kalau meréka te-
xoes djoega di djalan jang soedah didjalaninja itoe, ta' dapat
-tijada meréka terdjeroemoes dalam djoerang kehinaan.
Sesoedahnja diperiksa pandjang lébar lagi hémat, maka da-
patlah djawabnja, seperti terseboet dibawah ini:
 118

De meeste dronkaards behoor en tot de menschen, die eert

zwak of minderwaardig zenuwstelsel mee ter wereld brachten
of wier zenuwstelsel verzwakt is als gevolg van dezen of genen
schadelijken invloed, waaraan zij in hun jeugd of op tateren
leeftijd bloot stonden. (Een slag of val op het hoofd, zware
ziekten, zorgen, verdriet en vooral: het gedurende eenigen tijd
onmatig gebruik van alcoholische dranken, dat tot een voort-
gezet gebruik leidt). Dit geldt zoowel voor hen, die zich gere-
geld bedrinken, als voor degenen, die met bepaalde tusschen-
poozen zich overgeven aan alcoholmisbruik.

Uit het bovenstaande valt het volgende af te leiden:

c. De dronkaard verdient geen verachting, maar medelijden,
zoodat men alleen reeds uit menschlievendheid verplicht is,
pogingen in het werk te stellen om hem van den dreigenden
ondergang te redden.
b. Het doelmatigste middel om dronkaards van hun hartstocht
te genezen, bestaat in de meeste gevallen in een behande-
ling, welke ten doel heeft, hen lichamelijk en geestelijk ge-
zonder en krachtiger te maken. (In Europa heeft men op
verscheidene plaatsen voor dit doel zoogenaamde asylen
opgericht).
c. Een ieder bedenke, dat het van het grootste belang is i n
het gebruik van alcoholische dranken uiterst matig te zijn.
Wie uit een geslacht stamt, waarin zenuwziekten veelvuldig
voorkomen, zoodat men rekening moet houden met de niet
geringe waarschijnlijkheid, dat ook zijn zenuwstelsel min-
derwaardig is, doet zeker het best zich geheel van het
gebruik van de genoemde dranken te onthouden.
Ook echter zij, die het geluk hebben uit een volkomen ge-
zonde familie voort te komen, zullen — in verband met het
boven aangevoerde — goed doen zich in het gebruik van alcoho-
lische dranken te beperken, of — wat verreweg het beste is —
zich geheel van het drinken te onthouden. Men bedenke, dat
niemand van te voren de schadelijke invloeden kan berekenen,
waaraan zijn hersenen in de toekomst zullen blootstaan, maar
bovenal geve men er zich rekenschap van, dat de alcohol zelf,
gedurende eenigen tijd in ruime mate gebruikt, tot de factoren
 119

Kebanjakan pemaboek itoe masoek bïlangan orang jang

lahir ke doenija ini dengan anggota oerat saraf jang lemah, atau
jang koerang baik, atau ija masoek bilangan orang, jang
anggota oerat sarafnja soedah lemboet oléh karena sesoewatoe
sebab jang ta' baik, telah menimpa padanja selagi ija moeda
atau kemoedijan daripada itoe. (oemp: Kena pcekoel di kepala
atau djatoeh di kepala, atau penjakit keras atau kesoekaran,
kesoesahan dan teroetama sekali kalau meminoem alcohol itoe
berlebih-lebihan ada seberapa waktoe lamanja, dan kemoedjjan
didjadikan kebijasaan). Dalam hal ini samalah djoega halnja,
baik bagi orang jang tetap sadja maboek, baik bagi orang
berwaktoe-waktoe sadja menoewangkan ratjoen itoe kedalam
moeloetnja.
Dari sekalijan jang terseboet diatas dapatlah dikatakan:
a. Orang jang maboek itoe ta' baik kita hinakan, melainkan
patoetlah kita kasihani, djadi kalau ada kita mempoenjaï ke-
tjintaan oentoek sesama manoesna, wadjiblah kita beroesaha,
soepaja orang jang sematjam itoe djangan tersesat kedalam
lembah ketjelakaan.
ö. Djalan jang baik sekali akan mengobati orang pemaboek
itoe dari ketagihannja itoe, ijalah beroesaha akan menambah
keséhatan dan kekoewatan hati dan badannja. (Di Eropah ada-
lah pada beberapa negeri diadakan orang tempat jang bergoena
akan menjampaikan maksoed itoe, namanja asyl).
c. Seseorang haroeslah mengerti, kalau meminoem alcohol
itoe, baiklah dengan oekoeran benar, djanganlah banjak. Barang
süapa jang berasal daripada soewatoe kaoem, jang atjap kali
mendapat penjakit oerat saraf, baik benar dihindarkannja
sama sekali minoeman keras itoe, karena boléh djadi djoega
anggota oerat sarafnja itoe koerang koewat akan menahan
apa-apanja.
Soenggoehpoen demikijan berhoeboengan dengan jang terse-
boet diatas, kita nasihatkan djoega bagi meréka jang ada
beroentoeng berasalkan orang jang séhat-séhat sadja, baiklah
dihinggakannja meminoem alcohol itoe, sebaiknja diharamkan-
nja sama sekali. Haroeslah diingat lagi, bahwa tijada seseorang
djoega diatas doenija ini jang dapat menentoekan betapa nanti
pemakanannja alcohol itoe pada otaknja. Istiméwa poela ha-
roeslah (diingat, bahwa alcohol itoe, kalau soedah seberapa lama
diminoem banjak-banjak dapat djoega mendjadi sesoewatoe se-
 120

behoort, die een oorspronkelijk gezond zenuwstelsel minder-

waardig maken, zoodat men in vele gevallen alleen reeds door
het gebruik van alcoholische dranken de kracht verliest om het
misbruik tegen te gaan.

VII. BESTRIJDING V A N H E T G E B R U I K E N H E T
MISBRUIK V A N ALCOHOL.

a. De overheid in den strijd tegen het alcoholisme.

1. Algemeen overzicht.

Reeds in oude tijden waren er landen, waar de overheid

voorschriften gaf, om het gebruik van alcoholische dranken te
regelen. Men had daarbij zoo goed als uitsluitend het oog ge-
richt op de gevaren, voor de openbare orde en zedelijkheid,
welke uit dronkenschap en dronkemansdaden voortvloeien.
Eerst in den laatsten tijd is men ook aandacht gaan wijden aan
de ellende, welke het misbruik van alcohol meebrengt voor de
persoon en het gezin van den drinker.

De door de Regeering te nemen maatregelen worden ver-

deeld in zulke, welke het misbruik moeten tegengaan en in die,
welke het misbruik moeten voorkomen. Daar hier — evenals
op het gebied van ziekten — het voorkomen verre de voorkeur
verdient boven het genezen, zal aan de laatstgenoemde meer
waarde moeten worden gehecht dan aan de eerste. Van de beide
soorten van maatregelen zal hieronder een kort overzicht wor-
den gegeven.
Maatregelen tot het tegengaan van het
misbruik van alcohol.
1. Bepalingen, welke den beschonkene met den strafrechter
in aanraking doen komen, hetzij dat het verkeeren in kenne-
lijken staat van dronkenschap op den openbaren weg reeds
strafbaar wordt gesteld, hetzij dat in dronkenschap een misdrijf
wordt gepleegd of de openbare orde wordt verstoord.
 121

bab akan mengoerangi kekoewatan anggota oerat saraf, jang

moela-moelanja ada sempoerna séhat; hingga atjap kali kedja-
dian oléh karena meminoem alcohol sedikit itoe, maka habislah
kekoewatan akan melawan ketagihan itoe.

VII. D J A L A N M E N T J E G A H ORANG-ORANG J A N G
M E M I N O E M A L C O H O L ITOE D A N ORANG-
ORANG J A N G T E R L A M P A U B A N J A K
MEMINOEMNJA.
a. Betapa oesaha Pembesar-pembesar dalam hal
melawan alcohol ini.
1. Pemandangan 'oemoem.

Dari zaman-zaman dahoeloe kala soedah ada negeri-negeri

jang mengeloewarkan oendang-oendang tentang mengatoerkan
minoeman jang mengandoeng alcohol ini. Sebabnja diboewat
atoeran-atoeran jang sematjam itoe, semata-mata n'alah karena
melihat bahaja, baik bagi keamanan negeri, baik bagi peri
kesopanan, terdjadi oléh karena maboek dan dikerdjakan pada
waktoe maboek itoe. Baroe di achir-achirnja inilah orang moelaï
memperhatikan nasib orang jang meminoem itoe serta ka-
oemnja, tersebab oléh karena terlampau banjak meminoem
alcohol itoe.
Maka peratoeran-peratoeran jang akan didjalankan oléh
Pemerintah adalah doewa matjam, jang pertama n'alah oentoek
melawan ketagihan itoe, dan kedoewa akan mendjaga, soepaja
djangan orang sampai ketagihan. Dalam hal itoepoen samalah
djoega halnja dengan penjakit, jaïtoe lebih baik menghambat
daripada mengobat, maka itoelah sebabnja maka lebih baik
diperhatikan benar perkara melintangi bahaja itoe. Dari ke-
doewa matjam atoeran itoe akan direntjanakan serba sedikit.
Atoeran-atoeran akan melawan ketagihan orang meminoem
alcohol itoe banjak-banjak.
1. Oendang-oendang, jang dapat membawa si pemaboek itoe
kehadapan hakim, baik karena soedah ditetapkan, bahwa ber-
salah na, jang sekiranja ada kelihatan maboek di djalan raja;
baikpoen karena berboewat soewatoe kesalahan atau meroesak-
kan keamanan negeri pada waktoe maboek itoe;
 122

2. Bepalingen, die het nadeel trachten tegen te gaan, dat de

drinker zichzelf en zijn huisgenooten berokkent. Hieronder zn'n
te noemen:
a. Bedreiging van straf aan hem, die bedwelmenden drank
verkoopt of toedient aan iemand, die in kennelnken
staat van dronkenschap verkeert.
b. Het verbod, dat in sommige landen bestaat om alcoho-
lische dranken te verkoopen aan bekende dronkaards.

c. Het niet-invorderbaar verklaren van drankschulden.

d. Het onder curateele stellen van den dronkaard.

e. Straf, bedreigd tegen hem, die een kind onder zijn ge-
leide heeft, terwijl hij zich in het openbaar in kenne-
lijken staat van dronkenschap bevindt.
f. Ontzetting van een dronkaard uit de ouderlijke macht.

3. Bepalingen, waardoor de dronkaard kan worden gedwon-

gen om in een daartoe bestemde inrichting (asyl) te worden
opgenomen, ten einde daar van zijn drankzucht te worden ge-
nezen.

Maatregelen tot het voorkomen van het

misbruik van alcohol.

1. Wetten, welke gericht zijn op de verbetering van de

sociale misstanden. Hoewel deze wetten niet worden ingevoerd
met het uitsluitend of opzettelijk doel, om het alcoholmisbruik
tegen te gaan, zn'n zfl toch van zeer veel waarde als. indirecte
middelen tot bestrijding «ran het alcoholisme. Hieronder kunnen
worden genoeiödt

a. Z.g. Armenwetten, welke de ondersteuning van armen

en de opzending van bedelaars en landloopers naar
bedelaarsgestichten regelen.
0. Een wet ter bevordering van het sparen, d.w.z. een wet,
waarbij de oprichting van een Rijkspostspaarbank wordt
bevolen. (In Nederland bedroeg in 1880 — het jaar van
de oprichting der Rijkspostspaarbank — het bij parti-
culiere spaarbanken ingelegde kapitaal ruim 36 millioen
 123

2. Oendang-oendang! jang dapat menghapoeskan keroegian

jang dapat diperoléh oléh si peminoem sendiri beserta dengan
kaoem seisi roemahnja. Dalam hal itoe dapat diseboetkan:
a. Diantjam dengan hoekoeman, barang sijapa jang mendjoe-
wal atau memberikan minoeman keras kepada orang jang
soedah kelihatan maboek.
0. Diadakan seperti jang ada di beberapa negeri, larangan
mendjoewal minoeman keras kepada orang jang soedah
terkenal soeka maboek.
c. Ta' dapatj ditagih pij oetang-pijoetang oentoek minoeman
keras.
d. Diberi berwali orang jang pemaboek itoe.
e. Diantjam dengan hoekoeman, barang sijapa jang berdjalan
di djalan raja bersama-sama dengan kanak-kanak, dalam
waktoe ija tengah maboek.
/. Dikeloewarkan si pemaboek itoe dari kekoewasaan iboe-
bapanja.
3. Peratoeran jang boléh memaksa si pemaboek itoe dapat
dimasoekkan kedalam roemah, tempat mengobati (asyl), soe-
paja nafsoe minoemnja itoe hilang.

Atoeran-atoeran akan menghindarkan -nafsoe ketagihan

minoem alcohol itoe.

1. Oendang-oendang jang oedjoednja oentoek memperbaiki

segala keadaan jang boeroek-boeroek dalam negeri.
Soenggoehpoen oendang-oendang itoe tidak sengadja diada-
kan oentoek melawan ketagihan orang meminoem alcohol itoe,
tetapi amat berbahaja dijanja dan achirnja ada djoega men-
datangkan hasil jang berpadanan dengan oedjoed hendak me-
lawan alcohol ini. Oendang-oendang itoe, ja'ni:
a. Jang dinamakan orang „Armenwetten", ja'ni oendang-
oendang bagi orang miskin, jang oedjoednja hendak
membantoe orang miskin itoe dan memasoekkan orang
minta-minta dan orang risau ke roemah-roemah, jang di-
sahadjakan oentoek merékaitoe;
b. Sesoewatoe oendang oentoek menerbitkan hati orang maoe
menjimpan oewang, ja'ni oentoek mendirikan soewatoe post-
spaarbank negeri. (Di negeri Belanda dalam tahoen 1880
 124

gulden. In 1900 was dit aangegroeid tot 80 millioen.

Deze toeneming werd echter verre overtroffen door de
Rijkspostspaarbank, waar het tegoed in 1903 bijna 107
millioen bedroeg).

2. Het voorlichten van het publiek omtrent de nadeelen van

alcoholgebruik. Middelen hiertoe zijn:
a. Het financieel steunen van genootschappen en vereeni-
gingen, welke er hun werk van maken, om die voorlich-
ting te verschaffen.
0. Het uitgeven van statistieken e.d., waaruit de rol blijkt,
die het alcoholmisbruik speelt als oorzaak van onge-
lukken, zelfmoord, krankzinnigheid, misdaad, ziekte,
verwaarloozing van kinderen, armoede, enz.

c. Een voorschrift tot het geven van onderwijs over het

alcoholvraagstuk.
3. Het gebruik van alcoholische dranken kan worden tegen-
gegaan door het gebruik van andere dranken in de hand te
werken. Het laatste kan o.a. geschieden door geen belasting te
heffen van alcoholvrije dranken.

4. De Staat kan voorschriften uitvaardigen betreffende het

gebruik van alcoholische dranken door regeeringsambtenaren
(geen alcoholisten voor een betrekking in aanmerking doen
komen, ontslaan van personen, die zich aan drankmisbruik
schuldig maken, enz.).
5. Er kunnen voorschriften worden uitgevaardigd, waardoor
het gebruik van alcoholische dranken gedurende den arbeid (op
fabrieken, perceelen, e.d.) wordt tegengegaan. Evenzoo kan het
schenken van drank bij openbare verkóopingen worden ver-
boden.
6. Het drankgebruik in het leger en op de vloot kan worden
tegengegaan of verboden. Een voornaam middel hierbij is het
tegen geringen prjjs verkrijgbaar stellen van alcoholvrije
dranken.

7. De belastingeh op alcoholische dranken kunnen worden

 125

jaïtoe ditahoen ketika hendak mendirikan postspaarbank

negeri itoe, ada disimpan orang dalam bank partikoelir
lebih dari 36 joeta roepijah. Dalam tahoen 1900 simpanan
itoe soedah mendjadi 80 joeta. Akan tetapi kenaikan angka
itoe dialahkan djoega oléh postspaarbank negeri; dalam
taboen 1903 sadja soedah ada simpanan orang dalam bank
itoe 107 joeta roepijah banjaknja).
2. Mentjeriterakan kedjahatan alcohol ini kepada orang
banjak. Djalan jang boléh ditoeroet ja'ni:
c. Membantoe dengan wang segala perkoempoelan dan per-
himpoenan jang oedjoednja ijalah hendak mengembangkan
pekerdjaan ini di seloeroeh negeri.
b. Memboewat dan menjnarkan daftar-daftar (statistiek) jang
selaloe menentoekan betapa kedjahatan alcohol itoe dalam
hal menjebabkan ketjelakaan memboenoeh diri, gila, ber-
boewat soewatoe ' kedjahatan (misdaad), penjakit melé-
ngahkan anak-anak, kemiskinan d.1.1. seb.
c. Sesoewatoe penoendjoek bagi mengadjar tentang masalah
alcohol ini.
3. Akan menahan orang soepaja koerang meminoem alcohol
itoe, boléh dipakaikan 'akal ini, dioesahakan soepaja lebih
banjak orang meminoem minoeman lain. Oedjoed ini boléh
sampai, kalau oempamanja dibébaskan dari bija segala minoem-
minoeman jang tijada mengandoeng alcohol.
4. Negeri dapat memboewat peratoeran-peratoeran bagi
pegawai^pegawainja, kalau sekiranja meréka meminoem alco-
hol. (Tijada diterima bakal sesoewatoe pekerdjaan orang jang
soeka minoem, atau diperhatikan pegawai atau amtenar jang
banjak minoem d.1.1. seb.).
5. Boléh diboewat peratoeran-peratoeran jang mentjegah
orang meminoem alcohol tengah bekerdja (oempamanja di
paberik, di keboen-keboen d.1.1.). Demikijan djoega dapat di-
tjegah membagi-bagi minoeman ketika lélang.

6. Ditjegah atau dilarang meminoem alcohol segala orang

jang ada didalam tentara laoet dan darat. 'Akal jang sebaik-
baiknja akan menjampaikan oedjoed itoe, ijalah diadakan mi-
noem-minoeman jang ta' mengandoeng alcohol dengan harga
jang semoerah-moerahnja.
7. Bija minoem-minoeman keras itoe dinaikkan, djadi ten-
 126

verhoogd, waardoor deze dranken duurder zullen worden. Hier-

bij mag niet uit het oog worden verloren, dat een prnsverhoo-
ging al spoedig bedrog, smokkelhandel en het vervaardigen van
minderwaardige producten (vervalschingen) in de hand werkt.

8. Het in het leven roepen van een staatsmonopolie (regie),

waardoor, öf de verkoop öf het vervaardigen van alcoholische
dranken uitsluitend in handen van den Staat komt.
9. Toezicht van den Staat op de opening en de exploitatie
van drankgelegenheden.
Het aantal dezer gelegenheden wordt beperkt door:

a. voor het recht van verkoop van alcoholische dranken

een vergunning van de overheid (rijk, gewest, gemeen-
te) te eischen;
ö. te bepalen, dat het aantal „vergunningen" in elke ge-
meente een vastgesteld getal niet mag te boven gaan
(bijv. 1 op 500 of 1 op 250 inwoners);

c. aan den gemeenteraad de bevoegdheid te verleenen om

wijken aan te wijzen, waar verkoop van de bedoelde
dranken niet of alleen onder zekere voorwaarden mag
worden toegestaan;
d. voor te schrijven, dat voor het recht van „vergunning"
jaarlijks een zeker bedrag in geld aan de gemeente
moet worden uitgekeerd;
e. voor te schrijven, dat de verkoop in logementen alleen
aan logées en in sociëteiten alleen aan leden mag plaats
hebben.
Het kroegbezoek wordt tegengewerkt door:

a. te verbieden, dat in de localiteit een andere winkel-

nering wordt uitgeoefend en dat de localiteit voor den
openbaren dienst wordt gebruikt;
b. de vergunning te weigeren voor den verkoop in een ten
dienste van het publiek bestemde localiteit (byv. sta-
tionswachtkamers) en in een openbaar middel van ver-
voer (treinen, booten);
 127

toelah ija mendjadi mahal. Akan tetapi dalam hal ini djanganlah
diloepakan, bahwa kenaikan harga itoe moedah sekali menje-
babkan djalan béngkok, atau berdagang gelap dan memperboe-
wat minoem-minoeman jang koerang baik (tiroean jang lan-
tjoeng).
8. Mengadakan staatsmonopolie (regie) (perdagangan ne-
geri sendiri), djadi negeri sadjalah jang boléh memboewat
dan mendjoewal alcohol itoe.
9. Pendjagaan Negeri atas mendirikan dan mendjalankan
tempat orang mendjoewal minoem-minoeman keras itoe.
Maka boléhlah berkoerang-koerang djoega banjaknja tempat
orang mendjoewal itoe, kalau:
a. Hendak mendjoewal minoeman keras itoe, haroeslah men-
dapat izin dahoeloe dari pembesar (negeri, daérah, keresi-
dénan atau gemeente).
b. Ditetapkan berapa sebanjak-banjaknja orang jang boléh
diberi izin mendjoewalnja dalam satoe-satoe gemeente
(oempamanja 1 dalam 500, atau 1 dalam 250 orang pen-
doedoek) .
c. Diberi koewasa kepada gemeente akan menetapkan me-
noendjoekkan mana-mana wijk atau kampoeng jang tidak
boléh mendjoewal minoeman atau mana-mana jang boléh
mendjoewalnja, tetapi dengan perdjandjian.
d. Ditetapkan tijap-tüap tahoen haroeslah membajar wang
kepada gemeente bagi hak (vergunning) boléh mendjoewal
minoeman itoe.
e. Ditetapkan, di losmén-losmén hanja boléh didjoewal mi-
noeman bagi tamoenja sadja dan di kamar-kamar bola
kepada lid-lidnja anggota-anggotanja) sadja.
Maka boléhlah bertambah koerang didatangi orang ke kedai
minoeman itoe, kalau:
a. Dilarang berkedaikan lain-lain barang, di kedai tempat men-
djoewal minoeman itoe; tempat itoepoen boléh djoega di-
pakai bakal pekerdjaan 'oemoem.
b. Dilarang mendj oewal minoeman di tempat-tempat j ang saha-
dja dioentoekkan bagi orang banjak (oemp: wachtkamer
= kamar tempat menoenggoe di station) dan demikijan
poela di sesoewatoe tempat jang dipakai oléh orang bersama,
oempamanja di kapal dan di keréta api.
 128

c. te verbieden, dat een in een openbaar ambt werkzaam

persoon drank verkoopt;
d. te verhinderen, dat de kroeg wordt gebruikt als plaats
van samenkomst van bepaalde groepen van personen;
e. het verbieden van dobbelspelen en vertooningen in de
drankhuizen.
Misbruiken tracht men te weren door:

a. geen vergunning tot verkoop van drank te verleenen

aan personen, die een nader omschreven vonnis te hun-
nen laste hebben;
b. deze vergunning in trekken, wanneer zich feiten voor-
doen, die er op wijzen, dat de voortduring der vergun-
ning gevaar zal opleveren voor de openbare rust of
veiligheid;
c. te verbieden, dat aan het koopen van drank een kans
op winst wordt verbonden (doordat de drinker bijv. bij
het gebruik van een bepaalde hoeveelheid recht heeft
op een glas drank zonder betaling);
d. te verbieden, dat personen beneden 16 jaar anders dan
in gezelschap van een meerderjarige in de localiteiten
worden toegelaten en aan dronken personen de toegang
te verbieden;
e. het dienst doen door vrouwen of door personen beneden
16 jaar te verbieden;
ƒ. het toezicht op te dragen aan inspecteurs e.d.
10. De Staat kan het bereiden, het invoeren en het gebruik
van alcohoüsche dranken geheel verbieden.
Nu het bestaan en het gevaar van het alcoholisme algemeen
wordt erkend, zou het voor de hand liggen, dat men in alle
beschaafde landen het misbruik van alcoholische dranken van
overheidswege door wetten en verordeningen als de boven aan-
gegevene tracht te bestrijden. Het is echter bekend, dat men
in verscheidene landen nog niet heeft kunnen besluiten tot het
voorstellen of invoeren van dergelijke wetten. De redenen van
dit dralen zijn in het kort hoofdzakelijk de volgende:

CÉ. Het beperken van het drankmisbruik benadeelt den staat,

 129

c. Dilarang mendjoewalnja kepada orang-orang jang meme-

gang pekerdjaan 'oemoem.
d. Dilarang kedai-kedai itoe dipergoenakan bagi tempat orang-
orang berkoempoel.
e. Dilarang berdjoedi atau mempertontonkan apa-apa di kedai-
kedai tempat orang mendjoewal minoeman itoe.
Maka akan mendjoewal soepaja djangan banjak orang
meminoemnja ijalah dengan djalan:
a. Tijada diberi izin mendjoewal minoeman kepada orang-
orang, jang soedah tahoe mendjalani hoekoeman.

b. Ditjaboet soerat izin, kalau ada terdjadi sesoewatoe hal,

jang boléh mendatangkan bahaja bagi keamanan 'oemoem,
kalau sekiranja diteroeskan djoega pendjoewalan itoe.

c. Dilarang orang-orang memberi persén, kalau mendjoewal

minoeman itoe (oempamanja kalau soedah membeli seknan
gelas banjaknja), maka na boléh mendapat dengan pertjoe-
ma satoe gelas lagi.
d. Dilarang masoek kedai minoem-minoeman segala orang jang
dibawah daripada 16 tahoen 'oemoernja, kalau dijanja tidak
bersama-sama dengan orang jang telah sampai 'oemoer.

e. Melarang bekerdja segala perempoewan-perempoewan atau

anak-anak jang dibawah dari 16 tahoen 'oemoernja.
ƒ. Pendjagaan diserahkan kedalam tangan inspecteur d.1.1.
10. Negeri dapat melarang sama sekali memboewat, mem-
bawa masoek dan meminoem minoeman keras itoe.
Oléh karena dimana-manapoen soedah diakoe orang, bahwa
alcohol itoe soewatoe ratjoen besar bagi negeri, tentoelah pada
tnap-tüap negeri jang soedah tjoekoep ber'adat (beschaafd)
orang-orang beroesaha, akan memerangi nafsoe ketagihan mi-
noem alcohol itoe, jaïtoe dengan djalan oendang-oendang serta
peratoeran dari pembesar-pembesar, seperti terseboet diatas
tadi. Akan tetapi soedah diketahoei orang poela, bahwa banjak
lagi negeri-negeri jang beloem berani meminta' adakan atau
mendjalankan peratoeran jang sematjam itoe. Sebabnja orang
beloem maoe mengadakan teroetama sekali ijalah:
a. Mengoerangi pendjoewalan alcohol itoe meroegikan ke-
9
 130

doordat de opbrengst van de belastingen op alcohol en alcoho-

lische dranken vermindert of geheel verloren gaat.

Uit de vorige hoofdstukken is voldoende gebleken, dat

tegenover dit geldelijk verlies staat een niet geringe winst
aan volkskracht, gezondheid en verbeterde levensomstan-
digheden, welke zeker ruimschoots opwegen tegen het ge-
noemde financieel nadeel, terwn'1 bovendien een beperking-
van het drankmisbruik een vermindering voor de uitgaven
ten behoeve van gevangenissen, ziekenhuizen enz. ten
gevolge zal hebben.
0. De drinkgewoonten zijn in verscheidene landen zóó diep
ingeworteld, dat door tusschenkomst der Regeering nooit ver-
betering is te verkrijgen.
Deze bewering wordt door de feiten gelogenstraft. Zoo
bezaten vóór het uitbreken van den Europeeschen oorlog
van de drie rijken in het noorden van Europa, die in
velerlei opzichten met elkaar overeen komen — Zweden,
Noorwegen en Denemarken — de beide eerste strenge
wetsbepalingen op dit gebied, terwijl in Denemarken deze
bepalingen nagenoeg ontbreken. E n nu vond men in de
landen, waar het alcoholisme van overheidswege wordt
tegengegaan, slechts een gering alcoholverbruik, terwijl
Denemarken behoorde tot die landen, waar de grootste
hoeveelheid alcohol wordt gebruikt.

c. Het verbeteren der zeden behoort — volgens sommigen —

niet tot de roeping van den Staat.

Hiertegen valt op te merken, dat drankwetten niet enkel

het verbeteren der zeden op het oog hebben, maar alle ge-
varen, die den Staat van de zijde van het alcoholmisbruik'
bedreigen, trachten te bezweren.

d. Een drankwet beperkt op ongeoorloofde wijze de vrijheid

der burgers.
Iedereen zal zeker toegeven, dat de Regeering niet licht-
vaardig tot de beperking van deze vrijheid mag overgaan.
Het is echter evenmin aan redelijken twijfel onderhevig.
 131

pada negeri, karena hasil büa oentoek alcohol atau minoem-mi-

noeman jang mengandoeng alcohol itoe, bertambah koerang atau
hilang sama sekali.
Akan tetapi jang diterangkan diatas soedah njata benar,
bahwa keroegian wang ini dapat diganti lebih banjak lagi de-
ngan tenaga anak negeri, keséhatan dan peri hidoep jang lebih
sempoerna; tentoelah ini lebih berharga daripada keroegian
wang itoe; sebagai lagi, kalau dikoerangi perkara alcohol itoe,
maka bertambah koeranglah poela belandja pendjara, roemah
sakit d.1.1.

b. Pada beberapa negeri ketagihan minoem itoe ta'dapab

dihapoeskan, walaupoen dengan pertolongan Pemerintah seka-
lipoen.
Perkataan itoe ta' benar, kalau dilihat apa-apa jang telah
terdjadi. Maka adalah tiga boewah keradjaan disebelah oetara
Eropah: Zweden, Noorwegen dan Denemarken naman ja, dalam
beberapa hal sama benar ketiga keradjaan itoe. Maka sebeloem-
nja petjah pérang di Eropah, keradjaan Zweden dan Noorwegen
ada mempoenjaï peratoeran keras bagi alcohol ini, tetapi di De-
nemarken hampir ta' ada peratoeran jang sematjam itoe. Ma-
ka waktoe itoe didapati orang dinegeri-negeri, jang ada mem-
poenjaï atoeran keras itoe ta' berapa alcohol itoe jang dimi-
noem orang, tetapi Denemarken sekarang soedah masoek bi-
langan negeri-negeri jang terlampau banjak menghabiskan
alcohol.
c. Menoeroet pertimbangan segala orang, memperbaiki 'adat,
lembaga (zeden) ini, boekanlah masoek dalam bilangan kewa-
djiban Pemerintah.
Akan melawan perkataan itoe boléh didjawab, bahwa akan
oendang-oendang oentoek minoeman ini, boekannja bermaksoed
hendak memperbaiki 'adat lembaga anak negeri sadja, melain-
kan hendak mendjaoehi segala bahaja-bahaja jang timboel
oléh karena meminoem alcohol itoe.
d. Oendang-oendang minoeman itoe menghambat dengan
lalim akan kemerdékaan anak negeri.
Setijap orangpoen tahoe, bahwa Pemerintah itoe ta' diper-
moedahkan sadja mengoerangi kemerdékaan anak negeri. A -
kan tetapi kalau dipikir benar-benar, boléhlah dimasoekkan ke-
 132

dat zij daartoe verplicht is, zoodra door het algemeen

belang de beperking dier vrijheid gevorderd wordt.

Dat een groot deel van de bovengenoemde bezwaren ver-

valt, wanneer slechts de ernstige wil tot het bestrijden van
het alcoholkwaad bestaat, is bewezen bh' het ontstaan van en
gedurende den grooten Europeeschen oorlog. Toen de strijdende
volken zich plotseling geplaatst zagen voor het feit, dat de
nationale kracht en weerbaarheid door het alcoholgebruik be-
langrijk benadeeld wordt, werden zonder verwijl maatregelen
beraamd en uitgevoerd, waardoor dit gebruik aanzienlijk werd
beperkt.

Een overacht van deze in verschillende landen genomen

maatregelen zal de practische uitvoerbaarheid van de hierboven
opgesomde middelen tot bestrijding van het alcoholgebruik
eenigszins kunnen aantoonen.
E n nog iets anders zal uit dit overzicht kunnen blijken.
Het feit, dat men in tijden, welke de volle geest- en lichaams-
kracht van het volk eischen, er niet tegen op ziet om met kracht
tot de uitvoering van vroeger niet mogelijk geachte maat-
regelen over te gaan, wijst er op, dat het ook voor Indië van
het hoogste belang is, het alcoholkwaad tegen te gaan of —
waar dit nog niet bestaat — te voorkomen. E r is in dit alles
een dringende waarschuwing gelegen voor hen, die het koeste-
ren van vrees voor het alcoholisme in deze gewesten ontijdig
en voorbarig achten. De overdenking van wat op dit gebied in
Europa plaats vond kan er toe meewerken, om de overtuiging
te vestigen, dat het welzijn der bevolking door den alcohol wer-
kelijk ernstig wordt bedreigd.

E N G E L A N D . Door een der groote Engelsche dagbladen

is de Europeesche oorlog genoemd „een oorlog, die geheel-ont-
houding predikt". Lord Kitchener, de bekende legerbevelhebber,
verbood de doorzending, van wijn en sterke dranken naar de
 133

dalara bilangan kewadjibannja djoega, djikalau diketahoeinja,

bahwa mengoerangi itoe mendatangkan kebaikan bagi orang
banjak.
Manakala sebenarnja niat orang hendak melawan alcohol
itoe, maka sebahagian besar daripada keberatan jang ada ter-
seboet diatas boléhlah hilang sadja; akan menerangkan perka-
taan ini perhatikanlah sadja apa-apa jang terdjadi ketika akan
petjah perang di Eropah dan apa jang terdjadi selama ada pe-
perangan itoe. Tatkala diketahoeinja dengan tiba-tiba oléh
keradjaan-keradjaan jang hendak berperang itoe, bahwa tena-
ga anak negeri dan kekoewatannja menanti moesoeh itoe se-
mangkin koerang benar karena alcohol itoe, maka dengan se-
gera orang bermoepakat mentjahari 'akal dan mendjalankan
hasil permoepakatan itoe ja'ni akan mengoerangi orang me-
minoem alcohol itoe.
Maka akan meneendjoekkan sedikit, bahwa dapat didjalan-
kan segala oesaha melawan alcohol itoe jaïtoe seperti jang
telah didjalankan orang djoega dibeberapa negeri, maka baik-
lah dibfttja apa jang akan terseboet dibawah ini.
Lain daripada itoe adalah lagi jang akan dapat kita ketahoei,
kalau membatja jang akan terseboet itoe. Pada waktoe orang
di Eropah sangat memerloekan tenaga otak dan tenaga badan
anak negeri, maka tijadalah orang takoet sedikit djoega akan
mendjalankan dengan keras segala pekerdjaan jang dahoeloe
disangkakan orang ta' boléh djadi; maka tjontoh jang sematjaii
itoe tentoelah dapat djoega menoendjoekkan kepada kita, bah-
wa sangat perloe benar di Hindia ini dilawan bahaja alcohol
itoe, atau didjaoehkan daripada tempat-tempat jang beloem
disinggahinja.
Maka dalam hal ini adalah tersemboenji soewatoe isjarat, bagi
merékaitoe jang menjangkakan sekarang ini beloem waktoenja
akan menakoeti bahaja alcohol itoe di Hindia ini. Djikalau di-
pikirkan beroelang-oelang apa apa jang telah terdjadi dalam hal
ini di Eropah, ta' dapat tijada bertambah tetapi pikiran kita,
mengatakan, bahwa sesoenggoehnjalah kesedjahteraan anak
negeri disini soedah diantjam keras oléh alcohol itoe.
INGGERIS. Salah soewatoe daripada soerat kabar Inggeris
soedah mengeloewarkan perkataan: Peperangan Eropah ini
jaïtoe soewatoe peperangan jang melarang orang soepaja dja-
ngan sedikit djoega lagi meminoem alcohol. Lord Kitchener Ke-
 134

strijdende manschappen, terwijl Lord Roberts de burgers ver-

zocht om de soldaten niet op bedwelmende dranken te onthalen,
er bij voegende: „Drank is voor hen nadeelig en werkt belem-
merend op onze kansen om te overwinnen. In den moeilijken
dienst, die hen wacht, zullen alleen zjj, die physiek en moreel
het sterkst zijn, het kunnen volhouden".

Op bier werd een verhoogde accijns van een penny per

pint (ruim i/ L.) gelegd. Op vele plaatsen werd de tijd, waarin
2

het vergund is drank te verkoopen, met 2 uren verkort. Het

werd verboden elkaar op drank te onthalen: ieder had zijn
eigen vertering te betalen.
Toch is men in Engeland niet verder kunnen komen, dan
tot beperking van de drinkgelegenheden en het iets duurder
maken van het bier. Een poging, om den verkoop van drank
gedurende den oorlog geheel te doen verbieden, leed schipbreuk
door den tegenstand van den drankhandel.

FRANKRIJK. In een bekend Fransch tijdschrift werd

in het begin van 1915 het volgende geschreven: „Zoo men er
in geslaagd was, eenige tientallen jaren geleden den sterken
drank uit te roeien, zou Frankrijk veel gunstiger tegenover
Duitschland hebben gestaan, wat de getalsterkte van zijn leger
betreft. Bij den vlammenschijn van dezen oorlog ziet men dui-
delijk den ernst van het kwaad, dat de deugden der natie in
gevaar brengt en haar teistert door vermindering van het zie-
lental en ontaarding van het karakter. Vóór den oorlog werd in
Prankrijk jaarlijks per hoofd gemiddeld ƒ 18.— voor drank uit-
gegeven. De waarde van de door den drank verboemelde werk-
dagen vertegenwoordigde een bedrag van 480 millioen gulden
aan loonen".

Ook hier werd de groote tegenstand tegen een drank-

 135

pala tentera jang ternama itoe melarang orang-orang mengi-

rimkan anggoer atau lain-lain minoeman keras kepada tente-
ranja, jang ada di médan peperangan, dan Lord Roberts memin-
ta' dengan keras kepada pendoedoek negeri, djanganlah serda-
doe-serdadoe itoe disadjikan minoeman jang memaboekkan;
katanja lagi, minoeman itoe ta' baik sedikit djoega baginja,
itoelah jang mengoerangi harapan kita akan menang. Dalam
pekerdjaan jang amat berat dan jang akan dikerdjakannja
itoe hanjalah meréka itoe jang akan tahan, jang terkoewat
badannja dan pikirannja.
Bna bir dinaikkan 5 sén dalam setengah Liter. Pada beberapa
boewah negeri lamanja kedai-kedai minoeman itoe boléh men-
djoewal minoeman keras, dikoerangi doewa djam. Dilarang
djoega membajarkan minoeman orang lain, djadi masing-ma-
sing hanja boléh membajar jang diminoemnja sendiri.
Maka inilah sadja jang dapat didjalankan oléh Inggeris per-
tama menaikkan bija bir, dan kedoewa mengoerangi tempat
mendjoewalnja.
Maka tijadalah berhasil oesaha orang akan memperhentikan
sama sekali perdagangan ini selama peperangan itoe, ijalah ka-
rena mendapat bantahan dari pihak saudagar minoeman.
PERANTJIS. Dalam soewatoe soerat kabar Perantjis jang
ternama pada awal tahoen 1915 adalah termoewat karangan:
Sekiranja sepoeloeh tahoen jang laloe dapat orang melenjapkan
minoem-minoeman keras ini sama sekali, ta' dapat tijada Pe-
rantjis lebih bagoes dari sekarang berbanding dengan Djér-
man dalam hal banjak tenteranja. Dalam tjahaja api pepe-
rangan ini dapatlah dilihat dengan senjata-njatanja betapa
Jcedjahatan alcohol jang telah meroesakkan sifat-sifat anak ne-
geri jang baifcitoe, dan betapa bahaja jang menimpanja, hingga
ta' seberapa lagi banjak djiwanja dan semakin koerang boedi
pekertinja. Sebeloemnja perang, soedah dihitoeng orang di Pe-
rantjis tijap-tijap tahoen kalau diambil sama rata, masing-
masing pendoedoek ada men elan minoeman keras seharga ƒ 18.—
Apabila dikoempoel-koempoelkan berapa banjaknja hari jang
terboewang oléh karena meminoem alcohol ini sadja, dan di-
hitoeng poela,berapa banjaknja gadji jang haroes dibajar oen-
toek hari jang terboewang-boewang itoe sadja, maka kita da-
patilah banjaknja itoe ada 480 joeta roepijah djoemlahnja.
Disinipoen jang membantahi larangan mendjoewal minoem-
 136

verbod van eenigszins wijde strekking ondervonden van den

drankhandel. Op een punt wonnen de drankbestrijders echter
het pleit: de verkoop van absinth, een in Frankrijk veel ge-
bruikt drank, werd verboden.

R U S L A N D . Spoedig nadat in 1914 de groote oorlog be-

gonnen was, wendde zich het „Russische matigheidsgenoot-
schap" tot den Czaar met het verzoek om den verkoop van
vodka, de nationale Russische drank, voor altijd te verbieden.
Dit werd toegestaan. Later werden alle bedwelmende dranken
voor het leger verboden. Bij de mobilisatie van de land- en
zeemacht werden alle wijnwinkels, biertapperijen en de Gouver-
nements vodka-verkoopplaatsen gesloten en de verkoop van be-
dwelmende dranken volstrekt verboden, uitgezonderd in de
eerste-klas hotels en restaurants. Te Petrograd werd de ver-
koop van wjjn en bier beperkt tot 49 restaurants en hotels.
Lichte roode en witte wijn mochten eiken dag worden verkocht
tusschen 10 en 6 uur, des Zaterdags tusschen 10 en 2 uur. Op
Zon- en feestdagen was alle verkoop verboden. In hotels en
restaurants werd drank alleen bij de maaltijden verstrekt.

Wanneer daartoe door stedelijke en provinciale bestuurs-

colleges het verzoek werd gedaan, werd de staking gelast van
allen handel in bedwelmende dranken voor niét minder dan 8
maanden. Op vele plaatsen geldt het verbod voor altijd en i n
eenige gevallen tot het einde van den oorlog. Aan personen, die
bedwelmd door drank in de straten gevonden werden, werd een
boete van ƒ 120.— of drie weken gevangenisstraf opgelegd.
Een vergunninghouder,« die drank verkocht aan iemand, die
reeds dronken was, kon met ƒ 3600.— beboet worden. Tevens
kon hij worden gestraft met sluiting van zijn drankhuis en met
onbevoegdverklaring om in het vervolg een vergunning te hou-
den. De accijns op bier werd opgeslagen van ƒ 1.65 tot ƒ 7.20,
het percentage van alcohol in dien drank werd teruggebracht
van 9 % tot 3.7 %.
 137

an itoe ijalah saudagar-saudagar poela, akan tetapi atoeran

larangannja disini lebih keras dan loewas sedikit.
Didalam soewatoe hal adalah djoega berhasil oesaha orang
jang memerangi alcohol itoe ja'ni tanah Perantjis dilarang
mendjoewal „absinth" jaïtoe soewatoe minoeman jang sangat
banjak diminoem orang disana.
RUSLAND. Ketika perang Eropah baroe moelaï dalam ta-
hoen 1914, maka waktoe itoe perhimpoenan Roes jang oedjoed-
nja melawan alcohol itoe „Russische matigheidsgenootschap" na-
manja, telah datang menghadap pada Gzaar, meminta soepaja
dilarang selama-lamanja orang mendjoewal vodka, jaïtoe se-
matjam minoeman keras, jang amat disoekaï oléh orang di
seloeroeh tanah Roes. Permintaan ini dikaboelkan. Kemoedn'an
dilarang poela tentara darat meminoem minoeman keras, ma-
tjam apa sekalipoen. Ketika menjijapkan balatentera laoet
dan darat, sekalijan kedai anggoer, bir, pendjoewalan vodka
Goebernemén ditoetoep belaka, dan dilarang keras orang
mendjoewal minoeman jang memaboekkan, selainnja diroemah
makan dan restaurant kelas satoe. Di Petrograd hanja 49
boewah roemah makan dan restaurant jang boléh lagi men-
djoewal minoeman bir dan anggoer itoe. Anggoer poetih dan
anggoer mérah jang koerang keras boléh didjoewal hari bgasa
antara poekoel sepoeloeh dengan poekoel enam dan hari Sabtoe
antara poekoel 10 dengan poekoel 2. Pada hari minggoe dan
hari besar dilarang mendjoewalnja, Di roemah-rownah makan
hanja pada waktoe makan sadja boléh diberikan minoeman itoe.
Kalau, diminta oléh Pemerintah kota atau Pemerintah dja-
djahan, maka Pemerintah boléh melarang mempernjjagakan
minoem-minoeman jang keras itoe sekoerang-koerangnja 3
boelan lamanja. Dalam beberapa negeri larangan ini ada jang
ditetapkan oentoek selama-lamanja dan ada poela jang hanja
oentoek selama perang ini sadja. Orang jang kedapatan maboek,
karena minoem ditengah djalan, boléh didenda ƒ 120 atau
dipendjarakan tiga boelan lamanja. Orang jang dapat izin
mendjoewal minoeman itoe, kalau didjoewalnja minoeman
kepada orang jang telah maboek, boléh didenda ƒ 3600.—. Dan
lagi boléh djoega ditoetoep kedainja dan tijada ija diberi izin
lagi akan berkedaikan minoeman itoe dibelakang hari. Bn'a bir
dihaikkan dari ƒ 1.65 sampai ƒ 7.20 dan banjaknja alcohol jang
boléh ada didalamnja dikoerangi dari 9 % mendjadi 3.7 %.
 138

Rusland gaf door deze anti-alcoholmaatregelen per jaar

tusschen de 900 en 1000 millioen gulden prijs. Daar staat tegen-
over, dat — volgens opgaaf van den Russischen minister van
Financiën — in 1914 84 millioen roebels aan spaarpenningen
meer werd ingebracht dan opgevraagd. Dit getal is het dubbele
van dat in 1913. Men heeft berekend, dat het verbod van den
verkoop van alcohol de productiviteit van de Russische werk-
lieden en van de landbouwers met 30 % tot 50 % verhoogde.

OOSTENRIJK-HONGARIJE. De verkoop van alcoholi-

sche dranken werd op alle dagen in de week beperkt van 9 uur
v.m. tot 5 uur n.m. Op Zon- en feestdagen werden alle drank-
winkels gesloten. •
DUITSCHLAND. Te Berlijn en in de provincie Branden-
burg is drankverkoop aan alle militairen in uniform verboden.
De productie van brouwerijen en distilleerderijen werd beperkt.
Verder werd een wetsontwerp voorbereid, om een algemeen
verbod van drankverkoop mogelijk te maken.

ITALIË. Sedert het uitbreken van den oorlog werden

strenge beperkende bepalingen ten aanzien van drankverkoop
in het leven geroepen. De Italiaansche soldaat drinkt vooral
koffie. fifi*o*f-
DENEMARKEN. In 16 ressorten werd een meer of
minder volstrekt verbod van drankverkoop afgekondigd. Dit
geldt inzonderheid voor militairen, in sommige ressorten ook
voor burgers. Het gebruik van aardappelen en van verschei-
dene korensoorten voor het vervaardigen van alcohol is ver-
boden.

NEDERLAND. Op sommige plaatsen werd een ver-

vroegde sluiting van de drankhuizen gelast.
IJSLAND. Hier bestaat een absoluut verbod van ver-
vaardiging, invoer en verkoop van sterken drank, welke meer
dan 2 % alcohol bevat.
NOORWEGEN en ZWEDEN. Beide landen hebben reeds
uitgebreide verbodskringen. In Noorwegens leger en vloot
wordt geen sterke drank toegelaten. De verstrekking van graan
 139

Oléh karena peratoeran-peratoeran jang sematjam ini

Roeslan bertambah koerang hasilnja 900 sampai 1000 joeta
roepijah dalam setahoen. Akan tetapi bertentangan dengan
itoe menoeroet pemberi tahoean minister Financiën di Roes
dalam tahoen 1914 ada 84 joeta roepijah lebih banjak orang
menjimpan wang daripada jang diminta' kembali. Djoemlah
itoe doewa kali sebanjak jang ditahoen 1913. Telah dihitoeng-
hitoeng orang djoega oléh karena larangan perdagangan alcohol
ini, maka koeli-koeli dan orang-orang tani di Roes lebih banjak
tenaganja sampai 30 dan 50 % lebihnja daripada dahoeloe.
OOSTENRIJK H O N G A R I J E . Waktoenja orang boléh men-
djoewal minoeman keras dikoerangi, ja'ni hanja boléh dari
poekoel 9 pagi sampai poekoel 5 petang, dan pada hari Minggoe
dan hari besar segala kedai minoeman ditoetoep belaka.
DJÉRMAN. D i Berlin dan dalam djadjahan Brandenburg
dilarang mendjoewal minoeman kepada segala orang militér,
kalau ija tengah memakai pakaian angkatannja. Pada tempat
memboewat bir dan minoeman keras dilarang memboewat
minoeman lebih daripada jang ditetapkan. Lain daripada itoe
orang sedang memboewat oendang poela soepaja achirnja
2

dapat dilarang sama sekali perdagangan minoeman keras itoe.

I T A L I A . Moelaï daripada petjah perang Eropah ini diboe-
wat beberapa matjam peratoeran keras tentang mendjoewal mi-
noeman ini. Serdadoe Italia teroetama sekali diberi minoem
kopi.
D E N E M A R K E N . Dalam 16 bahagian negeri soedah dike-
loewarkan perintah ta' boléh sedikit djoega lagi mendjoewal
minoeman. Teroetama sekali dilakoekan peratoeran itoe pada
orang militér. D i beberapa bahagian anak negeri bijasa sadja
poen dilarang djoega. Lain daripada itoe dilarang poela mem-
pergoenakan kentang atau gandoem-gandoem akan didjadikan
alcohol.
N E D E R L A N D . Pada beberapa tempat diperintahkan orang
lekas-lekas menoetoep kedai tempat mendjoewal minoeman itoe.
I J S L A N D . Di tanah ini dilarang soenggoeh-soenggoeh mem-
boewat atau membawa masoek atau mendjoewal minoeman
keras, jang lebih daripada 2 % alcohol isinja.
N O O R W E G E N dan Z W E D E N . Kedoewa-doewa keradjaan
itoe soedah loewas lingkoengan larangannja. Kepada balatentera
laoet dan darat kepoenjaan Noorwegen, ta' boléh lagi didjoewal
 140

voor de bereiding van sterke dranken en bier is beperkt. Men

tracht in deze landen een algemeen verbod van alcoholverkoop
te krn'gen. In 1915 was drankverkoop slechts gedurende 4 dagen
van de week toegelaten. ) :

V E R E E N I G D E S T A T E N V A N NOORD-AMERIKA. Voor
leger en vloot bestaat een algeheel verbod. In 14 staten wa3
in 1915 drankverkoop absoluut verboden.
C A N A D A . Dit land heeft uitgebreide verbodsbepalin-
gen. E r is een sterke groei van de beweging tot het verkrijgen
van een algeheel verbod waar te nemen.

E N G E L S C H N I E U W - G U I N E A . Door de ' inboorlingen

worden geen gegiste dranken gemaakt en het gebruik vart in-
gevoerde alcoholische dranken is verboden. Gedurende de jaren
v an Britsch bestuur is men er in geslaagd, deze verbodswetteh
te handhaven.

2. W a t k a n de O v e r h e i d i n N e d e r l a n d s e h -
I n d i ë d o e n t o t v o o r k o m i n g en b e s t r i j d i n g
van het a l c o h o l g e b r u i k ?
Aan de hand van het rapport der in 1915 gehouden alcohol-

!) In Noorwegen bestond in 1915 één drankhuis op elke 9000 inwoners.

In Zweden „ _ „ „ 5000
In Engeland „ „ , g „ J; ' 432
In de Ver. Staten „ „ „ | „ !t tl 360
In Duitschland „ „ g JJ 246
In Frankrijk „ . „ n „ lt m 32
In België „ „ „ „ B 30
De drankinkomsten waren in België jaarlijks ƒ 1200 millioen. De Belgi-
sche werkman verteerde in een jaar het loon van 2% maand aan alcohol.
 141

minoeman keras. Gandoem jang boléh dipergoenakan akan

memboewat alcohol dan bir ditentoekan banjaknja. Orang-
orang dinegeri ini mentjoba akan mengadakan larangan alcohol
itoe oentoek seloeroeh negeri. Dalam tahoen 1915 hanja dalam
5 hari sadja dalam seminggoe orang boléh mendjoewal
minoeman. ) x

A M E R I K A S E R I K A T . Balatentera laoet dan darat dila-

rang belaka. Dalam tahoen 1915 dalam 14 djadjahan telah
dilarang sama sekali mendjoewal minoeman itoe.
C A N A D A . Negeri ini soedah banjak mengadakan peratoer-
an larangan ini. Soedah kelihatan dan kenjataan benar, bahwa
soedah semakin keras orang! akan mengadakan peratoeran
akan menghapoeskan alcohol itoe sama sekali.
N I E U W G U I N E A INGGERIS. Anak negeri ta' ada mem-
boewat minoeman jang memaboekkan itoe, serta dilarang poela
orang meminoem barang minoeman jang dibawa orang masoek
kesana. Selama Inggeris memerintah disana dapat djoega
didjalankan peratoeran larangan jang demikijan itoe.
2. A p a k a h j a n g d a p a t d i d j a l a n k a n o l é h P e m -
besar di H i n d i a B e l a n d a ini, akan mendja-
o e h k a n dan m e l a w a n k e i n g i n a n o r a n g memi-
noem a l c o h o l i n i .
Dengan pertolongan rapport tentang alcohol jang diadakan
x
) Dalam tahoen 1915:
Di Noorwegen ada seboewah kedai minoeman dalam tijap-tijap 9000 orang
pendoedoek.
Di Zweden ada seboewah kedai minoeman dalam tijap-tijap 5000 orang
pendoedoek.
Di Inggeris ada seboewah kedai minoeman dalam tijap-tijap 432 orang
pendoedoek.
Di Amérika Serikat ada seboewah kedai minoeman dalam tijap-tijap 360
orang pendoedoek.
Di Djérman ada seboewah kedai minoeman dalam tyap-ttfap 246 orang
pendoedoek.
Di Perantjis ada seboewah kedai minoeman dalam tijap-tijap 82 orang
pendoedoek.
Di Belgi ada seboewah kedai minoeman dalam tijap-tijap 30 orang
pendoedoek.
Hasil keradjaan Belgi dari minoem-minoeman sadja ada 1200 joeta
roepijah dalam setahoen banjaknja. Orang-orang koeli Belgi dalam seta-
hoen, banjaknja wang jang dipergoenakannja akan membeli minoeman
sadja adalah sebanjak gadjinja dalam tengah tiga boelan.
 142

enquête kunnen op deze vraag de volgende antwoorden worden

gegeven *):
a. Regeeren is voorkomen. Hoewel reeds deelen van de In-
landsche bevolking door het alcohol-kwaad zijn aangetast, ver-
keert de Regeering in de zeldzaam gunstige positie van geen
algemeen heerschend misbruik te moeten uitroeien. Zij heeft
in hoofdzaak slechts de insluiping of de uitbreiding van het
kwaad te voorkomen.

b. Er gaan stemmen uit de bevolking op, welke vragen om

een alcoholverbod. Men meent, dat de door het Gouvernement
te lijden schade (vermindering van invoerrechten en accijnzen)
zal worden goed gemaakt door vermeerdering van den mate-
riëelen voorspoed van de bevolking en door de besparing van
uitgaven voor politie, rechtswezen, e.d. Hoewel er een streven
moet bestaan om bn' de vaststelling van bepalingen geen onder-
scheid te maken tusschen de verschillende bevolkingsgroepen
(i.c. Europeanen en Inlanders), wordt er van Inlandsche zijde
op aangedrongen om in dit geval wel onderscheid te maken.
Men vraagt een bepaling, waarbij den Inlander wordt verboden
om drank te koopen, te bezitten of te vervoeren, en om alleen
uitzonderingen toe te laten voor personen, die op geneeskundig
certificaat drank moeten gebruiken.
c. Is een algeheel verbod nog niet mogelijk, dan wordt door
velen gevraagd om beperkende bepalingen, ten einde langzamer-
hand tot een absoluut verbod tte kunnen komen.

d. De voorgestelde beperkende bepalingen bestaan voo

namelijk in het vormen van verboden kringen. Velen achten
het wenschelijk om ook in centra, waar alcohol verkocht mag
worden, wijken aan te wijzen, welke voor het debiet gesloten
zijn. (Deze centra zijn de gewestelijke en afdeelingshoofdplaat-
sen). Daar men aanneemt, dat er buiten de hoofdplaatsen geen
behoefte bestaat aan drank, wordt het onnoodig en ongewenscht
geacht om de désalieden van alcoholische dranken te voorzien.

i) Met nadruk wordt er op gewezen, dat hier alleen een opsomming

wordt gegeven van maatregelen, welke door verschillende personen of
groepen van personen zijn voorgesteld, zonder dat op de wenschehjkheid
of de practische uitvoerbaarheid daarvan nader wordt ingegaan.
 143

dalam tahoen 1915 itoe, dapatlah pertanjaan jang terseboet

diatas itoe didjawab dengan jang terseboet dibawah ini. ) 2

a. Memerintah jaïtoe menghindarkan. Soenggoehpoen soe-

dah beberapa bahagian daripada Boemipoetera jang telah di-
hinggapi oléh ratjoen alcohol itoe, tetapi Pemerintah masih
beroentoeng besar djoega, dapat memoesnahkan sesoewatoe
penjakit besar jang beloem berdjangkit amat. Jang teroetama
sekali jang haroes didjaganja n'alah soepaja djangan bertam-
bah mendjadi, dan djangan terdjadi jang baroe-baroe.
o. Dari piliak anak negeri soedah keloewar djoega soewara
meminta diadakan larangan alcohol itoe. Menoeroet persang-
kaan orang keroegian jang ditanggoeng oléh Goebernemén
(bertambah koerang bya), itoe boléh ditimboelkan dengan ke-
kajaan anak negeri, beserta dengan kesoesoetan ongkos oentoek
polisi, pengadilan d.1.1. Hendaknja disamakan sadja peratoeran-
peratoeran dalam hal ini, baik bagi bangsa (Belanda dan bagi
Boemipoetera) tetapi dari pihak Boemipoetera datang permin-
taan keras, tentang ini baiklah diperbédakan, merékaitoe
meminta' diadakan soewatoe peratoeran jang melarang Boemi-
poetera membeli minoeman, menjimpannja atau membawanja;
jang boléh dibébaskan daripada peratoeran ini hanjalah orang-
orang, jang haroes meminoemnja, karena dinasihatkan oléh
doktor.
c. Kalau sekiranja beloem dapat dilarang sama sekali,
hanjalah orang meminta' diadakan peratoeran jang mentjegah-
nja, soepaja lama kelamaan dapat diadakan larangan oentoek
semestinja.
d. Peratoeran jang menegak itoe teroetama sekali ijalah
diadakan dalam lingkoeng-Ungkoengan larangan. Banjak djoega
orang merasa perloe poela ditentoekan didalam iboe-iboe ne-
geri jang boléh mendjoewal alcohol itoe, jang mana wijk-
wfjknja jang ta' boléh mendjoewalnja (iboe negeri ini ijalah
iboe negeri keresidénan atau afdeeling). Boléh dikatakan
diloewar iboe-iboe kota itoe ta' ada orang jang memerloekan
minoeman keras, oléh karena itoe ta' perloe dan ta' baik lagi
2
) Djanganlah sekali-kali loepa mengingatkan, bahwa disini kita
hanja akan mentjeriterakan sadja daja-oepaja jang hendak didjalankan
oléh beberapa orang atau koempoelan orang, demikijan poela tijadalah
akan kita njatakan disini "betapa pikiran kita tentang perloe atau
tidaknja, dapat atau tidaknja didjalankan, jang dimaksoed orang itoe.
 144

A l wat dan ook van die plaatsen naar het binnenland wordt
vervoerd, zal gedekt moeten zn'n door een pas.

e. Aangezien clandestien verkoop moet worden verwac

zijn — bij het invoeren van de bedoelde bepalingen — scherp
controle en strafbepalingen noodig. Daarvoor wordt vereischt:
betrouwbaar politiepersoneel, speciale ambtenaren voor'het op-
sporen van drankovertredingen en het uitloven van premies
voor het aanbrengen van overtredingen.

ƒ. Op de plaatsen, waar drankverkoop is toegelaten, zal he

•vergunningsstelsel moeten worden ingevoerd. Het doel hierv
is, het aantal vergunningen te beperken. Alzoo zullen toko's,
waroengs, rondventers e.d. den verkoop moeten staken. De ver-
gunningen worden onder bepaalde voorwaarden verleend voor
één jaar, doch zn'n — zoo daartoe aanleiding bestaat — binnen
dien tijd opzegbaar. Geen vergunningen worden verleend aan
bioscopen of inrichtingen bn' bioscopen, aan winkels op of bij
pasars, aan stationsbuffetten en treinrestauraties pf aan niet
te goeder naam en faam bekend staande personen. Daarbij worde
een hoog vergunningsrecht geëischt, rekening houdende met
het debiet.

g. Behalve in restaurants, sociëteiten en hotels worde de

verkoop per glas verboden.

h. Ook de vervaardiging van inheemsche dranken als arak *

tjioe en toewak moet worden tegengegaan en ten slotte geh
worden verboden. (De S. I. van Bangkalan verzocht het
Bestuur het voorbeeld van Soemenep te volgen en de legèn uit-
sluitend te bestemmen voor de suikerkokerij).
i. Velen willen deze maatregelen tot beperking en verbod
gepaard doen gaan met een plotselinge verhooging van accijn-
zen en invoerrechten. Om de verkoopers af te schrikken, moet

!) Opgemerkt moet worden, dat een groot deel van de arak voor in-
dustrieele doeleinden wordt gebruikt.
 145

orang désa itoe diberi minoeman keras. Djadi barang apa jang
dibawa orang dari kota arah ke oedikóedik, haroeslah memakai
„pas".
e. Kalau hendak mengadakan peratoeran-peratoeran jang
sematjam itoe, ta' dapat tijada akan banjak terdjadi barang
gelap, oléh karena itoelah perloe lagi mengadakan pendjagaan
dan ketentoean hoekoeman jang keras. Oentoek itoe hendaklah
diadakan pegawai polisi jang boléh dipertjajaï, dan djoega
amtenar jang sahadja oentoek mentjari orang jang melang-
gar oendang-oendang ini, dan lain daripada itoe haroeslah
poela diberi hadnah orang-orang jang memberi tahoekan pe-
langgaran itoe.
ƒ. Dinegeri-negeri jang boléh mendjoewal minoeman itoe,
haroeslah diadakan peratoeran memberi izin (vergunning,
stelsel). Goenanja jang sematjam ini jjalah, soepaja ta' sebe-
rapa banjaknja tempat pendjoewalan itoe. Djadi banjaklah
toko-toko, kedai-kedai orang djoewalan d.1.1. jang berhenti
mendjoewalnja. Soerat izin itoe diberikan dengan perdjandjian
dan oentoek lamanja setahoen; tetapi kalau ada sesoewatoe
hal boléh djoega ditjaboet sebeloemnja sampai témpoh itoe. Jang
tjjada boléh diberi izin mendjoewal minoeman itoe, jjalah
bioscope-bioscope, kedai-kedai di bioscope, kedai-kedai di dekat
pasar, dïbopét station, didalam keréta-api dan orang-orang
jang ta' mempoenjaï nama bersih. Lain daripada itoe soerat
izin itoe diberikan dengan harga mahal, berhoeboengan dengan
banjaknja pendjoewalannja.
g. Lain daripada roemah-roemah makan, restaurant dan
roemah-roemah bola dilarang poela orang mendjoewal minoem-
an itoe bergelas-gelas.
h. Poen memboewat minoeman anak-anak negeri oemp:
arak, *) tjijoe dan toewak haroeslah ditegah dan achirnja
dilarang sama sekali. (S. I. di Bangkalan meminta kepada
Bestuur, soepaja ditoeroet atoeran jang ada idi Soemenep;
legen itoe disahadjakan oentoek memboewat goela sadja).
i Banjak jang mengehendakkan kalau maoe mengadakan
peratoeran akan mengoerangi dan melarang orang meminoem

1) Patoet djoega diberi tahoekan disini, bahwa sebahagian besar daripada

arak jang diperboewat orang itoe disini dipergoenakan orang djoega oentoek
pekerdjaan keradjinan.

IQ
 146

de verkoopprijs zeer belangrijk worden opgevoerd: een geringe

verhooging zou niet de gewenschte uitwerking hebben.

k. Er dient van regeeringswege toezicht te worden gehou

den op de kwaliteit der verkochte dranken. Bij verhooging vair
invoerrechten en accijns is te verwachten, dat het aantal ver-
valschingen zal toenemen. Daartegen zal moeten worden ge-
waakt, bijv. door aan de bovengenoemde „drankpolitie" toe te
voegen deskundige personen.
I. Door enkelen wordt een regie-dienst, zooals voor opiunt
bestaat, ook voor alcoholische dranken gewenscht.

m. Daar er in een geval als het hier besprokene veel afhangt

van de zienswijze en de medewerking van hoofden en ambte-
naren, wordt verhooging van het peil van desahoofden en In-
landsche ambtenaren noodig geacht (karaktervorming). Bij
benoeming en bevordering van Inlandsche ambtenaren en be-
ambten, bij de keuze van desahoofden, enz. ware als eisch te-
stellen geheel onthouding van alcohol (en opium). De hoofden
zouden moeten worden aangeschreven om hierin een voorbeeld
te zijn voor de bevolking.

n. Er zullen maatregelen moeien worden genomen ter. ve

hooging van het economisch, intellectueel en moreel peil va
de bevolking (tegengaan van het voorschottenstelsel, stichting-
van spaarfondsen, tegengaan van geldverspilling en onmatig-
heid in de feestviering, enz.). Alcohol worde van de feesten,
geweerd, de beoefening van sport moet worden aangemoedigd.

o. Het volk moet omtrent de nadeelige werking van alcoh

lische dranken worden voorgelicht. Op conferenties met de
bevolking moet dit onderwerp op geregelde tijden worden ter
sprake gebracht. Voordrachten met demonstratieve platen moe-
 147

alcohol mi, baiklah disertakan dengan menaikkan tinggUinggi

harga bija dan tjoekainja. Akan menakoetkan hati orang jang
mendjoewal haroeslah harga djoewalan itoe diperbesar sangat
hïïün a S 6 d i k i t
' tentoelah ta' seberapa
S a d j a d i n a i k k a n

k. Dari pihak pemerintah haroeslah didjaga apa mwtjamnja

mmoem-minoeman jang didjoewal orang. Apabila dinaikkan
tjoekai dan bna itoe ta' dapat tijada bertambah banjak orang
memboewat tiroean. Maka inilah jang didjaga, oempamanja:
Pada „pohsi barang-barang minoeman" itoe dibantoekan orang-
orang jang paham dalam hal pemalsoean ini.
I. Setengah orang meminta, soepaja Pemerintah sendiri
jang mendjoewal minoem-minoeman alcohol itoe, disamakan
dengan pendjoewalan tjandoe sekarang.
m. Dalam hal jang sematjam itoe, banjak sekali diperloekan
pendapatan pikiran dan pertolongan kepala-kepala dan
amtenar-amtenar, maka oléh sebab itoe perloelah dinaikkan
harga dirinja kepala-kepala désa dan pagawai bangsa Boemi-
poetera itoe oempamanja ('adat dan sifatnja). Ketika mengang-
kat dan menaikkan pangkat amtenar dan pegawai-pegawai
bangsa Boemipoetera, dan ketika memilih kepala désa d l l
baiklah diadakan peratoeran: orang jang boléh naik pangkat
dipihh atau lain-lainnja itoe, hanjalah meréka jang sekali-kali
te'maoe meminoem alcohol dan opium (tjandoe). Kepala-kepala
diberi tahoe dengan soerat, hendaklah meréka itoe mendjadi
tjontoh bagi anak-anak boewahnja dalam hal alcohol dan
tjandoe itoe.
n. Diadakan peratoeran-peratoeran akan mempertinggi
daradjat anak negeri, baik dalam hal roemah tangga (econo-
mie), baik dalam hal pengadjaran dan 'adat pikiran (mentje-
gah orang-orang soeka mengambil voorschot, memboewat
tempat-tempat menjimpan wang, mentjegah orang-orang mem-
boroskan wang dan mentjegah orang-orang makan minoem
terlebih-lebih, jaïtoe pada waktoe ada perdjamoean d.1.1. seb.).
Alcohol dienjahkan dari perdjamoean-perdjamoean; orang-
orang diadjak, soepaja soeka mempermainkan sport.
o. Kepada anak negeri haroeslah diberi-tahoekan kedja-
hatan minoem-minoeman jang mengandoeng alcohol itoe.
Pada waktoe ada koempoelan (rapat) dengan anak negeri,
tetap dibitjarakan hal itoe. Diadakan pidato-pidato serta gam-
 148

ten worden gehouden, i n de landstaal geschreven boeken met

eenvoudige, Op waarheid gegronde verhalen worden verspreid.
Ook bjj de godsdienstige opvoeding k a n i n deze r i c h t i n g worden
gewerkt. Verder moeten maatregelen worden genomen tegen
de reclame v a n den drankhandel (advertenties, strooibiljetten,
aanplakbiljetten, enz.). M e n moet een beroep doen op de pers
en de medici.

Het bovenstaande bevat een beknopt overzicht van de maat-

regelen, welke — volgens verschillende personen en organen
uit de Inlandsche wereld — gewenscht of noodzakelijk zijn,
ten einde het doordringen v a n het alcoholkwaad te kunnen
voorkomen of tegengaan.

Hieronder volgen eenige punten, waarop door den samen-

steller v a n het meergenoemde i n 1915 verschenen rapport i n
het bijzonder de aandacht wordt gevestigd.
a. H e t vormen v a n verboden k r i n g e n i n het binnenland, zoo-
danig, dat alleen op de afdeelingshoofdplaatsen (op de dis-
trictshoofdplaatsen niet) alcohol verkrijgbaar zal zijn, met
bepaling, dat vervoer gedekt zal zijn door een consent; op
die hoofdplaatsen ware het vergunningsstelsel te hand-
haven en aan strengere voorschriften te binden;

b. de reclame v a n alcohol zooveel mogelijk te verbieden;

c. verschillende bestuursmaatregelen te nemen i n het belang

van de bevolking;
d. de bepaling v a n de r i c h t i n g der drankpolitiek ware niet over
te laten aan locale raden;
& een plaatselijke verhooging van invoerrechten en accijnzen
ware later aan de orde te stellen;
f. een gebruiksverbod, zooals door eenigen gewenscht wordt,
lijkt vooralsnog overbodig en ongewenscht.

V a n andere zijde wordt het volgende gewenscht geacht:

1. E r dienen maatregelen te worden genomen tot beperking

 149

bar-gambar jang menakoetkan, diboewat dan disijarkan kitab-

kitab jang dikarang dalam bahasa anak negeri, isinja tjeritera
jang moedah-moedah dan benar-benar. Poen pada waktoe orang
mengadjarkan agama boléh djoega ditjampoerkan hal itoe.
Lain daripada itoe diboewat poela bermatjam-matjam atoeran
akan melawan reclame saudagar-saudagar minoeman itoe
(advertentie, soerat taboeran (stroobiljet), soerat témpélan
d.1.1. seb.). Dan poela haroeslah orang meminta pertolongan
toewan-toewan doktor dan soerat chabar.
Jang terseboet diatas itoe ijalah beberapa matjam peratoeran
jang ringkas, menoeroet pertimbangan beberapa toewan-
toewan dan soerat-soerat chabar dari pihak anak negeri, dan
dari pihak bangsa koelit poetih, baik dan perloe goena melawan
bahaja alcohol itoe, soepaja djangan bertambah dan soepaja
djangan terdjadi.
Maka dibawah ini dimoêwatkan beberapa perkara jang amat
perloe dinjatakan benar menoeroet pikiran toewan jang
memboewat dalam tahoen 1915 itoe. Ja'ni:
a. Diadakan lingkoengan larangan di oedik-oedik (hoeloe-
hoeloe); hanja diiboe-iboe kota afdeelinglah (iboe kota distrik
tidak lagi) boléh orang mendjoewal alcohol, kemoedijan di-
tentoekan lagi, kalau membawanja haroeslah dengan pas
(consent), dan di iboe-iboe kota itoe hendaklah diadakan
peratoeran-peratoeran izin mendjoewal itoe (vergunningsstel-
sel) serta dengan\ peratoeran-peratoeran jang mengikatnja
dengan keras.
b. Seboléh-boléhnja dilarang orang memboewat reclame
oentoek alcohol itoe.
c. Diadakan matjam-matjam peratoeran oléh Pemerintah
goena kebaikan anak negeri.
d. Ditentoekan arah politiek dalam hal minoeman ini,
sebaiknja djanganlah diserahkan kepada „Locale Raden".
e. Menaikkan bija dan tjoekai bagi satoe-satoe negeri itoe
bijarlah kemoedijan hari sadja.
ƒ. Larangan minoeman itoe sebagai jang dimaksoedkan
oléh beberapa orang oentoek sementara ta' perloe dan ta' baik

Pihak lain lagi, jang dibawah inilah jang dipandangnja

perloe:
1. Patoetlah diadakan peratoeran-peratoeran akan mengoe-
 150

van den invoer van alcoholische dranken op Java en Madoera.

(Absoluut verbod om alcoholische dranken op deze eilanden in
te voeren, anders dan op een schriftelijke vergunning van hét
betrokken hoofd van gewestelijk bestuur).

2. Aan het oordeel van de locale raden moet worden over-

gelaten of — en zoo ja, welke — verdere maatregelen ter voor-
koming van drankmisbruik — onder de Inlandsche bevolking —
noodig zn'n. (De locale raden kunnen rekening houden met de
bijzondere plaatselijke toestanden, hetgeen een niet te misken-
nen voordeel is, daar de toestanden in de verschillende gewesten
dikwijls zeer uiteenloopend zijn).

Verder wordt gewezen op de wenschelijkheid om een alge-

meene drankverordening voor geheel Nederlandsch-Indië in het
leven te roepen, waarop de gewestelijke, en de gemeentelijke
verordeningen kunnen steunen.
Bovendien zou van Regeeringswege een aanschrijving kun-
nen worden gericht tot alle landsdienaren, waarin hun wordt
opgedragen op gepaste wijze en zonder aanstoot te geven, door
woord en voorbeeld matigheid en onthouding van alcoholische
dranken te bevorderen, daarbü aan een ieder overlatende de
wijze, waarop hij dit ten uitvoer wil brengen.

Zonder de bovenstaande voorstellen aan nadere critiek te

onderwerpen, geven wn' hieronder een kort overzicht van wat
van Regeeiïngswege omtrent het toezicht op de bereiding en
den afzet van „Inlandsen gedistilleerd" is bepaald en van wat
in eenige plaatselijke verordeningen omtrent den drankverkoop
is opgenomen. Daaruit kan eenigermate binken, in hoeverre
men de toepassing van de boven aangegeven beginselen en de
uitvoerbaarheid van de te dien opzichte uitgesproken wenschen
reeds in het jaar van het laatstgehouden onderzoek (1915)
mogelijk achtte.
 151

rangi minoeman alcohol ini dibawa masoek kedalam poelau

Djawa dan Madoera. (Dilarang benar-benar membawa masoek
minoem-minoeman jang mengandoeng alcohol itoe kedalam
poelau-poelau ini, kalau tidak dengan seizin (dengan soerat)
Kepala Djadjahan satoe-satoe negeri. (Gewestelijk Bestuur).
2. Diserahkan kepada pertimbangan Locale Raden perloe
ta' perloenja, mengadakan peratoeran mentjegah alcohol ini,
dan kalau perloe diserahkan poela kepadanja, akan memilih
jang mana baik peratoeran akan melawan bahaja alcohol jang
dapat mengantjam anak negeri itoe. Locale Raden dalam hal
ini boléh mengingat keadaan satoe-satoe negeri, oléh karena
terkadang-kadang djaoeh sekali berlainan keadaan ini di tijap-
tijap negeri. Bilamana Locale Raden ini ada tjampoer tangan,
tentoelah ada akan mendatangkan soewatoe faédah besar
-djoega.
Dan poela diminta orang perloe diadakan sesoewatoe
peratoeran 'oemoem dalam hal alcohol ini, jang boléh dipakai
-bakal seloeroeh Hindia; pada itoelah akan bergantoeng nanti
segala peratoeran-peratoeran gemeente dan keresidénan.
Tambahan lagi Pemerintah dapat poela memboewat soerat
kepada sekalijan pegawainja, meminta soepaja merékaitoe
•berdaja-oepaja, akan mengoerang-ngoerangi pengaroeh alcohol
itoe, baik dengan toeteer kata, baik dengan tjontoh jang mem-
perlihatkan kepada anak negeri, bahwa ijapoen ada dengan
:sekira-kira meminoemnja atau sekali-kali ta' soeka ija akan
•alcohol itoe. Maka mendjalankan daj#-oepaja ini hendaklah
dengan djalan jang patoet.dan jang tidak menjakitkan hati
•orang, masing-masing pegawai itoe diserahkan sadja kepa-
danja, bagaimana djalan jang baik baginja, soepaja sampai
«maksoed itoe.
Dengan tijada mengeloewarkan pikiran dan pertimbangan
kita dalam perkara-perkara jang terseboet diatas, dibawah ini
akan kita moewatkan apa-apa jang ditetapkan oléh Pemerintah
dalam hal mendjaga boewatan dan pendjoewalan minoeman
keras anak-negeri „Inlandsen gedistilleerd" dan djoega apa-
apa jang telah dimasoekkan dalam oendang-oendang satoe-
satoe negeri, tentang memperniagakan minoeman itoe. Dari
sekalnannja itoe dapatlah djoega diketahoei sampai dimana
Mngganja jang terseboet diatas itoe dapat didjalankan, dan
jang mana tjita-tjita orang dalam hal ini soedah dapat dila-
 152

In Staatsblad 1898 No. 90 zh'n opgenomen:

„Bepalingen ter regeling van de heffing en de verzekering aan?
den acchns óp het Inlandsen gedistilleerd op Java en Madoera"-

In het bijzonder zjjn daarin van belang artikel 10, waarin

wordt geëischt, dat elke stokerij of distilleerderij een bewijs
tot toelating van de douane bezit, en artikel 12, waarbij aan-
gifte van het bezit van niet in werking zijnde stokerijen of
distilleerderijen en van werkhuizen, geschikt om het bedrijf
van arakstoker of distillateur uit te oefenen, verplicht is ge-
steld.

Aangezien de stoker, die clandestien arak vervaardigt, zijn

product aan neringhouders zal trachten te verkoopen, is in
hoofdstuk X van die bepalingen het verkoopen in het klein van
alle soorten gedistilleerd (zoowel Inlandsch als buitenlandsch
fabricaat) geregeld. Elke neringhouder, die gedistilleerd in het
klein wil verkoopen, moet voor dien verkoop een speciale ver-
gunning bezitten (artikel 69), terwijl alle in zijn nering aan-
wezige, gedistilleerd bevattende vloeistoffen „gedekt" moeten
zn'n (artikel 71), d.w.z. de neringhouder moet de consenten
kunnen toonen, waarop het vervoer van het gedistilleerd van
Z^n leverancier naar zijn nering heeft plaats gehad. Een consent
in n.1. voorgeschreven voor vervoer van alle soorten gedistil-
leerd boven een hoeveelheid van 2 liter (artikel 51), terwijl de
ambtenaren, die dergelijke consenten afgeven, er zich van heb-
ben te overtuigen, dat hij, die een consent vraagt, op wettige
wijze in het bezit van het gedistilleerd is gekomen (artikel 63).

De voorraden in een nering kunnen ingevolge artikel 71 wor-

den opgenomen door de ambtenaren (w.o. niet alleen douane-
ambtenaren, maar ook bestuursambtenaren en personeel der
politie wordt verstaan), die daarvoor door het Hoofd van plaat-
selijk Bestuur van een schriftelijke machtiging zh'n voorzien.
Bij die opname moet blijken dat niet meer gedistilleerd aan-
 153

koekan dalam tahoen 1915 itoe djoega. Dalam Staatsblad tahoen

1898 No. 90 adalah termoewat: Oendang-oendang jang akan
mengatoerkan poengoetan dan mendjagaï bija barang-barang
minoeman keras boewatan Boemipoetera di Djawa dan
Madoera.
Dalam oendang-oendang itoe pasal 10 lah jang amat penting,
jaïtoe sekalnan pemasakan (stokerij, distilleerderij) haroeslah
ada mempoenjaï soewatoe soerat izin memasoekkan dari pe-
gawai pebjjan; demikijan poela pasal 12 jang menjeboetkan:
Barangsijapa jang ada mempoenjaï soewatoe pemasakan
(stokerij, distilleerderij) atau roemah-roemah bekerdja, jang
dapat dipakai oentoek mendjalankan pekerdjaan toekang
memboewat arak atau minoeman keras (arak stoker atau
distillateur), tetapi roemah-roemah itoe tijada dipakai, maka
wadjiblah diberi-tahoekan kepada jang berkewadjiban atas
hal itoe.
Orang memboewat arak gelap tentoelah berdaja-oepaja akan
mendjoewal araknja kepada kedai-kedai ketjil, oléh karena
itoelah dalam Bab X dalam oendang-oendang itoe dimoewatkan
poela peratoeran oentoek mendjoewal berdikit-dikit, barang
apapoen minoeman keras itoe (baik boewatan disini, baik boe-
watan loewar negeri). Barangsijapa jang hendak mendjoewal
minoeman keras berdikit-dikit haroeslah mempoenjaï soerat
permisi „vergunning" oentoek mendjoewal sematjam itoe
(pasal 69). Tambahan lagi segala minoeman keras .jang ada
dalam kedainja haroeslah memakai consent (pas) (pasal 71),
artinja, toekang kedai itoe haroeslah dapat memperlihatkan
consent, jang dipergoenakan akan membawa barang-barang
itoe dari leverancier (jang mendjoewal) sampai ke kedainja.
Consent itoe perloe oentoek membawa minoeman keras jang
lebih daripada 2 liter banjaknja. (pasal 51). Amtenar jang
mengeloewarkan consent itoe haroeslah menilik dengan hati-
hati lebih dahoeloe, akan orang jang meminta consent itoe
adakah ija memperoléh minoeman itoe dengan djalan jang
tidak terlarang dalam oendang (pasal 63).
Apa-apa barang minoeman jang ada dalam kedai itoe
menoeroet pasal 71, haroeslah boléh diperiksa oléh amtenar-
amtenaT (boekan amtenar bija sadja, poen amtenar Pemerintah
dan polisi boléh djoega mendjalankan) ja'ni jang soedah di-
tentoekan oléh Kepala kota dengan soewatoe soerat koewasa.
 154

wezig is dan op de consenten is vermeld. Consenten zijn niet

meer geldig, indien zjj langer dan 3 maanden geleden zijn af-
gegeven (artikel 72).

Wordt — voor zooveel dat mogelijk is, op de neringhouders

toezicht uitgeoefend en bn' het ontdekken van vervoerd wordend
gedistillerd naar het betrekkelijke consent gevraagd, dan wordt
van zelf het clandestien stoken belemmerd, omdat daardoor de
afzet van de vervaardigde arak bemoeilijkt wordt.

Aan hen, die overtredingen van accijnsbepalingen consta-

teeren, worden onder andere premiën toegekend van:

a. hoogstens ƒ 100 gulden voor het vinden eener niet aan-

gegeven in werking zijnde stokerij of distilleerderij;

O. hoogstens ƒ 50 voor het vinden van niet aangegeven ruw-

of distilleerketels;

c. hoogstens ƒ 50 voor het ontdekken van misbruik ten aan-

zien der particuliere entrepots en der vrijdommen;
d. hoogstens f 10 voor het doen van buitengewone uitgaven
tot het achterhalen eener overtreding der bepalingen om-
trent de in- en uitvoerrechten en accijnzen;
c. • hoogstens ƒ 10 voor het aanhalen van goederen op het ter-
rein van toezicht en van gedistilleerd, welk maximum van
ƒ 10 tot op de helft wordt verminderd, indien de aanhaling
op onbekende overtreders is gedaan;

ƒ. een vierde van het bedrag der zuivere opbrengst van de

boeken en verbeurdverklaringen, welke den Lande ten goede
komen, ingevolge de bepalingen omtrent de in- en uitvoer-
rechten en accijnzen.

Het vergunningsrecht te SEMARANG wordt beheerscht door

eene verordening van 2 Februari 1915. Als grondslag voor de
berekening van het vergunningsrecht is daar aangenomen de
 155

Dalam pemeriksaan ini banjaknja minoeman jang ada didalam

kedai atau toko itoe tijadalah boléh lebih daripada jang ter-
toelis didalam consent itoe. Consent jang soedah lebih dari 3
boelan lamanja tijadalah boléh dipakai lagi (pasal 72).
t

Kalau dimata-mataï (diawasi) djoega pekerdjaan toekang

kedai itoe dengan seberapa boléhnja, dan poela kalau ketika
ada kelihatan orang membawa minoeman keras, ditanjakan
kepadanja mana consentnja; ta' dapat tijada orang-orang jang
memboewat barang gelap itoepoen'banjaklah terikat perdja-
lanannja; dan ta' moedah lagi ija melakoekan barang-barang
boewatannja.
Barangsijapa jang dapat menoendjoekkan pelanggaran
tentang bija atau peratoeran-peratoeran alcohol ini, diberi
djoega premi (persén anoegerah) besarnja:
a. sebanjak-banjaknja ƒ 100, kalau mendapat sesoewatoe
tempat memasak minoeman (stokerij distilleerderij), jang
sedang dipergoenakan orang djoega, tetapi jang beloem
diberi tahoekan kepada Pemerintah;
b. sebanjak-banjaknja ƒ 50, kalau mendapat perijoek pema-
saknja baik oentoek jang kasarnja, baikpoen oentoek jang
haloesnja, tetapi jang beloem diberi tahoekan kepada
Pemerintah;
e. sebanjak-banjaknja ƒ 50, kalau mendapat tahoe orang
bersalah perkara goedang partikoelir dan soerat kebébasan;
d. sebanjak-banjaknja ƒ 10 oentoek ongkos loewar bjjasa,
perloe bakal menangkap pelanggaran bija dan tjoekai;
e. sebanjak-banjaknja ƒ 10, kalau menangkap barang-barang
larangan di tempat jang didjaga, atau menangkap barang-
barang minoeman; djoemlah ƒ 10 ini boléh dikoerangi
sampai seperdoewa, kalau jang bersalah itoe orang jang
beloem kenal;
ƒ. seperempat daripada djoemlah jang bersih dari pendjoe-
walan boekoe-boekoe dan barang-barang tangkapan, jang
mana djatoeh kedalam tangan Goebernemén, sepandjang
oendang-oendang jang soedah ditetapkan bagi pekerdjaan
bija dan tjoekai itoe.
Tjoekai soerat izin itoe (vergunningsrecht) di S E M A R A N G
ditetapkan menoeroet oendang-oendang tanggal 2 Februari
1915. Jang didjadikan oekoeran tjoekai itoe disana ijalah tak-
 156

jaarlijks te schatten huurwaarde van de betrokken localiteit.

Het recht van verkoop van drank voor gebruik ter plaatse
bedraagt ƒ 50.— 's jaars voor localiteiten van hoogstens ƒ 600.—
jaarlijksche huurwaarde. Het recht bedraagt ƒ 75.— voor loca-
liteiten van ƒ 600.— tot ƒ 900.— jaarlijksche huurwaarde en
ƒ 100.— voor localiteiten van meer dan ƒ 900.— huurwaarde.
Wordt drank verkocht voor gebruik elders, dan bedragen de
rechten respectievelijk ƒ 40.—, ƒ 60.— en ƒ 80.— 's jaars.

De drankverordening, vastgesteld door den gemeenteraad

van SOERABAJA, is van 22 October 1915. Een uitvloeisel
daarvan is de locale verordening van 8 December 1915,
handelende over de eischen, gesteld aan inrichtingen voor
den verkoop van alcoholhoudenden drank en voor huisvesting,
enz. De verordening tot heffing en invordering van het ver-
gunnings- en verlofsrecht in de gemeente Soerabaja is van
11 Augustus 1915. Als grondslag voor de berekening van het
recht wordt aangenomen:

e. voor verkoop van alcoholhoudenden drank de oppervlakte

van de localiteit;
b. voor logementen, het aantal slaapkamers;
c. voor sociteiten, het hoogste aantal leden;

e. voor tijdelijke vergunningen, het aantal dagen van geldig-

heid.
Onder verkoop in het klein wordt verstaan iedere verkoop bij
hoeveelheden van minder dan 10 Liter. De gemeenteraad kan
bij verordening wijken, buurten of straten aanwijzen, waar
geene of beperkte vergunningen kunnen worden verleend. Ook
kan een maximum van het aantal te verleenen vergunningen
worden vastgesteld. Vergunning wordt niet verleend, wanneer
veroordeelingen (in de verordening omschreven) tegen den ver-
zoeker werden uitgesproken of wanneer hij eene vroegere ver-
leende vergunning, anders dan op eigen verzoek, is kwijtgeraakt.

Er wordt onderscheid gemaakt tusschen v e r g u n n i n g

 157

siran s é w a tempat mendjoewal itoe dalam setahoen. Tjoekai

mendjoewal minoeman oentoek di tempat itoe ijalah ƒ 50
setahoen, kalau s é w a tempat mendjoewal itoe sebanjak-banjak-
nja ƒ 600 dalam setahoen; ƒ 75, kalau s é w a n j a antara ƒ 600
dan ƒ 900 dalam setahoen dan ƒ 100, kalau s é w a n j a lebih dari-
pada ƒ 900 dalam setahoen. Kalau minoeman itoe didjoewal
oentoek minoeman di tempat lain, maka tjoekainja itoe ijalah
bertoeroetan ƒ 40, ƒ 60 dan ƒ 80 setahoen oentoek kedai-kedai
jang séwanja dibawah ƒ 600, antara ƒ 600 dengan ƒ 900 dan
diatas ƒ 900 dalam setahoen.
Drankverordening (oendang-oendang minoeman) di S O E R A -
B A J A , ditetapkan oléh Gemeente S O E R A B A J A pada 22 October
1915. Dari verordening ini keloewar locale verordening tanggal
8 December 1915, jaïtoe perkara-perkara jang diwadjibkan
pada roemah-roemah jang boléh mendjoewal minoeman jang
berisi alcohol itoe, dan pada roemah-roemah tempat tinggal
d. 1.1. verordening jang menètapkan pemoengoetan vergunnings-
en verlofrecht (tjoekai boléh mendjoewal) itoe ditetapkan oléh
Gemeente Soerabaja pada 11 Augustus 1915. Maka jang diam-
bil akan djadi oekoeran menètapkan tjoekai ini ijalah:
a. kalau dalam mendjoewal minoeman jang berisi alcohol,
diambil besarnja tempat mendjoewal itoe;
b. kalau oentoek roemah bermalam (losmén), banjak biliknja;
e. kalau oentoek roemah bola, djoemlah lid-lidnja jang ter-
banjak ;
d. kalau oentoek mendjoewal jang sementara-sementara sadja,
berapa lamanja boléh dipergoenakan.
Jang dinamakan mendjoewal berdikit-dikit (verkoop in 't
klein) n'alah, kalau tnap-tijap mendjoewal ta' lebih daripada
10 liter. Gemeente boléh menètapkan dengan oendang-oen-
dangnja, jang mana wijk atau kampoemg atau djalan (lorong),
jang ta' boléh atau hanja dengan perdjandjian sadja boléh
mendjoewal minoeman itoe. Demikijan poela boléh djoega di-
tetapkannja berapa sebanjak-banjaknja soerat izin itoe boléh
dikeloewarkan. Ada djoega orang jang tidak boléh diterima
permintaannja ja'ni orang jang soedah kena hoekoeman (di-
njatakan apa matjamnja dalam oendang-oendang itoe) atau
orang jang soerat izinnja dahoeloe soedah ditjaboet kembali,
tidak dengan permintaannja sendiri.
Maka diperbédakan lagi i z i n dengan p e r m i s i. Izin ijalah
 158

en v e r l o f . Vergunning betreft verkoop van s t e r k e n

drank. Verlof heeft betrekking op verkoop van anderen alcohol-
houdenden drank. Onder sterken drank wordt ook verstaan
g e g i s t e palmwijn.
Voor BUITENZORG zijn verordeningen afgekondigd ten aan-
zien van drankverkoop op 19 Maart 1915, van vergunningsrecht
op 13 April 1915. Buitenzorg heeft nog een speciale verorde-
ning op logementen en koffiehuizen welke laatste gesloten
moeten zijn van 11 uur des avonds tot 6 uur des morgens.

MEESTER-CORNELIS kondigde 15 December 1911 (gewij-

zigd 1913 .en 1914) eene z.g. vergunningsverordening af, zijnde
eene verordening op logementen, commensalenhuizen, sociëtei-
ten, koffiehuizen en tapperijen.
De sluitingsuren voor koffiehuizen zijn van 1 uur 's nachts
tot 6 uur 's morgens.
De gewestelijke Raad van BATAVIA kondigde 24 Juli 1914
eene „herbergkeur" af, zijnde eene verordening op herbergen,
koffiehuizen, gaarkeukens, tapperijen e.d. tevens tot het tegen-
gaan van misbruik van sterken drank. Onder verkoop in het
klein wordt verstaan die beneden de 3 Liter.

In de verordening komt de bepaling voor, dat hei rondventen

van sterken, drank op openbare wegen en Umgs de huiz
verboden is; onder sterken drank wordt verstaan drank met
25 % alcoholgehalte (gewichtprocenten).
Uren van opening en sluiting worden bepaaldelijk in de ver-
gunningen aangegeven.
Een dergelijke verordening bestaat voor het gewest REM-
BANG, gedateerd 28 September 1915.
De Gewestelijke Raad van PASOEROEAN kondigde 18
October 1910 (gewijzigd in 1911 en 1914) eene verordening af
op logementen, koffiehuizen en andere dergelijke openbare in-
lichtingen in het gewest Pasoeroean.

Daarin wordt eene bepaling aangetroffen betreffende uit-

hangborden, welke zonder vergunning van het plaatselijk be-
stuur niet geplaatst mogen worden. Dergelijke voorschriften
komen ook voor in de beide volgende en andere verordeningen.
 159

izin boléh mendjoewal minoeman keras, dan permisi jaïtoe izin

boléh mendjoewal lain-lain minoeman jang ada mengandoeng
alcohol. T o e w a k (gegiste palmwijn) masoek bilangan mi-
noeman keras djoega.
Oentoek BOGOR, soedah diadakan oendang-oendang tentang
mendjoewal minoeman pada 19 Maart 1915 dan tentang tjoekai
izin itoe pada tanggal 13 April 1915. Lain daripada itoe ada
poela Bogor mempoenjaï sesoewatoe atoeran oentoek roemah
losmén dan roemah kopi. Roemah kopi ini haroeslah ditoetoep
dari poekoel 11 malam sampai poekoel 6 pagi.
M E E S T E R CORNELIS soedah mengadakan verordening
pada 15 December 1911 (dioebah pada tahoen 1913 dan 1914)
oentoek losmén, roemah tempat menoempang, roemah bola,
roemah kopi, tempat mendjoewal bir (tapperij).
Roemah kopi haroes ditoetoep dari poekoel 1 malam sampai
poekoel 6 pagi.
Gewestelijk Raad B E T A W I pada 24 Juli 1914 soedah menga-
dakan soewatoe „herbergkeur", jaïtoe oentoek roemah kopi,
herberg, gaarkeukens, tapperij d.1.1. dan djoega oentoek men-
tjegah orang jang terlampau banjak meminoem minoeman
keras itoe. Jang dinamakan berdjoewal berdikit-dikit ijalah
kalau koerang dari 3 liter.
Dalam verordening itoe ada poela dilarang mendjoewal
minoeman keras di djalan besar aan di roemah-roemah. Jang
dinamakan minoeman keras, ijalah minoeman jang bermoewat
25 % alcohol (djoemlah beratnja).
Djam memboeka dan menoetoep tempat mendjoewalnja itoe
ditetapkan poela.
Demikijan lagi matjamnja oendang-oendang jang diadakan
dalam keresidénan R E M B A N G pada 28 September 1915.
Gewestelijke raad P A S O E R O E A N soedah mengadakan oen-
dang-oendang poela pada tanggal 18 October 1910 (dioebah da-
lam tahoen 1911 dan 1914) jaïtoe oentoek losmén, roemah kopi
dan lain-lain roemah jang sematjam ini, letaknja dalam kere-
sidénan Pasoeroean.
Dalam oendang-oendang itoe ada poela atoeran tentang
mérék (uithangbord), jang ta' boléh dipakai, kalau tidak
dengan seizin Pemerintah kota. Peratoeran jang sematjam ini
ada djoega terseboet dalam kedoewa oendang-oendang jang
terseboet dibawah ini dan pada jang berikoet.
 160

7 April 1911 en 6 October 1911 werden afgekondigd resp.

verordeningen voor de gemeente BANDOENG en het gewest
BANJOEMAS op de hotels (hotels alleen Bandoeng) logemen-
ten, koffiehuizen, tapperijen e.d.

Sluiting 10 uur 's avonds (Banjoemas), 11 uur 's avonds

(Bandoeng) tot 6 uur 's morgens.
29 November 1910 en 20 December 1910 werden verorde-
ningen afgekondigd op logementen, koffiehuizen, tapperijen
e.d. resp. in de gemeente en in het gewest CHERIBON.

7 April 1911 werd afgekondigd de verordening op logemen-

ten, commensalenhuizen, koffiehuizen en verkoop van sterken
drank in het klein in het gewest KEDOE en 2 Mei 1913 voor
de gemeente MAGELANG. Uitdrukkelijk werd daarin te ken-
nen gegeven, dat in de vergunning niet is begrepen het recht
om in die inrichting sterken drank te verstrekken.

De verordening op openbare inrichtingen of huizen bestemd

voor huisvesting, voeding, spel en vermaak of verkoop van
sterken drank in het klein e.d. in het gewest BANTAM, was
gedateerd 24 December 1914.
Bïj de Javasche couranten van 1911 No. 20 en 40 zijn af-
gekondigd respectievelijk verordeningen voor het gewest en de
gemeente KEDIRI.
In de Javasche courant van 1911 No. 28 voor de gemeente
PEKALONGAN.
Resumeerende blijkt, dat de in deze verordeningen verza-
melde bepalingen op het volgende neerkomen:
Vergunning, waarvoor in den laatsten tijd hier en daar een
r e c h t moet worden betaald, is noodig voor verkoop van
sterken drank, waartoe vaak gerekend worden de i n h e e m -
s c h e dranken, hetzij per glas, hetzij in hoeveelheden van
minder dan 3 Liter of 7 Liter of 10 Liter. In het laatste geval
wordt soms de origineele verpakking gevorderd. Heeft men
met Inlandsen gedistilleerd te maken, dan wordt ook wel ge-
vorderd als minimumverkoop een wijnflesch.
 161

Pada tanggal 7 April 1911 dan 6 October 1911 dikeloewarkan

oendang-oendang oentoek gemeente BANDOENG dan residentie
BANJOEMAS goena oentoek roemah makan (oentoek roemah-
roemah makan di Bandoeng sadja), losmén, roemah kopi,
roemah bir d.Ll.
Di Banjoemas haroes ditoetoep poekoel 10 malam, di Ban-
doeng poekoel 11 malam sampai poekoel 6 pagi.
Dalam gemeente dan keresidénan CHERIBON diadakan orang
oendang-oendang berikoet pada tanggal 29 November 1910 dan
20 December 1910, jaïtoe oentoek losmén, roemah kopi, roemah
bir (d.1.1.
Pada 7 April 1911 di keresidénan KEDOE, dan pada 2 Mei
di gemeente MAGELANG diadakan orang oendang-oendang los-
mén roemah menoempang, roemah kopi dan djoega oentoek
mendjoewal minoeman keras berdikit-dikit. Dalam oendang-
oendang itoe diterangkan dengan senjata-njatanja, bahwa
dalam soerat izin itoe. ta' ada terlingkoeng hak boléh men-
djoewal minoeman keras di roemah-roemah itoe.
Di keresidénan BANTAM diadakan orang pada tanggal 24
December 1914 oendang-oendang oentoek roemah-roemah tem-
pat menoempang makan, berdjoedi atau bersoeka-soekaan
atau tempat mendjoewal minoeman keras dengan berdikit-dikit.
Dalam Javasche Courant nomor 20 tahoen 1911 dimoewat-
kan oendang-oendang oentoek keresidénan KEDIPJ dan dalam
nomor 40, tahoen itoe djoega oentoek gemeente Kediri.
Dalam Javasche Courant nomor 28 tahoen 1911 ada lagi
oendang-oendang oentoek gemeente PEKALONGAN.
Apabila diperhatikan apa-apa jang terseboet dalam segala
oendang-oendang itoe, maka dapatlah kita lihat, bahwa oedjoed-
nja nalah:
Sekarang di beberapa tempat haroeslah dibajar tjoekai izin
itoe. Maka perloelah diadakan izin itoe, kalau hendak men-
djoewal minoeman keras itoe. Dalam minoeman keras terma-
soek djoega minoeman anak negeri, baik didjoewal dengan
bergelasigelas, baik jang dengan lain djalan, tetapi koerang
dari 3 liter atau 7 liter atau 10 liter banjaknja. Dalam hal
ini haroeslah dimintak tempatnja jang semoela djoega. Kalau
minoeman anak negeri jang didjoewal, boléh ditetapkan sekoe-
rang-koerangnja boléh didjoewal sebotol anggoer.
 162

Vergunningen worden niet geweigerd dan oni redenen vam

algemeen belang.
Als reden van algemeen belang kan worden beschouwd de
wensch om het aantal „vergunningen" niet te vermeerderen.
Is echter de vergunning eenmaal verleend, dan mag ze niet
worden ingetrokken, wanneer het alleen zou moeten zijn, omdat,
men het aantal vergunningen wenscht te beperken.
Op plaatsen (KEDIRI), waar geene Chineesche wijken zijn,
Avorden geene vergunningen gegeven voor tapperijen, terwijl ten
aanzien van plaatsen met Chineesche wijken een maximum
wordt aangegeven voor het aantal tapperijen.
In waroengs en op of nabij passerterreinen mag geen drank
worden gedebiteerd.
Openings- en sluitingsuren voor tapperijen en dergelijke in-
richtingen zijn of worden bepaald en aldaar wordt contante
betaling gevorderd. Arbeidsloonen mogen aldaar niet worden
uitbetaald.
Jongelieden (16 a 20 jaren) mogen er niet worden toegelaten.

Het plaatsen van uithang- of reclameborden is afhankelijk

gemaakt van de vergunning van het plaatselijk bestuur.
Het rondventen van sterke dranken is verboden.

Dranken van ondeugdelijke samenstelling mogen niet worden

verkocht.
b. Genootschappen en vereenigingen in den strijd tegen
het alcoholisme.

1. A l g e m e e n o v e r z i c h t .
Toen in het begin der 19de eeuw in Europa het misbruik:
van sterke dranken onrustbarend toenam, kwam bij verschei-
dene weldenkende mannen het plan op, om door het stichten
van genootschappen dit misbruik te beteugelen. Door vereeni-
ging toch van gelijkgezinden kan men den vijand krachtig te
lijf gaan. Gloedvolle redenaars stelden op volksvergaderingen
de ellendige gevolgen van het drinken in het licht en bewogen
velen om lid te worden van een afschaffingsgenootschap, waar-
bij zij de plechtige belofte aflegden, voortaan geen sterken
drank meer te zullen drinken of schenken. De genootschappen
 163

Izin itoe hanja tijada diberi, kalau rasanja meroesakkan

bagi orang banjak. Dalam hal jang boléh meroesakkan bagi
orang banjak itoe, dapat djoega dimasoekkan, lebih baik ba-
njaknja izin itoe djangan ditambah-tambah lagi. Sekiranja
soedah diberikan izin itoe, maka tijadalah boléh ditjaboet
kembali, kalau sekiranja maksoed hanja hendak mengoerangi
banjaknja izin ini sadja.
Di negeri-negeri (KEDIRI) jang ta' ada mempoenjaï kam-
poeng Tjina tijadalah diberi izin oentoek tapperij, dan ditempat-
tempat jang ada kampoeng Tjina ditetapkan berapa banjaknja
izin itoe jang sebanjak-banjaknja.
Di kedai-kedai dan di pasar-pasar atau di dekat-dekat pasar
ta' boléh orang mendjoewal minoeman.
Dan lagi ditentoekan poela djam menoetoep dan memboe-
kanja roemah tapperij dan lain-lain roemah itoe, dan pembe-
lian haroeslah dibajar dengan toenai.
Anak-anak (dari 16 sampai 20 tahoen) tijada boléh diterima
masoek.
Menempatkan mérék atau papan reclame bergantoeng pada
pertimbangan Pemerintah kota.
Dilarang mendjoewal minoeman keras itoe berkeliling-
keliling.
Minoeman jang tidak baik boewatannja tijadalah boléh di-
djoewal.

b. Betapa oesaha Perhimpoenan-perhimpoenan (genootschap)

dan perkoempoelan-perkoempoelan dalam hal
melawan alcohol itoe.
1. Pemandangan 'oemoem.
Demi diketahoei orang di Eropah pada awal abad jang ke
19, bahwa ketagihan meminoem minoeman keras itoe semakin
lama semakin hébat, hingga menakoetkan, maka beberapa
orang jang ada berpikirpoen bermoesjawaratlah akan mem-
boewat perhimpoenan, akan menahan-nahan bahaja ini. Boe-
kantah dengan bersama-sama jaïtoe orang-orang jang sepi-
kiran djcewa dapat menjerangi moesoeh jang koewat ini
dengan keras. Maka ahli-ahli pidatopoen moelaïlah berpidato
di hadapan koempoelan anak-anak negeri menerangkan, betapa
kedjahatan alcohol itoe. Maka banjaklah diantara meréka itoe
 164

telden weldra hun leden bij duizenden. De bloei was echter

van korten duur. De belofte, die onder den indruk van het
oogenblik was afgelegd, werd door velen spoedig vergeten en
dé genootschappen geraakten — vóór de helft van de eeuw was
verstreken — in verval of verdwenen geheel.

Omstreeks 1875 ontstond er een nieuwe beweging, welke —

geleerd door de vroeger gemaakte fouten — nieuwe wegen in-
sloeg. De studie van het alcoholvraagstuk werd ter hand ge-
nomen. Men trachtte de belofte van geheel onthouding niet
meer bij overrompeling (zooals in de eerste periode maar al
te dikwijls geschiedde) maar door het vestigen van een diep-
gaande overtuiging te verkrijgen. Daarbij werden wettelijke
bepalingen in het leven geroepen en werd het volk voorgelicht
en bewerkt. Zoo vonden de genootschappen een nuttigen werk-
kring en werden zij in den strijd tegen het alcoholisme voor
den Staat een onmisbare steun.

In de meeste Europeesche landen bestaan tegenwoordig tal-

rijke nationale vereenigingen van drankbestrijders. Bovendien
heeft men pogingen aangewend, om ook internationale veree-
nigingen op te richten. De laatstbedoelde zijn echter in slechts
weinige landen tot bloei gekomen. De redenen, waarom het aan-
tal nationale genootschappen zoo groot is en steeds toeneemt,
zijn:
 165

jang maoe mendjadi anggota (lid) daripada perhimpoenan

jang bermoesoehkan minoeman keras itoe (afschaf'fingsgenoot-
schap). Anggota-anggota perhimpoenan ini berdjandji keras
selama hidoepnja tnada akan meminoem atau akan menjadji-
kan minoeman keras lagi. Ta' lama antaranja maka beriboe-
riboelah banjaknja anggota perhimpoenan^ini. Sajang sekali
soeboernja hanja sementara sadja. Perdjandjian jang diboewat
oléh anggotanja itoe, — barangkali roepa-roepanja oléh karena
pengaroeh pidato ahli pidato itoe sadjalah berboewat djandji
dahoeloe itoe — telah diloepakannja belaka, hingga sebeloemnja
tjoekoep seperdoewa daripada abad itoe lenjaplah soedah akan
perhimpoenan itoe daripada moeka boemi ini.
Kira-kira dalam tahoen 1875 didirikan orang poelalah
soewatoe perhimpoenan lain. Perhimpoenan ini mengambil
djalan lain, sebab soedah melihat keadaan jang terdjadi da-
hoeloe-dahoeloe itoe pada perhimpoenan lain. Merékaitoe
moelaïlah memperhaökan masalah bahaja alcohol ini.
Sekarang tijadalah merékaitoe menjoeroeh orang-orang ber-
djandji, ja'ni sekonjong-konjong disoeroeh berhenti sama sekali
daripada meminoem alcohol itoe, jaïtoe menoeroet peratoeran
orang dahoeloe, melainkan dioesahakan orang sekarang mene-
rangkan dengan sedjelasndjelasnja betapa bahaja itoe, hingga
jakin orang akan hal jang sedemikijan itoe. Bersama-sama de-
ngan itoe diadakan orang poela oendang-oendang jang berhoe-
boengan dengan i n i ; anak negeripoen diberi petoendjoek dan
dita'loekkan benar-benar dengan bermatjam-matjam oesaha.
Oléh karena itoelah perliimpoenan-perhimpoenan itoepoen men-
dapatlah sesoewatoe pekerdjaan jang sangat berpaédah dan
merékaitoepoen mendjadilah soewatoe pertolongan jang ber-
harga besar bagi Negeri dalam hal peperangan hendak
menoendjoekkan alcohol ini.
Soedah terbanjak sekali keradjaan di Eropah jang soedah
mempoenjaï perkoempoelan anak-anak negeri jang melawan
minoeman keras itoe. Lain daripada itoe orangpoen soedah
beroesaha poela akan memboewat perhimpoenan besar antara
bermatjam-matjam keradjaan (internationale vereeniging).
Perhimpoenan besar atau perhimpoenan bersama-sama ini
hanja di sedikit negeri sadja jang sampai soeboer hidoepnja.
Sebab-sebabnja maka banjak sekaH. perhimpoenan-perhimpoen-
 166

1. Elke kring verlangt een eigen genootschap, omdat dit meer

dan een algemeen, groot genootschap oog kan hebben voor
de bijzondere belangen van de personen, die tot zulk een
genootschap beHObren.
2. Personen van een bepaalde godsdienstige richting hebben
er dikwijls bezwaar tegen om lid te worden van een genoot-
schap, dat hun beginselen niet is toegedaan.

3. E r bestaat verschil van meening omtrent de wijze, waarop

de strijd gestreden moet worden. Sommigen verdedigen
algeheele onthouding van alcoholische dranken, anderen laten
een matig gebruik toe. Onder de geheelonthouders zijn er,
die ook het schenken van drank aan anderen niet geoorloofd
vinden, terwijl anderen hiertegen geen bezwaar hebben, in-
dien de bestaande gebruiken (op bezoeken en recepties, bij
officiëele gelegenheden, enz.) dit „eischen". Sommigen ver-
werpen alleen het gebruik van sterken drank en zien in het
drinken van wijn en bier niet zooveel kwaad, anderen achten
alle alcohol-bevattende dranken uit den booze.

Geheelonthouding wordt verdedigd op de volgende gronden:

a. E r is zelfs voor gezonde volwassen personen geen grens aan

te geven van de hoeveelheid, die dagelijks zonder nadeel kan
worden gebruikt, zoodat het begrip „matig" zeer vaag is
en geen waarborg tegen misbruik biedt.

b. Zoogenaamd „matig gebruik" stelt den drinker alzoo bloot

aan het gevaar van dronkenschap, die — zelfs wanneer zij
slechts een enkele maal voorkomt — den betrokkene door
mogelijke treurige gevolgen (een ongeluk of een .misdaad)
levenslang ongelukkig kan maken.
c. Alle dronkaards zn'n als „matige gebruikers" begonnen, zoo-
 167

an satoe-satoe negeri (nationale genootschappen) itoe dan

bertambah-tambah djoega banjaknja ijalah:
1. Tijap-tijap golongan itoe mengehendakkan perhimpoen-.
an sendiri, ijalah karena lebih moedah daripada soewatoe
perhimpoenan besar dan 'oemoem, oentoek memperhatikan
keperloean orang-orang jang masoek dalam perhimpoenan itoe.
2. Orang-orang jang ada mempoenjaï agama sendiri atjap-
kali ada mempoenjaï keberatan akan mendjadi anggota
daripada soewatoe* perhimpoenan jang tb'ada menoeroet
agamanja.
3. Ada pertikaian pikiran tentang djalan mana jang baik
akan mena'loekkan bahaja itoe. Setengah orang menjoekakan
lebih baik diperhatikan sama sekali minoeman itoe, setengah
lagi mengatakan ta' oesah sama sekali asal sekira-kira sadja
meminoemnja. Diantara orang jang hendak menghapoeskan
sama sekali itoe, ada poela orang jang melarang ta' boléh
menjadjikan minoeman oentoek orang lain, ada poela jang
mengatakan: Kalau „perloé" ta' ada alangan, karena soedah
mendjadi kebijasaan dalam negeri (oempamanja kalau ber-
djamoe, menghadap receptie, dalam perkara officieel d.1.1. seb.)l
Setengah hanja membentjii minoeman keras sadja, meminoem
bir atau anggoer tijadalah begitoe djahat dan jang lain poela
mengakoe segala minoeman jang mengandoeng alcohol ratjoen-
lah itoe.
Menijadakannja sama sekali (geheelonthouding) disoekaï
orang ijalah, karena:
a. Bagi orang jang sampai 'oemoer serta séhat badannja
ta' dapat ditentoekan watasnja berapa banjaknja alcohol jang
boléh diminoem orang setijap hari dengan tijada meroesakkan
pada badannja, apalagi bagi orang jang tijada sedemikijan,
djadi sekira-kira itoe ta' dapat diagakkan banjaknja dan ta'
dapat poela didjadikan soewatoe tanggoengan akan menghin-
darkan minoem lebih dari oekoeran.
b. Jang dinamakan „sekira-kira" itoe boléh djoega menje-
babkan orang djadi maboek; bijarpoen hanja sekali sadja,
tetapi kalau oentoeng malang boléh djoega mendatangkan
tjelaka se'oemoer hidoep (oempamanja oléh soewatoe bahaja
atau soewatoe kedjahatan).
c. Sekalijan orang pemaboek itoe moelaï djoega dengan
 168

dat het toelaten van een matig gebruik een zeer groot ge-
vaar oplevert voor den drinker.

d. Van geheelonthouding gaat een hoogst gunstige zedelijke

invloed op de omgeving uit (de geheelonthouder wordt ge-
respecteerd om zijn wilskracht, hn kan met meer kracht
dan een matigheidsman optreden tegen het alcoholgebruik,
enz.).

De matigheüisvereenigingen voeren o.m. het volgende aan:

a, Geheelonthouding behoort betracht te worden door gedege-

nereerden, kinderen en gewezen dronkaards en bovendien
door allen gedurende den arbeid.

b. Hoewel het regelmatig dagelijksche gebruik van alcohol dik-

wijls aan bedenking onderhevig is, bestaat er in het alge-
meen geen of weinig bezwaar tegen het gebruik van een
kleine hoeveelheid na afloop van de dagtaak.

c Velen weten voor zich zelf zeer goed maat te houden en

zonder schade te genieten van de voordeelen, welke alcoho-
lische dranken als genotmiddel kunnen verschaffen.
d. E r bestaat geen reden om aan de onder c bedoelde personen
het gebruik geheel te ontzeggen, alleen omdat anderen mis-
bruik van drank maken.

c Het is de vraag, of men — door op matigheid aan te dringen

— bij velen niet meer zal bereiken, dan door strenge geheel-
onthouding te prediken.
Vele der in Europa bestaande vereenigingen beperken zich
tot een bepaalden kring: kinderen, vrouwen, studenten, onder-
wijzers, artsen, leden van een bepaalde godsdienstige secte, enz.
De meeste vereenigingen eischen van de leden, dat zij ïjeh zul-
len onthouden van het drinken en het aanbieden van alle
alcoholhoudende dranken. Velen geven jaarlijks een almanak uit,
 169

„sekira-kira"; djadi membharkan orang minoem „sekira-kira"

itoe boléh menjebabkan soewatoe bahaja besar bagi si
peminoem.
d. Dari orang jang mengharamkan alcohol itoe orang-
orang sekelilingmja boléh mendapat soewatoe pergantoengan
jang koewat, ja'ni barang soewatoe jang menaikkan daradjat
kesopanan orang banjak (orang jang mengharamkan minoeman
keras itoe dimaloeï orang, karena kekerasan hatinja itoe, dija
lebih koewat dapat bekerdja memerangi bahaja alcohol
itoe daripada orang jang ada minoem djoega sedikit-sedikit
itoe d.1.1. seb.).
Perhimpoenan jang menjoekaï orang minoem sekira-kira
itoe sadja, mempertahankan ketegakannja dengan jang ter-
seboet dibawah ini':
a. Mengharamkan itoe haroeslah dioepajakan oléh orang
jang soedah toeroen daradjat (gedegeneerden), oléh anak-anak,
oléh bekas pemaboek dan djoega oléh segala orang, manakaia
ija didalam pekerdjaan.
b. Soenggoehpoen ta' dapat ditentoekan baik atau ta' baik-
nja setnap hari meminoem alcohol itoe dengan „sekira-kira",
tetapi kebijasaannja ta' ada atau hampir ta' ada alangan me-
minoemnja, kalau hanja sedikit sadja ja'ni sesoedahnja kita
bekerdja.
c. Maka adalah banjak orang jang dapat mengoekoerkan
hingganja boléh ija meminoem itoe, dengan tijada meroesakkan
kebaikan jang dapat diperoléhnja daripada minoeman itoe.
d. Tijadalah ada soewatoe djoega sebab jang melarang
orang jang terseboet dalam c ini, djangan sekah-kali na mi-
noem, hanja oléh karena orang lain ta' pandai menghinggakan
minoemannja itoe.
e. Barangkali dengan menètapkan orang boléh minoem
dengan „sekira-kira" ini, lebih banjak orang jang ta'loek dan
soeka menoeroet daripada, djika dilarang sama sekali.
Banjak perhimpoenan-perhimpoenan jang ada di Eropah
hanja didapati dalam satoe-satoe golongan sadja, oempamanja
golongan anak-anak perempoewan, student-student, goeroe-
goeroe, doktor, anggota dari sesoewatoe moezhab d.1.1. Banjak
sekali perhimpoenan jang memerintahkan kepada anggotanja,
ta' boléh meréka minoem dan ta' boléh poela menjadjikan mi-
noeman jang ada mengandoeng alcohol itoe. Banjak poela
 170

waarin nadere bijzonderheden omtrent de vereeniging te vinden

zijn. Verder bezitten vele genootschappen een eigen orgaan.

Omtrent de verrichtingen van de bovenbedoelde vereeni-

gingen valt het volgende op te merken:
1. E r worden vergaderingen gehouden, waarop gelegenheid
bestaat tot het uitwisselen van denkbeelden en het beramen
van plannen.
2. Door het voorlichten van de Regeering, het overtuigen van
de menigte en het bekendmaken van bepalingen kunnen de
genootschappen grooten invloed uitoefenen op het tot stand
komen en het ten uitvoer brengen van wetten tegen het
alcoholgebruik.

3. De noodige aandacht wordt gewijd aan het voorlichten van

het publiek omtrent het onheil, dat door den alcohol gesticht
wordt (voordrachten, geschriften, platen, tentoonstellingen,
enz.).
4. Naar beperking van de verleiding tot alcoholmisbruik wordt
gestreefd door het oprichten van gelegenheden;- waar niet-
alcoholische dranken verkrijgbaar zijn.

5. E r worden pogingen aangewend tot het genezen van den

dronkaard (belofte van geheelonthouding, opneming in een
asyl of herstellingsoord, dat deze genezing ten doel heeft,
in kennis brengen met andere geheelonthouders, bij wie hij
steun vindt, enz.).

2. Vereenigingen in Nederlandsch-Indië.
•
Een georganiseerde bestrijding van het alcoholisme onder
de Inlandsche bevolking van Nederlandsch-Indië door een veree-
niging, welke zich daaraan uitsluitend wijdt, bestaat er tot nog
toe niet. Wel is er een vereeniging opgericht, welke — naast
:de bestrijding van andere volksondeugden — ook het tegengaan
van drankgebruik in haar programma heeft opgenomen. Boven-
dien zn'n er in de laatste jaren door eenige vereenigingen op
politiek en godsdienstig gebied, bonden van ambtenaren, e.d.
 171

jang mengeloewarkan almanak tijap-tijap tahoen, berisi ber-

matjam-matjam keterangan peri hal perhimpoenannja. Sebagai
lagi banjak poela diantara perhimpoenan itoe jang mempoenjaï
soerat chabar sendiri.
Maka tentang oesaha segala matjam perhimpoenan itoe
adalah kita dapati:
1. Diadakan orang koempoelan (vergadering) tempat
bertoekar-toekaran pikiran dan tempat mentjari 'akal.

2. Dengan memberi itahoekan bermatjam-matjam kete-

rangan kepada Pemerintah, menerbitkan kejakwan hati orang
banjak, menjiarkan oendang-oendang dapatlah djoega perhim-
poenan-perhimpoenan itoe memberi pertolongan besar dalam
hal memboewat atau mendjalankan oendang-oendang jang me-
merangi nafsoe meminoem alcohol ini.
3. Amat diperloekan benar menerangkan kepada orang
banjak, betapa melaratnja kalau diserang oléh bahaja alcohol
itoe (pidato, soerat-soerat sijaran, gambar-gambar, pertoen-
djoekan d.1.1. seb.).
4. Daja-oepaja akan mengoeramgi nafsoe orang dengan
segera sadja hendak meminoem alcohol itoe ijalah diadakan
kedai-kedai atau lain-lainnja jang tijada mendjoewal minoeman
keras itoe.
5. Didjalankan segala oesaha soepaja si pemaboek itoe
semboeh daripada penjakitnja (berdjandji mengharamkan,
dimasoekkan dalam roemah asyl atau tempat menjemboehkan-
nja itoe kembali, mempersahabatkan ija dengan orang-orang
jang soedah mengharamkannja serta dapat dipergantoenginja
d.1.1. seb.).
2. Perkoempoelan-perkoempoelan jang ada
di H i n d i a - B e l a n d a .
Maka beloemlah ada soewatoe djoega perhimpoenan di
Hindia-Belanda ini, jang beroedjoed sahadja hendak melawan
bahaja alcohol jang bertjaboel diantara anak-anak negeri di
Hindia-Belanda ini. Tetapi adalah djoega soewatoe perkoem-
poelan jang oedjoednja ijalah memerangi 'adat-'adat djahat anak
negeri. Maka dalam itoe adalah djoega termasoek oesaha hen-
dak mentjegah nafsoe meminoem alcohol itoe. Sebagai lagi lain
daripada itoe didalam tahoen-tahoen jang paling dibelakang
 172

voorstellen bij de Regeering ingediend en voor de leden bin-

dende maatregelen genomen tot wering van het gebruik van
alcoholische dranken.
Hieronder volgt een kort overzicht van wat o.a. door corpo-
raties als de bedoelde op dit gebied is verricht.

MARDOTAMA. Dit is de naam van een vereeniging van

Inlandsche ambtenaren te Bandjarnegara, welke een sociëteit
zonder biljart onderhoudt. In deze sociëteit is het gebruik van
sterken drank verboden.

M O H A M M A D I J A H te Jogjakarta. Op een in 1915 gehouden

vergadering sprak de vereeniging zich uit over de wenschelnk-
heid om den verkoop en het gebruik van sterken drank onder
de Javanen te verbieden. Men voelt veel voor een Gouverne-
ments-monopolie van den drankverkoop naar de regelen van de
opium-regie, doch zoo, dat verkoopplaatsen alleen op de afdee-
lingshoofdplaatsen en op eenige andere plaatsen, waar dit
noodig mocht worden geacht, wordt toegelaten ten gerieve van
andere bevolkingsgroepen, die behoefte hebben aan drank.

REGENTENBOND. Op een in 1914 door den Regentenbond

Sedya Moei ja gehouden vergadering werd met algemeene stem-
men besloten:

1, aan de Regeering te vragen om verbodsbepalingen uit

te vaardigen betreffende drankgebruik onder alle In-
landers;
2. om een vereeniging tot bestrijding van alcohol op te
richten, samen te stellen uit:

a. gewone leden, geheel-onthouders, die geen contri-

butie betalen;
b. gewone leden, die wel wijn en bier drinken, doch
geen gebruik maken van brandy en jenever; deze
betalen contributie;
 m i beberapa boewah perhimpoenan politiek, perhimpoenan
agama, perhimpoenan amtenar-amtenar d.1.1., soedah memasoek-
k a n soerat permintaan kepada Pemerintah akan mentjegah
orang meminoem alcohol itoe, poen anggota-anggotanja hen-
daklah djoega menoeroet perdjandjian j a n g sematjam perdjan-
d j i a n j a n g sematjam itoe poela oedjoednja.
D i b a w a h i n i dimoewatkan k e p é n d é k a n d a r i beberapa p e r k a r a
j a n g berhoeboengan dengan perkoempoelan, seperti j a n g
terseboet diatas, d a n apa-apa j a n g telah dikerdjakan masing-
masingnja.
M A R D O T O M O . Itoelah nama soewatoe perhimpoenan pega-
wai-pegawai Boemipoetera d i Bandjarnegara. Perhimpoenan
itoe ada m e m p o e n j a ï soewatoe roemah bola, tetapi t a ' diadakan
medja bolanja. D i roemah bola i n i terlarang meminoem m i -
noeman keras.
M O E H A M M A D I A H d i Jogjakarta. D i d a l a m soewatoe ke-
rapatan d i tahoen 1915 perkoempoelan itoe menerangkan, bahwa
perloe benar melarang orang-orang mendjoewal atau m e m i -
noem minoeman keras. B a n j a k d i a n t a r a anggotanja j a n g
menjoekakan bijar diadakan pendjoewalan G o e b e r n e m é n sendiri
menoeroet peratoeran tjandoe, tetapi tempat mendjoewalnja
hanja diadakan d i iboe-iboe kota afdeeling sadja, atau ditempat-
tempat j a n g d i r a s a perloe, j a ï t o e oentoek keperloean bangsa-
bangsa l a m j a n g doedoek disini djoega, dan perloe a k a n minoem
itoe.

R E G E N T E N B O N D . D a l a m soewatoe permoepakatan j a n g
diadakan d a l a m tahoen 1914 oléh Perhimpoenan Boepati-Boe-
pati, j a n g d i n a m a k a n n j a „Sedija M o e l i j a " itoe, telah ditetapkan
oleh sekalnan anggotanja:
1. D i m i n t a diadakan pada Pemerintah oendang-oendang
larangan bagi segala anak negeri dalam h a l meminoem alcohol
itoe.
2. A k a n mendirikan soewatoe perkoempoelan j a n g oedjoed-
nja hendak menerangi alcohol itoe. Perkoempoelan itoe akan
didjadikan d a r i p a d a :
o, anggota bijasa, orang j a n g mengharamkan sama s e k a l i ;
ija tijada membajar contributie;
b. anggota bijasa, j a n g meminoem b i r dan anggoer, tetapi sopi
atau brendi tidak diminoemnja; orang i n i haroes membajar
contributie;
 174

c. donateurs, die geldelijk bijdragen en zich niet ver-

binden tot onthouding;

d. buitengewone leden, Europeanen en niet-Inlanders,

die contributie betalen.

SARIKAT ISLAM. Op een i n 1915 gehouden congres wer-

den de volgende wenschen geuit:
a. E e n gedeelte der aanwezigen hoopt, dat de Regeering bij
wettelijke bepalingen het gebruik v a n sterken drank door
de Inlandsche bevolking moge verbieden;
6. E e n ander deel der aanwezigen, wetende v a n hoeveel ge-
wicht de invloed is, door andere bevolkingsgroepen op het
volk van J a v a uitgeoefend, zou wenschen, dat allen, zonder
onderscheid v a n ras, zich van de drinkgewoonte mochten
onthouden.
E r werd een motie aangenomen om het Gouvernement te
verzoeken, „zijn belangstelling zoover u i t te strekken, dat de
Inlandsche bevolking spoedig verlost moge worden van drank-
en opiumgebruik".
V e r d e r werden door verschillende afdeelingen v a n deze ver-
eeniging voorstellen ingediend of maatregelen genomen tot
tegengang v a n het drankgebruik. W i j wijzen hier slechts op
het volgende:
De afdeeling Gresik wendde zich tot den Regent met het
verzoek, om i n enkele kampoengs de gelegenheden, waar toewak
k a n worden gedronken, te sluiten.
De afdeeling Bangkalan zegde aan een aantal leden, die
toewak dronken en dobbelden, het lidmaatschap op.
E e n 50-tal leden van de S. 8 te Rembang kwamen bijeen om
de wenschelijkheid te bespreken zich tot de Regeering te wen-
den tot het verkrijgen v a n wettelijke bepalingen voor de be-
strijding v a n het drankgebruik.
De S I te Soerabaja nam op een i n 1915 gehouden vergade-
r i n g de volgende motie a a n : „ D e vereeniging Sarikat Islam
Soerabaja, kennis dragende van het plan der Regeering een
^coholwetgeving i n het leven te roepen, juicht da plan toe
en spreekt de hoop uit, dat eerlang het gebruik van alcoholische
dranken, uitheemsche zoowel als inheemsche, door Inlanders
tot het laagst bereikbare m i n i m u m zal worden teruggebracht
c. donateur (penderma) jaïtoe orang jang membantoe dengan
wang, tetapi ta' masoek dalam* perdjandjian tijada akan
meminoem larangan itoe;
d. anggota loewar bijasa ja'ni orang Eropah dan jang boekan
anak negeri orang-orang ini harces membajar contributie.
S A R I K A T I S L A M . Dalam perkoempoelan besar jang dia-
dakan dalam tahoen 1915 soedah dikeloewarkannja tjita-tjita
seperti dibawah i n i :
a. setengah dari orang jang hadir berharap soepaja Pemerin-
tah menètapkan dengan oendang, anak-anak negeri dilarang
meminoem minoeman keras.
0. sebahagian lain, karena merékaitoe tahoe benar berapa
besar pengaroeh bangsa-bangsa lain atas anak negeri di
Djawa ini, meréka meminta soepaja sekalijan bangsa baik
dilarang meminoem alcohol itoe.

Diambil soewatoe poetoesan meminta kepada Goebernemén

soepaja „maoe memperhatikan lebih djaoeh, hingga anak negeri
segera djoega terlepas daripada bahaja tjandoe dan alcohol".

Lain daripada itoe beberapa afdeeling daripada perhimpoen-

an itoe soedah memasoekkan permintaan atau soedah menga-
dakan peratoeran akan mentjegah bahaja alcohol ini. Jang
terseboet dibawah inilah oesaha-oesaha meréka itoe.
Afdeeling Gresik memintak kepada Regent, soepaja ditoe-
toep tempat-tempat orang mendjoewal toewak itoe, ada dalam
beberapa kampoeng disana.
* Afdeeling Bangkalan telah memperhentikan beberapa ang-
gotanja, oléh karena soeka berdjoedi dan meminoem toewak.
Ada kira-Mra 50 orang lid afdeeling S. I. di Rembang soedah
berkoempoel membitj arakan keperloeannja meminta kepada
Pemerintah, soepaja diadakan oendang-oendang akan mentjegah
orang meminoem alcohol itoe.
S. I. di Soerabaja dalam koempoelan di tahoen 1915 soedah
mengambil kepoetoesan: „Perkoempoelan Sarikat Islam di Soe-
rabaja, oléh karena ija telah mengetahoei oedjoed Pemerintah
hendak mengadakan oendang-oendang dalam hal alcohol ini,
ijapoen membenarkan akan oedjoed itoe serta dioetjapkannja
lagi harapan, soepaja lambat laoen bertambah koerang djoega
banjaknja minoeman alcohol, baik jang datang, maoepoen jang
 176

en dat mitsdien het grootste onheil, dat een tropisch volk kan
bedreigen, tijdig moge worden afgewend".
Het bestuur der S. I. van Koetoardja wendde zich in 1915
tót Zn'ne Excellentie den Gouverneur-Generaal met het verzoek
cm den sterken drank van Java te doen verdwijnen of om In-
landers te verbieden — desnoods onder bedreiging van straffen
— om gebruik te maken van sterken drank.

BOEDI OETOMO. Deze. vereeniging wenscht:

a. Localiseering van het alcoholdebiet op afdeelingshoofd-
plaatsen en het limiteeren van het aantal vergunningen
tot verkoop in het klein, terwijl bn' het vervallen eener
vergunning geen nieuwe worde verleend, ten einde
zoodoende geleidelijk tot een algeheel alcoholverbod te
komen. Vergunningen worden aan te goeder naam en
faam bekende personen uitgereikt.
0. Duurder maken van den alcohol door verhooging van
invoerrechten en accijnzen.
c. Strenge politie-bepalingen op den verkoop van drank.

d. Bn' de benoeming en bevordering van Inlandsche ambte-

naren en beambten, zoomede bij keuze van désahoofden
als eisch te stellen, dat de candidaat geen gebruik
maakt van alcohol en opium. In de conduite-staten ware
daarvan melding te maken. Het voorbeeld van den
prn'aji zal goed inwerken op de zeden van den kleinen
man.
e. Vertalingen van populaire werkjes over schad$|£i"£&
gevolgen van alcoholgebruik ten behoeve van Inland-
sche scholen.
ƒ. Geen sterken drank toe te laten bn' openbare feestelijk-
heden.
g. Het organiseeren van onthoudersvereenigingen, het op
touw zetten van een anti-alcoholbeweging door congres-
sen, door het tentoonstellen van platen, voorstellende
de schadelijke werking van alcohol en opium op het
menschelijk organisme.
 berasal dari Hindia ini. Bijarlah banjaknja minoeman jang
diminoem oléh anak negeri itoe sampai kepada angka jang
sekoerang-koerangnja; hingga dengan segera dapat dihindarkan
bahaja jang sebesar-besarnja jang dapat menimpa soewatoe
bangsa di Hindia ini".
Bestuur S. U di Koetaradja dalam tahoen 1915 soedah me-
minta kepada Seri Padoeka Jang Dipertoewan Besar Goeber-
noer-Djenderal, soepaja dinjahkan segala minoeman keras dari
poelau Djawa ini, atau soepaja dilarang anak-anak negeri
meminoemnja, dan kalau perloe diantjam dengan hoekoeman.
BOEDI OETOMO. Perhimpoenan ini meminta:
a. Menentoekan tempat-tempat mendjoewal itoe, hanja boléh
di iboe-iboe afdeeling sadja. Soerat-soerat izin dikoerangi
dan didjadikan didjoewal berdikit-dikit sadja; kalau soedah
sampai témpohnja salah soewatoe izin, maka izin itoe tijada
ditambah lagi, soepaja achirnja dapat dilarang sama sekali
meminoem alcohol itoe. Izin hanja diberi kepada orang-
orang jang ternama baik dan berkelakoean baik;
i. mempermahal alcohol dengan menaikkan tjoekai dan
bijanja;
c. dikeraskan peratoeran polisi dalam hal pendjoewalan alco-
hol itoe;
d. ketika akan mengangkat atau menaikkan pangkat pegawai-
pegawai atau pegawai rendah bangsa anak negeri, atau
ketika memilih kepala désa, perloelah orang itoe orang jang
tijada mengisap tjandoe atau meminoem alcohol. Hal itoe
haroeslah diseboetkan djoega dalam staat conduite. Tjontoh
jang diberi oléh prijaji itoe nistjajalah mendatangkan ke-
baikan bagi fi'il orang ketjil;
«. salinan karangan ketjil-ketjil serta moedah-moedah jang
memperlihatkan bahaja alcohol itoe, dipergoenakan oentoek
sekolah-sekolah Boemipoetera;
ƒ. tijada diizinkan meminoem minoeman keras diperdjamoean
(pésta) 'oemoem;
g. mendirikan perkoempoelan jang -oedjoednja menghapoes-
kan alcohol itoe, mengadjak-adjak orang membentjii
alcohol itoe dengan djalan mengadakan koempoelan besar,
gambar-gambar jang menakoetkan orang pada kedjahatan
alcohol dan tjandoe itoe atas badan manoesn'a.
12
 178

Boedi Oetomo is alzoo voor beperking van alcoholgebruik ten

einde langs geleidelijken weg te komen tot alcoholverbod van
Regeeringswege voor alle bevolkingsgroepen.
M I M PITOE. De vereeniging Mim-pitoe stelde haar regeling-
vast op 1 Januari 1909. De leden worden aangenomen voor den
tijd van één jaar. Na afloop van dat jaar kan men weer als
lid worden aangenomen met een nieuwe belofte. Zn', die zeven
jaren lid zh'n, kunnen zich verbinden voor den geheelen duur
van het bestaan der vereeniging. Een lid moet de 7 ondeugden
in zich overwinnen. Donateurs hebben deze verplichting niét:,
zij steunen de vereeniging geldelijk en bevorderen haar doeL

De jaarlh'ksche belofte luidt:

Ik beloof naar waarheid, dat ik gedurende één jaar,

d.w.z. tot den mij zal onthouden van mijn vijanden,
de zeven M's; dus zal ik mjj onthouden van: „

I
II. De gezindheid om te drinken (minoem), dus zal ik
een jaar lang geen arak drinken, geen bier, wijn en andere
dranken, welke bedwelmen.
IlIjVII . . . . enz.
Moge mijn hart ver zijn van deze zeven vijanden.

Ik verzoek mijn broeders, die dit hooren, getuigen te-

zijn van mn'n belofte.

Bh' rekest, gedagteekend Buitenzorg 3 Augustus 1915, heeft

de vereeniging zich gewend tot den Gouverneur-Generaal met
het verzoek om verbodsbepalingen uit te vaardigen tegen den
verkoop, de verstrekking of verschaffing van alcoholica aan
niet van een licentie voorziene Inlanders en daarmede gehjk-
gestelden.
 179

Djadi Boedi Oetomo beroedjoed hanja oentoek mengoerangi

alcohol itoe sadja, soepaja lama kelamaan dapat Pemerintah
melarang alcohol itoe diantara segala bangsa anak negeri.
MIM-PITOE. Perkoempoelan Mim-pitoe menètapkan pe-
kerdjaan pada 1 Januari tahoen 1909. Anggota-anggotanja di-
terima hanja oentoek lamanja satoe tahoen sadja. Kalau soedah
setahoen itoe boléh lagi mendjadi anggota oentoek setahoen lagi,
tetapi dengan perdjandjian baroe. Barang sijapa soedah 7 tahoen
berikoet-ikoet mendjadi anggota perkoempoelan itoe, maka na
boléh mendjadi lid oentoek selama terdirinja perhimpoenan itoe.
Masing-masing anggotanja haroeslah mena'Ioekkan ketoedjoeh.
kedjahatan jang ada dalam dirinja. Donateur ta' masoek dalam
perdjandjian ini, merékaitoe hanja dengan wang membantoe
perhimpoenan itoe, poen ditolongnja djoega memadjoekan
maksoednja.

Perdjandjian jang haroes diboewat tijap-tijap tahoen

ijalah seperti berikoet dibawah i n i :
Saja berdjandji dengan sesoenggoeh-soenggoehnja, bah-
wa saja satoe tahoen lamanja, jaïtoe sampai pada tanggal
akan mendjaoehi moesoeh saja jang toedjoeh; djadi
saja akan menghilangkan
I
II, Nafsoe minoem; djadi satoe tahoen lamanja saja
tyada akan minoem arak, atau bir, atau anggoer, atau
lain-lain minoeman jang boléh memaboekkan.
III|VII . . . . d.1.1. seb.
Moedah-moedahan terdjaoehlah hati saja daripada moe-
soeh saja jang toedjoeh itoe.
Saja minta kepada saudara saja jang mendengar per-
djandjian saja ini akan mendjadi saksi dalam hal per-
djandjian ini.

Dalam soerat permintaan, tertanggal Bogor 3 Augustus

1915, perhimpoenan ini soedah memohonkan permintaan keba-
wah Seri Padoeka Toewan Besar Goebernoer-Djenderal akan
mengadakan oendang-oendang larangan dalam hal mendjoewal,
memberi dan mengadakan minoem-minoeman jang ada mengan-
doeng alcohol kepada anak-anak negeri atau jang disamakan
dengan dija, jang tijada mendapat soerat izin (licentie).
 180

c. De onderwijzer in den strijd tegen het alcoholisme.

Liefde tot den naaste, vaderlandsliefde en welbegrepen

eigenbelang moeten alle weidenkenden er toe brengen om deel
1

te nemen aan den strijd tegen het alcoholisme. In het bijzonder

mag dit worden verwacht van de meer ontwikkelde leden der
maatschappij, m.a.w. van degenen, die den omvang van het
alcoholgevaar kunnen overzien en. die bovendien in staat zn'n
om door het gezag, dat er van hen — de beschaafden — uit-
gaat, bij uitstek in staat zijn om invloed ten goede uit te
oefenen.

In de rijen der ontwikkelden kunnen nog bepaalde personen

worden aangewezen, die krachtens hun werkkring meer dan
anderen geroepen zijn, om den strijd tegen het alcoholisme aan
te binden. Onder hen moeten in de eerste plaats worden ge-
noemd de geestelijke, de geneesheer, de bestuursambtenaar
de onderwijzer. Op den weg van den geestelijke ligt het, om,
wanneer hij den menschen voor oogen houdt, wat-zy' aan de
maatschappij, aan hun gezin en aan zichzelf verplicht zijn, hen
tot soberheid en zelfbeheersching aan te sporen. De genees-
heer, wiens roeping het moet zijn de volksgezondheid te helpen
bevorderen, mag geen gelegenheid laten voorbij gaan, om zijn
medeburgers te wijzen op de groote voordeelen, die uit een
gezondheidsoogpunt aan matigheid en geheelonthouding ver-
bonden zn'n. De bestuursambtenaar, die in de gelegenheid is
de droevige gevolgen van alcoholmisbruik waar te nemen, dient
bij zijn omgang met de bevolking op de aan dit kwaad verbon-
den ellende te wijzen. E n wat den onderwijzer betreft: voor
hem is in den strijd tegen het alcoholisme de uiterst dankbare
rol weggelegd, om in de school een geslacht aan te kweeken, dat
van jongsaf de gevaren der onmatigheid en de voordeelen eener
gezonde leefwijze heeft leeren kennen.
 181

c. Betapa oesaha goeroe-goeroe dalam hal hendak

mena'loekkan alcohol itoe.

Kasih akan sesama manoesija, kasih akan. tanah air, kasih

akan diri sendiri, sekalijan itoe haroeslah menginsafkan kepada
segala orang jang sempoerna pikiran, bahwa haroeslah ija toe-
roet tjampoer dalam peperangan hendak mena'loekkan bahaja
alcohol itoe. Teristiméwa sekali jang dapat diharapkan dalam
hal ini ijalah merékaitoe jang telah terpeladjar djoega sedikit,
artinja merékaitoe jang dapat menggambarkan dalam hatinja,
berapa besarnja bahaja alcohol itoe dan meréka jang dapat poela
mempergoenakan kekoewasaan, jang ada padanja (orang jang
soedah ber'adat haloes) itoe, soepaja mendatangkan paédah bagi
sesamanja jang tijada berbahagija seperti dija.
Didalam golongan orang-orang jang terpeladjar dapatlah poe-
la ditoendjoekkan beberapa orang jang tersebab oléh peker-
djaannja lebih tjakap ija, kalau ija tjampoer dalam peperangan
jang hébat ini, daripada golongan jang lain-lain. Orang-orang
jang sematjam itoe ijalah: goeroe-goeroe agama, tabib-tabib,
amtenar pemerintah dan goeroe-goeroe sekolah. Maka teranglah
kewadjiban ahli-ahli agama itoelah menasihatkan kepada hamba
Allah, soepaja merékaitoe djangan tama', insaf akan dirinja
dan dapat mengoerangi dan menghoekoem hawa nafsoenja. Boe-
kantah pekerdjaannja djoega menjatakan kepada merékaitoe,
bahwa kewadjibanlah bagi masing-masing hamba Allah akan
mengingat pada sesama manoesija dan pada kaoem keloear-
ganja,. serta pada dirinja sendiri. Tabib-tabib soedah njata
kewadjibannja akan menambah-nambah memperbaiki keséhatan
anak negeri, merékaitoe sekali-kali ta' boléh meloepakan se-
soewatoe daja oepaja hendak memberi-tahoekan kepada sesa-
manja, betapa besar paédahnja bagi keséhatan diri, sekiranja
ada dengan sekira-kira sadja meminoem alcohol atau sama
sekali ta' meminoem alcohol itoe. Amtenar-amtenar, jang dapat
melihat dengan matanja sendiri betapa kedjahatan jang terdja-
di oléh alcohol itoe, patoetlah benar kalau ija berkeliling-keliling
didalam djadjahannja, na perlihatkan betapa bahaja alcohol ini
kepada anak boewahnja, dan betapa kedjadiannja achirnja.
Betapakah halnja dengan goeroe-goeroe itoe? Merékaitoelah
jang berbahagn'a benar mendapat pekerdjaan jang termoelija
serta ada membalas goena; merékaitoelah jang dapat mendidik
 182

Hieronder zal worden uiteengezet, hoe de onderwijzer in den

strijd tegen het alcoholisme het best zn'n krachten kan aan-
wenden. Aangezien echter ook ten opzichte van dezen strijd
de regel geldt, dat iemand alleen dan vruchten zal kunnen ver-
wachten van de leeringen, die hij in zijn beroep verkondigt,
indien hn' daarbuiten dienovereenkomstig handelt, is het nood-
zakelijk om aan de bespreking van hetgeen de onderwijzer in
de school heeft te verrichten, enkele opmerkingen te doen voor-
afgaan omtrent de wijze, waarop hij zich buiten de school heeft
te gedragen. Het spreekt van zelf, dat deze opmerkingen ook
gelden voor ieder ander bestrijder van het alcoholisme.

1. B u i t e n de school.
Alleen hij, die zelf een voorbeeld is van matigheid en zelf-
beheersching, zal bjj zijn pogingen om het alcoholmisbruik te
beperken, iets kunnen bereiken. Ook voor den onderwijzer geldt
dit. Indien deze, door dagelijks, te pas of te onpas, alcoholische
dranken te gebruiken, een slaaf der drinkgewoonten toont te
het alcoholmisbruik ongebruikt: zelf voorgaan in zelfbeheer-
zyn of op feesten bln'k geeft, dat hn'zelf de kunst van maat-
houden niet verstaat, kan hn' er zeker van zjjn, dat al zijn woor-
den — hoe goed ook bedoeld — niets zullen uitwerken. Hij heeft
het recht van spreken verloren. Bovendien laat hn', die zich
niet van drank onthoudt, een machtig middel in den strijd tegen
sching, zelf toonen, dat men ook zonder alcohol te gebruiken,
opgewekt kan leven en vrooljjk feest kan vieren, is en blijft de
beste wijze, om anderen tot nadenken te stemmen en tot na-
volging op te wekken.
 183

sekolah soewatoe daradjat manoesija, jang dari ketjil soedah

dapat diperlihatkan bahaja alcohol itoe, kalau sekiranja tijada
xlikirakan meminoemnja; dan merékaitoe poelalah jang dapat
menerangkan betapa pahalanja, kalau ditoeroet atoeran hidoep
jang sempoerna.
Dibawah ini akan diperkatakan betapa goeroe itoe dengan
sebaik-baiknja dapat mempergoenakan tenaganja dalam pepe-
rangan alcohol ini. Sjahdan maka adalah soewatoe hikajat jang
mengatakan: „Akan seseorang, haroeslah ija mendapat ha-
sil baik daripada peladjaran jang diadjarkannja itoe, djika
ija sendiri diloewar tempat peladjarannja itoe ada berboewat
seperti jang diadjarkan itoe djoega." Maka dalam peperangan
alcohol ini boléhlah djoega 'ibarat ini diambil djadi misal. Oléh
karena itoe djika akan memperkatakan apa-apa jang haroes
dikerdjakan didalam sekolah itoe, perloe amatlah si goeroe itoe
diberi beberapa nasihat lebih dahoeloe tentang bagaimana ha-
roesnja tingkah lakoenja diloewar sekolah. Tentoelah lagi na-
sihat ini boléh poela dipahamkan oléh orang-orang lain jang
oedjoednja ijalah hendak mena'loekkan alcohol itoe djoega.

1. Diloewar sekolah.
Hanjalah dija jang akan dapat sampai kepada maksoednja
hendak mengoerangi bahaja alcohol itoe, jang dirinja sendiri
boléh mendjadi tjontoh dalam hal dapat menahan hawa nafsoe-
nja itoe, dapat minoem dengan sederhana sadja serta dapat
poela memerintahi dirinja atau kehendak hatinja. Bagi goeroe-
goeroe poen dapat dipakaikan perkataan itoe.
Sekiranja ija sendiri, oléh karena tijap-tnap hari ija minoem,
baik pada waktoe jang patoet, baik tidak, ija telah mendjadi
hamba sahaja bagi alcohol itoe, atau sekiranja ija didalam se-
soewatoe perdjamoean, ija perlihatkan kepada orang banjak
ijapoen ta' dapat menghinggakan banjaknja alcohol jang dialir-
kannja kedalam kerongkongannja, ta' dapat tijada segala per-
kataannja serta nasihatnja itoe, bijarpoen baik oedjoednja, nis-
tjaja sija-sijalah belaka. Ijapoen soedah memperboroskan hak-
nja boléh memberi nasihat. Sebagai poela barang sijapa jang
ta' memperhentikan minoem itoe, nistjajalah disija-sjjakannja
sadja soewatoe sendjata jang amat tadjam, dapat dipergoena-
kannja dalam peperangan mena'loekkan moesoeh „alcohol" ini.
Sjahdan memperlihatkan sendiri, bahwa kita dapat mengemoedi-
 184

Naast het voorbeeld kan het gesproken woord, in het bij-

zonder wanneer het komt uit den mond van een ontwikkelde,
van groote waarde zijn. Daarom houde de onderwijzer, overal
waar dit te pas komt, aan zijn omgeving onder de oogen de scha-
de, die uit alcoholmisbruik voortvloeit en bespreke hij daarbij
de middelen, waardoor betere toestanden in het leven kunnen
worden geroepen. Vooral in de aanraking met de ouders zijner
leerlingen zal hij dikwijls een goede gelegenheid hebben, om
juiste denkbeelden betreffende het alcoholgevaar te helpen
verbreiden.

Ieder, die hervormingen nastreeft, weet bij ervaring, dat de

mensen zich doorgaans krachtig verzet tegen alles, wat nieuw
is en niet dan met de grootste moeite tot de overtuiging kan
worden gebracht, dat de tijd gekomen is om met een bestaande
gewoonte te breken. In het bijzonder geldt dit van het alcohol-
middelen, waardoor betere toestanden in het leven kunnen wor-
den geroepen. Vooral in de aanraking met de ouders zijner
leerlingen zal hij dikwijls een goede gelegenheid hebben, om
juiste denkbeelden betreffende het alcoholgevaar te helpen
verbreiden.

In twistgesprekken zal men trachten aan te toonen, dat het

alcoholgebruik te weinig beteekent, om er zich mede te be-
moeien, dat zoovele hooger-ontwikkelden er geen kwaad in zien,
dat het in bepaalde gevallen zulk een goede uitwerking op het
lichaam heeft, enz., enz. Hij heeft zich daarom ernstig voor te
bereiden op het gevaar, dat hn' de vele hem voorgelegde argu-
menten niet afdoende zal weten te weerleggen, waardoor de in-
druk zou kunnen worden gevestigd, dat er in werkelijkheid
tegen het alcoholgebruik ook niet zooveel is in te brengen.
M.a.w. om sterk te staan in den strijd, heeft de onderwijzer
 185

kan hati kita sendiri, bahwa soenggoehpoen ta' meminoem alco-

hol itoe dapat djoega kita hidoep dengan senang dan dapat
djoega kita bersoeka-soekaan, sekalijannja itoe jjalah dan te-
taplah mendjadi djalan jang sebaik-baiknja akan memberi insaf
akan diri orang lain, dan djalan jang sebaik-baiknja soepaja
diikoet oléh orang lain.
Beserta dengan tjontoh jang baik itoe boewah toetoer itoelah
jang berharga benar, apalagi kalau boewah kata itoe keloewar
dari moeloet seseorang jang terpeladjar. Oléh kerena itoe ha-
roeslah si goeroe itoe, dimana-mana sadja dapatnja, ija mene-
rangkan kepada orang sekelilingnja, betapa matjamnja keroe-
gian jang boléh terdjadi oléh karena alcohol itoe; dalam pada
itoepoen diperkatakannja poela 'akal jang baik, boléh dipergoe-
nakan akan memperbaiki keadaan negeri. Teristiméwa sekali
banjak kebaikannja, kalau ija dapat memperkatakan hal ini
dengan iboe bapa si anak, serta menjatakan pikiran jang terang
tentang kemelaratan minoeman alcohol itoe.
Barang sijapa jang bermaksoed hendak memperbaiki keadaan
negeri nistjajalah poela ada mengetahoei, bahwa manoesija itoe
selaloe melawan akan sekalijan jang baroe; hanjalah dengan
soesah pajah jang amat sangat dapat merékaitoe dita'loekkan,
sampai merékaitoe pertjaja, bahwa sekarang soedah tiba wak-
toe akan memboewangkan kebijasaan jang dahoeloe-dahoeloe
itoe. Teroetama sekali patoet diadakan peroebahan jang baroe
dalam hal memerangi alcohol ini; boekantah sesoewatoe pikiran
jang bodoh atau ingat akan keperloewan sendiri, ta' dapat t i -
jada mengalangi akan segala peroebahan jang boléh mendatang-
kan kebaikan. Goeroe-goeroe itoepoen jang bertjinta hendak
mena'loekkan orang jang menjoekakan alcohol itoe, tentoelah
akan merasaï djoega akan hal ini.
. Dalam per bant ahan moeloet ta' dapat tijada orang akan
mengatakan kepadanja, perkara alcohol i n i boekanlah soe-
watoe perkara jang penting, djadi ta' oesah ditjampoeri, orang-
orang jang terpeladjar tinggipoen tijada memandang djahat
akan kebijasaan itoe; minoem-minoeman itoe atjap kali benar
mendatangkan kebaikan bagi badan d.1.1. Oléh sebab itoe ha-
roeslah ija alati dirinja dahoeloe dengan sendjata jang tjoekoep
akan pelawan tangkisan orang itoe kembali. Perloe lagi ija ber-
sijap diri sematjam ini, karena, kalau ta' sempoerna tangkis-
annja, boléh djadi orang mendapat persangkaan, bahwa dengan
 186

een ernstige studie van het alcoholvraagstuk te maken. Niet

alleen zal deze studie hem de feiten doen kennen, waaraan de
geheele beweging tegen het alcoholisme haar ontstaan dankt
en hem dientengevolge in staat, stellen, den tegenstander te
woord te staan, maar bovendien zal zn' hem de noodige kracht
en overtuiging schenken, om, trots alle moeilijkheden, op den
ingeslagen weg voort te gaan. SÜKH*

Het ligt voor de hand, dat bij het ijveren voor geheelonthou-
ding nooit de noodige omzichtigheid en bescheidenheid uit het
oog verloren mag worden. Wie overal, te pas of te onpas, het
alcoholvraagstuk aan de orde stelt of zoo onvoorzichtig is, om
bn' het verkondigen van het alcoholgevaar dingen te beweren,
die niet op goede gronden kunnen worden verdedigd, onder-
vindt spoedig de waarheid van het gezegde: alle overdrijving
schaadt. Men hoort hem niet meer aan, bespot hem wellicht en
— gaat twijfelen aan den ernst der zaak, waarvoor hij strijdt.
Vooral den jeugdigen onderwijzer moet in dezen de grootst
mogelijke voorzichtigheid en bescheidenheid worden aanbevo-
len. In de meeste gevallen zal hn' den grootsten invloed kunnen
uitoefenen, door in daden aan zijn omgeving te toonen, dat men
ook zonder mee te doen aan het gebruiken van sterken drank,
opgewekt en vroohjk kan zijn.

2. I n de school.
In de' lagere en de middenklassen bepale de onderwijzer zich
er toe, den kinderen de drie volgende regels in te prenten:

1. A l c o h o l i s c h e d r a n k e n zijn niet bestemd

voor kinderen.

2. A l c o h o l m i s b r u i k is een bron van groote

ellende.
 187

sebeniar-benarnja, ta' seberapa jang dapat mengatakan alcohol

itoe djahat. Djadi kalau si goeroe itoe hendak koekoeh tegak-
nja dalam peperangan alcohol ini, haroeslah dija dengan hati-
hati benar memperhatikan masalah tentangan alcohol ini.
Dalam menjelidiki perkara alcohol ini, boekannja sadja dapat
diketahoeinja apa-apa jang mendjadikan sebab pergerakan o-
rang memerangi alcohol itoe; hal itoe dapat nanti dipergoena-
kannja akan penangkis toesoekan lawannja, tetapi ijapoen mem-
peroléh beberapa kejakinan dan tenaga akan teroes bekerdja
menoeroet haloewannja itoe, bijarpoen banjak jang mendjadi
alangan.
Sebagai lagi soedah terang poela, kalau hendak beroesaha
soepaja orang-orang mengharamkannja sama sekali, djangan-
lah sekali-kali diloepakan, bahwa bekerdja itoe haroeslah de-
ngan haü-hati sangat, dan ta' boléh dengan kasar. Barang sijapa
jang dengan tijada timbangan berani memperkatakan hal ini,
dimana-manapoen atau di waktoe apapoen, atau barang sija-
pa jang dengan koerang ingatan berani mengeloewarkan sesoe-
watoe perkataan jang ta' beralasan pada alasan jang koekoeh,
ta' dapat tijada ija akan merasaï kebenaran perkataan ini.
„Segala jang berlebih-lebihan itoe ta' baik, atau meroesakkan.
Oléh karena itoe orangpoen tijadalah maoe lagi mendengar
perkataannja itoe, dan merékaitoepoen moelaï ta' mempertja-
jaï lagi .akan kebesaran bahaja jang diperanginja itoe."
Istiméwa sekali goeroe jang moeda-moeda, merékaitoelah
jang'haroes berhati-hati sangat dan berhaloes 'adatnja dalam
hal ini. Kebijasaannja merékaitoelah jang ada mempoenjaï
banjak kekoewasaan, boekantah njterékaitoe jang dapat mem-
beri tjontoh jang njata, bijarpoen ta' meminoem alcohol dapat
djoega ija hidoep dengan senang dan rijang hati.
2. D i d a l a m sekolah.
Dikelas-kelas jang dibawah dan pertengahan, hanja jang
akan diterangkan oléh goeroe itoe kepada moerid-moeridnja
ijalah tiga perkara jang terseboet dibawah ini:
1. M i n o e m - m i n o e m a n j a n g m e n g a n d o e n g
a l c o h o l i t o e b o e k a n n j a m i n o e m a n b a g i anak-
anak
2. K a l a u t e r l a m p a u m e m i n o e m a l c o h o l i t o e
b o l é h m e n j e b a b k a n k e m e l a r a t a n besar.
 188

3. G e h e e l o n t h o u d i n g v a n s t e r k e n d r a n k i s
een v o o r n a a m m i d d e l om te k o m e n t o t
v o o r s p o e d en geluk.

In de hoogere klassen stelle de onderwijzer zich tot taak,

den leerlingen de volgende waarheden in te prenten:
1. H e t g e b r u i k v a n e e n k l e i n e h o e v e e l h e i d
v a n een a l c oh o 1 i sc h e n d r a n k doet den
mensch doorgaans wel vlugger, maar niet
b e t e r d e n k e n , t e r w i j l de s p i e r k r a c h t b i j n a
altijd daaronder lijdt.

2. H e t g e b r u i k v a n e e n g r o o t e h o e v e e l h e i d
v a n e e n a l co h o 1 i s c h e n d r a n k d o e t z o o w e l
het denkvermogen a l s de spierkracht
steeds sterk verminderen.
3. H e t g e r e g e l d m i s b r u i k v a n a l c o h o l i s c h e
d r a n k e n m a a k t den m e n s c h ziek, doet hem
l i c h a m e l i j k en z e d e l i j k te g r o n d e gaan
en t o t a r m o e d e en e l l e n d e v e r v a l l e n .

4. A l c o h o l m i s b r u i k leidt tot misdaden en

ongelukken.

5. A l c o h o l m i s b r u i k k a n d e t o e k o m s t van
den S t a a t i n g e v a a r brengen.

Het is niet noodig, voor de behandeling van het alcohol-

vraagstuk — in zooverre dit op de lagere school ter sprake
komt — een vast wekelijksch lesuur uit te trekken. De boven-
bedoelde punten komen ter sprake bn' het zaakonderwijs ) , het 1

i ) Z i e voor het Maleisch Kitab Pantja Warna V, door J . K a t s

en voor het Javaansch Lajang ngélmoe memoelang anerangake prati-
kele moelangake tjetjatoeran II, door J . K a t s .
 3. K a l a u m e n g h a r a m k a n m i n o e m a n i t o e sa-
m a s e k a l i , i t o e l a h s o e w a t o e dj a l a n j a n g m e m -
b a w a k e p a d a d j a l a n k e s e n a n g a n dan kese-
1 a m a t a n.
Di kelas-kelas jang tinggi jang (dibawah inilah jang akan di-
masoekkan kedalam ingatan moerid-moerid.
1. M i n o e m - m i n o e m a n j a n g mengandoeng
alcohol itoe k a l a u s e d i k i t sadja, sebenar-
n j a l a h d j o e g a b o l é h m e n j e b a b k a n o r a n g ber-*
p i k i r lekas, t e t a p i p i k i r a n i t o e ta' b e r t a m -
bah baik oléhnja, sebagai lagi kekoewatan
badan (tenaga) hampir selaloe berkoerang
o 1 é h n j a.
2. M i n o e m - m i n o e m a n j a n g mengandoeng
a l c o h o l itoe, k a l a u b a n j a k - b a n j a k boekan-
nja tenaga kita sadja bertambah koerang,
poen i n g a t a n k i t a amat sangat moendoernja.
3. K a l a u t e t a p m e m i n o e m a l c o h o l b a n j a k -
banjak, ta' d a p a t t i j a d a b a d a n s a k i t o l é h n j a ,
s i p e m i n o e m i t o e p o e n d j a t o e h m e i a r a t, b a i k '
t e n t a n g b a d a n n j a , b a i k t e n t a n g f i ' i l 'adat-
nja, i j a p o e n djatoeh m i s k i n dan m e n d j a d i
h i n a.
4. M e m i n o e m a l c o h o l i n i banjak-banjak
boléh m e n j e b a b k a n k e d j a h a t a n dan ketje-
lakaan.
5. M e m i n o e m a l c o h o l i n i banjak-banjak
boléh mendatangkan bahaja bagi kemadjoe-
a n negeri.
Maka tijadalah perloe oentoek sekolah rendah akan menètap-
kan djamnja dalam seminggoe-seminggoe oentoek memperka-
takan hal alcohol ini<sadja. Jang dissboetkan diatas ini diper-
katakan pada waktoe zaakonderwijs (1), membatja (2), dan

1) Lihatlah oentoek bahasa Melajoe Kitab Pantja Warna V, oléh J. Kats

dan oentoek bahasa Djawa Lajang ngelmoe memoelang merangake
Praktikele moelangake tjetjatoeran II oléh J. Kats-
2
) Lihatlah djoega oempamanja rangkaian kitab batjaan bahasa Djawa
Soejoed oléh J. Kats, teroetama sekali kitab jang keenam.
 190

lezen ) en het vertellen ). Hier kan worden volstaan met te

2 3

verwijzen naar de over het onderwijs in deze bestaande handlei-

dingen, waar keuze en omvang van de leerstof en wijze van
behandeling uitvoerig worden aangegeven.

Een samenvattend 'overzicht van de maatregelen, welke door

schrn'ver dezes in de eerste plaats noodig worden geacht, geeft
de ondervolgende:

NOTA
betreffende de bestrijding van het alcohol-gebruik
onder de Inlandsche bevolking.

Onder de voornaamste middelen ter voorkoming van het

alcohol-gebruik onder de Inlandsche bevolking *) behooren:

1. Beperkende en verbodsbepalingen.

2. Het bevorderen van het gebruik van niet-alcohol houdende

dranken.
c. Het verschaffen van voorlichting aan de bevolking in zake
de gevaren, verbonden aan het gebruik van alcohol-houden-
de dranken.

1. Alleen de onder 1 bedoelde bepalingen kunnen a f-

doende worden geacht bij den strijd tegen het gebruik van
alcoholische dranken.
2) Zie o.a. de serie Javaansche leesboeken Soejoed door J . Kats,
inzonderheid het 6de deel.
3) Zie voor het Maleisch Kitab Taman Sari door J . Kats. (Voor
de wijze van behandeling. Daar dit werkje uitsluitend leerstof voor de
laagste twee leerjaren bevat, is de drankbestrijding hier niet in behandeld).
Voor het Javaansch wordt verwezen naar Lajang ngelmoe memoelang
anerangake pratikele moelangake tjarita, door J . Kats. (Ook dit werkje
bevat slechts vertellingen voor de laagste klassen, welke bij de behandeling
van het besproken onderwerp in de hoogere klassen tot voorbeeld kunnen
worden genomen).
i) Het alcohol-gebruik onder Europeanen wordt hier buiten beschou-
wing gelaten. Het is wel onnoodig op te merken, dat het voorbeeld van
hen, die deze dranken hier hebben ingevoerd, van machtigen invloed moet
rijn op het ontstaan van de „drinkgewoonte" onder de Inlandsche be-
volking.
 191

bertjentera (3). Tentang ini dapatlah dmeri-tahoekan, bahwa

dalam Pemimpin jang ada sekarang bagi peladjaran dalam hal
nu, adalah dapat dipilih, jang mana matjam peladjaran serta
betapa djalan mengerdjakannja, semoewanja adalah ditoeliskan
dengan pandjang lébar.
Maka dibawah ini ada kita moewatkan koempoelan dari ma-
tjam-matjam peratoeran jang teroetama dirasa perloe penga-
rang kitab ini jaïtoe:

PERINGATAN
dari hal daja-oepaja akan mentjegah bahaja alcohol diantara
anak negeri.

Maka diantara akal-'akal jang teroetama, baik dilakoekan a-

kan mengalangi bahaja alcohol ini diantara anak negeri i)
ijalah:
1. Oendang-oendang jang boléh mengoerangi dan mela-
rang.
2. Menambah-nambah orang soeka meminoem minoeman
jang tijada mengandoeng alcohol.
3. Memberi-tahoekan kepada anak negeri, betapa matjam
bahaja, jang terdjadi oléh karena meminoem minoeman janct
mengandoeng alcohol itoe.

1. Hanjalah perkara jang terseboet dalam angka satoe sa-

dja, jang dapat dikatakan moestadjab dalam hal hendak meme-
rangi bahaja alcohol itoe.

3) Lihatlah oentoek bahasa Melajoe Kitab Taman Sari, oléh J. Kats

(oentoek djalan memperkatakannja). Dalam kitab ini sengadja dimoewat-
kan peladjaran oentoek kedoewa kelas jang rendah sekali, oléh sebab
itoe, tnadalah dimoewatkan dalamnja perkara akan mentjegah oran* me-
minoem alcohol ini). Oentoek bahasa Djawa lihatlah kitab Lajang Ngelmoe
memoelang s anerangake pratikele Moelangdke tjarita, oléh J. Kats. (Poen
ff ^ ff
b ita
Péndék-péndék oentoek kelas jang rendah-rendah,

S i ^ n t t dtuS perkatakan h a l i n i d i k e l a s jan

* tinsgi M é h i a h

i) Apa-apa alcohol jang diminoem oléh orang Eropah tijadalah dihi-

toeng. Ta goena dikatakan lagi disini, bahwa tjontoh jang diberi bagi
anak negen oléh merékaitoe jang membawa masoek minoeman itoe
keman, tentoelah mendjadi soewatoe pengaroeh besar bagi terdjadinja
nafsoe hendak minoem itoe.
 192

2. I n d i r e c t wordt het kwaad tegengegaan door de be-

vordering van het gebruik van koffie, thee, limonade e.d., ook
bij officiëele en feestelijke gelegenheden (recepties, maalfeesten
op suikerfabrieken, enz.).

3. Het verstrekken van inlichtingen betreffende de nadee-

len van het alcohol-gebruik is inzonderheid van belang om de
bevolking er toe te brengen het nut van de door de Regeering
in het leven geroepen verbodsbepalingen in te zien dan wel, hen
uit eigen o v e r t u i g i n g tot onthouding te
d o e n b e s l u i t e n . Hoewel van dit middel geen hooge ver-
wachtingen mogen worden gekoesterd, indien niet mede door
wettelijke bepalingen het alcohol-gebruik wordt beperkt, heeft
het — zoowel mèt als zonder de invoering van verbodsbepa-
lingen — een groote opvoedkundige waarde.

Deze voorlichting van-de Inlandsche bevolking kan worden

verkregen door:.
a. Het vormen van cursussen voor volwassenen en jonge-
lieden.
I. Het geregeld of occasionneel behandelen van het alcohol-
vraagstuk op de verschillende onderwijsinrichtingen.
c. Het verspreiden van lectuur betreffende het hier bedoelde
onderwerp.
Omtrent de onder a t|m c genoemde middelen valt het vol-
gende op te merken.
a. In het belang der drankbestrijding kumwn cursussen
worden gehouden ten huize van désa- of kampoenghoofden, enz.
Daarbij moeten door een der zake kundige in de landstaal de
gevaren van het alcohol-gebruik worden behandeld. Om de
belangstelling van het publiek niet op een te zware proef te
stellen, zouden deze cursussen in enkele bijeenkomsten moeten
zijn afgeloopen. Uit den aard der zaak is men in de keuze van
voor dit werk geschikte personen zeer beperkt. De cursus-
leider moet niet alleen uit volle overtuiging het alcohol-gebruik
bestrijden, maar bovendien moet hij de landstaal volkomen
machtig zijn en zijn onderwerp zóó kunnen behandelen, dat het
 193

2. Bijarpoen dengan djalan pandjang, ja'ni disoeroeh orang-

orang meminoem kopi, téh, limonade d.1.1. di pésta-pésta besar
atau lain-lain perdjamoean poen (receptie, pésta di paberik goela
d.1.1.), tetapi achir-achirnja dapat djoega dikoerangi kedjahatan
alcohol itoe.
3. Memberi bermatjam-matjam keterangan tentang keroe-
sakan jang boléh disebabkan oléh alcohol itoe; sekalijannja ini
bergoena benar bagi anak negeri soepaja diketahoeinja apa
paédah peratoeran-peratoeran larangan jang akan diadakan oléh
Pemerintah, demikijan poela keterangan ini pentdng djoega akan
memaksa anak negeri, soepaja i j a dengan
k e m a o e a n n j a s e n d i r i berd j and j i t i j a d a akan
m e m i n o e m a l c o h o l i t o e l a g i . Soenggoehpoen be-
loem boléh diharap benar akan hasil ini, jaïtoe kalau
sekiranja tijada sama-sama diadakan peratoeran Pemerintah
akan mengoerangi nafsoe orang meminoem alcohol itoe,
tetapi oesaha inipoen adalah mempoenjaï harga besar goena
meninggikan daradjat anak negeri, bijarpoen tidak atau ada
diadakan oendang-oendang larangan itoe.
Akan memberi-tahoekan ini kepada anak negeri boléh dioe-
sahakan dengan djalan:
a. Mengadakan cursus (peladjaran) bagi orang jang sampai
'oemoer, baikpoen bagi jang beloem sampai 'oemoer.
b. Tetap atau berwaktoe-waktoe memperkatakan masalah
alcohol ini di segala matjam sekolah.
c. Menjijarkan kitab-kitab dari hal jang kita seboetkan ini.

Dalam a sampai c dapat lagi kita lihat:

a. Bergoena diadakan di roemah kepala-kepala désa atau

kampoeng peladjaran (cursus) d.1.1. oentoek memerangi bahaja
alcohol ini. Peladjaran itoe haroeslah diadjarkan dalam bahasa
anak negeri dan diperkatakanlah disana betapa bahajanja al-
cohol ini. Soepaja djangan mendjemoekan kepada si pendengar
haroeslah cursus itoe tammat dalam doewa tiga kali sadja.
Maka oléh karena hal ini soewatoe hal jang amat penting, ta'
dapat tijada soesahlah mentjari orang jang dapat mengerdja-
kan pekerdjaan itoe. Kepala cursus itoe pertama haroeslah ija
sendiri jakin dalam hal hendak memerangi itoe, kedoewa ha-
roeslah ija paham dengan sepaham-pahamnja dalam hal bahasa
18
 194

de algeheele belangstelling van zijn hoorders heeft. Alleen toch

wanneer dit laatste het geval is, kan eenig blijvend resultaat
van deze besprekingen worden verwacht. N u zal het zeer moei-
lijk zn'n om een Europeesch propagandist te vinden, die op een
voldoend bevattelijke wijze het bedoelde onderwerp voor een
Inlandsen publiek k a n behandelen. M e n zou dus aangewezen zijn
op het i n dienst stellen van Inlandsche krachten, die voor dit
werk zijn opgeleid en die v u r i g propagandist moeten zijn voor
de zaak, die zij hebben te verdedigen. Deze cursus-leiders be-
zoeken achtereenvolgens de plaatsen welke daarvoor i n aan-
m e r k i n g worden gebracht. (Het is natuurlijk ondoenlijk en voor-
loopig ook niet noodig, om alle d é s a ' s en kampoengs te
bewerken).

De vraag rijst, of het nut van deze cursussen zou opwegen

tegen.de onmiskenbaar aan het zoeken van geschikte personen
verbonden bezwaren. E n ook al heeft men een bruikbaar propa-
gandist gevonden, dan k a n toch uit den aard der zaak de
behandeling van het alcohol-vraagstuk slechts zeer oppervlakkig
zijn en zullen de vluchtige bezoeken v a n de cursus-leiders —
die, ook met de bovenbedoelde beperking — een uitgebreid
ressort zullen hebben te bewerken, moeilijk een bljjvenden i n -
vloed kunnen oefenen. (Een vergelijking met werkwijze en
resultaten v a n zendelingen op geestelijk en v a n landbouwlee-
raren op stoffeljjk gebied i s w e l geschikt om de verwachting
omtrent de u i t w e r k i n g van deze met groote tusschenpoozen
gehouden besprekingen niet hoog te stemmen!).
b. V a n meer beteekenis moet worden geacht de stelsel-
matige behandeling v a n het alcohol-vraagstuk op de verschil-
lende onderwijsinrichtingen. De onderwijzer heeft zijn leer-
lingen voortdurend onder zijn invloed en hij k a n inhoud en
vorm van zijn lessen inrichten i n verband met den meerderen
of minderen omvang van het alcohol-gebruik i n zijn omgeving
en i n overeenstemming met het bevattingsvermogen van zijn
leerlingen.
D i t onderwijs kan geregeld i n een daarvoor aangewezen les-
uur worden gegeven, het kan ook occasionneel worden ver-
strekt bij het zaakonderwijs, de leesles, het aardrijkskunde-
onderwn's, enz.
 195

anak negeri, dan ketiga haroeslah ija, jang pandai berkata-

kata serta pandai mengatoerkan, hingga segala jang men-
dengarnja ta' djemoe mendengar perkataannja itoe. Djikalau
dapat dipenoehi akan pasal jang ketiga itoe, haroeslah ada
harapan akan memoengoet hasil jang dimaksoedkan. Tetapi
nistjajalah amat soesah sekali akan mentjari seorang koelit
poetih bagi pekerdjaan itoe, orang jang dapat menerangkan
perkara itoe kepada anak negeri dengan djalan jang sebaik-
baiknja. Oléh karena itoe terpaksalah kita akan mempergoena-
kan kekoewatan anak negeri jang sengadja diadjar, dan amat
soeka poela bekerdja dalam hal jang dikehendaM itoe. Kepala-
kepala cursus itoe nistjajalah akan mendjalani sekalijan negeri-
negeri, jang akan ditentoekan poela lebih dahoeloe. (Akan
sekarang tentoelah ta' boléh djadi dan ta' perloe lagi didjalani
sekalijan désa-désa itoe).
Maka timboellah soewatoe pertanjaan: paédah cursus itoe
adakah tjoekoep dan adakah lebih daripada soesah pajah men-
tjari orang jang dapat mengerdjakan pekerdjaan ini. Bijarpoen
didapat orang jang boléh dipakai oentoek itoe, nistjajalah
perkara ini hanja dapat ditjeriterakan dengan ringkas sadja
dan lagi, oléh karena banjak amat jang akan didjalani itoe,
tentoelah peladjaran jang sebentar-sebentar dan sedikit itoe
tijada akan dalam makannja kedalam hati orang jang men-
dengar. (Kalau disamakan dengan pekerdjaan dan hasil peker-
djaan pendéta-pendéta dalam hal agama dan dengan pekerdjaan
goeroe bertjotjok tanam dalam hal bertani, tentoelah ta' dapat
kita harapkan hasil jang besar daripada peladjaran jang dia-
dakan dengan memakai antara jang sangat lama-lama itoe).
b. Akan tetapi lebih berharga lagi peladjaran jang teratoer
baik tentang bahaja alcohol itoe diadjarkan di pelbagai matjam
sekolah. Adapoen akan goeroe-goeroe itoe selaloe ada ija ber-
pengaroeh diantara moerid-moeridnja. Poen dapat poela ija
mengatoerkan isi dan matjam peladjaran jang akan diberi-
kannja kepada moerid-moeridnja itoe, jaïtoe berhoeboengan
dengan banjak sedikitnja alcohol jang bijasa diminoem orang
di tempat tinggalnja dan djoega berhoeboengan dengan kekoe-
watan otak anak-anak moeridnja.
Peladjaran ini boléh diadjarkan dalam sesoewatoe djam jang
ditentoekan, poen boléh poela diperhoeboengkan dengan „zaak-
onderwijs" atau dengan membatja, atau 'ilmoe boemi d.1.1.
 196

Voorloopig schijnt het niet gewenscht een vast wekelijksch

lesuur geregeld aan de behandeling van het bedoelde onder-
werp te wijden. Voor verreweg de meeste Inlandsche (en Euro-
peesche) onderwijzers zal de taak, om gedurende een geheel
jaar over het alcohol-vraagstuk boeiend les te geven, veel te
zwaar blijken te zijn en men zal met dit onderwijs, dat den
leerlingen op den duur weinig belang inboezemt, niet dien in-
vloed kunnen uitoefenen, welke voor het vestigen van een diepe
overtuiging gewenscht is. Bovendien is zulk een behandeling
ook niet noodig. In verband met het feit, dat het gebruik van
alcoholische dranken hier nog niet — als in Europa — tot een
„volkszonde" is geworden, is een occasionneele bespreking van
dit onderwerp voldoende te achten. Zoo kan op de gevaren van
het alcohol-gebruik gewezen worden bn' de lessen in gezond-
heidsleer — onderdeel van het zaakonderwijs — zooals dit
geschiedt in de door ondergeteekende samengestelde handlei-
ding Pantja warna en in het op de scholen gebruikte lees-
boek, waarvoor als voorbeeld kan worden genoemd „Kats en
Gadroen, Soejoed VI".

In het bovenstaande is alleen gedoeld op het lager onder-

wijs. Op de scholen voor voortgezet onderwijs, als Opleidings-
scholen voor Inlandsche ambtenaren, Ambachtsscholen, Cul-
tuurschool e.d. zou wellicht een vast lesuur per week kunnen
worden uitgetrokken voor de behandeling van het opium- en
het alcoholvraagstuk. De meerdere ontwikkeling van de leer-
lingen dezer inrichtingen laat een breedere uiteenzetting van
het te bespreken onderwerp toe, waardoor de belangstelling
gedurende langeren tijd kan worden gaande gehóuden.

Vóór alles zullen echter de onderwijzers op de hoogte moeten

zijn van wat zij in hun lessen omtrent deze zaken hebben te
behandelen. Daarbij zullen zij het krachtigst invloed kunnen
uitoefenen, zoo zij — al dan niet bij een vereeniging aange-
sloten — overtuigde geheel-onthouders zijn. Het is de taak van
het personeel van kweek- en normaalscholen om de aanstaande
leerkrachten van het lager onderwijs ook in deze richting voor
 197

Oentoek sementara beloemlah baik diadakan soewatoe djani

jang tetap dalam seminggoe-seminggoe, jaïtoe djam jang di-
pergoenakan oentoek memperkatakan hal ini sadja. Poen soedah
kenjataan lagi sekarang, bahwa roepa-roepanja amat berat
bagi goeroe-goeroe, baik bagi bangsa Boemipoetera, baik bagi
bangsa Belanda, akan mengadjarkan setahoen lamanja tentang
ini sadja, serta peladjarannja itoepoen haroeslah selaloe ada
meng'asjikkan" pada anak-anak moerid. Oléh karena itoe nis-
tjajalah lama-kelamaan peladjaran jang tijada meng'asjikkan
moerid-moerid itoe tijada lagi akan berpengaroeh akan men-
datangkan kejakinan jang sangat perloe dalam hal ini. Sebagai
lagi ta' perloe poela diboewat jang sematjam itoe.
Maka bahaja alcohol ini tijadalah sebesar bahaja di Eropah
dan beloemlah boléh dikatakan dosa bagi segala anak negeri;
oléh sebab itoe ta' oesahlah perkara ini diperkatakan selaloe
hari, melainkan disambil-sambilkan sadja, itoepoen tjoekoeplah.
Demikijan poela tentang memperkatakan bahaja ini, boléhlah
ditjampoerkan sadja pada waktoe memperkatakan peladjaran
keséhatan „gezondheidsleer," sebahagian daripada „zaakonder-
wijs", jaïtoe seperti jang diperboewat oléh pengarang kitab
ini dalam kitabnja jang bernama Pantjawarna, dan seperti
jang terdapat djoega dalam kitab-kitab batjaan sekolah; boléh
diambil misalnja: Kats dan Gadroen: Soejoed VI.
Maka dalam perkara jang diatas jang dimaksoed ijalah
sekolah rendah sadja; oentoek sekolah jang lebih tinggi, oem-
pamanja Opleidingsschool oentoek amtenar anak negeri, A m -
bachtsschool d.1.1., barangkali baik diambil tijap-tijap pekan
satoe djam lamanja jang tetap, goenanja akan memperkatakan
tjandoe dan alcohol itoe sadja. Anak-anak moerid sekolah itoe,
oléh karena lebih banjak pengetahoeannja, boléhlah pada me-
rékaitoe ditjeriterakan lebih pandjang dari hal kedoewa
perkara ini, djadi lebih lama dapat menggembirakan hati
moerid-moerid itoe.
Jang teroetama sekali haroeslah goeroe-goeroe itoe paham
betoel dalam hal jang akan diperkatakaimja dalam peladjaran-
nja itoe. Maka bertambah bes ari ah pengaroehnja itoe; apalagi
kalau ijapoen jakin akan kedjahatan itoe, dan sekali-kali ta'
" soeka ija minoem, tidak pedoeli ada atau tidaknja ija
tjampoer dengan perkoempoelan-perkoempoelan jang ada be-
kerdja dalam hal ini. Maka kewadjiban besarlah bagi goeroe-
 198

den hen wachtenden arbeid te bekwamen en hen door onderwijs

en voorbeeld op te wekken tot het zich onthouden van alcoholi-
sche dranken.

c. Ter ondersteuning van en als vervolg op het in de scholen

verstrekte onderwijs dient lectuur verspreid te worden, welke
op het alcohol-vraagstuk betrekking heeft. Hierbij zal -— zoo
niet uitsluitend, dan toch in de eerste plaats — de verhaalvorm
moeten worden gebezigd. Deze werkjes worden in de Volks-
bibliotheken geplaatst en verder voor het publiek verkrijgbaar
gesteld.
 199

•goeroe sekolah Normaal, akan mendidik anak-anak moeridnja

jang nanti akan mendjadi goeroe di sekolah rendah, soepaja
merékaitoe koewat akan mendjalankan pekerdjaan jang
berat dalam hal itoe, dan kewadjiban djoegalah baginja, akan
memberi peladjaran serta tjontoh, soepaja merékaitoe men-
djaoehi bahaja jang mengantjam ini.
c. Akan membantoe dan akan djadi samboengan pada
peladjaran jang diadakan orang dalam sekolah-sekolah itoe,
haroeslah disijarkan pelbagai matjam pembatjaan jang berhoe-
boengan dengan alcohol ini. Dalam hal ini tentoelah teroetama
sekali dipergoenakan djalan bertjeritera, artinja: Pengadjarau-
pengadjaran itoe dilakoekan dengan tjeritera-tjeritera, jang
ada berhoeboengan dengan maksoed ini. Maka kitab-kitab itoe
ditempatkanlah dalam Volksbibliotheek (Taman Poestaka),
kemoedijan dioesahakan poela, soepaja orang banjak moedah
memperoléhnja.
 INHOUD

Bladz.
VOORBERICHT 4
I. A L C O H O L I S C H E D R A N K E N 10

II. D E W E R K I N G V A N A L C O H O L I S C H E D R A N -
K E N OP H E T M E N S C H E L I J K L I C H A A M 10

a. De gevolgen van het gebruik van éen kleine hoe-

veelheid alcohol 14
0. De gevolgen van het dagelijksch gebruik van een
kleine hoeveelheid alcohol 26
c. De gevolgen van het gebruik van een groote hoe-
veelheid alcohol 30
d. De gevolgen van het dagelijksch gebruik van een
groote hoeveelheid alcohol 40
DL H E T N U T V A N A L C O H O L I S C H E D R A N K E N . . . 58

[V. D E S C H A D E L I J K E G E V O L G E N V A N H E T MIS-
BRUIK V A N S T E R K E D R A N K E N 60
a. Schadelijke gevolgen voor het individu 60
b. Schadelijke gevolgen voor het huisgezin 78
c. Schadelijke gevolgen voor den Staat 82
V. H E T A L C O H O L - V R A A G S T U K 94
VI.' O O R Z A K E N V A N H E T G E B R U I K E N H E T MIS-
BRUIK V A N ALCOHOLISCHE D R A N K E N 112

a. Gebruik 112
b. Misbruik 116
II. B E S T R I J D I N G V A N H E T G E B R U I K EN HET
MISBRUIK V A N A L C O H O L 120

a. De Overheid in den strijd tegen het alcoholisme. 120

1. Algemeen overzicht 120

 ISINJA

Halaman
PENDAHOELOEAN , 5
I. M I N O E M - M I N O E M A N J A N G M E N G A N D O E N G
ALCOHOL (ALCOHOLISCHE D R A N K E N ) 11
II. B E T A P A D J A H A T C H A S I J A T N J A MINOEM-
M I N O E M A N J A N G M E N G A N D O E N G ALCOHOL
ITOE P A D A B A D A N M A N O E S I J A 11
a. Kedjadiannja kalau orang meminoem alcohol itoe
hanja sedikit sadja 15
b. Kedjadiannja kalau tetap tijap-tijap hari memi-
noem alcohol itoe,berdikit-dikit 27
c. Kedjadiannja kalau banjak meminoem alcohol. 31
d. Kedjadiannja kalau banjak meminoem alcohol
tijap-tijap hari 41

III. PAÉDAH M I N O E M - M I N O E M A N J A N G M E -
NGANDOENG ALCOHOL .,. 59
IV. K E D J A H A T A N N J A KALAU BERLEBIH-LE-
BIHAN MEMINOEM MINOEMAN KERAS 61
a. Kedjahatannja bagi si peminoem sendiri 61
b. Kedjahatannja bagi seisi roemah 79
c. Kedjahatannja bagi Negeri 83
V. M A S A L A H M I N O E M A N K E R A S 95
VI. S E B A B - S E B A B N J A ORANG M E M I N O E M A T A U
T E R L A M P A U B A N J A K MEMINOEM MINOEM-
A N K E R A S INI n 3

a. Sebabnja meminoem H3
O. Meminoemnja, tetapi berlebih-lebihan 117
VII. D J A L A N M E N T J E G A H ORANG-ORANG J A N G
M E M I N O E M ALCOHOL ITOE D A N ORANG-
ORANG J A N G T E R L A M P A U B A N J A K M E M I -
NOEMNJA .- 121
a. Betapa oesaha Pembesar-pembesar dalam hal
melawan alcohol ini 121
1. Pemandangan 'oemoem 121
 202

Bladz.
2. Wat kan de Overheid in Nederlandsch-Indië
idoen tot voorkoming en bestrijding van het
alcoholgebruik? 140

b. Genootschappen en vereenigingen in den strijd

tegen het alcoholisme 162

1. Algemeen overzicht 162

2. Vereenigingen in Nederlanidsch-Indië 170

c. De onderwijzer in den strijd tegen het alco-

holisme 180
1. Buiten de school 182
2. In de school 186
 203

Halaman
2. Apakah jang dapat didjalankan oléh Pembe-
sar di Hindia-Belanda ini akan mendjaoehkan
dan melawan keinginan orang hendak memi-
noem alcohol ini 141
b. Betapa oesaha Perhimpoenan-perhimpoenan (ge-
nootschap) dan perkoempoelan-perkoempoelan
dalam hal melawan alcohol itoe 163
1. Pemandangan 'oemoem 163
2. Perkoempoelan-perkoempoelan jang ada di
Hindia-Belanda 171
c. Betapa oesaha goeroe-goeroe dalam hal hendak
mena'loekkan alcohol itoe 181
1. Diloewar sekolah 183
2. Didalam sekolah 187
 ... • Harganja

Hikajat Maerten Harpertszoon Tromp, oléh Joh. H . Been —

Soetan Machoedoem i) .........v......... „ ÖJ70
Dari hal tjandoe, oléh N . , K . Bieger — H . A . Salim l) , 6.2ÓA
Hindia Zelfbestuur, oléh N . J . Spykman — Soetan Moehammad
Zaih 1) „ 0.70.
Pernelisaraan kanak-kanak jang menjoesoe, oléh B. G. D. — H . A .
Salim i)' .- „ 0.25
Pemimpin toekang batoe, bagian I dan II, oléh J . Vliegenthart —
Abdoe'rrahman i) i.. —...... „ 1 80
Penjakit tjatjing tambang, oléh B. G. D. ... „ C 2 5 v

Kissah pelajaran kenegeri Djoedah, oléh 'Abdoe'llah bin 'Abdoe'1-

kadir, tjétakan kedoea ... „ 0.15
Hikajat pelandoek djenaka, tjétakan kedoea 7. „ 0.45
Hikajat Indera Bangsawan, tjétakan kedoea j „ '0.35
'Ilmoe keséhatan, oléh B. G. T>. .............,\ — „ 0.4C
Niki Bahtera, oléh Moeh. Kasim ...-.,..,...,...........<. ,, 1.—
Tjermin kanak-kanak, oléh A. Sastra-Prawira „ 0 45
Dari hal pertanaman teboe dan paberik goela, teroetama terkoe-
.tip dari karangan Mr. A. Neytzell de Wilde oléh D. K. Ardi-
winata, tjétakan kedoea ....„.....'........;....... • „ 0.45
Hal ihwal kota Betawi semasa dahoeloe, oléh P. de Roo de L a
Faffle — S. M . Easat l). „ 0.80
Sebatang kara I, oléh Hector Malot — Abdoel Moeis i) „ 2.-—\-
Gembala domba I, oléh J . F . Oltmans — Marah Baginda ') ^ „ 1.25
Pantoen Melajoe, oléh Komisi'Balai Poestaka „ 1.10 •
Pintoe rezeki, oléh B. Djamaloedin Basad ' „ 0.35 '-
Penjakit perempoean, oléh Dr. F . W. van Haeften — Goe-
lam i) , •••• », 0.15

i) H a m a penjalin.