Professional Documents
Culture Documents
66-72 - 2017 - 4 Malake Kadyraliev PDF
66-72 - 2017 - 4 Malake Kadyraliev PDF
Педагогика
УДК 159.9
Malake Kadıraliyev
Uluslararası Alatoo Üniversitesi, Yüksek Lisans Öğrencisi
Ozet
Bu makalede insanın psikolojisini anlamak ve çözüm üretmek için yeni eklektik psikolojik
terapi yaklaşımı geliştirilmeye çalışılmıştır. Yeni terapi geliştirilmede Varoluşsal ve Jung’un
Analitik psikoloji yaklaşımları kaynak olarak kullanılmıştır.
Anahtar kelimeler: Eklektik, Varoluşsal, Jung, Yalom, Psikoloji
This article outlines an attempt to develop a new eclectic approach to psychotherapy for
the concept and resolution of a person’s psychological problems. In the development of this
approach to psychotherapy, the Existential Approach and the Analytical Psychology of Jung
were used.
Keywords: Eclectic, Existential, Jung, Yalom, Psychology
Kuramın iki temel felsefi kaynağı vardır: bütün diğer nedenlerin altında yatan nedene
Varoluşsal ve Jung’un Analitik yaklaşımıdır. ulaşabilirsek mutlaka varolmanın getirile-
Varoluşsalcılık: Varoluşsalcılığın ve riyle, bundan sonra “nihai kaygılar” olarak
“varoluşçu psikoterapinin” kısa ve basit bahsedeceğim “derin yapılarla” karşı karşı-
tanımı yoktur, çünkü varoluşçu yönelimin ya geliriz (Yalom, 1980). Yalom, dört nihai
dayanakları deneysel değil oldukça sezgi- kaygıyı vurgular: Ölüm, özgürlük, yalıtım
seldir (Yalom, 1980). Felsefede varoluşçu ve anlamsızlık. Bireyin bu hayat gerçekle-
“gelenek” ve resmi varoluşçu felsefe “öğre- rinden biriyle karşı karşıya kalması varo-
tisi” vardır. Resmi varoluşçu felsefenin baş- luşçu dinamik çatışmanın içeriğini oluştur-
langıcı 1834, Kierkegaard’la anılmaktadır. maktadır. Varoluşçu psikodinamikler bu
Varoluşçu terapiyle varoluşçu felsefe öğre- dört nihai kaygılara ve her birinin neden ol-
tisi arasındaki ilişki klinik farmakoterapiy- duğu bilinçli ve bilinçdışı korku ve güdülere
le biyokimyasal araştırmalar arasındakine gönderme yapmaktadır. Dinamik varoluşçu
benzemektedir (Yalom, 1980). Varoluşçu yaklaşım Freud tarafından ana hatları çizi-
psikoterapi, bireyin varolmasından kaynak- len temel dinamik yapıyı korumakta, fakat
lanan endişelere odaklanan dinamik bir tera- içeriği temelden değiştirmektedir.
pi yaklaşımıdır. Varoluşçu görüş farklı türde Her iki yaklaşım da anksiyetenin psiko-
bir temel çatışmayı vurgulamaktadır. Ne patolojinin yakıtı olduğunu, bazıları bilinçli
bastırılmış içgüdüsel çekişmelerle ne de iç- bazıları bilinçdışı olan psişik işlemlerin ank-
selleştirilmiş önemli yetişkinlerle olan çatış- siyeteyle baş etmek üzere ortaya çıktığını,
mayı önemsemektedir. Onun yerine bireyin bu ruhsal işlemlerin (savunma mekanizma-
varolmanın “getirileriyle” yüzleşmesinden ların) psikopatolojiyi oluşturduğunu, ve bu
kaynaklanan kaygılar üzerinde durmaktadır. mekanizmaların güven vermelerine rağmen
Yaloma göre bireyin, bu “getirileri” keş- kaçınılmaz bir şekilde gelişmeyi ve dene-
fetme yolu derin kişisel düşünmedir. Şartlar yimi sınırladıklarını varsaymaktadır. Bu iki
basittir:Yalnızlık, sessizlik, zaman ve her dinamik yaklaşım arasındaki en büyük fark,
birimizin deneysel dünyamızı doldurduğu- Freud’un zinciri ‘dürtüyle’ başlarken, va-
muz her zamanki oyalanmalardan kurtul- roluşçu çatının korkuyla başlamasıdır. Otto
mak. Eğer her zamanki dünyamızı silebilir Rank’ın söylediği gibi, eğer bir terapist, bi-
ya da “parantez içine” alabilrsek, dünyada- reyi içgüdülerinin egemen olduğu bir varlık
ki durumumuzu, varlığımızı, sınırlarımızı, değil, aslında korku dolu, acı çeken bir var-
olanaklarımızı derinlemesine düşünürsek ve lık olarak görürse çok daha güçlü olacaktır.
gusal şokların ve ahlaki karmaşaların bilinç- Her zamanki deneyimin tersine, insanoğlu,
dışının derinliklerine atılmaları dolayısıyla doğasında bir modeli barındıran iyi yapı-
oluşurlar. landırılmış bir evrene girmemektedir. Daha
Otantik ve otantik olmayan mod: He- çok, kendi dünyasından, hayat tarzından,
idegger’a göre (1962) var olmanın iki temel seçimlerinden ve hareketlerinden tamamen
şekli vardır. İlki otantik olmayan mod’dur. sorumludur yani, bunların yazarıdır.
Bu şekil “gündelik”, “kamusallık”, “boş ko- Varoluşçu yalıtım: Üçüncü nihai kaygı
nuşma” ve kişinin kendi hayatını “anonim” ise yalıtımdır. Yalnızlığın eşlik ettiği kişile-
bir hayat olarak yaşamasıyla karakterize rarası ya da kişinin içindeki yalıtım (kişinin
edilir. Otantik olmayan mod, gerçekten ken- kendi parçalarından yalıtım) değil, temel-
disi olmak adına herhangi bir sorumluluğu deki yalıtımdır. Yaratıklardan ve dünyadan
almaktan kaçınır ve daha çok kendiliğin ve yalıtımdır-ki bu diğer yalıtımdan daha kö-
dünyanın dışarıdan yapılmış tanımlarına tüdür. Birbirimize ne kadar yakınlaşırsak
teslim olarak bu tür bir sıkıntıdan geçici ola- yakınlaşalım sonunda arada kapatılamaz bir
rak kurtulmaya bakar. Dünya sahnesindeki boşluk kalacaktır. Her birimiz varoluşa tek
uzmanlık alanlarında otantik olmayan var- başımıza ayrılmalıyız. Bu nedenle, varoluş-
lık ise en uç noktada bireyselliğin tamamen çu çatışma, mutlak yalıtımımızın farkında
uyum sağlamaya boyun eğdiği otomasyon- olmamızla, bağlantı kurma, korunma ve da-
vari varoluşla simgelenmiştir. ha büyük bir bütün olma arzumuz arasında-
Varoluşun ikinci şekli ise otantik ki gerilimdir.
mod’dur. Burada kişi kaygı hissetse de ken- Anlamsızlık: Dördüncü nihai kaygı ya
di hayatı için sorumluluk alır. Kendini ka- da varoluş getirisi anlamsızlıktır. Viktor
labalık içine bırakmaktansa, kendi benzer- Frankl’a göre bireylerin varoluşlarındaki te-
sizliğinin farkına varır ve aslında olması ge- mel istemlerinden birisidir. Eğer ölmek zo-
rektiği gibi olmaya çabalar. Dünya’ya uyum rundaysak, eğer her birimiz aslında kayıtsız
sağlamak, kesinlikle ikincil bir pozisyona bir evrende tek başınaysak, o halde her biri-
itilir (Douglas, 2006). miz hayattaki kendi anlamımızı bulmalıyız.
Ölüm. En göze çarpan, en kolay kor- Fakat kişinin kendi yarattığı anlam, insanın
kuya neden olan nihai kaygı, ölümdür. Şu hayatını taşıyacak kadar sağlam olacak mı-
anda varız, ama bir gün olmayacağız. Ölüm dır? Bu varoluşçu dinamik çatışma, bir anla-
gelecek ve ondan kaçışın bir yolu yoktur. mı olmayan evrene fırlatılmış, anlam arayışı
Bu korkunç bir gerçektir ve biz bu gerçeğe içindeki yaratığın ikileminden kaynaklan-
ölümcül bir korkuyla tepki veririz. Spino- maktadır.
za’nın sözlerindeki “Her şey, kendi varoluşu Terapötik Amaçlar
içinde sürüp gitmeye çabalar;” sözü özdeki Varoluşsal psikoterapide olduğu gibi ilk
varoluşçu çatışma ölümün kaçınılmazlığının önce gündelik kaygıların altında yatan da-
farkında olmayla varolmaya devam etme ar- ha derin kaygıların farkına varılmasını he-
zusu arasındaki gerilimi ıfade eder. defler. Birçok kaygının altında daha derin
Özgürlük. Bir diğer güçlü, ama çok daha varoluşsal kaygıların olabileceği varsayılır.
az anlaşılabilir kaygı özgürlüktür. Normal- Varoluşsal kaygılarla yüzleşmenin büyük
de özgürlüğü kuşkuya yer bırakmaz bir şe- bir acıya neden olsa da sonunda iyileştirici
kilde olumlu bir kavram olarak düşünürüz. etkisi olduğunu ifade edilir.
Tarih boyunca insanoğlu özgürlüğü istemiş Jungien psikolojide, danışmanın en
ve onu elde etmek için çabalamamış mıdır? önemli amacı kişinin kişisel ve kollektif bi-
Fakat nihai zeminin bakış açısından görü- linçdışı materyallerinin farkına varmasına
len özgürlük, korkuya yapışık durumdadır. yardımcı olmaktır. Kişinin mümkün olan
Varoluşçu anlamında “özgürlük” dışsal ya- en yüksek seviyede muhtemel kapasitesiy-
pının yokluğuna gönderme yapmaktadır. le işlevde bulunma yeteneğini engelleyen
mayan asimile edilemez, ancak onu yansıt- mevcuttur. Logoterapinin amacı müşterileri-
ma eylemi durdurulabilir. nin anlam için arayışlarını kolaylaştırmaktır.
Aktarım analizin üçüncü safhasında ana- Yaklaşımın Temel Uygulamaları
listin kişisel gerçekliği hasta tarafından ona Problemler
verilen imajdan farklılaşmış olur. Bu safha- Bu terapi şekli öncelikle varoluşçu
da, hasta terapisti normal bir insan olarak psikoterapi gibi öncelikle analitik terapi
görmeye başlayabilir ve terapistin kişiliği yaklaşıma uyum sağlarken, bir yandan da
önemli bir rol oynar. Son safhada, aktarım danışanın ciddi varoluşçu acısıyla temel
çözümlendiğinde ve daha fazla kendini bil- mücadelesine ilişin uyanık kalacaktır. Tera-
me ve kendinin farkında olma yer aldığında, pistin tekniği belirli hasta ve duruma adapte
hasta ve terapist arasında oluşan daha em- olabilecek kadar esnek ve terapistin kendi
patik ve düz bağ vasıtasıyla, terapist daha uzmanlık sınırları dahilinde çalışabileceği
gerçekçi bir değerlendirme yapar. şekilde sabit olmalıdır.
Rüya analizi: Jung’a göre rüyalar aslın- Bulgu
da, geleneksel Freudcu görüşte olduğu gibi, Jung’un tipoloji kuramını inceleyen ge-
ne mutlaka bir şeyler gizlerler, ne her zaman rek nicel gerekirse nitel çalışmalar mevcut-
tatmin bulmamış arzuları ifade ederler, ne tur.
de standart bir sembolojiye göre yorumla- Bu, tipler veya kişilik boyutları, içedö-
nabilirler. Rüyalar kişinin dikkat etmesi ve nüklük ve dışadönüklük şeklindeki iki temel
bilinçli bir olay gibi ciddiye alması gereken tutum ve düşünme, hissetme, algılama ve
bir şeyin ifade bulmuş şeklidir. Rüyalar arzu sezgi şeklindeki dört işlevden oluşmaktadır.
ve korkuları yansıtabilir. Hepimiz bu özelliklere farklı seviyelerde sa-
Çoğunlukla rüyayı gören kişinin bas- hibiz ama çoğu zaman birini diğerlerinden
tırdığı ya da sesli olarak dile getirmediği üstün tutmayı tercih ederiz. Myers-Briggs
dürtüleri anlatırlar. Bunun yanı sıra hem ve Grey-Wheelright tipoloji testleri hem
iç hem dış problemler için çözümler gös- kişinin baskın tutum ve işlevini hem de her
terirler. Hastanın gizli iç dünyasını ortaya tutum ve işlevin bireyin kişiliğindeki ilgili
çıkarma açısından çok değerlilerdir ve git- miktarını tespit eder. Her iki test de, Jung’un
tikçe evrilen sembolik imgelemleriyle, has- orijinal düzenlemelerini takip eden, bireyin
tanın psişesindeki değişiklikleri açığa çıka- içedönüklük ve dışadönüklük derecesinin
rırlar. Rüyalar yoluyla bilinçdışının arketip yanı sıra, gerçeklikle yüzleşme sırasında
imgelerini izleyen kişilik, kendini düzene düşünme, hissetme, algılama ve sezgi mod-
sokabilir. larının hangisini tercih ettiğinin belirlendiği
Logoterapi: Anlam İsteği bir gizli mo- anketlerdir.
tivasyon olup genellikle hayatta kalma iç- Jung istatistiği, kelime çağrışım testle-
güdüsü, haz ilkesi ve güç isteği tarafından rinde, kompleks kuramı için bulgu göster-
bastırılmış olmasıdır. Ama bizi ayakta tüm mek amacıyla kullandı. Rorschach Testi ve
şeyler ve insanlar ortadan kaldırıldığında Tematik Algılama Testi (TAT) gibi Jung’un
Anlam İsteği genellikle ön plana çıkıyor. kompleks ve yansıtma kuramlarını temel
Çünkü anlamı olmayan hayata katlanmak alan yansıtıcı testler de kullanılmaktadır.
çok acı olurdu. Anlam arayışı, aynı zamanda Varoluşçu terapi çalışmalarda kullanı-
bir ruhsal uyanış ya da hayatında bir dönüm lan kavramların ve bilgi kaynağın pozitivist
noktası şeklinde, bizim artık aynı yönde ya- geleneğe dayanan akademik psikiyatri ve
şamaya devam edemediğimizi anladığımız psikoloji, bilgiyi geçerli kılma yöntemi ola-
zaman ortaya çıkabilir. Anlam ihtiyacı bi- rak deneysel araştırmaya değer verdiğinden
linç dışı veya gizli olabilir ama her zaman ampirik çalışmaların zorluğu öne çıkıyor.
Varoluşçu terapinin temel ilkeleri, deney-
sel araştırma yöntemlerinin uygulanmasının özgürlük, ölüm ve yalnızlık gibi nihai kay-
çoğu kez çok zor olduğu ya da uygun ol- gıların evrensel olması bu yaklaşımı kültüre
madığı ilkelerdir. Örneğin, deneysel araş- duyarlı yapar. Aktarım önemli olsa da önce-
tırma yöntemi, araştırmacının karmaşık bir likli değildir.
organizmayı her biri deneysel incelemeye Analitik kuramın felsefi altyapısı
izin verecek kadar basit parçalara ayırarak Jung’un Doğu Asya seyahatlerinde oluşan
incelemesini gerektirir. Ancak, bu esas ilke, birikimlerinden etkilenmiştir. Kuramda kul-
bir temel varoluşçu ilkeyi reddetmektedir. lanılan doğu Asya felsefe ve mitolojisi bu
Temel hümanist inanç, “insan parçalarından yaklaşımı uygulayanların kültürel farkın-
daha büyüktür”, demektedir. dalığını artırır. Arketiplerin sosyo-kültürel
İnsan zihnin karmaşık parçalarını örne- özelliği, her toplumun kendine özgü arketip-
ğin, bilinç, bilinçdışı, süperego, ego ve id lerin olabilmesi bu yaklaşımı kültür konu-
ne kadar iyi anlarsa anlasın yine de merke- sunda duyarlı yapar.
zi hayati temsilciyi, yani biliçdışına (ya da
süperegoya ya da ide ya da egoya) sahip KAYNAKÇA
olan kişiyi kavrayamaz. Üstelik deneysel 1. Corsini, R.J. ve Wedding, D. (2012).
yaklaşım, insanın, bu ruhsal yapının ona sa- Modern psikoterapiler. Kaknüs yayınları
hip olan kişi için anlamını öğrenmesine yar- 2. Flanagan, J.S. ve Flanagan, R.S. (2014).
dımcı olmaz. Anlam hiçbir zaman bütünü Klinik görüşme. İthaki
meydana getiren parçaların incelenmesiyle 3. Frankl, V. E. (1985). Man’s search for
öğrenilemez. Çünkü anlama hiçbir zaman meaning. Simon and Schuster
neden olunmaz. Anlam bütün parçalarından 4. Jung, C.G. (1971). Psychological Types.
daha düzenli olan insan tarafından meydana Princeton University Press
getitilir (Yalom, 1980). 5. Merter, M. (2014). Nefs psikolojisi ve
Kültüre Duyarlı Yaklaşım Gösteren rüyaların dili. Kaknüs yayınları
Yanları 6. Yalom, İ. (2011). Varoluşçu psikoterapi.
Psikoterapi yaklaşımının kültüre duyarlı Kabalcı yayınevi.
yanı varoluşsal terapide olduğu gibi danışan 7. Wong, P. T. (1997). Meaning-centered
ve terapist arasındaki gerçek karşılaşma ve counseling: A cognitive-behavioral
fenomenolojik ana odaklanmasıdır. Yani approach to logotherapy. In International
insanın ontolojik varlığına odaklanması ve forum for logotherapy (Vol. 20, pp. 85-
onu belirli kalıplara sokmadan önce varol- 94).
duğu gibi anlamaya çalışmasıdır. Anlam,