You are on page 1of 31

.

0    0  #  #  ...

 94(497.6 */:*/'%`#)“1941/1945“(093.2)
314.117-058.65(497.6)“1941/1945“(093.2)


      

  
   
  
 

2 0 , '4 5%&%


' M  ,  


 :  *F * J      
3
 * * „"  1941–1945“  1964.   *-
M >   J *J   . 0*F  
 
 
  *J , 
  >   
 
*
 , ^ *
   >, *  
    >, ^        >
  J,    
- 3  
,
   3J    >   J    
?  .

! !:   ( *J   ), 0  M


? (0?),      ,     ?  ,   -
J , >, , '
3 , 
,     3,  -

- 3 

# +)! " " ")" ), / +  @


$ +"  " +" ! " !!+ $" ! )" ,$ )+!" "
 !,2. & )" +! $1 " " $  /< 
+, )  /1" " $ + /,  !" )" )$ +)! !D
$ $ $! + )   !D,  # 2  !, , "
".  !  +!2 !  ), # " " ++$
1
),  )! /+ "#$  " I ++$ ",  +"  !$ 2 !
"#$ " )2 ! .

63
 ! 3/2009.

". 3$ +2 2< +$  +!2 "  " #
 ", )! +< /,  +!2 " )2 ", )!+
! $+, $   ))/2 +") +.
 !  +  +" ! ! ))+ „Z
 1941–1945“ / 1964. !2  $ + / +D2 "/  -
 ), # /  2 +$. )1
 / +!<  ),, +! 2<   )
+"$", "> )! ! +!2, )$/ +" $  
+!2 +,, "> +" ! / $  +-$-
+$ +"$" +!<,   + +, " $$+ +!2 +-
, +  @. &)+  "/ $ + / +D2  
 )! +< !+$ ))". &! )2 $$  +!<,
)!!$  /  )2 , )$/"" /" ))+, !+
$$  "",2 +"$" +!<.
 #1 /"2 < !,2   )+",  +
  )# +!2 +, ), #, )# 
) "! " 2 '+$ )D  !'+$" +"$"" ))"-
. 3+ + ), #,  +" +! +
)! +2, /"/   ! + +/ ($), 
$ + / " ++"
$ D")
<#+. , " #!+$-)-
2
&)+ $+  "! !  "2  / ))"+ ) /! ))+$, -
$ !  2 #"< 597.323 +#, ,  56–59% ! < $  # #"<
))+ (/>" 1.016.000  1.056.000),  " $  "" „2 $ 50.000 $-
+“, $  $ 40.000    / $   $ ! ! )!$. (Žrtve rata
1941–1945 – Rezultati popisa, / /! / ++$" (), !, 1966 – )
1992, +. 7). &// !  ))+ #"< />" 51,7  54% + +!<,
)   $,2 ))+ +1 #, $  ) +$ 30 ! (! 1992).
3+ + /+ <+$ >, ),+$ !$", ))+
  - (/ )! ),), '  <$ )!< #+, )-
,, +1, $ $2, $ '" " -" , "/ ) "/
D !, 1995. ! ) !  / ))+ $   ! 1999 !-
. ! 2003. ! Z% ++ , /" ))+. &+1 1  ! +
#"< +  + )+ ? #/ #/  ", +$", $", )-
$", " ))!+,  # + $ ! ! +< !+$ ))+,  
 ))+2 „$#+“, $  ! + !'$""  $ +" )+#
))+ 1964. !,  + " ! $ #, @  "+. $
) /" < !'+$< +D2, $  /  )+, $ )/"
$" " +D2 # "/ )"  #" +!< $ + $ />"
1.070.000  1.120.000 +# ()2 # / " 3 /+ />" 1.042.000 
1.092.000 +!<), !$ +! !  ))+ #"< ! 53,3–55,8% +!<.
! ))+  ! +! #"< 657.128 +!<, ,  58,67 ! 61,41% !
)2 # +!<. /" ))+ +" +D ) +" >2 +!<,
+  /+ !  ! +!< +# ) + #$, , ! "
 )/+ /< )!$   "  $ # ", 2<" !++.
(< "+, '! 179 – &)+ Z  1941–1945 / 1964. !; < "/
D !, '! Z  1941–1945, #/ )!$ Z  1941–1945)

64
. 0    0  #  #  ...

+$ )!" + +,3 )! / +$ 2,  D<


+#< $"$, " + " $ , ), #
 +  + # $"D #.  ),  )+ 
$ # +1, 78 "$1"""  #" $ 2 +!,, +
2.543 !+ ! $<  295 # " + #. & ))+"
/ 1921. ! " ), # D +" 14.923 +#, ! $< +"
1.242 D " !" ,  8,32%.4 & ! ))+" +,,
/ 1931. !, " $" (+/")  D 35.210 +$.5  -
 ), # +  $ 2,27% +, + -
+  $ 0,79% +, +  @.6  +"$"
), + D )#D +! )$ +"$" )+ +-
, $ / ))+ 1921.  1931. !. & 2  " $"
# D )#D + # #  "+, , )>""
+ /.7 $ , #+  +"$" +, ),-
 + 2 "+! 2< ) '"$",   + ,$ !!-
 < )/. 22 +"$" +, )  )-
2 # $  +)! @, " !" „$/“ )+$ +1-
2.8  ) //  )",2  ),, 
3
+ +  #"< 43 ),: , 1, ++$ c, ",
$, G, ?, %D!, %, %!, @~, @ &+$, ~, ,,
3$2, 3+, 3$, 3!2, 0), 0"$, !, ~$, , ,, &-
, , "!, , $, #, #$, c$, , "/,
1$,
,,
+$,
,!,
+,
,, !, $, Z.
4
Prethodni rezultati popisa stanovništva u Kraljevini SHS od 31. januara 1921. godine (!1 "
$+" N 
1921), , 1924, +. 155–158.  +$  /" /!2
+1 $ +" ))! )+ ), # / $ # " $
 D 27.378 +$.
5
, N 
1991, ! ))+ 1931, ($+$ CD /!2), !, 1997.
6
+  @  #"< " ! 51.199 $$  $  D 1.889.929
+$, >" $  # 43,87% # (829.162), 31,13% "+ (588.247),
23,48% @ (443.914), 0,64%  (12.028)  0,88% +< +. +
+  /"/ 15.736 $$ (30,73%) + 653.254 +$ (34,57%), >" $ 
# 43,06% "+, 40,17% #, 14,79% @  1,98% +< +
(1,44% +" ). (N 
1921, +. 20–24).
7
& ))+" / 1921. ! " $" # D  27.378 +#, ! $< 
# 13.424 )+< (49,03%)  13.792 "+ (50,38%), !$  ))!$ +-
<  )/< +)+ # 0,59% (
 , +. 24–25). & ))+" / 1931.
! " $" # D  17.766 )+< (50,46%), 17.332 ))!$
++$ +)+ (49,23%)  109 ))!$ +<  )/< +)+
(0,31%) (, N 
1991).  /," $+$ )!+$ D")"
$ D")

<#+ ! 29. 1. 1942. + ! ! " $" #  40.000 +$, )
) "+  )+<, ! +$ $"  $$ $$< -
$. (
! !, " , Genocid nad Muslimanima 1941–1945, @ 
 ?  
  , , 1990, +. 122). &  !  $+ )$ )!
$  ), #  " " 2 + )#D + 
++ +,.
8
  +/ #, ! $<  ! +$$ / ), #, "
1941. ! +1  86 +)+$< )! + 156  – 93 ",$  63 D

65
 ! 3/2009.

#D2 ! 2< +$ $  " /#," D +)+ !


.9  !" +, #  +"$" +$ + 2 !+$
/# + !"<  " " ),".10
?2 @  ! )$ ) )+  , $
 "#/ )+ " ! ! ! +,.
 "+,
$ +" )2 $ „+ @“,11 )<  '"
!D" $ $ / ,2  +2 +< < D2 
$+$ )+).12  1" +2 +"+ )+  ,
+ @  )$", ! „+“ ) )!" ) #
 +)+$ +,,13 # 2 )2 #
'/$ ",2.   1"   " "" " " ' )-
!,
 $ "  ++" + ,  $ #.14
)+,   ) ! // +" ! #.  ##
/ #,$ )+$, # +" ) ! + /"", )$1""" +
+ ! + ,  + !" + ! $ +" )!-
! $"+ ($ +" !$ # ,). $ 

(#! . ,, Izbeglice i preseljenici na teritoriji okupirane Jugoslavije 1941–


1945, !, 1981, +. 158). &,  ) )! ))+ +, )+
)! " ), # 5,87 , " !" 4,21 , )+1 + )2 ,
 + " /," "" $ )! (!  ! ! +" "")  +
!  )! )2.
9
 /," ! / /#
$ D")
<#+ ! 1. 3. 1942. ! ! +
!  " " +, $ 17.000 /# / +$ +< $ + + >"
$  /# / #.   !, ) /#2" +"$#,  !  $+ )-
 )$ ,2 . / /,
$ D") +   ! 7. 6. 1943.
! + ! + "  )!" " #"  $ 5.000 # $ +" " '#"" 
" 1942. )# " #" +$2" + ! ‡  (!$ /!, < -
#+$, Prešu$ivani >etni>ki zlo>ini u Hrvatskoj i u Bosni i Hercegovini, #, 1999, +.
258  538–539).
10
/, 3+$ #+ " # ! 3. 5. 1943. )$/" !  " # "
)" # +, 5.316 /# / !"< $ + + $ +" )# !
$ (
 , +. 522–523).
11
?$ - ", Ustaše i NDH, #, 1977, +. 197.
12
"++$  + ! )$" /1 $ " /"# "  ' (
 ,
+. 199–200).
13
, @, "   ;
  A#  1941–1945, !, 1994, +. 55.
14
3 # 
+ +" + / " " 4. # (#1)
 $-
. \ +" # )2 + "D$ (D!+$) !, '++$ +-
D  !+ ())   )!"".  # + / $! ! / +-
+ 3 "D$ /)!, "/ 4. "D$ )"$ (! ‡,
Takozvana Nezavisna država Hrvatska 1941, !, 1973, +. 225  289). & >2"
)!,
 $ '  !! ,'" ($/ $+)!) „!
+$"+< $  /# / + +“ $  # ! /, ,2 )-
!" /"/< ! „$-$"+$< #!“. &,  "+) ! /, +"
+" '"$" /,  ) #  ‡ %
 $  +'-
 " )!" –" 1942. ! ($ , Ustroj kopnene vojske Domobrans-
tva Nezavisne države Hrvatske 1941–1945, #, 2003, +. 117–118).

66
. 0    0  #  #  ...

# +  )' < < !,2 " +, 


)$  # ),> +!2,  $ + "/ " #/ 2
!   + 2 „+)!“. # +" $  "
$  !"D )!" ! @, "+,  (
), !#-
1, )/  " )! )! . G+ +"$# "+$
+   )+$ ! @ ($$ + " $  +
")15  ) + $ ! $ +" , )-
 "  )!"", "/ >"+# +"$# ! "+$ )$, $ 
+ !/! ! !"D  $  +)!  ""-
< +, )"/$ +" +!2 +,  ),.
&!   "), $  )$ )! " $" -
< "), $ +" ! ! ,$<  )< +"$#,  
+ +)> "  <  !,$< 1, "/ )+"-
+ $ $") $  ! " 1" +)>2 +< +-
,$< 1, " +"  +!2 +,. & ! /-
, / ))+ ! +!  "> ! +" +  ),
# +! 1.432 +#. $  #  +! " 1942.
! $ $  D /"# 52,72% ! +< D  ),.16
 +"$" )$/" ! +" >" 2 # # +
70,60% +!<, +! < "+ + 27,93%, !$ ))! +<
 )/< + )!+1" 1,47% +!<. !+ # 
"+ $ #< < "),  )   + !$
/+")1," " ))" ),, /+ 2,53:1.

80

70

60

50
ueše u populaciji
40
ueše meu stradalima
30

20

10

0
Srbi Muslimani ostali

%'$ 1 – + ), # ) "," "


))"  "," " #" +!<

15
+$ + @ ' +" !#+ (  ), "+,, "D, 
 + " ! $ +,  $ )!"" (. , . .,
+. 154). +,$   „!1 "+,“ +" + )+# + " +)>2"
 ! +)+$ +, (. ‡, . ., +. 280).
16
/! + , 1943. + 27,44% +!<, !$  +< ! # +!< #
!$ 2, 1941. – 8,03%, 1944. – 8,66%  1945. ! 3,14%.

67
 ! 3/2009.

$,2  +"$" + ! +!2 )$/" !


+" + + )!!$ +! $ .

 6 7 - !:;. 1941. 1942. 1943. 1944. 1945. %>!


# 52 515 318 94 32 1.011
% 45,22 68,21 80,92 75,81 71,11 70,60
"+ 61 237 68 25 9 400
% 53,04 31,39 17,30 20,16 20,00 27,93
+  ). 2 3 7 5 4 2117
% 1,74 0,40 1,78 4,03 8,89 1,47
$") 115 755 393 124 45 1.432
% 8,03 52,72 27,44 8,66 3,14 100,00

3! # $ #  ") >" +! / 


),,  ! ! 50,94%  /"# D $ !" ! , 
/! +  1943. + 31,45% +!<, $!  /#D  2< 
!,2 ", " #" +!< ! 80,92%.18
 "+ 59,25%,
/"#  D " 1942. !,19 !$ <  , >" +! #
" 1941,   53,04%. &)! +<  )/< + +"
 +! " !" ) ,  ! ! 33,33% " 1943,
!$ +"  ", " #" +!<  )+!2 !  +
8,89%.
/ + + #, $ ),+$ +!,, +! 
) ))+" 180 +#, ,  12,57% +!< /  ),. "!"
!  !+$ +,  + 8,32% ! "$") +,
),, 2 "# +" !+  ! "#$ ++$ +,.
%!  ))  "#$ " )  !  (87,22%), , 
$" " 1943. $ $  +! 39,44% +< D / !.

$" " +!<  # + 63,33%, +! < "+ +


32,78%, !$  ))!$ +<  )/< + 3,89% +-
!<. !+ " #" +!< #  "+ / ! /+ 1,93:1.20

17
>" 2  + ) @, )  ‡    ! .
18
! +!< # 5,14%  /"# D 1941. !, 9,30% $ 1944.  3,17% 1945.
!.
19
! +!< "+ 15,25%  /"# D 1941. !, 17,00% $ 1943,
6,25% $ 1944.  2,25% $ 1945. !.
20
3!   !+" +!< ! #  " !" !  " + !" +"$"
+, # !"  " ),  ! , $ ,   +" " "
 +  @, !+$ +, #  ! ++1 !
"+,  2 ! #  +< !.

68
. 0    0  #  #  ...

"+ / ! )!+1" 14,75%, # 11,28%,  ))!


+<  )/< + 33,33% +!< / +< -
< ") " $" ),.

 6 7 –  1941. 1942. 1943. 1944. 1945. %>!


# 15 26 61 7 5 114
% 51,72 45,61 85,92 50,00 55,56 63,33
"+ 14 29 9 5 2 59
% 48,28 50,88 12,68 35,71 22,22 32,78
+  ). – 2 1 2 2 7
% – 3,51 1,41 14,29 22,22 3,89
$") 29 57 71 14 9 180
% 16,11 31,67 39,44 7,78 5,00 100,00


 # +2< " !"  /"# D !"  
!  (76,32%),  1943. $ $ <  +! 53,51%,
 !  /#D  2<  ", " !,2 +!2" !
85,92%.  !" +,  ! "+  +! ) ! !
 (72,88%), , 1942. (49,15%), $ $ +"   ",
" #" +!< ! 50,88%.

 # $ ),+$ +!,, $$  ))+ ">-
, +! +" 1.252 +#, $ )" / 73 +1, $ ! )+ +)
++ /+ 17,15 +# ) +".21 >" +!  71,65% #
(897), 27,24% "+ (341)  1,12% ))!$ +<  )/<
+ (14). ! # )" / 46,  "+ / 49 +-
1. / +!2 ) +1 )$/" ! +" " 22 + +
D # +, " 27 +1 +" +! +$1" "+,
!$  " 24 + +! +$1" +)+$ +,. +"  + +
)!!$ +!, $ !, )+" ++$ +,, 11,71%
+!< # ) / + #! (105), !$ / + 0"$ ) 13,78%
+!< "+ (47). &+ ++ ) +" $! # /+
19,50 +#, !$   $! "+ 6,96.
// $)$+  #"  $  >   )!"",
 $  " +# +!D  +#!$, ',+$, -
>+$, >", +$, !,$  "/ +)>2 <$"-
+  !,   ! ! $ +!2 ))!$ #
). / ) +"$" +!< )$/" ! D  31,49%
21
&)+  / ))+, "  +1 $ +" ))! ),  !-
'$ ! D.

69
 ! 3/2009.

+!<  " ),, !$  2< ", >" +! 


" ! #   /+ 43,89%. $,2 )  
+"$" ! ))"" +$".

 6 7 – !:;. 6 >&' &;   !?. %>!


",$ 649 317 15 981
% 64,19 79,25 71,43 68,51
D 362 83 6 451
% 35,81 20,75 28,57 31,49

 6 7 –  6 >&' &;   !?. %>!


",$ 57 40 4 101
% 50,00 67,80 57,14 56,11
D 57 19 3 79
% 50,00 32,20 42,86 43,89
 $" < "),  " ),, +  -
 # D >" +! $! # (35,81%)  ))!$ +< 
)/< + (28,57%)  $! "+ (20,75%).  -
" ! # D  ,   /+ 43,89%, +  ,   !$
$! +< +. , D " #" +!< +)+$ -
+ " !" /+ 50%, $! ))!$ +<  )/< -
+ 42,86%, !$ +! "+$ )!+1" 32,20% "#$ +-
  "). >"+# !+ +!< )$2  "+$
 " ), /+ 4,36:1, !$   " ! 3:1.
! +!2 +$ ! !+D + <" " +!2"
!.  ), # !  18,51% +< +!< (265). -
 +"$" )$/" !  >" 2 77,74% # (206), 21,13%
"+ (56)  1,13% +<  )/< +.  
20,38% +!< #, 14% "+  14,29% +!< ))!$
+<  )/< +.  + !" !  13,89% +-
!< (25),  >" 2  56% # (14)  44% "+ (11).  /$"
! ),, " !"  ) ) " "," ! >" +! $!
)!< +, $ !   18,64% +!< "+ 
12,28% +!< #. !+ " #" +! ! $! #  "+
 " ), /+ 3,68:1, !$   !+  " ! 1,27:1.
&)+ +" + /! ! + $ +!<, )-
)! < '  .22 &! +!< ) $

22
&)+ / 1964. ! #"< +" +# $ +" /"# D "
3  
, !$
2 +" ))+ ))! +< < ' /. „$#+“.
$  / )!> ))+2 +< +!< #/ #/  "  )-

70
. 0    0  #  #  ...

/) +! ))!


+$ 31 "+ (
3 )
$! $< +" + "1 ! "): +! " $$ )+$
" 1941. !   $ +" D /"# $+ "  /
 /#1$.  +!  !'$ 20 +# $ +" /"#
D $ ))!
3   )!+1" 1,40% +< +!< /
), #. / ! ) 10% +!< $ (2). >"
+!  35%  /"# D " )+$ " (7) ! $<
 14,29% / ! (1). +< 65%  /"# D "  / 
/#1$ (13), ! $<  7,69% / ! (1).  +"$"
+!< $ )$/" ! +" #  "+ )!!$ +!
() 10), +  , + /$"" ") " $ +" /"# D. # +"
+! )!!$ " "  /#1," () 5), !$  20% "+
(2) +! " )+$ ",  80% "  /  /#1$ (8).
 +! # )" / $ #, !$ +" / ! +!
! "+, ) ! " "  /#1,".
?2 )$ ) " +#$ ),  " $
 # "+1 2 / " , )+" + +.23
! !  )!" + ! " )!12" / +") +-
, ,  ) $! +< < "), )+ $! ! -
. "++$ D1  " )$" " @ ))/  / +-
2 +< < D2    ! ) / 2", !$ +
2 ! )! / )+")2 ',+$ )$" $ +" )-
!! $"+.  !" +, +)+$ ! + $ ) '/
"+$ )!1 />" ! ',+$ )$ ),24 !
$ +" )!! $"+  !" $ + / / "2 <
 >+$< !+.25 # )$ +" ! 2 , !+

$" ))!+, / " ), # ! +! +" )> 


/ $ # " )+" !'$" +!< "   )-
+$ ' @,
, !#1$ !!, "++$ ,
$ +$   !  !"  '. +!,2
+$"+ " / ))+ )$/"" !   ! +!< / < < '
"$1" " ))+ )! !" $, , $   )/ $,
  +" ! +" +  $ ))! 
.
23
+$   /#  #/ + ), " +)+$ + $ @-&+$,
+,
#, ", 2 ( $ &, Srbija u drugom svetskom ratu 1939–
1945, !, 1992, +. 195). G / $ #, ! , "$ )! >+
$< !, "+) +" ! 18. "+ /"/" #"  ", (Oslobodila>ki rat
naroda Jugoslavije 1941–1945, I–II, I–II, (".
 /), !, 1958, +. I/84).
24
 /,"
$ D")
<#+ ")" ,#" III  /# ! 28. 10. 1941.
! + !  „G$-$"+$ $    )!"" (# – ). .)
+# $ /,  ++ + +$1" ! $-+ “ (
. !,
. , . ., +. 75).
25
#$ $ !! , "/
+$, # >" ) ' " +
 @ (Zdravko Dizdar, ^etni>ki zlo>ini u Boni i Hercegovini 1941–1945, Zagreb,
2002, str. 155).

71
 ! 3/2009.

! $ ) ! ,26 $! !/ ! $ +$.27 "$# 


 ! $ ,28  $ 2 )+!  !< "+! #/ )!
)1+$< +  " " )$ 1942. !, $  )
) +!2 +)+$ +,.29  ) ! 
+)+$  ! +"  )"   ! $" !
), #, ! # )/+$ )$ )!> $"+ !
) 1943. "+)+ D" $/ + +"$# +   
$"  )"/ ) " $ ),.30 $  +" $" !
! (    ),) " , , " $  !"D
)!",  - ) @  $  +.
&)+ )"D "+ ! + )$ + +!< )/
)/ +! +"$" 1"! $ +" + )$1" )/+$
)$". \  ! +! !'$ 145 +# +!< $ )-
)! 
,31 ,  10,13% "#$  ),. &  +
26
 )/+$-$ ) " 2 1. 10. 1941. ! '  /-
!$  ,# )!  3! #++$< <  )/+$< !!
(!$ , %
    
 -   q   ;
 1941, !, 1973, +.
416–434; Ustanak u Isto>noj i Centralnoj Bosni 1941, ()! !$ ) !,
1994, +. 15).  #  13. 10. 1941. ! " )+"+" !1"# G$,
! $,  & X"$ ' !+#!$ !# ( ) +-
+1 ! #  "+,  " $  ", „ $ / + +“. 
+  +" '  " ""  !" + " + + ( 
, Isto>na Bosna u NOB-u, Se$anja u>esnika, I–II, !, 1971, +. I/335). !# 
! + )$!, ) ! !# 1941. !, + " )! $!  

 $" ! !  ! ), (
+ X", Narodna vlast u BiH
1941–1945, ! – , 1981, +. 95–96, 105, 201).
27
 $' "
+ 16. 11. 1941. !/ ! $ +$ />" $ 
)/  +)! /!$ $!, $  + '" /+# ,# (. -
, Ustanak u Isto>noj....., +. 434–457; %
    *...., 15; . /!, . ., +. 178).
28
)'+ + +, ) +   #, ! + " + )-
 < ' $ +, +)+$ + $, "+! /<
$+, !" " $" $<, )/+$<  !#1$< !!, ,  $
# /D " )  ! . ( ), !: , @, Dobrovolja>ka
vojska Jugoslavije u sastavu oružanih snaga NOP-a, !, 1983; 3+ $, 
 
   
    , I–III !, 1999).  + /)+ X"$  
)+  )/$ / $ " !#1 ) " )/,   )$ ) +$
"$")" +'" $  ! " + +, &!2"  + +#$ $",
 $  "  )+$ + !  !"" +" (%
    *...., +. 167–254)
#$ !+#!$ !#1$ !! '  $ +! ,
$ /#2 $ ! + )/,  +) + 1. ) 1942. ! $
/#2 )/ ! + "+,$ ‡  (Oslobodila>ki rat..., +. I/195  201).
29

 '/ () ) $" +" )!"/ "!"D + $,  
@ !  ! + >"+# )!1<  +"$#1< "+$< + " +
+, ,  / )+!"  +!2 /, !   )!"", )  "
), #, (Oslobodila>ki rat..., $2. 1, +. 200–202).
30
+ @", Kriza NOP-a u Bosni i Hercegovini, , 1972, +. 108; Oslobodila>ki
rat..., +. I/176–179, 194, 201, 460, 465–467, II/ 11–21, 197–206, 264–267, 449, 517, 580.
31
&! ) 
)!/"" + +  ' $ +" /  )!!-
 $"+,  $ +" $  ! )! / / /.

72
. 0    0  #  #  ...

+ # +!< " )  ! , $ !   !,
46,21%, /"# D $ 1944.32 !2 )/  !  $
 )" #  )<!.  +"$" )$/" ! +"
>" 2 #  84,14% +!<, !$  "+ # 11,72%,
 ))!$ +<  )/< + 4,14%. !+ " #"
+!< )/ +)+$  "++$ + /+ 7,18:1.

90
80
70
60
ueše u populaciji
50
40 ueše meu stradalim
partizanima
30
20
10
0
Srbi Muslimani ostali

%'$ 2 – + ), # ) "," "


))"  "," " #" +!< )/
+" + + + ), # ! )-
$1" )/+$ )$". $,2  +"$" +!-
< )/  ! 2< +!2 )$/"" // !+))
" +!2".

 – !:;. 1941. 1942. 1943. 1944. 1945. %>!


# 14 19 15 52 22 122
% 100,00 90,48 88,24 77,61 84,62 84,14
"+ – 2 – 11 4 17
% – 9,52 – 16,42 15,38 11,72
+  ). – – 2 4 – 6
% – – 11,76 5,97 – 4,14
$") 14 21 17 67 26 145
% 9,66 14,48 11,72 46,21 17,93 100,00

32
#$  & !!  ' $ 9. 9. 1943. " ?$ $! " + 
# #, ! # " !#" )+ ! )+. #  !2 " " 1944.
!, $!  $") !1 # #, („Srebreni`ki NOP odred“, Leksikon NOR i revo-
lucije, I–II (!.  , ".  "), !, 1980, +. II/1065).  /-
," !1"# G$ / + 1943.  +  + "$1"2" "+ /
+ + " ! )/,  ),  )"$$ " ?) )-
 +"  ), )/.   )!" !/  ! )+$ ! $ " -
! )/,  $!  ), & X"$ (
. X", . ., +. 198–199).

73
 ! 3/2009.

&! ) ! +!2 )$/" ! +" + # ! +-


 )$1" $"+$ )$" ) ) +"  2< +!2
# # (1941.  100% +!<), $ ! <  39,34% +!
$ )  ! .  + )!" +!   33,33% ))!-
$ +<  )/< +.  /$" ! 2<, $! "+-
 " )/ "# " )  !  /+ + 11,76%, !$
  ! ! 64,71% /"# D $ 1944. !.
%!+$ +, $ + "$1" " )$ ) )!-
+1 15,86% +!< )/, ,   !") , " !+"
 2< ", " "$") +," ), (8,32%).  +-
!2  /#D " 1944, $  ", +!< )/ " )
!  # ,    " ),. # +" # !-
$ # >" +! )/ / # + ",
! 78,26%, +! < ))! +<  )/< + +
13,04%  "+ + 8,70%. 3! )/ +)+$  "++$ -
+  $ )" / ! !+ " #" +!<  9:1.

 –  1941. 1942. 1943. 1944. 1945. %>!


# 4 3 4 5 2 18
% 100,00 100,00 80,00 62,50 66,67 78,26
"+ – – – 1 1 2
% – – – 12,50 33,33 8,70
+  ). – – 1 2 – 3
% – – 20,00 25,00 – 13,04
$") 4 3 5 8 3 23
% 17,39 13,04 21,74 34,78 13,04 100,00

%! +!2 )$/"" !  +)+$ +, #


$ ) ! !  ! +! " )/, !$ + ))!-
 +<  )/< + )$1""" ! +!,  "-
+ $  $" . ! )/ / ! " $" +<
< ")  14,75% $! #, 11,76% $! "+  50%
$! ))!$ +<  )/< +.
!  ), ! + "  , !$ " ")"
" "#   + 88,48%, ),  $ ))! 1.267
+!< +#.  !  +! $ 1942. $!  D /"#
57,38% (727) ! +<   ),. /! +  ! ! +
29,28% +!< (371), !$  +!2 $ +< ! # !$
2. %! ) +, " "#$ >"  +-
#$ ),  # + 69,38% +!<, +! < "+

74
. 0    0  #  #  ...

+ 29,44%, !$ ))! +<  )/< + )!+-


1" 1,18%.  #/   ! +" #  "+, $ ! #
"), ) +)> " ))" ),, 2< >"+#
!+ " +!2"  2,36:1.

70

60

50
ueše u populaciji
40

30 ueše meu stradalim


civilima
20

10

0
Srbi Muslimani ostali

%'$ 3 – + ), # ) "," "


))"  "," " #" +!< 
$,2 ! +!2 +  +"$" +!<
 ), # )"D  !1" +$". & !
 +" $! # +$  ") !  ! "#$
>" .

$+ – !:;. 1941. 1942. 1943. 1944. 1945. %>!


# 33 496 299 41 10 879
% 35,11 68,23 80,59 73,21 52,63 69,38
"+ 59 228 67 14 5 373
% 62,77 31,36 18,06 25,00 26,32 29,44
+  ). 2 3 5 1 4 15
% 2,13 0,41 1,35 1,79 21,05 1,18
$") 94 727 371 56 19 1.267
% 7,42 57,38 29,28 4,42 1,50 100,00

!2  / )!< < ") $ , -


! ) ! +!2, 2 #  +  ,   #
"+1 / < !,2   . $  
! #, 56,43%, +! $ 1942. !,33 $  2< 

33
 / + )+# +$ ‡  " ?, $ + !"D /!D
  )+" ! , " +!2 + $ "+,, ,  ! +))+$

75
 ! 3/2009.

", >" +! /#D $ 1943, $! /+ 80,59%.


 !" +,  ! "+, 61,13%, $>  +! 1942,
  2<  ", " #" +!< /#D $ )
!  $! /+ 62,77%. !+ " +!2" #  "+ "
) !  /+ 1:1,79, !$  " 1943.  !+ 4,46:1. /
)!$ +!<  1941. )$/" !  63,64% # (21) /"#
D " )!" !  ! "+, !$  61,02% "+ (36) +!
" )!" ! +)# ! !#. 3! ))!$ +<  )/<
+ 33,33% 2<  /"# D $ 1943,  26,67% $
)+!2 !  $!  /#D  2<  ", >"
+! ! 21,05%.
! +< +!< ,  $ +" D " !" )!+1"
12,23%, ,  / , ! ", !+$ +, " ),,
   "!  10,82% +< +!<  ),. %!+$ +,
  "#$ )) $ )  !  $!  +!
92,90% +< , +  ,  , + " 1943. ! "
$  D /"# 42,58%.  +"$" )$/" !  >"
+!  / ! 61,94% #, 35,48% "+  2,58%
+<  )/< +. !+ " #" +!< # 
"+  1,75:1. "+  / ! )!+1" 14,75%,
# 10,92%,  ))! +<  )/< + 26,67%
+!<  / +< < ") " $" ),.

$+ –  1941. 1942. 1943. 1944. 1945. %>!


# 11 23 57 2 3 96
% 45,83 42,59 86,36 40,00 50,00 61,94
"+ 13 29 9 3 1 55
% 54,17 53,70 13,64 60,00 16,67 35,48
+  ). – 2 – – 2 4
% – 3,70 – – 33,33 2,58
$") 24 54 66 5 6 155
% 15,48 34,84 42,58 3,23 3,87 100,00

$,2 + + ! +!2 )$/" !  59,40%


+#$< # +! $  ! , $!  /#D 

!. !,2 +!2 +)+$ +, ! "+,  #D2  "


#, " + +2   )+  & X"$. & 2 +/2 
+2 +!  , +  ( /# / !"< $, $ +"
)# ! + )# )$ ),  )  !  " /#, ), $ 45.000
+# / +#$, /$, +$  !"< $. (%
    *....,
+. 172–184, 193–197).

76
. 0    0  #  #  ...

2<  ", " #" +!< ! 86,36%.


 +#$<
"+, 52,73%, /"#  D $ 1942. !, , /+
53,70% +!< $  2<  ", " #" +!< -
+ 1944. $! /+ 60%.
%! ) $ ) "$") +!2" " ), )-
  !  )!+1" 88,48% +< D, !$ ))!
< '  11,52% (1,40% $ ))!
3  10,12% $
))! 
). , )!< $  !$ $! +<
< ").

 6 7 – !. >%>! 6 >&' &;   !?;


))!.
3 20 10 10 –
% 1,40 0,99 2,5 –
))!. 
145 122 17 6
% 10,12 12,07 4,25 28,57
 1.267 879 373 15
% 88,48 86,94 93,25 71,43
"$") 1.432 1.011 400 21

‡  93,25% +!< "+, 86,94% #  71,43%


))!$ +<  )/< +.  !" + )-
)! 
 28,57% +!< ))!$ +<  )/<
+, 12,07% +!< #, !$ <  $! +!< "+
+ 4,25%.  # +!< ))!$
3  /#D $!
"+ 2,50%, / $! # 0,99%, !$  +<  $-
 >" ))! +<  )/< +.
%!+$ +,, ")> + ),,  )#D
+ ", ) $ +!2, +  ,  / 2,66% ) +-
!2 ))!$ 
, !$  / + ) ) ", +!<
. & +" ) + /$ " " < ").

 6 7 –  >%>! 6 >&' &;   !?;


))!.
3 2 – 2 –
% 1,11 – 3,39 –
))!. 
23 18 2 3
% 12,78 15,79 3,39 42,86
 155 96 55 4
% 86,11 84,21 93,22 57,14
"$") 180 114 59 7

77
 ! 3/2009.

3! #  ) / 3,72%  ", +!< ))!$



" !+"  ),", !$  +< +!< ))!$

3 .  !" +, $! "+  /! ", +!<


))!$
3  
, !$  ", +!<  + $  " )-
,. 3! ))!$ +<  ">< +  )
!   /! ", +!<   ))!$ 
.
3 +!2 $ + ! )!+ +" " + $-
 +  +!2. /  +!2 )$/" ! "#
  ! + 85,82%, !$  2 )"< 11,52%, !$ +
 " )!+1" + 1,54%, !+ 1,12% +!<. $,2 +
! +!2 ! ))"" +$".

 6 7 1941. 1942. 1943. 1944. 1945. %>!


– !:;
"# 94 719 357 45 14 1.229
% 91,74 95,23 90,84 36,29 31,11 85,82
)" 19 20 25 74 27 165
% 16,52 2,65 6,36 59,68 60,00 11,52
" – 6 7 2 1 16
% – 0,79 1,78 1.61 2,22 1,12
+ 2 10 4 3 3 22
% 1,74 1,32 1,02 2,42 6,67 1,54
"$") 115 755 393 124 45 1.432

#<  , + " )  !  " "
)!2 1942. + 58,50%,34 $!  /#D  2<  ",
" #" +!< ! 95,23%.  "#< " ), " !+"  "$")
# +!<  )+!2 !  " !+"  ) ! ) /
 )". ") 2,  ! )"< ! 44,85%  /#D
" ))+!2 ! , $! !/ ! + )+")2 +-
, )/, !$  ", " #" +!< ! 60% "
" )+!2 ! .  !"    ! + 
, "<, 81,25%, !$   ! +< ! 45,45% /#D
" 1942. !, $ +" / ", " #" +!<  " )+!-
2 !  + 6,67%.
& " +!2 !+$ +, " 2  !"!
! ),+$ )+$. $ "# )!+1" 81,11% +!<, )-
"<  15,56%, +< 3,33%%, !$ / +!  )!$   !
34
/! +  ! ! $ $  +! 29,05% ! +< "#<.

78
. 0    0  #  #  ...

 # "<.  !+"  )," # )"<  ) / 4,04%,


!$  # "#< +2 / 4,71%.

 6 7 –  1941. 1942. 1943. 1944. 1945. %>!


"# 22 51 65 4 4 146
% 75,86 89,47 91,95 28,51 44,44 81,11
)" 6 4 5 10 3 28
% 20,69 7,02 7,04 71,43 33,33 15,56
" – – – – – –
% – – – – – –
+ 1 2 1 – 2 6
% 3,45 3,51 1,41 – 22,22 3,33
"$") 29 57 71 14 9 180

&! ) ! +!2, )" + /$ " !+" 


)," $! "#<, $<  , + " 1943, $ $ 
+! 44,52%,35   +" !    ", " #" +!< !
91,95%. " + )"  + $  " ), $ !  
! ! 35,71% +! ))+!2 ! , $  "!, $  "-
, " #" +!<, " ) !  ,    "
),.36
$,2  +!2 +  +"$" +!<
+$ ), # )"D ))"" +$". & +" )-
 /$ >" )! + " " +!2.

 6 7 – !:; 6 >&' &;   !?;


"# 862 353 14
% 85,26 88,25 66,67
)" 128 31 6
% 12,66 7,75 28,57
" 10 6 –
% 0,99 1,50 –
+ 11 10 1
% 1,09 2,50 4,76
"$") 1.011 400 21

35
 ! "#< ! 34,93%  / 1942. !.
36
! )"< / ! 35,71%  /"# D " ) ! ! , !$ 2< "!
 " ), "  )!" /+ 23,64%.

79
 ! 3/2009.

/  +"$" )$/" !  $! #  "+,


$ #< < "),  /! ", "#<
" #" +!<, +  ,   , , $! "+ (88,25
) 85,26%), !$ !+ " #" "#< ) "$") !+ +!<
 ! + (2,53:1).  !" +, # )"<  !+
 $! #  $! "+ (12,66 ) 7,75%), +  ,  !+
" #" +!< "  ") (4,13:1) !$  ! !+ " #" "$")
+!<. 3! ))!$ +<  )/< +  )-
 $ $ ", )"< ! 28,57%.  ") $ #"<"
"  + ,   ", $! +!< "+ " !+"
 #, $ !  2< >"+# !+ " #" +!< !$ "-
! " )>2" + !+ "$") # +!<  " ),-
  /+ 1: 1,67 !+ 1:1,1.
/  +!2, )+ $/ " )/", /
+! +$ ! # )$/" , !"" +$". -
>" +! !+$ +, )  ,  # )-
"<, / $ 4%, " !+"  )," $! # $  "), +
 , + # "#< +2 / + ).

 6 7 –  6 >&' &;   !?;


"# 92 50 4
% 80,70 84,75 57,14
)" 18 7 3
% 15,79 11,86 42,56
" – – –
% – – –
+ 4 2 –
% 3,51 3,39 –
"$") 114 59 7

 !" , $>, ) !" !+ "#< #  "-


+ $ /+ 1,84:1, $  !+ " #" )"< ! 2,57:1,  $
+" "! ! !+ # "#< !+ )"<  " )-
,.  , , )+!  /+")1+  !
+ " ))" ! " $ +" "+ # #.
>" )" + /!" ! ") – +# $ +" )"
" "D '   $ +" /"# D ) "D !-
+ $ ! /< +. &" " $ ! "D< '
)!+1" 87,88% +!<  "), !$  +! )$
## )!+1" 12,12% (20). >" )"  +

80
. 0    0  #  #  ...

 65% "+ (13)  35% # (7). !  )"< )$ #-
#, / ! ) 25%, ,   )" , ! ", !+$ +-
, " ))" ),, "!  !+"$ , ! ", +!<
 / ! " "$") +!2"  ),,  + $ )+!
+< ) „+)!“ !  ## $ +" > ! # ! )
!,.   $  !+)) " #" )"<
 !+$ +,, >" $ "+ )!+1" 80%
+!< (4). &"  "++$ + / !
)!+1" 30,77% +< )"<  "+, ,  !+"$
, ! ", +!< / ! " )>2" + +! ), "
$"   ") (14,75%).
 $" / ))+ ! +  ">2" !+ ()-
 /) / +!2 +$ +#, ,  "2 ))+ 1964.
!.37  " ), # ! +!  !+ / +!2
"> " 29,96% +", !$ + / +< 70,04% , "$  "
/  ".  +!  )1 +" $! +!<
#, $! $<  "> !+ / +!2 " 34,62% +", !$
 / , $! "+, $! $<  )/ " 18,50% +" 
))!$ +<  )/< + + 23,81%. G+ ##
" ),  22 „+)!“ ),  ! ! +" !  ! +"
+ + " 2   #"  /,  + ! +" !
/ +!2 $ ! +, ),. >" +# $! $< 
"> !+ / 2< +!2,  ! ! 79,49%  /"#
D ! -)+$< ' @ (>" $ , ! "+-
,), / ! $ (
) 10,96%, ' $ +$ 9,32%, !$
 ! +< +< +! 0,23%.38
%! ) +, )  $ /$ " )-
 /, ,  " )+! >"+# +"$#12 )-
, +  !< / +!2 / " +")+1 -
 !. # +" , +! ! -)+$< 
+$< ' @, $ +" ! / +!2 93,43% +-
37
 '" $ +" ))"2 )$ ))+  # )!> )$")12
)!$  !+ / +!2 (" /),  " 2 )+ )"
)!$  2. &,  )! +" "/ " #/ )$ #! /" )-
)+ (1965–1966),  +" #> )$ 2< !/ 1992. !. !-
+ / +!2  ! )/ $! $   +!< ))!$
3
"  /  /#1$, !$  $! +< $ " )+" ">2.
38
/ ))+  )!> ! + "! !+ / /, / +< -
< ' $ +" < )  )+" "+, ) +   #.
! +< < ' D  "! !+ / / $ +" )
! 
, ,  )/ + )+2 < +D2  " " "
)<!< ,/!+ !, $  , "$ !1 !+"),"  >
$ + !+  2<.

81
 ! 3/2009.

 6 7 6 >&' &;  >%>!


– !:;  !?;
-). '. @ 327 9 5 341
% 93,43 12,16 100,00 79,49
-
2 45 – 47
% 0,57 60,81 10,96
$ !. 20 20 – 40
% 5,71 27,03 9,32
+ 1 – – 1
% 0,29 – 0,23
"$") 350 74 5 429

!< ))!$  +, !$ +" 2 +! ! -


$< "D< ' 5,71%, !$  /1  ! +!
! $-
0,57%  +< < ' 0,29%.  !
"+  +! ! $ 60,81%, / ! $< < '-
 27,03%, !$  ! -)+$<  +$< '
@ +! 12,16% ))!$   ").  ))!
+<  )/< + $! $<  "> !+ /
+!2 +" /"# D ! -)+$<  +$< '-
 @. &) )$  " # !>  #"!"" D".
$ +" "D ' @ 95,89% / /, ! #,
2,64% ! "+  1,47% ! ))! +<  )/<
+. ") 2, -
+" 95,74% / /,
! "+,  4,26% ! #. $ ! +" " + 
! / +!2 #  "+,  /, +" + #
/ ! #  ") () 50%).

100
90
80
70 vojno-policijske formacije
60 NDH
50 JVuO-etnici
40
nemake jedinice
30
20
10
0
Srbi Muslimani ostali

%'$ 4 – + !+ / +!2 )!<


+ " ), #

82
. 0    0  #  #  ...

>2 !+ / +!2 !+$ +, 


, ))" " !+"  ),", $ !   )/ " 37,22%
+" ($! # 45,61%, "+ 25,42%). >" +! / !
)   # +!< ! $, $ /+ 17,91%, , 
/ , ! )+$ " ),, !$  # +!< ! $<
! )  1,49%.39 , +!< ! < ' @ 
+ , )$, + ".

 6 7 –  6 >&' &;   !?; >%>!


-). '. @ 50 3 – 53
% 96,15 20,00 79,10
-
1 11 – 12
% 1,92 73,33 17,91
$ !. – 1 – 1
% – 6,67 1,49
+ 1 – – 1
% 1,92 – 1,49
"$") 52 15 – 67

3! #  ) /  ",, " !+"  ),+$


)+$, +!< ! < ' @  $, !$  /#D-
 +!2 ! $< !. +  +" ) $! "+-
, $ !  ) +!2 ! ' @  $,  +2
+!2 ! $< "D< '.
/ +!2 ), #  # # ))" "$$
+  # +! +-$+$ +"$" +!<.   ! )-
+# / ! ))" $+"$ +! /! ),
#.40 -$+$ +"$" + D, # !,
+! )$ )'+ +"$" +!<, $  )/ "
99,79% +". %! ) +   ))" )/ $!
"+  ))!$ +<  )/< + !$  $!
+!< #  )/ " 99,70% +". ! " )'+"
+"$"" ! + ! 54,65% +!<  )1)!, + 
,  2< ", " #" +!<  $! "+, ! /+
39
+#  +! $ /#1 ))!$
3 " $.
40
! #  " !" 2" !  )'+ +"$" +, " )-
$"  # ", +12 ! +,,  $+ !+$ " /#-
,  !+12 /#. &/  + ++ / 86 +1< # +/
+#$ / " 1941. ! >" $ : 6 )), 2 "1, 6 $, 21
, 44 +1$, 3 /, 2 $  ) ! !$  >$ (. . ,, . .,
+. 158).

83
 ! 3/2009.

67,50%,  $! #, 50,39%, !$  $ +$ ", +!< )1-
)!$ $! ))!$ +<  )/< + !
14,29%. !" $" ")" >" +!  /!D  (D-
, !, + +#) + 37,30%,    ! ) $ /$
>" +. /!D  $! #  41,77% +!<,
$! ))!$ +<  )/< + 38,10%, !$ $! "-
+  "+"" + 26%.  ") # )!"D  ")" +-
!< "$  +"!, $  ")"  +  )<!,  +
!# ") ! )!"$ !41 ))" (550) $  38,49%
+!< (43,25% $! #, 42,86% $! +<  )/< -
+  26,25% $! "+). !+ " #" +!< /!D< 
$! #  "+ /+ 4,05:1, !$ $! +!< "$  +"!
/+ $ 11:1, $  !+ " +!2"  " ), 2,53:1.

 6 7 – >%>! 6 >&' &; 


!:;  !?;
)1)!$ 781 508 270 3
% 54,65 50,39 67,50 14,29
)!$ 31 20 10 1
% 2,17 1,98 2,50 4,76
!$ 38 30 5 3
% 2,66 2,98 1,25 14,29
. ). D!. 2 – 1 1
% 0,14 – 0,25 4,76
+"D#.  +"2 24 12 8 4
% 1,68 1,19 2,00 19,05
+#!. )'+ 2 2 – –
% 0,14 0,20 –
 )<! 4 4 – –
% 0,28 0,40 –
/!D  533 421 104 8
% 37,30 41,77 26,00 38,10
>  +"! 13 11 1 1
% 0,91 1,09 0,25 4,76
/)+ 1 – 1 –
% 0,07 – 0,25 –
"$") 1.429 1.008 400 21

41
! +$$ #  " !" !  " " )!, $$  # ),
#, ! /!D<   >$ # "$1" " )+ )>2 " !-
+",  )!  "  $  /+$ !2.

84
. 0    0  #  #  ...

! $ +,  61,51% +!< (879) / )-


,, 56,75% $! # (572), 57,14% $! ))!$ +<  )/-
< + (12), !$ $! "+   73,75% +!<
(295). >" 2  , )1)!$ 88,85%, !$ 4,32%,
)!$ (/, , !"+, )!"/) 3,53%, +"-
D#$  +"2$ /< )' ("  +"D#, )
)!"/) 2,73%,  ))!$ +#!< )'+ ($, /"#,
!$, "), $  ))!$ +$, )  D! +
) 0,23%. %! ) + )  !" +"$"
+! ! $ +,. 3! #  "+ >"
+! ,  )1)!$ 88,81%, !+ 91,53%, !$
$! ))!$ +<  )/< +   + 25%.
   + +! )!, $<  3,50% $! #  3,39%
$! "+, !$ <  $! +<  )/< + 8,33%.
!  25% +! ! $ +, $! +< 
)/< +, 5,24% $! #, !$ $! "+ "+""
+ 1,69%. "D#  +"2  2,10%, !+ 2,71% +!<
#  "+, !$ $! +<  )/< +  
$ 33,33% +! ! $ +,. &)!$ +$,
)  D! >" +! "+  0,34%, $!
+<  )/< + 8,33%, !$ +" + >"
+! #.  !" +, + +! ))! +#!<
)'+ +" + >" #, !  0,35% "#$ !
$ +,.
&'+ +"$" +! !+$ +,  
" ))"+ )/.  ", " #" +!<  ") /!-
D<  + 42,22%, +  ,  $! #  44,74% +!<,
"+ 38,98%, !$ <  $! +<  )/< +
28,57%. %") ! )!"$ ! +, )+ 
48,33% +!< (87),42 $ $! # "+" + 53,51% +!< (61),
$! "+ +  38,98%   +< "$ $ 
 +  )<!, !$ $! +<  )/< +
 42,86% +!< (3). !+ " #" +!< ! )!"$
! +, $! #  "+ " !" /+ 2,65:1, $ 
>"+# !+ " +!2"  " ! 1,93:1.

42
  +"! / !  61,54% +< +!< "$  +"!,  >"
2  + 87,5% #  12,50% +<  )/< +, !$
 +!< >$ "++$ +.

85
 ! 3/2009.

 6 7 –  >%>! 6 >&' &;   !?.


)1)! 31 12 18 1
% 17,22 10,52 30,51 14,29
)! 21 14 7 –
% 11,67 12,28 11,86 –
! 16 14 2 –
% 8,89 12,28 3,39 –
. ). D!. 1 – 1 –
% 0,56 – 1,69 –
+"D#.  +". 21 11 7 3
% 11,67 9,65 11,86 42,86
+#!. )'+ 2 2 – –
% 1,11 1,75 – –
 )<! 3 3 – –
% 1,67 2,63 – –
/!D  76 51 23 2
% 42,22 44,74 38,98 28,57
>  +"! 8 7 – 1
% 4,44 6,14 – 14,28
/)+ 1 – 1 –
% 0,56 – 1,69 –
"$") 180 114 59 7

! $ +,  51,67% +! !+$ +-


, (93), $! #   46,49% (53), $! "+ 61,02%
(36)  $! +<  )/< + 57,14% (4). %! $ !-
+, )!, )+, $"" +!,  "+  !"-
" )'+" +"$"" +! ! $ +,.
$ +" )1)!  !1 )! # "),  -
 + 33,33% +<. "D#  +"2, $ ),  )-
!, $ )D "# /2,43 "+"" + ) 22,58% >"
+!, ) < ! + 17,20%, +#! )'+ + 2,15% 
))! +$, )  D! + 1,08%. %! ) -
+ )1)!  50% +!< $! "+, 22,64%
$! #  25% $! ))!$ +<  )/< +.
&! )!+1" 26,42% +!< #  19,44% "+,

43
! +< +!< +"D#$  +"2$ 87,50%  / !, !$  ! +< )!-
$ 67,74% / !.

86
. 0    0  #  #  ...

!$ !  26,42% +!< #  5,56% +!< "+.


" /+")1+ >" +! +"D#  +"2 "
$! ))!$ +<  )/< + 75%, !$  2 $!
# 20,75%  "+ 19,44%.  +! ))! +#!<
)'+ +" +)+$,  + ))! +$  ) "++$ -
+.
!2 ), #  " )+ /!,
  # )+ $/ +!2 )+! $"D2 +
+, )  ,,  +  @.44   )#D !$
)) "," " #" +$ + +, $ ! +
2,27% +, +! # )!+1" 2,06% "#$
+ +. + !+  )  "  + +!2 " $"
+  @, ! + ", ! 0,79% " #" +$ +!
/ # )!+1" 0,68% "#$  .

!  &  &;A &  6 7


!   @ 7 +
# 156.708 34.493 1.011
% 74,18 49,47 70,60
"+ 31.892 21.356 400
% 15,09 30,67 27,93
+  ). 22.661 13.773 21
% 10,73 19,78 1,47
"$") 211.261 69.622 1.432

# /  +"$" +,  ,


)>2 ", )!< + >" +!  ! -
)/" +$".   )$ )+ >"+# !+ +-
!< #  "+ +   ,  "/" " #/
", < + " ))"  )+ )!".
3$  )!  !+ " +!2" # ) "+ " -
# /+ 2,53:1, ,  2  " @ ! /+ 3,47:1,  ,
 " + + ! /+ 1,74:1. #  "+ / ),
)!+1" 2,94% !+ 1,87% +!< +"!$ + +
 0,65% !+ 1,25% +!< +"!$ @.

44
),  +!2" +, + +  @ !:  ‡$,
„ +  @ – "$ !>2 1"!+$< "#$ " " ++$ "“,
{   ?"   # – +$ #: N " 
   " -
 #   ' " - , (".  $), !, 2009, +. 79–156.

87
 ! 3/2009.

&>2 # + #D  , $"D2 ) $-


 +!< )$/" !  " 2 /#D  ", +!<
  ))!$
3 , !$  !+ 2 ", +!< ))!$

.   $ /$ " )>2 + +!2  "
@, !$   /$ 2 " )>2" + + +. &)!

3 / # )!+1" 1,23% +!<  $ / @ 


3,42% / + +,45 ,  !+ /! ", ))" ),
" "$") ))" @ (0,79%)  + + (2,27%).  $" +
$, +! ))! 
#  0,39% +!<
+# / @  1,59% / + +, ,  / 2 ! ",
))" ), " "$") ))" )+< . 3 -
# $ +!<,  / # )!+1" 0,73%
+!<  $ / @  2,11% / + +, ,  ,
2 ! ", +,   " ))" @  +
+.

!  &  &;A &  6 7


!   @ 7 +
))!.
3 1.632 585 20
% 0,77 0,84 1,40
))!. 
37.307 9.103 145
% 17,66 13,07 10,12
 172.322 59.934 1.267
% 81,57 86,08 88,48
"$") 211.261 69.622 1.432

&>2 ", )!< $ +!2 ,2< )


+  D   )"D )/" +$" "+! /
 +"$" +, )+< .  
)!"$ ) !+ " +!2" !  !,  $ +" 
 99,41% +, ), #, , "/"
" #/ ", < + " ))"  +  )+
.  /$" ! @  + +46 ! !+ +!<
#  "+ >" ))!
3 /+ 2,69:1 !+ 2,59:1,
 !+  " # /!. #$ #  "+,

45
 !+"  @ / + + ) 35,85% +< +!< ))!$
3 , 28,63%
" )+$ " (207)  41,58% +!< "  /  /#1$ (378).
46
/ + + ) 51,53% +!< "+ (152)  32,62% +!< #
(368) ))!$
3 .

88
. 0    0  #  #  ...

))!
3 , )!+1" 2,78 !+ 6,58% +!< +"!$
+ +  0,89 !+ 3,39% "#$ >" +"! / @
$ +" /"# D $ ))!
3 . !+ " #" +!<
))!$ 
+)+$  "++$ + # $
 7,18:1, )$/"  2 ", "+ >" )/ " )-
>2" + @  + +47 !  !+ /+ 3,44:1, !+
2,68:1. &/ +)+$ +  2% +!< +"!$
))!$ 
/ + +  0,42% +!< +"!$ "
)/ @. >" "+ )/ / + +
+! / # )!+1" 0,70%,  >" +! / @
0,29%. !+ " +!2"  +)+$  "++$ + "
), #  2,36:1, ,  D +)  " @ ! /+
3,47:1,  ,  " + +,48 " $ /+ 1,59:1.  )$/"
!  +!2 "+ # # 2  " )+!
$"D2" + +,    " )>2" + "$") !+ "
@. #$ #  "+   3,14% !+ 1,99%
+!< +"!$ + +  0,70% !+ 1,46% "#$
>" +"!  @.
!+ / +!2, "  $  ! +! "> $
)+ / ))+, ! / +  )+  ))""
+$" +!2.   ), # )  
", -)+$< ' @ " +!2" +, "
!+"  $"D2 + +,   !+") ! 2< ", 
" @.  !" +, +!2 ! $  / 2 " !+"
 +" +",    " !+"  2< ", " !+
/ +!2 +, @. !  +!2 ! ! $
+$  /! " ),  2 #D $"D2",   #
 , 2  " @.
$,2 !+ / +!2 +  +"$"
+!<  "+ )/ +!2 < !,2 
 )!". >" +#$ # 93,34%  /"# D
! -)+$< + @ ()+ "+,), ,  
, ! ", < ' " +!2" # + + ! 
/+ 83,52%.  !" +, # / # +" " 2 
+! ! $< !, 5,71%, $, 0,57%  +< <

47
 $" @ +  + + ) 20,90% )/ +)+$ (6.091) 
40,81% "++$ (2.434) +.
48
/ + + ) 73,22% +< +!<  "++$ +
(18.769), $     D 47,82% 2< ))" " @.  +
 ) 22,13% "#$  +)+$ + (27.980), !$  + 2
) 31,65% +)+$ ))" @.

89
 ! 3/2009.

!  &  &;A &  6 7


!   @ 7 +
-). '. @ 75.118 21.704 341
% 80,11 72,80 79,49
-
6.427 5.089 47
% 6,85 17,07 10,96
$ !. 11.144 2.662 40
% 11,88 8,93 9,32
+ 1.082 359 1
% 1,15 1,20 0,23
"$") 93.771 29.814 429

', 0,29%, " )>2" + + +, ! ! $


+$ " !+ / +!2 # "+"" + 12,22%,  +
2,31%  +  ' + 1,95%.49 3! +#$< "+
 ) !+  ", +!< ! $< < !, $
/+ 27,03%, " )>2" + + + ! /+ 8,27%,  +
  + ", +!< ! -)+$< + @, $  
 " + +  /+ 12,16% " !+"  10,53%. , +!-
< ! $ >" "+ # ! 60,81%  /  !
", $ " +!2" "+ + + $ /+ 80,13%,
 " #  +< "+ +!< ! +< <
' $ +" " + + ! / +!2 1,07% 2<<
+"!$.50
& ! /, / ))+ ! +!  ">
! +" +  ), # +! 1.432 +#. 
# 2<  +! " 1942. !, $ $  D /"# 52,72%
+< D  ),.  +"$" )$/" ! +" >" 2
# # + 70,60% +!<, +! < "+ + 27,93%,

49
  + + ) 19% # @ $ +" /"# D ! "+,
(11.541), 18,26% +!< ! ! $ +$ (1.689), 59,96% +!< ! -
$ (319)  35,90% # $ +" /"# D ! +< < ' (270).
>" +! # @ 85,22%  +! ! -)+$< + @,
12,98% ! ! $ +$, 0,75% ! !
 1,05% ! +< <
'.
50
/ + + ) 85,47% "+ $ +" /"# D ! !

(4.687), 35,98% +!< ! "+, (616), 50,73% +!< ! ! $ +$
(484)  36,42% "+ $ +" /"# D ! +< < ' (63).
 @  65,89% "+ /"# D ! $, 20,57% ! -)+$<
! @, 11,46% ! ! $ +$  2,08% ! +< < '.

90
. 0    0  #  #  ...

!$ ))! +<  )/< + )!+1" 1,47%


+!<. !+ #  "+ $ #< < "),
 )   + !$ /+")1," " ))" ),, /+
2,53:1. / + + #, $ ),+$ +!,, +!
 ) ))+" 180 +#, ,  12,57% +!< /  ),. $
"/ " #/ !  !+$ +,  + 8,32% ! "$"-
) +, ),, D  !  )!  "#$ !
++$ +,. %!  ))  "#$ " )  !
 (87,22%), ,  $" " 1943. $ $  +! 39,44%
+< D / !.
$" " +!<  # + 63,33%,
+! < "+ + 32,78%, !$  ))!$ +<  )/<
+ 3,89% +!<. !+ " #" +!< #  "+-
 / ! /+ 1,93:1. %! ) $ +!2, )
"$") +!2" " ), )  !  )!+1" 88,48%
+< D, !$ ))! < '  11,52% (1,40% $
))!
3  10,12% $ ))! 
). ‡  93,25%
+!< "+, 86,94% #  71,43% ))!$ +<  )-
/< +. &)! 
 28,57% +!< ))!-
$ +<  )/< +, 12,07% +!< #, !$
$! +!< "+ "+"" + + 4,25%.  ", >"
+! ))!$
3  /#D $! "+ 2,50%, /
$! # 0,99%, !$  +<  $ >" ))!
+<  )/< +. # +" , +! ! -
-)+$<  +$< ' @, $ +" ! / +-
!2 93,43% +!< ))!$  +, !$ +" 2
+! ! $< "D< ' 5,71%, !$  /1
 +! ! $-
0,57%  +< < ' 0,29%.
 ! "+  +! ! $ 60,81%, / ! $<
< ' 27,03%, !$  ! -)+$<  +$<
' @ +! 12,16% ))!$   "). 
2,27% +, +! # )!+1" 2,06% "#$
+ +. + !+  )  "  + +!2 " $"
+  @, ! + ", ! 0,79% +, +! /
# )!+1" 0,68% "#$  .

91
 ! 3/2009.

Summary

Srebrenica in WWII – A Numerical Analysis of Real Human Losses


Key words: Srebrenica (municipality and town), Independent State of Croatia,
East Bosnia, Bosnia-Herzegovina, population, suffering, Serbs, Muslims, civili-
ans, military formations, social and economic make-up

According to the partly revised census „War Victims 1941-1945“ from


1964, it has so far been established that 1.432 persons from the municipality
of Srebrenica had lost their lives. By far the largest number perished in 1942
when 52.72% of all victims from this municipality lost their lives. The ethnic
make-up shows that the largest number of them were Serbs – 70.60% of victims
(1.110). They were followed by Muslims with 27.93% (400), whereas members
of other and unknown ethnic groups make up 1.47% (21). The ratio between
Serbs and Muslims, and this holds true also for the overall population of the
municipality, was 2.53:1. From the very center of the municipality, the town of
Srebrenica, 180 people were killed according to the census, which makes up
12.57% of victims from this municipality and which is much more than their
share in the overall population of the municipality (8.32%). The town suffered
greatest losses during the |rst three years of the war (87.22%). They were the
greatest in 1943 when 39.44% of all town victims fell. The vast majority of the
victims were Serbs with 63.33%, followed by Muslims with 32.78%, whereas
members of other and unknown nationalities make up 3.98% of the victims. The
ratio of Serbian and Muslim victims from the town is 1.93:1. Broken down to
categories of losses compared with the total losses in the municipality it is clear
that civilians make up 88.48% of all victims (1.267), whereas members of armed
units make up 11.52% and members of the Royal Yugoslav Army (1.40%) and
Partisans 10.12%. Civilians make up 93.25% of Muslim victims (373), 86.94%
of Serbian ones (879) and 71.43% of other and unknown ethnic groups (15).
On the other hand, Partisans make up 28.57% of victims of other and unknown
nationalities (6), 12.07% of Serbian victims (122), whereas they make up only
4.25% of Muslim victims (17). The largest contingent among the soldiers of the
Royal Yugoslav Army are Muslims with 2.25% (10), Serbs 0.99% (10) whereas
there are no registered categories among members of other and unknown ethnic
groups. Serbs suffered most from the military, police and para-military units of the
Independent State of Croatia who were responsible for 93.43% of victims of this
ethnic group. They suffered much less from German armed units, 5.71%, whereas

92
. 0    0  #  #  ...

their suffering from the Chetniks 0.57% and from other armed formations 0.29%
is negligible. Largest part of Muslims fell victims to the Chetniks 60.81%, than
to German military units 27.03%, whereas 12.16% were killed by the military,
police and para-military units of the Independent State of Croatia. The victims
from Srebrenica make up 2.27% of the population and 2.06% of the victims from
Eastern Bosnia, whereas they make up 0.79% of the total population of Bosnia-
Herzegovina and 0.68% of the victims from that territory.

93

You might also like