Energetska elektronika

Vežbe

dr Aleksandar M. Kovačević
2. Zadatak
U kolu sa slike, serijski povezani otpornik otpornosti R = 2 [kΩ] i u potpunosti
ispražnjen kondenzator kapacitivnosti C = 1000 [µF], se priključuje na izvor
jednosmernog napona Uizv = 5 [V] preko prekidača Q1, tokom vremenskog intervala
trajanja tuklj = 2 [ms]. Nakon tog vremenskog intervala prekidač Q1 se trajno isključuje a
njemu komplementarni prekidač Q2 se uključuje. Analizirati naponske i strujne pojave
u kolu!
.

2
Rešenje 2. zadatka:

Tokom vremenskog intervala u kom je prekidač Q1 uključen a prekidač Q2 isključen, važi

integralna jednačina:

q(t )
t
1
U izv = u R (t)+ u C (t) = R ⋅ i R (t)+ = R ⋅ iR (t )+ ⋅ ∫ iR (t )⋅dt
C C 0

koja se diferenciranjem svodi na homogenu diferencijalnu jednačinu prvog reda:

diR (t ) 1
+ ⋅ iR(t ) =0
dt R⋅C

3
Homogena diferencijalna jednačina prvog reda zadovoljena je rešenjem oblika:
iR (t)= A⋅eλt

Unošenjem rešenja u homogenu diferencijalnu jednačinu, dobija se rešenje za konstantu λ:

1 ⋅ A⋅ e λ⋅t =  λ + 1 
A⋅ λ ⋅e λ⋅t +   ⋅ A⋅ e λ⋅t 0⇒
R⋅C  R ⋅C 
1 1
λ=− =−
R ⋅C τ

gde je:
τ = R ⋅ C = 2 ⋅103 ⋅1⋅10−6 = 2 ⋅10−3 [s]= 2[ms] - vremenska konstanta RC kola.

Konstanta A se nalazi iz početnih uslova. U trenutku uključenja prekidača Q1 kondenzator C

je u potpunosti ispražnjen, pa sledi:

1
− ⋅0
iR(0) = A ⋅e R⋅C = A
q(0) = 0 ⇒ uC (0) = 0 ⇒ Uizv = uR (0) = R ⋅ iR (0)⇒

= 2,5⋅10−3[A] = 2,5[mA]
U 5
iR (0)= A = izv = 3
R 2⋅10

4
 Prema tome struja, napon na otporniku i napon na kondenzatoru tokom intervala vođenja
prekidača Q1 se mogu predstaviti sledećim relacijama:
1 t
−
iR (t) = izv ⋅e R⋅C = 2,5 ⋅10−3 ⋅e 2⋅10 −3
U − ⋅t

R
1 t
− ⋅t −
uR (t)= R ⋅ iR (t)= Uizv ⋅ e R⋅C = 5 ⋅ e 2⋅10
−3

1
 1
⋅t   −
t

2⋅10 −3 
uC (t)= Uizv − uR (t) = Uizv −Uizv ⋅ e
− ⋅t −
R⋅C 
= U izv ⋅ 1− e R⋅C 
= 5⋅  1− e
  
   

Na kraju vremenskog intervala vođenja prekidača Q1 trajanja tuklj = 2 [ms] struja, napon na
otporniku i napon na kondenzatoru, imaju sledeće vrednosti:

2⋅10 −3

iR (tuklj )= izv ⋅ e R⋅C = 2,5⋅10−3 ⋅ e 2⋅10 −3 = 2,5⋅10−3 ⋅ e−1 = 2,5⋅10−3 ⋅ 0,3578 = 0,919[mA]
1
U − ⋅tuklj −

R
2⋅10 −3

uR (tuklj )= U izv ⋅ e
1
= 5⋅ e−1 = 1,839[V ]
− ⋅t −
R⋅C uklj = 5⋅ e 2⋅10−3

 2⋅10  −3
 ⋅tuklj 
( ) = 5⋅ (1− e−1 )= 5⋅ 0,6321 = 3,161[V ]
1

uC tuklj =U izv ⋅ 1− e
−
  − −3 

 = 5 ⋅ 1 − e
R⋅C 2⋅10

  
 

5
 Tokom vremenskog intervala u kom je prekidač Q1 isključen a prekidač Q2 uključen važi
integralna jednačina:
q(t )
t
1
0 = uR(t )+ u C(t ) = R ⋅ iR (t)+ = R ⋅ iR(t )+ ⋅ ∫ iR(t )⋅dt ⇒
C C 0

koja se diferenciranjem svodi na homogenu diferencijalnu jednačinu prvog reda:

diR (t ) 1
+ ⋅ iR(t ) =0
dt R⋅C

I ova homogena diferencijalna jednačina prvog reda zadovoljena je rešenjem sličnog oblika
kao i prethodna:

6
 iR (t) = B ⋅ eλt

Konstanta λ , odnosno vremenska konstanta τ je ista kao i u prethodnom slučaju:

1 ⋅ B⋅ eλ⋅t =  λ + 1 
B ⋅ λ ⋅e λ⋅t +   ⋅ B ⋅ e λ⋅t 0⇒
R⋅C  R ⋅C 
1 1
λ=− =−
R ⋅C τ

Konstanta B se nalazi iz početnih uslova. U trenutku isključenja prekidača Q1 a uključenja

prekidača Q2, kondenzator je u napunjen, odnosno na njemu vlada napon do kog se napunio do
kraja intervala vođenja Q1 u C (tuklj ). Taj napon se ne može naglo promeniti, jer se vrednost
elektrostatičke energije kondenzatora ne može naglo promeniti (konačnom strujom), pa sledi:
1
− ⋅0
iR(0) = B ⋅e R⋅C = B
uC (0) = uC (tisklj )⇒ u R (0 ) = R ⋅i R (0) = −u C (0) = −u C (t isklj )⇒
− uC (tisklj ) 3,161
iR(0) = B = − = 3
= −1,580 ⋅10−3[A ] =−1,580[mA]
R 2⋅10

Shodno tome struja, napon na otporniku i napon na kondenzatoru tokom intervala

isključenja prekidača Q1 a uključenja prekidača Q2, se mogu predstaviti sledećim relacijama:

− uC (tisklj ) − R⋅C
1 ⋅t − t
iR(t ) = ⋅e = −1,58 ⋅10−3 ⋅ e 2⋅10
−3

R
u (t ) = R ⋅ i (t ) = −u (t
1 t

R R C isklj )⋅e −
R⋅C
⋅t
= −3,161⋅e
−
2⋅10−3

uC (t ) = −uR(t ) = uC (tisklj )⋅e

1 t
− ⋅t −
R⋅C = 3,161⋅e 2⋅10 −3

7
8