Doç.Dr.

İlyas Yolbaş
www.ilyasyolbas.com
İnstagram:doc.dr.ilyasyolbas
 COVİD-19
genel özellikleri
 Corona virüs ailesinden yeni bir virüs.
 RNA virüs
 Yeni Koronavirüs (COVID-19), ilk olarak Çin’in Vuhan
Eyaleti’nde Aralık ayının sonlarında çıktı
 Bazı hayvanlardan da bulaşıyor
 Öldürücü bir virüs.
 Genellikle diğer griplere benzer özellikler gösteriyor.
 Covid-19
NEDEN ÇOK TEHLİKELİ
 Normalden 10-20 kat daha bulaşıcı. Bu nedenle bulaş
zinciri kırılamıyor. Kuluçka süresi uzun.
 Hastaların yaklaşık % 15-20’ tıbbi desteğe ihtiyacı var.
 Mers gibi çabuk öldürmüyor bu nedenle kaynak sayısı
kolay kolay bitmiyor.
 Hastalar uzun süre hastanede kalabiliyor. Buda
bulaşıcılığı arttırıyor.
 Aşısı yok (hala MERS ve SARS’sında aşısı yok)
 Hiç kimse ne yapacağını, sonuçlarını kestiremiyor.
 Kendine has bir salgın daha öncekilere benemiyor.
 Covid-19
HAKKINDA NE BİLİNİYOR
 MAALESEF ÇOK AZ BİLGİ VAR
 Lancet, pediatrics gibi dergilerde yayınlamasına rağmen
Çoğu yeni makalenin vaka sayısı yetersiz hasta grupları
spesifik değil. Dolayısıyla makalelerin neredenyse tıbbı
kanıt değeri çok zayıf.
 Pediatric olgu az olduğu için hemen hemen hiç gerçerli veri
yok.
 Çin verileri sağlıklı değil.
 Buna rağmen WHO bir çok zayıf kanıtı bile
kullanabilirsiniz diye kabul edebiliyor.(örneğin ibobrofen
yerine parasetamol kullanın önerisi)
 İleri dönem komplikasyonlar ve sekeller bilinmiyor.
 KULUÇKA SÜRESİ
 Dünya Sağlık Örgütü (WHO) arasında COVID-19
için bir kuluçka dönemi rapor , 2 ila 10 gün . [ 1 ]
 Çin Ulusal Sağlık Komisyonu (NHC) başlangıçta 10
ila 14 gün arasında bir kuluçka dönemi tahmin
etmişti [ 2 ] .
 Amerika Birleşik Devletleri CDC COVID-19 için
kuluçka süresinin 2 ila 14 gün arasında olacağını
tahmin etmektedir [ 3 ] .
 Doktorlar ve sağlık profesyonelleri için Çin'in önde
gelen çevrimiçi topluluğu DXY.cn, "3 ila 7 gün, 14
güne kadar" bir kuluçka dönemi bildiriyor .
 KULUÇKA SÜRESİ
VİRÜS (TİPİK DURUMLAR)
Yeni Coronavirüs 2-14 veya 0-24 gün *
(COVID-19)

SARS 2-7 gün ,

10 gün sürece

MERS 5 gün (aralık: 2-14)

Domuz Gribi 1-4 gün ,

7 gün sürece

Mevsimsel Grip 2 gün (1-4 aralık)

Koronavirüs (COVID-19) Ölüm Hızı
 3 Mart itibarıyla DSÖ tarafından% 3.4 Ölüm Oranı
tahmini
 Çin'de 20 Şubat itibarıyla ölüm oranı (ülke
genelinde% 3.8, Wuhan'da% 5.8, diğer
bölgelerde% 0.7)
 Hastaneye başvuran hastalar arasında ölüm
oranı:% 15
 İlk semptomdan ölüme günler: 14 gün
SEMPTOM VE BULGULAR
 Tipik Belirtiler
 COVID-19 tipik olarak ateş ve öksürük gibi grip benzeri
semptomlara neden olur.
 Bazı hastalarda - özellikle yaşlılarda ve diğer kronik sağlık
sorunları olanlarda - bu semptomlar göğüs gerginliği, göğüs
ağrısı ve nefes darlığı ile pnömoniye dönüşebilir.
 Ateşle başlıyor , ardından kuru öksürük geliyor .
 Bir hafta sonra, nefes darlığına yol açabilir , hastaların
yaklaşık% 20'si hastane tedavisi gerektirir.
Özellikle, COVID-19 enfeksiyonu nadiren burun akıntısı ,
hapşırma veya boğaz ağrısına neden gibi görünmektedir (bu
semptomlar hastaların sadece% 5'inde gözlemlenmiştir). Boğaz
ağrısı, hapşırma ve tıkalı burun çoğunlukla soğuk algınlığı
belirtileridir .
SEMPTOM VE BULGULAR
 Vakaların% 80'i hafiftir
 11 Şubat itibariyle Çin'deki 72.314 COVID-19 vakasının tümüne
dayanarak, Çin CCDC tarafından 17 Şubat'ta yayınlanan ve Çin
Epidemiyoloji Dergisi'nde yayınlanan bir makalede şunlar
bulundu:
 Enfeksiyonların% 80,9'u hafif (grip benzeri semptomlarla)
ve evde iyileşebilir .
 % 13.8'i şiddetlidir , zatürree ve nefes darlığı gibi ciddi
hastalıklar geliştirir .
 % 4.7 kritiktir ve şunları içerebilir: solunum
yetmezliği , septik şok ve çoklu organ yetmezliği .
 bildirilen vakaların yaklaşık% 2'sinde virüs ölümcüldür.
 Ölüm riski yaşlandıkça artar.
 Çocuklar arasında nispeten az sayıda vaka görülmektedir.
SEMPTOM VE BULGULAR
 Önceden var olan koşullar
Hastaları daha yüksek riske sokan önceden mevcut
hastalıklar:
 kalp-damar hastalığı
 diyabet
 kronik solunum yolu hastalığı
 hipertansiyon
 Bununla birlikte, başka türlü sağlıklı insanlar virüs tarafından
enfekte edildikten sonra ciddi bir pnömoni formu geliştiriyor
gibi görünmektedir. Bunun nedeni, bu yeni virüs hakkında daha
fazla bilgi edinmeye çalıştığımız için araştırılıyor.
Semptomlar ne kadar sürer?
 Mevcut ön verileri kullanarak, 28 Şubat'ta WHO tarafından
yayınlanan WHO-Çin Ortak Misyonu Raporu, [ 5 ] 55.924
laboratuvar onaylı vakayı temel alarak, semptomların
başlamasından klinik iyileşmeye kadar aşağıdaki ortalama
süreyi gözlemledi:
 hafif vakalar : yaklaşık 2 hafta
 ciddi veya kritik hastalık: 3-6 hafta
 (hipoksi dahil) şiddetli hastalık gelişimine kadar geçen
süre: 1 hafta
 Ölen hastalar arasında, semptom başlangıcından sonuca
kadar geçen süre 2-8 hafta arasında değişmektedir.
 TÜRKİYENİN STRATEJİSİ NE?
 TÜM HALKIN EVDE KALASINI TAVSİYE EDİYOR.
 Ebeveynler çocuklarından çok kendi sağlıklarına
dikkat etmelidirler.
 Özellikle 60 yaş üstü yetişkinler kesinlikle evden
dışarı çıkmamalılar, mümkünse ayrı odada kalmalı
veya köye gönderilmeli ve dışarıya çıkan diğer
bireylerle temastan kaçınmalıdırlar.
 Bir ailede alışveriş için birileri dışarı çıkması
gerekiyorsa mutlaka en genç olan bireyler dışarı
çıkmalıdır.
 Bu şekilde hastalıkla en iyi şekilde mücadele edilir.
Yaşlı hasta sayısı hızlı artmadıkça hastaneler dolmaz
gerekli tedaviyi verebilirler. O zaman en az hasarla
kurtuluruz.
RADYOLOJİK BUGULAR
 TEDAVİ
 Ampirik olarak başlanmış olan antibiyotik ve
oseltamivire ek olarak; COVID-19 hastalarının
tedavisinin değerlendirildiği literatürlerdeki olumlu
sonuçlar ışığında
 HİDROKSİKLOROKİN 200 mg tablet (2x1) (5 gün),
 LOPİNAVİR 200 MG TABLET/
 RİTONAVİR 50 MG TABLET (2*2) (14 gün) kullanılır.
Hafif hastalık tablosunda öncelikle klorokin ağır
hastalık tablosunda öncelikle lopinavir/ritonavir
tedavisi önerilir.
 Kesin/Olası COVKesin/Olası COVID-19 Vakaları ile 1 Metreden Daha Yakın
Temas Edecek Personel için Gerekli Kişisel Koruyucu Malzeme
ID-19 Vakaları ile 1 Metreden Daha Yakın Temas Edecek Personel için Gerekli
Kişisel Koruyucu Malzeme
 Eldiven,
 Önlük (steril olmayan, tercihen sıvı geçirimsiz ve uzun kollu),
 Yüz koruyucu
 Gözlük
 Sıvı sabun,
 Alkol bazlı el antiseptiği,
 Tıbbi maske (cerrahi maske),
 N95/FFP2 veya N99/FFP3 maske (Sadece damlacık/aerosolizasyona neden olan işlem
sırasında)*,
yataklı sağlık kurumları tarafından yeterli miktarda hazır bulundurulmalı
 Tulum, bone, ayak koruyucu hasta bazında karar alınarak, özellikle hastanın vücut sıvı ve
sekresyonları ile yoğun bir şekilde temasın olabileceği durumlarda kullanılabilir.

*Damlacık/aerosolizasyona neden olan işlem;

aspirasyon, bronkoskopi ve bronkoskopik işlemler, entubasyon, solunum
yolu numunesi alınması
VAKA YÖNETİMİ
AKIŞ ŞEMASI
Basamak Sağlık Kuruluşlarında Vaka Yönetimi
Akış Şeması (Aile Sağlığı Merkezi)
 2. Ve 3. Basamak Sağlık Kuruluşlarında
Vaka Yönetimi Akış Şeması
2. ve 3. Basamak Sağlık Kuruluşlarında
Vaka Yönetimi Akış Şeması
 OLASI VAKA
Tanımlandığı anda İl Sağlık Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Birimi bilgilendirilir.
Vakanın yönetimi İl Sağlık Müdürlüğü koordinasyonunda yürütülür.

SAĞLIK KURUMU
• Hastane tarafından İl Sağlık Müdürlüğü’ne (İSM) olası vaka en hızlı şekilde ihbar edilir.
• Bildirim, Bulaşıcı Hastalıklar Bildirim Sistemi kapsamında U07.3 ICD 10 tanı kodu kullanılarak yapılır.
• Hastaya standart, temas ve damlacık korunma önlemleri alınılarak, hasta tek kişilik odada numune sonuçları çıkana
kadar izole edilir.
• Uygun numune alınarak uygun şartlarda saklanır.*
• COVID-19 Vaka Bilgi Formu doldurulur (Form İZCİ’ye de girilir).
• Form ve numune ivedilikle İl Sağlık Müdürlüğü’ne ulaştırılır.
• Olası Vaka, 2. ve 3. basamak hastanelerde takip edilir.
• Kesinleşen vakalar . ve 3. basamak hastanelerde ya da ildeki belirlenmiş hastanelerde takip edilir.
• Kesinleşen olgulardan yoğun bakım ihtiyacı olan hastalar 2.-3. düzey yoğun bakım ünitelerinde izolasyon odalarında
takip edilir.
 İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ
• Olası vaka bilgi formunun bir nüshası ve numune ivedilikle laboratuvara ulaştırılır.

HALK SAĞLIĞI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BULAŞICI HASTALIKLAR

• Formun bir nüshası e-posta ile HSGM Bulaşıcı Hastalıklar Dairesi Başkanlığı’na gönderilir.
• İZCİ’ye gelen vaka bildirimi ile ilgili süreçler sürdürülür.

e-posta: hsgm.covid19@saglik.gov.tr
• Vaka kümelenmesi şüphesinde vakalar arasında epidemiyolojik bağlantı araştırılır.
• HSGM Resmi İnternet Sayfasında yer alan “Temaslı izlem formu” vakanın her bir temaslısı için ayrı

DAİRESİ BAŞKANLIĞI
ayrı doldurulur.

• Referans Laboratuvarı’ndan alınan numune sonuçları Sağlık Kurumları’na iletilir.

REFERANS LABORATUVARLARI
İSM tarafından iletilen numuneler analiz edilir. Sonuçlar İSM ve HSGM Bulaşıcı Hastalıklar Dairesi
Başkanlığı’na bildirilir.
 Numune Alınması
 Alt solunum yollarından trakeal aspirat veya bronkoskopik örnekler tercih
edilmeli

 Alt solunum yollarından alınamadığı durumlarda veya alt solunum yolu

semptomları olmayan vakalardan nazofaringeal yıkama örneği ya da
nazofaringeal ve orofaringeal sürüntü birlikte gönderilmelidir.

Boğaz sürüntüsü alınması Burun sürüntüsü alınması