अमतृ िपए सरी भो ज मभिू मको जल

www.onlinekhabar.com

काठमाड । मनमा बाँक रहेन अब सारा सासं ा रक इ छा, आकाँ#ा र वासना । िशिथल भइसके को होला जीिजिवसा पिन
करीब करीब । अब कसै(ित छै न राग, *ेष र घृणा । अिन कसै(ित छै न, अगाध आशि/ र मोह पिन ।

Advertisment

देहले मृ1यसु ँग सघं ष4 गद5छ तर, जीवनका सारा मोह र आशि/ म रस6दा पिन ब र7 यरु ो सज4न डा. उपे 9 देवकोटाको ;दयमा
मरे को छै न, ज मभिू मको माया । जीवनको आश मरीस6यो, मृ1यक
ु ो <ास पिन मरीस6यो, तर मरे को छै न, माटोको माया ।

सात मिहनायता डा. य तो जीवन बाँिचरहेका छन,् जहाँ अस पीडा मा छै न, आँखै

अगािड मृ यक
ु ो छायाले घेरा हािलरहेको छ । तै पिन उनलाई भेट्नेह) उनको महु ारमा
मृ यक
ु ो भय देिखरहेका छै नन् । जीवन+ितको मोह या लोभ िकंिचत पिन भेिटरहेका छै नन् ।
उनमा आ-नो भ.दा पिन मातृभिू मकै िच.ता देिख.छ ।

‘डा. देवकोटाको िनधन’, हािद1क 23ा4जली’ भ.दै के ही स=चार मा?यममा र धेरै सामािजक स=जालमा झटु ा ह ला
चिलरहँदा डा. देवकोटामा भने ज मभिू ममा पाइला टे6ने ह@टुह@टी जािगरहेको िथयो । ज मभिू म(ितको लगाव झन तीB भइरहेको
िथयो ।

मृ1यक
ु ो घ टी बिजरहेको बेला उनले सिCझए, बाDयकालको पदचाप छुटेको 1यही माटो । झलझली सिCझए, आफू ह@िक4 एको
गाउँ र जि मएको घर । अिन रहर जाFयो, 1यही घरको िपढं ीमा ढिDकएर िसHनेपानी धाराको पानीले आँत भनI ।

१२ वष4अिघ उनले नै Hथापना गरे को बाँसबारी यरु ो अHपतालको (ाङ्गणबाट हेिलकNटरमा राखी उनलाई पQु याइयो, गोखा4को
पालङु टार नगरपािलका­४ बोहोरागाउँिHथत पTु यUली घरमा ।
शिनबार म?या ह । ममा4 त पीडासँग जिु धरहेका उनी सैय शभु िच तकमाझ घे रएर पV
ू यौली घरको िपढं ीमा सHु ताए । चCचाबाट
दईु पटक िसHनेधाराको पानी िपए । अहो ! अमृत िपए सरी भो उनलाई ज मभिू मको जल । (1य#दशXले देख,े  1यो जल
िपउनासाथ डा. साबको महु ारमा अतािक4 क र अलौिकक काि त छायो । उनले स=चो महशसु गरे ।

मृ यक
ु ो कला

ससं ारका धेरै मािनस मृ1यल

ु ाई सहजै Hवीकाद5नन् । मृ1यबु ोधको पीडाले छटपटाइरह छन् । राYयको होस् या Zयि/गत, सारा धन
खचIर िव[का महँगा अHपतालमा उपचार गन4 लालाियत ह@ छन् । #णभगं रु जीवनको अिन1यताको बोध नह@ने लाख मािनसह\
मृ1यश
ु ैयाको क] भोिगरहेका ह@ छन् ।

ओशो भ छन्, ‘मृ1यक
ु ो पिन कला ह@ छ । बाँ न मा< हैन, मन4समेत जा नपु छ4 । मनI कला जसलाई आउँ छ, उसका लािग
मृ1यबु ोध पिन आन ददायक ह@ छ ।’

लाFछ, डा. देवकोटाले मृ1यल
ु ाई सहज ठािनसके का छन् । मृ1यबु ोधको बेदना पिन पचाइसके का छन् । ओशोले भने झ_ उनले
मृ1यक
ु ो कला िसिकसके का छन् । हजार लाई जीवन िदएका अनभु वी िचिक1सकलाई मृ1यल
ु े तसा4उन सके न ।

सात मिहनायता डा. यHतो जीवन बाँिचरहेका छन,्  जहाँ अस` पीडा मा< छै न, आँखै अगािड मृ1यक
ु ो छायाले घेरा
हािलरहेको छ । तै पिन उनलाई भेट्नेह\ उनको महु ारमा मृ1यक
ु ो भय देिखरहेका छै नन् । जीवन(ितको मोह या लोभ िकंिचत
पिन भेिटरहेका छै नन् । उनमा आaनो भ दा पिन मातृभिू मकै िच ता देिख छ ।

उनलाई परलोकको हैन, यही लोकको िच ता छ । आˆनो देश नेपाल समृb भएको हेन4 नपाएकोमा Fलानी छ । र, भेट्न आउने
आफ त र इ]िम<लाई भ ने गछ4 न,्  ‘अब सारा अवरोध प छाएर यो देश समृb बनाउनुस् है ।’

माटोको माया

यो #णमा उनी उ चतम् सिु वधा खोYदै िव[का कुनैपिन महँगा अHपतालका शैयामा सHु ताउन स6थे । िझनो भए पिन जीवन­
र#ाको आशा बोके र थप उपचारका लािग भौता रन स6थे ।

तर, ल डनको िकंFस अHपतालमा ‘वाइल ड6ट’ 6या सर पिहचान गरी सCभव भएसCमको उपचारले के ही नलागेपिछ उनलाई
िवदेशी भिू ममा बिसरहन िनको लागेन । बाँ नका लािग म रहcे गन4भु दा छोिटँदै गएको जीवनका आिखरी पललाई साथ4क
बनाउन आaनै मल
ु क
ु फिक4 ने िनधो गरे ।

यो पल वडो सवं ेदनशील ह@ छ । यही पलमा त महाकिव लdमी(साद देवकोटालाई ‘आिखर eीकृ fण रहेछ एक’ को बोध
भएको िथयो । डा. देवकोटालाई पिन लाFयो, जननी र ज मभिू म भनेको Hवग4भ दा मािथ ह@ छ । जहाजबाट ओल4नासाथ जब
उनले नेपाली धतX टेके, एक िचCटी माटो उठाएर आaनो िनधारमा टाँसे ।

‘वैशाख १५ गते Nलेनबाट उ<ँदा हDका पानी प ररहेको िथयो । एयरपोट4को भिू ममै माटोको च दन लगाएँ’, उनले आˆनो
Hमरणमा लेखेका छन् ।
३० वष4अिघ बेलायती भिू मबाटै यरु ो सज4रीको उCदा अनुभव र jान िलएर Hवदेश फ4 कंदा पिन उनको मनमा मातृभिू म(ित यHतै
अगाध अनरु ाग जागेको िथयो । िवदेशमा सेटल भएर आरामको िज दगी िबताउने चाहना उनमा किहDयै भएन ।

एकपिछ अकk खडु ् िकलो उि6लदै िचिक1सा िवjानकै सवैभ दा जिटल िवधा ‘ यरु ो सज4री’मा द#ता हािसल गरे का उनले
एकपटक टेिलिभजन अlतवाता4मा भनेका िथए, ‘जब एउटा ि#ितजमा पिु ग छ, 1यहाँ उिभएपिछ अकk ि#ितज देखापछ4 । फे र
1यहाँ पगु ेपिछ अकk ि#ितज देिख छ ।’

उनी यसरी नै उ चतम उपलmधी हािसल ग ररहेका िथए, जितबेला त नेरी िथए । घरकै िपढं ीबाट ग\ु कुल िश#ा िलएका र
Hथानीय अमरYयोित जनता मािवबाट िवnालय तह परू ा गरे का देवकोटाले िश#ा म <ालयको छा<वृिcमा भारतको आसाम
मेिडकल कलेजबाट एमबीबीएस गरे । उताबाट फिकo दा पिन उनलाई देश (ेमले नै (े रत गरे को िथयो । अ य<का अवसर छाडेर
उनले◌े वीर अHपतालमै मेिडकल अिफसरका \पमा यरू ो सज4रीको जग बसाउने काम गरे का िथए ।

डा. देवकोटाको लगन र देशभि/ देखपे िछ सज4री िवभागका ता1कालीन (मख

ु डा. िड.एन गqगलले उनलाई यरू ो सज4रीको
िविश7 तािलमका लािग बेलायतको FलाHगोमा अविHथत साउथ4न जनरल हिHपटलमा पठाएका िथए । पढाइपिछ तािलमको ६
वषI अविधमा उनले िसटीH6यान आिवHकारमा नोबेल परु Hकार (ाs सHं थामा समेत काम गनI अवसर पाए ।

उनलाई बेलायतको आवासीय िभसा िदइएको िथयो तर, मातृभिू ममै सेवा गनI उ1कट अिभलाशा बोके र १९८९ मा उनी Hवदेश
फकI का िथए । उनी 1योबेला िव[को कुनैपिन कुनामा बसेर आaनो जीवनलाई रनघन बनाउन स6थे ।

उनी कुनै सख
ु ­सिु वधामा अलमिलएनन् । पाखरु ीमा जोश, जाँगर छँ दै Hवदेश फिक4 ए । 1यसबेला उनमा िवल#ण सीप, द#ता
मा< िथएन, ‘आaनै माटोमा के ही गनI’ vढता पिन िथयो । उजा4 िथयो । र, मातृभिू म(ितको अगाध Hनेह िथयो । उनको यो
आगमन आफ_ मा असTं य रोगीको िनिCत जीवन­दानको (ारCभ िथयो ।

यसपटक पाँच मिहने बसाई छोट्याउँ दै ल डनबाट नेपाल आइरहँदा उनमा आaनै शरीरको रोगिब\b लड्ने ताकत िथएन । उनी
हा रसके का िथए, ‘अब म फे र िबरामीको सेवामा फ4 कन स6ने छै न ।’

wामीण प रवारमा जि मएर, गाउँ कै हावापानीमा ह@िक4 एर आaनै बलबतु ोले ‘ यरु ो सज4न’ भएका उनमा आaनो माटोको कित
Hनेह रहेछ भ ने कुरा अिहले छचिDकएको छ । आaनै माटोमा जीवनको िबसौनी खोजेका उनले अ1य तै क]कर #णमा पिन
ज मथलोलाई भल
ु ेनन् । क] खेपेरै आफूले वाDयकाल िबताएको गाउँ फिक4 ए र, स तिु ]को सास फे रे ।

डा. देवकोटाले बाच=ु जेल देशकै लािग गरे । उनकै पहलकदमीबाट वीर अHपतालमा यरू ो सज4रीको िवकास भयो । शाही
कालमा उनी HवाHxयम <ी भए । अ?यादेशमाफ4 त िचिक1सा िवjान रािfyय (ित7ान ( याCस) बनाए । अवकाश भइसके पिछ
पिन उनले आaनै पहलमा बाँसबारीमा यरू ो अHपताल Hथापना गरे ।

क रव साढे तीन दशक लामो कामको दौरानमा २० हजार बढी शDयिzया गरे । हजार िबरामीको (ाण र#ा गरे । र त उनले
बझु ेका छन् शरीरको मेलो, बाँ नक
ु ो मह1व ।

उनले यितबेला बोध गरे का छन,्  ज मनु नै मन4ु हो । जीवन र मरणको मझदारमा उनले जनु जीवन बाँच,े  1यो अ\को िनCती
बाँचे ।