Βογιατζάκη.

1. Ιστορική συνθήκη
192: Διαμορφώθηκε μέσα από το αντιφατικό κλίμα των κρίσιμων εξελίξεων…
Εκβιομηχάνιση, τεχνολογική πρόοδος και αστικοποίηση, οικονομική, πολιτική και
ηθική κρίση του φιλελευθερισμού. Pb: Ο άνθρωπος του 20ού αιώνα διαμορφώνεται
μέσα από το αντιφατικό κλίμα μιας εποχής κατά τη διάρκεια της οποίας η αισιοδοξία
και ο πεσιμισμό, η ανάπτυξη, η πρόοδος και η κρίση συμβαδίζουν. Η ραγδαία και
ελπιδοφόρα εξέλιξη των επιστημών, της θεωρητικής σκέψης και της τεχνολογίας,
γίνεται ταυτόχρονα πηγή αμφισβήτησης των παραδεδεγμένων πεποιθήσεων και
αξιών. Η κατάσταση αυτή, σε συνδυασμό με την κοινωνική και οικονομική κρίση,
δημιούργησε την αίσθηση ενός επικείμενου τέλους εποχής, ή της «βούλησης προς το
τέλος», την οποία είχε προαναγγείλει τον 19ο αιώνα ο Νίτσε. (Τράβερς, 1998: 19’)
2. Η μοντέρνα συνείδηση στην αρχή του 20ου αιώνα.
Η ανάπτυξη των επιστημών και της φιλοσοφίας έθεσαν υπό αμφισβήτηση τους
παραδοσιακούς τρόπους κατανόησης της εξωτερικής πραγματικότητας και
προέβαλαν τον καθοριστικό ρόλο της υποκειμενικότητα στην πρόσληψη του κόσμου.
 άρση ορίων μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου, εσώτερου και εξωτερικού,
συνειδησιακού και πραγματικού χρόνου και τόπου, συνείδησης και ασυνειδήτου,
έλλογου και άλογου  στο προσκήνιο έννοιες όπως ο αμφίθυμος ψυχισμός και η
επαμφοτερίζουσα φυλετική ταυτότητα του υποκειμένου.
194: πνεύμα άρσης και σύνθσης των αντιθέτων, αμφισβήτησης της μίας και
μοναδικής αλήθειας και υποκατάστασής της από την πλουραλιστική ή και
πολυπροοπτική θέαση της πραγματικότητας.
Μοντερνισμός: η τέχνη των μεγαλουπόλεων.
Αισθήματα απαισιοδοξίας, ανασφάλειας, αποξένωσης, ηθικής αποσύνθεσης,
συνειδησιακής κρίσης, υπαρξιακών αδιεξόδων και μηδενισμού: σύγχρονος άνθρωπος
20ου αιώνα, που μοιάζει να συνθλίβεται απ’ τους ρυθμούς των ραγδαία
αναπτυσσόμενων αστικών-οικονομικών κέντρων προσωπική μόνωση και
εσωστρέφεια.
Αποσπασματικότητα και ανατροπή κάθε συνέχειας στις παραδοσιακές μορφές
τέχνης.
Ζητούμενο: η διεύρυνση των πολλαπλών εκδοχών της πραγματικότητας, εξωτερικής
και εσωτερικής.
196: Η λογοτεχνία προσπαθεί να συλλάβει «τον ξέφρενο ρυθμό, το χαοτικό κύμα
ετερογενών και ταυτόχρονων εντυπώσεων, την αίσθηση ασυνέχειας και μόνιμου σοκ,
που χαρακτηρίζουν τις μεγάλες μητροπόλεις» (Benoit - Dusausoy, Fontaine, 1992:
‘9).
H έννοια του τυχαίου, η πολύβουη ζωή των πόλεων, η διαφήμιση, ο τύπος, η
μουσική, η μόδα εισβάλλουν στην ποίηση και το μυθιστόρημα. Σκόρπιες εσωτερικές
σκέψεις και τυχαίες εντυπώσεις αποσπασματικός καμβάς αφήγησης,
διαταράσσοντας τη λογική αλληλουχία και κατακερματίζοντας την παραδοσιακή
γραμμική αφήγηση.  τεχνική ροής της συνείδησης / «χαμηλόφωνη» απόδοση της
Βογιατζάκη.

εσωτερικής σκέψης των ηρώων του μοντέρνου μυθιστορήματος (εσωτερικός

μονόλογος).
Βλ. απόσπασμα: «Ο μοντερνισμός […] είναι η μόνη τέχνη που ανταποκρίνεται στο
σενάριο του χάους μας».
Ο υψηλός μοντερνισμός (231)
1. Προσδιορισμός του φαινομένου:
Η τάση του υψηλού μοντερνισμού άνθησε κυρίως την περίοδο του μεσοπολέμου.
Τάση προς πολυπλοκότητα, επιτήδευση και μανιερισμός [=έλλειψη φυσικότητας
στην τέχνη, εντυπωσιασμός], εσωστρέφεια, επίδειξη της τεχνικής και του εσωτερικού
αυτό-σκεπτικισμού (Bradbury, MacFarlane, 1991: 26)
Οι μοντερνιστές (vs πρωτοπορία): μετριοπαθέστερη στάση απέναντι στην παράδοση.
«Παράδοση και προσωπικό ταλεντο» (1919) του Έλιοτ (=locus classicus) του
μοντερνισμού: σχέση με παράδοση= διαδικασία αμοιβαίας τροποποίησης,
μετάλλαξης ή μεταστοιχείωσης της λογοτεχνίας του παρελθόντος από τη
μοντερνιστική και αντίστροφα.
Παρουσιάζεται ως χημική αντίδραση:
«καταλύτης» = η διάνοια του ποιητή = «υποδοχέας» που «συγκρατεί και αποθηκεύει»
[…]  διάμεσο μέχρι να μετασχηματισθούν σε μια νέα ένωση. Σύντηξη παράδοσης
και ριζοσπαστικών καινοτομιών, μεταστοιχείωση, ιστορική αίσθηση, απρόσωπη
δημιουργία: κύρια ζητήματα που ανέδειξε η μελέτη του Έλιοτ.
Οι παραδοσιακές και πρωτοποριακές τεχνικές, ο αρχαϊκός μυστικισμός, ο μύθος και η
ιστορία συνυπάρχουν στα έργα τους και δημιουργούν ένα σύνθετο (συνήθως ανάγκη
για επεξηγήσεις οι συγγραφείς υπομνηματίζουν τα κείμενά τους).
233: δεσπόζοντα στοιχεία Μ. Bell.
Υπέρβαση ρεαλισμού: αίτημα προερχόμενο από τον γαλλικό συμβολισμό που
επηρέασε βαθύτατα τις επιλογές των μοντερνιστών.
Όχι φυγή από την πραγματικότητα! Επαναπροσδιορισμός της.
Ασυνείδητο: Λέξη-κλειδί για υπερρεαλισμό. Οι μοντερνιστές: επιφυλακτικοί και
συχνά φοβικοί απέναντι στις ανεξέλεγκτες δυνάμεις του ασυνείδητου  θα
προσπαθήσουν με αισθητικά μέσα και τεχνικές να αναλύσουν, ερμηνεύσουν,
ελέγξουν τα φαινόμενα παράνοιας του σύγχρονου κόσμου. Απόδοση
μεταβαλλόμενου κόσμου.
Δεν αποκλείει την εξωτερική πραγματικότητα. Αντιπαραβάλλεται όμως με άλλες
εποχές, ηρωικές ή μυθικές  κατάδειξη ασημαντότητας εχθρικής καθημερινής ζωής
και αποξένωσης ανθρώπου. Τεχνικές (κολλάζ, μοντάζ) και όχημα συμβολιστικών
αναγωγών (σύμβολο μυθικό, ιστορικό ή ψυχολογικό): διανοίγουν το κείμενο στο
χρόνο.
Βογιατζάκη.

Αταξία σύγχρονης εποχής vs τάξη και πληρότητα πολιτισμικού παρελθόντος

(Αbrams)
234: Αντιπαραβολή παρ-παρ και υποκειμενικού-συλλογικού: γενεσιουργός δύναμη
αποσπασματικότητας και ερμητισμού μοντερνιστικής ποίησης.  πολυφωνικό πεδίο
αλληλοσυγκρουόμενων φωνών. Χρήση μύθου, «στοίβα από σπασμένες εικόνες»
(Έρημη χώρα).
Ενεργοποίηση συνόλου ψυχολογικών ικανοτήτων, συνειδητών και ασυνείδητων.
Η υπέρβαση του υπερρεαλισμού
Προσφιλή θέματα: μοναξιά, ψυχικό αδιέξοδο, συναισθηματική, ψυχική και
πνευματική ‘αναπηρία», απομόνωση στο πλήθος κλπ. νοσταλγική κατάδυση στο
παρελθόν, συλλογικό και ατομικό.
236: (Στην Έρημη χώρα): ακαταστασία, φαινομενική ασυναρτησία εικονοποιίας και
ετερογενούς υλικού: διασπά τον αφηγηματικό ιστό του ποιήματος και υποβάλλει την
αίσθηση ότι το έργο δεν έχει δομή ή αποτελείται από σπαράγματα εντυπώσεων και
σκέψεων.
239: σύμβολο: βασικό ερμηνευτικό κλειδί.
240: Η καινότροπη παρουσίαση της ανθρώπινης πραγματικότητας.
Βλ. παράθεση Lawrence («Δεν πρέπει να αναζητάτε στο μυθιστόρημά μου τον
χαρακτήρα του παλαιού σταθερού εγώ. Υπάρχει ένα άλλο εγώ. …μετέρχεται
αλλοτροπικών καταστάσεων που απαιτούν εξάσκηση στη βαθύτερη αίσθηση των
αισθήσεων μας…»)
Φαινόμενο αλλοτροπίας (χημικών στοιχείων):μεταβολή εξωτερικής μορφής με την
πάροδο χρόνου, ΟΜΩΣ: εσωτερική δομή αναλλοίωτη.
241: επιρροή Φρόυντ στον τρόπο κατανόησης ατόμου και πραγματικότητάς του:
απόψεις για την ύπαρξη εμπειρικών δομών, συλλογικών και ατομικών, που
εγγράφονται ή αποθηκεύονται στο βάθος της ψυχής (ασυνείδητο) και ενδέχται να
εισχωρήσουν ακούσια στο παρόν και να το διαμορφώσουν.