Στο φως ένας άγνωστος κόσμος

leonidion.gr/2011/10/blog-post_6063.html

Του Δημήτρη Η. Κουνιά.

Αρχαιολογικές μελέτες διαπιστώνουν εδώ και χρόνια ότι κάτω από τη σημερινή
τοποθεσία της επαρχίας Κυνουρίας στην Αρκαδία «κρύβεται» ένας άγνωστος
αρχαίος κόσμος. Τώρα το γνωρίζουμε και με αποδείξεις ...

Πριν από λίγο καιρό μια είδηση από την περιοχή μας έκανε το γύρο της Ελλάδας,
φέρνοντας στην επιφάνεια μια τοποθεσία που μέχρι πρότινος γνώριζαν μόνο οι κάτοικοι
του Λεωνιδίου, του Τυρού και γενικότερα της Τσακωνιάς, καθώς εκεί πραγματοποιούνται
κάθε καλοκαίρι πανηγύρια και θρησκευτικές εορτές.

Ο λόγος για τον οικισμό της Σοχάς, όπου ύστερα από αρχαιολογικές ανασκαφές
ανακαλύφθηκε ένα μυκηναϊκό νεκροταφείο(εικ.2). Υπεύθυνος για την εξέλιξη αυτήν είναι ο
αρχαιολόγος Γρηγόρης Γρηγοράκης, ο οποίος μαζί με το λέκτορα Προϊστορικής
Αρχαιολογίας του πανεπιστημίου Αθηνών Γιάννη Παπαδάκο και μια ομάδα συνεργατών
συνεχίζουν εδώ και αρκετά χρόνια ένα σπουδαίο έργο ανακαλύψεων στην ανατολική
πλευρά της Αρκαδίας, επιβεβαιώνοντας τις εκτιμήσεις ότι κάτω από τη σημερινή περιοχή
της Κυνουρίας «κρύβεται» ένας άγνωστος αρχαίος κόσμος...

Το πρόγραμμα του νεαρού αρχαιολόγου και των συνεργατών του είναι ίδιο εδώ και αρκετό
καιρό. «Ξύπνημα νωρίς το πρωί, οργάνωση του προσωπικού της ανασκαφής και έναρξη
των εργασιών, οι οποίες διαρκούν μέχρι τις 3 το μεσημέρι περίπου. Ακολουθεί ωριαίο
διάλειμμα και συνέχεια της ανασκαφής μέχρι τις 8 το βράδυ» μας λέει ο Γρηγόρης
Γρηγοράκης, και συμπληρώνει: «Ίσως φαίνεται σκληρή δουλειά, και ενδεχομένως να είναι,
αλλά η εργασία μέσα στη φύση, ο συνεχής προβληματισμός, η διατύπωση ερωτημάτων και
η προσμονή του ευρήματος την κάνουν ιδιαιτέρως θελκτική».

Ανασκαφές

1/4
Και πώς να μην είναι θελκτική, όταν η εργασία αυτή συνέβαλε ώστε να έρθει στο φως μια
αρχαία κοινωνία που αναπτύχθηκε στην παραλιακή (και ορεινή) ανατολική Αρκαδία! «Από
το Μάιο του 2006 έχουμε προχωρήσει σε ανασκαφές στην Κουφογή των Κάτω Δολιανών.
Ήρθαν στο φως το αρχαίο λατομείο
πυρόλιθου στη θέση Άστρα στο
Παράλιο Άστρος και τμήμα κτιρίου που
χρονολογείται στους ύστερους
ρωμαϊκούς χρόνους στην κοινοτική
πλατεία του Νησιού του Αγίου Ανδρέα
και αποκαλύψαμε την οχύρωση στο
σημείο αυτό, η οποία με βεβαιότητα εικ.2
αποτελεί συνέχεια της οχύρωσης του
λόφου και χρονολογείται ήδη από τους
κλασικούς χρόνους στην ιδιοκτησία Αραχωβίτη επίσης στο Νησί, ενώ αποκαλύφθηκε,
καθαρίστηκε και αναδείχθηκε τμήμα της αρχαίας οχύρωσης».«Ανασκαφή έχει γίνει επίσης
στη θέση Πλάκα στην αρχαία Εύα, στο Ελληνικό πάλι της βόρειας Κυνουρίας, όπου ήρθαν
στο φως τάφοι των ύστερων κλασικών χρόνων» προσθέτει.

Ο ίδιος σημειώνει ότι στη νότια Κυνουρία έχει γίνει ανασκαφή στην περιοχή της Πλάκας
Λεωνιδίου στο οικόπεδο φερόμενης ιδιοκτησίας Πορφύρη, σε τμήμα του οποίου βρέθηκαν
αρχαιότητες ρωμαϊκών χρόνων, ενώ φέτος ξεκίνησε και η συστηματική ανασκαφή σε
συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών πάλι στην Πλάκα, η οποία είναι εν εξελίξει.
Επιπλέον, η τελευταία ανακάλυψη στη Σοχά αφορά το μυκηναϊκό νεκροταφείο. «Ωστόσο,
δεν είναι μόνο οι ανασκαφές. Έχουμε και εντοπισμούς νέων αρχαιολογικών θέσεων και
μεμονωμένων μνημείων, όπως στην Παλιόχωρα, στη Σοχά, στην Παναγία της Βασκίνας, στο
Bουκολόπυργo, στο Χουρίο, και αλλού.

O νεαρός αρχαιολογος πεπεισμένος ότι υπάρχουν και άλλα σημαντικά ευρήματα προς
ανακάλυψη, επισημαίνει ότι «τα επόμενα χρόνια θα συνεχίσουμε τις έρευνες τόσο στο
απαλλοτριωμένο ακίνητο του Υπουργείου Πολιτισμού στον Eυριά όσο και στην ακρόπολη
των υστεροκλασικών χρόνων αλλά και στο Μάκρος. Εξάλλου, αυτά που έχουν έρθει στο
φως δείχνουν και το μέλλον… Μέχρις στιγμής έχουν ανακαλυφθεί μια αρχαία πόλη (εικ.3),
ένα αργυρό νόμισμα, τμήμα οικίας των κλασικών χρόνων με πλήθος αγγείων καθημερινής
χρήσης, τείχος ακρόπολης αρχαίας πόλης και αρχαία νεκροταφεία σε μια περιοχή που
εκτείνεται σε σχεδόν όλη την Κυνουρία. Η έκπληξη, πάντως, του πρώτου έτους των
ερευνών ήταν η αποκάλυψη στο Μάκρος, δίπλα στο δρόμο που οδηγεί από το Λεωνίδιο στα
Πούλιθρα, ιδιότυπης κατασκευής σχήματος «Ε» (εικ.1). Η χρήση του χώρου δεν μπορεί
ακόμα να προσδιοριστεί με βεβαιότητα. Παρ' όλα αυτά, η περισυλλογή Λάκαινας, οστών
καθώς και αργυρού νομίσματος, η προσεγμένη τειχοποιία και κυρίως το σχήμα της
κατασκευής φέρνουν στο νου τα περίφημα «δόκανα», σύμβολα αλλά και τόπους λατρείας
των διδύμων Τυνδαριδών, Κάστορα και Πολυδεύκη.
2/4
Ωστόσο, είναι ακόμη νωρίς για να εξαχθούν σταθερά συμπεράσματα σχετικά με τα ήθη και
τα έθιμα των κατοίκων της περιοχής κατά τα αρχαία χρόνια. «Η εξαγωγή συμπερασμάτων
σχετικά με τα ταφικά έθιμα ή σχέσεις με άλλες περιοχές, η ανίχνευση επιρροών και
επιδράσεων είναι το αποτέλεσμα μελέτης και ανάλυσης όλων των δεδομένων. Το
νεκροταφείο στη Σοχά δεν είναι κάτι το μεμονωμένο. Υπάρχει μία ζώνη που εκκινεί από το
Παλιοχώρι και φθάνει μέχρι την Παλιόχωρα του Τυρού, ενώ προϊστορικές θέσεις
υπάρχουν και κατά μήκος της παράλιας ζώνης» μας εξηγεί ο κ. Γρnγoράκης.

Συνεργάτες

Ο ίδιος, πάντως, δεν ξεχνά να μας αναφέρει και όλα

τα πρόσωπα που βοήθησαν και βοηθούν στο όλο
αυτό έργο. «Στις σωστικές ανασκαφές στην επαρχία
Κυνουρίας υπάρχει μια ολόκληρη ομάδα. Η
ανασκαφή στα Άστρα διεξήχθη μαζί με τη
συνάδελφο Ελένη Καλάβρια, ενώ στη συστηματική
ανασκαφή στην Πλάκα, βάσει της σχετικής
απόφασης του Υπουργού Πολιτισμού και
Τουρισμού, έχει οριστεί διευθυντής από κοινού με
τον κ. Γ. Παπαδάτο, λέκτορα Προϊστορικής
Αρχαιολογίας του Πανεπιστήμιου Αθηνών Στην
Πλάκα συμμετέχουν και οι συνάδελφοι αρχαιολόγοι
Στ. Φριτζίλας, Γ. Σμέρου και Κ.Λύρα, ενώ την
ψηφιακή τεκμηρίωση και τοπογράφηση των
αρχαίων έχει αναλάβει ο καθηγητής
Γεωπληρoφoρικής κ.Α. Τσάτσαρης του τμήματος
Τοπογραφίας του ΤΕΙ Αθηνών, του οποίου -οφείλω
εικ.3
να σημειώσω- υπήρξα μαθητής στην Εθνική
Σχολή Δημόσιας Διοίκησης».

Το σημαντικότερο είναι ότι οι κάτοικοι της περιοχής δε μένουν…απλοί θεατές. H έρευνα

δεν προχωρά μόνο μέσω των ανασκαφών, αλλά και μέσω των επιφανειακών ερευνών, των
αυτοψιών, της υπόδειξης ύπαρξης αρχαίων από πολίτες ή ακόμα και παραδόσεων
αρχαίων, όπως έγινε στα Σοχά της νότιας Κυνουρίας από τον κ. Γιώργο Λάτση, αλλά και στο
Ελληνικό της βόρειας Κυνουρίας με την παράδοση της ενεπίγραφης κεράμου από τον κ.
Νίκο Πολυμενάκο».

Σημασία
3/4
Ποια η σημασία αυτών των εξελίξεων, όμως; «Είναι σημαντικές οι ανακαλύψεις, καθώς
εμπλουτίζουν τις γνώσεις μας για την ιστορία της Κυνουρίας. Έχουμε νέα στοιχεία, τα
οποία συμπληρώνουν ή και αλλάζουν τη συνολική εικόνα όπως έχει διαμορφωθεί από την
παλαιότερη έρευνα» μας λέει ο κ. Γρηγoράκnς, ο οποίος μας σημειώνει ότι «η Κυνουρία
διαθέτει ένα πολύ σημαντικό αρχαιολογικό πολιτιστικό απόθεμα» που περιλαμβάνει ένα
από τα σημαντικότερα μνημεία των ρωμαϊκών χρόνων, τη διάσημη Έπαυλη του Ηρώδη,
που ανεσκάφη από το Θεόδωρο Σπυρόπουλο, την ύπαρξη των αρχαίων ακροπόλεων κατά
μήκος της παράλιας ζώνης από το Παράλιο 'Aστρoς μέχρι και τα Πούλιθρα, τα μυκηναϊκά
νεκροταφεία σε μια ζώνη που ξεκινά από το Παλιοχώρι και καταλήγει σων Παλιόχωρα του
Τυρού, τα ιερά του Πολεμοκράτους στην Εύα και του Απόλλωνος Τυρίτα στον Τυρό.

«Οπωσδήποτε, όλα τα παραπάνω μπορούν να αξιοποιηθούν. Ήδη με την κ. Άννα-Βασιλική

Καραπαναγιώτου, Προϊσταμένη της Υπηρεσίας, έχουμε έτοιμη μια μελέτη ανάδειξης των
παράλιων θέσεων της Κυνουρίας, πόλεων και ιερών» εξηγεί, και συμπληρώνει: «Η
Κυνουρία διαθέτει πολλά πλεονεκτήματα. Συνδυάζει βουνό και θάλασσα, φυσικές
ομορφιές μοναδικές και αξιόλογο πολιτιστικό απόθεμα. Επίσης, παρουσιάζει τουριστική
ανάπτυξη, ενώ βρίσκεται κοντά στην Τρίπολη, αλλά και στην Αθήνα».

Συναισθήματα

Ολοκληρώνοντας τη συνομιλία μας, ρωτάμε τον κ. Γρnγoράκη πως αισθάνεται απέναντι σε

αυτές τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις, όταν ξέρει ότι πριν από χιλιάδες χρόνια βρίσκονταν
στο ίδιο σημείο άνθρωποι; «Το μόνο που αισθάνομαι είναι η ευθύνη απέναντι στα μνημεία,
στην Προϊσταμένη μου, στους συναδέλφους μου και στην Υπηρεσία εν γένει» μας απαντά,
και συμπληρώνει: «O αείμνηστος καθηγητής Μ. Ανδρόνικος μίλησε για το "βάρος της
ύπαρξης". Το ζήτημα του "χρόνου" το ανέλυσε σε βάθος ο αείμνηστος καθηγητής και
επίτιμος έφορος των αρχαιοτήτων Γιαννης Σακελλαράκnς». Ο ίδιος θυμάται μαζί μας
παλαιότερες συμμετοχές του σε ανασκαφές. «Σε ανασκαφές έχω συμμετάσχει στα Ύρια της
Νάξου και στην Αρχαία Επίδαυρο, υπό τον καθηγητή Λαμπρινουδάκη, στη Σύβαρη της
Κάτω Ιταλίας ως μέλος της ελληνικής αποστολής, υπό τον Έφορο των αρχαιοτήτων κ. Μ.
Πετρόπουλο, καθώς και στο Λύκαιο Όρος, πάλι υπό τον κ.Πετρόπουλο». Ποιο είναι το
σημαντικότερο εργαλείο ενός αρχαιολόγου, όμως; «Κατά την άποψή μου το σημαντικότερο
όλων είναι η ορθή κρίση» καταλήγει.

Δημοσιεύτηκε στο 6o τεύχος του περιοδικού "Pelopass"

4/4