‫ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اﺻﻠﯽ و ﺗﻌﺎرﯾﻒ ‪:‬‬

‫ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‪ :‬از دو ﮐﻠﻤﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ‪ thermo‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺣﺮارت و ‪ dynamic‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ در ﻣﻮرد اﻧﺮژي )ﺣﺮارت و ﮐﺎر( و ﺗﺒﺪﯾﻞ آن ﺑﻪ اﻧﻮاع اﻧﺮژيﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﺤﺚ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي آن در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺒﺮﯾﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﯾﺨﭽﺎﻟﻬﺎ وﮐﻮﻟﺮ ﮔﺎزي و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﻬﻮﯾﻪ ﻣﻄﺒﻮع ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﮔﺎﻫﻬﺎي‬
‫ﺑﺨﺎر و ﮔﺎزي ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي دﯾﺰل و اﺗﻮ و‪ ...‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﻋﻠﻢ اﻧﺮژي و آﻧﺘﺮوﭘﯽ اﺳﺖ‪ .‬و ﻓﻘﻂ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﺗﻌﺎدل و ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ را ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت و ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺘﻘﺎل اﺟﺰاء ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﻓﺎزﻫﺎ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽ‬
‫دﻫﺪ‪.‬ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﻫﯿﭻ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در ﻣﻮرد ﻣﻘﺪار ﮐﻞ اﻧﺮژي ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽدﻫﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺮژي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﻬﻢ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ را در اﺧﺘﯿﺎرﻣﺎن ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬

‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﮐﻼﺳﯿﮏ‪:1‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺑﺤﺚ ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﺣﺮﮐﺖ ذرات( ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ آﻣﺎري‪:2‬‬
‫ﺑﻪ ﺷﮑﻞ رﯾﺰ و آﻣﺎري ﺑﺤﺚ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ آﻣﺎري ) ( ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. Classical Thermo‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. Statistical Thermo‬‬
 ‫اﻧﺮژي‪:3‬‬
‫اﻧﺮژي را ﻣﯽﺗﻮان ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورد‪.‬‬
‫اﺻﻞ ﺑﻘﺎي اﻧﺮژي‪: 4‬‬
‫اﯾﻦ اﺻﻞ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺎده ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد ﮐﻪ در ﻃﯽ‬
‫ﯾﮏ واﮐﻨﺶ اﻧﺮژي از ﯾﮏ ﺷﮑﻞ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ دﯾﮕﺮ‬
‫ﺑﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻘﺪار ﮐﻞ اﻧﺮژي ﻫﻤﻮاره ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺮژي‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪن ﯾﺎ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‪:‬‬

‫ﺑﯿﺎﻧﯽ از اﺻﻞ ﺑﻘﺎي اﻧﺮژي اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد ﮐﻪ اﻧﺮژي ﻧﻪ ازﺑﯿﻦ ﻣﯽرود و ﻧﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ ﺑﻠﮑﻪ از‬
‫ﻧﻮﻋﯽ ﺑﻪ ﻧﻮع دﯾﮕﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪).‬اﻧﺮژي ﯾﮏ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‪:‬‬
‫ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد ﮐﻪ اﻧﺮژي ﻫﻢ داراي ﮐﯿﻔﯿﺖ و ﻫﻢ داراي ﮐﻤﯿﺖ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻫﺎي واﻗﻌﯽ در ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﮐﯿﻔﯿﺖ اﻧﺮژي‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﯽﭘﯿﻮﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻓﻨﺠﺎﻧﯽ از ﻗﻬﻮه داغ ﮐﻪ‬
‫روي ﻣﯿﺰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺧﻨﮏ ﻣﯽﺷﻮد اﻣﺎ ﻓﻨﺠﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺎوي ﻗﻬﻮه ﺳﺮد روي ﻫﻤﺎن ﻣﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﯿﭻ ﮔﺎه داغ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻮم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‪:‬‬

‫ﻫﯿﭻ وﻗﺖ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮﺳﯿﻢ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ آن ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺳﯿﺴﺘﻢ‪: 5‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺎده ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺪاري از ﻣﺎده ﯾﺎ ﻧﺎﺣﯿﻪ اي از ﻓﻀﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ اي ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ و ارﺗﻔﺎع ﻣﺮﮐﺰ ﺛﻘﻠﺸﺎن در ﻃﯽ ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫‪3‬‬
‫‪. Energy‬‬
‫‪4‬‬
‫‪.conservation of energy principle‬‬
‫‪5‬‬
‫‪.system‬‬
‫اﻏﻠﺐ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮ در اﻧﺮژي ﮐﻞ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ در اﻧﺮژي داﺧﻠﯽ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﯿﻂ‪:1‬‬
‫ﻧﺎﺣﯿﻪ اي ﮐﻪ در ﺧﺎرج از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺮار دارد را ﻣﺤﯿﻂ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ‪:2‬‬
‫ﻣﺮز واﻗﻌﯽ ﯾﺎ ﻓﺮﺿﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ را از ﻣﺤﯿﻂ ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺛﺎﺑﺖ و ﯾﺎ‬
‫ﻣﺘﺤﺮك ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺮز ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﯿﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ و ﻣﺤﯿﻂ اﻃﺮاف ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺑﯿﺎن رﯾﺎﺿﯽ ﺿﺨﺎﻣﺖ اﯾﻦ ﻣﺮز ﺻﻔﺮ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺮﻣﯽرا در ﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻓﻀﺎﯾﯽ را اﺷﻐﺎل‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪاره ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﯾﺎ ﻣﺘﺤﺮك ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺪاره‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﯿﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ و ﻣﺤﯿﻂ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن رﯾﺎﺿﯽ‪ ،‬ﺟﺪاره داراي ﺿﺨﺎﻣﺘﯽ ﻣﻌﺎدل ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺟﺪاره ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ داراي ﺟﺮﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﻫﯿﭻ ﺣﺠﻤﯽ از ﻓﻀﺎ را ﻫﻢ آﺷﻐﺎل ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﺳﯿﺴﺘﻢ‬

‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺴﺘﻪ‪:3‬‬
‫ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺘﯽ از ﺟﺮم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺟﺮﻣﯽ از ﻣﺮز آن وارد و ﯾﺎ ﺧﺎرج ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺮژي ﺑﻪ دو ﺷﮑﻞ ﺣﺮارت و ﯾﺎ ﮐﺎر ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮز آن را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﺠﻢ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺴﺘﻪ اﻟﺰاﻣﺎً ﺛﺎﺑﺖ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫)ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﺤﺮك ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. Surrounding‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. System boundary‬‬
‫‪3‬‬
‫‪. Closed system‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎص ﺣﺘﯽ اﻧﺮژي ﻧﯿﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﯾﮏ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ اﯾﺰوﻟﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎز‪:1‬‬
‫ﻻ دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن‬
‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﺎﺣﯿﻪ اي از ﻓﻀﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻌﻤﻮ ً‬
‫ﺟﺮم در آن ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬از ﻗﺒﯿﻞ ﮐﻤﭙﺮﺳﻮر‪ ،‬ﺗﻮرﺑﯿﻦ‪ ،‬ﺷﯿﭙﻮره و ‪....‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل در اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ وﺳﺎﯾﻞ زﻣﺎﻧﯽ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪاي در داﺧﻞ اﯾﻦ وﺳﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺣﺠﻢﮐﻨﺘﺮل اﻧﺮژي ﺑﻪ ﺳﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد )ﮐﺎر‪ ،‬ﺣﺮارت‪ ،‬ﺟﺮم(‪ .‬اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ‬
‫ورودي و ﺧﺮوﺟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. Open system‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬رواﺑﻂ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽروﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺴﯿﺎر‬
‫اﻫﻤﯿﺖ دارد ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﭙﺮدازﯾﻢ ‪ ،‬ﻧﻮع ﺳﯿﺴﺘﻢ را از اﺑﺘﺪا ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ي ﯾﺦ و ﻧﻘﻄﻪ ي ﺑﺨﺎر‪:1‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ از ﯾﺦ و آب ﮐﻪ در ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻫﻮاي اﺷﺒﺎع از ﺑﺨﺎر آب در ﻓﺸﺎر ‪ 1 atm‬ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻘﻄﻪ ي ﯾﺦ و‬
‫ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ از آب ﻣﺎﯾﻊ و ﺑﺨﺎر آب )ﺑﺪون ﻫﻮا( ﮐﻪ در ﻓﺸﺎر ‪ 1 atm‬در ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ ي ﺑﺨﺎر‬
‫ﻣﻌﺮوف ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺷﮑﺎل اﻧﺮژي‪:‬‬
‫اﻧﺮژي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﺣﺮارﺗﯽ‪ ،‬ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺸﯽ‪ ،‬ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‪ ،‬ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ‪ ،‬ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‬
‫و ﻫﺴﺘﻪ اي وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺸﺎن اﻧﺮژي ﮐﻞ )‪ (E‬ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻧﺮژي ﺑﺮ واﺣﺪ ﺟﺮم‬
‫ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ را ‪ e‬ﻧﺸﺎن داده و ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪E‬‬ ‫‪kj‬‬
‫‪e‬‬ ‫(‬ ‫=‬ ‫)‬ ‫‪per unit mass‬‬
‫‪m kg‬‬
‫ﻋﻠﻢ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﻫﯿﭻ ﻧﻮع اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در ﻣﻮرد ﻣﻘﺪار ﻣﻄﻠﻖ اﻧﺮژي ﮐﻞ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﻞ اﻧﺮژي ﺳﺮ و ﮐﺎر دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ اﻧﺮژي ﮐﻠﯽ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ را در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽﺗﻮان‬
‫ﻣﻌﺎدل ﺻﻔﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ )‪. (E=0‬‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺮژي ﮐﻠﯽ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺮﺟﻊ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﮐﺎﻫﺶ اﻧﺮژي‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﯾﮏ ﺳﻨﮓ در ﺣﺎل ﺳﻘﻮط ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ارﺗﻔﺎع ﺳﻨﮓ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺮﺟﻊ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه‪.‬‬

‫اﻧﺮژي ﻣﺎﮐﺮوﺳﮑﭙﯽ و ﻣﯿﮑﺮوﺳﭙﯽ‪:2‬‬

‫در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ اﻧﺮژي را از دو دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺎﮐﺮوﺳﮑﭙﯽ و ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﭙﯽ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺮژي ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﻠﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﺟﻊ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﯿﺮوﻧﯽ دارا ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ را اﻧﺮژي ﻣﺎﮐﺮوﺳﮑﭙﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﯽ و اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ‪.‬‬
‫اﻧﺮژي ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﭙﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻫﺎﯾﯽ از اﻧﺮژي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ و درﺟﻪ ي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬
‫ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎي آن ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺮﺑﻮط اﻧﺪ و ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﯾﮏ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺮﺟﻊ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. Vapor point & ice point‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. Macroscopic energy & Microscopic energy‬‬
 ‫اﻧﺮژي داﺧﻠﯽ‪:1‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻤﺎم اﻧﺮژﯾﻬﺎي ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮﭘﯿﮏ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺮژي داﺧﻠﯽ آن ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﯽ‪:2‬‬

‫اﻧﺮژي را ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﺮﮐﺖ آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺮﺟﻊ ﮐﺴﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ اﻧﺮژي‬
‫ﺟﻨﺒﺸﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫‪mV2‬‬
‫‪KE‬‬ ‫=‬ ‫) ‪( KJ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪KJ‬‬
‫= ‪Ke‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫‪2‬‬ ‫‪Kg‬‬
‫اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ‪:3‬‬

‫اﻧﺮژي ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ در ﻣﯿﺪان ﺟﺎذﺑﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ارﺗﻔﺎﻋﺶ دارد ‪ ،‬اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪PE = mgz‬‬ ‫) ‪( KJ‬‬

‫‪per unit mass‬‬

‫‪KJ‬‬
‫‪Pe = gz‬‬ ‫(‬
‫‪Kg‬‬
‫)‬

‫اﻧﺮژي ﮐﻞ‪:4‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ اﻧﺮژي ﻫﺎي ﺟﻨﺒﺸﯽ‪ ،‬ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ و داﺧﻠﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫‪2‬‬
‫‪= U + KE + PE = U + m V‬‬
‫(‬
‫‪E‬‬ ‫‪+ m.g.z‬‬ ‫)‪(kj‬‬
‫‪2‬‬
‫‪per unit mass :‬‬
‫‪2‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪= u + Ke + Pe = u + V‬‬ ‫‪+ g.z‬‬ ‫)‪(kj‬‬
‫‪2‬‬
‫اﻏﻠﺐ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ در ﻃﯽ اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮي در اﻧﺮژي‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ و ﺟﻨﺒﺸﯽ ﺷﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. internal energy‬‬
‫‪2‬‬
‫‪.Kinetic energy‬‬
‫‪3‬‬
‫‪.Potential energy‬‬
‫‪4‬‬
‫‪.Total energy‬‬
 ‫اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﯽ ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮل‪:‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﯽ ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪ :‬ﻣﺠﻤﻮع اﻧﺮژﯾﻬﺎي ﺟﻨﺒﺸﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺘﻬﺎي اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ‬
‫ﻧﻮﺳﺎﻧﯽ و دوراﻧﯽ ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮل‪.‬‬

‫‪Some Physical Insight to Internal Energy‬‬ ‫ﻧﻮﺳﺎﻧﯽ و دوراﻧﯽ‬

‫ﭘﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦ‪ ،‬اﻧﺮژي داﺧﻠﯽ ﺑﺼﻮرت ﻣﺠﻤﻮع اﺷﮑﺎل اﻧﺮژي‬

‫ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﭙﯿﮏ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﻠﮑﻮل ﻫﺎي ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﯽ در ﺣﺮﮐﺖ اﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ داراي ﻧﻮﺳﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻮري در‬
‫ﺣﺎل دوران ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻧﺮژي ﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ اﻧﺮژي‬
‫ﻫﺎي ﺟﻨﺒﺸﯽ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻧﻮﺳﺎﻧﯽ و دوراﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع اﯾﻦ‬
‫اﻧﺮژي ﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻞ اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﯽ ﻣﻠﮑﻮل ﻫﺎي ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻗﺴﻤﺘﯽ از اﻧﺮژي داﺧﻠﯽ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫اﻧﺮژي ﻫﺎي ﺟﻨﺒﺸﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ اﻧﺮژي ﻣﺤﺴﻮس ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻣﯿﺰان ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﻠﮑﻮل ﻫﺎ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ دﻣﺎي ﮔﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬در دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻠﮑﻮل ﻫﺎ‬
‫داراي اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﻮده و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻧﺮژي داﺧﻠﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﯿﺰ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻧﺮژي داﺧﻠﯽ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﯿﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ راﺑﻄﻪ دارد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻠﮑﻮل ﻫﺎ را ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﻧﻤﻮده و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ و ﮔﺎز ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ و ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺧﻮد را دارا ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻧﺮژي ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺟﺎﻣﺪ ﯾﺎ ﻣﺎﯾﻊ داده ﺷﻮد اﯾﻦ اﻧﺮژي ﺑﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﯿﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﻓﺎﺋﻖ آﻣﺪه و ﻫﺮ ﮐﺪام از‬
‫آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮﯾﯽ ﻣﯽراﻧﺪ و ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﺑﻪ ﮔﺎز ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﮏ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ‬
‫اﻧﺮژي اﻓﺰوده ﺷﺪه ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺎزي ﻗﺮار دارد داراي ﺳﻄﺢ اﻧﺮژي داﺧﻠﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺎزﻫﺎي‬
‫ﻣﺎﯾﻊ و ﺟﺎﻣﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﺮژي داﺧﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺎز ﺳﯿﺴﺘﻢ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ اﻧﺮژي ﻧﻬﺎن ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ذﮐﺮ ﺷﺪه‬
‫ﻓﻮق ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮي در ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ ﺑﻪ وﻗﻮع ﺑﭙﯿﻮﻧﺪد‪ .‬اﻏﻠﺐ ﻣﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ در اﯾﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﯿﺎزي ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﭘﯿﻮﻧﺪ دﻫﻨﺪه اﺗﻢ ﻫﺎ در‬
‫ﻣﻠﮑﻮل ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
 ‫اﻧﺮژي داﺧﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي اﺗﻤﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻠﮑﻮل ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ اﻧﺮژي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﯿﻦ ﯾﮏ واﮐﻨﺶ‬
‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮاﯾﻨﺪ اﺣﺘﺮاق‪ ،‬ﺗﻌﺪادي از ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ از‬
‫ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ و ﺗﻌﺪادي ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫اﻧﺮژي داﺧﻠﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻧﺮژي ﻓﻮق اﻟﻌﺎده‬
‫زﯾﺎده ﻫﺴﺘﻪ اي ﮐﻪ در ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي اﺗﻤﯽ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ‪.‬‬

‫اﻧﺮژي ﻧﻬﺎن‪:1‬‬
‫اﻧﺮژي داﺧﻠﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺎز ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬اﻧﺮژي ﻧﻬﺎن ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻧﺮژي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‪:2‬‬
‫اﻧﺮژي داﺧﻠﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي اﺗﻤﯽ در ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮل اﻧﺮژي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي‪:3‬‬
‫اﻧﺮژي داﺧﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﺑﯿﻦ ذرات ﯾﮏ اﺗﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪ اي ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫☺ ﺗﻤﺎم اﻧﺮژي ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ ﮐﻪ اﻧﺮژي ﮐﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ و ﯾﺎ ذﺧﯿﺮه ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﯽﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺮژي ﻫﺎي اﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﻗﻠﻤﺪاد ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻧﻪ اي دﯾﮕﺮ از اﻧﺮژي ﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺮژي ﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ذﺧﯿﺮه ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫اﻧﺮژي ﻫﺎي دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﯾﺎ اﻧﺮژي ﻫﺎي ﺗﺒﺎدﻟﯽ ﻧﺎم ﻧﻬﺎد‪.‬‬
‫☺اﻧﻮاع اﻧﺮژﯾﻬﺎي دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﻣﺮزﻫﺎي ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﻘﺪار‬
‫اﻧﺮژي درﯾﺎﻓﺖ ﯾﺎ ﺗﻠﻒ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﯿﺴﺘﻢ در ﺧﻼل ﯾﮏ ﺗﺤﻮل ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﻣﺸﺨﺼﻪ از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﯾﮏ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺸﺎر)‪ ،(P‬دﻣﺎ)‪ ،(T‬ﺣﺠﻢ)‪ ،(V‬ﺟﺮم)‪(m‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. Latent energy‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. Chemical energy‬‬
‫‪3‬‬
‫‪. Nuclear energy‬‬
 ‫ﺟﺎذﺑﻪ ي ﻣﺨﺼﻮص ﯾﺎ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻧﺴﺒﯽ‪:1‬‬
‫اﮔﺮ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﯾﮏ ﻣﺎده ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻣﺎده ي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﺮي ﺳﻨﺠﯿﺪه ﺷﻮد ﺑﻪ آن ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻧﺴﺒﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎذﺑﻪ‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ﯾﮏ ﮐﻤﯿﺖ ﺑﯽ ﺑﻌﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺠﻢ ﻣﺨﺼﻮص‪:‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﻣﺨﺼﻮص ﻋﮑﺲ ﭼﮕﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺠﻢ در واﺣﺪ ﺟﺮم ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫= ‪=V‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪m3‬‬

‫‪n‬‬ ‫‪r‬‬
‫(‬ ‫)‬
‫‪m‬‬ ‫‪Kg‬‬

‫ﺧﻮاص ﻣﻘﺪاري و ﺷﺪﺗﯽ‪:‬‬

‫ﺧﻮاص ﺷﺪﺗﯽ ﺧﻮاﺻﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از اﻧﺪازه ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻣﺎ‪ ،‬ﻓﺸﺎر و ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺧﻮاص ﻣﻘﺪاري‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻤ ًﺎ ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ راﺑﻄﻪ دارﻧﺪ‪ .‬ﺟﺮم‪ ،‬ﺣﺠﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﺮوف ﺑﺰرگ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ي ﺧﻮاص ﻣﻘﺪاري )ﺟﺮم )‪(m‬ﯾﮏ اﺳﺘﺜﻨﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ( و ﺣﺮوف ﮐﻮﭼﮏ ﻧﺸﺎن‬
‫دﻫﻨﺪه ي ﺧﻮاص ﺷﺪﺗﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ )ﺑﺎ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﻓﺸﺎر ‪ P‬و دﻣﺎ ‪ T‬ﮐﻪ ﯾﮏ اﺳﺘﺜﻨﺎي آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪(.‬‬

‫ﺧﻮاص ﻣﺨﺼﻮص‪:‬‬
‫ﺧﻮاص ﻣﻘﺪاري ﺑﺮ واﺣﺪ ﺟﺮم را ﺧﻮاص ﻣﺨﺼﻮص ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺧﻮاص ﮐﻤﯽ را ﺑﺮ ﺟﺮم ﺗﻘﺴﯿﻢ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮاص ﮐﯿﻔﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮاص‬
‫)ﮐﯿﻔﯽ( در ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي‬
‫‪e = E , v = V ,u = U‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪m‬‬

‫اﻧﻮاع ﺗﻌﺎدل‪:2‬‬
‫‪A) thermal‬‬
‫‪B) mechanical‬‬
‫‪C) chemical‬‬
‫‪D) phase‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. Specific gravity‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. Type of Equilibrium‬‬
 ‫در ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي در ﺣﺎل ﺗﻌﺎدل ﺳﺮ و ﮐﺎر دارﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﯿﭻ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ )ﯾﺎ ﻧﯿﺮوي وارد ﺷﻮﻧﺪه(‬
‫ﻣﻮازﻧﻪ ﻧﺸﺪه اي در ﺳﯿﺴﺘﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺘﻌﺎدل اﮔﺮ از ﻣﺤﯿﻂ ﺧﻮد‪ ،‬اﯾﺰوﻟﻪ )ﺟﺪا ﯾﺎ ﻋﺎﯾﻖ( ﺷﻮد ﻫﯿﭻ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ‪:1‬‬
‫در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﮔﺮ دﻣﺎ در ﮐﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ و ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ دارد‪.‬‬

‫ﺗﻌﺎدل ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‪:2‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر ﺑﯿﻦ ﻧﻘﺎط ﺳﯿﺘﻢ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﮔﺮادﯾﺎن ﻓﺸﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺗﻌﺎدل ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻓﺸﺎر ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در درون ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﺛﺮات ﺟﺎذﺑﻪ اي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻻﯾﻪ ي‬
‫ﭘﺎﺋﯿﻨﯽ ﺑﺎ وزن اﺿﺎﻓﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ در ﺗﻌﺎدل اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﯿﭻ ﻋﺪم ﺗﻮازﻧﯽ در ﻻﯾﻪ ﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺗﻌﺎدل ﻓﺎزي‪:3‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭼﻨﺪ ﻓﺎزي ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﻓﺎزي ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺟﺮم ﻫﺮ ﻓﺎز ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﻣﺘﻌﺎدل رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫در آن ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. Thermal Equilibrium‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. Mechanical Equilibrium‬‬
‫‪3‬‬
‫‪. Phase Equilibrium‬‬
 ‫ﺗﻌﺎدل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‪:1‬‬
‫ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ آن در ﻃﻮل زﻣﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﯿﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ واﮐﻨﺶ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪ وﻗﻮع ﻧﭙﯿﻮﻧﺪد‪.‬‬

‫ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﺗﻌﺎدل ﺑﺎﻻ را دارا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ‪:2‬‬
‫ﻫﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮي ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ را از ﯾﮏ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل دﯾﮕﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ‪:3‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻃﻮري ﮔﺴﺘﺮش ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺗﻌﺎدل ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬آن را ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷﺒﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﯾﺎ ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﮐﺎﻣﻼً آرام در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﻄﻠﻮب ذﻫﻨﯽ اﺳﺖ و‬
‫ﻫﯿﭽﮕﺎه ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ واﻗﻌﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. Chemical Equilibrium‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. Process‬‬
‫‪3‬‬
‫‪. Queasy Equilibrium process‬‬
 ‫دﻻﯾﻞ اﻫﻤﯿﺖ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ‪:‬‬

‫اول آﻧﮑﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ آﻧﻬﺎ ﺳﺎده ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دوم آﻧﮑﻪ اﺑﺰار ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎر را زﻣﺎﻧﯽ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :‬دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻣﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﺜﻞ ﮐﻤﭙﺮﺳﻮر‪ 1‬اﮔﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷﺎن ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎر را‬
‫ﻣﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ‪.‬دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﺜﻞ ﻣﻮﺗﻮر‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷﺎن ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﮐﺎر را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﯾﮏ ﮐﻤﭙﺮﺳﻮر ﺳﯿﻠﻨﺪر ﭘﯿﺴﺘﻮﻧﯽ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮔﺎز درون ﺳﯿﻠﻨﺪر را ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ )ﮐﺎر‬
‫ﻣﺼﺮف ﮐﻨﯿﻢ ( اﮔﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آرام ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪن ﭘﯿﺴﺘﻮن ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﻌﺎدل دارﻧﺪ‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺮاﮐﻢ ذرات و ﻓﺸﺎر ﮔﺎز درون ﺳﯿﻠﻨﺪر در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ ) ﺷﮑﻞ اﻟﻒ ( وﻟﯽ‬
‫اﮔﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻏﯿﺮ ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ب ( ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﯾﻊ ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪن ﭘﯿﺴﺘﻮن ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎي ﺑﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ 1‬و ‪2‬‬
‫در ﭘﺸﺖ ﭘﯿﺴﺘﻮن ﺟﻤﻊ ﺷﺪه و ﻫﻨﻮز زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﻫﻤﮕﻦ ﺷﺪن ﺗﺮاﮐﻢ ذرات وﺟﻮد ﻧﺪارد ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺮاﮐﻢ‬
‫ذرات در ﭘﺸﺖ ﭘﯿﺴﺘﻮن ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﭘﺎﯾﯿﻦ آن اﺳﺖ ﻟﺬا ﻓﺸﺎر ﭘﺸﺖ ﭘﯿﺴﺘﻮن از ﻓﺸﺎر در ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ) ( ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد در ﻧﺘﯿﺠﻪ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻏﯿﺮ ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﺑﺮ ﻓﺸﺎر ﭘﺸﺖ ﺳﯿﻠﻨﺪر‬
‫ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮد ‪.‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ :‬در ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻌﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﻓﺮآﯾﻨﺪ را ﺑﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. compressor‬‬
 ‫ﭘﯿﺸﻮﻧﺪ اﯾﺰو‪:1‬‬
‫ﺑﺮاي ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽروﻧﺪ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ از ﺧﻮاص ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﯾﺰوﺗﺮم‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در آن دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و ﯾﺎ ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﯾﺰوﺑﺎر ﻓﺮآﯾﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ‪ P‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﯾﺰوﮐﻮر )ﯾﺎ اﯾﺰوﻣﺘﺮﯾﮏ( ﻓﺮآﯾﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺣﺠﻢ ﻣﺨﺼﻮص ‪ V‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﺳﯿﮑﻞ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎي اﺑﺘﺪاﯾﯽ و اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ آﻧﻬﺎ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ ﺳﯿﮑﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪:‬‬

‫☺ ﺗﻮﺟﻪ ‪ :‬در ﯾﮏ ﺳﯿﮑﻞ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺳﯿﺎل ﻣﺠﺪد وارد ﭼﺮﺧﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﻣﺎ در ﺳﯿﮑﻞ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺳﯿﺎل ﻣﺠﺪد‬
‫وارد ﭼﺮﺧﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺳﯿﮑﻞ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. Iso process‬‬
‫ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي اﺣﺘﺮاق داﺧﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﯿﮑﻞ اﺗﻮ و دﯾﺰل و ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي اﺣﺘﺮاق ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﯿﮑﻞ ﺑﺮاﯾﺘﻮن ﮐﻪ ﺳﯿﮑﻞ‬
‫اﯾﺪه آل ﻧﯿﺮوﮔﺎﻫﻬﺎي ﮔﺎزي اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺳﯿﮑﻞ ﯾﺨﭽﺎل ‪:‬‬
‫‪1‬ﺑﻪ ‪ : 2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر‬
‫‪ 2‬ﺑﻪ ‪: 3‬ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‬

‫‪14‬‬
‫ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﺑﺨﺎر ‪ ):‬ﺳﯿﮑﻞ راﻧﮑﯿﻦ(‬
‫‪ 1‬ﺑﻪ ‪: 2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر‬

‫ﻣﻮﺗﻮر ﻫﺎي اﺣﺘﺮاق داﺧﻠﯽ ‪:‬‬

‫‪-‬ﻣﺎﯾﻌﺎت وارد ﭘﻤﭗ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬
‫‪-‬ﮔﺎزﻫﺎ وارد ﮐﻤﭙﺮﺳﻮر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬
‫‪ -‬در ﺳﯿﮑﻞ روﺑﺮو ﺳﯿﺎل در ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ 4‬از ﭼﺮﺧﻪ ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﻮد و ﺳﯿﺎل ﺟﺪﯾﺪ ) ﻫﻮاي ﺗﺎزه ( دوﺑﺎره از ﻣﺮﺣﻠﻪ ي ‪1‬‬
‫وارد ﮐﻤﭙﺮﺳﻮرﻣﯽﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻻت و ﺧﻮاص‪:‬‬
 ‫ﺧﻮاص ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﮐﻤﯽ ﯾﺎ ﻣﻘﺪاري وﮐﯿﻔﯽ ﯾﺎ ﺷﺪﺗﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫…‪V,U,E,H,‬‬ ‫ﺧﻮاص ﮐﻤﯽ را ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﺎ ﺣﺮوف ﺑﺰرگ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﺑﻐﯿﯿﺮ از ﺟﺮم‬

‫…‪p,t,u,e,h,‬‬ ‫ﺧﻮاص ﮐﯿﻔﯽ را ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﺎﺣﺮوف ﮐﻮﭼﮏ ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ ﺑﻐﯿﯿﺮ از ﻓﺸﺎر ودﻣﺎ‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺧﻮاص ﮐﻤﯽ ﺑﻪ ﮐﯿﻔﯽ آن را ﺑﺮ ﺟﺮم ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪e=m/v specific volume v=V/m=1/e‬‬ ‫‪u=U/m , e=E/m‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬ﺧﻮاص ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺴﯿﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮاص ﻧﻘﻄﻪ اي ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ‪.‬‬
 ‫‪1‬‬
‫اﺻﻞ ﺣﺎﻟﺖ ‪:‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﺎده ي ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ي دو ﺧﺎﺻﯿﺖ‬

‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺷﺪﺗﯽ ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ‬
‫ﺗﺄﺛﯿﺮات اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‪ ،‬ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ‪ ،‬ﺟﺎذﺑﻪ اي‪ ،‬ﺣﺮﮐﺘﯽ و ﺗﻨﺸﻬﺎي‬
‫ﺳﻄﺤﯽ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﺎده ي ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﺎﻣﯿﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫دو ﺧﺎﺻﯿﺖ وﻗﺘﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻫﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ و دﯾﮕﺮي ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل دﻣﺎ و‬
‫ﺣﺠﻢ ﻣﺨﺼﻮص ﻫﻤﯿﺸﻪ دو ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻫﻢ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﺑﺮاي ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﮏ ﻓﺎزي ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻫﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮاي ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻓﺎزي ﺧﻮاص واﺑﺴﺘﻪ‬

‫ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ دو ﻓﺎزي ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫☺ در ﺳﻄﺢ درﯾﺎ آب در ﻓﺸﺎر ‪ P = 1 atm‬و دﻣﺎي ‪C‬‬
‫‪o‬‬
‫‪ 100‬ﻣﯽﺟﻮﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ روي ﻗﻠﻪ ي ﮐﻮه ﮐﻪ ﻓﺸﺎر‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ اﺳﺖ آب در دﻣﺎي ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺮي ﺑﻪ ﺟﻮش ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻫﺎي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺎز دﻣﺎ ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﻓﺸﺎر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪☺T‬‬ ‫=‬ ‫)‪f (P‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. State postulate‬‬
 ‫ﻓﺸﺎر‪:1‬‬

‫ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﻧﯿﺮوي اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ي ﯾﮏ ﺳﯿﺎل‪ ،‬ﺑﻪ واﺣﺪ ﺳﻄﺢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ از ﻓﺸﺎر ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ‬
‫ﻣﺎﯾﻊ ﯾﺎ ﮔﺎز ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻗﺮﯾﻨﻪ ي ﻓﺸﺎر در ﺟﺎﻣﺪات‪ ،‬ﺗﻨﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺳﯿﺎل ﺳﺎﮐﻦ‪ ،‬ﻓﺸﺎر در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ي ﻣﺸﺨﺺ در ﺗﻤﺎم‬

‫ﺟﻬﺖ ﻫﺎ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺸﺎر در ﯾﮏ ﺳﯿﺎل ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﻋﻤﻖ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ وزن ﺳﯿﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ وزن ﺑﯿﺸﺘﺮي اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي زﯾﺮﯾﻦ ﺳﯿﺎل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺗﺤﻤﻞ‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎر در ﻧﺘﯿﺠﻪ ي ﺗﺄﺛﯿﺮات ﺟﺎذﺑﻪ در ﺟﻬﺖ ﻋﻤﻮدي‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺟﻬﺖ اﻓﻘﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر درون ﯾﮏ ﻣﺨﺰن ﮔﺎز را ﻣﯽﺗﻮان ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ در ﻧﻈﺮ‬

‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬زﯾﺮا وزن ﮔﺎز ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﺧﺘﻼف‬
‫ﻓﺸﺎر زﯾﺎدي را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. Pressure‬‬
 ‫‪1‬‬
‫ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ ‪:‬‬

‫در ﯾﮏ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﻓﺸﺎر واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد ‪ ،‬و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻸ ﻣﻄﻠﻖ ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺸﺎر ﺻﻔﺮ ﻣﻄﻠﻖ‬
‫ﺳﻨﺠﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﺧﻼء‪:2‬‬
‫اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ و ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ ﻓﺸﺎر ﺧﻼء ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Pvac = Patm - Pabs‬‬
‫)ﺑﺮاي ﻓﺸﺎر ﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ‪.(Patm‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ ‪:3‬‬

‫ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ و ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮي را ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪p gage = p‬‬ ‫‪- patm‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻓﺸﺎر ﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪P atm‬‬
‫‪abs‬‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ و ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮي را ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫☺ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺮط ﺗﻌﺎدل دﻣﺎي ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻮدن دﻣﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺮاي دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ -‬ﮐﻞ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﻓﺸﺎر ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﻓﺸﺎر ﮔﯿﺞ ‪ 10‬ﺑﺎر را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﭘﺲ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ ‪ 11‬ﺑﺎر ﻣﯽﺷﻮد ‪.‬ﭼﻮن ﻓﺸﺎر‬
‫اﺗﻤﺴﻔﺮ ‪ 1‬ﺑﺎر اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪. Absolute Pressure‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. Vacuum pressure‬‬
‫‪3‬‬
‫‪. Relative pressure‬‬
 ‫ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ‪:‬‬
‫ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﮐﻢ و ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻏﻠﺐ ﺗﻮﺳﻂ وﺳﯿﻠﻪ اي ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﻧﺎﻣﯿﺪه‬
‫‪ U‬ﻣﯽﺷﻮد اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﻟﻮﻟﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ ﺷﯿﺸﻪ اي ﯾﺎ ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎوي ﺳﯿﺎﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﯿﻮه‪،‬‬
‫آب‪ ،‬اﻟﮑﻞ ﯾﺎ روﻏﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ اﻧﺪازه‬
‫ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ در ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻘﻮل‪ ،‬در ﻣﻮاردي ﮐﻪ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر‬
‫زﯾﺎدي ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﻮد‪ ،‬از ﺳﯿﺎل ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﺜﻞ ﺟﯿﻮه اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺛﺮات ﮔﺮاﻧﺸﯽ ﮔﺎزﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻧﻘﺎط دروﻧﯽ ﻣﺨﺰن ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮده و‬
‫ﻣﻌﺎدل ﻓﺸﺎر ﻧﻘﻄﻪ )‪ (1‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر در ﯾﮏ ﺳﯿﺎل در ﺟﻬﺖ اﻓﻘﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪،‬‬
‫‪P1 = P2‬‬ ‫ﻓﺸﺎر در ﻧﻘﻄﻪ )‪ (2‬ﻣﻌﺎدل ﻓﺸﺎر در ﻧﻘﻄﻪ )‪ (1‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺳﺘﻮن ﺳﯿﺎل )‪ (h‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل اﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﯿﭻ‬
‫ﺗﺄﺛﯿﺮي ﺑﺮ روي اﺧﺘﻼف )‪ (h‬ﻧﺪارد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﺸﺎر ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﯿﺎل اﻋﻤﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﺻﻔﺮم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ دو ﺟﺴﻢ ﺑﺎ ﺟﺴﻢ ﺳﻮﻣﯽ در ﺗﻌﺎدل دﻣﺎﺋﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آن دو ﺟﺴﻢ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ در‬
‫ﺗﻌﺎدل دﻣﺎﯾﯽ اﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ دو ﺟﺴﻢ وﻗﺘﯽ در ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﯾﮏ دﻣﺎ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ در ﺗﻤﺎس ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
 ‫دﻣﺎ‪:1‬‬
‫ﻣﻘﯿﺎس دﻣﺎي ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ در ‪ SI‬ﻣﻘﯿﺎس ﮐﻠﻮﯾﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪(K) .‬‬
‫ﻣﻘﯿﺎس دﻣﺎي ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ در ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﻘﯿﺎس راﻧﮑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪(R) .‬‬
‫ﯾﮏ ﻣﻘﯿﺎس درﺟﻪ ﺣﺮارت دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ﮐﻠﻮﯾﻦ ﯾﮑﺴﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﯿﺎس درﺟﻪ ﺣﺮارت ﮔﺎز اﯾﺪه آل‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪T ( K ) = T (°C ) + 273‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ي ﺑﯿﻦ دﻣﺎﻫﺎي ﮐﻠﻮﯾﻦ و ﺳﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪:‬‬
‫و ﻧﯿﺰ راﺑﻄﻪ ي ﺑﯿﻦ دﻣﺎﻫﺎي راﻧﮑﯿﻦ و ﻓﺎرﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪T ( R) = T °(F ) + 460‬‬

‫‪T(R) = 1.8t(K), T(°F) = 1.8T(°C) + 32‬‬
‫)‪ΔT(R) = ΔT(°F), ΔT(K) = ΔT(C‬‬
‫‪T ( F ) - 1.8T ( F ) = 32 Þ T ( F ) = 32 = -40°C‬‬
‫‪0. 8‬‬
‫در رواﺑﻂ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺣﺘﻤ ًﺎ ﺑﺎﯾﺪ از درﺟﻪ ﺣﺮارت ‪ K‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬ ‫☺‬

‫‪1‬‬
‫‪. Thermo‬‬