BiÕn ®æi Fourier rêi r¹c (DFT)

I. Më ®Çu :
PhÐp biÓn ®æi Fourier rêi r¹c lµ phÐp biÕn ®æi Fourier ®­îc ¸p dông ®Ó rêi
r¹c ho¸ mét chuçi gi¸ trÞ phøc.
PhÐp biÕn ®æi Fourier rêi r¹c (DFT) ®­îc ¸p dông vµo nhiÒu øng dông nh­
läc, nÐn ¶nh, phãng ®¹i ¶nh. chóng ta sÏ nghiªn cøu 2-D DFT vµ c¸c kü thuËt
tÝnh to¸n. §Çu tiªn, chóng ta sÏ xem xÐt DFT mét chiÒu, sau ®ã më réng ra cho
DFT 2 chiÒu.
Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n :
 DFT ®èi víi tÝn hiÖu t­¬ng tù :
Víi mét hµm liªn tôc mét biÕn F(t), phÐp biÕn ®æi Fourier F(f) ®­îc
®Þnh nghÜa lµ:

vµ biÕn ®æi ng­îc

víi j lµ c¨n bËc 2 cña -1 vµ e biÓu thÞ sè mò tù nhiªn.

 DFT ®èi víi tÝn hiÖu rêi r¹c :

Gi¶ sö mét chuçi phøc X(k) víi phÐp lÊy mÉu gåm N mÉu :
x1, x2, x3,… xk, … xN-1
Víi x lµ sè phøc

PhÐp biÕn ®æi Fourier cña chuçi nµy ®­îc biÓu thÞ X(k) gåm N mÉu

PhÐp biÕn ®æi thuËn ®­îc ®Þnh nghÜa :

PhÐp biÕn ®æi ng­îc:

Víi chuçi sè thùc t­¬ng tù víi phÇn ¶o = 0.

II. DFT cho tÝn hiÖu mét chiÒu :
1. §Þnh nghÜa :
 BiÕn ®æi Fourier 1-D cho tÝn hiÖu thêi gian rêi r¹c f(kT) tÝnh
theo c«ng thøc :
N 1
 j 2  nk
F ( n)   f ( kT )e N

k 0

C«ng thøc nµy cã thÓ viÕt l¹i d­íi d¹ng

N 1
F ( n)   f (k ) ¦ WNnk
n 0

ë ®©y f(k) = f(kT) vµ WN = e- j2 /N

. WN ®­îc gäi lµ h¹t nh©n cña
phÐp biÕn ®æi. Tæng qu¸t, F(n) cã d¹ng

F (n)  A(n)e j ( n )

Ký hiÖu A(n),  (n) gäi lµ phæ khuyÕch ®¹i vµ phæ pha cña F(n).

 BiÕn ®æi ng­îc DFT

Hµm f(k) lµ biÕn ®æi ng­îc DFT cña F(n) cho bëi theo biÓu thøc

N 1 2
1 j nk
f (k ) 
N
 F ( n)e N
n 0

Khi f(k) cã thÓ rót ra tõ F(n) vµ ng­îc l¹i, chóng gäi lµ cÆp biÕn ®æi.
CÆp biÕn ®æi nµy cã d¹ng
f ( k )  F ( n)

MÆc dï f(k) ®­îc x¸c ®Þnh trªn miÒn k  [0,N], nã vÉn lµ tÝn hiÖu tuÇn
hoµn víi chu kú NT.

2. Mét sè tÝnh chÊt cña DFT :

 TÝnh chÊt 1 : TuyÕn tÝnh. NÕu ta cã hai d·y tuÇn hoµn cïng
f1(n) vµ f2(n), vµ c¶ hai d·y nµy tuÇn hoµn víi chu kú N, ®­îc dïng
®Ó tÝnh
f3(k) = af1(k) + bf2(k)

lµ kÕt qu¶ cña biÕn ®æi DFT f3(n) cho bëi

F3(n) = aF1(n) + bF2(n)

ë ®©y a, b lµ h»ng sè vµ
 F1(n) = DFT cña f1(k)
F2(n) = DFT cña f2(k)

 TÝnh chÊt 2 :TÝnh ®èi xøng.

TÝnh ®èi xøng cña DFT rÊt hay ®­îc dïng.
N 1
F ( N  n)   f (k )WN k ( N  n )
k 0
N 1 2 2
j N j nk
  f ( k )e N
e N

k 0
N 1 2
j nk
  f ( k )e e N

k 0

2 
 N 1  j .nk 
NÕu f(k) lµ thùc th× F ( N  n)    f ( k )e N   F ( n) 
 k 0 
 
DÊu * cã nghÜa lµ liªn hîp phøc.

 TÝnh chÊt 3 : TÝch chËp tuÇn hoµn.

Coi f1(k) vµ f2(k) lµ hai d·y tuÇn hoµn cã chu kú N, víi biÕn ®æi
Fourier rêi r¹c lµ F1(n) vµ F2(n). Xem xÐt tÝch F(n1).F(n2)
N 1
khi F1 ( n1 )   f1 (k1 )W Nn k 1 1

k1 0

N 1
F2 ( n2 )   f 2 (k 2 )W Nn k 2 2

k 2 0

vµ t¹i c¸c vÞ trÝ n1 = n2 = n

N 1 N 1
F1 ( n1 ).F1 ( n1 ) =  f 1 ( k1 )W N n1k1 .  f 2 ( k1 )W N n2 k 2
k1  0 k2 0
N 1 N 1
=   f 1 ( k1 ) f 2 ( k 2 )W N n1k1 WN- n 2 k 2
k1  0 n1  0

§Æt f3(k) = IDFT cña F1(n).F2(n)

N 1
1
hay f3 (k ) 
N
 F1(n).F2 (n)W nk
n 0

v× vËy
 N 1 N 1 N 1 
1  n ( k1  k2 )
f 3 (k)     1 1 2 2 N
 f ( k ) f ( k )W W Nnk
N
n 0  k1 0k2 0 
N 1 N 1  1 N 1 
  f1 ( k1 )  f 2 ( k 2 )   W Nn ( k1  k2 k ) 
k1 0 k 2 0  N n0 

1 N 1
1 cho k = k1 + k2 + lN
Chó ý lµ :
N
W  n(k1  k2  k )  0 c¸c tr­êng hîp cßn l¹i.
n 0 

ë ®©y l lµ sè nguyªn. V× vËy mµ

N 1
f 3 (k )   f1 (k1 ) f 2 (k  k1  lN )
k10

ë ®©y k = 0 ®Õn 2N - 1.
BiÓu thøc trªn biÓu diÔn tÝch chËp cña hai tÝn hiÖu tuÇn hoµn. Chó ý
r»ng biªñ thøc nµy chØ ¸p dông cho hai d·y cã chung mét chu kú, vµ
chiÒu dµi cña d·y tÝnh theo biÓu thøc trªn lµ 2N - 1. KÕt qu¶ nµy chøng
minh r»ng trong DFT, tÝn hiÖu cã sè mÉu lín h¬n N sÏ ®­îc biÕn ®æi
thµnh d·y tuÇn hoµn cã chu kú N. Khi dïng DFT cho mét tÝn hiÖu
kh«ng cã chu kú, mµ kÕt qu¶ thu ®­îc tõ tÝch hai d·y, ta sÏ ph¹m mét
sai lÇm gäi lµ lçi wraparound. §ã lµ lý do ta ph¶i lµm cho c¶ hai d·y cã
chu kú b»ng nhau. §Ó söa lçi nµy, mét sè sè 0 cÇn ph¶i thªm vµo c¶
hai d·y ®Ó chiÒu dµi hai d·y b»ng nhau. VÝ dô, nÕu mét d·y cã chiÒu dµi
A, mét d·y cã chiÒu dµi B, kÕt qu¶ ta ph¶i thªm c¸c sè 0 cho c¶ hai
d·y cã chiÒu dµi Ýt nhÊt lµ A + B - 1.
Víi tÝn hiÖu mét chiÒu, ng­êi ta biÓu diÔn bëi mét chuçi trùc giao
c¸c hµm c¬ së. Víi c¸c hµm liªn tôc, khai triÓn chuçi trùc giao sÏ cung
cÊp chuçi c¸c hÖ sè dïng trong nhiÒu qu¸ tr×nh kh¸c nhau hay trong
ph©n tÝch hµm. Khai triÓn Fourier rêi r¹c cho DFT cho mét d·y {u(n),
n=0,1,…,N-1} ®Þnh nghÜa bëi:
N 1
v k    u n W N
kn
víi k=0,1,2,…,N-1
n0

víi WN = e-j2/N
Vµ biÕn ®æi ng­îc:
N 1
1
u n    vk W  kn
N , n  0,1,....., N  1
N k 0

Trong xö lý ¶nh ng­êi ta hay dïng phÐp biÕn ®æi DFT ®¬n vÞ:
 N 1
1
vk    u n W kn
N , k  0,1,...., N  1
N n0
N 1
1
u n    vk W  kn
N , n  0,1,...., N  1
N k 0

Ma trËn DFT thuÇn nhÊt NxN ®­îc ®­a ra víi:

 1 
F  W Nkn  0  k, n  N 1
 N 

DFT lµ mét trong sè c¸c phÐp biÕn ®æi quan träng nhÊt trong tÝn
hiÖu sè & xö lý ¶nh. Nã cã vµi thuéc tÝnh lµm thu hót c¸c øng dông xö lý
¶nh.
3. C¸c thuéc tÝnh cña DFT & DFT ®¬n vÞ:
u(n) lµ mét chuçi bÊt kú víi n=0,1,2,….,N-1. DÞch tr¸i vßng l mÉu cña u(n)
ký hiÖu u(n-l)c ®­îc ®Þnh nghÜa lµ: u[(n-l) modulo N]. Ma trËn DFT & DFT ®¬n vÞ lµ
®èi xøng. V× vËy: F-1 = F*
Sù më réng lµ tuÇn hoµn. Sù më réng cña DFT & DFT ®¬n vÞ cña mét
chuçi vµ phÐp biÕn ®æi ng­îc cña chóng cã tÝnh chÊt tuÇn hoµn víi chu kú N.
DFT lµ phæ mÉu cña chuçi liªn tôc x¸c ®Þnh u(n) më réng víi c¸c gi¸ trÞ 0
bªn ng Giíi thiÖu phÐp biÓn ®æi Fourier rêi r¹c lµ phÐp biÕn ®æi Fourier ®­îc ¸p
dông ®Ó rêi r¹c ho¸ mét chuçi gi¸ trÞ phøc.
Ngoµi kho¶ng [0,N-1]. Víi chuçi më réng 0 ®­îc ®Þnh nghÜa:
 un 0  n  N 1
u~n
0 n0
khi ®ã phÐp biÕn ®æi Fourier lµ:
 N 1
u~w   u~nexp( jwn)   u(n).exp( jwn)
n n 0

~ 2 k )
So s¸nh ®iÒu nµy víi c«ng thøc trªn ta ®­îc : u ( k )  u (
N
Khi ®ã biÕn ®æi DFT ®¬n vÞ trë thµnh: u~ ( )
2k
N
N
DFT & DFT ®¬n vÞ cña chiÒu N cã thÓ ®­îc bæ sung bëi mét phÐp to¸n
nhanh víi ®é phøc t¹p tÝnh to¸n lµ:   N log 2 N  . ë ®ã tån t¹i mét tËp c¸c tÝnh
to¸n gäi lµ phÐp biÕn ®æi Fourier nhanh mµ yªu cÇu ®é phøc t¹p tÝnh to¸n cña
DFT & DFT ®¬n vÞ lµ   N log 2 N  , c¸c phÐp tÝnh ë ®©y lµ céng & nh©n sè thùc.
§é chÝnh x¸c tÝnh to¸n phô thuéc vµo N ngay khi c¸c phÐp lùa chän ®Æc biÖt cña
thuËt to¸n trong líp ®ã. PhÇn lín c¸c thuËt to¸n FFT nãi chung yªu cÇu N= 2p,
p lµ mét sè nguyªn d­¬ng.
 DFT & DFT ®¬n vÞ cña mét chuçi liªn tôc thùc { x(n), n=0,…,N-1} lµ ®çi
xøng liªn hîp qua N/2.
N 1 N 1
* * ( N k ) n
v ( N  k )  u (n)WN ( N  k )n  u(n)WNkn  v(k )
n0 n0

N N
 v(  k)  v*(  k ), k=0, …. N/2 –1
2 2
N N
 v(  k )  v(  k)
2 2
Cã thÓ nãi r»ng DFT hoÆc DFT ®¬n vÞ cña chuçi tuÇn tù thùc Nx1 cã N
møc vµ thø tù l­u tr÷ ph¶i gièng thø tù chuçi u(n).
C¸c vect¬ c¬ së cña DFT ®¬n vÞ lµ vect¬ trùc giao cña bÊt kú ma trËn tuÇn
hoµn nµo. C¸c gi¸ trÞ riªng cña ma trËn tuÇn hoµn ®­îc cho bëi DFT cña cét ®Çu
tiªn cña nã. Cho H lµ mét ma trËn (circulant).  nã tho¶ m·n:
[H]m,n = h(m-n) = h[(m-n) modulo N], 0  m,n  N-1
Vect¬ c¬ së cña DFT thuÇn nhÊt lµ c¸c cét cña F*T = F*, ®ã lµ:
T
 1 
k   W N kn ,0  n  N  1 , k  0 ,...., N  1
 N 
1
XÐt biÓu thøc:  H  k m   h ( m  n )W N
 kn

N
ViÕt m-n =l vµ s¾p xÕp l¹i c¸c môc chóng ta cã thÓ viÕt:
1  N 1 1 N 1

H k m  W N km   h (l )W Nkl   h (l )W Nkl l   h (l )W Nkl 
N  l 0 l   N  m 1 l  m 1 
Víi WN-l = WNN-1 (khi WNN-1)  gi¸ trÞ riªng nguån:
H  k m   k  k ( m ) hoÆc H  k   k  k

k c¸c gi¸ trÞ riªng cña H ®­îc ®Þnh nghÜa lµ:

 N 1
kl
k   h ( l )W N 0  k  N –1
l0

§ã lµ DFT ®¬n gi¶n cña cét ®Çu tiªn cña H

Dùa trªn c¸c thuéc tÝnh tr­íc cña DFT, c¸c thuéc tÝnh thªm vµo sau ®©y
cã thÓ ®­îc chøng minh
 ThuyÕt chËp vßng : DFT chËp vßng cña 2 chuçi tuÇn tù c©n b»ng
víi s¶n phÈm DFT cña nã. NghÜa lµ:
N 1
NÕu x 2   h(n  k ) c x1 ( k ),0  n  N  1
k 0

Th× DFT x 2 ( n )N  DFT h ( n )N DFT x , ( n )N

 DFT {x(n)}N chØ râ DFT cña chuçi tuÇn tù x(n) kÝch th­íc N. §iÒu ®ã
cã nghÜa lµ ®Ó tÝnh chËp vßng, tr­íc tiªn chóng ta tÝnh DFT cña x2(n),
sau ®ã tÝnh DFT ng­îc cña nã. Sö dông DFT sÏ ®¹t ®­îc ®é phøc t¹p
tÝnh to¸n lµ:O (Nlog2N) so víi ­íc l­îng trùc tiÕp N 2 phÐp tÝnh.
ChËp tuyÕn tÝnh cña 2 chuçi tuÇn tù cã thÓ ®¹t ®­îc trong FFT b»ng
viÖc nhóng nã vµo 1 ChËp vßng. Tæng qu¸t, chËp tuyÕn tÝnh cña 2
chuçi tuÇn tù {h(n),n=0,….,N-1} vµ {x1(n),n=0,…,N-1} lµ mét chuçi tuÇn
tù: {x2(n),0  n  N’ +N – 2} vµ cã thÓ thu ®­îc b»ng thuËt to¸n sau:
B­íc 1: cho M  N’ + N –1 lµ mét sè nguyªn
B­íc 2: X¸c ®Þnh h (n) vµ x1 (n) , 0  n  M – 1 lµ mét chuçi më
réng t­¬ng øng víi tõng cÆp h (n) vµ x1 (n)
B­íc 3: Cho y1 (k )  DFT x1 (n)M x¸c ®Þnh y 2 ( k )   k y1 ( k )
k=0,….,M –1 .
B­íc 4: LÊy DFT ng­îc cña y 2 (k ) ®Ó thu ®­îc x 2 (n) sau ®ã tÝnh
x 2 ( n)  x 2 ( n) víi 0  n  N+N’ – 2.
BÊt kú ma trËn nµo còng cã thÓ ®­îc chÐo ho¸ bëi DFT/DFT ®¬n vÞ:
FHF* = A.
ë ®ã A  Diag  k ,0  k  N  1 vµ k ®­îc cho bëi (
c,c1,c2 lµ c¸c ma trËn vßng víi c¸c tÝnh chÊt:
c1c2 = c2c1, tÝnh chÊt giao ho¸n.
C-1 lµ mét ma trËn vßng vµ cã thÓ tÝnh to¸n víi ®é phøc t¹p tÝnh to¸n
lµ O(Nlog N)
CT, C1 + C2 vµ f(C) lµ c¸c ma trËn vßng, f(C) lµ mét hµm tuú ý cña C.

III. DFT hai chiÒu :

1. §Þnh nghÜa:
DFT hai chiÒu cña mét ¶nh NxN {u(m,n)} lµ mét phÐp biÕn ®æi t¸ch
®­îc vµ ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ sau:
N 1 N 1
km ln
v(k , l)    u ( m , n )W N W N 0  k,l  N – 1
m 0 n0

Vµ biÕn ®æi ng­îc cña nã lµ:

N 1 N 1
1  km
u (m , n)    v ( k , l )W N W N ln 0  k,l  N – 1
N2 k 0 l0

CÆp biÕn ®æi DFT ®¬n vÞ ®­îc ®Þnh nghÜa lµ:

N 1 N 1
1 km ln
v(k , l)    u ( m , n )W N W N 0  k,l  N – 1
N m 0 n0
 N 1 N 1
1  km
u (m , n)    v ( k , l )W N W N ln 0  k,l  N – 1
N k 0 l0

D¹ng rót gän:

V =FUF
U=F*VF*
NÕu U vµ V ®­îc ¸nh x¹ vµo c¸c vect¬ s¾p xÕp theo hµng u,v th×:
*
v  Fu , u  F v
F  F  F
F lµ mét ma trËn kÝch th­íc N x N2 vµ lµ mét biÓu diÔn cña DFT ®¬n vÞ hai
2

chiÒu.
2. TÝnh chÊt cña DFT hai chiÒu :
 TÝnh chÊt 1: ®èi xøng, ®¬n vÞ:
FT  F F 1  F *  F *  F *
 TÝnh chÊt 2 : TÝnh tuÇn hoµn
v(k  N ), l  N )  v(k , l )  k,l
u (m  N , n  N )  u (m, n)  m,n

 TÝnh chÊt 3 : LÊy mÉu phæ fourier

NÕu u~ (m, n)  u (m, n) 0  m,n  N-1 vµ u~ (m, n)  0 th×:
~  2k 2l 
U ,   DFT u ( m, n)  v( k , l )
 N N 
~ ~
Víi U ( w1 , w2 ) lµ biÕn ®æi nhanh Fourier cña U (m, n)
 TÝnh chÊt 4 : BiÕn ®æi nhanh
V× DFT hai chiÒu lµ t¸ch ®­îc, biÕn ®æi t­¬ng ®­¬ng víi 2N phÐp
DFT mét chiÒu víi ®é phøc t¹p tÝnh to¸n O(N log2 N) theo c¸ch tÝnh
FFT. Do vËy ®é phøc t¹p tÝnh to¸n tæng lµ: O(N 2 log2 N).
 TÝnh chÊt 5 : §èi xøng kÕt hîp
BiÕn ®æi DFT vµ DFT ®¬n vÞ cña ¶nh thùc cã tÝnh ®èi xøng kÕt hîp
N N  N N 
v  k ,  l   v *   k ,  l  0  k,l  N/2 - 1
2 2  2 2 
hay vN  k , N  l   v * N  k , N  l  0  k,l  N -1
 TÝnh chÊt 6 : ¶nh c¬ së
¶nh c¬ së ®­îc cho bëi ®Þnh nghÜa
1 0  m, n  N  1
Ak*,l   k  Tl 
N

W N ( km  ln)
0  k,l  N 1
 TÝnh chÊt 7: §Þnh lý chËp vßng hai chiÒu:
 DFT cña chËp vßng hai chiÒu cña hai m¶ng lµ tÝch c¸c DFT cña
chóng. ChËp vßng hai chiÒu cña hai m¶ng NxN U(m,n) x U1(m,n) ®­îc
®Þnh nghÜa lµ:
N 1 N 1
U 2 (m, n)    h(m  m ' , n  n' ) c U ( m ' n ' ) 0  m,n  N-1
m ' 0 n ' 0

víi h(m,n)c = h(m module N, n module N)

ChËp vßng chÝnh lµ khai triÓn theo chu k× cña h(m,n) chång
lªn miÒn NxN cña u1(m,n) DFT hai chiÒu cña h(m – m’, n – n’)c ®èi
víi hai gi¸ trÞ cè ®Þnh m’, n’ lµ
N 1 N 1 N 1 m ' N 1 n '

  h(m  m' , n  n' ) c W N( mk  nl )  W N( m 'k  n 'l )   h (i , j ) c W N( ik  jl )

m 0 n0 im' jn'

 W N( m 'k  n 'l )   h ( m , n )W N( mk  nl )  W N( m 'k  n 'l ) DFT h ( m , n )N

Theo tÝnh chÊt biÕn ®æi nhanh (P142) ta cã chËp vßng NxN
cã thÓ tÝnh to¸n ®­îc víi ®é phøc t¹p tÝnh to¸n lµ:O(N 2 log2 N)
Ta cã thÓ tÝnh chËp vßng nh­ sau:
N 1 N 1
x3 (m , n )   
m ' 0 n ' 0
x 2 ( m  m ' , n  n ' ) x1 ( m ' , n ' )

Víi x1(m,n) & x2(m,n) ®­îc gi¶ thiÕt = 

Víi m,n  [0,M – 1] miÒn x¸c ®Þnh x3(m,n) lµ {0  m,n  2M –2}
§Æt N  2M –1 & ®Þnh nghÜa m¶ng NxN
~   x (m , n) 0  m, n  M  1
h (m , n)   2
 0 m, n 
  x (m, n) 0  m, n  M  1
u~1 ( m , n )   1
 0 m, n 
Ký hiÖu DFT{x(m,n)}N lµ DFT hai chiÒu cña m¶ng NxN
x(m,n) 0  m,n  2M –1
 TÝnh chÊt 8 :
Chia theo c¶ hai chiÒu theo N & sö dông ®Þnh nghÜa tÝnh knoncker
ta cã: ( F  F ) H  D( F  F )
Víi H lµ ma trËn vßng hai lÇn vµ D lµ ma trËn ®­êng chÐo cã

c¸c thµnh phÇn cho bëi : D kN  l ,kN  l  d k ,l  DFT h ( m , n )N 0 
k,l  N-1
Tõ c¸c tÝnh chÊt cña phÐp biÕn ®æi nhanh ta cã thÓ rót ra: Mét ma
trËn vßng khèi hai lÇn cã thÓ ®­îc chÐo ho¸ b»ng O( N2 log2 N) phÐp
to¸n.TrÞ riªng cña K cho bëi DFT hai chiÒu cña h(m,n) gièng nh­ phÐp
 tÝnh N F trong cét ®Çu tiªn cña K lµ c¸c thµnh phÇn h(m,n) ®­îc ¸nh x¹
vµo theo thø tù tõ ®iÓn.

IV. BiÕn ®æi nhanh Fourier (FFT)

1. Giíi thiÖu :
PhÐp biÕn ®æi DFT cã thÓ ¸p dông víi bÊt kú chuçi gi¸ trÞ phøc nµo nh­ng
víi c¸c chuçi sè lín nã cã thÓ chiÕm l­îng thêi gian qu¸ lín (thêi gian tû lÖ víi
b×nh ph­¬ng sè ®iÓm trong chuçi)
Mét thuËt to¸n nhanh h¬n ®· ®­îc ph¸t triÓn bëi Cooley vµ Tuky trong
nh÷ng n¨m 1965 gäi lµ FFT ( phÐp biÕn ®æi Fourier nhanh) yªu cÇu duy nhÊt víi
c¸c thuËt to¸n lµ sè ®iÓm cña chuçi ph¶i b»ng 2n. Thêi gian tÝnh to¸n tû lÖ víi
vÝ dô: biÕn ®æi dïng 1024 ®iÓm víi DFT l©u h¬n 10 phót so víi dïng FFT, FFT
lµm t¨ng tèc ®é ®¸ng kÓ.
TÝnh trùc tiÕp gi¸ trÞ cña DFT bao gåm N phÐp nh©n phøc vµ N - 1 phÐp
céng phøc cho mçi gi¸ trÞ cña F(n). Khi N gi¸ trÞ ®­îc tÝnh to¸n th× N2 phÐp nh©n
vµ N(N - 1) phÐp céng ®­îc tÝnh to¸n. Còng nh­ vËy, cho N cã gi¸ trÞ rÊt lín,
tÝnh trùc tiÕp gi¸ trÞ cña DFT sÏ ®ßi hái mét sè phÐp tÝnh lín ®Õn møc kh«ng thÓ
chÊp nhËn ®­îc. §Ó vÝ dô, cho N = 1024 = 2 10 ta sÏ ph¶i tÝnh 220 = 1,048,576
phÐp nh©n sè phøc vµ mét sè gÇn b»ng nh­ vËy c¸c phÐp céng.

2. PhÐp biÕn ®æi nhanh Fourier 2 chiÒu :

2.1 2-D FFT

Mét DFT hai chiÒu cña tÝn hiÖu lÊy mÉu hai chiÒu h(k1,k2) cho bëi
N 1 N 1
H ( n1 , n2 )    h(k1 , k 2 )e  j 2 / N .(n k n k )
1 1 2 2
(6.41)
k1 0k2 0
 DFT {h( k1 , k 2 )}

ë ®©y n1 = 0,1,2 , ..., N-1

n2 = 0,1,2,..., N-1

BiÓu thøc e  j 2 / N ( n k  n k ) trong hai dÊu tæng gäi lµ h¹t nh©n cña phÐp biÕn
1 1 2 2

®æi. H(n1,n2), trong tr­êng hîp tæng qu¸t, ®Çy ®ñ cã thÓ biÓu diÔn theo:
H(n1 , n2 )  A(n1 , n2 ) e j (n1 ,n2 )

Trong kh«ng gian ba chiÒu, A(n1,n2) vµ (n1,n2) n»m t¹i vÞ trÝ cña n1 vµ n2
vµ gäi lµ phæ tÇn sè vµ phæ pha cña H(n1,n2).
2.2 BiÕn ®æi ng­îc 2-D DFT
Hµm h(k1,k2) lµ biÕn ®æi ng­îc cña 2-D DFT (IFFT) cña H(n1,n2) vµ
®­îc cho bëi biÓu thøc
N 1 N 1
1
h( k1 , k 2 ) 
N 2   H (n1 , n2 )e j 2 / N .(n k n k ) 1 1 2 2 (6.42)
n1 0n2 0

2.3 Mét sè tÝnh chÊt cña 2-D DFT

 ChuyÓn ®æi. Tõ ®Þnh nghÜa cña 2-D DFT vµ IDFT cho thÊy
j 2 ( ak1  bk 2 )
N
h( k 1 , k 2 ) e  H (n1  a, n 2  b)
j 2 ( n1a  n2 b )
N
h(k1  a, k 2  b)  H (n1 , n 2 )e

§iÒu ®ã cã nghÜa lµ mét dÞch chuyÓn pha tuyÕn tÝnh trong mét miÒn
biÓu diÔn b»ng mét dÞch chuyÓn h»ng sè trong mét miÒn kh¸c. Xem xÐt
biÓu thøc (6.43), tr­êng hîp ®Æc biÖt khi a = b = N/2.
h(k1 , k 2 )e j ( k1  k2 )  h(k1 , k 2 )(e j ) k1  k2 )  h(k1 , k 2 )(1) k1  k2

Hay lµ
N N
h( k1 , k 2 )( 1) k1  k2  H ( n1  , n2  )
2 2

Nãi c¸ch kh¸c, b»ng c¸ch nh©n vµo mçi ®iÓm (-1) k  k tr­íc khi lÊy 1 2

DFT, chóng ta sÏ rót ra ®­îc mét phæ tÇn sè mµ ®iÓm tÇn sè (0,0) cña nã
sÏ n»m gi÷a m¶ng 2-D. BiÓu thøc nµy rÊt h÷u dông trong hiÓn thÞ phæ tÇn
sè, phæ biªn ®é vµ läc dïng DFT.
Chóng ta rót ra kÕt luËn tõ c«ng thøc trªn r»ng dÞch chuyÓn mét
h»ng sè trong ¶nh sÏ kh«ng t¸c ®éng ®Õn phæ biªn ®é.
H ( n1  n2 )e  j 2 / N .( n1a  n2b )  H ( n1  n2 )

BiÓu thøc ®ã còng quan hÖ ®Õn bé läc 2-D. Xem xÐt ®Æc tÝnh cña bé
läc 2-D cho bëi
H (n1 , n2 )  A(n1 , n2 )e  j 2 / N .( n1a  n2b )

ë ®©y A(n1,n2) lµ phæ biªn ®é. NÕu mét ¶nh víi phæ tÇn sè cho bëi
I(n1,n2) ®­îc läc qua bé läc cã ®Æc tuyÕn pha tuyÕn tÝnh cho bëi biÓu thøc
ë trªn, kÕt qu¶ sÏ lµ
[| A( n1 , n2 )e  j 2 / N .( n1a  n2b ) ]I ( n1 , n2 )  [ I ( n1 , n2 ) A( n1 , n2 )]e  j 2 / N .( n1a  n2b )
 i f (n 1 - a, n 2 - a)
 ë ®©y if (n1-a, n2-b) ký hiÖu cho ¶nh ®· ®­îc läc. Mét bé läc víi ®Æc
tuyÕn pha tuyÕn tÝnh cã nghÜa lµ kh«ng dÞch chuyÓn biªn ®é. Trong khi ®ã
nÕu bé läc cã ®Æc tuyÕn pha kh«ng tuyÕn tÝnh th× pha cña ¶nh còng bÞ biÕn
d¹ng. Lý do cña sù biÕn d¹ng nµy lµ tÊt c¶ c¸c ®iÓm ®Òu ph¶i chÞu mét sù
dÞch chuyÓn vÞ trÝ kh¸c nhau tuú theo vÞ trÝ cña ¶nh. Tæng qu¸t, ¶nh ®·
®­îc läc cã thÓ cho bëi
i f (n1 - f (n1 , n2 ), n2 - f( n1 , n2 ))

ë ®©y f lµ hµm dÞch chuyÓn vÞ trÝ. Chó ý r»ng mét ¶nh biÕn d¹ng
pha sÏ xuÊt hiÖn trªn mµn h×nh nh­ mét ¶nh mê .

 TÝnh ®èi xøng liªn hîp vµ tuÇn hoµn. BiÕn ®æi2-D DFT vµ
IDFT tuÇn hoµn víi chu kú N cã nghÜa lµ :
H(n1 , n2 )  H(n1  N, n2 )  H(n1 , n2  N)
(6.48) vµ
 H(n1  N, n2  N)

h(k 1 , k 2 )  h(k 1  N, k 2 )  h(k 1 , k 2  N)

(6.49)
 h(k 1  N, k 2  N)

BiÕn ®æi DFT ®èi xøng liªn hîp khi

H(n1 , n2 )  H * (-n1 , - n2 ) (6.50)

hoÆc H(n1 , n2 )  H(-n1 , - n2 ) (6.51)

 Quay. NÕu chóng ta ®Æt k1 vµ k2 d­íi d¹ng

k 2  r cos

k 1  r sin

th× h(k 1 , k 2 )  h( rsin , rcos )  h (r, )

Vµ t­¬ng tù cho n1, n2

n2   cos
n1   sin

hoÆc H(n1 , n2 )  H (r, )

tõ ®Þnh nghÜa cña DFT chóng ta cã thÓ cã
h(r ,   0 )  H ( ,   0 ) (6.52)

§iÒu ®ã cã nghÜa lµ nÕu ¶nh bÞ quay ®i mét gãc 0 th× phæ cña nã còng bÞ quay ®i
mét gãc nh­ vËy.

 Ph©n phèi vµ chia ®é. Tõ biÓu thøc (6.1) chóng ta dÔ thÊy

a h1 (k 1 , k 2 )  b h2 (k 1 , k 2 )  aH 1 (n1 , n2 )  bH 2 (n1 , n2 ) (6.53)
ë ®©y a,b lµ nh÷ng ®é chia. Còng nh­ vËy
1 n n
h(ak1 , bk 2 )  H( 1 , 2 ) (6.54)
ab a b

2.4 Gi¸ trÞ trung b×nh

Møc c­êng ®é s¸ng trung b×nh trong mét ¶nh cho bëi :
N 1 N 1
1
h
N2
  h( k , k
k1  0 k1  0
1 2 )

hoÆc h  H (0,0)
§iÒu nµy cã nghÜa lµ H(0,0) biÓu diÔn møc s¸ng cña ¶nh.

2.5 TÝch chËp vµ sù t­¬ng quan

TÝch chËp cña tÝn hiÖu 2-D h1(k1,k2) vµ h2(k1,k2) cho bëi
N 1 N 1
g ( n1 , n2 )    h (k , k
k1  0 k 2  0
1 1 2 ) h2 ( n1  k 1 , n2  k 2 )

NÕu h1(k1,k2) ®­îc x¸c ®Þnh trªn miÒn

 k 1  
0, A  1  k1 0, B  1 
vµ nÕu h2(k1,k2) ®­îc x¸c ®Þnh trªn miÒn

k 1  
0, C  1   k 1 0, D  1 
th× chóng ta cã thÓ thÊy r»ng nÕu hai tÝn hiÖu cã gi¸ trÞ zero ngoµi miÒn
x¸c ®Þnh cña chóng th× M = A + C - 1 vµ N = B + D - 1.
TÝch chËp cña hai tÝn hiÖu 2-D ®­îc viÕt trong d¹ng ký hiÖu nh­ sau:
h1 (k 1 , k 2 )* h2 (k 1 , k 2 )

Cã thÓ thÊy r»ng

h1 (k 1 , k 2 )* h2 (k 1 , k 2 )  H 1 (n1 , n2 )H 2 (n1 , n2 )

§iÒu nµy cã nghÜa lµ, tÝch chËp trong miÒn kh«ng gian biÕn thµnh
phÐp nh©n b×nh th­êng trong miÒn tÇn sè. TÝnh chÊt nµy cã thÓ dïng cho
läc 2-D qua DFT. Chóng ta cÇn nhí l¹i r»ng b¹n ®· dïng kü thuËt läc FIR
trong c¸c ch­¬ng tr­íc cho chøc n¨ng nµy. Khi ¸p dông c¸c läc bé läc FIR
cho chøc n¨ng läc b¹n cÇn lÊy tÝn hiÖu kho¶ng c¸ch 2-D ®· ®­îc biÕn
thµnh tÝn hiÖu cã chu kú tr­íc khi tiÕn hµnh lÊy DFT. Sù kh«ng ®ång bé
cña chu kú trong biÕn ®æi nµy còng g©y ra lçi nh­ trong biÕn ®æi 1-D. V×
vËy, ®Ó tr¸nh tr­êng hîp nµy ta cÇn thªm c¸c sè 0 vµo c¶ hai c¸c hµm
kh«ng gian ®Ó cho chóng cã kÝch th­íc M  N víi M  A + C - 1 vµ N 
B + D - 1.
T­¬ng quan hoÆc t­¬ng quan chÐo cña tÝn hiÖu 2-D ®Þnh nghÜa bëi
 N 1 N 1
g ( n1 , n2 )    h (k , k
k1  0 k 2  0
1 1 2 ) h2 ( n1  k 1 , n2  k 2 )

BiÓu thøc nµy ®­îc viÕt d­íi d¹ng ký hiÖu

g (n1 , n2 )  h1 ( k 1 , k 2 ) h2 ( k 1 , k 2 )
T­¬ng quan chÐo th­êng ®­îc gäi lµ läc kÕt hîp vµ dïng ®Ó ph¸t
hiÖn ra phÇn ®Çu dÊu hiÖu c¸c vÕt s¾c næi trªn ¶nh. Nã cã thÓ cho thÊy
r»ng
h1 ( k 1 , k 2 ) h2 ( k 1 , k 2 )  H1 (n1 , n2 ). H 2 (n1 , n2 )

3. HiÓn thÞ FFT

NÕu FFT cña mét ¶nh trong tr­êng hîp tæng qu¸t lµ mét m¶ng cña c¸c sè
phøc ®Çy ®ñ, ng­êi ta th­êng biÓu diÔn biªn ®é vµ pha cña tÇn sè cña ¶nh. Hai
yÕu tè nµy biÓu diÔn tÝnh chÊt cña ¶nh. Th«ng th­êng biªn ®é tÇn sè ®­îc biÓu
diÔn riªng lÎ vµ gäi lµ phæ biªn ®é. MÆc dï vËy, nh­ chóng ta ®· nghiªn cøu, pha
®ãng vai trß quan träng trong xö lý ¶nh, vµ hîp kh«ng hîp lý khi chØ biÓu diÔn
phæ biªn ®é cña ¶nh. §Ó biÓu diÔn phæ d­íi d¹ng ¶nh, tÊt c¶ c¸c viÖc chóng ta
cÇn ph¶i lµm lµ chia biªn ®é cña FFT thµnh c¸c gi¸ trÞ tõ 0 ®Õn 255 (cho ¶nh 8
bit). Dï thÕ nµo ®i ch¨ng n÷a th× phæ cña ¶nh còng bÞ suy gi¶m rÊt nhanh khi tÇn
sè t¨ng lªn. V× vËy mµ vïng tÇn sè cao sÏ trë nªn lu mê khi biÓu diÔn phæ d­íi
d¹ng ¶nh. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy chóng ta cÇn xö lý biªn ®é phæ mét chót
b»ng hµm log. Hµm logarit sÏ söa ®é khuÕch ®¹i, vµ thay thÕ cho hiÓn thÞ phæ
|H(u,v)| chóng ta hiÓn thÞ:
D(u,v) = log10(1+|H(u,v)|)

BiÓu thøc nµy cho ta gi¸ trÞ zero khi D(u,v) = 0 hay |H(u,v)| = 0 vµ nh­
vËy D(u,v) lu«n lu«n cã gi¸ trÞ d­¬ng. §iÓm tÇn sè (0,0) n»m ë trung t©m mµn
h×nh. Chó ý phæ ¶nh gi¶m xuèng rÊt nhanh chãng khi tÇn sè t¨ng lªn.

4. Bé läc hai chiÒu dïng FFT

NÕu dïng tÝch chËp ®Ó chuyÓn hµng lo¹t c¸c phÇn tö tõ miÒn kh«ng gian
sang miÒn tÇn sè ta nªn ¸p dông FFT. PhÐp biÕn ®æi nµy yªu cÇu 2. (N2/2).
log2N phÐp nh©n phøc vµ 2. N2. log2N phÐp céng phøc ®Ó thu ®­îc 2-D FFT,
N2 phÐp nh©n phøc trong miÒn tÇn sè gi÷a FFT cña ®iÓm ¶nh vµ c¸c ®¸p øng
tÇn sè cu¶ bé läc, 2 . (N2/2) . log2N phÐp nh©n phøc cho IFFT. MÆt kh¸c, mét
bé läc 2-D FIR cã kÝch th­íc (2m + 1)  (2m + 1) ®ßi hái (2m + 1)2 N2 phÐp
nh©n ®Ó thu ®­îc ¶nh trùc tiÕp trong miÒn kh«ng gian. Xem xÐt mét ¶nh cã
kÝch th­íc 512  512 ®iÓm. FFT yªu cÇu:
4( 4( N 2 / 2) log 2 N )  4 N 2  4  512 2  ( 2  9  1)

 20 triÖu phÐp nh©n.

 §Ó ®­a ra tÝnh to¸n nµy chóng ta coi r»ng mét phÐp nh©n phøc th× b»ng 4
phÐp nh©n th«ng th­êng, vµ bé läc cã pha zero. Ph­¬ng ph¸p kh«ng gian ¸p
dông cho mét bé läc cã kÝch th­íc 7  7 yªu cÇu 7  7  5122  13 triÖu phÐp
nh©n. NÕu kÝch th­íc bé läc t¨ng lªn th× ph­¬ng ph¸p ph©n chia miÒn tÇn sè cã
thÓ ¸p dông. Mét bé läc cã kÝch th­íc 11  11 yªu cÇu kho¶ng 30 triÖu phÐp
nh©n sÏ chØ cÇn kho¶ng 19 triÖu phÐp nh©n khi ¸p dông ph­¬ng ph¸p ph©n chia
miÒn tÇn sè. Hai ph­¬ng ph¸p nµy sÏ cã cïng mét sè phÐp nh©n nÕu
4N 2 (2log 2 N  1)  (2m  1)2 N 2

Cho mét ¶nh cã kÝch th­íc 512  512 (2m + 1)  9, dÔ chøng minh lµ
nÕu kÝch th­íc bé läc nhá h¬n 9 th× ta cã thÓ ph­¬ng ph¸p ph©n chia kh«ng
gian. Tuy nhiªn, cÇn chó ý ph­¬ng ph¸p ph©n chia tÇn sè còng yªu cÇu Ýt thêi
gian xö lý h¬n do sè lÇn truy nhËp ®Üa gi¶m xuèng. ¦u ®iÓm nµy ®­îc t¨ng lªn
khi kÝch th­íc cña bé läc lín h¬n 9  9. ¦u ®iÓm nµy sÏ kh«ng cßn n÷a khi xÐt
®Õn lçi wraparound. §Ó tr¸nh lçi nµy ta ph¶i t¨ng gÊp bèn lÇn kÝch th­íc cña
¶nh. Cho mét ¶nh cã kÝch th­íc 512  512 ta cÇn ph¶i t¨ng lªn 1024  1024.
§Ó tr¸nh c¸c phÐp tÝnh to¸n qu¸ lín khi chó ý r»ng h(n1, n2) cña mét bé läc khi
rót ra IFFT sÏ t¨ng lªn rÊt nhanh khi n1, n2 t¨ng lªn. TÝnh chÊt nµy cµng næi bËt
khi më réng Fourier chØ chÌn c¸c gi¸ trÞ zero vµo c¸c gi¸ trÞ cuèi cña bé läc tõ
c / n12  n22 . CÇn nh¾c l¹i lµ c¶ ®¸p øng tÊn sè vµ ®¸p øng xung ®­îc xem xÐt khi
lµm viÖc víi DFT.
Thuéc tÝnh lµ h(n1, n2) t¨ng lªn mét c¸ch nhanh chãng ®­îc xem xÐt khi
lùa chän ph­¬ng ¸n läc. Kh«ng phô thuéc vµo kÝch th­íc cña ¶nh, ®­a ra phÐp
nh©n giøa ®¸p øng tÇn sè cña ¶nh vµ ®¸p øng tÇn sè cña bé läc, vµ chóng ta chó
ý r»ng lçi wrapapound chØ xuÊt hiÖn ë miÒn nhá n»m ë ®­êng bao cña ¶nh vµ
trong phÇn lín tr­êng hîp lçi nµy cã thÓ bá qua.

Ph­¬ng ph¸p tÇn sè cã thÓ thùc hiÖn qua c¸c b­íc sau:

1. Rót ra 2-D FFT cña mét ¶nh


I (k1 , k 2 )  FFT i(n1 , n2 )(1) n1  n2 
2. Nh©n I(k1, k2) víi ®Æc tuyÕn cña bé läc, chó ý lµ ®¸p øng tÇn sè cã gèc to¹
®é n»m t¹i (N/2, N/2). Cho vÝ dô mét bé läc th«ng cao Butterworth cã ®Æc
tuyÕn nh­ sau:

12   22
H (1 ,  2 ) 
12   22  ( 2  1) D02

2 N 2 N
Dïng 1  (k1  ) 2  (k 2  )
N 2 N 2

§¸p øng tÇn sè cña ¶nh läc cã thÓ rót ra tõ

 2 N 2 N
G ( k1  k 2 )  I ( k1  k 2 )  H ( ( k1  ), ( k 2  ))
N 2 N 2

3. ¶nh ®· läc cã thÓ rót ra tõ :

i f ( n1 , n2 )  {IFFT {G ( k1 , k 2 )}  ( 1) n1  n2
ë ®©y  cã nghÜa lµ phÇn thùc cña phÇn n»m trong hai dÊu ngoÆc.