Osnove

Os o epprocesnih
oces aparata
apa ata i postrojenja
post oje ja

Klasifikacija
Kl ifik ij (sortiranje)
( ti j )
čvrstog materijala prema
veličini
liči i komada
k d
Osnovne metode određivanja karakteristične veličine zrna

Metoda Krupnoća (μm)

Sitovna analiza dk > 40
Hidrodinamička 2< dk < 100
kl ifik ij
klasifikacija
Vazdušna separacija 1< dk < 60
Sedimentacija 2< dk < 60 (u polju sile zemljine teže)
0.01< dk < 3 (u polju centrifugalne sile)
Mikroskopija
Sitovna analiza (prosejavanje)

Najopštija metoda za
određivanje sastava materijala
prema veličini zrna

Opis: prosejavanje uzorka

materijala kroz komplet sita
postavljenih jedno ispod
drugog uz porast njihove finoće
odozgo na dole
Broj sita u kompletu bira se prema željenom
broju frakcija

Kao sita za granulometrijsku analizu služe

isključivo standardna sita, tj. ona sita kod kojih
se veličina
č okaca menja prema određenom
modulu i za koje je debljina žice tačno određena

Najčešće su u primeni sita po sistemima:

-Tyler-a
T l
-ASTM
-DIN - 4188
-GOST
Sitovna analiza - Nomenklatura sita

Broj sita u označava broj otvora (okaca) na dužini

žice od 1 cola (Tyler-ova sita,
sita sita po ASTM-u),
ASTM-u) ili 1
cm (sita po DIN-u, sita po GOST-u)

Standardima je obuhvaćeno:

-veličina otvora (okaca)

-brojj otvora na jediničnoj
j j dužini (na
( jednom
j colu ili
1 cm)
-prečnik žice za pletenje sita, i
-dopušteno odstupanje veličine otvora
Sitovna analiza - Nomenklatura sita

Polazno sito po Tyler-u:

200 okaca po 1 dužnom colu;

izatkano je od metalne žice prečnika 0.053 mm

dužina jedne strane kvadratnog okca je 0.07366 mm

Sledeće sito po ovom sistemu je takvo da mu je površina

okca dva puta veća od površine okca prethodnog sita
Sitovna analiza - Nomenklatura sita

Dužine stranice okaca svaka dva uzastopna sita

stoje u odnosu 1 : 21/2

Dopunski modul: 21/4 = 1.189

Standardna žičana pletena sita prema engleskim standardima BS 410
(Tyler-ova sita)
Sitovna analiza - Nomenklatura sita

Osnovni modul standardnih sita prema DIN 4187

(od bušenog
buše og lima)
a) i DIN 4188
88 (žičana
( ča a izatkana
at a a s
sita)
ta)
iznosi:

R10 = 101/10 = 1.25

a dopunski:
d ki

R20 = 101/20 = 1.12

Sita

Prema načinu izrade industrijska sita i rešeta mogu

se pode
podeliti
t na:
a
-bušena sita, izrađena od raznih limova sa
probušenim otvorima različitog preseka,
-žičana sita, ispletena od metalne žice (najšečće
kružnog preseka), i
-svilena sita, ispletena od svilene niti (najlon,
perlon, itd)

Ispletena sita imaju uglavnom otvore kvadratnog ili

pravougaonog preseka,
preseka dok bušena sita imaju
otvore različitih preseka
Sita

Prema principu rada, sita se mogu podeliti na:

- ravna rešeta i gruba sita,
- dobošna rešeta (sita)
(sita),
- oscilaciona sita, i
- vibraciona sita
Osnovni parametri sita

Propusna moć sita:

S0
ϕ = 100 (%)
S

S0 - površina svih otvora

S - ukupna površina sita

Propusna moć kod bušenih sita je do 50%, a kod

pletenih sita do 70%.
Koeficijent korisnog dejstva sita:

G1
η= ⋅100 (%)
αG
100
G [kg ] - količina materijala
α [%] - procentualni udeo zrna u količini materijala G,
čija je veličina manja od veličine otvora
posmatranog sitasita,
αG
[kg ] - količina materijala koja može da prođe kroz
100 posmatrano sito

G1 [kgg ] - količina materijala koja stvarno prođe u

procesu prosejavanja kroz posmatrano sito
obično se kreće u granicama od 60% do 75%, a može dostići i vrednost od 90%
Glavni faktori koji utiču na koeficijent korisnog
dejstva
j sita:

1. Oblik otvora sita i oblik čestica – Čestice sferičnog

oblika najefikasnije
j j se prosejavaju
p j j kroz otvore kružnogg
ili kvadratnog preseka, dok se izdužene čestice
najefikasnije prosejavaju kroz otvore pravougaonog
preseka.
preseka
Glavni faktori koji utiču na koeficijent korisnog
dejstva
j sita:

2. Brzina prosejavanja – sa smanjenjem otvora sita,

odnosno smanjenjem veličine čestica materijala, koji se
prosejava smanjuje se i brzina prosejavanja.
Glavni faktori koji utiču na koeficijent korisnog
dejstva
j sita:

3. Debljina sloja materijala na situ – ukoliko je sloj tanji,

utoliko je prosejavanje bolje (koeficijent korisnog
dejstva je veći)

4. Vlažnost materijala – Slobodna vlaga uzrokuje

slepljivanje
pj j čestica materijala
j koji
j se prosejava
p j i
zapušavanje otvora sita. Vlažnost materijala ma
negativan efekat na proces prosejavanja, odnosno, sa
porastom vlažnosti smanjuje se koeficijent korisnog
dejstva sita.
Glavni faktori koji utiču na koeficijent korisnog
dejstva
j sita:

5. Brzina kretanja čestica i karakter kretanja – Ukoliko je

brzina manja, a put čestice duži, bolji je koeficijent
korisnog dejstva sita, ali je manji i lapacitet sita. Dužina
puta čestice povećava se translatornim oscilacijama
sita, a brzina povećanjem nagiba sita.
Sitovna analiza – Funkcija raspodele prema veličini zrna
Sitovna analiza – Funkcija raspodele prema veličini zrna

Za svaku frakciju važi:

d n < d k = x < d n +1

Δ d k = d n +1 − d n
Interval veličine zrna (komada)
odgovarajuće frakcije

Za svaku frakciju se može izračunati njena količina ΔRg

(ostatak na odgovarajućem situ) i sračunati maseni
udeo svake frakcije:
Δ R
Δ R = ⋅1 0 0 (% )
g

G m
Ukupna količina materijala
za koji se vrši sitovna
analiza
Grafičko predstavljanje linije ostatka R=f(x) i linije propada D=f(x), vrši se
u cilju definisanja masenih procentualnih udela zrna koja su veća
(ostatak), ili manja (propad) od neke određene veličine zrna.

Krive ostatka i propada

Relativni maseni udeo:

dR %
y= [ ]
dx mm
Grafička zavisnost y=f(x) dobij se kada iz podataka sitovne analize kada se
maseni procentualni udeo pojedinih frakcija podeli sa intervalom veličine
zrna odgovarajućih frakcija i ucrta u zavisnosti od intervala veličine zrna.
zrna

ΔR %
y= = f ( Δd k ) [ ]
Δd k mm
Kada interval veličine teži nuli:
Δd k → 0
dR dR %
y= = = f ( xx)) [ ]
d ( d k ) dx mm
 Maseni procentualnni udeo
odgovarajuće
d j ć ffrakcije
k ij

Funkcija raspodele prema veličini zrna

Sitovna analiza – Specifična površina zrnastog materijala

Smatrajući da su zrna materijala loptice prečnika dk=x (mm)

1 gram materijala ima nk zrna zapremine: Vk = π x3 / 6

broj zrna u jednom gramu materijala iznosi:

1 6
nk = =
ρVk ρπ x3
a spoljašnja površina svih zrna iznosi:

6
Fk = nk π x = 2

ρx
Sitovna analiza – Specifična površina zrnastog materijala

Za svaku frakciju spoljašnja površina zrna je:

6 ΔRi
ΔFk ,i = ⋅
ρ xsr ,i 100

Pa se sabiranjem ovih vrednosti po frakcijama dobija spoljašnja površina

svih zrna jedinice količine materijala:

i =k
6 ΔRi
Fk = ∑ ⋅
i =1 ρ xsr ,i 100
Ponekad se radi lakše obrade uvodi fiktivni materijal čija je gustina 6 puta
manja u odnosu na realni, pa je:

i=k
1 ΔRi
Fk ' = BFk = ∑ ⋅ B= ρ /6
i =1 xsr ,i 100
Sitovna analiza – Specifična površina zrnastog materijala

Ukoliko se povećava broj frakcija, odnosno ukoliko k →∞

interval veličine zrna teži nuli:

Δd k → 0
i:
ΔFk',i → dFk'

Pa je:
j
1 dR
dF = ⋅k
'

x 100
odnosno:
xmin
1 dR
F = ∫ ⋅
k
'

xmax
x 100
Sitovna analiza – Specifična površina zrnastog materijala

Određivanje specifične površine na bazi poznate raspodele krupnoća

Sitovna analiza – Laboratorijska vežba (virtualna)
Primer