ZIDANE KONSTRUKCIJE

DRŽAVNI UNIVERZITET U NOVOM PAZARU

DEPARTMAN TEHNIČKIH NAUKA
ODSEK : GRAĐEVINARSTVO
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 Zidane konstrukcije su one konstrukcije koje su izvedene iz zidnih ele-
menata (opeke ili blokova) povezanih malterom ili nekim sličnim materi-
jalom anorganskog ili organskog porekla i koje su zidane na gradilištu,
ili su izvedene u obliku montažnih zidova u fabrici i spojenih na gradili-
štu u konstrukcijsku celinu.
 Zidni elementi su opeke, blokovi ili oblikovani prirodni kamen.
 Šuplji elementi za zidanje su šuplje opeke i blokovi od pečene gline sa
vertikalnim ili horizontalnim šupljinama, namenje-
ni izradi spoljašnjih ili unutrašnjih zidova.
 Elementi za zidanje imaju različite nazive: opeka
(cigla), šuplja opeka, glineni (giter) blokovi, zidni
blok, kamen za zidanje, itd. Elementi za zidanje se
povezuju malterom za zidanje i tako formiraju zidane elemente.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 VRSTE ELEMENATA ZA ZIDANJE :
 Najćešća podela elemenata za zidanje je prema materijalu od kojeg su
izgrađeni, i to :
 Glineni zidni elementi (opeka, opekarski blokovi), kod kojis se trajnost
postiže pečenjem elemenata oblikovanog u sirovoj glini na visokim
temperaturama.

Najtipičniji elementi za zidanje kod nas

 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 VRSTE ELEMENATA ZA ZIDANJE :
 Kalcijum - silikatni elementi za zidanje, proizvedeni od smese silicijum-
skog agregata, kreča i drugih proverenih materijala, izrađeni pod priti-
skom i zaparivanjem.
Najtipičniji
elementi za
zidanje kod
nas
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 VRSTE ELEMENATA ZA ZIDANJE :
 Betonski elementi za zidanje proizvedeni od smeše selektovanog agre-
gata normalne težine i cementa ili drugih materijala u čvrsti oblik pod
pritiskom i vibriranjem.
Najtipičniji
elementi za
zidanje kod
nas
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 VRSTE ELEMENATA ZA
ZIDANJE :
 Betonski elementi za zidanje
proizvedeni od smeše selekto-
vanog agregata normalne teži
ne i cementa ili drugih materi-
jala u čvrsti oblik pod pritis-
kom i vibriranjem.

 Prikaz raznih betonskih

elemenata za zidanje sa
oznakom i dimenzijama.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 VRSTE ELEMENATA ZA ZIDANJE :
 Čelijasti (autoklavirani i aerirani ) betonski elementi za zidanje,
proizvedeni od mešavine finog silikatnog agregata, cementa, kreča i
sredstva koje proizvodi vazdušne mehuriće. Takva smeša se neguje u
procesu autoklaviranja.
Najtipičniji
elementi za
zidanje kod
nas
I
T
O
N
G
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 VRSTE ELEMENATA ZA ZIDANJE :
 Kameni elementi za zidanje, napravljeni od blokova kamena klesanih na
određene dimenzije ili od lomljenog kamena nepravilnih dimenzija.
Najtipičniji
kameni
elementi
za zidanje
kod nas
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 VRSTE ELEMENATA ZA ZIDANJE :
 Elementi za zidanje od prirodnog kamena, mogu biti od :
 Magmatskih stena ,
 Sedimentnih stena,
 Metamorfnih stena
 Obzirom na stepen obrade ovi elementi mogu biti :
 Kategorija lomljenog kamena,
 Kategorija obrađenog kamena,
 Lomljeni kamen za zidanje može da bude :
 Običan koji se isporučuje u obliku koji je dobijen u majdanu,
 Pločast koji ima najmanje dve ravne površine,
 Doteran, ima dve ravne površine, a oblik mu je doteran čekićem
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 VRSTE ELEMENATA ZA ZIDANJE :

 Obrađeni kamen za zidanje može da bude :

 Polutesan koji se dobija obradom pomoću dleta i čekića, sa
ravnim stranama u dubini najmanje 20 cm,
 Tesan kamen (tesanik) je potpuno pravilno otesan ili otesterisan
kamen paralelopipednog oblika. Koristi se za zidanje zidova i
stubova veće nosivosti.
 Naročito obrađen kamen je onaj koji se koristi za izradu
dekorativnih elemenata, stepeništa, ograde, fasadni elementi,
svodovi, kupole i sl.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 VRSTE ELEMENATA ZA ZIDANJE :
 Prema kontroli proizvodnje elementi za zidanje se dele na kategorije I i II
 Elementi za zidanje kategorije I su oni za koje je proizvođač osigurao
stalnu kontrolu kvaliteta i koji imaju deklarisanu čvrstoću na pritisak sa
5 % fraktila.
 Elementi za zidanje kategorije II su oni koji imaju srednju vrednost
čvrstoće na pritisak jednaku deklarisanoj.
 Elementi za zidanje od kamena spadaju u kategoriju II.
 Prema procentu šupljina u zapremini zidnih elemenata oni se dele na :
Grupu 1, 2a, 2b, i Grupu 3. (tabela).
 Debljina spoljašnjih zidova elemenata za zidanje ne bi smela da bude
manja od 15 mm.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 VRSTE ELEMENATA ZA ZIDANJE :
 Prema procentu šupljina u zapremini zidnih elemenata oni se dele na :
Grupu 1, 2a, 2b, i Grupu 3. ( tabela ).
Grupe elemenata za zidanje
1 2a 2b 3
45 - 55 za zidne
Zapremina 25 - 45 za zidne
elemente od gline i
šupljina ( % od elemente od gline i
bruto
≤ 25 25 - 50 za
50 - 60 za ≤ 70
betonske zidne
zapremine ) betonske elmente
elemente
Zapremina bilo ≤ 12.5 za zidne ≤ 12.5 za zidne
koje šupljine ( elemente od gline elemente od gline Ograničen
≤ 12.5
% od bruto ≤ 25 za betonske ≤ 25 za betonske površinom
zapremine ) zidne elemente zidne elemente
≤ 28 cm2 osim za
zidne elemente sa
Površina bilo Ograničen Ograničen Ograničen
1 šupljinom kada
koje šupljine zapreminom zapreminom zapreminom je šupljina ≤ 180
cm2
Kombinovana Nema
debljina ( % od ≥ 37.5 ≥ 30 ≥ 20 posebnih
ukupne širine ) zahteva
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 KARAKTERISTIKE ELEMENATA ZA ZIDANJE :
 Osnovne karakteristike elemenata za zidanje su njihova čvrstoća na pri-
tisak i trajnost.
 Do sada je bilo uobičajeno da se zidni elementi nazivaju po svojoj
čvrstoći na pritisak, često nazivanom MARKOM. Ali uz tu čvrstoću treba
uzeti u obzir i oblik elementa, tj. njegovu visinu i širinu, jer manje visine
elemenata nose i više maltera.
 Zato se prešlo na tzv. Normalizovanu čvrstoću na pritisak elementa za
zidanje fb .
 Čvrstoća na pritisak, koja se dobija ispitivanjem uzoraka, množi se sa
faktorom oblika δ . Faktor oblika δ , prikazan u sledećoj tabeli, zavisi od
visine i širine elementa za zidanje.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 KARAKTERISTIKE ELEMENATA ZA ZIDANJE :
 Čvrstoća na pritisak, koja se dobija ispitivanjem uzoraka, množi se
faktorom oblika δ . Faktor oblika δ , prikazan u sledećoj tabeli, zavisi od
visine i širine elementa za zidanje.
Visina elementa za Najmanja horizontalna dimenzija elementa ( mm )
zidanje 50 100 150 200 > 250
50 0,85 0,75 0,70 - -
65 0,95 0,85 0,75 0,70 0,65
100 1,15 1,00 0,90 0,80 0,75
150 1,30 1,20 1,10 1,00 0,95
200 1,45 1,35 1,25 1,15 1,10
> 250 1,55 1,45 1,35 1,25 1,15

 Čvrstoća na pritisak upravno na horizontalnu površinu elementa treba

da je minimalno 2,50 N / mm2.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 ISPITIVANJE ČVRSTOĆE NA PRITISAK ELEMENATA ZA ZIDANJE :
 Uzorak se umoči u vodu i ostavi u njoj 18 sati. Posle toga se cedi oko 10
minuta.
 Uzorak se postavi u sveži malter koji sadrži deo čistog peska max veliči-
ne zrna 2 mm, pomešan sa jednim delom cementa (zapreminski),
 Uzorak se postavi na glatku staklenu ili čeličnu ploču širu za min 25 mm
 Najmanji broj uzoraka mora biti 10 kom.
 Dalje se postave „kape“ maltera na obe površine uzorka prema procedu-
ri koja je predviđena standardom.
 Kada „kape“ maltera očvrsnu (3–7 dana), uzorak se potapa u vodu mini-
mum 24 sata pre ispitivanja.
 Uzorak se ošisti od svih nečistoća i postavi u apara za ispitivanje.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 ISPITIVANJE ČVRSTOĆE NA PRITISAK ELEMENATA ZA ZIDANJE :
 Opterećenje treba nanositi u koracima, određenom brzinom sve do loma
uzorka. Maksimalno opterećenje loma se beleži.
 Čvrstoća se dobija kada se maksimalno opterećenje pri lomu podeli sa
opterećenom površinom uzorka. Čvrstoću treba izraziti u N / mm2 , zao-
kruženo na 0,10 N/mm2.
 Postupak daje najniže vrednosti čvrstoće na pritisak. Da bi se dobila no-
minalna vrednost čvrstoće za uzorak osušen na vazduhu, rezultati dobi-
jeni na uzorku od glinenog elementa moraju se pomnožiti sa 1,10 a za
sve ostale elemente za zidanje sa 1,20.
 IZVEŠTAJ O ISPITIVANJU mora sadržati sledeće informacije :
 Broj i ime standarda po kojoj je sprovedeno ispitivanje,
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 ISPITIVANJE ČVRSTOĆE NA PRITISAK ELEMENATA ZA ZIDANJE :
 Datum formiranja uzorka,
 Datum ispitivanja,
 Kompletan opis elementa za zidanje: vrsta, dimenzije, presek,
dimenzije šupljina, debljina zidova, oblik i raspored šupljina, i sve
što je potrebno za jasu identifikaciju elementa.
 Skicu elementa koja pokazuje opterećenu površinu,
 Postupak uzimanja uzoraka,
 Da li je uzorak urađen sa „kapom“ od maltera ili je brušen,
 Sila loma u N, čvrstoća u N/mm2 zaokružena na 0,10 N/mm2,
 Čvrstoća na pritisak elementa fb (N/mm2),zaokružena na 0,1 N/mm2
 Koeficijent varijacije i napomene.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 MALTER :
 Malter je materijal koji je mešavina anorganskog veziva, agregata i vode, a
može sadržati i dodatke.
 Koristi se za povezivanje zidnih elemenata kao i malterisanje (oblaganje),
 Malter za zidanje se razvrstava u odnosu na njegove sastojke, kao i u od-
nosu na svoja mehanička svojstva.
 Vezivo (hidratisani kreč, hidraulički kreč, cement) treba da bude u skladu
sa specifikacijom kvaliteta.
 Agregat može biti pesak, ili bilo koji drugi materijal koji je definisan
normama, i mora biti bez štetnih primesa i nečistoća. Zrno agregata mora
biti manjeg prečnika od 4 mm.
 Voda mora biti čista bez štetnih materija. Kvalitet je definisan normama.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 MALTER :
 Hemijski dodaci maltera koji služe za njegovu modifikaciju, razvrstani su
prema svom ponašanju :
 Dodaci koji plastifikuju malter,
 Dodaci koji čine da je malter nepropustan za vodu,
 Dodaci koji sprečavaju vezivanje fabrički izrađenog suvog maltera,
 Ako se koriste hemijski dodaci, oni ne smeju pogoršati svojstva očvrs-
log maltera ispod nivoa koji je propisan normama.
 Kada se koriste hemijski dodaci mora se obezbediti odgovarajući nadzor
pri izradi i korišćenju maltera.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 MALTER - VRSTE MALTERA
 U izgradnji se može koristiti jedan od sledećih vrsta maltera .
 Cementni malter – to je malter napravljen od određene razmere
cementa i peska zajedno sa dodacima ako je to potrebno,
 Krečno-cementni malter – to je mešavina određenih količina, cemen-
ta, kreča, vode i peska. Za ovu vrstu maltera se „odomaćio“ izraz
„produžni maler„ i on se najčešće koristi.
 Tankoslojni malter – to je unapred pripremljeni cementni malter sa
max zrnom peska od 1,0 mm i sa hemijskim dodacima. Debljina ovog
maltera u spojnicama je 1 do 3 mm.
 Unapred pripremljeni malter – je vrsta maltera koji se doprema na
gradilište u suvom stanju u vrećama, ili već pripremljen za upotrebu
vlažan, ali sa usporivačem vezivanja.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 MALTER - VRSTE MALTERA
 Malter od lakog agregata - to je malter napravljen od lakog agregata
čija je gustina manja od 1000 kg/m3. Agregat može biti : perlit, eks-
pandirana glina, plovučac, i slično.
 Malter se klasifikuje prema svojoj računskoj čvrstoći na pritisak, a označa-
va se slovom M posle kojeg stoji broj koji predstavlja čvrstoću u N / mm2.
 U većini propisa u svetu odnos komponenata maltera se određuje zaprem-
inski. Tako npr. malter M 5 ima zapreminski odnos 1:1:5 = cement : kreč :
pesak.
 U našim propisima ne postoje definisani zapreminski odnosi komponenti
maltera. Navodi se da će se te razmere odrediti eksperimentalno.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 MALTER - VRSTE MALTERA
 U većini propisa u svetu odnos komponenata maltera se određuje zaprem-
inski. Tako npr. malter M5 ima zapreminski odnos 1:1:5 = cement : kreč :
pesak. Minimalna čvrstoća Približni sastav
Vrsta
 U našim propisima ne po- maltera
na pritisak posle 28
cement
hidratisani
pesak
dana ( N/mm2 ) kreč
stoje definisani zapreminski M20 20 treba odrediti ispitivanjem
odnosi komponenti maltera. M15 15 1 0-
1
4
3
Navodi se da će se te razmere 1 1 1
M10 10 1 - 4 -4
odrediti eksperimentalno. 4 2 4

1 1
M5 5 1
2
- 1 5-6
4

1 1
M20 2 1 - 2 8 -9
2 2
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 MALTER - KARAKTERISTIKE MALTERA
 Čvrstoća maltera na pritisak, fm, mora se ispitati u skladu sa standardom.
 Uzorci za ispitivanje su prizme 160 mm x 40 mm x 40 mm ili kocke sa strani-
com 70,7 mm ili 100 mm.
 Za ispitivanje se pripremaju dve grupe po 3 uzorka, prva tri za starost od 7
dana a druga tri za 28 dana. Uzorci se neguju prema propisanoj proceduri.
 Nakon nege uzorak se ispituje odmah nakon vađenja iz vode dok je vlažan.
 Ispituje se čvrstoća na zatezanje i pritisak. Beleži se najveće opterećenje
pri slomu uzorka.
𝟑𝟑∗𝑷𝑷∗𝒍𝒍
 Čvrstoća na zatezanje maltera se računa iz : fmt =
𝟐𝟐∗𝒃𝒃∗𝒅𝒅𝟐𝟐
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 MALTER - KARAKTERISTIKE MALTERA
 P = najveća koncentrisana sila (N) u polovini raspona (l) prizme maltera ;
 l = udaljenost između osovina oslonaca,
 b = širina prizme na crti pukotine (mm) ;
 d = debljina (visina) prizme na crti pukotine (mm).
 Proračun čvrstoće na pritisak maltera vrši se tako što se sila loma ispitiva-
nog uzorka (prizme) podeli sa površinom uzorka koja je u dodiru sa priti-
skajućom površinom.
 Nakon ispitivanja i proračuna čvrstoće maltera na zatezanje i pritisak sas-
tavlja se zapisnik sličan onom za ispitivanje elemenata za zidanje.
 Povećanje trajnosti maltera bi se dobilo povećanjem količine cementa ali
bi se onda u spojnicama pojavljivale pukotine. Stoga treba odabrati malte-
re sa manje cementa a više kreča koji su duktilniji.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 MALTER - KARAKTERISTIKE MALTERA
 Odnos čvrstoće maltera na pritisak i zatezanje dat je na dijagramu dole.
Sa dijagrama se vidi da taj odnos raste sa porastom marke maltera.

fcvk(mz) (Mpa)
0.3

0.2

0.1
Zavisnost između čvrstoće 0 Fck(m)(Mpa)
maltera pri čistom 1 2 5 10 15
zatezanju fmz i čvrstoće pri
pritisku fm
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 MALTER - KARAKTERISTIKE MALTERA
 Pravilnik PZZ posebno apostrofira prijanjanje maltera za elemente za zida-
nje, pa za zidove gde ovaj podatak nije poznat, obavezno se mora
izvršiti eksperimentalno ispitivanje.

 Prijanjanje maltera za podlogu – elemente za zidanje – zavisi od

više parametara :
 Ravnosti (glatkoće),
 Poroznosti i vlažnosti površina elemenata za zidanj.
 Sastava i konzistencije maltera,
 Načina ugrađivanja i drugog.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 BETON i BETONSKA ISPUNA
 Beton se kao materijal zidanih konstrukcija javlja u dva osnovna oblika:
 U obliku AB vertikalnih i horizontalnih serklaža, u sklopu zidova,

AB horizontalni i vertikalni serklaži u okviru zidanih tidova

 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 BETON i BETONSKA ISPUNA
 U obliku tzv. betonske ispune, koja se koristi za ispunjavanje šupljina
i praznina u zidovima i stubovima.

 Pored ovoga beton se može koristiti i kao zidna obloga.

 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 BETON i BETONSKA ISPUNA
 Betonska ispuna služi da poveća presek a time i čvrstoću zida i da se
zaštiti armatura u zidovima.
 U dvoslojnom zidu prostor između dva sloja se popunjava betonom.
 Ako su šupljine zidnog elementa šire od 50 mm, takođe se mogu ispuniti
betonom. Zaštitni sloj betona do armature treba da je 15 do 25 mm.
Najveće zrno betona sme da bude do 10 mm.
 Ako su šupljine najmanje širine 100 mm, tada zaštitni sloj mora biti
najmanje 25 mm a najveće zrno agregata do 20 mm.
 Obzirom da su zidovi često izloženi delovanju horizontalnih smičućih
sila , pri dokazivanju nosivosti zidova može da bude od značaja i čvrs-
toća pri smicanju betonske ispune.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 BETON i BETONSKA ISPUNA
 U vezi sa ovim u sledećoj tabeli date su karakteristične čvrstoće na pritisak
fck i smicanje fcvk , betonske ispune prema EVROKODU, koje treba koristiti pri
proračunima. Klasa betona je označena sa C.
Klasa betona C 12/15 C16/20 C20/25 C25/30
2
fck ( N/mm ) 12 16 20 25
2
fcvk ( N/mm ) 0,27 0,33 0,39 0,45

 Beton za izradu AB serklaža mora u svemu da ispunjava uslove koji se pos-

tavljaju pred konstrukcije od armiranog betona.
 Marka betona ne sme biti manja od MB15, pri čemu je preporuka da se u AB
serklažima primenjuje beton iste marke kao u ostalom delu konstrukcije.
 Pri proračunu zidanih konstrukcija sa betonskom ispunom treba koristiti
računske čvrstoće betona kao i u AB konstrukcijama.
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 ČELIK ZA ZIDANE ONSTRUKCIJE
 Čelik za armiranje treba da ima odgovarajuću duktilnost.
 Duktilnost, tj. žilavost je svojstvo materijala u kojem se pokazuje njego-
va sposobnost deformisanja pre sloma. Krti materijal nema duktilnost.
 Duktilnost je poželjna, a biće postignuta ako je zadovoljeno:
 Za čelik visoke duktilnosti : εuk > 50%o kada je ( ft / fy )k > 1,08
 Za čelik normalne duktilnosti : εuk > 25%o kada je (ft / fy)k > 1,05
gde su:
εuk - karakteristična vrednost relativne zatezne deformacije pri naj-
većem naprezanju na zatezanje,
ft - čvrstoća armature na zatezanje
fy - naprezanje na zatezanje na granici popuštanja armature
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 ČELIK ZA ZIDANE ONSTRUKCIJE
 Glatka ili rebrasta armatura koja se koristi za AB konstrukcije, koristi se
i za armiranje serklaža kod zidanih konstrukcija.
 Specijalna armatura u obliku horizontalnih rešetki se koristi za armiranje
spojnica zidova. Ova armatura se ne smatra duktilnom (slika).

 Tipični dijagram odnosa dilatacijei naprezanja dobijen zatezanjem šipki

za armiranje je dat na sledećoj slici za razne vrste čelika :
 ZIDANE KONSTRUKCIJE – MATERIJALI
 ČELIK ZA ZIDANE KONSTRUKCIJE

idealizovani

Za projektovanje

Dijagram 𝝈𝝈 − 𝜺𝜺 𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩 𝐧𝐧𝐧𝐧𝐧𝐧𝐧𝐧𝐧 𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩 Dijagram 𝝈𝝈 − 𝜺𝜺 𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩𝐩 EC 6

 Modul elastičnosti armature može se uzeti sa vrednošću 200 kN/mm2.