1

…h{tí{-«ftþ MðY… ŒtŒt ¼„ðt™™t yËe{ sÞ sÞfth ntu

…h{ …qßÞ f™wŒtŒtS™t rðrðÄ MÚt¤u „wsht‚e, rnLŒe
“ŒtŒt ¼„ðt™”™e ytu¤¾tý y™u yk„úuS{tk ÚtÞu÷tk ËíËk„™e DVD{tkÚte, ÷„¼„
fkE ËwÄtht-ðÄtht rð™t™wk yt …wM‚f Au. DVD ËtÚtu fu
ð‚o{t™ ¿tt™e…whw»t Útfe …Ae ðtk[ðtÚte ¿tt™e …whw»t ËL{w¾ ƒuËe ËíËk„ Ëtk¼¤‚t
ntuEyu yu{ y™w¼ðtþu. ËðoË{tÄt™fthe ‘ntshe’™tu
{rn{t Au. Ëk¼ð Au fu Ëkf÷™{tk õÞtkf ¼q÷tu hne „E
ntuÞ fu Ë{sVuh ÚtÞtu ntuÞ ‚tu ‚u æÞt™ …h ytð‚tk-
÷ðt‚tk ËwÄthe ÷uðtþu. ˽¤e ûtr‚ ƒŒ÷ ût{tÞt[™t
sÞ ËÂå[Œt™kŒ
— «ftþf
¾tË ™tUÄ : DVD ËtÚtu, …wM‚f-…X™ ¾qƒ s
«¼tðf y™u «ËL™‚t-«uhf ƒ™þu. DVD™e
…qhðýeY…u …wM‚f™t W…Þtu„ {txu ¾tË yt„ún-
…h{ …qßÞ f™wŒtŒtS™e ËíËk„-ËwÄt
rð™k‚e.

: ËkÞtus™ :
{. ©e Ëwhuþ¼tE …xu÷ (USA), ðerzÞtu„útVh S‚w¼tE
“„sƒ Au yt…™e Ë{‚t, rð[ûtý Ë{Þ-Ëq[f‚t; …xu÷ y™u h{uþ¼tE Xtftuhu …tzu÷e VDO {tkÚte Ëkfr÷‚
rðhtu Ä e ntu Þ Ët{u …ý, nËe™u Œtu » t ™t òu ‚ t. fhe DVD ƒ™tðe, su™e Script ‚iÞth fhðt{tk ËntÞf
n‚t : fw{the nu‚÷-su.Ëe. …xu÷ y™u fw{the {e™÷ ðe.
yntu ! r™¼u o Œ «u { u ï h, y÷ti r ff {q ‚ o - {tu û tu ï h;
þtn ‚Útt {t„oŒþof ËwÄeh þtn
r™htfw÷ rËØ-¿tt™uïh, y-{™ Au ¿tt™-Ëk„{uïh.”
– frðhts «ftþf :
sÞ ËÂå[Œt™kŒ Ëk½ ð‚e
S. yu. þtn (Ëf÷ Ëk½…r‚) {wÿtkf™ :
rð¼qr‚ ËtuuËtÞxe™t ™tfu, ©e „tufw÷™tÚtS [tuf, xtR…tu„útVeõMt,
{eht rË™u{t htuz,y{ŒtðtŒ - 380 028 Vtu™ : (079) 66610481
Vtu™ ™k : (079) 25430922 ({tu.) : 98790-90575

Ëk…fo : {wÿf :
sÞ ËÂå[Œt™kŒ Ëk½ - y¢{ rð¿tt™ VtWLzuþ™ r[ht„ ytuVËux «t. r÷.
36, …tïo™tÚt [uBƒËo, rhÍðo ƒìLf™e …tËu, y{ŒtðtŒ-380 001
RLõ{xuût ytìrVË Ët{u, yt©{ htuz, Vtu™ : (079) 25464747, 25464848
y{ŒtðtŒ-380 014
Vtu™ : (079) 275 82 611
{qÕÞ :
‘…h{ rð™Þ’ y™u
«‚ : 5000
‘nwk fkE s òý‚tu ™Úte’ yu ¼tð
 2

…h{tí{-«ftþ MðY… “ŒtŒt ¼„ðt™”™e «ftþ™t …wks MðY…u yu “ŒtŒt ¼„ðt™” r™íÞft¤Úte
ytu¤¾tý - ð‚o{t™ ¿tt™e …whw»t Útfe rðï™u yŒT¼w‚ …ht¼Âõ‚, ËwkŒh …ht¼Âõ‚, …h{tí{t
¼Âõ‚ ËeÄe direct …h{tí{ ¼Âõ‚; yt…ýu s yt…ýt
…h{tí{-«ftþ …wks - “ŒtŒt ¼„ðt™”
ŒunÚte, …tu‚u s …tu‚t™e he‚u …tu‚t™t ykŒh™t ytí{t™t
…h{ …qßÞ f™wŒtŒtS …h{tí{t-MðY…™e ¼Âõ‚ fhe þfeyu yuðe «tó ÚtE,
sÞ ËÂå[Œt™kŒ su “ŒtŒt ¼„ðt™™t yËe{ sÞ sÞfth ntu” MðY…u
yts™t yt Œw»t{ft¤{tk yt…ý™u «tó ÚttÞ Au Au.
“‚u” yŒT¼w‚ Au. “ŒtŒt ¼„ðt™” nfef‚{tk ‚tu yu “ŒtŒt ¼„ðt™™t yËe{ sÞ sÞfth ntu.”
ÔÞÂõ‚ MðY… ™Úte. …hk‚w yu …h{tí{t -«ftþ MðY…, yu ŒtŒt ¼„ðt™™wk, yt ft¤™t rðþu yt…ý™u
y™k‚ ¿tt™-«ftþ™tu …wks, y™k‚ Œþo™-«ftþ™tu …wks, ¿tt™-yð‚th MðY… yŒT¼w‚, fÂÕf yð‚th -MðY…™e
ðe‚ht„ [trhºt™tu …wks y™u y™k‚ Ëw¾™tu …wks Au. yu ytu¤¾tý Au.
“ŒtŒt ¼„ðt™” Au.y™u yuðt yu “ŒtŒt ¼„ðt™”, sÞ ËÂå[Œt™kŒ
ðe‚ht„ [trhºt yu{™wk yŒT¼w‚ ! yt ft¤™u rðþu, Œun
ËtÚtu™wk yuðwk ntuðt ËtÚtu, ytðt «ftþ™wk …h{tí{t-«ftþ
MðY… …wks yu “ŒtŒt ¼„ðt™” ™e Ët[e ytu¤¾tý
Au. y™u yu yt{ ‚tu y¢{ rð¿tt™e ¿tt™e …wwhw»t ‚hefu
òýe‚t ÚtÞt Au, y™u ytsu yu ytu¤¾tÞ Au. yt ft¤™u
rðþu yu fÂÕf yð‚th-MðY… yuðt yŒT¼w‚ …h{
ytùÞofthe ¿tt™-yð‚th Au ! yu ŒtŒt ¼„ðt™ {t™ð-
Sð™ {tºt {txu, {t™ð {tºt {txu, Ëtht rðï™t Sðtu
{txu yíÞk‚ rn‚fthe, ƒÄt™t s ÔÞðnth{tk Ëthe he‚u
ÚtE …zu yuðwk yts™wwk yŒT¼w‚ fuð¤¿tt™ MðY…, fuð¤
Œþo™Úte yt…ý™u ŒtŒt ¼„ðt™ Útfe «tó Au ! yu “ŒtŒt
¼„ðt™” ™e Ët[e ytu¤¾tý Au. yu ¿tt™e …whw»t, ‚u
“ŒtŒt ¼„ðt™” y™u yu “ŒtŒt ¼„ðt™”™e
ytu ¤ ¾tý MðY…u yu { ™tk s ©e{w ¾ u
yŒT¼w‚....fuËrhÞtS ‚eÚto{tk ÷„¼„ …tºteËuf ð»to
W…h yu{™e nÞt‚e{tk, fuËrhÞtS ŒtŒt - “ fuËrhÞtS
ŒtŒt ¼„ðt™” É»t¼Œu ð ŒtŒt-É»t¼Œu ð ŒtŒt
¼„ðt™- yu “ŒtŒt ¼„ðt™” MðY…. ytrŒ{ ft¤{tk
sÞthu {t™ðSð™™e …rhÂMÚtr‚ yM‚-ÔÞM‚ n‚e íÞthu
su «Út{ ytrŒ…whw»t «„x ÚtÞt n‚t yu ytrŒ™tÚt, …nu÷tk
É»t¼Œuð ŒtŒt ¼„ðt™ ‚u ytsu “ŒtŒt ¼„ðt™”
yu. yu{. …xu÷ Y…e Œun{tk - ykƒt÷t÷ {q¤S¼tE
…xu÷ Y…e Œun{tk «„x ÚtE „Þt. ytðt …h{tí{t-
(3) (4)
 3

«ftþfeÞ : y™w¢{
…h{tí{t «ftþ MðY… “ŒtŒt ¼t„ðt™”
}æ{éÚæç{Єï: ¥ç¶H¢ }æ{éÚ}æì...... 1 “ŒtŒt” yt ft¤{tk ¿tt™ yð‚th-ytùÞo “ŒtŒt ¼„ðt™” yux÷u
‘¿tt™e’ ‚tu yt yðr™ rðþu nh‚tk-Vh‚tk, rðã{t™, rðnth fh‚tk …h{tí{t s Self-Address : ËÂå[Œt™kŒ 1
Au ! …ý yuðtk ¿tt™e™tu ¼uxtu Útðtu Œw÷o¼, Œw÷o¼, Œw÷o¼....! y™u {¤u ‚tu yu{™u ytu¤¾ðt 2 “ŒtŒt ¼„ðt™” ™e f{t÷ Au. 24 ‚eÚtOfh, f]»ý ¼„ðt™, ht{
¼„ðt™, {ntðeh Mðt{e™wk MðY… 3
‚tu yr‚...yr‚...yr‚...yr‚ Œw÷o¼ ! Ët{tLÞ {t™ðe suðe s ƒÄe r¢Þtytu, ƒÄe
s [uütytu-¾tðwk …eðwk,nhðwk,Vhðwk, ð† …rhÄt™, …ý ykŒh hnu÷e ¿tt™e™e Œunt‚e‚
3 “ŒtŒt ¼„ðt™” Ëk„{uïh ¼„ðt™ 5
4 ©e{ŒT ¿tt™e ËkËth {t„o™t, “ŒtŒt” ¿tt™e y¢{ rð¿tt™e 6
yðMÚtt, Œhuf r¢Þt™e ykŒh hnu÷wk yu{™wk Ëns, ytÂí{f „wýtu™tu «tŒw¼tð-«ftþ
5 “ŒtŒt ¼„ðt™u” …tu‚tLtwk „wó ËtÄ™ (…tk[ yt¿tt, ™ð f÷{tu)
Vu÷tð‚wk Mð-Y… yu ‚tu ¿tt™e s …nu[t™e þfu. ¿tt™e™e yufu yuf r¢Þt, yu{™wk Ë{„ú
fhwýt fhe ¾wÕ÷w fÞwO. 7
Sð™, yu { ™e yu f yu f ûtý, yu { ™e yk Œ h 1008 ™rn …ý yu Ú te
6 “ŒtŒt ¼„ðt™u” fÌtwk n‚wk fu ¼th‚ 2005 {tk rðïfuLÿ Útþu 9
y™k‚t..y™k‚t...y™k‚t „wýtu su yu{™e ykŒh Au, yu „wýtu, ƒtÌt MðY…u yt…ý™u
7 sL{þ‚tçŒe™t rŒðËu “ŒtŒt ¼„ðt™” ™t MðY…™t „wý„t™
Œu¾tÞ; yu™u …t{ðt, yu™u Ë{sðt, yu™u ÓŒÞËt‚ fhðt-yt nt nt! fux÷wk {tuxwk ft{ “y{tu™u {tuût {¤‚tu’‚tu A‚tk yu htuftE „Þt òýe” …Œ™e Ë{s 13
Au ! òu yu ÚtE òÞ ‚tu ¿tt™e™t …„÷u [t÷e yt…ýu …ý ¿tt™e s ÚtE þfeyu. ¿tt™e s 8 “ŒtŒt ¼„ðt™” - {ntðeh Mðt{e þtË™trÄfthe 21
¿tt™e™u ytu¤¾e þfu fthý fu yt ƒk™u Ëðtuoå[ fûtt™e Œþtytu™tu ytk‚rhf yufY… 9 áÂü áüt{tk …zu - Ë{òð‚t …q.f™wŒtŒtS “ŒtŒt ¼„ðt™”™e
Ë{LðÞ Au. Ët{tLÞ {t™ðe ¿tt™e™u ytu¤¾ðt {txu sþu, …nu[t™ðt sþu ‚tu …tu‚t™t ytu¤¾tý yt…u Au 28
{t…Œkz, …tu‚t™e Vqx…èeÚte {t…ðt sþu y™u …tu‚u s {…tE sþu. yu ƒwÂØ™wk …rhýt{ 10 “ŒtŒt ¼„ðt™” - Ëtu™„ZÚte Ëwh‚ Mxuþ™u ¿tt™ «„x ÚttÞ Au 32
nþu. …ý yu{™e Ëns ð]r‚ytu, yu{™wk Ëti™t niÞtk™u nhe ÷u‚wk ntMÞ, yu{™e ytk¾tu{tk 11 “ŒtŒt ¼„ðt™”™wk y¢{ rð¿tt™ - Ëk„{uïh ¼„ðt™ 33
r™‚h‚tu r™hk‚h «u{... “Ëti™u ÷t„u” “ŒtŒt {tht Au, {tht Au, {tht Au”, ‚u{ s 12 “ŒtŒt ¼„ðt™” - ¼„ðt™ rðþu»tý …ý ™t ð…htÞ : ÔÞðnth
¿tt™e™e MÞtŒTðtŒ ðtýe, y™uftk‚, Ëti™t ÓŒÞ{tk ðË™tht ¿tt™e -yu ¿tt™e™u {tºt rð¿tt™ s„‚ {txu ƒnw ÷t¼ŒtÞe ÚtE …zu
¿tt™e s ytu¤¾e þfu. yu{™e yufu yuf r¢Þt ËSð™ ËtikŒÞo Au, ÷tðÛÞ Au. {™u ‚tu …u÷wk 13 «íÞût “ŒtŒt ¼„ðt™” ™e Ëtûteyu... …h{tÚto [u‚ð™tht yu s
…Œ ÞtŒ ytðe òÞ Au, ‘{ÄwhtrÄ…‚u: yr¾÷{T {Äwh{T...{ÄwhtrÄ…‚uhr¾÷{T {Äwh{T’ ŒtŒt ¼„ðt™ - yu s «¿tt þÂõ‚ 39
¿tt™e™e «íÞuf r¢Þt, [uüt, n÷™-[÷™, ðtýe-Œhuf™e ykŒh yu{™e ytæÞtí{™t 14 {tht…ýt™t «fth™t ÷tune{tk Vuh ÚtE þfu Au - “ŒtŒt ¼„ðt™”
Ëðtuoå[, Ëk¢t{f ËwV¤ MðY… Ëtih¼ Au. yu ‚tu ¿tt™e s ¿tt™e™e …nu[t™ fhtðu íÞthu ftuý ? A.M.Patel ? Ë{sðwk …zþu. 41
s yt…ý™u ¾ƒh …zu. «Ëk„tu…t‚ …h{ …qsÞ f™wŒtŒtS, su ŒtŒt ¼„ðt™™e „tuŒ{tk 15 “ŒtŒt ¼„ðt™” ™u ¼t„u Ë™t‚™ {t„o ËeÄtu fhðt™tu ytÔÞtu 47
s WAhu÷t, {tuxtk ÚtÞu÷tk yu{™u yt ¿tt™e™e ytu¤¾ yt…e Au. y™u ¿tt™e™wk yt¾wk ®÷f 16 ŒtŒt ¼„ðt™™u Ëe{kÄh Mðt{e™wk y™wËkÄt™ n‚wk 48
yu [t÷e ytð‚wk ftìM{tu-rs™uxef yuLSr™Þhª„™wk yuf {tuxt{tk {tuxe «Œt™ MðY… ¿tt™e™e 17 ‘ŒtŒt’™e yŒT¼w‚ ytu¤¾tý - ‘su™t ðtýe,ð‚o™ ™u rð™Þ Au
®÷f Au. y™u yu ®÷f yt yðr™™t {w{wûtw Sðtu™u yíÞkr‚f {wÂõ‚™t …kÚtu ÷E sðt {txu {™tunh «u{tí{t. ’ 49
r™hk‚h...r™hk‚h.. r™hk‚h.. ò„]r‚ …qðof W…Þtu„{Þ he‚u ftÞoh‚ hnu÷e Au. y™u 18 ‘ŒtŒt ¼„ðt™’ yu fÂÕf ¿tt™tð‚th 53
yu{tk yt…ýu yt…ýe ò„]r‚™t r{÷™Úte ¿tt™e…whw»t™u yt…ýt ÓŒÞ{tk «MÚttr…‚ fhe, 19 É»t¼Œu𠼄ðt™™wk Connection : Ëe{kÄh ¼„ðt™™e y„íÞ‚t 55
yt…ýu ‚u Y… Útðt {txu «Þí™ fheyu yuðe {the yt… Ëti™u «tÚto™t Au. 20 “ŒtŒt ¼„ðt™” ftuý Au ? y{]‚ Au – Sð‚e {qŠ‚ ð„h Xuftýwk s
sÞ ËÂå[Œt™kŒ ™t …zu ! 58
21 su™u ð‚uo Au fuð¤¿tt™, yt ŒtŒt hu …h{tí{t 60
– S. yu. þtn
22 “ŒtŒt” ™e rð[thÄtht Vu÷tðtu 62
Ëf¤ Ëk½…r‚

(5) (6)
 4
23 “ ÎæÎæ |æxæ±æÝ” - ¶éÎ ÜUï çH²ï Ýãè¢ …è²ï, Îê¨Úï ÜUï çH²ï : Sð™ 46 “ŒtŒt” ™t Œunrð÷Þ …Ae... …q. f™wŒtŒtS™e òLÞw. 10,
…tu‚t™t Mð¼tð™t ¾… …qh‚wk Au 63 1988™e ztÞhe{tkÚte MÚtq¤ Œun™u ™ …fztu, rð¿tt™ MðY…™u …fztu :
24 “ŒtŒt”yu Ëe{kÄh Mðt{e™e «r‚ct fhe Au 67 ÷½w¼tð - yk‚h™e Œþt ztÞhe{tkÚte ðtk[u Au 117
25 “ŒtŒt” yu yt…ý™u …tu‚u …tu‚t™t Œþo™ fh‚tk rþ¾ðtzâwk : ¿tt™ 47 “ŒtŒt” - f™wŒtŒt™wk y™wËkÄt™ 124
yt…u Au ‚u 𾂙e Œþt 68 48 “ŒtŒt”™e ytu¤¾tý, «íÞût {éÞt Au y™u ™Úte {éÞt™e Link
26 “ŒtŒt ¼„ðt™u” ft{ ftZe ÷tu, fnu‚t n‚t ‚u™tu yÚto 72 “f™wŒtŒtS” 125
27 ÔÞðnth™tu rËØtk‚ - “ŒtŒt ¼„ðt™u ” ¾wÕ÷tu fÞtuo 73 49 “ŒtŒt” Link - y{thtu «tý yuf s Au, y™w¼ð yuf s Au, ¾tu¾t
™tu¾t Au. ¾whþe yuf s Au - ƒuË™tht ƒŒ÷tÞt 132
28 Let us understand.... ƒeò™u ¾tzt{tk ™t …tzeyu. 75
50 Ë‚TMÚtt™f{tk “ŒtŒt”™e Ë{trÄ - íÞtkÚte Q¼t ÚtE™u ƒuXt Au 133
29 ‘ŒtŒt’ ™u {¤u÷t Ë{su fu y{u “ŒtŒt” ™u Ë{ßÞt, Ë{sý™tu
51 y¢{rð¿tt™ Ë{òððt {txu Sð‚e Record òuEþu 135
{t„o... 76 52 “ŒtŒt ¼„ðt™ ËtÚtu ¼trð ‚eÚtOfh™t Vtuxt - …q. f™wŒtŒtS™e
30 “File” ytæÞtÂí{f rðsÞ - “ŒtŒt ¼„ðt™” ™e fhwýt 78 ÷½w‚t : ŒtŒt ¼„ðt™ - f]»ý ¼„ðt™ : fuð¤ y™u ûttÞf™tu ‚Vtð‚ 137
31 “ŒtŒt ¼„ðt™” s …w Œ T „ ÷ Ë{òðe þõÞt y™u yt…e™u , 53 ¿tt™e™u ÔÞðnth áÂüÚte ™t òuðtÞ rŒ÷{tk MðefthtÞ ‚tu ‚u …h{tí{t 139
“ŒtŒt”yu ƒÄwk s yt…e ŒeÄwk. 79 54 ¿tt™e™e Link - Link þ猙tu Misuse 140
32 “ŒtŒt” ™e ntsheÚte þwk ÚttÞ Au - r[¥tþwÂØ y™u „tuXðýe 81 55 “ŒtŒtS” yt… ƒÄt™u òuÞt fhtu ‚u þwk swytu ? ¿tt™e-yuf y™u
33 “ŒtŒt” ™t áütk‚tu yŒT¼w‚ Au 87 y™LÞ : M…Äto ™t ÚttÞ 145
34 ÔÞðÂMÚt‚ þÂõ‚{tk ytðu÷t™u ¼ð „ýðt™tk ™Úte 88 56 “ƒtuÕÞt A‚tk yu ytu¤ÏÞt ™rn …Ae {tÚtt...” ntshe{tk ™rn
35 “ŒtŒt” yth‚e™wk {n¥ð 91 ytu¤¾tðt™wk fthý þwk ? 146
36 “ŒtŒt”yu yt f…ht ð¾‚{tk ËeÄe ðt‚ fhe ŒeÄe Au - yt¿ttÄ{o 91 57 “ÎæÎæ }æïÚæ Master” 150
37 ðtýe yu Tape Record yu rð¿tt™Úte Ë{sþtu ‚tu “ŒtŒt” ™t 58 “ŒtŒt ¼„ðt™”™e áÂü V¤ þwk ™t fhu ? ¿tt™ð]ÂØ …Ae™tu y™w¼ð
…tX yt…e þfþtu. 92 y{q‚o™u òÛÞt …Ae {qŠ‚ 153
38 ‘ŒtŒt’ ™tu þwØ «u{, y¢{ {t„o, rð¿tt™, ¿tt™.... …h{tí{ «u{ 59 “ŒtŒt y{™u ftÞ{ «íÞût s hÌtt Au : y™LÞ f]…t “ŒtŒt”™e -
yt…ýt{tk, Ë{ts{tk …tk„hðtu òuEyu. 95 MðtŒ {thtu Au, Ëtfh [¾tz™th “ŒtŒt” 155
39 ÜUçH²éxæ ÜUæ …è±Ý “ÎæÎæ |æxæ±æÝ” Ýï Ïæãé„ ¥æ¨æÝ ÏæÝæ çβæ J 96 60 ntshe{tk ft{ ftZe ÷tu “ŒtŒt”™u òu‚t òu‚t ‚{u yuðt ÚtE sþtu 156
40 ¿tt™e {wõ‚ ntuðt A‚tk fuðe he‚u ƒkÄtÞ Au ? yt¿ttÄ{o - MÞtŒTðtŒ
y™u ðe‚ht„‚t ¾wÕ÷e fhþu. ¿tt™e™e [u‚ðýeytu 97
41 “ŒtŒt”yu ƒwÂØ™u ð¾tuze ™Úte 101
42 fuð¤™t ƒes …zâtk …Ae ÔÞðÂMÚt‚ ¾wÕ÷wk ÚttÞ Au. “ŒtŒt ¼„ðt™” qqq
[tnu Ëtu fhe þfu : “ŒtŒt ¼„ðt™u” s„‚ Ë{òÔÞwk 102
43 ¼„ðt™ …tu‚u {™w»Þ™e Ët{u ytðe™u yu™t «§tu™t Solution
yt…u Au 105
44 “ŒtŒt” ËtÚtu™tu y™w¼ð - ‘61/62’ 109
45 “ŒtŒt™u ¿tt™ ÚttÞ Au ‚u™wk ðýo™” 115

(7) (8)