Italijanski jezik

L’ alfabeto – Alfabet
A – a,
B – bi,
C – ci (či),
D – di,
E – e,
F – effe,
G – gi (dži),
H – acca,
I – i,
L – elle,
M – emme,
N – enne,
O – o,
P – pi,
Q – cu (ku),
R – erre,
S – esse,
T – ti,
U – u,
V – vi/vu,
Z – dzeta.
Letere straniere – Strana slova
J – i lunga,
K – kappa,
W – dopia vu,
X – ics (iks),
Y – ipsilon.

- samoglasnici – konsonanti.

Pravila citanja i pisanja

C+E = če – npr. cena – vecera, G+E = dže – gelato – sladoled,
C+I = či – npr. cita – grad, G+I = dži – giocare – igrati se,
C+A = ka – npr. casa – kuca, G+A = ga – gallina – kokoska,
C+O = ko – compagno – drug, G+O = go – gola – grlo,
C+U = ku – cuore – srce, G+U = gu – guardare – gledati,
CH+E = ke – che – sta, CH+I = ki – chi – ko; GL+I = lji – figlio - sin;

SC+E = še – scendere – sici, GN+smgl. = nj – montagna - planina

SC+I = ši – sciare – skije, H – se pri citanju ne izgovara,
S = s, a izmedju dva samoglasnika = z, Q – posle njega obavezno samoglasnik – a,e,i,o ili u,
SS = s – interessante – interesantno; Z i ZZ = c ili dz – zio – stric, mezzo – pola.
 Mnozina
Mnozina se u Italijanskom jeziku gradi promenom licne zamenice kod glagola i poslednjeg slova kod svake
imenice tako sto o prelazi u i; a prelazi u e; e prelazi u i. U sledecim izrazima mnozina se gradi na sledeci nacin:
- Chi e’ u jednini postaje chi sono u mnozini;
- Dove e’ u jednini postaje dove sono u mnozini;
- Che cosa e’ postaje che cose sono u mnozini;
- C’e’ se menja u ci sono;
- Pridevi koji se zavrsavaju na „o“ poznaju rod i broj, a kojise zavrsavaju na „e“ poznaju samo broj.

Clanovi
Clanovi se upotrebljavaju ispred svake imenice i dele se na odredjeni i neodredjeni clan, a u okviru tih podela
nalaze se podele po rodu i broju. Inace u razgovoru nije bitno da li cemo upotrebiti odredjeni ili neodredjeni clan, bitno je
samo da njegova upotreba bude pravilna prema rodu i broju.

Odredjeni clan
- Muski rod jednina – il – primer: Il libro e qui;
- Muski rod mnozina – i – primer: I libri sono qui;
- Ispred imenica muskog roda u jednini koje pocinju sa Z, GN, SC i S + samoglasnik stoji lo – npr: lo studente;
- Varijanta gore pomenutog clana za imenice muskog roda koje pocinju samoglasnikom je l’ – npr: l’ amico;
- Za imenice u mnozini ispred kojih u jednini stoji bilo koji od prethodno pomenuta dva clana koristi se gli – npr:
gli amici;
- Uz imenice zenskog roda u jednini stoji – la – npr: la banana;
- Uz imenice zenskog roda u jednini koje pocinju samoglasnikom stavlja se – l’ – npr: l’ amica;
- U mnozini za bilo koju od dve pomenute varijante za zenski rod koristi se – le – npr: le amiche.

Neodredjeni clan
Neodredjeni clan nema svoje oblike za mnozinu imenica tako da se u mnozini upotrebljavaju varijante za jedninu,
uz podelu prema rodu:
- Kod imenica muskog roda koristi se – un – npr: un libro;
- Kod imenica muskog roda koje pocinju samoglasnikom upotrebljava se – un – npr: un amico;
- Kod imenica zenskog roda u upotrebi je – una – npr: una merenda;
- Uz imenice zenskog roda koje pocinju samoglasnikom stoji – un’ – npr: un’ amica.

Predlozi
Predlozi u Italijanskom jeziku oznacavaju pravac kretanja, gde se nesto ili neko nalazi i pripadnost i to su:
- A sto znaci u ili na kada se radi o pravcu kretanja – primer: Io vado a scuola.;
- Su – na, kada se radi o mestu gde se nesto ili neko nalazi – primer: Il quaderno e’ sul banco.;
- In – u, takodje kada se radi o mestu gde se nesto ili neko nalazi – primer: Il quaderno e’ nella borsa.;
- Da – kad se upotrebljava uz ziva bica znaci kod (nekog ili neceg) – npr: Io vado da Marco., a kada se
upotrebljava uz bilo sta drugo oznacava odvajanje od necega;
- Di oznacava pripadnost kada se radi o zivim bicima – npr: Questo e’ il quaderno della tua amica Jovana, ili
govori da je od necega nesto napravljeno – npr: Questo banco e’ di legno.
 Predlozi spojeni sa clanovima
Kada je potrebno staviti clan i predlog ispred neke imenice oni se spajaju u karakteristicne slozenice:
- A
• a + il = al nonno – npr.;
• a + i = ai nonni;
• a + lo = allo zio;
• a + l’ = all’ amico;
• a + gli = agli zii/amici;
• a + la = alla nonna;
• a + l’ = all’ amica;
• a + le = alle nonne/amiche.
- Su
• su + il = sul banco;
• su + i = sui banchi;
• su + lo = sullo zaino;
• su + l’ = sull’ armadio;
• su + gli = sugli zaini/armadii;
• su + la = sulla sedia;
• su + l’ = sull’ automobile;
• su + le = sulle sedie/automobili.
- In
• in + il = nel giardino;
• in + i = nei giardini;
• in + lo = nello zaino;
• in + l’ = nell’ armadio;
• in + gli = negli zaini/armadii;
• in + la = nella borsa;
• in + l’ = nell’ automobile;
• in + le = nelle borse/automobili.
- Da
• da + il = dal nonno;
• da + i = dai nonni;
• da + lo = dallo zio;
• da + l’ = dall’ amico;
• da + gli = dagli zii/amici;
• da + la = dalla nonna;
• da + l’ = dall’ amica;
• da + le = dalle nonne/amiche.
- Di
• di + il = del nonno;
• di + i = dei nonni;
• di + lo = dello zio;
• di + l’ = dell’ amico;
• di + gli = degli zii/amici;
• di + la = della nonna;
• di + l’ = dell’ amica;
• di + le = delle nonne/amiche.
Reci quello i bello se ponasaju kao predlog spojen sa clanom. Oblik ovih reci zavisi od imenice ispred koje stoje, tj.
od clana koji se stavlja ispred imenice.
 Zamenice
Zamenice se u Italijanskom jeziku kao i u Srpskom koriste da bi zamenile odredjene imenice. U Italijanskom jeziku
postoji vise vrsta zamenica i to su: licne, povratne, naglasene i nenaglasene zamenice u okviru direktnog i indirektnog
objekta, relativne i udvojene zamenice.

Oggeto diretto Oggeto indiretto

Direktan objekat Indirektan objekat
personali - licne atonici – tonici – atonici – tonici – reflessivi –
nenaglasene naglasene nenaglasene naglasene povratne
io (ja) mi (me) me (mene) mi (mi) a me (meni) mi (se)
tu (ti) ti (te) te (tebe) ti (ti) a te (tebi) ti (se)
lui (on) lo (ga) lui (njega) gli (mu) a lui (njemu) si (se)
lei (ona) la (je) lei (nje) le (joj) a lei (njoj) si (se)
noi (mi) ci (nas) noi (nas) ci (nam) a noi (nama) ci (se)
voi (vi) vi (vas) voi (vas) vi (vam) a voi (vama) vi (se)
loro (oni) li (ih) loro (njih) gli (im) a loro (njima) si (se)
loro (one) le (ih) loro (njih) gli (im) a loro (njima) si (se)

Naglasene i nenaglasene zamenice u okviru direktnog i indirektnog objekta se ne upotrebljavaju u prvoj recenici,
gde se mora spomenuti imenica, koju zamenica predstavlja u drugoj recenici.
- Relativne zamenice – kod ovih zamenica „che“ (koji/koja u prevodu) se zamenjuje sa „il quale/la quale“ u
drugoj recenici, i to kad nema predlog ispred sebe; a kada ima predlog u jednini je „a cui“ (kojem/kojoj u prevodu) ili „al
quale“ (ubacuje se predlog spojen sa clanom), a u mnozini „dai quali“ („kojima“ u prevodu) ili „da cui“ – bez clana
(„kod kojih“ u prevodu).
- Udvojene zamenice su 2 nenaglasene zamenice koje stoje jedna pored druge, a koreni udvojenih zamenica su
(tako pocinje svaka udvojena zamenica u zavisnosti od roda i broja): me, te, glie (se), ce, ve, glie (se).
 Postoje i zamenice to jest recce „ci“ i „ne“ kojima zamenjujemo imenice, koje imaju predlog ispred
sebe. Predlog „a“ i „in“ – koji odredjuje geografski pojam i odredjena imenica, u drugoj recenici se zamenjuju sa
„ci“. Svi ostali predlozi sa odgovarajucom imenicom zamenjuju se sa „ne“.
 Kod zamenica kada persiramo koristimo trece lice jednine, a u fasistickim krugovima drugo lice mnozine
izrazava se kao u srpskom jeziku – drugim licem mnozine. U oba slucaja prvo slovo persirajuce zamenice se pise
velikim slovom.

Prisvojni pridevi
Prisvojni pridevi se koriste kada zelimo da kazemo kome nesto pripada. I prema rodu i broju to su:
Mi o/a – moj/moja;
Tu o/a – tvoj/tvoja;
Su o/a – njegov, njegova/njen, njena;
Mi ei/e – moji/moje;
Tu oi/e – tvoji/tvoje;
Su oi/e – njegovi, njegove/njeni, njene.
Brojevi
zero, uno, due, tre, quattro, cinque, sei, sette, otto, nove, dieci, undici dodici, tredici, quattordici, quindici, sedici,
diciassette, diciotto, diciannove, venti, ventuno, ventidue, ventitre’, ventiquattro, venticinque, ventisei, ventisette,
ventotto, ventinove, trenta.., quaranta.., cinquanta.., sessanta.., settanta.., ottanta.., novanta.., cento...., mille...., duemila....,
tremila...
 Glagoli
Infinitiv
Infinitiv je osnovni (nepromenjeni) glagolski oblik. U italijanskom jeziku infinitiv ima infinitivnu osnovu i
infinitivni nastavak, koji se menja i odredjuje konjugaciju glagola. Za prvu konjugaciju infinitivni nastavak je ARE, za
drugu ERE, a za trecu IRE. Infinitiv glagola je promenjljiv i menja se po glagolskim oblicima – vremenima, a u svakom
vremenu imamo pomocne, modalne, prelazne odnosno neprelazne i nepravilne glagole.

--------------------------------------------------------------------------------

Glagolski oblici – vremena

--------------------------------------------------------------------------------

Presente – Sadasnje vreme

Sadasnje vreme oznecava radnju koja se odvija u trenutku govora i gradi se tako sto se na infinitivnu osnovu
dodaju nastavci:
- Za prvu konjugaciju o, i, a, iamo, ate, ano;
- Za drugu konjugaciju o, i, e, iamo, ete, ono; i
- Za trecu konjugaciju o, i, e, iamo, ite, ono.
U sadasnjem vremenu kod poslednjeg nastavka za konjugaciju i vreme „ano“ srednje „n“ se udvaja kod sledecih
glagola: sapere (sanno), avere (hanno), fare (fanno), andare (vanno), dare (danno) i stare (stanno).

Pomocni glagoli
Postoje 2 pomocna glagola u italijanskom jeziku i to su Avere i Essere. Oni se u sadasnjem vremenu menjaju na
sledeci nacin:
Essere (biti) Avere (imati)
- Io sono (ja sam); Io ho (ja imam);
- Tu sei (ti si); Tu hai (ti imas);
- Lui/Lei e’ (on/ona je); Lui/Lei ha (on/ona ima);
- Noi siamo (mi smo); Noi abbiamo (mi imamo);
- Voi siete (vi ste); Voi avete (vi imate);
- Loro sono (oni/one su). Loro hanno (oni/one imaju).

Modalni glagoli
Iza modalnih (nepotpunih) glagola u italijanskom jeziku stoji infinitiv glagola koji bi trebalo da se menja u nekom
od postojecih vremena. medjutim to menjanje preuzima modalni glagol i ovo je slucaj u svim glagolskim oblicima –
vremenima. Modalni glagoli su volere, dovere, potere i sapere i u sadasnjem vremenu se menjaju na sledeci nacin:
Volere (zeleti hteti) Sapere (znati)
- Io voglio (ja zelim); Io so (ja znam);
- Tu vuoi (ti zelis); Tu sai (ti znas);
- Lui/Lei vuole (on/ona zeli); Lui/Lei sa (on/ona zna);
- Noi vogliamo (mi zelimo); Noi sappiamo (mi znamo);
- Voi volete (vi zelite); Voi sapete (vi znate);
- Loro vogliono (oni/one zele). Loro sanno (oni/one znaju).
 Dovere (morati) Potere (moci)
- Io devo (ja moram); Io posso (ja mogu);
- Tu devi (ti moras); Tu puoi (ti mozes);
- Lui/Lei deve (on/ona mora); Lui/Lei puo (on/ona moze);
- Noi dobbiamo (mi moramo); Noi possiamo (mi mozemo);
- Voi dovete (vi morate); Voi potete (vi mozete);
- Loro devono (oni/one moraju). Loro possono (oni/one mogu).
Nepravilni glagoli
Nepravilni glagoli su izuzetak od pravila menjanja glagola u razlicitim vremenima. Oni u sadasnjem vremenu
relativno ne postoje.
Prelazni i neprelazni glagoli
Prelazni glagoli su oni koji odgovaraju na pitanja koga? ili sta?, tj. prave objekat, a neprelazni glagoli ne daju
odgovore na data pitanja, tj. ne prave objekat. Ovo je slucaj u svim vremenima.

Passato prossimo – Blisko proslo vreme

Ovo vreme oznacava glagolsku radnju koja se desila u bliskoj proslosti. Gradi se od sadasnjeg vremena
pomocnog glagola avere ili essere, i participa proslog glagola koji se menja. Particip prosli se gradi od infinitivne osnove
glagola koji se menja, i nastavka: za I konjugaciju ATO, za drugu UTO, a za III konjugaciju ITO. Sa pomocnim glagolom
essere menjaju se glagoli kretanja, povratni i neprelazni glagoli, a pri tom particip prosli poznaje rod i broj. Svi ostali
glagoli se menjaju sa pomocnim glagolom avere, pri tom je particip prosli uvek u jednini muskog roda.

Nepravilni glagoli
Nepravilni glagoli u ovom vremenu su:
- Decidere – deciso – odluciti; Coprire – coperto – pokriti;
- Chiudere – chiuso – zatvoriti; Scoprire – scoperto – otkriti;
- Aprire – aperto – otvoriti; Essere – stato – biti;
- Fare – fatto – ciniti; Vedere – veduto/visto – videti;
- Leggere – letto – citati; Rimanere – rimasto – ostati;
- Prendere – preso – uzeti; Vincere – visto – pobediti;
- Metere – messo – staviti; Accendere – aceso – upaliti;
- Spendere – speso – trositi; Spegnere – spento – ugasiti;
- Scrivere – scritto – pisati; Rispondere – risposto – odgovoriti;
- Chiedere – chiesto – traziti (uslugu); Scegliere – scerto – birati;
- Dire – detto – reci; Prometere – promesso – obecati;
- Transcorrere – transcorso – provesti; Scometere – scomesso – kladiti se...
- Bere – bevuto – piti;
Imperfetto - Imperfekat
Imperfekat oznacava glagolsku radnju koja se desila u blizoj proslosti, ali ista nije zavrsena. On se gradi tako sto
se od infinitiva - infinitivnog nastavka glagola bilo koje konjugacije oduzme poslednja 2 slova i dodaju se nastavci: vo, vi,
va, vamo, vate, vano.
Nepravilni glagoli
Imperfekat ima samo jedan nepravilan glagol i to je essere. Menja se na sledeci nacin:
Io ero; Noi eravamo;
Tu eri; Voi eravate;
Lui/Lei era; Loro erano.
 Trapassato prossimo – Dalja proslost
Ovaj glagolski oblik oznacava glagolsku radnju koja se dogodila u malo daljoj proslosti. Gradi se od imperfekta
pomocnog glagola avere ili essere (uslovi odabira upotrebe jednog od ovih glagola su isti kao kod Passato prossimo), i
participa proslog glagola koji se menja.
Nepravilni glagoli
Kod ovog glagolskog oblika nepravilna gradnja participa proslog je ista kao kod Passato prossimo.

Passato remoto – Davno proslo vreme

Davno proslo vreme oznacava glagolsku radnju koja se desila u dalekoj proslosti. Ovo vreme se koristi u J Italiji –
u S Italiji ga ne koriste, cak ga i ne znaju, a umesto njega upotrebljavaju Passato prossimo. Gradi se od infinitivne osnove
glagola koji se menja i nastavaka:
- Za I konjugaciju: ai, asti, o, ammo, aste, arono;
- Za II konjugaciju: ei (etti), esti, e (ette), emmo, este, erono (ettero);
- Za III konjugaciju: ii, isti, i, immo, iste, irono.

Nepravilni glagoli
Jedini nepravilan glagol ovog glagolskog oblika je essere i menja se ovako:
Io fui; Noi fummo;
Tu fosti; Voi foste;
Lui/Lei fu; Loro furono.
Ovaj glagol se cesto koristi kada govorimo da je neko upokojen.

Futuro – Buduce vreme

Futur oznacava glagolsku radnju koja ce se desiti u buducnosti. Gradi se tako sto se od infinitiva glagola izostavi
infinitivni nastavak (ARE, ERE ili IRE) i doda se ER u I i II, a IR u trecoj konjugaciji. Zatim se na ove modifikovane
glagole dodaju nastavci: o’, ai, a’, emo, ete, anno (uvek sa 2 „n“).

Nepravilni glagoli
Nepravilni glagoli u ovom glagolskom obliku su:
- Rimanere – rimaro’ – ostati; Bere – berro’ – piti;
- Andare – andro’ – ici; Essere – saro’ – biti;
- Volere – vorro’ – zeleti; Avere – avro’ – imati;
- Venire – verro’ – doci; Sapere – sarro’ – znati;
- Tenere – terro’ – drzati; Potere – potro’ – moci;
- Dire – diro’ – reci; Dovere – dovro’ – morati;
- Fare – faro’ – ciniti; Vedere – vedro’ – videti.
  Napomena: Svi navedeni glagoli su prikazani u prvom licu jednine, medjutim u praksi se oni koriste
u svim licima – prema pomenutim pravilima gradjenja futura.
Slikoviti
prikaz
Glagolskih
oblika –
vremena

Passato Futuro
Trapassato
Passato Imperfetto prossimo Presente anteriore Futuro
prossimo
remoto
npr: Avevo npr: Ho
npr: Andai npr: Parlavo parlato npr: Parlo npr: Avrai npr: Parlerai
parlato
prlato

Napomena: Slozeno vreme se pojavljuje uvek pre prostog vremena u kome se nalazi pomocni glagol.

Imperativo – Zapovedni nacin

Imperativom naredjujemo, zapovedamo ili molimo nekog da nesto uradi. On se menja na sledeci nacin - radi
lakseg pamcenja uporedicemo ga sa sadasnjim vremenom:

I konjugacija (Parlare) II konjugacija (Vedere) III konjugacija (Partire)

Presente Imperativo Presente Imperativo Presente Imperativo
parlo / vedo / parto /
parli parla (non parlare) vedi vedi (non vedere) parti parti (non partire)
parla parli vede veda parte parta
parliamo parliamo vediamo vediamo partiamo partiamo
parlate parlate vedete vedete partite partite
parlano parlino vedono vedano partono partano

- Glagoli andare, fare, dare, dire i stare imaju jednoslozne imperative: va, fa, da, di, sta, koji udvajaju prvo slovo
svake zamenice osim „gli“.
- Povratni glagoli u imperativu se menjaju na isti nacin, kao osnovni glagoli – u zavisnosti od konjugacije, ali se
dodaju povratne zamenice: u 3. licu jednine i mnozine ispred, a u svim ostalim licima iza glagola. U drugom licu jednine
se i kod povratnih glagola u odricnom obliku koristi infinitiv, samo sa povratnom zamenicom (npr. Non alzarsi).
- Princip menjanja imperativa sa udvojenim zamenicama je slican kao kod povratnih glagola samo sto se dodaje
udvojena, a ne jedna, zamenica ispred, odnosno iza glagola. Inace u drugom licu jednine takodje se koristi infinitiv, samo
sada sa udvojenom zamenicom (npr: Non prendersela).
- Nepravilne imperative grade pomocni glagoli avere i essere i to na sledeci nacin:
• Essere
o / -(prvo lice nema), sii, sia, siamo, siate, siano;
• Avere
o / -(prvo lice nema), abbi, abbia, abbiamo, abbiate, abbiano.

Condicionale – Kondicional
Kondicional izrazava zelju subjekta da se nesto dogodi i ujedno uslov za vrsenje te radnje. Gradi se tako sto se od
glagola, bilo koje konjugacije, iz infinitivnog nastavka oduzme poslednje slovo i dodaju se nastavci: ei, esti, ebbe, emmo,
este, ebbero.
Aktiv i pasiv
Prosto vreme u aktivu, u pasivu postaje slozeno i glagol iz aktiva se tada menja sa essere ili venire. Slozeno
vreme iz aktiva ostaje slozeno u pasivu, s tim sto se glagol iz aktiva (u datom vremenu) menja samo sa essere. Primer:

Aktiv Pasiv
Picchio (prezent) Sono picchiato (blisko proslo vreme)
Vengo picchiato
Ho picchiato Sono stato picchiato