‫ﻣﺨﺘﺼﺮی در اﺳﺒﺎب ﻧﺰول آﯾﺎت‬

‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‬
‫ُ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﮐﺘﺎب‪ :‬ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ﻟﻼﻣﺎم اﻟﺤﺎﻓﻆ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ اﻟﺴﯿﻮﻃﯽ‬

‫ً‬
‫)ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ‪ ٩٥‬ﺳﺆال و ﺟﻮاب(‬

‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺮﺟﻤﻪ‪:‬‬
‫ﺳﺎﯾﺖ ﻧﻮار اﺳﻼم )‪(IslamTape.Com‬‬
 ‫ﻣﺨﺘﺼﺮی در اﺳﺒﺎب ﻧﺰول آﯾﺎت ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب‪:‬‬
‫ُ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﮐﺘﺎب‪ :‬ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫ﻋﻨﻮان اﺻﻠﯽ‪:‬‬

‫اﻟﺤﺎﻓﻆ ﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ اﻟﺴﯿﻮﻃﯽ‬ ‫ﺗﺄﻟﯿﻒ‪:‬‬

‫ﺳﺎﯾﺖ ﻧﻮار اﺳﻼم‬ ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ‪:‬‬

‫ﻋﻠﻮم ﻗﺮآﻧﯽ و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻗﺮآﻧﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‪:‬‬

‫اول )دﯾﺠﯿﺘﺎل(‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬

‫ﺗﯿﺮ )ﺳﺮﻃﺎن( ‪ ١٣٩٥‬ﺷﻤﺴﯽ‪ ،‬ﺷﻮال ‪ ١٤٣٧‬ﻫﺠﺮی‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬

‫‪IslamTape.com‬‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﺳﺎﯾﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮥ ﻋﻘﯿﺪه داﻧﻠﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬

‫‪book@aqeedeh.com‬‬ ‫اﯾﻤﯿﻞ‪:‬‬

‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬ ‫‪www.mowahedin.com‬‬
‫‪www.islamtxt.com‬‬ ‫‪www.videofarsi.com‬‬
‫‪www.shabnam.cc‬‬ ‫‪www.zekr.tv‬‬
‫‪www.sadaislam.com‬‬ ‫‪www.mowahed.com‬‬

‫‪contact@mowahedin.com‬‬
 ‫��ﻢ اﷲ ا����ﻦ ا����ﻢ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪ .......................................................‬أ‬

‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﯽ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول ‪١ ......................................‬‬
‫اھﻞ ﮐﺘﺎب ‪١ ........ ................................ ................................‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ ﺑﺮ وﺳﯿﻠﻪی ﺳﻮاری ﺑﻪ ھﺮ ﺟﮫﺖ درﺳﺖ اﺳﺖ ‪١ ..................‬‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﻃﻮاف در ﭘﺸﺖ ﻣﻘﺎم اﺑﺮاھﯿﻢ‪٢ ..‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ از ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ‪٣ .......... ................................‬‬
‫ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه رﮐﻨﯽ از ﺣﺞ اﺳﺖ ‪٤ ................. ................................‬‬
‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ روزه اﺳﺖ در ﺷﺐ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ھﻤﺴﺮ ﺧﻮد ھﻤﺒﺴﺘﺮ‬
‫ﺷﻮد ‪٤ ............... ................................ ................................‬‬
‫وﻗﺖ ﺳﺤﻮر ﺗﺎ اﺷﮑﺎر ﺷﺪن ﺳﻔﯿﺪی ﺻﺒﺢ از ﺳﯿﺎھﯽ ﺷﺐ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ ‪٥ .....‬‬
‫در ﺑﺎرهی ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﺠﺰه و ﺣﮑﻢ ﻓﺪﯾﻪی اﻓﺴﺎد اﺣﺮام ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪٧ ...........‬‬
‫ﻣﺒﺎح ﺑﻮدن ﺗﺠﺎرت در اﯾﺎم ﺣﺞ ‪٧ ................. ................................‬‬
‫ﻗﺘﻞ اﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﯽ؛ ﭼﻮن در ﻣﺎه ﺣﺮام رخ داده ﺑﻮد ‪٨ .........................‬‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﺎ زﻧﺎن در اﯾﺎم ﺣﯿﺾ ‪٩ .... ................................‬‬
‫ﯾﮫﻮد ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﺎ ھﻤﺴﺮ ﺧﻮد ھﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺑﭽﻪی او ﮐﺎج ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآﯾﺪ ‪١٠ ................. ................................‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم ﻃﻼقدادن زن و آزاد ﮐﺮدن ﺑﺮده را ﺑﻪ ﺷﻮﺧﯽ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‬
‫‪١٠ .................. ................................ ................................‬‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ در ﺗﻤﺎم اﻣﻮر ‪١٢ .............‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫ب‬

‫ﻗﺴﻢ دروغ ﯾﺎد ﮐﺮدن ‪١٣ ......................... ................................‬‬

‫ﻗﺒﻮلﺷﺪن ﺗﻮﺑﻪی ﻣﺮﺗﺪ ‪١٤ ....................... ................................‬‬
‫در ﻣﻮرد دو ﻗﺒﯿﻠﻪ از اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﻧﺎمھﺎی ﺑﻨﯽ ﺳﻠﻤﻪ و ﺑﻨﯽ ﺣﺎرﺛﻪ‪١٤ ...........‬‬
‫در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ‪١٥ .. ................................ ................................‬‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ‪١٥ ........ ................................ ................................‬‬
‫ﻣﯿﺮاث ‪١٦ .......... ................................ ................................‬‬
‫ﺣﮑﻢ ﺣﻼﻟﯿﺖ ھﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ ﺑﺮده ‪١٨ ....... ................................‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺣﺬاﻓﻪ ﺑﻦ ﻗﯿﺲ ‪١٨ .................. ................................‬‬
‫ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ درﮔﯿﺮی زﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﻮام و ﯾﮑﯽ از اﻧﺼﺎر ‪١٩ ........................‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ‪٢٠ ............................. ................................‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم ‪٢٢ ......................... ................................‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ‪٢٤ ......................... ................................‬‬
‫در ﻣﻮرد ﻋﺪل و اﻧﺼﺎف در ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯿﺶ در ﮔﺮدن اوﺳﺖ‬
‫‪٢٤ .................. ................................ ................................‬‬
‫ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ‪٢٥ ............................... ................................‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺗﺸﺮﯾﻊ ﺣﮑﻢ ﺗﯿﻤﻢ ‪٢٦ ................... ................................‬‬
‫در ﻣﻮرد اﺣﯿﺎ ﮐﺮدن ﺣﮑﻢ رﺟﻢ و ﺳﻨﮕﺴﺎر ﮐﺮدن ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪٢٧ .........‬‬
‫در ﻣﻮرد ﻧﮫﯽ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ راﻧﺪن ﺑﻌﻀﯽ از ﺻﺤﺎﺑﻪ از ﺧﻮد ﺑﺨﺎﻃﺮ رﺿﺎی‬
‫ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ‪٢٩ ........ ................................ ................................‬‬
‫در ﻣﻮرد ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ ‪٣٠ ..... ................................‬‬
‫اﺑﻮﺟﮫﻞ ﺑﻦ ھﺸﺎم ‪٣١ ............................. ................................‬‬
‫ﺣﻼل ﺑﻮدن ﻏﻨﺎﯾﻢ ﺟﻨﮕﯽ ‪٣٢ .................... ................................‬‬
‫در ﻣﻮرد اﻓﻀﻠﯿﺖ ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا از رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪی ﺧﺪا ‪٣٣ ..........‬‬
 ‫ج‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫در ﻣﻮرد اﺷﺨﺎﺻﯽ ﮐﻪ اﻧﻔﺎق ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را ﻣﺴﺨﺮه و از آنھﺎ اﯾﺮاد‬

‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪٣٤ ...... ................................ ................................‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ‪٣٥ ............. ................................‬‬
‫ﻋﻤﻮﯾﺶ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ‪٣٥ .............................. ................................‬‬
‫در ﻣﻮرد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺮم ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺮﯾﺎن ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ھﻤﺴﺮان ﺧﻮد‬
‫ھﻤﺨﻮاﺑﯽ ﮐﻨﻨﺪ ‪٣٧ ................................ ................................‬‬
‫در ﻣﻮرد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﺑﺮای ﻣﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮدی ﺑﮫﺘﺮ‬
‫ﺑﻮد ‪٣٨ .............. ................................ ................................‬‬
‫ﺳﺆال ﯾﮫﻮدﯾﺎن در ﻣﻮرد روح ‪٣٩ ................. ................................‬‬
‫در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﻋﻮت در ﻣﮑﻪ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺑﻮد ‪٣٩ .. ................................‬‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از ﺟﺒﺮﯾﯿﻞ ﺑﺮای دﯾﺪار ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ او‪٤٠ ......................‬‬
‫ﻋﺎص ﺑﻦ واﺋﻞ ﺳﮫﻤﯽ ‪٤٠ ......................... ................................‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺣﻤﺰه و ﻋﺒﯿﺪه ﺑﻦ ﺣﺎرث و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ و ﻋﺘﺒﻪ و ﺷﯿﺒﻪ دو‬
‫ﭘﺴﺮ رﺑﯿﻌﻪ و وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ‪٤١ ... ................................‬‬
‫ھﻼل اﺑﻦ اﻣﯿﻪ ‪٤١ . ................................ ................................‬‬
‫ﺑﺮاﺋﺖ زن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺻﺪﯾﻘﻪ دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ‪٤٢ ..............................‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ‪٤٧ ................................ ................................‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪٤٧ ............................ ................................‬‬
‫اﺻﺮار ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻮرد ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ‪٤٨ .............................‬‬
‫ﻣﺎدر ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص‪٤٨ ...................... ................................‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم ﻣﺨﺘﺎراﻧﻪ اﺳﻢ ﭘﺪری دﯾﮕﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ‪٤٩ ......‬‬
‫ﻧﺼﺮت ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎد در ﺟﻨﮓ اﺣﺰاب )ﺧﻨﺪق( ‪٤٩ .......................‬‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺮﺟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪٥٠ ........................‬‬
‫در ﻣﻮرد زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ و ھﻤﺴﺮش )زﯾﻨﺐ ﺑﻨﺖ ﺟﺤﺶ( ‪٥٢ .................‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫د‬

‫در ﻣﻮرد ﻋﺘﺎب ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از اﺻﺤﺎب ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻏﺬاﺧﻮردن در ﺧﺎﻧﻪ‬

‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺗﺎ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺸﻐﻮل ﺣﺮف زدن ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اذﯾﺖ ﻣﯽ‬
‫ﺷﺪ ‪٥٣ .............. ................................ ................................‬‬
‫ﺳﻮده دﺧﺘﺮ زﻣﻌﺔ ‪٥٣ ............................. ................................‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﻪای ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از ھﺮﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮای ﻣﻦ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽﺗﺮ اﺳﺖ ‪٥٥ ........... ................................‬‬
‫روز ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ‪٥٥ .... ................................ ................................‬‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ‪٥٦ ... ................................ ................................‬‬
‫در ﻣﻮرد درﮔﯿﺮی دو ﻗﺒﯿﻠﻪی اوس و ﺧﺰرج ‪٥٦ ................................‬‬
‫ﻣﻌﺠﺰه دو ﻧﯿﻢ ﺷﺪن ﻣﺎه ‪٥٧ ...................... ................................‬‬
‫ﻣﺂﻣﺪن آب از ﻣﯿﺎن اﻧﮕﺸﺘﺎن ‪٥٧ ................. ................................‬‬
‫ﺟﺪال ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻮرد ﻗﺪر ‪٥٨ ..............................‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪا را ﻧﺎﺳﭙﺎس ﮔﻔﺘﻨﺪ‪٥٨ .............‬‬
‫ﺧﻮﻟﻪ ﺑﻨﺖ ﺛﻌﻠﺒﻪ و ھﻤﺴﺮش ‪٥٩ ................. ................................‬‬
‫ﯾﮫﻮد ‪٦٠ ............ ................................ ................................‬‬
‫ﻗﻄﻊ درﺧﺘﺎن ﺑﻨﯽ ﻧﻀﯿﺮ ‪٦٠ ...................... ................................‬‬
‫ﻣﺮدی از اﻧﺼﺎر ﮐﻪ ﻣﮫﻤﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و از او ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﺮد ‪٦١ .......‬‬
‫ﺣﺎﻃﺐ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﻠﺘﻌﻪ ‪٦٢ .......................... ................................‬‬
‫ﺟﺎﺋﺰ ﺑﻮدن ﻧﯿﮑﯽ و ﻣﻼﻗﺎت و زﯾﺎرت ﮐﺮدن دﺷﻤﻦ ﻏﯿﺮﺣﺮﺑﯽ‪٦٣ .............‬‬
‫در زﻣﺎن ﺻﻠﺢ ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ‪٦٤ ........................ ................................‬‬
‫اﻧﺼﺮاف ﻣﺮدم از ﺧﻄﺒﻪ و رﻓﺘﻦ ﺑﺮای ﺗﺠﺎرت ‪٦٤ ...............................‬‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ و دوﺳﺘﺎﻧﺶ ‪٦٥ ................................‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ و ﺣﻔﺼﻪ ‪٦٧ ................................ ................................‬‬
‫در اﺑﺘﺪای ﺷﺮوع وﺣﯽ ﺑﻮد زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻏﺎر ﺣﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ ‪٦٨ .‬‬
 ‫ه‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫در ﻣﻮرد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ‪٦٩ ........................ ................................‬‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم‪٦٩ .......................... ................................‬‬
‫ﺑﻪ رد ﺑﻪ زﻧﯽ ﮐﻪ در اواﺋﻞ ﺑﻌﺜﺖ ﺑﺎ ﻃﻌﻦ ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‪ :‬ای ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎﻧﺖ ﺗﻮ را ﺗﺮک ﮐﺮده ‪٦٩ ....... ................................‬‬
‫اﺑﻮﺟﮫﻞ ‪٧٠ ......... ................................ ................................‬‬
‫اﺑﻮﻟﮫﺐ ‪٧٠ .......... ................................ ................................‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﯽ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬
‫َ ۡ ُُ َ ۡ َ َ َ‬
‫ُ‬
‫ب بِ�يۡدِي ِه ۡم � َّم‬ ‫ِين ي�تبون ٱلكِ�ٰ‬ ‫آﯾﻪی ‪ ۷۹‬ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه‪َ ﴿ :‬ف َو ۡ� ‪ٞ‬ل ّل َِّ� َ‬
‫َ ٗ َ ٗ‬
‫ِي� فَ َو ۡ� ‪ٞ‬ل ل َّ ُهم ّم َِّما َك َت َب ۡ‬ ‫َّ َ ۡ َ ُ ْ‬ ‫ُ ُ َ َ َ‬
‫ت‬ ‫�وا بِهِۦ � َمنا قل ۖ‬ ‫َ�قولون �ٰذا م ِۡن عِن ِد ٱ�ِ ل ِيش‬
‫َ ۡ ۡ َ َ ۡ ‪َ ُ ۡ َ َّ ّ ُ َّ ٞ‬‬
‫�يدِي ِهم وو�ل لهم مِما ي�سِ بون‪ ﴾٧٩‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫‪١‬‬

‫اﻫﻞ ﮐﺘﺎب‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﻪ در ﻣﻮرد اھﻞ ﮐﺘﺎب ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ُ ُّ ْ َ َ‬ ‫َ َّ ۡ َ ۡ ُ َ ۡ َ ۡ ُ َ َ‬
‫ب ف� ۡ� َن َما ت َولوا �ث َّم َو ۡج ُه‬‫�ق وٱلمغ ِر ۚ‬
‫آﯾﻪی ‪ ١١٥‬ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه‪﴿ :‬و ِ�ِ ٱلم ِ‬
‫ِيم‪ ٢ ﴾١١٥‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬ ‫ٱ�ِ إ َّن َّ َ‬
‫ٱ� َ�ٰس ٌِع َعل ‪ٞ‬‬ ‫َّ‬
‫ۚ ِ‬

‫ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ ﺑﺮ وﺳﯿﻠﻪی ﺳﻮاری ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ درﺳﺖ اﺳﺖ‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺗﺮﻣﺬی و ﻧﺴﺎﯾﯽ از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻃﺮف ھﺮ ﺟﮫﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻮد در ﺳﻔﺮ ﺑﺮ روی وﺳﯿﻠﻪی ﺳﻮاری‬
‫ﺧﻮد ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﺳﭙﺲ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫اﯾﻦ آﯾﻪ در ﻣﻮرد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ در ﺳﻔﺮ ﺑﺮ روی وﺳﯿﻠﻪی ﺳﻮاری ﺑﻪ‬
‫ھﺮ ﺟﮫﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﭘﺲ وای ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻨﺪ ﺳﭙﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬اﯾﻦ از ﺟﺎﻧﺐ اﻟﻠﻪ‬
‫اﺳﺖ« ﺗﺎ آن را ﺑﻪ ﺑﮫﺎی اﻧﺪک ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ وای ﺑﺮ آنھﺎ از آﻧﭽﻪ دﺳﺖھﺎﯾﺸﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫و وای ﺑﺮ آﻧﺎن از آﻧﭽﻪ از اﯾﻦ راه ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورﻧﺪ!‬
‫‪ -٢‬ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب از آن اﻟﻠﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ھﺮ ﺳﻮ رو ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬روی اﻟﻠﻪ آنﺟﺎﺳﺖ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ اﻟﻠﻪ‬
‫ﮔﺸﺎﯾﺸﮕﺮ داﻧﺎﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٢‬‬
‫ّٗ‬ ‫َّ ُ ْ‬
‫� َم ُم َص�﴾ در آﯾﻪی ‪ ١٢٥‬ﺳﻮرهی‬ ‫ام إِبۡ َ� ٰ ِ ۧ‬‫ﻣﻨﻈﻮر از ﴿ َوٱ�ِذوا مِن َّم َق ِ‬
‫َّ َ ۡ َ ٰ َ ُ َ ّٗ‬ ‫َّ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫�ذ َج َع ۡل َنا ۡٱ�َ ۡي َ‬
‫ت َم َثابَ ٗة ّل َّ‬ ‫ۡ‬
‫�م مص� �‬ ‫اس َوأ ۡم ٗنا َوٱ�ِذوا مِن مق ِ‬
‫ام إِب� ِ ۧ‬ ‫ِلن ِ‬ ‫ﺑﻘﺮه‪﴿ :‬‬
‫َ َ ُّ َّ‬ ‫َ ّ َ َ ۡ َ َّ ٓ َ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ َ‬ ‫َو َعه ۡدنَا ٓ إ َ ٰٓ ۡ‬
‫ٱلركعِ‬ ‫كفِ� و‬ ‫� َوٱل� ٰ ِ‬ ‫� إِب َ� ٰ ِ�ۧ َم �س�ٰعِيل أن ط ِهرا بي ِ� ل ِلطا� ِفِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫جودِ‪ ١ ﴾١٢٥‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ٱلس ُ‬
‫ُّ‬

‫ﺧﻮاﻧﺪن دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﻃﻮاف در ﭘﺸﺖ ﻣﻘﺎم اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و دﯾﮕﺮان از ﻋﻤﺮس رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﺳﻪ ﭼﯿﺰ‬
‫رأی ﻣﻦ ﺑﺎ ﮐﻼم اﻟﻠﻪ ﻣﺜﻞ ھﻢ در آﻣﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻮب اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫َّ ُ ْ‬
‫ﻣﻘﺎم اﺑﺮاھﯿﻢ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻧﻤﺎز اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﮐﻪ آﯾﻪی ﴿ َوٱ�ِذوا مِن‬
‫ّٗ‬
‫َّم َق ِ‬
‫ام إِبۡ َ� ٰ ِ ۧ‬
‫� َم ُم َص�﴾ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ زﻧﺎن ﺷﻤﺎ ھﻤﻪ ﻧﻮع آدمھﺎی ﻓﺎﺳﺪ و ﻓﺎﺟﺮ آنھﺎ را‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ اﮔﺮ آنھﺎ را ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ اﻣﺮ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ دﯾﺪه ﻧﺸﻮﻧﺪ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ آﯾﻪی‬
‫ﺣﺠﺎب ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ .‬زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺣﻤﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و از‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﺷﺮﯾﮏ و ھﻮو داﺷﺘﻨﺪ ﮔﻠﻪ ﻣﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ آنھﺎ ﮔﻔﺘﻢ اﮔﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫�‬‫ﺷﻤﺎ را ﻃﻼق دھﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻪ او ھﻤﺴﺮاﻧﯽ ﺑﮫﺘﺮ از ﺷﻤﺎ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ آﯾﻪی‪َ ﴿ :‬ع َ ٰ‬
‫َ َّ َ ُ َّ َ ُ ۡ َ ُ ٓ َ ۡ َ ٰ ً َ ۡ ٗ ّ ُ َّ ُ ۡ َ ٰ ُّ ۡ َ ٰ َ َ‬ ‫َ ُّ ُ ٓ‬
‫ت‬ ‫ت �ٰن ِ�ٰ ٖ‬ ‫ت مؤمِ� ٖ‬ ‫ر�هۥ إِن طلق�ن أن �بدِ�ۥ أز�جا خ�� مِن�ن مسل ِ� ٖ‬
‫� ٗ‬‫َ ٰٓ َ ٰ َ ٰ َ ٰ َ ٰٓ َ ٰ َ ّ َ ٰ َ َ ۡ َ‬
‫ار�‪] ﴾٥‬اﻟﺘﺤﺮﯾﻢ‪ [٥ :‬ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ت و�ب‬ ‫ت ��ِ� ٖ‬
‫ت �يِ� ٖ‬ ‫ت �بِ� ٖ‬ ‫��ِ� ٍ‬
‫َّ ٓ َ َ ّ َ‬ ‫َ‬ ‫ى َ� َق ُّل َ‬‫آﯾﻪی ‪ ١٤٤‬ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه‪َ ﴿ :‬ق ۡد نَ َر ٰ‬
‫ٱلس َماءِ� فل ُن َو ِ�َ َّنك‬ ‫ب َو ۡج ِهك ِ�‬

‫‪ -١‬و )ﺑﻪ ﯾﺎد آورﯾﺪ( ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺧﺎﻧﮥ )ﮐﻌﺒﻪ( را ﻣﺤﻞ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و )ﺟﺎی( اﻣﻨﯽ ﺑﺮای ﻣﺮدم‬
‫ﻗﺮار دادﯾﻢ‪ .‬و از ﻣﻘﺎم اﺑﺮاھﯿﻢ ﻧﻤﺎز ﮔﺎھﯽ ﺑﺮای ﺧﻮد ﺑﺮﮔﯿﺮﯾﺪ‪ .‬و ﻣﺎ ﺑﻪ اﺑﺮاھﯿﻢ و‬
‫اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ وﺣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ‪» :‬ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮا ﺑﺮای ﻃﻮاف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ﻣﻘﯿﻤﺎن و رﮐﻮع و ﺳﺠﻮد‬
‫ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن )= ﻧﻤﺎز ﮔﺰاران( ﭘﺎک و ﭘﺎﮐﯿﺰه ﮐﻨﯿﺪ‪«.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٣‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬
‫ۡ َ َ َ َ ۡ ُ َ ُ ُ ۡ َ َ ُّ ْ‬ ‫َۡٗ َۡ َ َ ََّ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َۡ ۡ‬
‫ج ِد ٱ�ر ِام� وحيث ما كنتم فولوا‬ ‫ق ِبلة ترضٮٰها ۚ فو ِل وجهك شطر ٱلمس ِ‬
‫َّ َّ َ ُ ُ ْ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ َ َ‬
‫ون �نَّ ُه ۡ َ‬
‫ٱ� ُّق مِن َّر ّ� ِ ِه ۡمۗ َو َما‬
‫َ ُ َ‬
‫ُو ُجوه� ۡم ش ۡط َرهُ ۗۥ �ن ٱ�ِين أوتوا ٱلكِ�ٰب �َعلم‬
‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ َ‬
‫ٱ� بِ�ٰفِ ٍل � َّما َ� ۡع َملون‪ ١ ﴾١٤٤‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ از ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ‬

‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق از ﺑﺮاء رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﯿﺖ‬
‫اﻟﻤﻘﺪس ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و زﯾﺎد ﺑﻪ ﻃﺮف آﺳﻤﺎن ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ‬
‫دﺳﺘﻮری ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻃﺮف اﻟﻠﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬دوﺳﺖ دارﯾﻢ ﮐﻪ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻧﻤﺎزھﺎی ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮدهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻟﻠﻪ اﯾﻦ را‬
‫َ ‪ٞ‬‬ ‫� ۡم إ َّن َّ َ‬ ‫َ َ َ َ َّ ُ ُ َ َ َ ُ‬
‫اس ل َر ُءوف‬ ‫ٱ� ب ِٱ�َّ ِ‬ ‫ضيع إِي�ٰن ۚ ِ‬ ‫ﻧﺎزل ﻧﻤﻮد‪﴿ :‬وما �ن ٱ� ِ� ِ‬
‫َّرح ‪ٞ‬‬
‫ِيم‪] ﴾١٤٣‬اﻟﺒﻘﺮة‪.٢ [١٤٣ :‬‬
‫َّ َ‬ ‫َ ٓ‬ ‫َّ َّ َ ۡ َ‬
‫ٱلصفا َوٱل َم ۡر َوة مِن ش َعا� ِ ِر ٱ�ِۖ � َم ۡن َح َّج‬ ‫آﯾﻪی ‪ ١٥٨‬ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه‪۞﴿ :‬إِن‬
‫�� فَإ َّن َّ َ‬ ‫ع َخ ۡ ٗ‬ ‫َ َ َ َ َ َّ َ‬ ‫ۡ َ ۡ َ َ ۡ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ َ ۡ َ َ َّ َّ َ‬
‫ٱ�‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫ط‬ ‫�‬ ‫ن‬‫م‬ ‫و‬ ‫ٱ�يت أوِ ٱ�تمر ف� جناح عليهِ أن �طو ِ ِ ۚ‬
‫ا‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ف‬

‫‪ -١‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺎ ﮔﺮداﻧﺪن روی ﺗﻮ را ﺑﻪ )ﺳﻮی( آﺳﻤﺎن ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺗﻮ را ﺑﻪ )ﺳﻮی(‬

‫ﻗﺒﻠﻪای ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺧﺸﻨﻮد ﺷﻮی ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮداﻧﯿﻢ‪ ،‬ﭘﺲ روی ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺠﺪ‬
‫اﻟﺤﺮام ﮐﻦ و ھﺮ ﺟﺎ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬روی ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮی آن ﺑﮕﺮداﻧﯿﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ ﮐﺘﺎب‬
‫)آﺳﻤﺎﻧﯽ( ﺑﻪ آنھﺎ داده ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ اﯾﻦ )ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ( ﺣﻖ اﺳﺖ )و( از ﺟﺎﻧﺐ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﻟﻠﻪ از آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻓﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -٢‬و ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﻮده ﮐﻪ ﺧﺪا اﯾﻤﺎن ﺷﻤﺎ )ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﺎزﺗﺎن را( ﺿﺎﯾﻊ ﮔﺮداﻧﺪ ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮدم اﻟﺒﺘﻪ رؤوف و رﺣﯿﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٤‬‬

‫َشاك ٌِر َعل ٌ‬

‫ِيم‪] ﴾١٥٨‬اﻟﺒﻘﺮة‪ ١ [١٥٨ :‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬

‫ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه رﮐﻨﯽ از ﺣﺞ اﺳﺖ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ و دﯾﮕﺮان از ﻋﺮوه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از‬
‫ھﻤﺴﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ل در ﻣﻮرد اﯾﻦ آﯾﻪ ﺳﺌﻮال ﮐﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‬
‫از اﯾﻦ آﯾﻪ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه ﺳﻌﯽ ﻧﮑﻨﺪ ﮔﻨﺎھﯽ‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﺴﺮ ﺧﻮاھﺮم اﺷﺘﺒﺎه ﮔﻔﺘﯽ! ﭼﻮن اﻧﺼﺎر از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺳﺌﻮال ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﺎ در ﺟﺎھﻠﯿﺖ از ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه ﺧﻮد داری ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‬
‫ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﯿﻢ؟ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ُ ۡ ‪٢‬‬ ‫َّ َ ُ َ ٰ َ ٓ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫ُ َّ َ ُ ۡ َ ۡ َ َ‬
‫ِ‬
‫ٱلصيام ٱلرفث إِ� � ِسا�ِ�م﴾ در آﯾﻪی ‪١٨٧‬‬‫ﻣﻨﻈﻮر از ﴿أحِل ل�م �لة ِ‬
‫ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ روزه اﺳﺖ در ﺷﺐ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ‬

‫ﺷﻮد‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از ﺑﺮاء رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﺮﮔﺎه ﺷﺨﺼﯽ روزه ﺑﻮد و‬
‫ﻣﻮﻗﻊ اﻓﻄﺎری ﺧﻮاب ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬در آن روز و ﺷﺐ دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﺧﻮرد و‬
‫ﻧﻤﯽﻧﻮﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻣﮕﺎه روز ﺑﻌﺪ‪ .‬و ﯾﮏ روز ﻗﯿﺺ ﺑﻦ ﺻﺮﻣﻪ اﻧﺼﺎری روزه ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻮﻗﻊ اﻓﻄﺎر ﮐﻪ ﺷﺪ ھﻤﺴﺮش از او ﺳﺌﻮال ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﻏﺬا ﺑﺮای اﻓﻄﺎری‬
‫داری؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ وﻟﯽ ﻣﯽروم و ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻏﺬا ﺗﮫﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﭼﻮن آن روز‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎﻧﺎ »ﺻﻔﺎ« و »ﻣﺮوه« از ﺷﻌﺎﺋﺮ )ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی( اﻟﻠﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ھﺮ ﮐﻪ ﺣﺞ ﺧﺎﻧﻪ )ﺧﺪا(‬
‫ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﻋﻤﺮه اﻧﺠﺎم دھﺪ‪ ،‬ﺑﺮ او ﮔﻨﺎھﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن آن دو ﻃﻮاف )ﺳﻌﯽ( ﮐﻨﺪ و‬
‫ﮐﺴﯽﮐﻪ ﺑﻪ رﻏﺒﺖ ﺧﻮد ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ را اﻧﺠﺎم دھﺪ ﭘﺲ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار‬
‫داﻧﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺐ روزه ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﻼل ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٢‬آﻣﯿﺰش و ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﺎ ھﻤﺴﺮاﻧﺘﺎن در ِ‬
 ‫ُ‬
‫‪٥‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ﺧﺴﺘﻪی ﮐﺎر ﺑﻮد ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻣﯽرود‪ .‬ھﻤﺴﺮش ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ او‬

‫ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻪ ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺎ اﻣﯿﺪ ﺷﻮی‪ .‬ﻓﺮدا ﻇﮫﺮ ﻗﯿﺺ از ﮔﺸﻨﮕﯽ و‬
‫ﺗﺸﻨﮕﯽ ﺑﯽھﻮش ﻣﯽﺷﻮد ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽرﺳﺪ و اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫ۡ‬ ‫ُ َّ َ ُ ۡ َ ۡ َ َ ّ َ ِ َّ َ ُ َ ٰ َ ٓ ُ‬
‫ٱلصيام ٱلرفث إِ� � ِسا�ِ�م‪ ﴾...‬ﻣﺮدم ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺎزل ﺷﺪن‬ ‫﴿أحِل ل�م �لة ِ‬
‫ۡ‬ ‫ُ‬
‫� ُم َ‬ ‫َ‬ ‫� يَتَ َب َّ َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﴿ َو�وا َو ۡ َ‬
‫ٱ� ۡي ُط‬ ‫�ل‬ ‫ٱ� ُ�وا َح َّ ٰ‬
‫َۡ‬ ‫ۡٱ�َ ۡ� َي ُض م َِن ۡ َ‬
‫ٱ� ۡي ِط ٱ� ۡس َودِ‪ ﴾...‬ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از ﺑﺮاء رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬وﻗﺘﯽ روزهی رﻣﻀﺎن‬
‫واﺟﺐ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم در ﻃﻮل ﯾﮏ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﺎ ھﻤﺴﺮ ﺧﻮد ھﻤﺒﺴﺘﺮ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‬
‫وﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽھﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪َ ...﴿ :‬عل َِم َّ ُ‬
‫ٱ�‬
‫ۡ‬ ‫َ َّ ُ ۡ ُ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ َ ُ َ ُ ۡ َ َ َ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ َ ُ‬
‫�ن�م كنتم �تانون أنفس�م �تاب علي�م و�فا عن�م‪. ﴾...‬‬
‫‪١‬‬

‫َ َ ۡۡ‬ ‫َۡ ُ‬ ‫� ُم ۡ َ‬
‫َ ُ ُ ْ َ ۡ َ ُ ْ َ َّ ٰ َ َ َ َّ َ َ ُ‬
‫ٱ� ۡي ُط ٱ� ۡ� َيض مِن ٱ�ي ِط‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر از ﴿و�وا وٱ��وا ح� يتب� ل‬
‫َۡ‬ ‫َۡ‬
‫ٱ� ۡس َودِ م َِن ٱلف ۡج ِر﴾ ‪ ٢‬در آﯾﻪی ‪ ١٨٧‬ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫وﻗﺖ ﺳﺤﻮر ﺗﺎ اﺷﮑﺎر ﺷﺪن ﺳﻔﯿﺪی ﺻﺒﺢ از ﺳﯿﺎﻫﯽ ﺷﺐ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‬

‫َ ُُ ْ‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از ﺳﮫﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬آﯾﻪی ﴿و�وا‬
‫َۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َۡ ۡ ُ ۡ َ‬
‫ٱ� ۡ� َي ُض م َِن ۡ َ‬ ‫َ ۡ َ ُ ْ َ َّ ٰ َ َ َ َّ َ َ ُ‬
‫ٱ� ۡي ِط ٱ� ۡس َودِ م َِن ٱلف ۡج ِر﴾‬ ‫� ل� ُم ٱ�يط‬ ‫وٱ��وا ح� يتب‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﻗﺴﻤﺖ )ﻣﻦ اﻟﻔﺠﺮ( ﻧﺎزل ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم رﯾﺴﻤﺎن ﺳﯿﺎه‬
‫و ﺳﻔﯿﺪ ﺑﻪ ﭘﺎی ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺑﯿﻦ ﺳﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪ‬

‫‪ -١‬اﻟﻠﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺧﻮدﺗﺎن ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﻮﺑﻪی ﺷﻤﺎ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و‬
‫ﺷﻤﺎ را ﺑﺨﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢‬و ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺎ رﺷﺘﻪی ﺳﭙﯿﺪه ﺻﺒﺢ از رﺷﺘﻪی ﺳﯿﺎه )ﺷﺐ( ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آﺷﮑﺎر‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٦‬‬

‫ﺑﺮای آنھﺎ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ و ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ »ﻣﻦ‬
‫اﻟﻔﺠﺮ« را ﻧﺎزل ﮐﺮدﻧﺪ ﭘﺲ ﻓﮫﻤﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﺳﯿﺎه وﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬ﺷﺐ و روز‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫َّ َ َ ُ ۡ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ْ‬ ‫َ‬
‫يل ٱ�ِ و� تلقوا‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی ‪ ١٩٥‬ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه‪﴿ :‬وأنفِقوا ِ� سب ِ ِ‬
‫سن َ‬ ‫ٱ� ُ� ُّ ۡ ۡ‬ ‫كةِ َوأَ ۡحس ُِن ۚ ٓوا ْ إ َّن َّ َ‬
‫ُ ۡ َ َّ ۡ ُ َ‬ ‫ب َ�يۡ‬
‫�‪ ١ ﴾١٩٥‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ِب ٱل ُمح ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ل‬ ‫ه‬‫ٱ�‬ ‫�‬‫ِ‬ ‫إ‬ ‫م‬‫ِي�‬ ‫د‬ ‫ِ‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از ﺣﺬﯾﻔﻪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺬﯾﻔﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ در ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻔﻘﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ُ‬
‫َ َّ َ ُ ۡ َ َ َّ َ ۡ ۡ ۡ ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫�� ۡم � َما‬ ‫آﯾﻪی ‪ ١٩٦‬ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه‪َ ﴿ :‬وأت ُِّموا ٱ�ج وٱلعمرة ِ�ِۚ فإِن أح ِ‬
‫َ َ‬ ‫َ َّ َ‬ ‫َُ ۡ‬ ‫ۡ َۡ َ َ َ َۡ ۡ ََ َۡ ُ ْ ُ ُ َ ُ‬
‫� َ� ۡبلغ ٱل َه ۡد ُي �ِل ُه ۚۥ � َمن �ن‬ ‫� ۡم َح َّ ٰ‬ ‫ٱستي� مِن ٱلهد ِي� و� �ل ِقوا رءوس‬
‫ك‬ ‫�ضا أَ ۡو بهِۦٓ أَ ٗذى ّمِن َّرأۡ ِسهِۦ فَفِ ۡديَة‪ّ ٞ‬مِن ِ َ ۡ َ َ َ ۡ ُ ُ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َّ ً‬
‫صيا ٍ� أو صدق ٍة أو �س ٖ �‬ ‫ِ‬ ‫مِن�م م ِر‬
‫َ َ ٓ َ ُ ۡ َ َ َ َ َّ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ ّ َ َ ۡ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ۡ َ َ َّ ۡ َ‬
‫ۡ‬
‫� ۡد‬ ‫ي �من لم ِ‬ ‫فإِذا أمِنتم �من �متع ب ِٱلعمرة ِ إِ� ٱ� ِج �ما ٱستي� مِن ٱلهد ِ �‬
‫َّ‬ ‫َۡ ّ َ َ ۡ َ َ َ َ ۡ ُ ۡ ۡ َ َ َ َ ‪َ َ ٞ َ َ ٞ‬‬ ‫َ َ ُ ََ َ َ‬
‫�ة �مِلة ۗ �ٰل ِك ل َِمن ل ۡم‬ ‫ام ث�ٰثةِ �يَّا ٖ� ِ� ٱ� ِج وسبع ٍة إِذا رجعتمۗ ت ِلك ع‬ ‫ف ِصي‬
‫ٱ� َشد ُ‬ ‫َ‬
‫ٱعلَ ُم ٓوا ْ أ َّن َّ َ‬‫ۡ َ َ ِ َ َّ ُ ْ َّ َ َ ۡ‬ ‫َۡ ۡ‬ ‫َ ُ ۡ ُُۡ َ‬ ‫َ‬
‫ِيد‬ ‫ج ِد ٱ�رام� وٱ�قوا ٱ� و‬ ‫ا�ي ٱلمس ِ‬ ‫ي�ن أهلهۥ ح ِ ِ‬
‫ۡ َ‬
‫اب‪ ٢ ﴾١٩٦‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﯽ و ﭼﻪ ﺣﮑﻤﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫ٱلعِق ِ‬

‫‪ -١‬و در راه اﻟﻠﻪ اﻧﻔﺎق ﮐﻨﯿﺪ و )ﺑﺎ ﺗﺮک اﻧﻔﺎق( ﺧﻮد را ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ھﻼﮐﺖ ﻧﯿﻔﮑﻨﯿﺪ و‬
‫ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد‪.‬‬
‫‪ -٢‬و ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه را ﺑﺮای اﻟﻠﻪ ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ و اﮔﺮ ﺑﺎز داﺷﺘﻪ ﺷﺪﯾﺪ )ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ دﺷﻤﻦ ﯾﺎ‬
‫ﺑﯿﻤﺎری و ﻏﯿﺮه( ﭘﺲ آﻧﭽﻪ از ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻓﺮاھﻢ ﺷﻮد )ذﺑﺢ ﮐﻨﯿﺪ و آنﮔﺎه از اﺣﺮام ﺑﯿﺮون‬
‫ﺷﻮﯾﺪ( و ﺳﺮھﺎی ﺧﻮد را ﻧﺘﺮاﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﺎیﮔﺎھﺶ ﺑﺮﺳﺪ و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ‬
‫ﺑﯿﻤﺎر ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﺎراﺣﺘﯽ در ﺳﺮ داﺷﺖ‪) ،‬و ﻧﺎﭼﺎر ﺷﻮد در ﺣﺎل اﺣﺮام ﺳﺮ ﺧﻮد را ﺑﺘﺮاﺷﺪ(‬
‫ﭘﺲ ﻓﺪﯾﻪ دھﺪ از )ﻗﺒﯿﻞ‪ :‬ﺳﻪ روز( روزه ﯾﺎ ﺻﺪﻗﻪ )ﺧﻮراک دادن ﺑﻪ ﺷﺶ ﻣﺴﮑﯿﻦ( ﯾﺎ‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی )ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻓﻘﺮا ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﻮد( ﭘﺲ ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ در اﻣﺎن ﺑﻮدﯾﺪ‪،‬‬
‫ھﺮﮐﺲ از ﻋﻤﺮه ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﮔﺮدد؛ ﺳﭙﺲ )اﻋﻤﺎل( ﺣﺞ را آﻏﺎز ﮐﻨﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ از ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ )ﺑﺮای‬
 ‫ُ‬
‫‪٧‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫در ﺑﺎرهی ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﺠﺰه و ﺣﮑﻢ ﻓﺪﯾﻪی اﻓﺴﺎد اﺣﺮام ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﺠﺰه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬در ﻣﻮرد ﻓﺪﯾﻪی روزه‬
‫ﺳﺌﻮال ﮐﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮدﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﭙﺶ ﺑﺮ ﺻﻮرﺗﻢ‬
‫ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﺮدم ﮐﻪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺣﺪ رﻧﺞ و‬
‫ﺳﺨﺘﯽ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪهای آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی را ﺑﯿﺎﺑﯽ؟« ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﺳﻪ روز روزه ﺑﮕﯿﺮ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺷﺶ ﻣﺴﮑﯿﻦ ھﺮ ﻣﺴﮑﯿﻨﯽ ﻧﺼﻒ ﺻﺎع ﺧﻮراک ﺑﺪه و‬
‫ﺳﺮ ﺧﻮد را ﺑﺘﺮاش‪ «.‬اﯾﻦ ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪه وﻟﯽ ﺣﮑﻢ آن ﺑﺮای ھﻤﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ٗ‬ ‫َ ُ َ ۡ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َۡ َ َ َۡ ُ‬
‫اح أن ت ۡب َتغوا فض� ّمِن‬ ‫� ۡم ُج َن ٌ‬ ‫آﯾﻪی ‪ ١٩٨‬ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه‪﴿ :‬ليس علي‬
‫ٱذ ُك ُر ُ‬
‫ََ َ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ ۡ‬ ‫َّ ّ ُ ۡ َ َ ٓ َ َ ۡ ُ ّ ۡ َ َ َ ٰ َ ۡ‬
‫ٱذ ُك ُروا ْ َّ َ‬
‫وه‬ ‫ِند ٱل َمش َع ِر ٱ�ر ِام� و‬ ‫ٱ� ع‬ ‫ر�ِ� ۚم فإِذا أفضتم مِن عر� ٖ‬
‫تف‬
‫َ َ َّ ّ‬ ‫َ‬ ‫� ۡم �ن ُك ُ‬ ‫َ َ َ َ ٰ ُ‬
‫ِ�‪ ١ ﴾١٩٨‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی اﺷﺎره‬ ‫آل َ‬ ‫نتم ّمِن � ۡبلِهِۦ ل ِمن ٱلض‬ ‫كما هدٮ‬
‫دارد؟‬

‫ﻣﺒﺎح ﺑﻮدن ﺗﺠﺎرت در اﯾﺎم ﺣﺞ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﮑﺎظ و ﻣﺠﻨﺔ و‬
‫ذواﻟﻤﺠﺎز ﺑﺎزارھﺎﯾﯽ در ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﻣﺎ در اﯾﺎم ﺣﺞ ﺗﺠﺎرت ﮐﺮدن در آنﺟﺎ‬

‫او( ﻣﯿﺴﺮ ﺷﺪ )ذﺑﺢ ﻣﯽﮐﻨﺪ( و ھﺮﮐﺲ ﻧﯿﺎﻓﺖ ﺳﻪ روز در )اﯾﺎم( ﺣﺞ و ھﻔﺖ روز‬
‫ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯿﺪ روزه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ده )روز( ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ )ﺣﮑﻢ( ﺑﺮای ﮐﺴﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮاده او ﺳﺎﮐﻦ ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام )= ﻣﮑﻪ و اﻃﺮاف آن( ﻧﺒﺎﺷﺪ و از اﻟﻠﻪ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ‬
‫و ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺳﺨﺖﮐﯿﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -١‬ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ )در اﯾﺎم ﺣﺞ ﺑﺎ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش( از ﻓﻀﻞ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن )روزی(‬
‫ﻃﻠﺐ ﮐﻨﯿﺪ و ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ از ﻋﺮﻓﺎت ﮐﻮچ ﮐﺮدﯾﺪ؛ اﻟﻠﻪ را ﻧﺰد ﻣﺸﻌﺮ اﻟﺤﺮام ﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ و او‬
‫را ﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ ھﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ھﺪاﯾﺖ ﮐﺮد و اﮔﺮﭼﻪ ﭘﯿﺶ از آن از ﮔﻤﺮاھﺎن ﺑﻮدﯾﺪ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٨‬‬

‫را ﺣﺮام ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺳﺌﻮال ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫ُ‬ ‫َۡ َ َ َۡ ُ ۡ ُ َ ٌ َ َ ُ ْ َ ۡ ٗ‬
‫اح أن ت ۡب َتغوا فض� ّمِن َّر ّ�ِ� ۡ ۚم‪ ﴾...‬ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬ ‫آﯾﻪی ﴿ليس علي�م جن‬
‫ُۡ‬
‫ٱ� َر ِام ق َِتا ٖل �ِيهِ� قل‬ ‫ٱلش ۡهر ۡ َ‬ ‫َّ‬ ‫َۡ َُ َ َ َ‬
‫�لونك ع ِن‬ ‫آﯾﻪی ‪ ٢١٧‬ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه‪ٔ �﴿ :‬‬
‫ِ‬
‫�خ َر ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫َ َ ۡ‬ ‫ُ‬
‫َّ َ ۡ ُ‬ ‫ال �ِيهِ َكب�‪َ ٞ‬و َص ٌّد َعن َ‬
‫َ ‪ٞ‬‬
‫اج‬ ‫ٱ� َر ِام‬
‫ج ِد َ‬ ‫يل ٱ�ِ و�فر ۢ بِهِۦ وٱلمس ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ق ِت‬
‫َ َ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫ۡ ُ ۡ َ ُ َ َّ َ ۡ َ ُ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬
‫� م َِن ٱلق ۡت ِل� َو� يَ َزالون يُ�ٰتِلون� ۡم‬ ‫�َُ‬ ‫أهلِهِۦ مِنه أ�� عِند ٱ�ِۚ وٱلفِتنة أ‬
‫ِن� ۡم َعن دِينِهِۦ َ� َي ُم ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ َّ ٰ ُّ ُ َ‬
‫ت‬ ‫ٱس َت َ�ٰ ُع ۚوا َو َمن يَ ۡرتدِد م‬‫ِ� ۡم إن ۡ‬
‫ِِ‬ ‫� يَ ُردو� ۡم عن دِين‬ ‫ح‬
‫�ٰ ُ‬‫ك أ ۡص َ‬‫َ‬ ‫ُ‬
‫َ ِ َ ْ َ ٰٓ َ‬ ‫ُّ ۡ َ َ‬ ‫َ‬
‫ََُ َ ‪ۡ ُُ َ ۡ ۡ َ َ َ َْ َ ٞ‬‬ ‫ُ‬
‫ب‬ ‫وهو �ف ِر فأو ٰٓ��ِك حبِطت أع�ٰلهم ِ� ٱ��يا وٱ�خِرة� وأو�� ِ‬
‫َّ ُ ۡ َ َ ٰ ُ َ‬
‫�ون‪.١ ﴾٢١٧‬‬ ‫ٱ�ارِ� هم �ِيها � ِ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻗﺘﻞ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ و ﭼﺮا؟‬

‫ﻗﺘﻞ اﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﯽ؛ ﭼﻮن در ﻣﺎه ﺣﺮام رخ داده ﺑﻮد‬

‫اﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ و اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺎﺗﻢ و ﻃﺒﺮاﻧﯽ در ﮐﺘﺎب اﻟﮑﺒﯿﺮ و ﺑﯿﮫﻘﯽ در ﮐﺘﺎب‬
‫ﺳﻨﻦ ﺧﻮد از ﺟﻨﺪب ﭘﺴﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﮔﺮوھﯽ را ﺑﺎ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد؛ در راه اﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﯽ را دﯾﺪﻧﺪ و او را‬
‫ﮐﺸﺘﻨﺪ و آنھﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ آن روز ﻣﺎه رﺟﺐ ﯾﺎ ﺟﻤﺎدی اﻻول اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺷﻤﺎ در ﻣﺎه ﺣﺮام ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻗﺘﻞ ﺷﺪهاﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ‬

‫‪ -١‬از ﺗﻮ درﺑﺎره ﺟﻨﮓ ﮐﺮدن در ﻣﺎه ﺣﺮام‪ ،‬ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﮕﻮ‪» :‬ﺟﻨﮓ در آن )ﮔﻨﺎھﯽ( ﺑﺰرگ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺎزداﺷﺘﻦ از راه اﻟﻠﻪ و ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪن ﺑﻪ او و )ﺑﺎز داﺷﺘﻦ از( ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام و‬
‫ﺑﯿﺮون راﻧﺪن اھﻠﺶ از آن؛ ﻧﺰد اﻟﻠﻪ )ﮔﻨﺎھﯽ( ﺑﺰرگﺗﺮ‪ ،‬و ﻓﺘﻨﻪ )=ﺷﺮک و ﺷﮑﻨﺠﻪ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن( از ﮐﺸﺘﺎر ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪ «.‬و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آنﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺷﻤﺎ را از دﯾﻦﺗﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ و ھﺮﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ از دﯾﻨﺶ ﺑﺮﮔﺮدد و در ﺣﺎل ﮐﻔﺮ‬
‫ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﭘﺲ آﻧﺎن اﻋﻤﺎلﺷﺎن در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺗﺒﺎه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و آﻧﺎن اھﻞ آﺗﺶ )دوزخ(‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬و ھﻤﯿﺸﻪ در آن ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٩‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ھﻢ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﮔﻨﺎه اﻧﺠﺎم ﻧﺪادهاﯾﺪ‪ ،‬اﺟﺮی ھﻢ‬
‫ﻧﺪارﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ُۡ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ََۡ َُ َ َ َ‬
‫يض قل ه َو‬ ‫ح ِ�‬ ‫�ٔلونك ع ِن ٱل َم ِ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی ‪ ٢٢٢‬ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه‪﴿ :‬و�‬
‫َ‬ ‫َ َ َ َ‬ ‫ََ َۡ َُ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َٗ َ ۡ َ ُ ْ ّ ٓ‬
‫� َ� ۡط ُه ۡرنۖ فإِذا � َط َّه ۡرن‬ ‫وه َّن َح َّ ٰ‬ ‫يض و� �قر�‬ ‫ح ِ‬‫�لوا ٱلن ِ َسا َء ِ� ٱل َم ِ‬
‫أذى فٱ� ِ‬
‫ب ٱل ۡ ُم َت َط ّهر َ‬‫ح ُّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ٱ� َّ�ٰ� َ‬
‫َّ‬ ‫ُّ‬ ‫َ ۡ ُ ُ َّ ۡ َ ۡ ُ َ َ ُ ُ َّ ُ َّ َّ َ ُ‬
‫َ‬
‫�ن‪﴾٢٢٢‬‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ِب‬ ‫�‬ ‫ف�توهن مِن حيث أمر�م ٱ�ۚ إِن ٱ�‬
‫]اﻟﺒﻘﺮة‪ ١ [٢٢٢ :‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺪ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺑﺎ زﻧﺎن در اﯾﺎم ﺣﯿﺾ‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ و ﺗﺮﻣﺬی از اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﯾﮫﻮدیھﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ زن‬
‫ﺣﯿﺾ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ھﻤﺮاه او ﻏﺬا ﻧﻤﯽﺧﻮردﻧﺪ و او را در ﺧﺎﻧﻪ راه ﻧﻤﯽدادﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎران‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺳﺌﻮال ﻧﻤﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ھﻤﻪ ﮐﺎری را اﻧﺠﺎم‬
‫دھﯿﺪ ﺟﺰ ھﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن«‪.‬‬
‫ۡ‬
‫َ ٓ ُ ُ ۡ َ ۡ ‪ْ ُ َ ۡ ُ َّ ٞ‬‬
‫ﻋﻠﺖ ﻧﺰول آﯾﻪی ‪ ٢٢٣‬ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه‪ِ �﴿ :‬ساؤ�م حرث ل�م ف�توا‬
‫ُ ۡ َّ ُ ْ َّ َ ۡ َ ْ َ َّ ُ ُّ َ ُ‬ ‫َ ۡ َ ُ ۡ َ َّ ٰ ۡ ُ ۡ َ ّ ُ ْ َ ُ‬
‫� شِئتمۖ َوقدِموا ِ�نفسِ� ۚم َوٱ�قوا ٱ� َوٱعل ُم ٓوا �ن�م م�ٰقوهُ ۗ‬ ‫حرث�م �‬
‫ِ�‪ ٢ ﴾٢٢٣‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫َو� َ ّ� ٱل ۡ ُم ۡؤ ِمن َ‬
‫ِ ِ‬

‫‪ -١‬و از ﺗﻮ درﺑﺎرهی ﺣﯿﺾ )ﻋﺎدت ﻣﺎھﺎﻧﻪ زﻧﺎن( ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮ »آن ﭘﻠﯿﺪ و زﯾﺎنﺑﺎر اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﭘﺲ در ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ از زﻧﺎن ﮐﻨﺎره ﮔﯿﺮی ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺎ آنھﺎ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ ﺗﺎ ﭘﺎک‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﭘﺎک ﺷﺪﻧﺪ و ﻏﺴﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ھﻤﺎن ﺟﺎ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻓﺮﻣﺎن‬
‫داده‪ ،‬ﺑﺎ آنھﺎ آﻣﯿﺰش ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد و )ﻧﯿﺰ(‬
‫ﭘﺎﮐﺎن را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد«‪.‬‬
‫‪ -٢‬زﻧﺎن ﺷﻤﺎ ﮐﺸﺘﺰار ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ھﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﯿﺪ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺰار ﺧﻮد درآﯾﯿﺪ و‬
‫)ﺗﻮﺷﻪای( ﺑﺮای ﺧﻮد از ﭘﯿﺶ ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﺪ و از اﻟﻠﻪ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ او را ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﺧﻮاھﯿﺪ ﮐﺮد؛ و ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺸﺎرت ده‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪١٠‬‬

‫ﯾﻬﻮد ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺑﭽﻪی او ﮐﺎج ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآﯾﺪ‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ و اﺑﻮ داود و ﺗﺮﻣﺬی از ﺟﺎﺑﺮ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫ﯾﮫﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ھﺮﮔﺎه از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﺎ زن ھﻤﺨﻮاﺑﯽ ﺷﻮد ﺑﭽﻪ ﮐﺎج ﺑﺪﻧﯿﺎ ﻣﯽآﯾﺪ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ّ ٓ َ َۡ‬ ‫َ َّ ۡ‬
‫ﻋﻠﺖ ﻧﺰول آﯾﻪی ‪ ٢٣١‬ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه‪�﴿ :‬ذا َطلق ُت ُم ٱلن ِ َسا َء � َبلغ َن أ َجل ُه َّن‬
‫َ َ ُ ۡ ُ ُ َّ َ ٗ ّ َ ۡ َ ُ ْ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ََۡ ُ‬
‫�ار� ِ�عتد ۚوا‬ ‫سكوهن ِ‬ ‫وف و� �م ِ‬ ‫ُ‬
‫�حوهن بِمعر ٖ �‬ ‫ُ‬
‫وف أو ِ‬ ‫سكوهن بِمعر ٍ‬ ‫ف أم ِ‬
‫َّ ُ ُ ٗ َ ۡ ُ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ َ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ َ َ َّ ُ‬
‫ت ٱ�ِ هزو ۚ� وٱذكروا‬ ‫خذ ٓوا َءا� ٰ ِ‬ ‫ومن �فعل �ل ِك �قد ظلم �فسه ۚۥ و� �ت ِ‬
‫ُ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫�م ّم َ‬ ‫ۡ َ َ َّ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ ٓ َ َ َ َ َ ۡ ُ‬
‫ب َوٱ� ِك َمةِ يَعِظ�م بِهِۚۦ‬ ‫ِ‬ ‫ٰ‬ ‫ِ�‬ ‫ك‬ ‫ٱل‬ ‫ِن‬ ‫ن ِعمت ٱ�ِ علي�م وما أنزل علي‬
‫� ٍء َعل ‪ٞ‬‬ ‫� ّل َ ۡ‬ ‫َ َّ ُ ْ َّ َ َ ۡ َ ُ ٓ ْ َ َّ َّ َ ُ‬
‫ِيم‪ ١ ﴾٢٣١‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫وٱ�قوا ٱ� وٱعلموا أن ٱ� ب ِ ِ‬

‫ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم ﻃﻼقدادن زن و آزاد ﮐﺮدن ﺑﺮده را ﺑﻪ ﺷﻮﺧﯽ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‬

‫اﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﻤﺮ در ﻣﺴﻨﺪ ﺧﻮد و اﺑﻦ ﻣﺮدوﯾﻪ از اﺑﯽ درداء رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺷﺨﺺ زن ﺧﻮد را ﻃﻼق ﻣﯽداد ﺑﻌﺪ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺷﻮﺧﯽ ﮐﺮدهام و ﺑﺮدهی‬
‫ﺧﻮد را آزاد ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻮﺧﯽ ﮐﺮدهام ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ّ ٓ َ َۡ‬ ‫َ َّ ۡ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی ‪ ٢٣٢‬ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه‪�﴿ :‬ذا َطلق ُت ُم ٱلن ِ َسا َء � َبلغ َن أ َجل ُه َّن‬

‫‪ -١‬و ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ زﻧﺎن را ﻃﻼق )رﺟﻌﯽ( دادﯾﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن )روزھﺎی( ﻋﺪه ﺧﻮﯾﺶ‬
‫رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ آنھﺎ را ﻧﮕﻪ دارﯾﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ و ﺧﻮﺑﯽ آنھﺎ را رھﺎ ﺳﺎزﯾﺪ‬
‫و آﻧﺎن را ﺑﺨﺎﻃﺮ زﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪن ﻧﮕﺎه ﻧﺪارﯾﺪ ﺗﺎ )ﺑﻪ ﺣﻘﻮقﺷﺎن( ﺗﻌﺪی و ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﯿﺪ و‬
‫ً‬
‫ﮐﺴﯽﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺪ ﻗﻄﻌﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺳﺘﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ و آﯾﺎت اﻟﻠﻪ را ﺑﻪ ﻣﺴﺨﺮه ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬و‬
‫ﻧﻌﻤﺖ اﻟﻠﻪ را ﺑﺮ ﺧﻮد و آ ﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از ﮐﺘﺎب )ﻗﺮآن( و ﺣﮑﻤﺖ )ﺳﻨﺖ و اﺳﺮار ﺷﺮﯾﻌﺖ(‬
‫ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺎزل ﮐﺮده و ﺷﻤﺎ را ﺑﺎ آن ﭘﻨﺪ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﺎد ﺑﯿﺎورﯾﺪ و از اﻟﻠﻪ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و ﺑﺪاﻧﯿﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ داﻧﺎﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪١١‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫َ َ َ ُ‬
‫وف �ٰل ِك يُو�ظ‬ ‫َ َ َ ۡ ُ ُ ُ َّ َ َ ۡ َ ۡ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ۡ ْ َ ۡ َ ُ ۡ َ ۡ‬
‫ف� �عضلوهن أن ينكِح َن أز�ٰجهن إِذا ت�ٰضوا بينهم ب ِٱلمع ُر ِ �‬
‫� ۡم َوأَ ۡط َه ُر ۚ َو َّ ُ‬
‫ٱ�‬
‫َٰ ُ ۡ َ ۡ َ ٰ َ ُ‬ ‫َّ ۡ‬ ‫ُ ۡ‬ ‫َ َ‬
‫بِهِۦ َمن �ن مِن� ۡم يُؤم ُِن ب ِٱ�ِ َوٱ�َ ۡو ِم ٱ�خ ِِر� �ل ِ�م أز� ل‬
‫َ ۡ َُ ََ ُ َ َ َ َ‬
‫نت ۡم � � ۡعل ُمون‪ ١ ﴾٢٣٢‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫�علم وأ‬
‫در ﻣﻮرد اﯾﻦﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ زﻧﺶ را ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﻪ ﺑﺎر ﻃﻼق داده ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﻗﺼﺪ رﺟﻮع ﺑﻪ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﮐﻨﻨﺪ دﯾﮕﺮ وﻟﯽ اﻣﺮ ﺣﻖ ﻧﺪارد از ازدواج آنھﺎ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و اﺑﻮ داود و ﺗﺮﻣﺬی و ﻏﯿﺮ از اﯾﺸﺎن از ﻣﻌﻘﻞ ﺑﻦ ﯾﺴﺎر رواﯾﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬او ﺧﻮاھﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ازدواج ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در آورد؛ ﺧﻮاھﺮش‬
‫ﻧﺰد او ﺑﻮد ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ او را ﯾﮏﺑﺎر ﻃﻼق داد و از ﻃﻼق ﺧﻮد ﺑﺮﻧﮕﺸﺖ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ‬
‫ﻋﺪهی زن ﺗﻤﺎم ﺷﺪ؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬آن دو ھﻤﺪﯾﮕﺮ را ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و آن ﻣﺮد ﻣﺠﺪدا‬
‫او را از ﺧﻄﺎب ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎری ﻧﻤﻮد؛ ﻣﻌﻘﻞ در ﺟﻮاب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او را ﺑﻪ ﺗﻮ ارزاﻧﯽ‬
‫داﺷﺘﻢ و ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﺗﻮ در آوردم و ﺗﻮ او را ﻃﻼق دادی ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺮ‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪ .‬اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﺟﺖ و ﻧﯿﺎز آن دو آ ﮔﺎه ﺑﻮد و اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻌﻘﻞ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺷﻨﯿﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﻮش ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن اﻟﻠﻪ و ﻣﻄﯿﻊ اﻟﻠﻪ ھﺴﺘﻢ ﺳﭙﺲ‬
‫آن ﻣﺮد را ﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻮاھﺮم ارزاﻧﯽ ﺗﻮ ﺑﺎد و ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﺷﻤﺎ در‬
‫ﻣﯽآورم‪.‬‬
‫َ َّ َ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫َ ُ ْ ََ‬
‫ٱلصل ٰوة ِ‬ ‫تو‬ ‫ﻋﻠﺖ ﻧﺰول آﯾﻪی ‪ ٢٣٨‬ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه‪ٰ�﴿ :‬فِظوا � ٱلصل� ٰ ِ‬

‫‪ -١‬و ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ زﻧﺎن را ﻃﻼق دادﯾﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه )ﻣﺪت( ﻋﺪهی ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن‬
‫را از ازدواج ﺑﺎ ﺷﻮھﺮان )ﺳﺎﺑﻖ( ﺧﻮد ﺑﺎز ﻧﺪارﯾﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻄﺮز ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهای در ﺑﯿﻦ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﺗﺮاﺿﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ )دﺳﺘﻮری اﺳﺖ( ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻟﻠﻪ و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫اﯾﻤﺎن دارد؛ ﺑﻪ آن ﭘﻨﺪ داده ﻣﯽﺷﻮد؛ و اﯾﻦ )دﺳﺘﻮر( ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﭘﺮ ﺑﺮﮐﺖﺗﺮ و ﭘﺎﮐﯿﺰهﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ و اﻟﻠﻪ ﻣﯽداﻧﺪ و ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪١٢‬‬

‫�‪ ١ ﴾٢٣٨‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ٱل ۡ ُو ۡس َط ٰي َوقُ ُ‬

‫وموا ْ ِ َّ�ِ َ�ٰنِت َ‬
‫ِ‬
‫ﻗﺒﻼ ﻣﺮدم در ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪن اﯾﻦ آﯾﻪ‬
‫دﯾﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ در ﻧﻤﺎز ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺋﻤﻪی ﺷﺶﮔﺎﻧﻪی ﺣﺪﯾﺚ و دﯾﮕﺮان از زﯾﺪ ﺑﻦ أرﻗﻢ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ در‬
‫زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج در ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ؛ ﺷﺨﺺ ﺑﺎ ﮐﻨﺎر‬
‫دﺳﺘﯽ ﺧﻮد در ﻧﻤﺎز ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﻣﺎ از ﺳﺨﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻦ ﻧﮫﯽ ﺷﺪﯾﻢ و ﺑﻪ ﺳﮑﻮت اﻣﺮ ﺷﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ َّ ُ ُ َ ٓ‬
‫نزل إ ِ ۡ�هِ مِن َّر ّ�ِهِۦ‬
‫آﯾﻪی ‪ ٢٨٥‬ﺳﻮرهی ﺑﻘﺮه‪﴿ :‬ءامن ٱلرسول بِما أ ِ‬
‫َ َُ ُ ََۡ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ۡ ُ ۡ ُ َ ُ ٌّ َ َ َ َّ َ َ َ ٰٓ َ‬
‫� أ َح ٖد ّمِن‬ ‫��ِكتِهِۦ َو� ُتبِهِۦ َو ُر ُسلِهِۦ � �ف ّ ِرق �‬ ‫ون � ءامن ب ِٱ�ِ وم‬
‫وٱلمؤمِن ۚ‬
‫ك ٱل ۡ َم ِص ُ‬ ‫َ‬
‫َ َ ُ ْ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ َ َ َّ َ َ ۡ َ‬
‫�‪ ٢ ﴾٢٨٥‬ﺑﻪ ﭼﯿﺰی‬ ‫ُّر ُسلِهِۚۦ وقالوا س ِمعنا وأطعناۖ �فرانك ر�نا ��‬
‫اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬

‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ در ﺗﻤﺎم اﻣﻮر‬

‫اﻣﺎم اﺣﻤﺪ و اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ و دﯾﮕﺮان از اﺑﻮ ھﺮﯾﺮهس رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ُ ۡ َۡ ُُۡ ُ َُ ۡ ُ‬
‫�م بهِ َّ ُ‬ ‫ُُۡ ْ َ ٓ َ ُ‬
‫ٱ�﴾ ‪ ٣‬ﻧﺎزل ﺷﺪ‬ ‫ِ‬ ‫� أنفسِ�م أو �فوه �اسِب‬‫ﮐﻪ آﯾﻪی ﴿إِن �بدوا ما ِ‬

‫‪ -١‬ﺑﺮ )ﺑﺠﺎ آوردن( ﻧﻤﺎزھﺎ و )ﺑﺨﺼﻮص( ﻧﻤﺎز ﻣﯿﺎﻧﻪ )ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ( ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮐﻨﯿﺪ و ﻓﺮوﺗﻨﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﺮای اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﯿﺰﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ از )ﺳﻮی( ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﺷﺪه‪ ،‬اﯾﻤﺎن آورده اﺳﺖ و ﻣﺆﻣﻨﺎن‬
‫)ﻧﯿﺰ( ھﻤﻪ ﺑﻪ اﻟﻠﻪ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن او و ﮐﺘﺎبھﺎﯾﺶ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ‪) .‬و‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ(‪» :‬ﻣﯿﺎن ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ ﻓﺮق ﻧﻤﯽﮔﺬارﯾﻢ« و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺷﻨﯿﺪﯾﻢ و اﻃﺎﻋﺖ‬
‫ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! آﻣﺮزش ﺗﻮ را )ﺧﻮاھﺎﻧﯿﻢ( و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺗﻮﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪ -٣‬اﮔﺮ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ در دل دارﯾﺪ آﺷﮑﺎر ﺳﺎزﯾﺪ ﯾﺎ ﭘﻨﮫﺎن دارﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﻃﺒﻖ آن‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪١٣‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ﺑﺮ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺳﺨﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺮ دو زاﻧﻮ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫آﯾﻪ ای ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻃﺎﻗﺖ آن را ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬آﯾﺎ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﻣﺜﻞ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺷﻤﺎ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪ :‬ﺳﻤﻌﻨﺎ وﻋﺼﯿﻨﺎ‪.‬‬
‫َ َۡ َََ َۡ ُ ۡ َ َ َ‬
‫ﺷﻨﺪﯾﻢ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮدﯾﻢ؟« وﻟﮑﻦ آنھﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪﴿ :‬س ِمعنا وأطعناۖ �فرانك‬
‫ك ٱل ۡ َم ِص ُ‬
‫�‪» ﴾٢٨٥‬ﺷﻨﯿﺪﯾﻢ و اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮدﯾﻢ ﭘﺮوردﮔﺎرا ﻣﺎ را ﺑﯿﺎﻣﺮز و ﻣﻘﺼﺪ‬
‫َ َّ َ َ ۡ َ‬
‫ر�نا ��‬
‫ﻣﺎ ﺑﺴﻮی ﺗﻮ اﺳﺖ‪ «.‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎدی دادﻧﺪ ﺑﻌﺪ از آن آﯾﻪی »آﻣﻦ‬
‫اﻟﺮﺳﻮل آﻳﻪ ﻻﻳﻜﻠﻒ اﷲ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ وﺳﻌﻬﺎ« ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َّ َ‬ ‫َّ َّ َ َ ۡ َ ُ َ‬
‫�ون ب ِ َع ۡه ِد ٱ�ِ َو�يۡ َ�ٰن ِ ِه ۡم‬ ‫آﯾﻪی ‪ ٧٧‬ﺳﻮرهی آل ﻋﻤﺮان‪﴿ :‬إِن ٱ�ِين �ش‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬
‫�ل ُِم ُه ُم َّ ُ‬‫َِ ََ ُ َ‬ ‫َ َ ً ُ َ َ َ َ َ َ‬
‫ٱ� َو� يَنظ ُر إ ِ ۡ� ِه ۡم‬ ‫� َم ٗنا قل ِي� أ ْو ٰٓ��ِك � خ� ٰ َق ل ُه ۡم ِ� ٱ�خِرة و� ي‬
‫َۡ َ ۡ َ َ َ َ َُّ ۡ َ َُ ۡ َ َ ٌ َ‬
‫اب أ ِ� ‪ٞ‬م‪.١ ﴾٧٧‬‬ ‫يوم ٱلقِ�ٰمةِ و� يز� ِي ِهم ولهم عذ‬

‫ﻗﺴﻢ دروغ ﯾﺎد ﮐﺮدن‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ و دﯾﮕﺮان رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬اﺷﻌﺚ ﭘﺴﺮ ﻗﯿﺲ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از ﯾﮏ ﯾﮫﻮدی‪ ،‬زﻣﯿﻨﯽ ﻃﻠﺐ داﺷﺘﻢ و او اﻧﮑﺎر ﻣﯽﮐﺮد؛ او را ﻧﺰد‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آوردم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آﯾﺎ دﻟﯿﻠﯽ و ﺷﺎھﺪی داری؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﯾﮫﻮدی ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺴﻢ ﺑﺨﻮر‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت او ﻗﺴﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‬
‫و ﻣﺎﻟﻢ از دﺳﺖ ﻣﯽرود‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ْ‬ ‫ََ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫َ َ‬
‫ٱ� ق ۡو ٗما �ف ُروا َ� ۡع َد‬ ‫آﯾﻪی‪ ٨٦ :‬ﺳﻮرهی آل ﻋﻤﺮان‪﴿ :‬ك ۡيف َ� ۡهدِي‬
‫َۡ‬ ‫َ ۡ َ َ ُ ٓ ْ َ َّ َّ ُ َ َ ّ ‪َ ُ َّ َ ُ َ ّ َ ۡ ُ ُ َ ٓ َ َ ٞ‬‬
‫ٱ� � َ� ۡهدِي ٱلق ۡو َم‬ ‫ت و‬‫إِي�ٰن ِ ِهم وش ِهدوا أن ٱلرسول حق وجاءهم ٱ�يِ�ٰ ۚ‬

‫‪ -١‬ھﻤﺎﻧﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ ﭘﯿﻤﺎن اﻟﻠﻪ و ﺳﻮﮔﻨﺪھﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﮫﺎی ﻧﺎﭼﯿﺰی ﻣﯽﻓﺮوﺷﻨﺪ‪ ،‬آنھﺎ‬
‫ﺑﮫﺮهای در آﺧﺮت ﻧﺨﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ و اﻟﻠﻪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ آنھﺎ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ و ﺑﻪ‬
‫آﻧﺎن ﻧﻤﯽﻧﮕﺮد و آنھﺎ را )از ﮔﻨﺎه( ﭘﺎک ﻧﻤﯽﺳﺎزد و ﻋﺬاب دردﻧﺎﮐﯽ ﺑﺮای آنھﺎﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪١٤‬‬
‫َّ‬
‫ٱل�ٰلِم َ‬
‫�‪ ١ ﴾٨٦‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬ ‫ِ‬

‫ﻗﺒﻮلﺷﺪن ﺗﻮﺑﻪی ﻣﺮﺗﺪ‬

‫ﻧﺴﺎﯾﯽ و اﺑﻦ ﺣﺒﺎن و ﺣﺎﮐﻢ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﻣﺮدی از‬
‫اﻧﺼﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪ و دوﺑﺎره ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺷﺪ و ﻗﺎﺻﺪی ﻧﺰد ﻗﻮم‬
‫ﺧﻮد ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮوﯾﺪ ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ آﯾﺎ ﻣﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ دوﺑﺎره‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮم؟ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﺑﻪ او ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫ُ َ َۡ َ َ‬ ‫ۡ َ َّ َّ ٓ َ َ‬
‫ان ِمن� ۡم أن �فش�‬‫آﯾﻪی‪ ١٢٢ :‬ﺳﻮرهی آل ﻋﻤﺮان ﴿إِذ همت طا�ِفت ِ‬
‫َ‬ ‫َ َّ ُ َ ُّ ُ َ َ َ َ َّ َ ۡ َ َ َ َّ ۡ ۡ‬
‫� ٱل ُمؤم ُِنون‪ ٢ ﴾١٢٢‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎزل‬
‫وٱ� و ِ�هماۗ و� ٱ�ِ فليتو ِ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫در ﻣﻮرد دو ﻗﺒﯿﻠﻪ از اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﻧﺎمﻫﺎی ﺑﻨﯽ ﺳﻠﻤﻪ و ﺑﻨﯽ ﺣﺎرﺛﻪ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ از ﺟﺎﺑﺮ اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﻪ در‬
‫ﻣﻮرد ﺑﻨﯽ ﺳﻠﻤﻪ و ﺑﻨﯽ ﺣﺎرﺛﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ردی اﺳﺖ ﺑﺮ‬
‫راﻓﻀﯽھﺎ ﮐﻪ ﻋﻠﯽ را ﻣﺨﺘﺺ وﻻﯾﺖ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ھﻤﻪ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ آﯾﻪ‬
‫در ﻣﻮرد اﻧﺼﺎر ﻧﺎزل ﺷﺪه‪ ،‬اﺗﻔﺎق دارﻧﺪ‪ .‬آنھﺎ ھﻤﻪ اوﻟﯿﺎء اﻟﻠﻪ ھﺴﺘﻨﺪ و اﻟﻠﻪ وﻟﯽ‬
‫اﯾﺸﺎن اﺳﺖ و ھﻤﺎﻧﺎ اﻟﻠﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ وﻟﯽ و ﯾﺎری دھﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َۡ َ َ َ‬
‫ك م َِن ٱ� ۡمر َ ۡ‬
‫� ٌء أو‬ ‫ﭼﻪ وﻗﺖ آﯾﻪی‪ ١٢٨ :‬ﺳﻮرهی آل ﻋﻤﺮان ﴿ليس ل‬
‫ِ‬

‫‪ -١‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﻮﻣﯽ را ھﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﯾﻤﺎنﺷﺎن و )ﭘﺲ از آنﮐﻪ( ﮔﻮاھﯽ‬
‫دادﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮ ﺣﻖ اﺳﺖ و ﺑﺮاﯾﺸﺎن دﻻﯾﻞ روﺷﻦ آﻣﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ؟! و اﻟﻠﻪ‬
‫ﻗﻮم ﺳﺘﻤﮑﺎر را ھﺪاﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢‬و )ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﯾﺎد آور( ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ دو ﮔﺮوه از ﺷﻤﺎ )= ﺑﻨﻮﺳﻠﻤﻪ و ﺑﻨﻮﺣﺎرﺛﻪ( ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺳﺴﺘﯽ ورزﻧﺪ‪ ،‬و اﻟﻠﻪ ﯾﺎور )و ﻧﮕﮫﺪار( آنھﺎ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮ اﻟﻠﻪ ﺗﻮﮐﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪١٥‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫َ‬ ‫َ َّ َ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫َُ َ ََ‬

‫وب عل ۡي ِه ۡم أ ۡو ُ� َعذ َِ� ُه ۡم فإِ� ُه ۡم �ٰل ُِمون‪ ١ ﴾١٢٨‬ﻧﺎزل ﺷﺪ؟‬ ‫�ت‬

‫در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‬

‫اﻣﺎم اﺣﻤﺪ و اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ از اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬دﻧﺪانھﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫در روز اﺣﺪ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪ و ﺷﮑﺎﻓﯽ در ﺳﺮ اﯾﺸﺎن ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ و ﺧﻮن ﺑﺮ‬
‫ﭼﮫﺮهی ﻣﺒﺎرکﺷﺎن روان ﮔﺸﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﻮﻣﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺧﻮد روا ﻣﯽدارﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن دﻋﻮت‬
‫ﻣﯽدھﺪ«‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ َ ۡ َ َ َّ َّ َ ۡ‬
‫ِين َ�ف َر ُحون‬
‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ١٨٨ :‬ﺳﻮرهی آل ﻋﻤﺮان‪� �﴿ :‬س� ٱ�‬
‫َ ٓ َ َ ْ َّ ُ ُّ َ َ ُ ۡ َ ُ ْ َ َ ۡ َ ۡ َ ُ ْ َ َ َ ۡ َ َ َّ ُ َ َ َ ّ َ ۡ َ َ‬
‫اب‬
‫حبون أن �مدوا بِما لم �فعلوا ف� �سبنهم بِمفاز� ٖ مِن ٱلع ِ �‬
‫ذ‬ ‫بِما �توا و� ِ‬
‫َ‬ ‫َول َ ُه ۡم َع َذ ٌ‬
‫اب أ ِ� ‪ٞ‬م‪ ٢ ﴾١٨٨‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺑﺮای ﺟﮫﺎد ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪادی از ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ در ﺷﮫﺮ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺪن ﺧﻮد‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮدﻧﺪ و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﺮ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺬرﺧﻮاھﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﺗﻤﺠﯿﺪ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬ھﯿﭻ ﭼﯿﺰ از ﮐﺎر )ﺑﻨﺪﮔﺎن( در دﺳﺖ ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﯾﺎ )اﻟﻠﻪ( ﺗﻮﺑﻪ آﻧﺎن را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد )و آﻧﺎن را‬
‫ﻣﯽﺑﺨﺸﺎﯾﺪ( ﯾﺎ ﻋﺬابﺷﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ زﯾﺮا آﻧﺎن ﺳﺘﻤﮑﺎرﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﮔﻤﺎن ﻣﺒﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ‬
‫ً‬
‫ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ ﺳﺘﻮده ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﺒﺮ از ﻋﺬاب )اﻟﮫﯽ( ﻧﺠﺎت و رھﺎﯾﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪) ،‬ﺑﻠﮑﻪ(‬
‫ﺑﺮای آنھﺎ‪ ،‬ﻋﺬاب دردﻧﺎﮐﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪١٦‬‬
‫َّ َ ۡ ُ ّ‬ ‫ُ ُ َّ ُ ٓ َ َ ُ‬
‫� أ ۡو�ٰدِ� ۡمۖ ل ِ�ك ِر مِثل َح ِظ‬ ‫وصي�م ٱ� ِ‬ ‫آﯾﻪی‪ ١١ :‬ﺳﻮرهی ﻧﺴﺎء‪﴿ :‬يُ ِ‬
‫ٗ‬ ‫� َّن � َِسا ٓ ٗء فَ ۡو َق ٱثۡنَ َت ۡ� فَلَ ُه َّن ثُلُ َثا َما تَ َر َك �ن َ�نَ ۡ‬‫ُ‬ ‫ۡ ُ ََۡ َ‬
‫ت َ�ٰح َِدة‬ ‫ۖ‬ ‫ِ‬ ‫ن‬ ‫�� ف ِ‬
‫إ‬ ‫ٱ�نثي ِ‬
‫َ َ َُ َ َ ‪َ ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫حد ّم ِۡن ُه َما ُّ‬ ‫َ‬
‫فَلَ َها ٱ�ّ ِۡص ُف َو ِ�بَ َو ۡ�هِ ل ُ ّ َ‬
‫� ۚ فإِن‬ ‫ٱلس ُد ُس م َِّما ت َر َك إِن �ن �ۥ و‬ ‫ِ� �ٰ ِ ٖ‬
‫ِ‬ ‫ۚ‬
‫َ َ َ ُ ٓ ۡ َ ‪ُّ َ ٞ‬‬ ‫ُّ ُ ُ َ‬ ‫َّ ۡ َ ُ َّ ُ َ َ ‪ُّ َ ُ َ َ َ ٓ ُ َ َ َ ٞ‬‬
‫ث فإِن �ن �ۥ إِخوة ف ِ� ِمهِ‬ ‫لم ي�ن �ۥ و� وورِثهۥ �بواه ف ِ� ِمهِ ٱ�ل ۚ‬
‫َ‬ ‫ُٓ ُ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُٓ ُ‬ ‫و� ب َها ٓ أَ ۡو َديۡ‬
‫ن َءابَاؤ� ۡم َو� ۡ� َناؤ� ۡم � ت ۡد ُرون‬ ‫ٍ�‬
‫ٱلس ُد ُس ِم ۢن َ� ۡع ِد َو ِ َّ ُ‬
‫صي ٖة ي ِ ِ‬ ‫ۚ‬
‫ُّ‬
‫ٗ‬ ‫َ‬ ‫ً‬ ‫َ ُّ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ ُ ۡ َ ۡ ٗ َ َ ٗ ّ َ َّ َّ َّ َ َ َ َ‬
‫��هم أقرب ل�م �فعا ۚ ف ِر�ضة مِن ٱ�ِۗ إِن ٱ� �ن عل ِيما حكِيما‪ ﴾١١‬ﺑﻪ‬
‫‪١‬‬

‫ﭼﻪ ﺣﮑﻤﯽ از اﺣﮑﺎم اﺳﻼﻣﯽ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬

‫ﻣﯿﺮاث‬
‫اﻣﺎﻣﺎن ﺷﺶﮔﺎﻧﻪی ﺣﺪﯾﺚ از ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‬
‫و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س ﺑﻪ ﻋﯿﺎدت ﻣﻦ آﻣﺪﻧﺪ؛ در ﻧﺰد ﻗﻮم ﺑﻨﯽ ﺳﻠﻤﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻦ ﺑﯿﮫﻮش ﺑﻮدم‪ ،‬آب ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮ روی ﻣﻦ آب ﭘﺎﺷﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﺑﻪ ھﻮش آﻣﺪم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬در ﻣﻮرد اﻣﻮال و داراﯾﯽ ﺧﻮدم ﭼﻪ دﺳﺘﻮری ﻣﯽدھﯿﺪ؟‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -١‬اﻟﻠﻪ درﺑﺎرهی ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺳﻔﺎرش ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﮫﻢ ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﮫﻢ دو دﺧﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ )ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﯿﺖ ھﻤﻪ( دﺧﺘﺮ )دو دﺧﺘﺮ ﯾﺎ( ﺑﯿﺶ از دو دﺧﺘﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬دو‬
‫ﺳﻮم ﺗﺮﮐﻪ ﺑﮫﺮه اﯾﺸﺎن اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﯾﮏ دﺧﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﯿﻤﯽ از ﺗﺮﮐﻪ از آن اوﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺮای‬
‫ھﺮ ﯾﮏ از ﭘﺪر و ﻣﺎدر وی )= ﻣﯿﺖ( ﯾﮏ ﺷﺸﻢ از ﺗﺮﮐﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ )ﻣﯿﺖ(‬
‫ﻓﺮزﻧﺪی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪی ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و )ﺗﻨﮫﺎ( ﭘﺪر و ﻣﺎدرش از او ارث‬
‫ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﺎدرش ﯾﮏ ﺳﻮم اﺳﺖ )و ﺑﺎﻗﯽ از آن ﭘﺪر ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد( و اﮔﺮ او )= ﻣﯿﺖ(‬
‫ﺑﺮادراﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﮫﻢ ﻣﺎدرش ﯾﮏ ﺷﺸﻢ اﺳﺖ‪) ،‬ھﻤﻪ اﯾﻦھﺎ( ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم‬
‫وﺻﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ او )= ﻣﯿﺖ( ﺑﻪ آن ﺳﻔﺎرش ﮐﺮده و ﺑﻌﺪ از ادای دﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ ﭘﺪرانﺗﺎن و ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن ﮐﺪام ﯾﮏ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮﻧﺪ‪) .‬اﯾﻦ اﺣﮑﺎم(‬
‫ﻓﺮﯾﻀﻪای )ﻣﻌﯿﻦ و ﻣﻘﺮر ﺷﺪه( از ﺟﺎﻧﺐ اﻟﻠﻪ اﺳﺖ و ﺑﯽﮔﻤﺎن اﻟﻠﻪ داﻧﺎی ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪١٧‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ْ َ َ ُّ َ ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ‬
‫�� ُّ� َها ٱ�ِي َن َء َام ُنوا � �ِل ل� ۡم‬ ‫ﻋﻠﺖ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ١٩ :‬ﺳﻮرهی ﻧﺴﺎء‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ُ َّ ٓ َ‬ ‫ٓ َ‬ ‫ۡ َ ْ‬ ‫َ َ ُ ْ ّ ٓ َ ٗ َ َ ُ ُ ُ‬
‫أن ت ِرثوا ٱلن ِ َسا َء ك ۡرهاۖ َو� � ۡعضلوه َّن �ِ َذه ُبوا ب ِ َب ۡع ِض َما َءات ۡي ُت ُموه َّن إِ� أن‬
‫َ ۡ ُ ُ ُ َّ َ َ َ َ‬
‫وف فَإِن ك ِرهتموهن �ع ٰٓ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َ ۡ َ َ ٰ َ ُّ َ ّ َ َ َ ُ ُ‬
‫� أن‬ ‫�وه َّن ب ِٱل َمع ُر ِ �‬ ‫حش ٖة مبيِن ٖة� و� ِ‬ ‫يأ�ِ� بِ� ِ‬
‫�� َكث ِ ٗ‬ ‫َ ۡ َُ ْ َ ۡٗ‬
‫�ٔا َو َ� ۡج َع َل َّ ُ‬
‫ٱ� �ِيهِ َخ ۡ ٗ‬
‫��‪ ١ ﴾١٩‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ت�رهوا ش‬
‫ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﺮدم زن ﻣﯿﺖ را ھﻢ ﺟﺰء ﻣﺎل و ﺗﺮﮐﻪی ﻣﯿﺖ ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و داود و ﻧﺴﺎﯾﯽ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻣﺮدی ﻓﻮت ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬اوﻟﯿﺎء آن ﻣﯿﺖ ﺑﺮای زن ﻣﯿﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ او ازدواج ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ او را ﺑﻪ‬
‫ازدواج ﮐﺴﯽ در ﻣﯽآوردﻧﺪ و اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻊ ازدواج او ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و‬
‫آنھﺎ در ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی در ﻣﻮرد آن زن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهی او ﺑﺮﺗﺮی داﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ٓ‬
‫ٱلن َساءِ إ� َما َملك ۡ‬ ‫ّ‬ ‫ۡ‬
‫۞وٱل ُم ۡح َص َ�ٰ ُ‬
‫آﯾﻪی‪ ٢٤ :‬ﺳﻮرهی ﻧﺴﺎء ﴿ َ‬
‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ت م َِن ِ‬
‫َ ۡ َ ُ ُ ۡ َ َ َّ َ َ ۡ ُ ۡ َ ُ َّ َ ُ َّ َ َ ٓ َ َ ٰ ُ ۡ َ َ ۡ َ ُ ْ‬
‫�ي�ٰن�مۖ كِ�ٰب ٱ�ِ علي� ۚم وأحِل ل�م ما وراء �ل ِ�م أن تبتغوا‬
‫ۡ ُ َّ َ َ ُ ُ‬ ‫� َ� َما ۡ‬ ‫َ َ َۡ ُ َ‬ ‫ُ ُّ ۡ‬ ‫َ‬
‫�اتوه َّن‬ ‫ٱس َت ۡم َت ۡع ُتم بِهِۦ مِنهن ٔ‬ ‫�ف َ‬
‫ح ۚ‬ ‫� م ِٰ ِ‬ ‫بِأ ۡم َ�ٰل ِ�م � ِصن ِ� �‬
‫ۡ َ َ َّ‬ ‫ُ ُ َ ُ َّ َ َ ٗ ۚ َ َ ُ َ َ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ‬
‫ِيما ت َ�ٰض ۡي ُتم بِهِۦ ِم ۢن َ� ۡع ِد ٱلف ِر�ضةِ� إِن‬ ‫أجورهن ف ِر�ضة و� جناح علي�م �‬

‫‪ -١‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ! ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اززﻧﺎن ﺑﻪ اﮐﺮاه ارث ﺑﺮﯾﺪ و‬
‫آﻧﺎن را زﯾﺮ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﻧﺪھﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن دادهاﯾﺪ؛ ﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ آنھﺎ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻋﻤﻞ زﺷﺖ آﺷﮑﺎری ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺎ آنھﺎ ﺑﻄﻮرﺷﺎﯾﺴﺘﻪ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﯿﺪ و‬
‫اﮔﺮ از آﻧﺎن )ﺧﻮشﺗﺎن ﻧﯿﺎﻣﺪ و( ﮐﺮاھﺖ داﺷﺘﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﭼﯿﺰی را ﺧﻮش‬
‫ﻧﻤﯽدارﯾﺪ و اﻟﻠﻪ در آن ﺧﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪١٨‬‬

‫ٱ� َ� َن َعل ً‬
‫ِيما َحك ٗ‬
‫ِيما‪.١ ﴾٢٤‬‬ ‫َّ َ‬
‫ﺣﮑﻢ ﺣﻼﻟﯿﺖ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬

‫ﺣﮑﻢ ﺣﻼﻟﯿﺖ ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ ﺑﺮده‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ و اﺑﻮداود و ﺗﺮﻣﺬی و ﻧﺴﺎﯾﯽ از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫اﺳﯿﺮاﻧﯽ از ﻗﻮم اوﻃﺎس ﺑﻪ ﻣﺎ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺷﻮھﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫آنھﺎ ھﻤﺨﻮاﺑﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺧﻮدداری ﮐﺮدﯾﻢ؛ در اﯾﻦ ﻣﻮرد از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺳﺌﻮال‬
‫ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﻣﺎ ﺑﺎ آنھﺎ ھﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ُ ْ َّ َ َ ُ ْ‬ ‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها َّٱ� َ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا أطِيعوا ٱ� وأطِيعوا‬ ‫آﯾﻪی‪ ٥٩ :‬ﺳﻮرهی ﻧﺴﺎء‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫َ ۡ َ ُ ُّ ُ َ َّ‬ ‫ُ َ َ ۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ُ‬
‫ٱلر ُسو ِل إِن‬
‫ٱ�ِ َو َّ‬ ‫ٱلر ُسول َوأ ْو ِ� ٱ� ۡم ِر مِن� ۡمۖ فإِن ت َ�ٰ َز� ُت ۡم ِ� �ءٖ فردوه إِ�‬
‫َّ‬
‫َۡ ً‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َّ ۡ‬ ‫ُ ُ ُۡ‬
‫نت ۡم تؤم ُِنون ب ِٱ�ِ َوٱ�َ ۡو ِم ٱ�خ ِِر� �ٰل ِك خ ۡ�‪َ ٞ‬وأ ۡح َس ُن تأوِ��‪ ٢ ﴾٥٩‬در ﻣﻮرد‬ ‫ك‬
‫ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺣﺬاﻓﻪ ﺑﻦ ﻗﯿﺲ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و دﯾﮕﺮان ﻏﯿﺮ از اﯾﺸﺎن از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ -١‬و زﻧﺎن ﺷﻮھﺮدار )ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ( ﻣﮕﺮ زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ آﻧﺎن ﺷﺪهاﯾﺪ‪) .‬اﯾﻦ(‬
‫ﻓﺮﯾﻀﻪی اﻟﮫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﻘﺮر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و ﻏﯿﺮ از اﯾﻦھﺎ )ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ( ﺑﺮای‬
‫ﺷﻤﺎ ﺣﻼل اﺳﺖ ﺑﺎ اﻣﻮال ﺧﻮد )زﻧﺎن دﯾﮕﺮ را( ﻃﻠﺐ ﮐﻨﯿﺪ ـ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ ﺑﺎﺷﯿﺪ‬
‫و زﻧﺎﮐﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ ـ ﭘﺲ آن زﻧﺎﻧﯽ را ﮐﻪ )ﺑﻪ ازدواج در آوردﯾﺪ و( از آﻧﺎن ﮐﺎم ﮔﺮﻓﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﮫﺮﺷﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﯾﻀﻪای ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺪھﯿﺪ‪ ،‬و ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ در آﻧﭽﻪ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﮫﺮﯾﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن اﻟﻠﻪ داﻧﺎی ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ! اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﻟﻠﻪ را و اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮرا؛ و ﺻﺎﺣﺒﺎن‬
‫اﻣﺮ ﺗﺎن را؛ و اﮔﺮ در ﭼﯿﺰی اﺧﺘﻼف ﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬آن را ﺑﻪ اﻟﻠﻪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﯿﺪ؛ اﮔﺮ ﺑﻪ‬
‫اﻟﻠﻪ و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن دارﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﮫﺘﺮ و ﺧﻮش ﻓﺮﺟﺎمﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪١٩‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫اﯾﻦ آﯾﻪ در ﻣﻮرد ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺣﺬاﻓﻪ ﺑﻦ ﻗﯿﺲ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﯾﺸﺎن را ﺑﺮای‬
‫ﺟﻨﮕﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ُ ۡ ُ َ َ َّ ُ َ ّ‬
‫ك ُِم َ‬
‫وك � َ‬ ‫َ‬ ‫ََ َ َّ َ‬
‫ِيما‬ ‫��‬ ‫ك � يؤمِنون ح ٰ‬ ‫آﯾﻪی‪ ٦٥ :‬ﺳﻮرهی ﻧﺴﺎء ﴿ف� ور� ِ‬
‫ت َو� ُ َس ّل ُِموا ْ � َ ۡسل ٗ‬
‫سه ۡم َح َر ٗجا ّم َِّما قَ َض ۡي َ‬ ‫َ َ َ َ ۡ َ ُ ۡ ُ َّ َ َ ُ ْ ٓ َ ُ‬
‫ِيما‪﴾٦٥‬‬ ‫� أنف ِِ‬‫�دوا ِ‬
‫شجر بينهم �م � ِ‬
‫]اﻟﻨﺴﺎء‪ ١ [٦٥ :‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ درﮔﯿﺮی زﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﻮام و ﯾﮑﯽ از اﻧﺼﺎر‬

‫اﻣﺎﻣﺎن ﺷﺶﮔﺎﻧﻪی ﺣﺪﯾﺚ از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ زﺑﯿﺮب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬زﺑﯿﺮ‬
‫ﺑﺎ ﺷﺨﺼﯽ از اﻧﺼﺎر ﺑﺨﺎﻃﺮ آﺑﺮاھﻪ درﮔﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ زﺑﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬زﺑﯿﺮ‪،‬‬
‫آﺑﯿﺎری ﻧﻤﺎ« ﺑﻌﺪ آب را ﺑﻪ ھﻤﺴﺎﯾﻪی ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺎن‪ .‬آن اﻧﺼﺎری ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل‬
‫اﻟﻠﻪ ﭼﻮن زﺑﯿﺮ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮی ﺗﻮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦﻃﻮر ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ! ﭼﮫﺮهی رﺳﻮل‬
‫دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬آﺑﯿﺎری ﺑﮑﻦ ﺳﭙﺲ آب را ﻧﮕﺎه ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ دﯾﻮار‬
‫ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ھﻤﺴﺎﯾﻪی ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺎن و ﺣﻖ زﺑﯿﺮ را ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ او داد‪ «.‬زﺑﯿﺮ‬
‫ﮔﻔﺖ اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮاﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ َ ٓ َ ُ ۡ َ ۡ ‪ْ ُ َ َ ۡ َۡ َ ۡ َ ۡ َ ّ ٞ‬‬
‫آﯾﻪی‪ ٨٣ :‬ﺳﻮرهی ﻧﺴﺎء‪�﴿ :‬ذا جاءهم أمر مِن ٱ�م ِن أوِ ٱ�و ِف أذاعوا‬
‫َ‬
‫ِين � َ ۡس َت�ب ِ ُطون ُهۥ‬‫�� أُ ْو� ۡٱ�َ ۡمر م ِۡن ُه ۡم لَ َعل َِم ُه َّٱ� َ‬ ‫ٰٓ‬
‫َ‬
‫ل‬ ‫و‬ ‫بهِۦ َول َ ۡو َر ُّدوهُ إ َ� َّ‬
‫ٱلر ُ‬
‫س‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِۖ‬
‫ٗ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫� ۡم َو َر ۡ َ‬ ‫َ‬
‫ۡ ُ ۡ َ َ ۡ َ ۡ ُ َّ َ َ ۡ ُ‬
‫‪٢‬‬
‫� ُت ُهۥ �� َب ۡع ُت ُم ٱلش ۡي َ�ٰ َن إِ� قل ِي�‪﴾٨٣‬‬ ‫مِنهمۗ ولو� فضل ٱ�ِ علي‬

‫‪ -١‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﮐﻪ آنھﺎ اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽآورﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦﮐﻪ در اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﻮﯾﺶ ﺗﻮ‬
‫ً‬
‫را داور ﻗﺮار دھﻨﺪ و ﺳﭙﺲ از داوری ﺗﻮ‪ ،‬در دل ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﮐﺎﻣﻼ‬
‫ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢‬و ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺧﺒﺮی از اﯾﻤﻨﯽ )و ﭘﯿﺮوزی( ﯾﺎ ﺗﺮس )و ﺷﮑﺴﺖ( ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﺮﺳﺪ آن را‬
‫ﺷﺎﯾﻊ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ اﮔﺮ آن را ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻣﺮﺷﺎن ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬از‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٢٠‬‬

‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ؟‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ از ﻋﻤﺮﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب س رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از‬
‫زﻧﺎن ﺧﻮد دوری ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ وارد ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺧﻮد ﺑﺎ‬
‫ﺳﻨﮓ رﯾﺰه ﺑﺎزی ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ زﻧﺎن ﺧﻮد را ﻃﻼق‬
‫دادهاﻧﺪ ﻣﻦ ﺑﺮ در ﻣﺴﺠﺪ اﯾﺴﺘﺎدم و ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺘﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ زﻧﺎن ﺧﻮد را‬
‫ﻃﻼق ﻧﺪاده اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫� ف َِئتَ ۡ� َو َّ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ََ َ ُ‬
‫� ۡم � ٱل ُم َ�ٰفق َ‬
‫ٱ� أ ۡرك َس ُهم‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫آﯾﻪی‪ ٨٨ :‬ﺳﻮرهی ﻧﺴﺎء ﴿۞�ما ل‬
‫َّ ُ َ َ َ َ‬ ‫َ َ َ ُ ٓ ْ َ ُ ُ َ َ َ ۡ ُ ْ َ ۡ َ َّ َّ ُ َ َ ُ ۡ‬
‫َ‬
‫� َد ُ�ۥ‬ ‫ِ‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ف‬ ‫ٱ�‬ ‫بِما كسب ۚوا �ت ِر�دون أن �هدوا من أضل ٱ�ۖ ومن ي ِ‬
‫ِل‬ ‫ل‬‫ض‬
‫ٗ‬
‫َسبِي�‪ ١ ﴾٨٨‬در ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪ؟‬

‫ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ و دﯾﮕﺮان از زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺑﺮای ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻃﺮف اﺣﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺮدم ھﻤﺮاه اﯾﺸﺎن رﻓﺘﻨﺪ و ﯾﺎران‬
‫در ﻣﻮرد ﺟﻨﮓ ﮐﺮدن و ﯾﺎ ﺟﻨﮓ ﻧﮑﺮدن ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ‬
‫� ۡ� ُت ۡم ِ�‬ ‫�� ُّ� َها َّٱ� َ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا ْ إ َذا َ َ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٩٤ :‬ﺳﻮرهی ﻧﺴﺎء‪ٰٓ َ ﴿ :‬‬
‫ِ‬
‫َّ َ َ َ َّ ُ ْ َ َ َ ُ ُ ْ َ ۡ َ ۡ َ ٰٓ َ ۡ ُ ُ َّ َ ٰ َ َ ۡ َ ُ ۡ ٗ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫َ‬
‫يل ٱ�ِ �تبينوا و� �قولوا ل ِمن �ل� إِ��م ٱلس�م لست مؤمِنا تبتغون‬ ‫سب ِ ِ‬

‫ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻣﺮ آ ﮔﺎه ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و اﮔﺮ ﻓﻀﻞ و رﺣﻤﺖ اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺟﺰ اﻧﺪﮐﯽ‪) ،‬ھﻤﮕﯽ(‬
‫از ﺷﯿﻄﺎن ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -١‬ﭼﯿﺴﺖ ﺷﻤﺎ را ﮐﻪ درﺑﺎرهی ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن دو ﮔﺮوه ﺷﺪهاﯾﺪ؟ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫اﻋﻤﺎلﺷﺎن‪ ،‬آﻧﺎن را ﺳﺮﻧﮕﻮن )و ﻣﺮدود( ﮐﺮدهاﺳﺖ‪ ،‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ اﻟﻠﻪ‬
‫ﮔﻤﺮاه ﮐﺮدهاﺳﺖ‪ ،‬ھﺪاﯾﺖ ﮐﻨﯿﺪ؟ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ھﺮ ﮐﺲ را اﻟﻠﻪ ﮔﻤﺮاه ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮای او راھﯽ‬
‫ﻧﺨﻮاھﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٢١‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫�ة ‪َ ٞ‬ك َ�ٰل َِك ُك ُ‬

‫نتم ّمِن َ� ۡب ُل َ� َم َّن َّ ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ َ ٰ ُّ ۡ َ َ َّ َ َ‬ ‫َ‬
‫ٱ�‬ ‫ٱ�� َيا فعِند ٱ�ِ مغان ُِم كث ِ َ ۚ‬ ‫َع َرض ٱ�يوة ِ‬
‫ون َخب ٗ‬ ‫َ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ َّ ُ ٓ ْ َّ َّ َ َ َ َ َ ۡ َ ُ َ‬
‫��‪ ١ ﴾٩٤‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ِ‬ ‫علي�م �تبين ۚوا إِن ٱ� �ن بِما �عمل‬
‫در ﻣﻮرد ﻋﺘﺎب ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از اﺻﺤﺎب ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺗﺤﻘﯿﻖ‪،‬‬
‫ﺷﺨﺼﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ آنھﺎ ﺳﻼم ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺸﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻤﺎن ﮐﻪ آن ﺷﺨﺺ‬
‫ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﺟﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ آنھﺎ ﺳﻼم ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﺗﺮﻣﺬی و ﺣﺎﮐﻢ و دﯾﮕﺮان از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب رواﯾﺖ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ :‬ﻣﺮدی از ﻗﺒﯿﻠﻪی ﺑﻨﯽ ﺳﻠﯿﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی در ﺟﻠﻮ داﺷﺖ‪،‬‬
‫از ﮐﻨﺎر ﺗﻌﺪادی از ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻋﺒﻮر ﮐﺮد و ﺑﺮ آنھﺎ ﺳﻼم ﮐﺮد‪ ،‬آنھﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺮ ﻣﺎ ﺳﻼم ﻧﮑﺮده ﻣﮕﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻦﮐﻪ از دﺳﺖ ﻣﺎ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺒﺮد‪ .‬ﺑﺮ او‬
‫ھﺠﻮم ﮐﺮدﻧﺪ و او را ﮐﺸﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ او ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪی ﴿ َ� ۡ ُ‬
‫ٱل�رِ﴾ در آﯾﻪی‪ ٩٥ :‬ﺳﻮرهی ﻧﺴﺎء‪ۡ َ � �﴿ :‬س َتوِي‬ ‫� أ ْو� َّ َ‬
‫ِ‬
‫َّ َ‬ ‫َّ َ َ ۡ ُ َ ٰ ُ َ‬ ‫� أُ ْ‬
‫ِ� َ� ۡ ُ‬‫ون ِم َن ٱل ۡ ُم ۡؤ ِمن َ‬
‫ۡ َٰ ُ َ‬
‫يل ٱ�ِ بِأ ۡم َ�ٰل ِ ِه ۡم‬‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫ون � َ‬
‫ِ‬ ‫د‬ ‫ه‬
‫ِ‬ ‫�‬ ‫م‬‫ٱل‬‫و‬ ‫ِ‬ ‫ر‬ ‫ٱل�‬ ‫�‬‫ِ‬ ‫و‬ ‫ٱل�عِد‬
‫َ َ ُ ۡ َ َّ َ َّ ُ ۡ ُ َ ٰ َ َ ۡ َ ۡ َ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ ٰ َ َ َ َ ٗ َ ُ ّٗ‬
‫س ِهم � ٱل�عِدِين درجة ۚ و�‬ ‫س ِه ۚم فضل ٱ� ٱلم� ِهدِين بِأم�ٰل ِ ِهم وأنف ِ‬ ‫وأنف ِ‬
‫َ‬
‫ِين أ ۡج ًرا َع ِظ ٗ‬ ‫َ‬
‫ِين َ� ۡٱل َ�ٰعِد َ‬ ‫�ٰهد َ‬ ‫ٱ� ۡس َ ٰ َ َ َّ َ َّ ُ ۡ ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َو َع َد َّ ُ‬
‫ٱ� ُ‬
‫يما‪﴾٩٥‬‬ ‫� � وفضل ٱ� ٱلم ِ‬
‫‪٢‬‬

‫‪ -١‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ! ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ در راه اﻟﻠﻪ )ﺑﺮای ﺟﮫﺎد( رھﺴﭙﺎر ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﮐﺴﯽﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺳﻼم ﮐﺮد )و اﻇﮫﺎر ﺻﻠﺢ و اﺳﻼم ﻧﻤﻮد( ﻧﮕﻮﯾﯿﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﺆﻣﻦ ﻧﯿﺴﺘﯽ« ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ )ﻏﻨﺎﯾﻢ و( ﺳﺮﻣﺎﯾﻪی ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار دﻧﯿﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﻏﻨﯿﻤﺖھﺎی ﺑﺴﯿﺎری )ﺑﺮای ﺷﻤﺎ( ﻧﺰد اﻟﻠﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮدﯾﺪ‪،‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﻨﺖ ﮔﺬارد )و ھﺪاﯾﺖ ﺷﺪﯾﺪ( ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ھﺮ آﯾﯿﻨﻪ اﻟﻠﻪ‬
‫ﺑﻪ آﻧﭽﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﯿﺪ؛ آ ﮔﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪) -٢‬ھﺮﮔﺰ( ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺑﯿﻤﺎری و آﺳﯿﺐ‪ ،‬از ﺟﮫﺎد ﺑﺎز ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺠﺎھﺪاﻧﯽ ﮐﻪ در‬
‫راه اﻟﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺎل و ﺟﺎن ﺧﻮد ﺟﮫﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻟﻠﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎل و‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٢٢‬‬

‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪ؟‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم‬

‫َّ‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از ﺑﺮاءس رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﯾﻪی‪ۡ َ � �﴿ :‬س َتوِي‬
‫ِ�﴾ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻓﻼﻧﯽ را ﺻﺪا ﺑﺰﻧﯿﺪ«‬ ‫ون م َِن ٱل ۡ ُم ۡؤ ِمن َ‬
‫ۡ َٰ ُ َ‬
‫ٱل�عِد‬
‫آن ﺷﺨﺺ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد دوات و ﻟﻮﺣﻪای داﺷﺖ‪ ،‬آﻣﺪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ‬
‫آﯾﻪ را ﺑﻨﻮﯾﺲ‪ .‬ام ﻣﮑﺘﻮم ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ھﺴﺘﻢ ﺗﮑﻠﯿﻒ‬
‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َّ‬
‫ﻣﻦ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ او آﯾﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ۡ َ � �﴿ :‬س َتوِي ٱل�ٰعِ ُدون م َِن‬
‫ُۡ ۡ َ َ ُۡ ُ‬
‫� أ ْو� َّ َ‬
‫ٱل�رِ﴾‪.‬‬ ‫ٱلمؤ ِمن ِ� �‬
‫ِ‬
‫َّ َّ َ َ َ َّ ٰ ُ ُ ۡ َ َ ٰٓ َ‬
‫ك ُة َظال ِ ٓ‬
‫ِ�‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی ‪ ٩٧‬ﺳﻮرهی ﻧﺴﺎء‪﴿ :‬إِن ٱ�ِين توفٮهم ٱلم�� ِ‬
‫�نۡ‬ ‫ۡ َ ِ َ ُْٓ َۡ َ ُ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ۡ َ ُ ْ َ ُ ُ ۡ َ ُ ْ ُ َّ ُ ۡ َ ۡ‬
‫�ض قالوا �لم ت‬ ‫س ِهم قالوا �ِيم كنتمۖ قالوا كنا مستضعفِ� ِ� ٱ� �‬ ‫أنف ِ‬
‫ت َم ِص ً‬ ‫ٓ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫َ َ ْ ٰٓ َ َ َ ٰ ُ ۡ َ َ َّ ُ َ َ َ ۡ‬‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ ُ َّ َ َ ٗ َ ُ َ‬
‫‪١‬‬
‫�ا‪﴾٩٧‬‬ ‫ج ُروا �ِيها ۚ فأو��ِك مأوٮهم جهنمۖ وساء‬ ‫أ�ض ٱ�ِ �ٰسِعة �تها ِ‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ؟‬
‫در ﻣﻮرد ﻋﺘﺎب و ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در دﯾﺎر ﮐﻔﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم را ﺑﺮ ﭘﺎ دارﻧﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ دﯾﺎر اﺳﻼم ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫دﯾﻦﺷﺎن ھﺠﺮت ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺎنﺷﺎن ﺟﮫﺎد ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺑﺮ ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﺎن )= ﺗﺮک ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺟﮫﺎد ﺑﺎﻋﺬر( ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺮﺗﺮی‬
‫ﺑﺨﺸﯿﺪهاﺳﺖ‪ ،‬و اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ھﺮ ﯾﮏ )از آنھﺎ( و ﻋﺪهی ﻧﯿﮑﻮ )= ﺑﮫﺸﺖ( دادهاﺳﺖ‪ .‬و اﻟﻠﻪ‬
‫ﻣﺠﺎھﺪان را ﺑﺮ ﻗﺎﻋﺪان )= ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﺎن(ﺑﺎ ﭘﺎداﺷﯽ ﺑﺰرگ ﺑﺮﺗﺮی ﺑﺨﺸﯿﺪهاﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -١‬ھﻤﺎﻧﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺟﺎنﺷﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺳﺘﻢ ﮐﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ )ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن( ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ در ﭼﻪ ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮدﯾﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ در زﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ ﺑﻮدﯾﻢ« )ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن( ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﺳﺮ زﻣﯿﻦ ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﮫﻨﺎور ﻧﺒﻮد ﮐﻪ در آن‬
‫ﻣﮫﺎﺟﺮت ﮐﻨﯿﺪ؟« ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎهﺷﺎن دوزخ اﺳﺖ و ﺑﺪﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٢٣‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در‬

‫ﺟﻨﮓ در ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪاد ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﻟﺸﮑﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد؛ ﺗﯿﺮی ﻣﯽآﻣﺪ و ﯾﮑﯽ از آنھﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ ﯾﺎ ی‬
‫ﯾﮑﯽ از آنھﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن دﯾﮕﺮی را ﻣﯽﮐﺸﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫نتم‬ ‫� ۡم أَ ٗذى ّمِن َّم َطر أ َ ۡو ُك ُ‬ ‫ُ‬
‫ب‬ ‫ن‬
‫َ َ‬
‫�‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫�ۡ‬
‫م‬
‫ََ ُ َ َ َ َۡ ُ‬
‫ﺟﻤﻠﻪی ﴿و� جناح علي‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ۡ َ َ ۡ َ ُ ُ َّ ٰ َ‬
‫نت �ِي ِهم فأ�مت لهم ٱلصلوة‬ ‫�ذا ك َ‬ ‫�﴾ در آﯾﻪی ‪ ١٠٢‬ﺳﻮرهی ﻧﺴﺎء‪﴿ :‬‬ ‫َّم ۡر َ ٰٓ‬
‫َ ۡ َ ُ ۡ َ ٓ َ ‪ْ ُ ُ ۡ َ ْ َ َ َ َ ۡ ُ َ َ ۡ َ ْ ٓ ُ ُ ۡ َ ۡ َ َ َ َّ ُ ۡ ّ ٞ‬‬
‫ج ُدوا فل َيكونوا مِن‬ ‫فلتقم طا�ِفة مِنهم معك و�أخذوا أسل ِحتهمۖ فإِذا س‬
‫َ ۡ ُ ُ ْ ۡ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ُّ ْ َ ۡ ُّ ْ‬ ‫َ َٓ ُ ۡ ََۡۡ َ ٓ َ ٌ ُ ۡ َ ٰ َ‬
‫ى ل ۡم يُ َصلوا فل ُي َصلوا َم َعك َو�َأخذوا حِذ َره ۡم‬ ‫ت طا�ِفة أخر‬ ‫ورا�ِ�م و�أ ِ‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ََ ْ َ َُۡ ُ َ َ‬ ‫َوأ َ ۡسل َِح َت ُه ۡمۗ َو َّد َّٱ� َ‬
‫ِين �ف ُروا ل ۡو �غفلون � ۡن أ ۡسل َِحتِ� ۡم َوأ ۡمت ِ َعتِ� ۡم‬
‫ّ‬ ‫ُ ۡ َٗ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ ُ َ َ َ ۡ ُ َّ ۡ َ ٗ َ ٰ َ ٗ َ َ ُ َ َ َ َ ُ‬
‫اح عل ۡي� ۡم إِن �ن بِ�م أذى مِن‬ ‫حدة ۚ و� جن‬ ‫�ي ِميلون علي�م ميلة � ِ‬
‫َ‬
‫َ ۡ َّ َّ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫ُ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َّ َ َ ۡ ُ ُ َّ ۡ َ ٰٓ َ َ َ‬
‫ٱ� أع َّد‬ ‫� أن تض ُع ٓوا أ ۡسل َِح َت� ۡمۖ َوخذوا حِذر�مۗ إِن‬ ‫مط ٍر أو كنتم مر‬
‫�ن َع َذ ٗابا ُّمه ٗ‬
‫�ٰفِر َ‬ ‫ۡ َ‬
‫ينا‪ ١ ﴾١٠٢‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ل ِل‬

‫‪ -١‬و ﭼﻮن )وﻗﺖ ﺧﻮف( در ﻣﯿﺎن آنھﺎ ﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬و ﺑﺮای آنھﺎ ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﭘﺎ ﮐﺮدی‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ دﺳﺘﻪای‬
‫از آنھﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ )ﺑﻪ ﻧﻤﺎز( ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻼحھﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﺳﺠﺪه‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ )و ﻧﻤﺎز را ﺗﻤﺎم ﻧﻤﻮدﻧﺪ( ﺑﺎﯾﺪ )دﺳﺘﻪ دوم( ﭘﺸﺖ ﺳﺮﺗﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﯾﺪ آن‬
‫دﺳﺘﻪای ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪهاﻧﺪ؛ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﯾﺪ آنھﺎ اﺣﺘﯿﺎط ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﺳﻼحھﺎﯾﺸﺎن را )در ﻧﻤﺎز( ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪) ،‬زﯾﺮا( ﮐﺎﻓﺮان آرزو دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ از‬
‫ﺳﻼحھﺎی و ﻣﺘﺎعھﺎی ﺧﻮد ﻏﺎﻓﻞ ﺷﻮﯾﺪ؛ ﭘﺲ ﯾﮑﺒﺎره ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﯾﻮرش ﺑﺮﻧﺪ)‪ ،(١‬و اﮔﺮ‬
‫ﺑﺮای ﺷﻤﺎ از ﺑﺎران رﻧﺠﯽ ﺑﻮد و ﺑﯿﻤﺎر )و ﻣﺠﺮوح( ﺑﻮدﯾﺪ؛ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﮔﻨﺎھﯽ ﻧﯿﺴﺖ )و‬
‫ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﺪارد( ﮐﻪ ﺳﻼحھﺎی ﺧﻮد را )ﺑﺮ زﻣﯿﻦ( ﺑﮕﺬارﯾﺪ‪ ،‬وﻟﯽ )وﺳﺎﯾﻞ دﻓﺎﻋﯽ و( اﺣﺘﯿﺎط‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮ ﮔﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﮐﺎﻓﺮان ﻋﺬاﺑﯽ ﺧﻮارﮐﻨﻨﺪه آﻣﺎده ﮐﺮدهاﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٢٤‬‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف زﺧﻤﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ٱلن ِ َسآءِ قُل َّ ُ‬
‫ٱ�‬
‫ّ‬ ‫ۡ َ َ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی ‪ ١٢٧‬ﺳﻮرهی ﻧﺴﺎء‪َ ﴿ :‬و� َ ۡس َتف ُتونك ِ�‬
‫� ِ‬
‫ّ ٓ َّ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ي� ۡم �ِيه َّن َو َما ُ� ۡت َ ٰ َ َ ۡ ُ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬
‫ب ِ� يَ�ٰ َ� ٱلن ِ َساءِ ٱ� ٰ ِ� �‬ ‫� علي�م ِ� ٱلكِ�ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُ�فت ِ‬
‫ۡ َۡ‬ ‫ُ ۡ ُ َ ُ َّ َ ُ َ َ ُ َّ َ َ ۡ َ ُ َ َ َ ُ ُ‬
‫وه َّن َوٱل ۡ ُم ۡس َت ۡض َعف َ‬
‫� م َِن ٱلوِل� ٰ ِن‬ ‫ِ‬ ‫تؤتو�هن ما كتِب لهن وتر�بون أن تنكِح‬
‫َ َ َ ۡ َ ُ ْ ۡ َ ۡ َ َّ َّ َ َ َ‬
‫ٱ� �ن بِهِۦ‬ ‫� فإِن‬ ‫خ‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫وا‬ ‫ل‬ ‫ع‬‫ف‬ ‫�‬ ‫ا‬ ‫م‬‫و‬ ‫ط‬‫�‬ ‫س‬
‫ۡ‬
‫ٱلق ۡ‬ ‫ب‬ ‫ٰ‬
‫�‬ ‫َوأَن َ� ُق ُ‬
‫وموا ْ ل ِۡل َي َ�ٰ َ‬
‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ِيما‪ ١ ﴾١٢٧‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ؟‬ ‫َعل ٗ‬

‫در ﻣﻮرد ﻋﺪل و اﻧﺼﺎف در ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯿﺶ در ﮔﺮدن اوﺳﺖ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از ﻋﺎﯾﺸﻪل رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ در ﻣﻮرد ﻣﺮدی ﻧﺎزل‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ دﺧﺘﺮ ﯾﺘﯿﻤﯽ در ﻧﺰد او ﺑﻮده و او ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﺎل او ﺷﺮﯾﮏ‬
‫ﺷﺪ ﺣﺘﯽ در ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮐﺮدن ﺣﯿﻮاﻧﺎت و ﻣﯿﻞ دارد ﺑﺎ او ازدواج ﮐﻨﺪ و دوﺳﺖ‬
‫ﻧﺪارد او را ﺑﻪ ازدواج ﻣﺮد دﯾﮕﺮی در آورد و ﺧﻮد را در ﻣﺎل او ﺷﺮﯾﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ را ه را ﺑﺮ او ﺗﻨﮓ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ُ‬ ‫َّ ُ ۡ‬ ‫ۡ َ َ ُ‬
‫ٱ� ُ�فتِي� ۡم ِ�‬ ‫آﯾﻪی ﮐﻼﻟﻪ )‪ (١٧٦‬در ﺳﻮرهی ﻧﺴﺎء‪ۡ َ �﴿ :‬س َتف ُتونك ق ِل‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ ُ ٌْ َ َ َ َۡ َ َُ َ َ ‪َ َ ٞ ۡ ُ ٓ َُ َ ٞ‬‬ ‫ۡ َ َ َ‬
‫ت فل َها ن ِۡصف َما ت َر َكۚ َوه َو‬ ‫ٱلك�ٰلةِ� إ ِ ِن ٱمرؤا هلك ليس �ۥ و� و�ۥ أخ‬

‫‪ -١‬از ﺗﻮ )ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( درﺑﺎرهی زﻧﺎن ﻓﺘﻮا ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮ‪ :‬اﻟﻠﻪ درﺑﺎره آﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻓﺘﻮا‬
‫ﻣﯽدھﺪ و )ھﻤﭽﻨﯿﻦ( آﻧﭽﻪ در ﮐﺘﺎب )= ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ( ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد؛ درﺑﺎرهی‬
‫زﻧﺎن ﯾﺘﯿﻤﯽ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮای آﻧﺎن ﻣﻘﺮر ﺷﺪهاﺳﺖ )از ﻣﮫﺮ و ﻣﯿﺮاث و ﺣﻘﻮق( ﺑﻪ‬
‫آنھﺎ ﻧﻤﯽدھﯿﺪ و ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ آنھﺎ ازدواج ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬و )ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫ﻓﺘﻮا ﻣﯽدھﺪ در ﻣﻮرد( ﮐﻮدﮐﺎن ﺻﻐﯿﺮ ﻧﺎﺗﻮان‪ ،‬و اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﺘﯿﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫و آﻧﭽﻪ از ﻧﯿﮑﯽھﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﯿﺪ‪ ،‬اﻟﻠﻪ ﺑﻪ آن آ ﮔﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٢٥‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬
‫َ ُْٓ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ َ ٓ َّ ۡ َ ُ َّ َ َ َ ‪َ ُ ُّ َ ُ َ َ ۡ َ َ ۡ َ َ َ َ ٞ‬‬
‫ان م َِّما ت َر َكۚ �ن �نوا‬
‫� فلهما ٱ�لث ِ‬ ‫ي ِر�ها إِن لم ي�ن لها و� ۚ فإِن ��تا ٱثنت ِ‬
‫ۡ َ ٗ ّ َ ٗ َ َ ٓ ٗ َ َّ َ ۡ ُ َ ّ ۡ ُ َ َ ۡ ُ َ ّ ُ َّ ُ َ ُ ۡ َ َ ُّ ْ‬
‫ضل ۗوا‬
‫�� يب ِ� ٱ� ل�م أن ت ِ‬ ‫إِخوة رِجا� و� ِساء فل ِ�ك ِر مِثل ح ِظ ٱ�نثي ِ‬
‫ِيم ۢ‪ ١ ﴾١٧٦‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫� ّل َ ۡ‬
‫� ٍء َعل ُ‬ ‫َ َّ ُ ُ‬
‫وٱ� ب ِ ِ‬

‫ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬
‫اﻣﺎم ﻧﺴﺎﯾﯽ از ﻃﺮﯾﻖ اﺑﻮزﺑﯿﺮ از ﺟﺎﺑﺮ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺰد اﻟﻠﻪ ﺷﮑﺎﯾﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدم‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ وارد ﺷﺪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺮای ﺧﻮاھﺮاﻧﻢ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﺎل‬
‫ﺧﻮد وﺻﯿﺖ ﮐﻨﻢ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻧﯿﮏﺗﺮ« ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﺼﻒ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﮫﺘﺮ« ﺳﭙﺲ‬
‫ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺪ دوﺑﺎره ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﺑﺮم ﮐﻪ در اﯾﻦ درد و‬
‫ﺑﯿﻤﺎری وﻓﺎت ﮐﻨﯽ و اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ در ﻣﻮرد ﺧﻮاھﺮاﻧﺖ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده و آن‬
‫دو ﺳﻮم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ «.‬ﺟﺎﺑﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﯾﻪی ﮐﻼﻟﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ َ‬
‫َ‬ ‫ْ َ ُ‬ ‫�� ُّ� َها َّٱ� َ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا إِذا � ۡم ُت ۡم إِ�‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٦ :‬ﺳﻮرهی ﻣﺎﺋﺪه‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ُ‬ ‫َ ۡ َ ُ ْ‬ ‫ُ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َّ َ ٰ َ ۡ ُ ْ‬
‫حوا ب ِ ُر ُءوسِ� ۡم‬ ‫سلوا ُو ُجوه� ۡم َو�يۡدِيَ� ۡم إِ� ٱل َم َراف ِِق وٱمس‬ ‫ٱلصلوة ِ فٱغ ِ‬
‫ُ ُ َّ ۡ َ َ ۡ َ َٰ‬ ‫ْ‬
‫ٱط َّه ُر ۚوا �ن كنتم مر ٰٓ‬ ‫نت ۡم ُج ُن ٗبا فَ َّ‬‫� ۡم إ َ� ٱلك ۡع َب ۡ� �ن ك ُ‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ََۡ ُ َ ُ‬
‫� أو �‬ ‫ِ�‬ ‫ِ‬ ‫وأرجل‬
‫ٓ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ َ ۡ ُُ ّ َ َٓ ََۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫َ َ ۡ ََٓ َ ‪َٓ َ ّ ُ ّ ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫� ُدوا َما ٗء‬ ‫سف ٍر أو جاء أحد مِن�م مِن ٱلغا� ِ ِط أو �ٰمستم ٱلنِساء فلم ِ‬
‫�د َّ ُ‬
‫ٱ�‬
‫ُ‬
‫ِي�م ّم ِۡن ُه َما يُر ُ‬ ‫د‬ ‫ِ� ۡم َو َ�يۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ َّ ُ ْ َ ٗ َ ّ ٗ َ ۡ َ ُ ْ‬
‫حوا ب ِ ُو ُجوه‬ ‫�تيمموا ص ِعيدا طيِبا فٱمس‬
‫ِ‬ ‫ۚ‬

‫‪ -١‬از ﺗﻮ )درﺑﺎرهی ﮐﻼﻟﻪ= ﻣﺮده ﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪ دارد ﻧﻪ ﭘﺪر( ﻓﺘﻮا ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮ‪» :‬اﻟﻠﻪ در‬
‫)ﺑﺎرهی( ﮐﻼﻟﻪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻓﺘﻮی ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺮدی ﺑﻤﯿﺮد ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﺑﺮای او ﺧﻮاھﺮی ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺼﻒ اﻣﻮاﻟﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮای او اﺳﺖ‪ .‬و او ﺗﻤﺎم ﻣﺎل‬
‫ﺧﻮاھﺮ را ﺑﻪ ارث ﻣﯽﺑﺮد‪) ،‬اﮔﺮ ﺧﻮاھﺮ ﺑﻤﯿﺮد( در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ دو )ﺧﻮاھﺮش( ﺑﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ دو ﺳﻮم ﺗﺮﮐﻪ را ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و اﮔﺮ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺮدان و‬
‫زﻧﺎﻧﯽ ﺑﺮادر و ﺧﻮاھﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺮای ھﺮ ﻣﺮد دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﮫﻢ زن ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻟﻠﻪ )اﺣﮑﺎم‬
‫ﺧﻮﯾﺶ را( ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﮔﻤﺮاه ﻧﺸﻮﯾﺪ‪ ،‬و اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ داﻧﺎﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٢٦‬‬
‫ََ ُ‬ ‫ُ‬ ‫�م ّم ِۡن َح َرج َو َ� ٰ�ن يُر ُ‬‫َ ۡ ََ َ َۡ ُ‬
‫�د ِ�ُ َط ّ ِه َر� ۡم َو ِ�ُت ِ َّم ن ِۡع َم َت ُهۥ عل ۡي� ۡم‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ�جعل علي‬
‫َ َّ ُ َ ۡ ُ َ‬
‫ل َعل� ۡم �شك ُرون‪ ١ ﴾٦‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫در ﻣﻮرد ﺗﺸﺮﯾﻊ ﺣﮑﻢ ﺗﯿﻤﻢ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺎرث از ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ از ﭘﺪرش از‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪل رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﺮدنﺑﻨﺪ ﻣﻦ در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻣﺪﯾﻨﻪ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد و ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ وارد ﺷﺪه ﺑﻮدﯾﻢ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺷﺘﺮ ﺧﻮد را ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ و‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪ و ﺳﺮش ﮐﻨﺎر ﻣﻦ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺧﻮاﺑﯿﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ آﻣﺪ و ﻣﺸﺖ ﻣﺤﮑﻤﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻦ زد و ﮔﻔﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﯾﮏ ﮔﺮدنﺑﻨﺪ ﻣﺎ را ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪای؟ و ﺑﻌﺪ ﺻﺒﺢ ﺷﺪ و‬
‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ٓ ْ‬
‫���ها ٱ�ِين ءامنوا‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﯿﺪار ﺷﺪﻧﺪ و آﺑﯽ ﺑﺮای وﺿﻮء ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ ﭘﺲ آﯾﻪی ﴿ ٰٓ‬
‫َ ۡ َ ُ ْ‬ ‫ُ َ ۡ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫َّ َ ٰ َ ۡ ُ ْ‬ ‫َ ُ ُ َ‬
‫سلوا ُو ُجوه� ۡم َو�يۡدِيَ� ۡم إِ� ٱل َم َراف ِِق وٱمسحوا‬ ‫إِذا � ۡمت ۡم إِ� ٱلصلوة ِ فٱغ ِ‬
‫ٱط َّه ُر ۚوا ْ �ن ُك ُ‬ ‫ك ۡع َب ۡ� �ن ُك ُ‬
‫نت ۡم ُج ُن ٗبا فَ َّ‬ ‫ُ ۡ ََۡ ُ َ ُ ۡ َ ۡ َ‬
‫نتم‬ ‫ِ�‬ ‫ب ِ ُر ُءوسِ�م وأرجل�م إِ� ٱل‬
‫ّ ٓ ََ‬ ‫َۡٓ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫ٓ َ ‪ٞ‬‬ ‫َّ ۡ َ َ ۡ َ َ َ َ‬
‫� َسف ٍر أ ۡو َجا َء أ َحد ّمِن�م ّم َِن ٱلغا� ِ ِط أ ۡو �ٰ َم ۡس ُت ُم ٱلن ِ َسا َء فل ۡم‬
‫� أو ٰ‬ ‫مر ٰٓ‬
‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ ُ ْ َ ٓ ٗ َ َ َ َّ ُ ْ َ ٗ َ ّ ٗ َ ۡ َ ُ ْ‬
‫حوا ب ِ ُو ُجوهِ� ۡم َو�يۡدِي�م ّمِن ُ ۚه َما‬ ‫�دوا ماء �تيمموا ص ِعيدا طيِبا فٱمس‬ ‫ِ‬

‫‪ -١‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ! ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﯿﺪ؛ ﭘﺲ ﺻﻮرت ﺧﻮد و دﺳﺖھﺎﯾﺘﺎن‬
‫را ﺗﺎ آرﻧﺞ ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ و ﺳﺮﺗﺎن را ﻣﺴﺢ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬و ﭘﺎھﺎیﺗﺎن را ﺗﺎ دو ﻗﻮزک )ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ( و اﮔﺮ‬
‫ﺟﻨﺐ ﺑﻮدﯾﺪ؛ ﭘﺲ ﺧﻮد را ﭘﺎک ﺳﺎزﯾﺪ )و ﻏﺴﻞ ﮐﻨﯿﺪ(‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﯿﻤﺎر ﯾﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮ ھﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ از ﻣﺤﻞ ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ آﻣﺪه )= ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ﮐﺮده( ﯾﺎ ﺑﺎ زﻧﺎن )ﺗﻤﺎس‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و( آﻣﯿﺰش ﮐﺮده ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه آب ﻧﯿﺎﺑﯿﺪ؛ ﭘﺲ ﺑﺎ ﺧﺎک ﭘﺎﮐﯽ ﺗﯿﻤﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬و از آن‬
‫ﺑﺮ ﺻﻮرتﺗﺎن و دﺳﺖھﺎﯾﺘﺎن ﺑﮑﺸﯿﺪ‪ .‬اﻟﻠﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ دﺷﻮاری ﻗﺮار دھﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺷﻤﺎ را ﭘﺎک ﺳﺎزد و ﻧﻌﻤﺘﺶ را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﻤﺎم ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﺮ ﮔﺰارﯾﺪ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٢٧‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬
‫ُ‬ ‫�م ّم ِۡن َح َرج َو َ�ٰ�ن يُر ُ‬‫ُ ُ َّ ُ َ ۡ َ َ َ َ ۡ ُ‬
‫� َط ّ ِه َر� ۡم َو ِ�ُت ِ َّم ن ِۡع َم َت ُهۥ‬
‫�د ِ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ي ِر�د ٱ� ِ�جعل علي‬
‫َ َ ُ َ َّ ُ َ ۡ ُ َ‬
‫عل ۡي� ۡم ل َعل� ۡم �شك ُرون‪ ﴾٦‬ﻧﺎزل ﺷﺪ ﺳﭙﺲ اﺳﯿﺪ ﺑﻦ ﺣﻀﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻟﻠﻪ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﺎﻧﺪان اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﺑﺮﮐﺖ ارزاﻧﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫نك َّٱ� َ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ ُ ُ َ َ ۡ ُ َ‬
‫ِين‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٤١ :‬ﺳﻮرهی ﻣﺎﺋﺪه‪���۞﴿ :‬ها ٱلرسول � �ز‬
‫ِين قَال ُ ٓوا ْ َء َام َّنا بأَ ۡف َ�ٰهِه ۡم َول َ ۡم تُ ۡؤمِن قُلُ ُ‬
‫و� ُه ۡ ۛم َوم َِن‬ ‫� ۡفر م َِن َّٱ� َ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫َ‬
‫� ِر ُعون ِ� ٱل‬‫�ُ َ ٰ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ون ۡٱل َ� ِمَ‬‫َ َّ ٰ ُ َ َ ۡ َ َ َ َ ۡ َ ۡ ُ َ ُ َ ّ ُ َ‬ ‫َّ َ َ ُ ْ َ َّ ُ َ ۡ َ‬
‫ِب س�عون ل ِقو ٍ� ءاخرِ�ن لم ي�توك ۖ �رِف‬ ‫ٱ�ِين هاد ۛوا س�ٰعون ل ِلكذ ِ‬
‫َّ ۡ ُ ۡ َ ۡ ُ َ ۡ َ ُ ْ‬ ‫َُ ُ َ ۡ ُ ُ َ َ َ ُ ُ‬ ‫ۡ َ‬
‫ِيت ۡم �ٰذا فخذوهُ �ن لم تؤتوه فٱحذر ۚوا‬ ‫اضعِهِۖۦ �قولون إِن أوت‬ ‫ِم ۢن َ�ع ِد م َو ِ‬
‫ِين ل َ ۡم يُردِ َّ ُ‬‫ك َّٱ� َ‬ ‫َّ ُ ۡ َ َ ُ َ َ َ ۡ َ َ ُ َ َّ َ ۡ ً ُ ْ َ ٰٓ َ‬ ‫ََ ُ‬
‫ٱ�‬ ‫ِ‬ ‫ومن ي ِردِ ٱ� ف ِتنتهۥ فلن �مل ِك �ۥ مِن ٱ�ِ ش�ٔا ۚ أو�� ِ‬
‫اب َع ِظ ‪ٞ‬‬ ‫ي َول َ ُه ۡم � ٱ�خ َِرة ِ َع َذ ٌ‬ ‫ُّ ۡ َ ۡ‬ ‫َ ُ َ ّ ُ ُ َُ ۡ َُ ۡ‬
‫يم‪ ١ ﴾٤١‬در‬ ‫ِ‬ ‫أن �ط ِه َر قلو�ه ۚم لهم ِ� ٱ��يا خِز ‪ۖ ٞ‬‬
‫ﻣﻮرد ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫در ﻣﻮرد اﺣﯿﺎ ﮐﺮدن ﺣﮑﻢ رﺟﻢ و ﺳﻨﮕﺴﺎر ﮐﺮدن ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﻣﺎم اﺣﻤﺪ و اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ و ﻏﯿﺮ اﯾﺸﺎن از ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﮏ ﯾﮫﻮدی ﮐﻪ ﭼﮫﺮهاش را ﺳﯿﺎه ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﻼق ﺧﻮرده ﺑﻮد از‬

‫‪ -١‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ در )راه( ﮐﻔﺮ ﺷﺘﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺗﻮ را اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﻧﺴﺎزﻧﺪ‪) ،‬ﭼﻪ( از‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎنﺷﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬اﯾﻤﺎن آوردﯾﻢ« و ﻗﻠﺐ آنھﺎ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ و‬
‫)ﭼﻪ( از ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ ﯾﮫﻮدی ھﺴﺘﻨﺪ؛ ﮔﻮش ﺳﭙﺮدﮔﺎن ﺑﻪ دروﻏﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮای ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد‬
‫ﺗﻮ ﻧﯿﺎﻣﺪهاﻧﺪ )ﺑﺮای ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ( ﮔﻮش ﻓﺮا ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬آنھﺎ ﺳﺨﻨﺎن )ﺧﺪا( را از‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺎهﺷﺎن ﺗﺤﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و )ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ( ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬اﮔﺮ اﯾﻦ )ﺣﮑﻢ ﺗﺤﺮﯾﻒ ﺷﺪه(‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داده ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ آن را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داده ﻧﺸﺪ )از او( دوری ﮐﻨﯿﺪ«‪ .‬و‬
‫ھﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﮔﻤﺮاھﯽاش را ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﺰ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻟﻠﻪ ﺑﺮای او اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺪاری‬
‫)و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ از او دﻓﺎع ﻧﻤﺎﻧﯽ( آنھﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ دلھﺎی ﺷﺎن را‬
‫ﭘﺎک ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮای آﻧﺎن در دﻧﯿﺎ رﺳﻮاﯾﯽ و در آﺧﺮت ﺑﺮایﺷﺎن ﻋﺬاب ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٢٨‬‬

‫ﮐﻨﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻋﺒﻮر دادﻧﺪ‪ ،‬آنھﺎ را ﺻﺪا زدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺣﺪ زﻧﺎ را‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﯾﺎﻓﺘﻪاﯾﺪ؟« ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻋﺎﻟﻤﺎن‪ ،‬آنھﺎ را ﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﻪ آن ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮرات را ﺑﺮ ﻣﻮﺳﯽ ﻧﺎزل ﮐﺮده ﺗﻮ را ﻗﺴﻢ ﻣﯽدھﻢ آﯾﺎ ﺣﺪ زﻧﺎ‬
‫را در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﯾﺎﻓﺘﻪاﯾﺪ؟« ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺮا ﻗﺴﻢ‬
‫ﻧﻤﯽدادی‪ ،‬ﻧﻤﯽﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺣﺪ زﻧﺎ در ﮐﺘﺎب ﻣﺎ رﺟﻢ و ﺳﻨﮓ ﺳﺎر اﺳﺖ و ﻟﯿﮑﻦ زﻧﺎ‬
‫در ﻃﺒﻘﻪی اﺷﺮاف ﻣﺎ زﯾﺎد ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎ در ﻣﻮرد اﺷﺮاف ﺧﻮد ﺣﺪ را ﺗﺮک ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‬
‫و در ﻣﻮرد ﺿﻌﯿﻔﺎن آن را اﺟﺮا ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﺪﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺣﺪی را‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺷﺮاف و ﺿﻌﯿﻔﺎن اﺟﺮا ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﯿﺎه ﮐﺮدن روی و‬
‫ﺷﻼق زدن ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ .‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺎر اﻟﮫﯽ ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﻦ‬
‫اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ھﺴﺘﻢ ﮐﻪ اﻣﺮ و ﻓﺮﻣﺎن ﺗﻮ را ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ آن را ﺗﺮک ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫اﺣﯿﺎ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ «.‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دﺳﺘﻮر ﺳﻨﮕﺴﺎر دادﻧﺪ و ﺳﻨﮕﺴﺎرش ﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ آﯾﻪ‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ۡ َ ُ ْ‬ ‫َ‬
‫���ها ٱ�ِين ءامنوا � ��ٔلوا‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ١٠١ :‬ﺳﻮرهی ﻣﺎﺋﺪه‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫َ ُ َ َّ ُ ۡ ُ ُ ُ‬ ‫َۡ َُ ْ َۡ‬ ‫ُ َ ُ َ ۡ ُ‬ ‫َ َۡ ٓ‬
‫�ل ٱلق ۡر َءان � ۡب َد‬‫�لوا �ن َها حِ� �‬ ‫� ۡن أش َيا َء إِن � ۡب َد ل� ۡم � ُسؤ� ۡم �ن � ٔ‬
‫ٱ� َ� ُف ٌ‬
‫ور َحل ‪ٞ‬‬ ‫َ ُ‬
‫� ۡم َ� َفا َّ ُ‬
‫ٱ� َ� ۡن َهاۗ َو َّ ُ‬
‫ِيم‪ ١ ﴾١٠١‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﻧﺎزل ﺷﺪه‬ ‫ل‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫در ﻣﻮرد ﻋﺪم ﺳﺆال از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ دﯾﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﮫﻤﯿﺪﻧﺶ ﺑﺮای ﺷﺨﺺ ﺿﺮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺧﻄﺒﻪ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدی ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪر ﻣﻦ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮﻧﺪ‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ‪ .‬و اﯾﻦ‬

‫‪ -١‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ! از ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﻧﭙﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد‪ ،‬ﺷﻤﺎ‬
‫را اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﻧﺰول ﻗﺮآن‪ ،‬از آنھﺎ ﺳﺆال ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آﺷﮑﺎر‬
‫ﻣﯽﺷﻮد اﻟﻠﻪ از آنھﺎ ﻋﻔﻮ ﮐﺮده اﺳﺖ و اﻟﻠﻪ آﻣﺮزﻧﺪهی ﺑﺮدﺑﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٢٩‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬

‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٥٢ :‬ﺳﻮرهی اﻧﻌﺎم‪َ ﴿ :‬و� َ� ۡط ُردِ ٱ� َ‬
‫ِين يَ ۡد ُعون َر َّ� ُهم‬
‫ك م ِۡن ح َِسابهم ّمِن َ ۡ‬ ‫َۡ َ ِٰ َ َۡ ّ ُ ُ َ َ ۡ َ ُ َ َ َۡ َ‬
‫�ءٖ َو َما م ِۡن‬ ‫ِِ‬ ‫� ي ِر�دون وجهه ۖۥ ما علي‬
‫ب ِٱلغدوة وٱلع ِ ِ‬
‫َ َ َ َ ۡ ّ َ ۡ َ َ ۡ ُ َ ُ ۡ َ َ ُ َ َ َّ‬
‫ٱل�ٰلِم َ‬
‫�‪ ١ ﴾٥٢‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ‬ ‫ِ‬ ‫حِسابِك علي ِهم مِن �ءٖ �تطردهم �تكون مِن‬
‫ﭼﯿﺰی ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫در ﻣﻮرد ﻧﻬﯽ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ راﻧﺪن ﺑﻌﻀﯽ از ﺻﺤﺎﺑﻪ از ﺧﻮد ﺑﺨﺎﻃﺮ رﺿﺎی‬
‫ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ‬
‫اﺑﻦ ﺣﺒﺎن و ﺣﺎﮐﻢ از ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﻪ در ﻣﻮرد‬
‫ﺷﺶ ﻧﻔﺮ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ :‬ﻣﻦ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد و ﭼﮫﺎر ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ‪ .‬ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آنھﺎ را از ﺧﻮد دور ﺳﺎز ﻣﺎ ﺷﺮم ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ آنھﺎ دﻧﺒﺎﻟﻪ رو ﺗﻮ‬
‫ﺑﺎﺷﯿﻢ؛ اﻟﻠﻪ ﻣﯽداﻧﺪ ﭼﯿﺰی در دل رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﮔﺬر ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫َۡ َُ َ َ َ َۡ َ ُ َۡ َ ُ‬
‫�لونك ع ِن ٱ�نفالِ� ق ِل ٱ�نفال‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ١ :‬ﺳﻮرهی اﻧﻔﺎل‪ٔ �﴿ :‬‬
‫َ‬ ‫ِيعوا ْ َّ َ‬
‫ٱ� َو َر ُس ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ ُ ْ َّ َ َ ۡ ُ ْ َ َ َ ۡ ُ‬
‫ِ� ۡم َوأط ُ‬ ‫ِ َّ�ِ َو َّ‬
‫و� ٓۥ إِن‬ ‫ٱلر ُسولِ� فٱ�قوا ٱ� َوأصل ِحوا ذات بين ۖ‬
‫ِ�‪ ٢ ﴾١‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫ُك ُ‬
‫نتم ُّم ۡؤ ِمن َ‬

‫‪ -١‬و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن را ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ )و( ﺧﺸﻨﻮدی او را ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ‬

‫)از ﺧﻮد( دور ﻣﮑﻦ‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﯿﺰی از ﺣﺴﺎب آنھﺎ ﺑﺮ ﺗﻮﺳﺖ و ﻧﻪ ﭼﯿﺰی از ﺣﺴﺎب ﺗﻮ ﺑﺮ‬
‫آنھﺎ؛ ﭘﺲ اﮔﺮ آنھﺎ را ﻃﺮد ﮐﻨﯽ از ﺳﺘﻤﮑﺎران ﺧﻮاھﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫آن اﻟﻠﻪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫‪ -٢‬از ﺗﻮ در ﺑﺎرۀ اﻧﻔﺎل )= ﻏﻨﺎﯾﻢ( ﺳﻮال ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮ‪» :‬اﻧﻔﺎل از ِ‬
‫از اﻟﻠﻪ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ؛ و ﻣﯿﺎن ﺧﻮدﺗﺎن را اﺻﻼح ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬و ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ؛ اﮔﺮ‬
‫اﯾﻤﺎن دارﯾﺪ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٣٠‬‬

‫در ﻣﻮرد ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ‬

‫اﻣﺎم اﺣﻤﺪ از ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬در روز ﺑﺪر‪ ،‬ﺑﺮادرم ﻋﻤﯿﺮ‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد در ﺑﺮاﺑﺮش ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص را ﮐﺸﺘﻢ و ﺷﻤﺸﯿﺮش را ﺑﺮداﺷﺘﻢ‬
‫و آن ﺷﻤﺸﯿﺮ را ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آوردم‪ ،‬اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺮو و آﻧﭽﻪ در دﺳﺖ داری‬
‫ﺑﯿﺎﻧﺪاز« ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و اﻟﻠﻪ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻏﻮﻏﺎﯾﯽ در دروﻧﻢ ﺑﻮد ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻦﮐﻪ‬
‫ﺑﺮادرم ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﻣﺪت زﻣﺎن زﯾﺎدی ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻮرهی اﻧﻔﺎل ﻧﺎزل‬
‫ﺷﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮو و ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮدار«‪.‬‬
‫ۡ َ ۡ َ ُ َ َ َّ ُ ۡ َ ۡ َ َ َ َ ُ ۡ َّ‬
‫آﯾﻪی‪ ٩ :‬ﺳﻮرهی اﻧﻔﺎل‪﴿ :‬إِذ �ست ِغيثون ر��م فٱستجاب ل�م � ِ�‬
‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ّ َ ۡ َ َ ٰٓ َ‬ ‫ُ ُّ ُ َ ۡ‬
‫م ِمد�م بِ�ل ٖف مِن ٱلم��ِكةِ مردِ�ِ�‪ ﴾٩‬در ﺟﻮاب ﮐﺪام ﺟﻨﮓ و ﮐﺪام‬
‫‪١‬‬

‫دﻋﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر و دﻋﺎی‪ :‬ﺑﺎر اﻟﮫﯽ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ وﻋﺪه داده ای ﺑﺮ آورده ﺳﺎز‪،‬‬
‫ای اﻟﻠﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﮔﺮوه از اھﻞ اﺳﻼم ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد در زﻣﯿﻦ ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﻨﺪهای‬
‫ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺗﺮﻣﺬی از ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب س رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ‬
‫ﻧﮕﺎه ﻧﻤﻮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آنھﺎ ھﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﯾﺎرن او ﺳﯿﺼﺪ و ﭼﻨﺪ ده ﻧﻔﺮ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮده و دﺳﺘﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﻠﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﺎر اﻟﮫﯽ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ وﻋﺪه دادهای ﺑﺮ آورده ﺳﺎز‪ ،‬ای اﻟﻠﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﮔﺮوه از‬
‫اھﻞ اﺳﻼم ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد در زﻣﯿﻦ ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﻨﺪهای ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ «.‬ﺑﻪ اﺳﺘﻤﺮار در‬
‫ﻣﻨﺎﺟﺎت ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﻮد و دﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮد و رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ اﯾﺴﺘﺎد ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ‬
‫رداﯾﺶ اﻓﺘﺎد؛ اﺑﻮﺑﮑﺮ آﻣﺪ و رداﯾﺶ را ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪی اﯾﺸﺎن اﻧﺪاﺧﺖ و‬

‫‪) -١‬ﺑﯿﺎد آورﯾﺪ( ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ از ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن )ﻓﺮﯾﺎد و( ﯾﺎری ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ او )ﺧﻮاﺳﺘﮥ(‬
‫ﺷﻤﺎ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪) .‬و ﻓﺮﻣﻮد‪» (:‬ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را ﺑﺎ ﯾﮏ ھﺰار از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﯿﺎﭘﯽ ﻓﺮود‬
‫ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎری ﻣﯽﮐﻨﻢ‪«.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٣١‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﯾﺸﺎن اﯾﺴﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻧﺒﯽ اﻟﻠﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﭘﺮوردﮔﺎرت ﮐﺎﻓﯽ‬
‫اﺳﺖ ھﻤﺎﻧﺎ او آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ وﻋﺪه داده ﺑﺮآورده ﺧﻮاھﺪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ّ‬ ‫نت �ِيه ۡم َو َما َ� َن َّ ُ‬ ‫َ‬
‫ٱ� ِ�ُ َع ّذ َِ� ُه ۡم َوأ َ‬‫ﮐﻪ آﯾﻪ ﴿ َو َما َ� َن َّ ُ‬
‫ٱ� ُم َعذ َِ� ُه ۡم َوه ۡم‬ ‫ِ ۚ‬
‫َ‬ ‫ۡ‬
‫� َ ۡس َتغ ِف ُرون‪] ﴾٣٣‬اﻷﻧﻔﺎل‪ [٣٣ :‬ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ۡ َ ُ ْ‬
‫اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﯾﻪی‪ ٣٢ :‬ﺳﻮرهی اﻧﻔﺎل‪�﴿ :‬ذ قالوا‬
‫َ َ ٗ ّ َ َّ ٓ َ‬ ‫ََ‬
‫ٱلس َماءِ أ ِو‬
‫ََ‬
‫ٱ� َّق م ِۡن عِند َِك فأ ۡم ِط ۡر عل ۡي َنا حِجارة مِن‬ ‫ٱلل ُه َّم إِن َ� َن َ�ٰ َذا ُه َو ۡ َ‬
‫َّ‬
‫ۡ َ َ َ َ‬
‫اب أ ِ� ٖ�‪ ١ ﴾٣٢‬آﻣﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫ٱئتِنا بِعذ ٍ‬

‫اﺑﻮﺟﻬﻞ ﺑﻦ ﻫﺸﺎم‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻮﺟﮫﻞ ﺑﻦ ھﺸﺎم ﮔﻔﺖ‪ :‬ای‬
‫اﻟﻠﻪ‪ ،‬اﮔﺮ اﯾﻦ دﯾﻦ ﺣﻖ اﺳﺖ و از ﻃﺮف ﺗﻮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از آﺳﻤﺎن ﺑﺮ ﻣﺎ ﺳﻨﮓ ﺑﺒﺎر‬
‫و ﯾﺎ ﻣﺎ را دﭼﺎرﻋﺬاب دردﻧﺎﮐﯽ ﺑﮕﺮدان‪.‬‬
‫َ َ ُ َ َ ُ ٓ َۡ‬
‫ى‬‫� ٰ‬ ‫� أن ي�ون �ۥ أ َ‬ ‫آﯾﺎت‪ ٦٧ :‬و ‪ ٦٨‬و ‪ ٦٩‬ﺳﻮرهی اﻧﻔﺎل‪َ ﴿ :‬ما َ� َن �ِ َ ّ‬
‫ٍِ‬ ‫َۡ‬
‫ٱ� عز ٌ‬
‫�ز‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫�د ٱ�خ َِرة ۗ َو ُ‬ ‫ٱ� يُر ُ‬ ‫ٱ� ۡ� َيا َو َّ ُ‬
‫ون َع َر َض ُّ‬ ‫ُ ُ َ‬
‫�د‬ ‫ر‬ ‫ت‬ ‫�ض‬‫ِ‬
‫َ َّ ٰ ۡ‬
‫� ُ�ث ِ‬
‫خ َن ِ� ٱ�‬ ‫ح‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�‬
‫اب َع ِظ ‪ٞ‬‬ ‫َ‬
‫ِيما ٓ أ َخ ۡذ ُ� ۡم َع َذ ٌ‬‫� ۡم � َ‬ ‫َ ‪ُ َّ َ َ َ َ َ َّ َ ّ ٞ ٰ َ َ ۡ َّ ٞ‬‬
‫يم‪٦٨‬‬ ‫حكِيم‪ ٦٧‬لو� كِ�ب مِن ٱ�ِ سبق لمس‬
‫ٱ� َ� ُفور‪َّ ٞ‬رح ‪ٞ‬‬ ‫ٱ� إ َّن َّ َ‬ ‫َ ُ ُ ْ َّ َ ۡ ُ ۡ َ َ ٗ َ ّ ٗ َ َّ ُ ْ َّ َ‬
‫ِيم‪ ٢ ﴾٦٩‬در ﻣﻮرد‬ ‫ف�وا مِما غن ِمتم ح�ٰ� طيِبا ۚ وٱ�قوا ۚ ِ‬

‫‪ -١‬و )ﺑﻪ ﯾﺎد آور( آنﮔﺎه ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! اﮔﺮ اﯾﻦ )ﻗﺮآن( ﺣﻖ اﺳﺖ و از ﺟﺎﻧﺐ‬
‫ﺗﻮﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از آﺳﻤﺎن ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑﺒﺎران‪ ،‬ﯾﺎ ﻋﺬاب دردﻧﺎﮐﯽ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑﻔﺮﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪ -٢‬ھﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی را ﺳﺰاوار ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﺳﯿﺮاﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺗﺎ آنﮐﻪ در زﻣﯿﻦ ﮐﺸﺘﺎر‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ )ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺪﯾﻪ از اﺳﯿﺮان( ﻣﺘﺎع دﻧﯿﺎ را ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ و اﻟﻠﻪ )ﺳﺮای(‬
‫آﺧﺮت را )ﺑﺮای ﺷﻤﺎ( ﻣﯽﺧﻮاھﺪ و اﻟﻠﻪ ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪ ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ‪ ﴾۶۷﴿ .‬اﮔﺮ ﺣﮑﻢ ﭘﯿﺸﯿﻦ‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٣٢‬‬

‫ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ﺣﻼل ﺑﻮدن ﻏﻨﺎﯾﻢ ﺟﻨﮕﯽ‬

‫اﻣﺎم ﺗﺮﻣﺬی از اﺑﻮھﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮای ھﯿﭻ ﯾﮏ از‬
‫ﺳﺮان و ﺑﺰرﮔﺎن اﻗﻮام و اﻣﺖ ﻗﺒﻞ از ﺷﻤﺎ ﻏﻨﺎﯾﻢ ﺟﻨﮕﯽ ﺣﻼل ﻧﺒﻮده‪ ،‬آﺗﺸﯽ از‬
‫آﺳﻤﺎن ﻣﯽآﻣﺪه و آن را ازﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮده و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ روز ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺑﻮد در ﻣﻮرد‬
‫ﻏﻨﯿﻤﺖھﺎی ﺟﻨﮕﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ ﺣﻼل ﺷﻮد ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ اﻟﻠﻪ اﯾﻦ‬
‫يم‪ ﴾٦٨‬را‬ ‫ِيما ٓ أَ َخ ۡذ ُ� ۡم َع َذ ٌ‬
‫اب َع ِظ ‪ٞ‬‬ ‫َّ ۡ َ َ ٰ ‪ُ َّ َ َ َ َ َ َّ َ ّ ٞ‬‬
‫� ۡم � َ‬ ‫آﯾﻪی ﴿لو� كِ�ب مِن ٱ�ِ سبق لمس‬
‫ﻧﺎزل ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫َ َ‬ ‫َ َ َ ُۡ ۡ‬
‫�� ِ� أن‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﺎت‪ ١٨ ،١٧ :‬و ‪ ١٩‬ﺳﻮرهی ﺗﻮﺑﻪ‪﴿ :‬ما �ن ل ِلم ِ‬
‫ۡ ُ ۡ َُْ َ َ َ ۡ َ ۡ ُ‬ ‫َ َ َ ٰٓ َ ُ‬ ‫َ ۡ ُ ُ ْ َ َ ٰ َ َّ‬
‫ٱ�ِ َ ٰ‬
‫ت أع َ�ٰل ُه ۡم‬ ‫� أنفسِ ِهم ب ِٱل�ف ِر� أو ٰٓ��ِك حبِط‬ ‫� ِهدِين‬ ‫جد‬‫�عمروا م� ِ‬
‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬
‫ج َد ٱ�ِ َم ۡن َء َام َن ب ِٱ�ِ َوٱ�َ ۡو ِم ٱ�خ ِِر‬ ‫ون‪ ١٧‬إ ِ َّ� َما َ� ۡع ُم ُر َم َ ٰ‬
‫� ِ‬
‫َّ ُ ۡ َ ٰ ُ َ‬
‫َو ِ� ٱ�ارِ هم � ِ�‬
‫ُ ُ ْ‬ ‫َ َ َ َ َّ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ۡ َ ۡ َ َّ َّ َ َ َ َ ُ َ َ َ‬
‫� أ ْو ٰٓ��ِك أن يَ�ونوا م َِن‬ ‫وأقام ٱلصل ٰوة و َءا� ٱلزك ٰوة ولم �ش إِ� ٱ�ۖ �ع ٰٓ‬
‫َ‬ ‫ج ِد ۡ َ‬ ‫ارةَ ٱل ۡ َم ۡ‬
‫ٱ�ا ٓ ِ ّج َوع َِم َ‬ ‫َ َ َُۡۡ َ ََ ۡ‬ ‫ٱل ۡ ُم ۡه َتد َ‬
‫ٱ� َر ِام ك َم ۡن َء َام َن‬ ‫ِ‬ ‫س‬ ‫َ‬ ‫ِين‪۞ ١٨‬أجعلتم سِقاية‬
‫ٱ� � َ� ۡهدِي‬
‫َ َّ َ َّ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ‬
‫يل ٱ�ِۚ � � َ ۡس َت ُوۥن عِند ٱ�ِۗ و‬ ‫َ‬ ‫َ ََٰ َ‬ ‫َّ َ ۡ َ ۡ‬
‫ب ِٱ�ِ وٱ�و ِم ٱ�خ ِِر و�هد ِ� سب ِ ِ‬
‫ٱل�ٰلِم َ‬‫ۡ َ ۡ َ َّ‬
‫�‪ ١ ﴾١٩‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫ِ‬ ‫ٱلقوم‬

‫ً‬
‫اﻟﮫﯽ ﻧﺒﻮد )ﮐﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ و ﻓﺪﯾﻪی اﺳﯿﺮ ﺣﻼل اﺳﺖ(‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎ در آﻧﭽﻪ ﮔﺮﻓﺘﯿﺪ‪ ،‬ﻋﺬاب‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ ﴾۶۸﴿ .‬ﭘﺲ از آﻧﭽﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪاﯾﺪ‪ ،‬ﺣﻼل ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺑﺨﻮرﯾﺪ و‬
‫از اﻟﻠﻪ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ اﻟﻠﻪ آﻣﺮزﻧﺪۀ ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ آﯾﺎت ﺑﻌﺪ از ﻣﺸﻮرت رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﺎ اﺻﺤﺎب در ﻣﻮرد اﺳﯿﺮان و ﻋﺪم ﻗﺒﻮل‬
‫رأی ﻋﻤﺮس و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ رأی اﺑﻮﺑﮑﺮس و در ﺗﺄﯾﯿﺪ رأی ﻋﻤﺮس ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎن آن‬
‫ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ در ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮد آن را ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬ﻣﺼﺤﺢ(‬
‫‪ -١‬ﻣﺸﺮﮐﺎن را )ﺳﺰاوار( ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ اﻟﻠﻪ را آﺑﺎد ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻔﺮ ﺧﻮﯾﺶ‬
 ‫ُ‬
‫‪٣٣‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫در ﻣﻮرد اﻓﻀﻠﯿﺖ ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪا از رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪی ﺧﺪا‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ و اﺑﻦ ﺣﺒﺎن و اﺑﻮ داود از ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺑﺸﯿﺮ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻌﺪادی از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻨﺒﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از‬
‫اﺻﺤﺎب ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﯿﭻ ﺑﺎﮐﯽ ﻧﺪارم ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم ھﯿﭻ ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﺪھﻢ ﺑﺠﺰ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﺣﺎﺟﯽھﺎ را آب دھﻢ و دﯾﮕﺮی ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﮑﻪ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻣﻮر ﮐﻌﺒﻪ و‬
‫دﯾﮕﺮی ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﮑﻪ ﺟﮫﺎد در راه اﻟﻠﻪ از اﯾﻦ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﯿﺪ ﺑﮫﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮس آنھﺎ را ﻧﮫﯿﺐ زد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﺪای ﺧﻮد را در ﻧﺰد ﻣﻨﺒﺮ رﺳﻮل‬
‫اﻟﻠﻪ ج ﺑﺎﻻ ﻧﺒﺮﯾﺪ‪ .‬و آن روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻮد‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ ﺑﻪ ﻧﺰد رﺳﻮل‬
‫اﻟﻠﻪ ج آﻣﺪم و درﻣﻮرد اﯾﻦ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﻢ اﺧﺘﻼف ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ از اﯾﺸﺎن‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫َّ َ َ ٰ َ ۡ‬ ‫ۡ َّ ۡ َ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٥٨ :‬ﺳﻮرهی ﺗﻮﺑﻪ‪َ ﴿ :‬ومِن ُهم من يَل ِم ُزك ِ� ٱلصد� ِ‬
‫ت فإِن‬
‫َ َ‬ ‫ْ ۡ ٓ َ ُ‬ ‫َّ‬ ‫ُ ْ‬ ‫ُ ۡ ْ ۡ‬
‫أ� ُطوا مِن َها َرضوا �ن ل ۡم ُ� ۡع َط ۡوا مِن َها إِذا ه ۡم � َ ۡسخ ُطون‪ ١ ﴾٥٨‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻏﻨﺎﯾﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﯾﺮاد ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل‬

‫ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬آنھﺎ اﻋﻤﺎلﺷﺎن ﻧﺎﺑﻮد )و ﺣﺒﻂ( ﺷﺪه و در آﺗﺶ )ﺟﮫﻨﻢ( ﺟﺎوداﻧﻪ‬
‫ﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ ﴾۱۷﴿ .‬ﻣﺴﺎﺟﺪ اﻟﻠﻪ را ﻓﻘﻂ ﮐﺴﯽ آﺑﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻟﻠﻪ و روز آﺧﺮت‬
‫اﯾﻤﺎن آورده‪ ،‬و ﻧﻤﺎز را ﺑﺮ ﭘﺎ دارد‪ ،‬و زﮐﺎت را ﺑﺪھﺪ‪ ،‬و ﺟﺰ از اﻟﻠﻪ ﻧﺘﺮﺳﺪ‪ ،‬اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻨﺎن از ھﺪاﯾﺖ ﯾﺎ ﻓﺘﮕﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ﴾۱۸﴿ .‬آﯾﺎ آب دادن ﺑﻪ ﺣﺠﺎج‪ ،‬و آﺑﺎد ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ‬
‫اﻟﺤﺮام را‪ ،‬ھﻤﭽﻮن )ﻋﻤﻞ( ﮐﺴﯽﮐﻪ ﺑﻪ اﻟﻠﻪ و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن آورده‪ ،‬و در راه اﻟﻠﻪ‬
‫ﺟﮫﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ؟! )ﺧﯿﺮ‪ ،‬آنھﺎ( ﻧﺰد اﻟﻠﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و اﻟﻠﻪ ﮔﺮوه‬
‫ﺳﺘﻤﮑﺎران را ھﺪاﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -١‬و از آنھﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در )ﺗﻘﺴﯿﻢ( ﺻﺪﻗﺎت )و ﻏﻨﺎﯾﻢ( ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﺮده ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺲ اﮔﺮ از آن )اﻣﻮال‪ ،‬ﺑﮫﺮهای( ﺑﻪ آنھﺎ داده ﺷﻮد‪ ،‬راﺿﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ از آن‬
‫ً‬
‫)ﭼﯿﺰی( داده ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻓﻮرا ﺧﺸﻢ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٣٤‬‬

‫اﻟﻠﻪ ج داﺷﺘﻨﺪ ﭼﯿﺰی را ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ دارای ﺧﺎﺻﺮه‬

‫ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻮد آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺪاﻟﺖ ﮐﻦ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬وای ﺑﺮ ﺗﻮ اﮔﺮ ﻣﻦ‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ ﻧﮑﻨﻢ ﭘﺲ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﻋﺪاﻟﺖ ﮐﻨﺪ؟« ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ِ� م َِن ٱل ۡ ُم ۡؤ ِمن َ‬ ‫َّ َ َ ۡ ُ َ‬
‫ون ٱل ۡ ُم َّط ّو� َ‬
‫ِ� ِ�‬ ‫ِ‬ ‫آﯾﻪی‪ ٧٩ :‬ﺳﻮرهی ﺗﻮﺑﻪ‪﴿ :‬ٱ�ِين يل ِمز‬
‫َّ َ َ ٰ َ َّ َ َ َ ُ َ َّ ُ ۡ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ ُ َ ۡ ُ ۡ َ َ َّ ُ ۡ‬
‫ٱ� مِن ُه ۡم‬ ‫خر‬ ‫�دون إِ� جهدهم فيسخرون مِنهم س ِ‬ ‫ت وٱ�ِين � ِ‬‫ٱلصد� ِ‬
‫َ‬ ‫َول َ ُه ۡم َع َذ ٌ‬
‫اب أ ِ� ٌم‪ ١ ﴾٧٩‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫در ﻣﻮرد اﺷﺨﺎﺻﯽ ﮐﻪ اﻧﻔﺎق ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را ﻣﺴﺨﺮه و از آنﻫﺎ اﯾﺮاد ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‬

‫ﺷﯿﺨﺎن از اﺑﻮﻣﺴﻌﻮد رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﯾﻪی ﺻﺪﻗﻪ ﻧﺎزل‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد ھﺮ ﮐﺴﯽ از ﻣﺎ ﭼﯿﺰی را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺷﺨﺼﯽ آﻣﺪ و ﻣﻘﺪار‬
‫زﯾﺎدی ﺻﺪﻗﻪ داد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺮای ﺧﻮد ﻧﻤﺎﯾﯽ اﺳﺖ و ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮی آﻣﺪ و‬
‫ﯾﮏ ﺻﺎع ﺻﺪﻗﻪ داد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻟﻠﻪ از اﯾﻦ ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺗﻮ ﺑﯽ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ؛ ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َ ٗ َ َُ‬ ‫ۡ‬
‫� أ َح ٖد ّمِن ُهم َّمات �بَدا َو� �ق ۡم‬ ‫در آﯾﻪی‪ ٨٤ :‬ﺳﻮرهی ﺗﻮﺑﻪ‪َ ﴿ :‬و َ� تُ َص ّل َ َ ٰٓ‬
‫ِ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫و�ِۦ َو َماتوا َوه ۡم �ٰسِقون‪ ٢ ﴾٨٤‬از ﻧﻤﺎز‬
‫ُ‬ ‫َ َ ْ َّ‬ ‫َّ‬
‫�ه ِۖ ٓۦ إِ� ُه ۡم �ف ُروا ب ِٱ�ِ َو َر ُس ِ‬ ‫َ َٰ َ ۡ‬
‫�� ِ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﮫﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪ -١‬ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ از ﻣﺆﻣﻨﺎن رﻏﺒﺖﮐﻨﻨﺪه )و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار( در ﺻﺪﻗﺎت )ﺷﺎن( ﻋﯿﺐﺟﻮﯾﯽ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺟﺰ ﺑﻪاﻧﺪازۀ )ﻧﺎﭼﯿﺰ( ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺧﻮد )ﭼﯿﺰی( ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫)ﻋﯿﺐﺟﻮﺋﯽ و( ﻣﺴﺨﺮه ﺷﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻟﻠﻪ آنھﺎ را ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺮای آنھﺎ ﻋﺬاب‬
‫دردﻧﺎﮐﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٢‬و ھﺮﮔﺰ ﺑﺮ ھﯿﭻ ﯾﮏ از آنھﺎ ﮐﻪ ﻣﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮان‪ ،‬و ﺑﺮ )ﮐﻨﺎر( ﻗﺒﺮش ﻧﺎﯾﺴﺖ‪،‬‬
‫ﺑﯽﮔﻤﺎن آنھﺎ ﺑﻪ اﻟﻠﻪ و رﺳﻮﻟﺶ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻓﺎﺳﻖ )و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن( ﺑﻮدﻧﺪ؛‬
‫ﻣﺮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٣٥‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و اﻣﺎ ﻣﺴﻠﻢ از اﺑﻦ ﻋﻤﺮب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻓﺎت ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺴﺮش ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج آﻣﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﭘﯿﺮاھﻨﺶ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﭘﺪرش را در آن ﮐﻔﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ او‬
‫دادﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫او ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ؛ ﻋﻤﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﭘﯿﺮاھﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽﺧﻮاھﯽ ﺑﺮ‬
‫او ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﻧﮫﯽ ﮐﺮده از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯽ؟‬
‫ۡ ۡ َ َ َ َ ۡ‬
‫ٱس َتغفِ ۡر ل ُه ۡم أ ۡو � � ۡس َتغفِ ۡر‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ھﻤﺎﻧﺎ اﻟﻠﻪ ﻣﺮا ﻣﺨﯿﺮ ﮔﺮداﻧﯿﺪه و ﮔﻔﺘﻪ‪﴿ :‬‬
‫َۡ َ ۡ ۡ َُ ۡ َ ۡ َ ٗ‬ ‫َ‬
‫� َم َّرة﴾ و ﻣﻦ ﺑﺮ ھﻔﺘﺎد ﺑﺎر ﻣﯽاﻓﺰاﯾﻢ«‪ ،‬ﻋﻤﺮﮔﻔﺖ‪ :‬او‬ ‫ل ُه ۡم إِن �ستغفِر لهم سب ِع‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻖ اﺳﺖ! ﭘﺲ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﮔﺬاردﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﺑﺮای ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ آﯾﻪی‪ ١١٣ :‬ﺳﻮرهی ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ُْ‬ ‫َ َ‬
‫ِ� َول ۡو َ�نُ ٓوا أ ْو ِ� قُ ۡر َ ٰ‬ ‫َ َ َ َّ ّ َ َّ َ َ َ ُ ٓ ْ َ َ ۡ َ ۡ ُ ْ ۡ ُ ۡ‬
‫� ِم ۢن‬ ‫� وٱ�ِين ءامنوا أن �ستغ ِفروا ل ِلم ِ‬
‫��‬ ‫﴿ما �ن ل ِلن ِ ِ‬
‫ۡ‬ ‫�ٰ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫� ل َ ُه ۡم � َّ� ُه ۡم أ ۡص َ‬
‫َ� ۡع ِد َما تَبَ َّ َ‬
‫يم‪] ﴾١١٣‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪ ١ [١١٣ :‬ﻧﺎزل ﺷﺪ؟‬ ‫ح ِ‬ ‫ب َ‬
‫ٱ� ِ‬

‫ﻋﻤﻮﯾﺶ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‬
‫ﺷﯿﺨﺎن از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﯿﺐ از ﭘﺪرش رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ در ﺑﯿﻤﺎری ﻣﻮت ﺑﻮد‪ ،‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻧﺰد او آﻣﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫اﺑﻮﺟﮫﻞ و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻣﯿﻪ آنﺟﺎ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ای ﻋﻤﻮ ﺑﮕﻮ ﻻ‬
‫اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪی آن ﻧﺰد اﻟﻠﻪ دﻟﯿﻞ و ﺣﺠﺖ ﺑﯿﺎورم«‪ .‬اﺑﻮﺟﮫﻞ و‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻣﯿﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ آﯾﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﯽ از دﯾﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﺮ‬

‫‪ -١‬ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ )ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ( ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪- ،‬ھﺮ ﭼﻨﺪ از ﻧﺰدﯾﮑﺎنﺷﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ -‬ﺑﻌﺪ از آنﮐﻪ ﺑﺮای آنھﺎ روﺷﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ آنھﺎ‬
‫اھﻞ دوزﺧﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٣٦‬‬

‫ﺑﮕﺮدی ھﻤﯿﻦﻃﻮر آنھﺎ ﺑﺎ او در ﻣﻮرد دﯾﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ‬

‫اﯾﻨﮑﻪ وﻓﺎت ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺑﺮای ﺗﻮ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫از آن ﻣﻨﻊ ﻧﺸﻮم« ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫� َوٱل ۡ ُم َ�ٰجر َ‬ ‫� ٱ�َّ ّ‬ ‫َّ َ َّ َ َّ ُ َ َ‬
‫�ن‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِِ‬ ‫آﯾﻪی‪ ١١٧ :‬ﺳﻮرهی ﺗﻮﺑﻪ‪﴿ :‬لقد تاب ٱ�‬
‫�ق‬ ‫ر‬ ‫ف‬ ‫وب‬
‫ُ‬
‫َ َ ُ ُ ُ َ‬
‫ل‬ ‫ق‬ ‫�غ‬ ‫ز‬ ‫ي‬ ‫د‬‫�‬
‫َ‬
‫ا‬ ‫�ة ِ ِم ۢن َ� ۡع ِد َ‬
‫م‬ ‫اعةِ ۡٱل ُع ۡ َ‬
‫َ َ‬
‫س‬ ‫�‬ ‫ِين َّٱ� َب ُعوهُ‬ ‫َو ۡٱ�َ َ‬
‫نصار َّٱ� َ‬
‫ِ ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫‪ٞ‬‬ ‫َّ‬ ‫ۡ َُ ‪ٞ‬‬ ‫ُ‬ ‫ّ ۡ ُ ۡ ُ َّ َ َ َ َ ۡ ۡ َّ‬
‫مِنهم �م تاب علي ِه ۚم إِنهۥ ب ِ ِهم رءوف رحِيم‪ ﴾١١٧‬در ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺷﺪن ﺗﻮﺑﻪ‬
‫‪١‬‬

‫ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و دﯾﮕﺮان از ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬در ھﯿﭻ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ ﻧﮑﺮدهام ﻣﮕﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮک‬
‫ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺟﻨﮓ آﺧﺮﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻣﺮدم اﺟﺎزه داد ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫ﺑﮕﺮدﻧﺪ و ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺪن آن را ﯾﺎد آور ﻣﯽﺷﻮد و در ﻣﻮرد ﺗﻮﺑﻪ ﻣﺎ‪ ،‬اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫اب‬ ‫ا� ُه َو َّ‬
‫ا� َّو ُ‬ ‫َّ َّ‬
‫�ن﴾ ﺗﺎ ﴿إِن‬ ‫� َوٱل ۡ ُم َ�ٰجر َ‬‫َّ َ َّ َ َّ ُ َ َ َّ ّ‬
‫ِ ِ‬ ‫آﯾﻪی ﴿لقد تاب ٱ� � ٱ� ِ ِ‬
‫َّ ُ ْ َّ َ َ ُ ُ ْ َ َ َّ‬
‫ٱل� ٰ ِد� َ‬ ‫الرح ُ‬
‫َّ‬
‫ِ�‪ ﴾١١٩‬درﻣﻮرد ﻣﺎ‬ ‫ِيم﴾ ﻧﺎزل ﻧﻤﻮد و آﯾﻪ ﴿ٱ�قوا ٱ� و�ونوا مع‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬و دو ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ از ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮک ﺳﺮﭘﯿﺠﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺮارة ﺑﻦ‬
‫رﺑﯿﻊ و ھﻼل ﺑﻦ أﻣﯿﺔ ﺑﻮدﻧﺪ(‪.‬‬
‫َ َ ٓ َّ ُ ۡ َ ۡ ُ َ ُ ُ َ ُ ۡ َ ۡ َ ۡ ُ ْ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٥ :‬ﺳﻮرهی ھﻮد‪ ��﴿ :‬إِ�هم يثنون صدورهم ل ِيستخفوا‬
‫ون إنَّ ُهۥ َعل ُ‬
‫ِيم ۢ‬ ‫َ َ ۡ َ ۡ ُ َ َ َ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ ُ ُّ َ َ َ ُ ۡ ُ َ‬ ‫ُۡ ََ‬
‫مِن ۚه �� حِ� �ستغشون �ِيا�هم �علم ما � ِ�ون وما �عل ِن ۚ ِ‬

‫ً‬
‫‪ -١‬ﻗﻄﻌﺎ اﻟﻠﻪ رﺣﻤﺖ ﺧﻮد را ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﻣﮫﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر‪ ،‬آﻧﺎن ﮐﻪ در زﻣﺎن‬
‫ﺳﺨﺘﯽ )و ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ( از او ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ ازآﻧﮑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد‪ ،‬دلھﺎی‬
‫ﮔﺮوھﯽ از آنھﺎ )از ﺣﻖ( ﻣﻨﺤﺮف ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺑﻪی آنھﺎ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن او‬
‫)ﻧﺴﺒﺖ( ﺑﻪ آنھﺎ رؤوف ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٣٧‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ب َذات ُّ‬
‫ٱلص ُدورِ‪ ١ ﴾٥‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫ِ ِ‬

‫در ﻣﻮرد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺮم ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺮﯾﺎن ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد‬

‫ﻫﻤﺨﻮاﺑﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب در ﺑﺎرهی اﯾﻦ آﯾﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫ﻣﺮدم ﺷﺮم ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ از اﯾﻦﮐﻪ ﻋﺮﯾﺎن ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ھﻤﺴﺮان ﺧﻮد ھﻤﺨﻮاﺑﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬در آﺳﻤﺎن از ﺷﺮﻣﮕﺎه ﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ در‬
‫ﻣﻮرد آنھﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َٗ‬ ‫َّ َ ٰ َ َ َ َ‬ ‫َ‬
‫� ٱ�َّ َهارِ َو ُزلفا‬ ‫َ‬
‫ﻋﻠﺖ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ١١٤ :‬ﺳﻮرهی ھﻮد‪﴿ :‬وأق ِ ِم ٱلصلوة طر ِ‬
‫َّ‬ ‫ات َ�ٰل َِك ذ ِۡك َر ٰ‬ ‫َّ ّ َ‬ ‫ُۡ َۡ‬ ‫ٱ�ل إ َّن ۡ َ َ‬ ‫ّ َ َّ‬
‫�ن‪﴾١١٤‬‬ ‫ِل�ٰكِر َ‬ ‫ى ل‬ ‫ٱ� َس�ٰ ِ‬
‫ت يذهِ� ٱلس ِ�ٔ ِ �‬ ‫مِن ۡ ِ � ِ‬
‫‪٢‬‬
‫ِ‬
‫ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﻮﺳﻪای ﺑﺮ زﻧﯽ زد و ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آﻣﺪ و اﻇﮫﺎر ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮد‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮدس رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﻣﺮدی ﺑﻮﺳﻪای ﺑﻪ‬
‫زﻧﯽ زد‪ ،‬ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آﻣﺪ و اﯾﺸﺎن را از ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ﺧﺒﺮ داد و اﻇﮫﺎر ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﻤﻮد و راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ اﯾﻦ در‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺮای ﺗﻤﺎم اﻣﺖ ﻣﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪ -١‬آ ﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ آنھﺎ ﺳﯿﻨﻪھﺎﯾﺸﺎن را ﺧﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )و ﺳﺮھﺎ ﺑﻪ ھﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ( ﺗﺎ‬
‫ﺧﻮد را از او ﭘﻨﮫﺎن دارﻧﺪ‪ ،‬آ ﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آنھﺎ ﻟﺒﺎسھﺎی ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪) ،‬اﻟﻠﻪ( ﻣﯽداﻧﺪ آﻧﭽﻪ را )در دل( ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و آﻧﭽﻪ را آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ او ﺑﻪ راز دلھﺎ آ ﮔﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٢‬و )ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ!( در دو ﻃﺮف روز‪ ،‬و ﺳﺎﻋﺎﺗﯽ از ﺷﺐ‪ ،‬ﻧﻤﺎز را ﺑﺮ ﭘﺎدار‪ ،‬ﺑﯽﺷﮏ ﻧﯿﮑﯽھﺎ‬
‫ﺑﺪیھﺎ را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﭘﻨﺪی ﺑﺮای ﭘﻨﺪ ﭘﺬﯾﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٣٨‬‬
‫َۡ‬ ‫ََ َ َ‬ ‫َۡ َُ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٣ :‬ﺳﻮرهی ﯾﻮﺳﻒ‪ُ �﴿ :‬ن �ق ُّص عل ۡيك أ ۡح َس َن ٱلق َص ِص‬
‫نت مِن َ� ۡبلِهِۦ لَم َن ۡٱل َ�ٰفل َ‬ ‫َ ٓ َۡ َ َۡ ٓ َۡ َ َٰ َ ۡ ُ ۡ َ َ‬
‫ان �ن ُك َ‬
‫ِ�‪ ١ ﴾٣‬در‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫بِما أوحينا إِ�ك �ذا ٱلقرء‬
‫ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫در ﻣﻮرد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﺑﺮای ﻣﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮدی ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد‬
‫ﺣﺎﮐﻢ و ﻏﯿﺮ از اﯾﺸﺎن از ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص رواﯾﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺮآن‬
‫ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻧﺎزل ﺷﺪه و ﻣﺪت زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ‬
‫از ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺮای ﻣﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮدی ﺑﮫﺘﺮﺑﻮد‪ .‬ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ُ ۡ ُ ْ َّ َ َ‬
‫ِين َز� ۡم ُتم ّمِن دونِهِۦ‬ ‫ﻋﻠﺖ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٥٦ :‬ﺳﻮرهی اﺳﺮاء‪﴿ :‬ق ِل ٱدعوا ٱ�‬
‫ُّ ّ َ ُ َ َ ۡ ً‬ ‫ََ َۡ ُ َ َ ۡ َ‬
‫ٱل� عن� ۡم َو� �وِ��‪ ٢ ﴾٥٦‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ِ‬ ‫ف‬ ‫ف� �مل ِكون كش‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم ﺟﻨﯿﺎن را ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و آن ﺟﻨﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و دﯾﮕﺮان از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫ﻣﺮدم ﺗﻌﺪادی از ﺟﻨﯿﺎن را ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ آن دﺳﺘﻪ از ﺟﻨﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺷﺪﻧﺪ وﻟﯽ آن ﻣﺮدم ﺑﺮ دﯾﻦ ﺧﻮد ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ٱلر ُ‬‫وح� قُل ُّ‬
‫ِ‬ ‫ك َعن ُّ‬ ‫ََۡ َُ َ َ‬
‫وح‬ ‫ِ‬ ‫ٱلر‬ ‫ِ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٨٥ :‬ﺳﻮرهی اﺳﺮاء‪﴿ :‬و��ٔلون‬
‫ۡ ۡ َّ َ ٗ‬ ‫م ِۡن أَ ۡمر َر ّ� َو َما ٓ أُوت ُ‬
‫ِيتم ّم َِن ٱلعِل ِم إِ� قل ِي�‪ ٣ ﴾٨٥‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ِ ِ‬

‫‪) -١‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ!( ﻣﺎ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ داﺳﺘﺎنھﺎ را ﺑﺎ وﺣﯽ ﮐﺮدن اﯾﻦ ﻗﺮآن ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬و‬
‫ً‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺗﻮ ﭘﯿﺶ از آن از ﺑﯽﺧﺒﺮان ﺑﻮدی )و آ ﮔﺎھﯽ ﻧﺪاﺷﺘﯽ(‪.‬‬
‫‪) -٢‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ!( ﺑﮕﻮ‪» :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎی او )ﻣﻌﺒﻮد ﺧﻮد( ﻣﯽﭘﻨﺪارﯾﺪ؛ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫آنھﺎ ﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻼ )و ﻣﺸﮑﻠﯽ( را از ﺷﻤﺎ دورﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ دھﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣‬و )ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ!( از ﺗﻮ درﺑﺎرهی روح ﺳﺆال ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮ‪» :‬روح از ﻓﺮﻣﺎن ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﺟﺰ اﻧﺪﮐﯽ از داﻧﺶ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٣٩‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ﺳﺆال ﯾﻬﻮدﯾﺎن در ﻣﻮرد روح‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮدس رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در‬
‫ﻣﺪﯾﻨﻪ راه ﻣﯽرﻓﺘﯿﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﺮ ﺷﺎﺧﻪی ﺑﺪون ﺑﺮگ ﺧﺮﻣﺎ ﺗﮑﯿﻪ زده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮ ﺗﻌﺪادی از ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﮔﺬر ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ از آنھﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﻮب اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺳﺌﻮاﻟﯽ ﺑﭙﺮﺳﯿﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬در ﻣﻮرد روح ﺑﺮای ﻣﺎ ﺑﮕﻮ‪ .‬ﺑﺮای ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪای ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﺮ ﺧﻮد را ﺑﺎﻻ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن وﺣﯽ ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪی وﺣﯽ رﻓﺖ ﺳﭙﺲ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ۡ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫ٱد ُعوا ْ َّ َ‬
‫ۡ‬ ‫ُ‬
‫ٱ� أوِ ٱدعوا‬ ‫در ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻊ آﯾﻪی‪ ١١٠ :‬ﺳﻮرهی اﺳﺮاء‪﴿ :‬ق ِل‬
‫� َه ۡر ب َص َ�ت َِك َو َ� ُ�َاف ِتۡ‬ ‫َّ ۡ َ ٰ َ َ ّٗ َّ َ ۡ ُ ْ َ َ ُ ۡ َ ۡ َ ٓ ُ ۡ ُ ۡ َ ٰ َ َ َ ۡ‬
‫ِ‬ ‫ٱلرح�نۖ �يا ما تدعوا فله ٱ�سماء ٱ�س� � و�‬
‫ٗ‬ ‫َ َ َۡ ََۡ َ َ‬
‫� �ٰل ِك َسبِي�‪ ١ ﴾١١٠‬ﻧﺎزل ﺷﺪ؟‬ ‫بِها وٱ�تغِ �‬

‫در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﻋﻮت در ﻣﮑﻪ ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺑﻮد‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و دﯾﮕﺮان از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب در ﻣﻮرد »و ﻻ ﺗﺠﮫﺮ« ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ‬
‫آﯾﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج در ﻣﮑﻪ ﻣﺨﻔﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﯾﺎران ﺧﻮد ﻧﻤﺎز ﮔﺬارد ﻣﻮﻗﻊ ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن ﺻﺪای ﺧﻮد را ﺑﺎﻻ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻗﺮآن را ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻓﺤﺶ و ﻧﺎﺳﺰا دادن ﺑﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﻧﺎزل ﮐﺮده‪ ..‬و ﭼﻪ ﮐﺴﯽ آن را آورده‪ ..‬ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ‬
‫ك ُ�ۥ َما َ� ۡ َ‬ ‫َ َ َ َ َ َّ ُ َّ َ ۡ َ ّ َ‬
‫�‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی ‪ ٦٤‬ﺳﻮرهی ﻣﺮﯾﻢ‪﴿ :‬وما نت�ل إِ� بِأم ِر ر� ِ ۖ‬
‫َ َ ٗ‬ ‫َ َ‬ ‫َۡ َ ََ َ ََۡ ََ ََۡ َ َ‬
‫� �ٰل ِكۚ َو َما �ن َر ُّ�ك �س ِّيا‪ ٢ ﴾٦٤‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬‫�يدِينا وما خلفنا وما �‬

‫‪ -١‬ﺑﮕﻮ‪» :‬اﻟﻠﻪ« را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﯾﺎ »رﺣﻤﺎن« را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬ھﺮ ﮐﺪام را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ )ﻓﺮﻗﯽ ﻧﺪارد(‬
‫ﺑﺮای او ﻧﺎمھﺎی ﻧﯿﮑﻮﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻤﺎزت را ﻧﻪ زﯾﺎد ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺨﻮان‪ ،‬و ﻧﻪ آﻧﺮا ﺧﯿﻠﯽ آھﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﺨﻮان‪ ،‬و ﻣﯿﺎن آن دو؛ راھﯽ )ﻣﻌﺘﺪل( ﺑﺮﮔﺰﯾﻦ‪.‬‬
‫‪ -٢‬و )ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻋﺮض ﮐﺮد‪) (:‬ﻣﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن( ﺟﺰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻧﺎزل‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٤٠‬‬

‫درﺧﻮاﺳﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از ﺟﺒﺮﯾﯿﻞ ﺑﺮای دﯾﺪار ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ او‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب رواﯾﺖ ﮐﺮده‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﻪ‬
‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﯽﺷﻮد از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺎ را ﻣﻼﻗﺎت ﺑﮑﻨﯽ؟«‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ َّ َ ٗ‬ ‫َ َ َ َ ۡ َ َّ‬
‫آﯾﻪی‪ ٧٧ :‬ﺳﻮرهی ﻣﺮﯾﻢ‪﴿ :‬أفرءيت ٱ�ِي �فر ��ٰتِنا وقال �و�� ما�‬
‫َ‬
‫َو َو ً�ا‪ ١ ﴾٧٧‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ﻋﺎص ﺑﻦ واﺋﻞ ﺳﻬﻤﯽ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ و دﯾﮕﺮان از ﺧﺒﺎب ﺑﻦ ارت س رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﺰد ﻋﺎص ﺑﻦ واﺋﻞ ﺳﮫﻤﯽ رﻓﺘﻢ ﺑﺮای اﯾﻦﮐﻪ ﻃﻠﺒﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻢ از او ﺑﮕﯿﺮم‪.‬‬
‫او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻤﯽدھﻢ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻔﺮ ﺑﻮرزی‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻪ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ‬
‫ﺑﻤﯿﺮم و دوﺑﺎره زﻧﺪه ﺷﻮم‪ .‬ﺳﺆال ﮐﺮد‪ :‬ﻣﻦ ھﻢ ﻣﯽﻣﯿﺮم و زﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮم؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ در اﯾﻨﺼﻮرت ﻣﻦ آن ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺎل و ﻓﺮزﻧﺪ دارم و ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺎز‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ٱخ َت َص ُموا ْ � َر ّ�ه ۡمۖ فَ َّٱ� َ‬‫ۡ‬ ‫َ ۡ َ‬ ‫َ َ‬
‫ِين‬ ‫ِ ِِ‬ ‫ان‬‫ان خصم ِ‬ ‫آﯾﻪی‪ ١٩ :‬ﺳﻮرهی ﺣﺞ‪ٰ�۞﴿ :‬ذ ِ‬
‫يم‪ ٢ ﴾١٩‬در‬ ‫ٱ� ِم ُ‬‫ب ِمن فَ ۡو ِق ُر ُءو ِسه ُم ۡ َ‬ ‫َ َ ُ ْ ُ ّ َ ۡ َُ ۡ َ ‪ٞ‬‬
‫اب ّمِن نَّار يُ َص ُّ‬ ‫�فروا � ِطعت لهم �ِي‬
‫ِ‬ ‫ٖ‬

‫ﻧﻤﯽﺷﻮﯾﻢ‪) ،‬آ ﮔﺎھﯽ از( آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺶ روی ﻣﺎ‪ ،‬و آﻧﭽﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮﻣﺎ‪ ،‬و آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو‬
‫آن اوﺳﺖ‪ ،‬و ﭘﺮوردﮔﺎرت ھﺮﮔﺰ ﻓﺮاﻣﻮشﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ‪) ،‬ھﻤﻪ( از ِ‬
‫ً‬
‫‪ -١‬آﯾﺎ ﮐﺴﯽ را دﯾﺪهای ﺑﻪ آﯾﺎت ﻣﺎ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪ‪ ،‬و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻗﻄﻌﺎ ﻣﺎل و ﻓﺮزﻧﺪ )ﻓﺮاواﻧﯽ( ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫داده ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ«؟!‬
‫‪ -٢‬اﯾﻦ دو )ﮔﺮوه( دﺷﻤﻨﺎن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ درﺑﺎرۀ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن )ﺳﺘﯿﺰ و( ﺧﺼﻮﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻟﺒﺎسھﺎﯾﯽ از آﺗﺶ ﺑﺮای آنھﺎ ﺑﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از ﺑﺎﻻی ﺳﺮﺷﺎن‬
‫آب ﺳﻮزان رﯾﺨﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ﴾۱۹﴿ .‬ﮐﻪ آﻧﭽﻪ در درونﺷﺎن اﺳﺖ و )ﻧﯿﺰ( ﭘﻮﺳﺖھﺎی‬
‫)ﺷﺎن( ﺑﺎ آن ﮔﺪاﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٤١‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫در ﻣﻮرد ﺣﻤﺰه و ﻋﺒﯿﺪه ﺑﻦ ﺣﺎرث و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ و ﻋﺘﺒﻪ و ﺷﯿﺒﻪ دو‬
‫ﭘﺴﺮ رﺑﯿﻌﻪ و وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ و دﯾﮕﺮان از اﺑﻮذرس رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ‬
‫آﯾﻪ در ﻣﻮرد ﺣﻤﺰه و ﻋﺒﯿﺪه ﺑﻦ ﺣﺎرث و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ و ﻋﺘﺒﻪ و ﺷﯿﺒﻪ دو‬
‫ﭘﺴﺮ رﺑﯿﻌﻪ و وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫آﯾﺎت‪ ٧ ،٦ :‬و ‪ ٨‬ﺳﻮرهی ﻧﻮر‪َ ﴿ :‬و َّٱ� َ‬
‫ِين يَ ۡر ُمون أ ۡز َ� ٰ َج ُه ۡم َول ۡم يَ�ن ل ُه ۡم‬
‫َّ َّ ُ َ َ َّ‬
‫ٱل� ٰ ِد� َ‬ ‫ٰ‬ ‫ُ َ َ ٓ ُ َّ ٓ َ ُ ُ ُ ۡ َ َ َ ٰ َ ُ َ َ ۡ َ ۡ َ ُ َ َ ٰ َ‬
‫ِ�‪٦‬‬ ‫ت ب ِٱ�ِ إِنهۥ ل ِمن‬ ‫شهداء إِ� أنفسهم فش�دة أح ِدهِم أر�ع ش� ِۢ‬
‫�‬
‫ُْ َۡ‬ ‫َ َ َ ۡ َ‬ ‫ٱ�ِ َعلَ ۡ‬ ‫َ ۡ َ ٰ َ ُ َ َّ َ ۡ َ َ َّ‬
‫�‪َ ٧‬و َ� ۡد َرؤا �ن َها‬ ‫�ٰذِ� َ‬
‫ِ‬ ‫ٱل‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫ِ‬ ‫إ‬ ‫ِ‬ ‫ه‬ ‫ي‬ ‫وٱل� ِمسة أن لعنت‬
‫�ٰذِ� َ‬ ‫َّ َّ ُ َ َ ۡ َ‬ ‫ٰ‬ ‫ۡ َ َ َ َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َ َ َٰ َ‬
‫�‪ ١ ﴾٨‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ‬ ‫ِ‬ ‫ٱل‬ ‫ن‬ ‫م‬
‫ِ‬ ‫ل‬ ‫ۥ‬‫ه‬ ‫ن‬‫ٱلعذاب أن �شهد أر�ع ش� ِۢ ِ ِ ِ‬
‫إ‬ ‫ٱ�‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫�‬
‫ﮐﺴﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ﻫﻼل اﺑﻦ اﻣﯿﻪ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﮑﺮﻣﻪ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ھﻼل اﺑﻦ اﻣﯿﻪ در ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ھﻤﺴﺮ ﺧﻮد را ﻣﺘﮫﻢ ﮐﺮد ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﯾﮏ‬
‫ﺑﻦ ﺳﺤﻤﺎء زﻧﺎ ﻧﻤﻮده؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺖ‪» :‬ﯾﺎ ﺷﺎھﺪ ﺑﯿﺎور ﯾﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺣﺪ ﺗﮫﻤﺖ ﺑﺮ‬
‫ﺗﻮ اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد‪ «.‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﺴﯽ ﻣﺮدی را ﺑﺮ زن ﺧﻮد‬

‫‪ -١‬و ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ ھﻤﺴﺮان ﺧﻮد را )ﺑﻪ زﻧﺎ( ﻣﺘﮫﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺟﺰ ﺧﻮدﺷﺎن ﮔﻮاھﺎﻧﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺲ ھﺮ ﯾﮏ از آنھﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﮫﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم اﻟﻠﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ او از راﺳﺘﮕﻮﯾﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ ﴾۶﴿ .‬و ﭘﻨﺠﻤﯿﻦ ﺑﺎر )ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻮﯾﺪ‪ (:‬ﮐﻪ ﻟﻌﻨﺖ اﻟﻠﻪ ﺑﺮ او ﺑﺎد؛ اﮔﺮ از دروﻏﮕﻮﯾﺎن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ﴾۷﴿ .‬و از آن )زن( ﮐﯿﻔﺮ )رﺟﻢ( را دور ﻣﯽﮐﻨﺪ‪) ،‬ﺑﻪ( آن ﮐﻪ ﭼﮫﺎر ﺑﺎر اﻟﻠﻪ را ﺷﺎھﺪ‬
‫ﺑﮕﯿﺮد )و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ( ﮐﻪ او )= ﺷﻮھﺮش( از دروﻏﮕﻮﯾﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٤٢‬‬

‫ﺑﺒﯿﻨﺪ آﯾﺎ ﻣﯽرود دﻧﺒﺎل ﺷﺎھﺪ ﺗﺎ ﺷﺎھﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﯾﺎ‬
‫ﺷﺎھﺪ ﯾﺎ ﺣﺪ ﺑﺮ ﺗﻮ واﺟﺐ اﺳﺖ«؛ ھﻼل ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﻣﺒﻌﻮث‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻦ راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ و ﺣﺘﻤﺎ اﻟﻠﻪ آﯾﻪای ﻧﺎزل ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﺮا از ﺣﺪ ﺑﺮی‬
‫ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬ﮐﻪ ﺟﺒﺮﯾﯿﻞ ﻧﺎزل ﺷﺪ و اﯾﻦ آﯾﺎت ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َّ َّ َ َ ٓ ُ ۡ ۡ ُ ۡ َ ‪ٞ‬‬
‫ك عص بة‬ ‫ٱ�ف ِ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﺎت‪ ١١ :‬ﺗﺎ ‪ ٢٢‬ﺳﻮرهی ﻧﻮر‪﴿ :‬إِن ٱ�ِين جاءو ب ِ ِ‬
‫ۡ‬ ‫ِ� ۡ‬ ‫ّ ُ ۡ َ َ ۡ َ ُ ُ َ ّٗ َّ ُ َ ۡ ُ َ َ ۡ ‪ّ ُ ۡ ُ َّ ٞ‬‬
‫ٱم ِر ٖٕي ّمِن ُهم َّما‬ ‫مِن� ۚم � �سبوه �� ل�م� بل هو خ� ل� ۚم ل ِ‬
‫‪١‬‬ ‫اب َع ِظ ‪ٞ‬‬
‫يم‪﴾١١‬‬ ‫ب م َِن ۡٱ�ثۡ ِم َو َّٱ�ِي تَ َو َّ ٰ� ك ۡ َ‬
‫ِ�هُۥ م ِۡن ُه ۡم َ ُ�ۥ َع َذ ٌ‬ ‫ٱ�تَ َس َ‬
‫ۡ‬
‫ِ �‬
‫ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫ﺑﺮاﺋﺖ زن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺻﺪﯾﻘﻪ دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ و دﯾﮕﺮان از ﻋﺎﯾﺸﻪل رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻗﺼﺪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﯿﻦ ھﻤﺴﺮان ﺧﻮد ﻗﺮﻋﻪ‬
‫ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ ﻗﺮﻋﻪ ﺑﻪ اﺳﻢ ھﺮ ﮐﺪام ﻣﯽاﻓﺘﺎد‪ ،‬او را ھﻤﺮاه ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای‬
‫ﺟﻨﮕﯽ از ﺟﻨﮓھﺎ ﺑﯿﻦ ﻣﺎ ﻗﺮﻋﻪ اﻧﺪاﺧﺖ؛ ﻗﺮﻋﻪ ﺑﻪ اﺳﻢ ﻣﻦ ﺧﺎرج ﺷﺪ و آن‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻌﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪن آﯾﻪی ﺣﺠﺎب ﺑﻮد؛ ﻣﺮا در ﮐﺠﺎوهای ﺣﻤﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و‬
‫رﻓﺘﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج از ﺟﮫﺎد ﻓﺎرغ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪﯾﻢ؛ در ﺷﺐ ﺑﺮای ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدن ﺻﺪا زدﻧﺪ؛ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﺻﺪا زدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪم و رﻓﺘﻢ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ از ﻟﺸﮑﺮ دور ﺷﺪم و ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ‬

‫ً‬
‫‪ -١‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ ﺗﮫﻤﺖ ﺑﺰرگ )درﺑﺎرۀ ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل( آوردﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮوھﯽ از‬
‫ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﻧﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ )ﻣﺎﺟﺮا( ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آن ﺑﺮای ﺷﻤﺎ‬
‫ﺧﯿﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ھﺮ ﮐﺪام از آنھﺎ ﺳﮫﻤﯽ از ﮔﻨﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﮐﺴﯽ‬
‫از آﻧﺎن ﮐﻪ )ﺑﺨﺶ( ﺑﺰرﮔﯽ )و ﻣﮫﻤﯽ( از آن )ﺗﮫﻤﺖ( را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه داﺷﺘﻪ اﺳﺖ)‪ ،(١‬ﺑﺮای‬
‫او ﻋﺬاب ﻋﻈﯿﻤﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٤٣‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ﻧﻤﻮدم؛ وﻗﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺮﮔﺮدم‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮔﺮدﻧﺒﻨﺪم ﻧﯿﺴﺖ ﺟﻨﺴﺶ از‬
‫ﻣﮫﺮھﺎی ﺻﺪف ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و آن را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻣﻦ از ﻗﺎﻓﻠﻪای‬
‫ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪم و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آنھﺎ ﻓﮑﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﻣﻦ در ﮐﺠﺎوهی ﺧﻮد ھﺴﺘﻢ‪ ،‬آن را ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪل ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻧﺎن در آن زﻣﺎن ﺳﺒﮏ وزن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺑﻪ و ﭼﺎق ﻧﺒﻮدﻧﺪ و‬
‫ﮔﻮﺷﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻓﻘﻂ از ﻏﺬا‪ُ ،‬ﻋﻠﻘﺔ )ﻧﻮﻋﯽ ﮔﯿﺎه ﮐﻪ آن را ﺧﺸﮏ ﻧﻤﻮده و آرد‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ آب ﺧﻤﯿﺮ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ( ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ و ﻣﺮدم ﻣﻮﻗﻊ ﺣﺮﮐﺖ اﺻﻼ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﮐﺠﺎوه ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ؛ زﻣﺎﻧﯽ ﮔﺮدﻧﺒﻨﺪ ﺧﻮد را ﭘﯿﺪا ﮐﺮدم ﮐﻪ‬
‫ﻟﺸﮑﺮ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬آﻣﺪم ﺑﻪ ﻣﻨﺰلﮔﺎه آنھﺎ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺻﺪا زﻧﻨﺪهای ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺟﻮاب‬
‫دھﻨﺪهای آﻧﺠﺎ ﺑﻮد؛ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در آنﺟﺎ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻗﺼﺪ آنﺟﺎ را ﻧﻤﻮدم‪ .‬ﻓﮑﺮ‬
‫ﮐﺮدم ﻣﺮدم ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻏﯿﺒﺖ ﻣﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ در‬
‫ﺟﺎی ﺧﻮد ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺧﻮاب ﺑﺮ ﻣﻦ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮد و ﺧﻮاﺑﯿﺪم‪ .‬و ﺻﻔﻮان ﺑﻦ‬
‫ﻣﻌﻄﻞ ﺳﻠﻤﯽ از ﭘﺸﺖ ارﺗﺶ را ﻣﻼزﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺷﺐ در ﻧﺰدﯾﮏ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻦ‬
‫ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﯽ داد ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺻﺒﺢ ﺷﺪ؛ ﺳﯿﺎھﯽ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن ﺧﻮاﺑﯿﺪه را دﯾﺪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮا دﯾﺪ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ؛ ﻗﺒﻞ از ﺣﺠﺎب ﻣﺮا دﯾﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ اﻧﺎ ﻟﻠﻪ و اﻧﺎ اﻟﯿﻪ راﺟﻌﻮن‬
‫ﮔﻔﺘﻦ او ﺑﯿﺪار ﺷﺪم؛ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺎ روﺳﺮی ﺧﻮد ﺻﻮرت ﺧﻮد را‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪم؛ ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ ﻧﻪ ﺑﺎ او ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪ ﺣﺮف زدم و ﻧﻪ از او ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪای‬
‫ﺷﻨﯿﺪم ﺟﺰ اﻧﺎ ﻟﻠﻪ و اﻧﺎ اﻟﯿﻪ راﺟﻌﻮن ﮔﻔﺘﻦ او و ھﻮی ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺶ را‬
‫ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ آن را ﺑﺴﺖ و ﻣﻦ ﺳﻮار ﺑﺮ آن ﺷﺪم اﻓﺴﺎر ﺣﯿﻮان را ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮ رﺳﯿﺪﯾﻢ؛ ﺑﻌﺪ از ﮔﺮﻣﺎزدﮔﯽ ﺷﺪﯾﺪ در اول ﻇﮫﺮ‬
‫ﭘﯿﺎده ﺷﺪﻧﺪ ﭘﺲ ھﻼک ﺷﺪ آن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ھﻼک ﺷﺪﻧﺪ در ﻣﻮرد ﻣﻦ‪ .‬و ﮐﺴﯽ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺮوه را ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻠﻮل ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬
‫رﺳﯿﺪﯾﻢ ﺑﻌﺪ از وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺪت ﯾﮏﻣﺎه ﮔﻼﯾﻪ ﻧﻤﻮدم و ﻣﺮدم در ﻣﻮرد‬
‫ﺣﺮفھﺎی ﺗﮫﻤﺖ زﻧﻨﺪﮔﺎن در ﺑﻼ و ﺳﺨﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻦ از ﭼﯿﺰی ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٤٤‬‬

‫ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﻤﺎری ﺑﺮﺧﻮاﺳﺘﻢ و ھﻤﺮاه ﻣﺎدر ﻣﺴﻄﺢ ﺑﺮای ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ‬
‫ﺑﯿﺮون آﻣﺪم‪ .‬ﻣﺎدر ﻣﺴﻄﺢ در ﻣﺪﻓﻮع ﺧﻮد ﻟﻐﺰﯾﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﻮرت ﻣﺴﻄﺢ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎک ﻣﺎﻟﯿﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺪ ﮔﻔﺘﯽ آﯾﺎ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ‬
‫ﺑﺪر ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮده ﻧﺎﺳﺰا ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﺑﯽ ﺧﺒﺮ از ﻣﮑﺮ و ﺷﺮ ﻣﺮدم! ﻣﮕﺮ‬
‫ﻧﺸﻨﯿﺪهای او ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ؟ ﻣﺮا از ﺳﺨﻨﺎن ﺗﮫﻤﺖ زﻧﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﯿﻤﺎریای ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﯾﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﮔﺸﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج آﻣﺪ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﯾﺎ اﺟﺎزه ﻣﯽدھﯿﺪ ﻧﺰد ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﺑﺮوم؟ و ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ از ﻃﺮﯾﻖ آنھﺎ‬
‫از اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮم؛ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزه دادﻧﺪ و ﻣﻦ ﻧﺰد ﭘﺪر و ﻣﺎدرم رﻓﺘﻢ؛ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎدرم ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ای ﻣﺎدرم ﻣﺮدم ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای دﺧﺘﺮم آﺳﺎن ﺑﺎد ﺑﺮ ﺗﻮ؛‬
‫ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ ﮐﻤﺘﺮ زﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮردش ﻧﮑﻨﻨﺪ در ﭘﯿﺶ ﻣﺮدی ﮐﻪ او را‬
‫دوﺳﺖ دارد و ﺑﺮای او ھﻮو و زن ﺷﻮھﺮ اﺳﺖ اﻏﻠﺐ اﯾﻦﻃﻮر ﻣﯽﺷﻮد؛ ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﭘﺎک و ﻣﻨﺰه اﺳﺖ اﻟﻠﻪ آﯾﺎ ﻣﺮدم ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ؟ در آن ﺷﺐ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﮔﺮﯾﻪ‬
‫ﮐﺮدم اﺷﮑﻢ ﺑﻨﺪ ﻧﯿﺎﻣﺪ و ﺧﻮاب ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻢ ﻧﯿﺎﻣﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﺮدم‪،‬‬
‫ﺻﺒﺢ ﺷﺪ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ و اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ را ﺧﻮاﺳﺖ؛‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ وﺣﯽ وﻗﻔﻪ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد در ﻣﻮرد ﺟﺪاﯾﯽ از زﻧﺶ ﺑﺎ آن دو ﻣﺸﻮرت‬
‫ﻧﻤﻮد اﻣﺎ اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ از ﭘﺎﮐﯽ ﺧﺎﻧﻮاده او ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺷﮫﺎدت داد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ او ھﻤﺴﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﻣﺎ ﭼﯿﺰی ﻏﯿﺮ از ﺧﻮﺑﯽ او ﻧﻤﯽداﻧﯿﻢ‬
‫و اﻣﺎ ﻋﻠﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺗﻨﮓ ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ و زﻧﺎن ﻏﯿﺮ از او ﺑﺴﯿﺎرﻧﺪ و اﮔﺮ از‬
‫ﮐﻨﯿﺰ ﺳﺆال ﺑﮑﻨﯽ او ﻣﯽداﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮﯾﺮة را ﺻﺪا زد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﺑﺮﯾﺮة آﯾﺎ از‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﺸﮑﻮﮐﯽ دﯾﺪه ای؟ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﻣﺒﻌﻮث ﻧﻤﻮد‪،‬‬
‫ﻧﺪﯾﺪهام ﻣﺴﺌﻠﻪای ھﺮﮔﺰ ﮐﻪ آن را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦﮐﻪ دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ ﮐﻢ‬
‫ﺳﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻨﮕﺎم ﻧﺎن ﭘﺨﺘﻦ در ﮐﻨﺎر ﺧﻤﯿﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻣﯽرود و‬
‫ﻣﺮغھﺎ ﺧﻤﯿﺮ او را ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺘﻨﺪ و از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ‬
‫ﻣﻌﺬرت ﺧﻮاﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ای ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا ﻣﻌﺬور‬
 ‫ُ‬
‫‪٤٥‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ﻣﯽدارﻧﺪ از ﻣﺮدی ﮐﻪ اذﯾﺖ و آزارش در ﻣﻮرد ﺧﺎﻧﻮادهام ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﯿﺪه؟ ﺑﻪ‬

‫اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ ﮐﻪ ﻣﻦ از ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد ﺟﺰ ﺧﻮﺑﯽ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﻧﻤﯽداﻧﻢ‪ «...‬ﻋﺎﯾﺸﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ در آن روز ﮔﺮﯾﻪ ﻧﻤﻮدم اﺷﮑﻢ ﺑﻨﺪ ﻧﯿﺎﻣﺪ و در ﺷﺐ آن روز ھﻢ ﮔﺮﯾﻪ‬
‫ﻧﻤﻮدم و اﺷﮑﻢ ﺑﻨﺪ ﻧﯿﺎﻣﺪ و ﺧﻮاب ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻢ ﻧﯿﺎﻣﺪ و ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻓﮑﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪن ﺟﮕﺮم ﺷﻮد؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آن دو در‬
‫ﮐﻨﺎر ﻣﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن اﻧﺼﺎر اﺟﺎزهی وارد ﺷﺪن ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ او اﺟﺎزه‬
‫دادم و او ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﻨﺎر ﻣﻦ ﻧﺸﺴﺖ و ھﻤﺮاه ﻣﻦ ﮔﺮﯾﻪ ﻧﻤﻮد ﺳﭙﺲ رﺳﻮل ج‬
‫داﺧﻞ ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﻼم ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ؛ ﯾﮏ ﻣﺎه ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد و آﯾﻪای در ﻣﻮرد‬
‫ﻣﻦ ﻧﺎزل ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﮫﺎدﺗﯿﻦ را ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ای ﻋﺎﯾﺸﻪ ھﻤﺎﻧﺎ در‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮ ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﯿﺪه‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﯽ ﮔﻨﺎه ﺑﺎﺷﯽ اﻟﻠﻪ ﺑﯽ ﮔﻨﺎھﯽ ﺗﻮ را‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد و اﮔﺮ ﺑﻪ ﮔﻨﺎھﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪهای ﭘﺲ از اﻟﻠﻪ ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش‬
‫ﮐﻦ و ﺑﺴﻮی او رﺟﻮع ﮐﻦ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﻨﺪه اﮔﺮ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﺧﻮد اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﺪ و ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻟﻠﻪ ﺗﻮﺑﻪ او را ﻗﺒﻮل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ «.‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﺮف ﺧﻮد را ﺗﻤﺎم ﻧﻤﻮد ﺑﻪ ﭘﺪرم‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬در ﻣﻮرد ﻣﻦ ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﮕﻮ و او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﻪ‬
‫او ﭼﻪ ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺎدرم ﮔﻔﺘﻢ در ﻣﻮرد ﻣﻦ ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﮕﻮ و او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ‬
‫اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻪ ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ .‬و ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ ﮐﻮﭼﮑﯽ‬
‫ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺮفھﺎ را ﺷﻨﯿﺪهاﯾﺪ و در ﺷﻤﺎ اﺛﺮ ﻧﻤﻮده و‬
‫ﺑﺎورﺗﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﺸﻤﺎ ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﯽ ﮔﻨﺎه ھﺴﺘﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺑﯽ ﮔﻨﺎھﯽ ﻣﻦ آ ﮔﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮا ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﺪ و ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﻦ ھﯿﭻ ﻣﺜﺎﻟﯽ ﺑﺮای‬
‫َ َ ۡ‪ٞ َ ٞ‬‬
‫ِيل َو َّ ُ‬
‫ٱ�‬ ‫ﻣﻦ و ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻢ ﺟﺰ اﯾﻦﮐﻪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﺪر ﯾﻮﺳﻒ ﮔﻔﺖ‪﴿ :‬فص� � ۖ‬
‫َ ُ َ‬
‫� َما ت ِصفون‪] ﴾١٨‬ﯾﻮﺳﻒ‪ .[١٨ :‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮ ﮔﺸﺘﻢ و ﺑﺮ رﺧﺘﺨﻮاب‬ ‫ان َ َ ٰ‬
‫ُۡ ۡ ََ ُ‬
‫ٱلمستع‬
‫ﺧﻮد ﺧﻮاﺑﯿﺪم‪ .‬ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج از ﺟﺎی ﺧﻮد ﺗﮑﺎن ﻧﺨﻮرد و ﮐﺴﯽ از‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﺎرج ﻧﺸﺪ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻧﺎزل ﮐﺮد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ھﻤﯿﺸﻪ ﮐﻪ‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٤٦‬‬

‫وﺣﯽ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺨﺘﯽ وﺣﯽ اﯾﺸﺎن را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷﺪ اوﻟﯿﻦ ﮐﻠﻤﻪای ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﺑﻮد‪» :‬ای ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﮋدﮔﺎﻧﯽ ﺑﺪه؛ اﻟﻠﻪ ﺗﻮ‬
‫را ﺗﺒﺮﺋﻪ ﻧﻤﻮده« ﻣﺎدرم ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ ﺑﺮو ﻧﺰد اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ‬
‫ﺑﺮای او ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﯽﺷﻮم و ﺗﺸﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﺟﺰ از اﻟﻠﻪ؛ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺒﺮﺋﻪ ﻣﺮا ﻧﺎزل‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪) .‬و ‪ ١٠‬آﯾﻪی ﻧﺎزل ﺳﻮرهی ﻧﻮر ﻧﺎزل ﮐﺮدﻧﺪ( اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﺸﺎن‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻗﺮاﺑﺖ و ﻓﻘﺮ ﻣﺴﻄﺢ ﺧﺮﺟﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ او ﻣﯽدادﻧﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ دﯾﮕﺮ‬
‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ درﺑﺎرهی ﻋﺎﯾﺸﻪل ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺧﺮﺟﯽ او را ﻧﻤﯽدھﻢ ﺗﺎ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ آﯾﻪی‪ ٢٢ :‬ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫ََۡ ۡ َۡ‬
‫�‬ ‫احا َح َّ ٰ‬ ‫ِ� ً‬ ‫� ُدون ن‬ ‫آﯾﻪی‪ ٣٣ :‬ﺳﻮرهی ﻧﻮر‪﴿ :‬وليستعفِ ِف ٱ�ِين � ِ‬
‫ُ‬ ‫َ َّ َ َ ۡ َ ُ َ ۡ َ َ َّ َ َ َ ۡ َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ُ� ۡغن َِي ُه ُم َّ ُ‬
‫ت �يۡ َ� ٰ ُن� ۡم‬ ‫ٱ� مِن فضلِهِۗۦ وٱ�ِين يبتغون ٱلكِ�ٰب مِما ملك‬
‫َ‬ ‫َّ َّ ٓ َ ُ‬ ‫ُ ُ‬ ‫وه ۡم إ ۡن َعل ِۡم ُت ۡم �ِيه ۡم َخ ۡ ٗ‬ ‫ََ ُ ُ‬
‫ِي َءاتٮ ٰ� ۡ ۚم َو�‬ ‫��ۖ َو َءاتوهم ّمِن َّما ِل ٱ�ِ ٱ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ف�ت ِب‬
‫ۡ َ َ ٰ ُّ ۡ‬ ‫َ‬ ‫ّ ُ ْ‬ ‫َ‬
‫� ۡٱ� َغآءِ إ ۡن أ َر ۡد َن َ َ‬ ‫ُ ۡ ُ ْ َََ ُ ۡ ََ‬
‫ٱ�� َيا ۚ‬ ‫� ُّص ٗنا ِ�َ ۡب َتغوا َع َرض ٱ�يوة ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ت� ِرهوا �ت�ٰتِ�م‬
‫ِيم‪ ١ ﴾٣٣‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ‬ ‫ٱ� ِم ۢن َ� ۡع ِد إ ۡك َ�ٰهِه َّن َ� ُفور‪َّ ٞ‬رح ‪ٞ‬‬ ‫هه َّن فَإ َّن َّ َ‬
‫�ر ُّ‬ ‫ََ ُ ۡ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ومن ي ِ‬
‫ﮐﺴﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪ -١‬و ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ )اﺳﺒﺎب و اﻣﮑﺎﻧﺎت( ازدواج را ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﺗﺎ اﻟﻠﻪ‬
‫آﻧﺎن را از ﻓﻀﻞ ﺧﻮد ﺑﯽﻧﯿﺎز ﮔﺮداﻧﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﺑﺮدﮔﺎنﺗﺎن ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ )= ﺑﺎز‬
‫ﺧﺮﯾﺪن ﺧﻮﯾﺶ( ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎ آنھﺎ ﻗﺮار داد ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﯿﺮ و ﺻﻼح در آنھﺎ‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬و ﭼﯿﺰی از ﻣﺎل اﻟﻠﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داده اﺳﺖ؛ ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﺪھﯿﺪ‪ ،‬و‬
‫ﮐﻨﯿﺰان ﺧﻮد را ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻣﺘﺎع ﻧﺎﭼﯿﺰ‬
‫زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎ ﺑﻪ زﻧﺎ وادار ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬و ﮐﺴﯽﮐﻪ آنھﺎ را )ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر( ﻣﺠﺒﻮر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﺑﯽﮔﻤﺎن اﻟﻠﻪ ﺑﻌﺪ از اﺟﺒﺎر آنھﺎ )ﺑﺮای آﻧﺎن( آﻣﺮزﻧﺪۀ ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٤٧‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ‬
‫ﻣﺴﻠﻢ از ﻃﺮﯾﻖ اﺑﻮ ﺳﻔﯿﺎن از ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﮐﻨﯿﺰی داﺷﺖ و ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮو و زﻧﺎ ﮐﻦ و او را ﺑﻪ زﻧﺎ‬
‫ﮐﺮدن دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ َ َ‬
‫ِين � يَ ۡد ُعون َم َع ٱ�ِ إِ� ٰ ًها َءاخ َر َو�‬‫آﯾﻪی‪ ٦٨ :‬ﺳﻮرهی ﻓﺮﻗﺎن‪﴿ :‬وٱ�‬
‫ۡ َ ّ َ َ َ ۡ ُ َ َ َ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َ َۡ‬ ‫َ َّ َ َّ ُ َّ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ ُ َ ۡ‬
‫ون ومن �فعل �ل ِك يلق‬ ‫ٱ� إِ� ب ِٱ� ِق و� يزن ۚ‬ ‫َ�ق ُتلون ٱ�َّف َس ٱل ِ� حرم‬
‫اما‪ ١ ﴾٦٨‬در ﺗﺼﺪﯾﻖ ﺟﻮاب ﺳﺆال ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪ؟‬ ‫َ�ثَ ٗ‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬
‫ﺳﺆال ﮐﺮدم ﭼﻪ ﮔﻨﺎھﯽ از ھﻤﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺮای اﻟﻠﻪ‬
‫ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮی در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ او ﺗﻮ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ «.‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬دﯾﮕﺮ ﭼﻪ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﯾﻦﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را از ﺗﺮس اﯾﻦﮐﻪ روزی ﺗﻮ را ﺑﺨﻮرد او را ﺑﮑﺸﯽ«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ دﯾﮕﺮ ﭼﻪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺎ زن ھﻤﺴﺎﯾﻪ زﻧﺎ ﮐﻨﯽ« ﮐﻪ در ﺗﺼﺪﯾﻖ اﯾﻦ‬
‫ﮐﻼم اﯾﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ك � َ� ۡهدِي َم ۡن أ ۡح َب ۡب َ‬‫َّ َ‬
‫ت‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٥٦ :‬ﺳﻮرهی ﻗﺼﺺ‪﴿ :‬إِن‬
‫ِين‪ ٢ ﴾٥٦‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ٱ� َ� ۡهدِي َمن � َ َشا ٓ ُء َو ُه َو أَ ۡعلَ ُم بٱل ۡ ُم ۡه َتد َ‬
‫� َّن َّ َ‬ ‫َ‬
‫َو� ٰ ِ‬
‫ِ‬ ‫ۚ‬

‫‪ -١‬و ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ ﺑﺎ اﻟﻠﻪ ﻣﻌﺒﻮد دﯾﮕﺮ را ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﻔﺴﯽ را ﮐﻪ اﻟﻠﻪ )ﮐﺸﺘﻨﺶ را( ﺣﺮام‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻧﻤﯽﮐﺸﻨﺪ‪ ،‬و زﻧﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ھﺮ ﮐﺲ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎزات‬
‫ﮔﻨﺎه )ﺧﻮد( را ﺧﻮاھﺪ دﯾﺪ‪.‬‬
‫‪) -٢‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ!( ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ ﺗﻮ ھﺮ ﮐﺲ را دوﺳﺖ داری ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ ھﺪاﯾﺖ ﮐﻨﯽ‪ ،‬وﻟﯽ اﻟﻠﻪ ھﺮ‬
‫ﮐﺲ را ﺑﺨﻮاھﺪ ھﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و او ﺑﻪ ھﺪاﯾﺖ ﺷﺪﮔﺎن آ ﮔﺎهﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٤٨‬‬

‫اﺻﺮار ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻮرد ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ و دﯾﮕﺮان از اﺑﻮھﺮﯾﺮه س رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬
‫ﺑﻪ ﻋﻤﻮﯾﺶ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮ ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮای ﺗﻮ ﮔﻮاھﯽ ﺑﺪھﻢ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ زﻧﺎن ﻗﺮﯾﺶ ﺷﺎﯾﻌﻪ ﭘﺮاﮐﻨﯽ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ در ﻣﻮرد ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ از‬
‫روی ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ اﻗﺮار ﮐﺮده‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ‪.‬‬
‫� ٰ َه َد َ‬ ‫َ َ َّ ۡ َ ۡ َ‬
‫�� َن ب َ� ٰ ِ َ�يۡهِ ُح ۡس ٗناۖ �ن َ‬
‫اك‬ ‫ٱ� ٰ ِ‬ ‫آﯾﻪی‪ ٨ :‬ﺳﻮرهی ﻋﻨﮑﺒﻮت‪﴿ :‬ووصينا ِ‬
‫ُ‬
‫ُ‬ ‫ُ َ َ‬
‫ج ُع� ۡم ف�ن ّب ِ ُئ�م ب ِ َما‬ ‫ۡ ‪َۡ َ َٓ ُۡ ُ ََ ٞ‬‬ ‫َ َۡ َ َ َ‬ ‫ل ِتُ ۡ َ‬
‫�ك ِ� ما ليس لك بِهِۦ عِلم ف� ت ِطعهما ۚ إ ِ َّ� مر ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ُ َ‬
‫نت ۡم � ۡع َملون‪ ١ ﴾٨‬در ﺟﻮاب ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫ك‬

‫ﻣﺎدر ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ و ﺗﺮﻣﺬی و دﯾﮕﺮان از ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎدر ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ دﺳﺘﻮر ﻧﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر‬
‫داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ ﻏﺬا ﻧﻤﯽﺧﻮرم و آب ﻧﻤﯽﻧﻮﺷﻢ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻤﯿﺮم ﯾﺎ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﻪ دﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻔﺮ ﺑﻮرزی ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬
‫وه ۡم �بَا�ه ۡم ُه َو أق َس ُط ع َ‬ ‫ۡ ُ ُ‬
‫ِند‬ ‫ِِ‬ ‫ﻋﻠﺖ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٥ :‬ﺳﻮرهی اﺣﺰاب‪﴿ :‬ٱدع‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ َ َّ ۡ َ ۡ َ ُ ٓ ْ َ َ ٓ َ ُ ۡ َ ۡ َ ٰ ُ ُ‬
‫ِين َو َم َ� ٰ ِ�� ۡ ۚم َول ۡي َس عل ۡي� ۡم‬
‫ِ‬
‫� ۡم � ّ‬
‫ٱ�‬ ‫ِ‬ ‫ٱ�ِۚ فإِن لم �علموا ءاباءهم فإِخ�ن‬
‫ٱ� َ� ُف ٗ‬ ‫� ۡم َو َ� َن َّ ُ‬ ‫َّ َ َ َّ َ ۡ ُ ُ ُ ُ‬ ‫َ‬ ‫َُ ‪ُۡ ۡ َ َٓ ٞ‬‬
‫ور�‬ ‫�ن ما �عمدت قلو� ۚ‬ ‫ِيما أخ َط�تم بِهِۦ َو� ٰ ِ‬ ‫جناح �‬

‫‪ -١‬و اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻧﯿﮏ رﻓﺘﺎری )ﻧﺴﺒﺖ( ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ﺳﻔﺎرش ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬و اﮔﺮ آن دو‬
‫)ﻣﺸﺮک ﺑﺎﺷﻨﺪ و( ﺗﻼش ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﭼﯿﺰی را ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻋﻠﻢ ﻧﺪاری ﺷﺮﯾﮏ ﻣﻦ ﻗﺮار‬
‫دھﯽ‪ ،‬ﭘﺲ از آﻧﺎن اﻃﺎﻋﺖ ﻧﮑﻦ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ آﻧﭽﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﯾﺪ؛ آ ﮔﺎه ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٤٩‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫َّرح ً‬
‫ِيما‪ ١ ﴾٥‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫ﭼﻮن ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم ﻣﺨﺘﺎراﻧﻪ اﺳﻢ ﭘﺪری دﯾﮕﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از اﺑﻦ ﻋﻤﺮب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﻪ زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬زﯾﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ َ‬
‫ْ ۡ ُ ْ ۡ َ َّ‬
‫ِين َء َام ُنوا ٱذك ُروا ن ِع َمة ٱ�ِ‬ ‫�� ُّ� َها َّٱ� َ‬
‫آﯾﻪی‪ ٩ :‬ﺳﻮرهی اﺣﺰاب‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ٗ َّ َ َ َ َ‬ ‫� ۡم ُج ُنود‪ ٞ‬فَأَ ۡر َس ۡل َنا َعلَ ۡيه ۡم ر ٗ‬
‫�حا َو ُج ُنودا ل ۡم ت َر ۡوها ۚ َو�ن‬
‫َ َۡ ُ ۡ ۡ َ َٓۡ ُ‬
‫علي�م إِذ جاءت‬
‫ِ ِ‬
‫َّ ُ َ َ ۡ َ ُ َ‬
‫ون بَ ِص ً‬
‫�ا‪ ٢ ﴾٩‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﮐﺪام ﻧﺼﺮت اﻟﮫﯽ دارد؟‬ ‫ٱ� بِما �عمل‬

‫ﻧﺼﺮت ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎد در ﺟﻨﮓ اﺣﺰاب )ﺧﻨﺪق(‬

‫ﺑﯿﮫﻘﯽ در ﮐﺘﺎب »اﻟﺪﻻﺋﻞ« از ﺣﺬﯾﻔﻪس رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﺐ ﺟﻨﮓ‬
‫اﺣﺰاب ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻢ ﻣﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺻﻒ ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن و‬
‫دﯾﮕﺮ ﮔﺮوهھﺎی ھﻤﺮاه او ﺑﺎﻻی ﺳﺮ ﻣﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﯾﮫﻮد ﺑﻨﯽ ﻗﺮﯾﻈﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ از ﻣﺎ و‬
‫ﻣﺎ از اﯾﻦﮐﻪ ﺑﭽﻪھﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪﯾﻢ ھﺮﮔﺰ ﺷﺒﯽ‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدﯾﻢ و ﺑﺎد ﺗﻨﺪی ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺪت ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ از‬

‫‪ -١‬آنھﺎ )= ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮاﻧﺪهھﺎ( را ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺪرانﺷﺎن ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ )ﮐﺎر( ﻧﺰد اﻟﻠﻪ‬
‫ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﭘﺪرانﺷﺎن را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺮادران دﯾﻨﯽ ﺷﻤﺎ‪ ،‬و ﻣﻮاﻟﯽ ﺷﻤﺎ‬
‫ً‬
‫ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬و در آﻧﭽﻪ ﮐﻪ )ﻗﺒﻼ( اﺷﺘﺒﺎه ﮐﺮدهاﯾﺪ؛ ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﻟﯿﮑﻦ آﻧﭽﻪ را‬
‫ﮐﻪ دلھﺎی ﺷﻤﺎ از روی ﻋﻤﺪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ )و ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎه اﺳﺖ( و اﻟﻠﻪ آﻣﺮزﻧﺪۀ‬
‫ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ! ﻧﻌﻤﺖ اﻟﻠﻪ را ﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ ﯾﺎد آورﯾﺪ‪ ،‬ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮھﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﻤﺎ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﺗﻨﺪ ﺑﺎد )ﺳﺨﺘﯽ( ﺑﺮ آنھﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ‪ ،‬و ﻟﺸﮑﺮھﺎﯾﯽ )از‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن( ﮐﻪ آنھﺎ را ﻧﻤﯽدﯾﺪﯾﺪ‪) ،‬و آنھﺎ را درھﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪﯾﻢ( و اﻟﻠﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽدھﯿﺪ؛ ﺑﯿﻨﺎﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٥٠‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﺟﺎزه ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺎ ﺗﻨﮫﺎ ھﺴﺘﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ‬

‫ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﮐﺴﯽ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ اﺟﺎزه ﺑﮕﯿﺮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﻧﺪھﺪ و‬
‫ﯾﻮاﺷﮑﯽ در ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺎ در ﺣﺪود ﺳﯿﺼﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﯾﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻧﺰد ﺗﮏ ﺗﮏ‬
‫ﻣﺎ ﻣﯽآﻣﺪ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪﻧﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﺳﭙﺮی در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻦ و‬
‫ﭘﻮﺷﺸﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺮﻣﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﯾﮏ اﺗﻔﺎﻗﯽ در ﺑﯿﻦ دﺷﻤﻦ‬
‫اﻓﺘﺎده ﺑﺮو و ﺑﺒﯿﻦ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ« رﻓﺘﻢ و دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺎد ﯾﮏ وﺟﺐ و از ﻟﺸﮑﺮﮔﺎه‬
‫آﻧﺎن را ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺻﺪای ﺳﻨﮓ را در وﺳﺎﯾﻞ ﺳﻔﺮ آﻧﺎن‬
‫ﻣﯽﺷﻨﯿﺪم و ﺑﺎد ﺗﻨﺪی در ﺑﯿﻦ آنھﺎ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد و آنھﺎ را ﺑﻪ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﮐﻮﺑﯿﺪ‬
‫و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و ﺧﺒﺮ ﮐﻮچ آنھﺎ را ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ رﺳﺎﻧﺪم و‬
‫اﻟﻠﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﮐﺮد‪.‬‬
‫ۡ َٰ َ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬
‫َ ٰٓ ُّ َ َّ ُّ ُ‬
‫جك إِن‬ ‫� قل ِ�ز� ِ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٢٨ :‬ﺳﻮرهی اﺣﺰاب‪���﴿ :‬ها ٱ� ِ‬
‫� ٗ‬ ‫ُ ُ َّ ُ ۡ َ ۡ َ َ ٰ َ ُّ ۡ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ۡ َ ُ َ ّ ۡ ُ َّ َ َ ّ ۡ ُ‬
‫� َّن َ َ‬
‫ُ‬
‫احا‬ ‫كن� ت ِردن ٱ�يوة ٱ��يا وزِ�نتها �تعال� أمتِع�ن وأ ِ‬
‫�ح‬
‫َ ٗ‬
‫�ِي�‪ ١ ﴾٢٨‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺮﺟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ و اﺣﻤﺪ و ﻧﺴﺎﯾﯽ از ﻃﺮﯾﻖ اﺑﻮزﺑﯿﺮ از ﺟﺎﺑﺮ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻮﺑﮑﺮس ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج آﻣﺪ و اﺟﺎزهی ورود ﺧﻮاﺳﺖ؛ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‬
‫اﺟﺎزه ﻧﺪادﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﻋﻤﺮ آﻣﺪ ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ھﻢ اﺟﺎزه داده ﻧﺸﺪ و دوﺑﺎره‬
‫ﺑﺮای ھﺮ دو اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺟﺎزه دادﻧﺪ و داﺧﻞ رﻓﺘﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻧﺸﺴﺘﻪ و ھﻤﺴﺮان اﯾﺸﺎن دور اﯾﺸﺎن ﺳﺎﮐﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﻤﺮ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﺤﺒﺖ ﺑﮑﻨﯿﺪ ﺷﺎﯾﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻤﯽ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺑﺰﻧﺪ و ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای رﺳﻮل‬

‫‪ -١‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﺑﻪ ھﻤﺴﺮاﻧﺖ ﺑﮕﻮ‪» :‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ و زﯾﻨﺖ آن ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ‬
‫ﺗﺎ )ﺑﺎ ھﺪﯾﮥ ﻣﻨﺎﺳﺐ( ﺷﻤﺎ را ﺑﮫﺮﻣﻨﺪ ﺳﺎزم و ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻃﺮز ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ رھﺎ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٥١‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫اﻟﻠﻪ دﺧﺘﺮ زﯾﺪ زن ﻋﻤﺮ اﮔﺮ ﺑﺎ زور ﺧﺮﺟﯽ ﺧﻮد را ﺑﺨﻮاھﺪ ﮔﺮدﻧﺶ را ﻣﯽزﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻟﺒﺨﻨﺪی زد ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ دﻧﺪان ﭘﯿﺸﯿﻦ اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺪا ﺷﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫»اﯾﺸﺎن ﮐﻪ اﻃﺮاف ﻣﻦ ھﺴﺘﻨﺪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺮﺟﯽ زﻧﺪﮔﯽ دارﻧﺪ‪ «.‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺷﺪ رﻓﺖ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮐﻪ او را ﺑﺰﻧﺪ و ﻋﻤﺮ ھﻢ رﻓﺖ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺣﻔﺼﻪ و ھﺮ‬
‫دو ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﭼﯿﺰی را ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﮐﻪ وﺳﻊ آن را ﻧﺪارد؟‪ .‬ﮐﻪ‬
‫اﻟﻠﻪ آﯾﻪی اﺧﺘﯿﺎر ﻧﻤﻮدن ﺑﺮای زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را ﻧﺎزل ﻧﻤﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺷﺮوع‬
‫ﮐﺮد از ﻃﺮف ﻋﺎﯾﺸﻪ و ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﯾﮏ ﻣﺴﻠﺌﻪ اﺳﺖ آن را ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﺘﺬﮐﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮم‪ ،‬دوﺳﺖ ﻧﺪارم ﮐﻪ در ﻣﻮرد آن ﻋﺠﻠﻪ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺧﻮد ﻣﺸﻮرت‬
‫ﮐﻦ« ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬آن ﭼﯿﺴﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد؛ ﻋﺎﯾﺸﻪل‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ در ﻣﻮرد ﺗﻮ ﺑﺎ ﭘﺪر وﻣﺎدر ﺧﻮد ﻣﺸﻮرت ﮐﻨﻢ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﻟﻠﻪ و رﺳﻮﻟﺶ را‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ٱ� َعل ۡيهِ َو� ۡ� َع ۡم َ‬ ‫َ‬
‫ِي � ۡ� َع َم َّ ُ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬
‫�ذ َ� ُقول ل ِ� ٓ‬ ‫ۡ‬
‫ت‬ ‫آﯾﻪی‪ ٣٧ :‬ﺳﻮرهی اﺣﺰاب‪﴿ :‬‬
‫ك َما َّ ُ‬ ‫َۡ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ك َوٱتَّق َّ َ‬ ‫َ َۡ َۡ ۡ َ َۡ َ َۡ َ َ‬
‫ٱ� ُم ۡبدِيهِ‬ ‫ٱ� َو� ِ� ِ� �فسِ‬ ‫ِ‬ ‫سك عليك زوج‬ ‫عليهِ أم ِ‬
‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َۡ‬
‫َ‬ ‫‪ۡ ٞ‬‬
‫� َز ۡ�د ّمِن َها َو َط ٗر� َز َّو ۡج َ�ٰك َها‬ ‫� َشٮ ٰ ُهۖ فَلَ َّما قَ َ ٰ‬ ‫اس َو َّ ُ‬
‫ٱ� أ َح ُّق أن‬ ‫� َ� ٱ�َّ َ‬ ‫و‬
‫َ َ َ ْ ۡ‬ ‫ۡ ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َۡ َ َ ُ َ ََ ُۡ ۡ ِ َ َ َ ‪ٞ‬‬
‫� أ ۡز َ� ٰ ِج أد� َِيا� ِ ِه ۡم إِذا قض ۡوا مِن ُه َّن َو َط ٗر ۚ�‬ ‫ج ِٓ‬ ‫ل ِ� � ي�ون � ٱلمؤمن ِ� حر‬
‫َ َ َ َ ۡ ُ َّ َ ۡ ُ ٗ‬
‫و�ن أمر ٱ�ِ مفعو�‪ ﴾٣٧‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫‪١‬‬

‫‪ -١‬و )ﺑﻪ ﯾﺎد ﺑﯿﺎور( زﻣﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﮐﺲﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺑﻪ او ﻧﻌﻤﺖ داده ﺑﻮد و ﺗﻮ )ﻧﯿﺰ( ﺑﻪ او‬
‫ﻧﻌﻤﺖ داده ﺑﻮدی‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺘﯽ‪» :‬ھﻤﺴﺮت را ﻧﮕﺎه دار و از اﻟﻠﻪ ﺑﺘﺮس« و در دل ﺧﻮد‬
‫ﭼﯿﺰی را ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽداﺷﺘﯽﮐﻪ اﻟﻠﻪ آن را آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و از ﻣﺮدم ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪی؛ در‬
‫ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺳﺰاوارﺗﺮ اﺳﺖﮐﻪ از او ﺑﺘﺮﺳﯽ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻮن زﯾﺪ )ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ‪-‬رﺿﯽ اﻟﻠﻪ‬
‫ﻋﻨﻪ‪ (-‬از او ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﮕﺰارد‪) ،‬و ﻃﻼﻗﺶ داد( او را ﺑﻪ ازدواج ﺗﻮ در آوردﯾﻢ؛ ﺗﺎ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن در )ﺑﺎرۀ ازدواج ﺑﺎ( زﻧﺎن ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﻧﺪﮔﺎنﺷﺎن ھﯿﭻ ﺣﺮﺟﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٥٢‬‬

‫در ﻣﻮرد زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ و ﻫﻤﺴﺮش )زﯾﻨﺐ ﺑﻨﺖ ﺟﺤﺶ(‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﻪ در ﻣﻮرد زﯾﻨﺐ ﺑﻨﺖ‬
‫ﺟﺤﺶ و زﯾﺪﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ۡ ُ ُ ْ‬ ‫َ‬
‫���ها ٱ�ِين ءامنوا � تدخلوا‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٥٣ :‬ﺳﻮرهی اﺣﺰاب‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫َ‬ ‫َ َ ُ َ‬ ‫َ َۡ َ‬ ‫ُ ُ َ َّ ّ َّ ٓ َ ۡ َ َ َ ُ َ‬
‫� ۡن إِذا‬ ‫�ن إِنٮٰه َو� ٰ ِ‬ ‫� �ٰ ِظ ِر‬ ‫� إِ� أن يُؤذن ل� ۡم إ ِ ٰ� َط َعا ٍ� �‬ ‫�يوت ٱ� ِ ِ‬
‫َّ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫ٱد ُخلوا فَإ َذا َطعِ ۡم ُت ۡم فَٱنتَ ِ ُ‬‫ُ ُۡ َ ۡ‬
‫ِيث إِن �ٰل ِ� ۡم‬ ‫�د ٍ �‬ ‫� َِ‬ ‫�وا َو� ُم ۡس ۡ ٔ‬
‫�ن ِسِ َ‬
‫ِ‬ ‫د�ِيتم ف‬
‫َ‬ ‫ۡ‬
‫ٱ� � � َ ۡس َت ۡ�ۦ م َِن َ ّ‬ ‫َ‬ ‫ِن� ۡمۖ َو َّ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َّ َّ َ َ ۡ َ ۡ‬ ‫َ َ ُۡ‬
‫ق �ذا‬ ‫ٱ� ِ �‬ ‫ِ‬ ‫�ۦ م‬ ‫� فيست ِ‬ ‫�ن يؤذِي ٱ� ِ‬
‫ُ‬ ‫ُ ُ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ َۡ ُ َ َ ٗ َ ۡ َُ ُ‬
‫اب �ٰل ِ� ۡم أ ۡط َه ُر ل ِقلو�ِ� ۡم‬ ‫س��ُ ُموه َّن م�ٰعا ف�ٔلوه َّن مِن َو َراءِ حِج ٖ �‬
‫َ ُ ُ َّ َ َ َ َ َ ُ ۡ َ ُ ۡ ُ ْ َ ُ َ َّ َ َ ٓ َ َ ُ ْ َ‬
‫ِح ٓوا أ ۡز َ� ٰ َج ُهۥ ِم ۢن‬‫وقلو� ِ ِهنۚ وما �ن ل�م أن تؤذوا رسول ٱ�ِ و� أن تنك‬
‫ٱ�ِ َع ِظ ً‬ ‫َ َّ‬ ‫َّ َ ُ َ َ‬ ‫َ‬
‫يما‪ ١ ﴾٥٣‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎزل‬ ‫َ� ۡع ِده ِ ٓۦ �بَ ًد�ۚ إِن �ٰل ِ� ۡم �ن عِند‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮﯾﺶ از او ﺑﮕﺰارده )و ﻃﻼقﺷﺎن داده( ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﻓﺮﻣﺎن اﻟﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻧﯽ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -١‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ! ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ داﺧﻞ ﻧﺸﻮﯾﺪ؛ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﺮای‬
‫)ﺻﺮف( ﻏﺬا ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﺟﺎزه داده ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﯽآﻧﮑﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺶ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن‬
‫دﻋﻮت ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬داﺧﻞ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻏﺬا ﺧﻮردﯾﺪ؛ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬و )ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺻﺮف ﻏﺬا( ﺑﺮای ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻧﻨﺸﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن اﯾﻦ )ﻋﻤﻞ( ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را آزار ﻣﯽدھﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺲ )او( از ﺷﻤﺎ ﺷﺮم ﻣﯽﮐﻨﺪ )و ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ( و اﻟﻠﻪ از )ﺑﯿﺎن( ﺣﻖ ﺷﺮم ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫و ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﭼﯿﺰی )از وﺳﺎﯾﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﻋﺎرﯾﺖ( ﺧﻮاﺳﺘﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از آﻧﺎن )= زﻧﺎن‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( از ﭘﺸﺖ ﭘﺮده ﺑﺨﻮاھﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ )ﮐﺎر( ﺑﺮای دلھﺎی ﺷﻤﺎ و دلھﺎی آﻧﺎن ﭘﺎﮐﯿﺰهﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﺷﻤﺎ را ﻧﺴﺰد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻟﻠﻪ را ﺑﯿﺎزارﯾﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ آنﮐﻪ ھﻤﺴﺮاﻧﺶ را ﺑﻌﺪ از او ھﺮﮔﺰ‬
‫ﺑﻪ ھﻤﺴﺮی ﮔﯿﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ اﯾﻦ )ﮐﺎر( ﻧﺰد اﻟﻠﻪ )ﮔﻨﺎھﯽ( ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٥٣‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫در ﻣﻮرد ﻋﺘﺎب ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از اﺻﺤﺎب ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻏﺬاﺧﻮردن در ﺧﺎﻧﻪ‬

‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺗﺎ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺸﻐﻮل ﺣﺮف زدن ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اذﯾﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ از اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺎ‬
‫زﯾﻨﺐ ﺑﻨﺖ ﺟﺤﺶ ازدواج ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻣﺮدم را دﻋﻮت ﻧﻤﻮد و ﻏﺬا داد ﺳﭙﺲ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺸﻐﻮل ﺣﺮف زدن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻇﺎھﺮا ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﻗﯿﺎم ﺧﻮد را‬
‫آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد؛ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم را دﯾﺪ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻣﺮدم ﮐﻢ‬
‫ﮐﻢ رﻓﺘﻨﺪ و ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﭙﺲ آنھﺎ ھﻢ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‬
‫ﺧﺒﺮ دادم ﮐﻪ آنھﺎ رﻓﺘﻪاﻧﺪ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﻦ ھﻢ داﺧﻞ رﻓﺘﻢ ﺑﯿﻦ‬
‫ﻣﻦ و اﯾﺸﺎن ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ اﻟﻠﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫َ ٰٓ ُّ َ َّ ُّ ُ‬ ‫َ‬
‫� قل‬ ‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮐﺪام ھﻤﺴﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آﯾﻪی ‪ ٥٩‬ﺳﻮرهی اﺣﺰاب‪���﴿ :‬ها ٱ� ِ‬
‫َ‬ ‫ّ َ ۡ َٰ َ‬
‫ك َو َ� َنات َِك َو� َِسا ٓءِ ٱل ۡ ُم ۡؤ ِمن َ‬
‫ِ� َعلَ ۡي ِه َّن مِن َج َ�ٰبِيب ِ ِه َّنۚ َ�ٰل َِك أ ۡد َ ٰٓ‬
‫�‬ ‫ِ� يُ ۡد� َ‬
‫ِ�ز� ِ‬
‫ج‬
‫ٗ‬ ‫َّ‬ ‫ٗ‬ ‫َ ُ ۡ َ ۡ َ َ َ ُ ۡ َ ۡ َ َ َ َ َّ ُ َ ُ‬
‫أن �عر�ن ف� يؤذ�نۗ و�ن ٱ� �فور� رحِيما‪ ﴾٥٩‬ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ؟‬
‫‪١‬‬

‫ﺳﻮده دﺧﺘﺮ زﻣﻌﺔ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از ﻋﺎﯾﺸﻪل رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮده ﺑﻌﺪ از اﯾﻦﮐﻪ‬
‫ﺣﺠﺎب ﺧﻮد را ﺑﺮای رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺮون رﻓﺖ‪- .‬ﺳﻮدة‬
‫زن ﺗﻨﻮﻣﻨﺪی ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ او را ﺑﺒﯿﻨﺪ و او را ﻧﺸﻨﺎﺳﺪـ ﻋﻤﺮ او را دﯾﺪ‬
‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﺳﻮده ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ از دﯾﺪ ﻣﺎ ﻣﺨﻔﯽ ﻧﯿﺴﺘﯽ ﺑﻨﮕﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﯿﺮون‬

‫‪ -١‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﺑﻪ ھﻤﺴﺮاﻧﺖ و دﺧﺘﺮاﻧﺖ و زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﮕﻮ‪» :‬ﭼﺎدرھﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ﻓﺮو اﻓﮑﻨﻨﺪ‪) ،‬و ﺑﺎ آن ﺳﺮ و ﺻﻮرت و ﺳﯿﻨﻪھﺎﯾﺸﺎن را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨﺪ( اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﻮرد آزار ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬و اﻟﻠﻪ آﻣﺮزﻧﺪۀ ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٥٤‬‬

‫آﯾﯽ ﺗﺎ ﻣﺎ ﺗﻮ را ﻧﺸﻨﺎﺳﯿﻢ‪ ،‬ﺳﻮده ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪم و ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬

‫در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد؛ اﯾﺸﺎن داﺷﺘﻨﺪ ﺷﺎم ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ و ﺗﮑﻪ ﮔﻮﺷﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺘﺨﻮان‬
‫ﺑﻮد در دﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ؛ ﺳﻮده داﺧﻞ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﻦ ﺑﺮای‬
‫ﺿﺮورﺗﯽ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻢ و ﻋﻤﺮ ﭼﻨﯿﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮده ﮔﻔﺖ‪ :‬وﺣﯽ ﺑﺮ‬
‫اﯾﺸﺎن ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﮑﻪ ﮔﻮﺷﺖ را ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﺮای ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﺟﺎزه داده ﺷﺪ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫َّ َ ٓ ُ ُ َ‬ ‫َ ۡ َ ۡ َ َ َۡ‬
‫ان‬
‫ٖ‬ ‫خ‬ ‫د‬‫ِ‬ ‫ب‬ ‫ء‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ٱلس‬ ‫�‬‫ِ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی ‪ ١٠‬ﺳﻮرهی دﺧﺎن‪﴿ :‬فٱرتقِب ي ۡوم تأ‬
‫�‪ ١ ﴾١٠‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ؟‬ ‫ُّ‬
‫مب ِ ٖ‬
‫)ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺤﺬوف اﺳﺖ( ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﺮدﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دﻋﺎی ﻗﺤﻂ ﺳﺎﻟﯽ ﻣﺜﻞ‬
‫ﻗﺤﻂ ﺳﺎﻟﮑﯽ ﻗﻮم ﯾﻮﺳﻒ را ﻧﻤﻮد و ﻗﺤﻄﯽ ﺑﻪ آنھﺎ رﺳﯿﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫اﺳﺘﺨﻮان را ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ و از ﺷﺪت ﺳﺨﺘﯽ و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ وﻗﺘﯽ ﯾﮑﯽ از آنھﺎ ﺑﻪ‬
‫آﺳﻤﺎن ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮد در آﺳﻤﺎن دود را ﻣﯽدﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺰد رﺳﻮل‬
‫اﻟﻠﻪ ج آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﻣﺎ ﻃﻠﺐ ﺑﺎران ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ آنھﺎ‬
‫ھﻼک ﺷﺪﻧﺪ و اﯾﺸﺎن ﻃﻠﺐ ﺑﺎران ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺎران ﺑﺎرﯾﺪ‪.‬‬
‫َ َ‬ ‫ََ‬ ‫ك َّ ُ‬ ‫َّۡ َ َ َ‬
‫ٱ� َما �ق َّد َم مِن ذ�بِك‬ ‫ھﻨﮕﺎم ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٢ :‬ﺳﻮرهی ﻓﺘﺢ‪�ِ ﴿ :‬غ ِفر ل‬
‫ص َ� ٰ ٗطا ُّم ۡس َتقِ ٗ‬ ‫ۡ َُ ََ َ ۡ َ‬ ‫َ َ َ َّ‬
‫يما‪ ٢ ﴾٢‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﭼﮑﺎر‬ ‫َوما تأخ َر َو ُ�ت ِ َّم ن ِع َمتهۥ عل ۡيك َو َ�هدِيَك ِ‬
‫ﮐﺮد؟‬

‫‪ -١‬ﭘﺲ )ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( ﻣﻨﺘﻈﺮ روزی ﺑﺎش ﮐﻪ آﺳﻤﺎن دودی آﺷﮑﺎر )ﭘﺪﯾﺪ( آورد‬
‫‪ -٢‬ﺗﺎ اﻟﻠﻪ ﮔﻨﺎه ﮔﺬﺷﺘﻪ و آﯾﻨﺪۀ ﺗﻮ را ﺑﯿﺎﻣﺮزد و ﻧﻌﻤﺘﺶ را ﺑﺮ ﺗﻮ ﺗﻤﺎم ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ راه راﺳﺖ‬
‫ھﺪاﯾﺘﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٥٥‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﻪای ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻫﺮﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‬

‫ﺑﺮای ﻣﻦ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽﺗﺮ اﺳﺖ‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ و ﺗﺮﻣﺬی از اﻧﺲ س رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﻪ‬
‫ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻧﺎزل ﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫»آﯾﻪای ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از ھﺮﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﺑﺮای‬
‫ﻣﻦ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽﺗﺮ اﺳﺖ‪ «.‬و آن آﯾﻪ را ﺑﺮای ﯾﺎراﻧﺶ ﺗﻼوت ﮐﺮدﻧﺪ و آنھﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺳﺎزﮔﺎر و ﮔﻮارا ﺑﺎد ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬اﻟﻠﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ‬
‫ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺣﺎل ﺑﺎ ﻣﺎ ﭼﻪ ﺧﻮاھﺪ ﻧﻤﻮد؟ ﮐﻪ آﯾﻪ »ﻟﯿﺪﺧﻞ اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ‬
‫واﻟﻤﻮﻣﻨﺎت« ﺗﺎ »ﻓﻮزا ﻋﻈﯿﻤﺎ« ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬
‫در ﭼﻪ روزی آﯾﻪی‪ ٢٤ :‬ﺳﻮرهی ﻓﺘﺢ‪َ ﴿ :‬وه َو ٱ�ِي كف �يۡد َِ� ُه ۡم عن� ۡم‬
‫ك َة ِم ۢن َ� ۡع ِد أَ ۡن أَ ۡظ َف َر ُ� ۡم َعلَ ۡيه ۡم َو َ� َن َّ ُ‬
‫ٱ� ب ِ َما‬
‫َ َ ۡ َ ُ ۡ َ ۡ ُ َ ۡ َ َّ‬
‫و�يدِي�م �نهم بِبط ِن م‬
‫ِ ۚ‬
‫ََُۡ َ‬
‫ون بَ ِص ً‬
‫�ا‪ ١ ﴾٢٤‬ﻧﺎزل ﺷﺪ؟‬ ‫�عمل‬

‫روز ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ‬
‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ و ﺗﺮﻣﺬی و ﻧﺴﺎﯾﯽ از اﻧﺲ س رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫روز ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ھﺸﺘﺎد ﻣﺮد ﺟﻨﮕﯽ ﻣﺴﻠﺢ از ﻃﺮف ﮐﻮه ﺗﻨﻌﯿﻢ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و‬
‫ﯾﺎراﻧﺶ ﯾﻮرش ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج را ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و‬
‫ﯾﺎراﻧﺶ آنھﺎ را اﺳﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ رھﺎیﺷﺎن ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ ُ َ ّ ُ ْ َ ۡ‬
‫آﯾﻪی‪ ١ :‬ﺳﻮرهی ﺣﺠﺮات‪���﴿ :‬ها ٱ�ِين ءامنوا � �قدِموا �� يد ِي ٱ�ِ‬

‫‪ -١‬و او ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ آنھﺎ را از ﺷﻤﺎ‪ ،‬و دﺳﺖ ﺷﻤﺎ را از آنھﺎ در درون ﻣﮑﻪ ﺑﻌﺪ از‬
‫آﻧﮑﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ آنھﺎ ﭘﯿﺮوز ﮔﺮداﻧﺪ‪) ،‬ﺑﺎز داﺷﺖ و( ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮد‪ .‬و اﻟﻠﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽدھﯿﺪ ﺑﯿﻨﺎﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٥٦‬‬

‫يع َعل ‪ٞ‬‬

‫ٱ� َس ِم ٌ‬ ‫َو َر ُس ِ َ َّ ُ ْ َّ َ‬
‫ٱ� إ َّن َّ َ‬
‫ِيم‪ ١ ﴾١‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه‬ ‫و�ِۖۦ وٱ�قوا ۚ ِ‬
‫اﺳﺖ؟‬

‫اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و دﯾﮕﺮان از ﻃﺮﯾﻖ اﺑﻦ ﺟﺮﯾﺞ از اﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﻠﯿﮑﻪ رواﯾﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ زﺑﯿﺮ ﺑﻪ او ﺧﺒﺮ داده‪ :‬ﺗﻌﺪادی ﺳﻮاره از ﺑﻨﯽ ﺗﻤﯿﻢ ﺑﺮ‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج وارد ﺷﺪﻧﺪ؛ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻗﻌﻘﺎع ﺑﻦ ﻣﻌﯿﺪ اﺳﺖ و ﻋﻤﺮ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ اﻗﺮع ﺑﻦ ﺣﺎﺑﺲ اﺳﺖ؛ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
‫ﮐﺮدن ﺑﺎ ﻣﻦ را ﻧﻤﯽﺧﻮاھﯽ و ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺼﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ را ﺑﺎ ﺗﻮ ﻧﺪارم‪ .‬ﺑﺎ ھﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺸﺎﺟﺮه ﻟﻔﻈﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺻﺪای آنھﺎ ﺑﺎﻻ رﻓﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٩ :‬ﺳﻮرهی ﺣﺠﺮات‪�﴿ :‬ن َطآ� َف َتان م َِن ٱل ۡ ُم ۡؤ ِمن َ‬
‫ِ�‬ ‫ِ ِ‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ ََ ُ ْ ََ ۡ ُ ْ ََۡ ُ َ َ ۢ َ َ ۡ ۡ َ ُٰ َ ََ ۡ ُ ۡ َ ٰ ََ ُ‬
‫ى ف�ٰتِلوا ٱل ِ� � ۡب ِ�‬ ‫ٱ�تتلوا فأصل ِحوا بينهماۖ فإِن �غت إِحدٮهما � ٱ�خر‬
‫َ‬ ‫َ َّ َ َ َ َ ۡ َّ َ َ ٓ َ ۡ َ َ ۡ ُ ْ َ ۡ َ ُ َ ۡ‬
‫ٱل َع ۡدل َوأ ۡقس ُِط ٓۖوا ْ إ َّن َّ َ‬
‫ٱ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�ء إ ِ ٰٓ‬
‫� أم ِر ٱ�ِۚ فإِن فاءت فأصل ِحوا بينهما ب ِ‬ ‫�تِٓ‬ ‫ح ٰ‬
‫�‪ ٢ ﴾٩‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫ِب ٱل ۡ ُم ۡقسِ ط َ‬
‫ُ� ُّ‬
‫ِ‬

‫در ﻣﻮرد درﮔﯿﺮی دو ﻗﺒﯿﻠﻪی اوس و ﺧﺰرج‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ از اﻧﺲ س رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮ اﻻﻏﯽ‬

‫‪ -١‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ! ﺑﺮ اﻟﻠﻪ و رﺳﻮﻟﺶ ﭘﯿﺸﺪﺳﺘﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬و از اﻟﻠﻪ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ‪،‬‬
‫ﺑﯽﮔﻤﺎن اﻟﻠﻪ ﺷﻨﻮای داﻧﺎﺳﺖ‬
‫‪ -٢‬و اﮔﺮ دو ﮔﺮوه از ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯿﺎنﺷﺎن آﺷﺘﯽ ﺑﺮ ﻗﺮار‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از آن دو ﺑﺮ دﯾﮕﺮی ﺗﺠﺎوز ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺮوه ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن اﻟﻠﻪ ﺑﺎز ﮔﺮدد‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻣﯿﺎن آنھﺎ ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﺻﻠﺢ ﺑﺮ ﻗﺮار ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن اﻟﻠﻪ ﻋﺎدﻻن را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٥٧‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ﺳﻮار ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮف ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ رﻓﺖ و او ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﻣﻦ دور ﺷﻮ ﮐﻪ ﺑﻮی‬

‫اﻻﻏﺖ ﻣﺮا آزار ﻣﯽدھﺪ؛ ﯾﮑﯽ از اﻧﺼﺎر ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ ﻣﯽﺧﻮردم رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‬
‫ﺧﻮﺷﺒﻮﺗﺮ از ﺗﻮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻗﻮم و ﻃﺎﯾﻔﻪی ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ‬
‫و ﺑﺮای ھﺮﮐﺪام از آنھﺎ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ و در ﻣﯿﺎن آنھﺎ دﻋﻮای‬
‫ﺳﺨﺘﯽ در ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ دﺳﺖ و ﮐﻔﺶ ھﻤﺪﯾﮕﺮ را زدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َّ َ ُ َ ۡ َ‬ ‫ۡ‬
‫ٱ� َ َ‬
‫ٱلساعة َوٱ�ش َّق ٱلق َم ُر‪ ١ ﴾١‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﭼﻪ‬ ‫� َ� ِ‬
‫ت‬ ‫آﯾﻪی‪ ١ :‬ﺳﻮرهی ﻗﻤﺮ‪﴿ :‬‬
‫ﭼﯿﺰی اﺳﺖ؟‬

‫ﻣﻌﺠﺰه دو ﻧﯿﻢ ﺷﺪن ﻣﺎه‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ و ﺣﺎﮐﻢ و ﻟﻔﻆ ﺣﺪﯾﺚ از ﺣﺎﮐﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ از اﺑﻦ‬
‫ﻣﺴﻌﻮدس رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻦﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از ﻣﮑﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎه را‬
‫دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ دو ﻧﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎه ﺳﺤﺮ ﺷﺪه‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﻣﺬی از اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اھﻞ ﻣﮑﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﻌﺠﺰهای را‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﻣﺎه دو ﻣﺮﺗﺒﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻪ دو ﻧﯿﻢ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﺗﺎ‬
‫»ﺳﺤﺮ ﻣﺴﺘﻤﺮ« ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺂﻣﺪن آب از ﻣﯿﺎن اﻧﮕﺸﺘﺎن‬

‫َ َ‬
‫ِ� ِ� ض� ٰ ٖل‬ ‫ﻋﻠﺖ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٤٧ :‬ﺗﺎ ‪ ٤٩‬ﺳﻮرهی ﻗﻤﺮ‪﴿ :‬إ َّن ٱل ۡ ُم ۡجرم َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫� ٍء‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬
‫ِ‬ ‫ون ِ� ٱ�َّار َ َ ٰ‬
‫� ُو ُجوهِه ۡم ُذوقُوا ْ َم َّس َس َق َر‪ ٤٨‬إِنَّا � ۡ‬ ‫ََۡ ُۡ َ ُ َ‬
‫َو ُس ُع ٖر‪ ٤٧‬يوم �سحب‬
‫ِ‬

‫‪ -١‬ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ و ﻣﺎه ﺑﺸﮑﺎﻓﺖ‪.‬‬

 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٥٨‬‬
‫َ‬ ‫َ َۡ‬
‫خلق َ�ٰ ُه بِق َدرٖ‪ ١ ﴾٤٩‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫ﺟﺪال ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻮرد ﻗﺪر‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ و ﺗﺮﻣﺬی از اﺑﻮھﺮﯾﺮهس رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻗﺮﯾﺶ‬
‫در ﻣﻮرد ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﻧﺰاع و ﺟﺪال ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬آﯾﻪی‪ ٤٧ :‬ﺗﺎ ‪ ٤٩‬ﻧﺎزل‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫س ُم ب ِ َم َ�ٰق ِعِ‬‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ٧٥ :‬اﻟﯽ ‪ ٨٢‬ﺳﻮرهی واﻗﻌﻪ‪۞﴿ :‬ف� أق ِ‬
‫ب‬ ‫ٰ‬ ‫َ‬
‫ِ�‬ ‫ك‬ ‫�‬ ‫‪٧٧‬‬ ‫ان َكر ‪ٞ‬‬
‫�م‬
‫َّ ُ َ ُ ۡ َ ‪ٞ‬‬
‫ء‬‫ر‬‫ق‬ ‫ل‬ ‫ۥ‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫‪٧٦‬‬‫يم‬
‫َّ ُ َ َ َ ‪َ ُ َ ۡ َ ۡ َّ ٞ‬‬
‫ون َع ِظ ٌ‬ ‫وم‪� ٧٥‬نهۥ لقسم لو �علم‬ ‫ج ِ‬‫ٱ�ُّ ُ‬
‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ََ َ‬ ‫�ل ّمِن َّر ّب ۡٱل َ�ٰلَم َ‬ ‫َ ‪ٞ‬‬ ‫َّ َ َ ُّ ُ ٓ َّ ۡ ُ َ َّ ُ َ‬ ‫َّ ۡ ُ‬
‫�‪ ٨٠‬أفب ِ َ�ٰذا‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�‬
‫ِ‬ ‫ت‬ ‫‪٧٩‬‬ ‫ون‬ ‫ون‪� � ٧٨‬مسهۥ إِ� ٱلمطهر‬ ‫مكن ٖ‬
‫َ ۡ ُ َ َ ُ َ َّ ُ ُ َ ّ َ‬ ‫َ‬ ‫ٱ�دِيث أَ ُ‬ ‫ۡ‬
‫نتم ُّم ۡده ُِنون‪َ ٨١‬و� َعلون رِ ۡزق� ۡم �ن� ۡم ت�ذِبُون‪ ٢ ﴾٨٢‬ﺑﻪ ﭼﻪ‬ ‫َ ِ‬
‫ﻋﻠﺖ اﺳﺖ؟‬

‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪا را ﻧﺎﺳﭙﺎس ﮔﻔﺘﻨﺪ‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮدم در زﻣﺎن رﺳﻮل‬
‫اﻟﻠﻪ ج ﺑﺎران داده ﺷﺪﻧﺪ؛ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ رﺣﻤﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ آن‬

‫‪ -١‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﮔﻨﺎھﮑﺎران در ﮔﻤﺮاھﯽ و دﯾﻮاﻧﮕﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ﴾۴۷﴿ .‬روزیﮐﻪ ﺑﺮ ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن‬

‫آﺗﺶ )ﺟﮫﻨﻢ( ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ )و ﺑﻪ آنھﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪)» (:‬ﻃﻌﻢ( آﺗﺶ دوزخ را‬
‫ﺑﭽﺸﯿﺪ«‪ ﴾۴۸﴿ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﻣﺎ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺑﻪاﻧﺪازه آﻓﺮﯾﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ﭘﺲ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺳﺘﺎرﮔﺎن‪ ﴾۷۵﴿ .‬و اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﯿﺪ اﯾﻦ ﺳﻮﮔﻨﺪی ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪﴾۷۶﴿ .‬ھﻤﺎﻧﺎ‬
‫اﯾﻦ )ﮐﺘﺎب( ﻗﺮآﻧﯽ ﮐﺮﯾﻢ )و ﮔﺮاﻣﯽ ﻗﺪر( اﺳﺖ‪ ﴾۷۷﴿ .‬در ﮐﺘﺎب ﭘﻮﺷﯿﺪه )= ﻟﻮح‬
‫ﻣﺤﻔﻮظ( اﺳﺖ‪ ﴾۷۸﴿ .‬ﮐﻪ ﺟﺰ ﭘﺎﮐﺎن )= ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن( ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﻧﻤﯽزﻧﻨﺪ‪ ﴾۷۹﴿ .‬از ﺳﻮی‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ﴾۸۰﴿ .‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻼم )اﻟﮫﯽ = ﻗﺮآن‬
‫ﮐﺮﯾﻢ( اﻧﮑﺎر ﮐﻨﻨﺪهاﯾﺪ؟! )و از ﭘﯿﺮوی آن ﺳﺴﺘﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ(‪ ﴾۸۱﴿ .‬و )ﺑﻪ ﺟﺎی ﺷﮑﺮ(‬
‫روزی ﺧﻮد‪) ،‬رازق( را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؟!‬
 ‫ُ‬
‫‪٥٩‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫را ﻗﺮار داده اﺳﺖ و ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺎران ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﺎت‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َۡ‬ ‫َ ۡ َ َ َّ ُ َ ۡ َ َّ ُ َ ُ َ‬
‫ج َها‬
‫آﯾﻪی‪ ١ :‬ﺳﻮرهی ﻣﺠﺎدﻟﻪ‪﴿ :‬قد س ِمع ٱ� قول ٱل ِ� ت�ٰدِلك ِ� زو ِ‬
‫�‪ ١ ﴾١‬در ﻣﻮرد‬ ‫يع ۢ بَ ِص ٌ‬
‫ٱ� َس ِم ُ‬ ‫ٱ� � َ ۡس َم ُع َ�َ ُ‬
‫او َر ُ� َما ٓۚ إ َّن َّ َ‬ ‫َ َ ۡ َ ٓ َ َّ‬
‫ٱ�ِ َو َّ ُ‬ ‫و�شت ِ� إِ�‬
‫ِ‬
‫ﺟﺪال ﮐﺪام زن و ھﻤﺴﺮش ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ﺧﻮﻟﻪ ﺑﻨﺖ ﺛﻌﻠﺒﻪ و ﻫﻤﺴﺮش‬

‫ﺣﺎﮐﻢ از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺎک و ﻣﻘﺪس اﺳﺖ ذاﺗﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺷﻨﻮاﯾﯽ او ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﻓﺮا ﮔﯿﺮ اﺳﺖ ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﻮﻟﻪ ﺑﻨﺖ ﺛﻌﻠﺒﻪ را‬
‫ﺷﻨﯿﺪم؛ ﺑﻌﻀﯽ از ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﺨﻔﯽ ﺑﻮد و او از ھﻤﺴﺮش ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺷﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮده و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺟﻮاﻧﯽ ﻣﺮا ﺧﻮرده‪ ،‬ﺷﮑﻢ ﻣﻦ ﺑﺮای او‬
‫زاﯾﯿﺪه ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﮐﮫﻨﺴﺎل ﮔﺸﺘﻪام و ﺑﭽﻪای از ﻣﻦ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه اﻟﮫﯽ ﺑﻪ ﺳﻮی‬
‫ﺗﻮ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﭼﯿﺰی ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺟﺒﺮﯾﯿﻞ اﯾﻦ آﯾﺎت را آورد‪.‬‬
‫َّ ۡ َ ٰ ُ‬ ‫َ َ ۡ َ َ َ َّ َ ُ ْ َ‬
‫ى � َّم‬ ‫ِين � ُهوا ع ِن ٱ�جو‬ ‫آﯾﻪی‪ ٨ :‬ﺳﻮرهی ﻣﺠﺎدﻟﻪ‪�﴿ :‬لم تر إِ� ٱ�‬
‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫ُۡۡ‬ ‫َ ُ ُ َ َ ُ ُ ْ َ ۡ ُ َ ََ َٰ َ ۡ َ ۡ ۡ‬
‫ٱلر ُسولِ� �ذا‬ ‫ت َّ‬ ‫ٱ�ث ِم َوٱلعد َ� ٰ ِن َومع ِص َي ِ‬ ‫�عودون ل ِما �هوا �نه و�ت�جون ب ِ ِ‬
‫سه ۡم ل َ ۡو َ� ُ� َع ّذ ُِ� َنا َّ ُ‬ ‫َ‬
‫َّ ُ َ َ ُ ُ َ ٓ ُ‬ ‫َ ٓ ُ َ َ َّ ۡ َ َ َ ۡ ُ َ ّ َ‬
‫ٱ� ب ِ َما‬ ‫� أنف ِ ِ‬ ‫جاءوك حيوك بِما لم �يِك بِهِ ٱ� و�قولون ِ‬
‫�‪ ٢ ﴾٨‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ول ۚ َح ۡس ُب ُه ۡم َج َه َّن ُم يَ ۡصلَ ۡو َ� َهاۖ فَب ۡئ َس ٱل ۡ َم ِص ُ‬
‫َُ ُ‬
‫�ق‬
‫ِ‬

‫‪ -١‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ اﻟﻠﻪ ﺳﺨﻦ زﻧﯽ را ﮐﻪ درﺑﺎرۀ ﺷﻮھﺮش ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬و ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﺷﮑﺎﯾﺖ‬
‫ﻣﯽﺑﺮد ﺷﻨﯿﺪ‪ ،‬و اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮی ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺷﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن اﻟﻠﻪ ﺷﻨﻮای ﺑﯿﻨﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫‪) -٢‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ!( ﻣﮕﺮ ﻧﺪﯾﺪهای ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از ﻧﺠﻮا ﻧﮫﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ از آن ﻧﮫﯽ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﮔﻨﺎه و ﺗﺠﺎوز و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺠﻮا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ّ‬
‫ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﻧﺰد ﺗﻮ ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﺗﻮ را ﺗﺤﯿﺘﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ )ﺑﺎ ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ( ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺑﺎ آن ﺗﻮ را ﺗﺤﯿﺖ و‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٦٠‬‬

‫ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﺪ؟‬

‫ﯾﻬﻮد‬
‫اﺣﻤﺪ و ﺑﺰار و ﻃﺒﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺧﻮب از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ب رواﯾﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﮫﻮد ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺳﺎم ﻋﻠﯿﮑﻢ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ اﻟﻠﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﻋﺬاب ﻧﺪھﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ َ َ ۡ ُ ّ ّ َ َ ۡ َ َ ۡ ُ ُ َ َ ٓ َ ً َ َٰٓ‬
‫آﯾﻪی‪ ٥ :‬ﺳﻮرهی ﺣﺸﺮ‪﴿ :‬ما �طعتم مِن ِ�ن ٍة أو تر�تموها قا�ِمة �‬
‫سق َ‬ ‫َۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ۡ َّ‬ ‫ُ ُ‬
‫�‪ ١ ﴾٥‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪای دارد؟‬ ‫أصول َِها فبِإِذ ِن ٱ�ِ َو ِ�ُخ ِز َي ٱل�ٰ ِ ِ‬

‫ﻗﻄﻊ درﺧﺘﺎن ﺑﻨﯽ ﻧﻀﯿﺮ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و دﯾﮕﺮان از اﺑﻦ ﻋﻤﺮب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‬
‫درﺧﺘﺎن ﻧﺨﻞھﺎی ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺑﻨﯽ ﻧﻀﯿﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪی ﺑﻮﯾﺮه را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻮد و آﺗﺶ‬
‫زدﻧﺪ‪.‬‬
‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ٱ� َار َو ۡٱ� َ‬
‫ي� ٰ َن مِن � ۡبل ِ ِه ۡم � ُِّبون‬ ‫آﯾﻪی‪ ٩ :‬ﺳﻮرهی ﺣﺸﺮ‪َ ﴿ :‬و َّٱ� َ‬
‫ِين َ� َب َّو ُءو َّ‬
‫ِ‬
‫ۡ َ َ ٗ ّ َّ ٓ ُ ُ ْ َ ُ ۡ ُ َ‬
‫ون َ َ ٰٓ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ َ َ َۡ ۡ ََ َ‬
‫�‬ ‫� ُدون ِ� ُص ُدورِهِم حاجة مِما أوتوا و�ؤث ِر‬ ‫من هاجر إِ� ِهم و� ِ‬
‫َُ َ َ ُ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ُ‬ ‫ۡ َ َ َ ‪ٞ‬‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ ُ‬
‫سهِۦ فأ ْو ٰٓ��ِك ه ُم‬ ‫اصة ۚ َو َمن يُوق ش َّح �ف ِ‬ ‫س ِه ۡم َول ۡو �ن ب ِ ِهم خص‬‫أنف ِ‬
‫َ‬ ‫ۡ ۡ‬
‫ٱل ُمفل ُِحون‪ ﴾٩‬در ﻣﻮرد ﻓﻀﯿﻠﺖ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ﺳﻼم ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و در دل ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا اﻟﻠﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ )ﮐﯿﻔﺮ( آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‬
‫ﻋﺬاب ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؟ ﺟﮫﻨﻢ ﺑﺮای آنھﺎ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ آن وارد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ )آن( ﺑﺪ‬
‫)ﺳﺮاﻧﺠﺎم و( ﺟﺎﯾﮕﺎھﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -١‬آﻧﭽﻪ از درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺮﯾﺪﯾﺪ‪ ،‬و ﯾﺎ آن را اﯾﺴﺘﺎده ﺑﺮ رﯾﺸﻪاش ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاردﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن‬
‫اﻟﻠﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻓﺎﺳﻘﺎن را ﺧﻮار )و رﺳﻮا( ﺳﺎزد‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٦١‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ﻣﺮدی از اﻧﺼﺎر ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و از او ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﮐﺮد‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از اﺑﻮھﺮﯾﺮهس رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮدی ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬
‫آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﺮﺳﻨﻪ ھﺴﺘﻢ‪ .‬ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ ﻧﺰد ھﻤﺴﺮاﻧﺶ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﭼﯿﺰی ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ھﺮﮐﺲ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺮد‪ ،‬اﻣﺸﺐ‬
‫ﻣﯿﮫﻤﺎﻧﯽ دھﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻪ او رﺣﻢ ﺧﻮاھﺪ ﻧﻤﻮد‪ «.‬ﻣﺮدی از اﻧﺼﺎر ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﺣﺎﺿﺮم ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و رﻓﺖ ﻧﺰد ھﻤﺴﺮش و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯿﮫﻤﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬
‫اﺳﺖ ﭼﯿﺰی را ﻧﮕﻪ ﻧﺪار؛ زن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ ھﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺟﺰ ﻏﺬای ﺑﭽﻪھﺎ‬
‫ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﭽﻪھﺎ را ﺧﻮاب ﮐﻦ و ﺑﯿﺎ ﭼﺮاغ را ﺧﺎﻣﻮش ﮐﻦ اﻣﺸﺐ‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﺧﻮرﯾﻢ و زن اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ؛ ﻓﺮدا ﻇﮫﺮ ﻣﺮد ﻧﺰد‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﻮد؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻟﻠﻪ از ﮐﺎر ﻓﻼن ﻣﺮد و ﻓﻼن زد ﺧﻮﺷﺤﺎل‬
‫ﺷﺪ« و اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﮐﺮد‪.‬‬
‫ْ‬
‫َ َّ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫خذوا ع ُد ّوِي‬ ‫�� ُّ� َها ٱ� َ َ ُ‬
‫ِين َءامنوا � �ت ِ‬ ‫آﯾﻪی‪ ١ :‬ﺳﻮرهی ﻣﻤﺘﺤﻨﻪ‪ٰٓ َ ﴿ :‬‬
‫�م ّم َِن ۡ َ‬ ‫ۡ َ َ َّ ِ َ َ ۡ َ َ ُ ْ َ َ ٓ َ ُ‬ ‫ُ َ ٓ ُُۡ َ َ‬ ‫َ‬
‫ٱ� ّ ِق‬ ‫َوع ُد َّو� ۡم أ ۡو ِ�َا َء تلقون إ ِ ۡ� ِهم ب ِٱلمودة وقد �فروا بِما جاء‬
‫ٗ‬ ‫� ۡم إن ُك ُ‬
‫نت ۡم َخ َر ۡج ُت ۡ‬ ‫ُ ۡ ُ َ َّ ُ َ َّ ُ ۡ َ ُ ۡ ُ ْ َّ َ ّ ُ‬
‫ج َ�ٰدا ِ�‬ ‫ِ‬ ‫م‬ ‫ِ‬ ‫� ِرجون ٱلرسول �يا�م أن تؤمِنوا ب ِٱ�ِ ر� ِ‬
‫َ‬
‫ۡ َ َ َّ َ َ ۠ ۡ َ ُ َ ٓ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ َ ٓ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُّ َ َ‬ ‫َ ۡ ََٓ َۡ َ‬ ‫َ‬
‫�ون إ ِ ۡ� ِهم ب ِٱلمودة ِ و�نا أعلم بِما أخفيتم وما‬ ‫ا� � � ِ‬
‫ي� وٱبتِغاء مرض ِ‬ ‫سب ِ ِ‬
‫يل‪ ١ ﴾١‬در ﻣﻮرد ﻋﺘﺎب ﭼﻪ‬ ‫ب‬ ‫ِن� ۡم َ� َق ۡد َض َّل َس َوا ٓ َء َّ‬
‫ٱلس‬
‫ُ‬
‫م‬ ‫ه‬ ‫أَ ۡعلَ ُ‬
‫نت ۡم َو َمن َ� ۡف َع ۡل ُ‬
‫ِ ِ‬ ‫ۚ‬

‫‪ -١‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ! دﺷﻤﻦ ﻣﻦ و دﺷﻤﻦ ﺧﻮدﺗﺎن را دوﺳﺖ ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫آنھﺎ ﻃﺮع دوﺳﺘﯽ ﻣﯽاﻓﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ آنھﺎ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ از ﺣﻖ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آﻣﺪه ﮐﺎﻓﺮ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻤﺎنآوردن ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن اﺳﺖ )از‬
‫ﺷﮫﺮ و دﯾﺎرﺗﺎن( ﺑﯿﺮون ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺮای ﺟﮫﺎد در راه ﻣﻦ )ﺑﯿﺮون آﻣﺪهاﯾﺪ( و‬
‫ﺑﺮای ﺧﺸﻨﻮدی ﻣﻦ ھﺠﺮت ﮐﺮدهاﯾﺪ )ھﺮﮔﺰ ﭘﯿﻮﻧﺪ دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ آنھﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﮑﻨﯿﺪ( ﺷﻤﺎ‬
‫ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﺑﺎ آنھﺎ ﭘﯿﻮﻧﺪ دوﺳﺘﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﭘﻨﮫﺎن‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٦٢‬‬

‫ﺻﺤﺎﺑﯽای ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ﺣﺎﻃﺐ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﻠﺘﻌﻪ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ از ﻋﻠﯽ س رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻣﻦ و‬
‫زﺑﯿﺮ و ﻣﻘﺪاد ﺑﻦ اﺳﻮد را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮوﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎغ ﺧﺎخ‬
‫ﺑﺮﺳﯿﺪ؛ در آنﺟﺎ زﻧﯽ در ھﻮدج ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﺎﻣﻪای را ھﻤﺮاه ﺧﻮد دارد و از‬
‫او ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪ «.‬ﻣﺎ رﻓﺘﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎغ رﺳﯿﺪﯾﻢ و ﻣﺎ ﻧﺰد آن ھﻮدج‬
‫رﺳﯿﺪﯾﻢ و ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎور‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺎﻣﻪای ھﻤﺮاه ﻣﻦ وﺟﻮد ﻧﺪارد؛‬
‫ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﯿﺮون ﻣﯽآوری ﯾﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﻟﺒﺎﺳﺖ را ﺑﯿﺮون آورﯾﻢ‪ .‬ﻧﺎﻣﻪ را از‬
‫ﺑﺎﻓﺘﻪھﺎی ﻣﻮی ﺧﻮد ﺑﯿﺮون آورد‪ ،‬آن را ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج آوردﯾﻢ‪ .‬آن ﻧﺎﻣﻪ از‬
‫ﺣﺎﻃﺐ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﻠﺘﻌﻪ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻣﺸﺮک ﻣﮑﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از اﺧﺒﺎر و ﮐﺎرھﺎی‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را ﺑﻪ آنھﺎ ﺧﺒﺮ داده ﺑﻮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ای ﺣﺎﻃﺐ اﯾﻦ‬
‫ﭼﯿﺴﺖ؟« ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺠﻠﻪ ﻧﮑﻦ ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﭼﺴﭙﯿﺪهام و از‬
‫آنھﺎ ﻧﯿﺴﺘﻢ و ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻨﺪ ھﺮ ﮐﺪامﺷﺎن ﻓﺎﻣﯿﻞ و‬
‫ﭘﺸﺘﯽ ﺑﺎﻧﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ از آنھﺎ و ﺧﺎﻧﻮاده و اﻣﻮال آنھﺎ دﻓﺎع ﮐﻨﺪ؛ دوﺳﺖ‬
‫داﺷﺘﻢ وﻗﺘﯽ ﻣﻦ ﻗﺮاﺑﺘﯽ ﻧﺪارم‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦﮐﺎر ﮐﺴﯽ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻢ ﺗﺎ از ﻣﻦ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﻣﻦ اﯾﻦ ﮐﺎر را از روی ﮐﻔﺮ و ارﺗﺪاد و ﯾﺎ رﺿﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﮐﻔﺮ اﻧﺠﺎم ﻧﺪادهام‪.‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ‪ «.‬و در ﻣﻮرد او اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َّ َ ۡ َ ٰ ُ ُ َّ ُ َ َّ َ َ ۡ ُ َ ٰ ُ ُۡ‬
‫آﯾﻪی‪ ٨ :‬ﺳﻮرهی ﻣﻤﺘﺤﻨﻪ‪� �﴿ :‬نهٮ�م ٱ� ع ِن ٱ�ِين لم ي�تِلو�م ِ�‬
‫ٱ� ُ� ُّ‬ ‫َ ٰ ُ ۡ َ َ َ ُّ ُ‬
‫وه ۡم َو ُ� ۡقس ُِط ٓوا ْ إ َ ۡ�ه ۡم إ َّن َّ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُۡ‬
‫ِب‬ ‫ۚ‬
‫ِ ِ ِ‬ ‫ِين َول ۡم � ِر ُجو�م ّمِن دِ� ِر�م أن ��‬
‫ٱ� ِ‬
‫ّ‬

‫ﻣﯽدارﯾﺪ و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺳﺎزﯾﺪ داﻧﺎﺗﺮم‪ .‬و ھﺮﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﭼﻨﯿﻦ )ﮐﺎری( ﮐﻨﺪ‬
‫ً‬
‫ﯾﻘﯿﻨﺎ راه راﺳﺖ را ﮔﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٦٣‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫سط َ‬ ‫ۡ ۡ‬
‫�‪ ١ ﴾٨‬ﭼﻪ ﻋﻤﻠﯽ را ﺟﺎﯾﺰ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ؟‬ ‫ٱل ُمق ِ ِ‬

‫ﺟﺎﺋﺰ ﺑﻮدن ﻧﯿﮑﯽ و ﻣﻼﻗﺎت و زﯾﺎرت ﮐﺮدن دﺷﻤﻦ ﻏﯿﺮﺣﺮﺑﯽ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎدرم‬
‫راﻏﺒﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ؛ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﺆال ﮔﺮﻓﺘﻢ آﯾﺎ او را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻢ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﻠﻪ« اﻟﻠﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ را در ﻣﻮرد او ﻧﺎزل ﮐﺮد‪.‬‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا إِذا‬ ‫�� ُّ� َها ٱ� َ‬ ‫در ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ آﯾﻪی‪ ١٠ :‬ﺳﻮرهی ﻣﻤﺘﺤﻨﻪ‪ٰٓ َ ﴿ :‬‬
‫َ ۡ‬
‫ي�ٰن ِ ِه َّنۖ فإِن‬‫ٱ� أَ ۡع َل ُم �إ َ‬ ‫َ َۡ ُ ُ‬
‫وه َّن َّ ُ‬ ‫ن‬‫ح‬ ‫ت‬‫ٱم‬‫ف‬ ‫ت‬ ‫ٰ‬ ‫ت ُم َ�ٰج َ‬
‫�‬ ‫� ُم ٱل ۡ ُم ۡؤم َِ�ٰ ُ‬
‫ََٓ ُ‬
‫جاء‬
‫ِِ‬ ‫ۖ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬
‫َ ُ‬ ‫ّ َّ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َ ۡ ُ َّ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫وه َّن ُم ۡؤم َِ�ٰ َ َ َ ۡ‬ ‫َ ُُۡ ُ‬
‫ج ُعوه َّن إِ� ٱلكفارِ� � ه َّن حِل ل ُه ۡم َو� ه ۡم‬ ‫ت ف� تر ِ‬ ‫ٖ‬ ‫عل ِمتم‬
‫َ ُ ُ َّ َ ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ ُّ َ َ ُ َّ َ َ ُ ُ َّ ٓ َ ُ ۚ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ُ‬
‫اح عل ۡي� ۡم أن تنكِحوهن إِذا‬ ‫�ِلون لهنۖ وءاتوهم ما أنفقوا و� جن‬
‫َ‬
‫َ َ ۡ ُ ُ ُ َّ ُ ُ َ ُ َّ َ َ ُ ۡ ُ ْ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ ْ َ ٓ َ ۡ ُ ۡ َ ۡ َ ۡ َ ُ ْ‬
‫سكوا ب ِ ِعص ِم ٱلكواف ِِر و�ٔلوا ما أنفقتم ولي�ٔلوا‬ ‫ءاتيتموهن أجورهنۚ و� �م ِ‬
‫‪ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫ٌ‬ ‫َ ٓ َ َ ُ ۚ ْ َ ٰ ُ ۡ ُ ۡ ُ َّ َ ۡ ُ ُ َ ۡ َ ُ ۡ َ َّ ُ َ‬
‫ما أنفقوا �ل ِ�م ح�م ٱ�ِ ��م بين�مۖ وٱ� عل ِيم حكِيم‪ ﴾١٠‬ﻧﺎزل‬
‫‪٢‬‬

‫‪ -١‬اﻟﻠﻪ ﺷﻤﺎ را از ﻧﯿﮑﯽﮐﺮدن و رﻋﺎﯾﺖ ﻋﺪاﻟﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ در )اﻣﺮ( دﯾﻦ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻧﺠﻨﮕﯿﺪهاﻧﺪ و ﺷﻤﺎ را از دﯾﺎرﺗﺎن ﺑﯿﺮون ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﮫﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽﮔﻤﺎن اﻟﻠﻪ ﻋﺪاﻟﺖ‬
‫ﭘﯿﺸﮕﺎن را دوﺳﺖ دارد‬
‫‪ -٢‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ! ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ ھﺠﺮت ﮐﺮده ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﻤﺎ آﯾﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺲ آنھﺎ را آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬اﻟﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﻤﺎنﺷﺎن داﻧﺎﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ آنھﺎ را )زﻧﺎﻧﯽ(‬
‫ﻣﺆﻣﻦ ﯾﺎﻓﺘﯿﺪ‪ ،‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻔﺎر ﺑﺎز ﻧﮕﺮداﻧﯿﺪ‪ ،‬ﻧﻪ آنھﺎ ﺑﺮای آﻧﺎن )ﮐﺎﻓﺮان( ﺣﻼﻟﻨﺪ‬
‫و ﻧﻪ آنھﺎ )ﮐﺎﻓﺮان( ﺑﺮای اﯾﻦھﺎ ﺣﻼﻟﻨﺪ و آﻧﭽﻪ را )ﺷﻮھﺮان ﮐﺎﻓﺮ( ﺧﺮج ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫آنھﺎ ﺑﺪھﯿﺪ‪ ،‬و ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آنھﺎ ازدواج ﮐﻨﯿﺪ ھﺮﮔﺎه ﻣﮫﺮﯾﻪﺷﺎن را ﺑﻪ‬
‫آﻧﺎن ﺑﺪھﯿﺪ‪ ،‬و )در ﺻﻮرت ارﺗﺪاد از اﺳﻼم( ﺑﻪ ﻋﻘﺪ زﻧﺎن ﮐﺎﻓﺮ ﺗﻤﺴﮏ ﻣﺠﻮﯾﯿﺪ )و آنھﺎ‬
‫را رھﺎ ﮐﻨﯿﺪ(‪ .‬و آﻧﭽﻪ را ﺧﺮج ﮐﺮدهاﯾﺪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬و )ﮐﺎﻓﺮان ﻧﯿﺰ( آﻧﭽﻪ را ﺧﺮج‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﮑﻢ اﻟﻠﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﻟﻠﻪ داﻧﺎی‬
‫ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٦٤‬‬

‫ﮔﺮدﯾﺪ؟‬

‫در زﻣﺎن ﺻﻠﺢ ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ از ﻣﺴﻤﻮر و ﻣﺮوان ﺑﻦ ﺣﮑﻢ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﭘﯿﻤﺎن ﺻﻠﺢ ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ را ﺑﺴﺖ‪ ،‬زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻟﻠﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َ َ ۡ ْ َ ٰ َ ً ۡ َ ۡ ً َ ُّ ٓ ْ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﻪی‪ ١١ :‬ﺳﻮرهی ﺟﻤﻌﻪ‪�﴿ :‬ذا رأوا ت ِ�رة أو لهوا ٱنفضوا‬
‫ٱ� َِ�ٰ َرة ِ َو َّ ُ‬
‫ٱ� َخ ۡ ُ‬ ‫َّ ۡ‬ ‫َ َّ َ ۡ ‪ّ ٞ‬‬ ‫َ َ َ ُ َ َٓ ٗ ُۡ َ‬
‫�‬ ‫إ ِ ۡ�ها َوت َر�وك قا�ِما ۚ قل ما عِند ٱ�ِ خ� م َِن ٱللهوِ َوم َِن ّ �‬
‫ِ�‪ ١ ﴾١١‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫َّ‬
‫ٱل�ٰز� َ‬
‫ِ‬

‫اﻧﺼﺮاف ﻣﺮدم از ﺧﻄﺒﻪ و رﻓﺘﻦ ﺑﺮای ﺗﺠﺎرت‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ از ﺟﺎﺑﺮس رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در روز‬
‫ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ؛ در اﺛﻨﺎء ﺧﻄﺒﻪ‪ ،‬ﻗﺎﻓﻠﻪی ﺗﺠﺎرﺗﯽ آﻣﺪ و ﻣﺮدم ھﻤﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮف آن ﻗﺎﻓﻠﻪ رﻓﺘﻨﺪ و ﺟﺰ ‪ ١٢‬ﻧﻔﺮ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫� َم ۡن ع َ‬
‫ِند‬ ‫ون َ� تُنفِ ُقوا ْ َ َ ٰ‬
‫ُ ُ َّ َ َ ُ ُ َ‬
‫آﯾﺎت‪ ٧ :‬و ‪ ٨‬ﺳﻮرهی ﻣﻨﺎﻓﻘﻮن‪﴿ :‬هم ٱ�ِين �قول‬
‫َ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫نف ُّض ۗوا ْ َو ِ َّ�ِ َخ َزآ� ُن َّ َ َ‬
‫َّ َ َّ ٰ َ َ‬
‫��‬ ‫� َّن ٱل ُم َ�ٰ ِف ِق‬‫�ض َو� ٰ ِ‬ ‫ت َوٱ� ِ‬ ‫ٱلس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َر ُسو ِل ٱ�ِ ح� ي‬
‫َ ۡ َ ُ َ َ ُ ُ َ َ َّ َ ۡ َ ٓ َ ۡ َ َ َ ُ ۡ َ َّ ۡ َ َ ُّ ۡ َ ۡ َ َ َّ َ َّ‬
‫�فقهون‪� ٧‬قولون ل�ِن رجعنا إِ� ٱلمدِين ِة �خرِجن ٱ�عز مِنها ٱ�ذل ۚ و ِ�ِ‬

‫‪ -١‬و )ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﻣﺮدم( ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﯾﺎ ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی آن‬
‫ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻮ را اﯾﺴﺘﺎده )ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ( رھﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮ‪» :‬آﻧﭽﻪ در ﻧﺰد اﻟﻠﻪ اﺳﺖ‬
‫ﺑﮫﺘﺮ از ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ و ﺗﺠﺎرت اﺳﺖ‪ ،‬و اﻟﻠﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ روزیدھﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪«.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٦٥‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ۡ َ َ‬ ‫ۡ‬
‫� � َ� ۡعل ُمون‪ ١ ﴾٨‬در ﻣﻮرد‬ ‫� َّن ٱل ُم َ�ٰ ِف ِق‬ ‫ٱلعِ َّزةُ َول َِر ُس ِ‬
‫و�ِۦ َول ِل ُمؤ ِمن ِ� َو� ٰ ِ‬
‫ﺣﺮف و ﮐﻼم ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ؟‬

‫ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ و دوﺳﺘﺎﻧﺶ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از زﯾﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ‬
‫اﺑﯽ ﺑﻪ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دور و ﺑﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺳﺖ اﻧﻔﺎق‬
‫ﻧﮑﻨﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ از دور و ﺑﺮ او ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﻮﻧﺪ؛ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ‬
‫ﺑﺰرﮔﺎن آنھﺎ را ﺧﻮار و ذﻟﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؛ اﯾﻦ را ﺑﺮای ﻋﻤﻮی ﺧﻮد ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدم‬
‫او ھﻢ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﺮا ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﺑﺮای اﯾﺸﺎن‬
‫ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﻮدم؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ و دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ؛ آنھﺎ‬
‫ﻗﺴﻢ ﺧﻮردﻧﺪ و اﯾﻦ ﺣﺮف را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﺮدﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺣﺮف آنھﺎ را ﺗﺼﺪﯾﻖ‬
‫ﮐﺮد و ﻣﻦ ﭼﻨﺎن ﺷﺪم ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺖ ﻧﺪاده ﺑﻮد؛ در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴﺘﻢ و ﻋﻤﻮﯾﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻤﯿﻦ را ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺗﻮ‬
‫را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﻨﺪ و از ﺗﻮ ﺑﺪش ﺑﯿﺎﯾﺪ؛ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﮐﺮد‪ .‬رﺳﻮل‬
‫اﻟﻠﻪ ج ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد و اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺑﺮای ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﻤﺎﻧﺎ اﻟﻠﻪ‬
‫ﺗﻮ را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﻤﻮد«‪.‬‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫� ل َِم َ‬
‫� ّ ِر ُم َما أ َحل‬ ‫�� ُّ� َها ٱ�َّ ُّ‬‫ﻣﻘﺪﻣﻪی ﺳﻮرهی ﺗﺤﺮﯾﻢ‪ ،‬آﯾﺎت‪ ١ :‬ﺗﺎ ‪ٰٓ َ ﴿ :٦‬‬
‫ِ‬
‫َّ ُ َ ُ‬ ‫َّ ُ َ َ َ ۡ َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ٰ َ َ َّ ُ َ ُ ‪َ َ َ ٞ َّ ٞ‬‬
‫ٱ� ل� ۡم‬ ‫ِيم‪ ١‬ق ۡد ف َرض‬ ‫جكۚ وٱ� �فور رح‬ ‫ٱ� لك ۖ تبت ِ� مرضات أز� ِ‬

‫‪ -١‬آنھﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬ﺑﺮآﻧﺎن ﮐﻪ ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ھﺴﺘﻨﺪ )ﭼﯿﺰی( اﻧﻔﺎق‬
‫آن اﻟﻠﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ‬‫ﻧﮑﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﻮﻧﺪ و ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺧﺰاﯾﻦ آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ از ِ‬
‫ً‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن درﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ﴾۷﴿ .‬آنھﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎز ﮔﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﯾﻘﯿﻨﺎ ﺻﺎﺣﺒﺎن‬
‫آن اﻟﻠﻪ‪ ،‬و ﻓﺮﺳﺘﺎدۀ او و‬
‫ﻋﺰت‪ ،‬ذﻟﯿﻼن را از آﻧﺠﺎ ﺑﯿﺮون ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ« در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻋﺰت از ِ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٦٦‬‬
‫ۡ َ َ َّ َّ ُّ َ‬ ‫ٱ�ك ُ‬ ‫ِيم ۡ َ‬ ‫� ۡمۖ َو ُه َو ۡٱل َعل ُ‬ ‫َ َّ َ َ ۡ َ ٰ ُ ۡ َ َّ ُ َ ۡ َ ٰ ُ‬
‫� إ ِ ٰ�‬ ‫ِ‬ ‫ٱ�‬ ‫�‬ ‫أ‬ ‫�ذ‬ ‫‪٢‬‬ ‫ِيم‬ ‫�ِلة �ي�ن ِ� ۚم وٱ� مولٮ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ َ ُ َّ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ٗ ََ َ ۡ‬ ‫ََۡ‬
‫ٱ� عل ۡيهِ ع َّرف َ� ۡعض ُهۥ‬ ‫جهِۦ َحدِيثا فل َّما � َّبأت بِهِۦ وأظهره‬ ‫�ع ِض أز� ٰ ِ‬
‫َۡ‬
‫َ‬ ‫َ َ ۡ َ ۡ َ ََ‬ ‫ََ َ ََ‬ ‫ََ ۡ َ َ َۡ‬
‫� ۡٱل َعل ُ‬ ‫�بأ َك َ�ٰ َذ�ۖ قَ َال َ� َّبأ ِ َ‬ ‫ض فل َّما � َّبأها بِهِۦ قالت من أ‬
‫ِيم‬ ‫وأع َرض � ۢن �ع �ٖ‬
‫� َماۖ �ن تَ َ�ٰ َه َرا َعلَ ۡيهِ فَإ َّن َّ َ‬
‫ٱ�‬
‫َ ُ َ ٓ َ َّ َ َ ۡ َ َ ۡ ُ ُ ُ ُ‬
‫و�‬ ‫ل‬ ‫ق‬ ‫ت‬ ‫غ‬‫ص‬ ‫د‬ ‫ق‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ٱ�‬ ‫�‬ ‫إ‬ ‫ا‬ ‫و�‬ ‫ت‬‫�‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫‪٣‬‬ ‫�‬ ‫َۡ‬
‫ٱ�ب ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬
‫��كة َ� ۡع َد �ٰل َِك َظه ٌ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫َ َ ُ ُۡ َ َ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ُه َو َم ۡولٮ ٰ ُه َو ۡ‬
‫�‬ ‫�‪َ ٤‬ع َ ٰ‬ ‫ِ‬ ‫��ل و�ٰل ِح ٱلمؤ ِمن ِ� ۖ وٱلم ٰٓ ِ‬ ‫ج ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِن� َّن ُم ۡسل َِ� ٰ ُّ ۡ َ‬ ‫ُ ۡ ُ ٓ ۡ َٰ ً َ ۡٗ ّ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ُ‬
‫ت‬ ‫ت �ٰن ِ�ٰ ٖ‬ ‫ت مؤمِ�ٰ ٖ‬ ‫ٖ‬ ‫َر ُّ� ُه ٓۥ إِن َطلق� َّن أن �بدِ�ۥ أز�جا خ�� م‬
‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ ُ ٓ ْ‬ ‫� ٗ‬ ‫ََۡ َ‬ ‫ََّ‬ ‫�� َ�ٰت َ�ٰب َ� ٰت َ ٰٓ َ‬ ‫َ‬
‫���ها ٱ�ِين ءامنوا قوا‬ ‫ار�‪ٰٓ ٥‬‬ ‫ت و�ب‬ ‫ت �يِ�ٰ ٖ‬ ‫��ِ�ٰ ٖ‬ ‫ِ ٖ‬ ‫ٰٓ ِ ٍ‬
‫ُ ۡ َ ٗ َ ُ ُ َ َّ ُ َ ۡ َ َ ُ َ َ ۡ َ َ َ ٰٓ َ ٌ َ ‪ٞ‬‬ ‫ُ َۡ‬ ‫َ ُ‬
‫��ِكة غِ�ظ‬ ‫أنف َس� ۡم َوأهل ِي�م نار� وقودها ٱ�اس وٱ� ِجارة عليها م‬
‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ُ َ‬ ‫َ ‪ُ َ ٓ َ َّ َ ُ ۡ َ َّ ٞ‬‬
‫ٱ� َما أ َم َره ۡم َو َ�ف َعلون َما يُؤ َم ُرون‪ ١ ﴾٦‬اﺷﺎره ﺑﻪ اﻗﻮال‬ ‫شِداد � �عصون‬

‫‪ -١‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﭼﺮا ﭼﯿﺰی را ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺣﻼل ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺸﻨﻮدی ھﻤﺴﺮاﻧﺖ‬
‫)ﺑﺮ ﺧﻮد( ﺣﺮام ﻣﯽﮐﻨﯽ؟! و اﻟﻠﻪ آﻣﺮزﻧﺪۀ ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪ ﴾۱﴿ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ اﻟﻠﻪ )راه(‬
‫ﮔﺸﻮدن ﺳﻮﮔﻨﺪھﺎیﺗﺎن را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻣﻘﺮر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و اﻟﻠﻪ دوﺳﺘﺪار )و ﻣﻮﻻی(‬
‫ﺷﻤﺎﺳﺖ و او داﻧﺎی ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ‪ ﴾۲﴿ .‬و ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ھﻤﺴﺮاﻧﺶ‬
‫ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ را ﺑﻪ راز ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻮن )آن ھﻤﺴﺮ( آن را )ﺑﻪ دﯾﮕﺮی( ﺧﺒﺮ داد‪ ،‬و اﻟﻠﻪ او‬
‫)ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( را ﺑﺮ آن آ ﮔﺎه ﮐﺮد‪ ،‬ﻗﺴﻤﺘﯽ از آن را ﺑﺮای او ﺑﯿﺎن ﮐﺮد و از ﻗﺴﻤﺘﯽ )دﯾﮕﺮ(‬
‫ﺧﻮد داری ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ھﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ )ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( او را از آن ﺧﺒﺮ داد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﯾﻦ‬
‫را ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ؟« )ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( ﻓﺮﻣﻮد‪)» :‬اﻟﻠﻪ( داﻧﺎی آ ﮔﺎه ﻣﺮا ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ«‪.‬‬
‫﴿‪) ﴾۳‬ای ھﻤﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ!( اﮔﺮ ﺷﻤﺎ دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ درﮔﺎه اﻟﻠﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﯿﺪ )ﺑﻪ ﺳﻮد ﺷﻤﺎﺳﺖ(‬
‫ﺑﯽﮔﻤﺎن دلھﺎی ﺗﺎن )از ﺣﻖ( ﻣﻨﺤﺮف ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺷﻤﺎ دو ﻧﻔﺮ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ او‬
‫ھﻤﺪﺳﺖ )ﻣﺘﻔﻖ( ﺷﻮﯾﺪ ﭘﺲ )ﺑﺪاﻧﯿﺪ( ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﯾﺎور )و ﻣﻮﻻی( اوﺳﺖ‪ ،‬و )ﻧﯿﺰ( ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ و‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ از ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن )ﻧﯿﺰ( ﺑﻌﺪ از آن ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن )و ﻣﺪدﮐﺎر او(‬
‫ھﺴﺘﻨﺪ‪ ﴾۴﴿ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ را ﻃﻼق دھﺪ‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎرش ھﻤﺴﺮاﻧﯽ ﺑﮫﺘﺮ از ﺷﻤﺎ ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﻨﺪ‪) ،‬ﮐﻪ( ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪﮐﺎر‪ ،‬ﻋﺒﺎدتﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬روزهدار‪ ،‬ﺑﯿﻮه‬
 ‫ُ‬
‫‪٦٧‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ﮐﺪام ﯾﮏ از زﻧﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﺖ؟‬

‫ﻋﺎﯾﺸﻪ و ﺣﻔﺼﻪ‬
‫در ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﺎﺋﺸﻪ ل آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬
‫ﻧﺰد )زﻧﺶ( زﯾﻨﺐ ﺑﻨﺖ ﺟﺤﺶ ﻣﯽرﻓﺖ و ﻋﺴﻞ ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻦ و ﺣﻔﺼﻪ‬
‫ﺑﺎ ھﻢ اﺗﻔﺎق ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻧﺰد ھﺮ ﮐﺪام از ﻣﺎ ﮐﻪ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ از ﺗﻮ ﺑﻮی‬
‫ﻣﻐﺎﻓﯿﺮ ﻣﯽآﯾﺪ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻧﺰد ﯾﮑﯽ از آنھﺎ رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﻪ از‬
‫ﺗﻮ ﺑﻮی ﻣﻐﺎﻓﯿﺮ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻦ ﻧﺰد زﯾﻨﺐ ﺑﻨﺖ ﺟﺤﺶ ﻋﺴﻞ‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪم و دوﺑﺎره ﻧﻤﯽﻧﻮﺷﻢ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﺗﺎ »إن ﺗﺘﻮﺑﺎ إﻟﯽ اﻟﻠﻪ« ﮐﻪ‬
‫َ ٗ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ َ َ َّ َّ َ َ ۡ َ‬
‫جهِۦ حدِيثا﴾ ﮐﻪ‬ ‫� إ ِ ٰ� �ع ِض أز� ِ‬
‫ٰ‬ ‫ﻣﻘﺼﻮد ﻋﺎﯾﺸﻪ و ﺣﻔﺼﻪ ﺑﻮد و ﴿�ذ أ� ٱ� ُّ‬
‫ِ‬
‫ﻣﻘﺼﻮد ﻗﻮل ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻦ ﻋﺴﻞ ﻧﻮﺷﯿﺪم‪.‬‬
‫)ﻣﻐﺎﻓﯿﺮ‪ :‬ﻣﺎدهای ﺻﻤﻐﯽ و ﺷﯿﺮﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﻌﻀﯽ از ﮔﯿﺎھﺎن ﺗﺮﺷﺢ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻮی ﺑﺪی دارد(‪.‬‬
‫َ َ ُ ْ َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ٱ� ِّن �قال ٓوا إِنا‬ ‫َّ ُ ۡ َ َ َ َ َ ‪َ ّ ٞ‬‬ ‫آﯾﻪی‪ ١ :‬ﺳﻮرهی ﺟﻦ‪﴿ :‬قُ ۡل أ ِ َ‬
‫و� إ ِ َّ� �نه ٱستمع �فر مِن ِ‬
‫ج ٗبا‪ ١ ﴾١‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ؟‬ ‫َسم ۡع َنا ُق ۡر َءانًا َع َ‬
‫ِ‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﺗﺮﻣﺬی و دﯾﮕﺮان از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻧﻪ ﺑﺮ ﺟﻦ ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪه و ﻧﻪ آنھﺎ را دﯾﺪه اﺳﺖ و ﻟﯿﮑﻦ اﯾﺸﺎن‬

‫و دوﺷﯿﺰه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ﴾۵﴿ .‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ! ﺧﻮدﺗﺎن و ﺧﺎﻧﻮادۀﺗﺎن را از آﺗﺸﯽ‬
‫ﮐﻪ ھﯿﻤﮥ آن ﻣﺮدم و ﺳﻨﮓھﺎﺳﺖ ﻧﮕﻪ دارﯾﺪ )آﺗﺸﯽ ﮐﻪ( ﺑﺮآن ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺧﺸﻦ و‬
‫ﺳﺨﺖﮔﯿﺮ )ﮔﻤﺎرده ﺷﺪه( ﮐﻪ ھﺮﮔﺰ اﻟﻠﻪ را در آﻧﭽﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻓﺮﻣﺎن داده ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ھﺮﭼﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ‪.‬‬
‫‪) -١‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ!( ﺑﮕﻮ‪» :‬ﺑﻪ ﻣﻦ وﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ ﮔﺮوھﯽ از ﺟﻨﯿﺎن )ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺮآن(‬
‫ﮔﻮش ﻓﺮا دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﻣﺎ ﻗﺮآن ﻋﺠﯿﺒﯽ ﺷﻨﯿﺪﯾﻢ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٦٨‬‬

‫ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻌﺪادی از ﯾﺎران ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻋﮑﺎظ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﯿﻦ ﺟﻨﯿﺎن و اﺧﺒﺎر‬
‫آﺳﻤﺎن ﭘﺮده و ﺣﺎﯾﻠﯽ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ و ﺑﻮﺳﯿﻠﻪی ﺷﮫﺎﺑﺴﻨﮓھﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﯿﻠﻪی ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ اﺗﻔﺎق رخ ﻧﺪاده ﻣﮕﺮ ﺑﺴﺒﺐ‬
‫ﭼﯿﺰی ﺑﻮده‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﺮق و ﻏﺮب را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﯿﺪ و ﻋﻠﺖ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ؛‬
‫ﮔﺮوھﯽ از آنھﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺗﮫﺎﻣﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﮐﻪ در‬
‫ﻧﺨﻠﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﯾﺎران ﺧﻮد ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن را ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ آن ﮔﻮش دادﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻗﺴﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ھﻤﺎن ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ‬
‫ﺷﻤﺎ و اﺧﺒﺎر آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ در آنﺟﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪی ﺧﻮد‬
‫ج ٗبا‪ ﴾١‬ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺮ‬‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪َ �َ ﴿ :‬قال ُ ٓوا ْ إنَّا َسم ۡع َنا قُ ۡر َءانًا َع َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش اﯾﻦ آﯾﺎت را ﻧﺎزل ﮐﺮد‪.‬‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ۡ ّ‬ ‫َ‬
‫�� ُّ� َها ٱل ُم َّدث ُِر‪ۡ � ١‬م فأنذ ِۡر‪ ١ ﴾٢‬در ﭼﻪ‬‫آﯾﺎت اوﻟﯿﻪی ﺳﻮرهی ﻣﺪﺛﺮ‪ٰٓ َ ﴿ :‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫در اﺑﺘﺪای ﺷﺮوع وﺣﯽ ﺑﻮد زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻏﺎر ﺣﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ از ﺟﺎﺑﺮ س رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬در ﻏﺎر ﺣﺮا ﯾﮏﻣﺎه ﻣﺎﻧﺪم؛ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻠﻮت ﺧﻮد را ﺗﻤﺎم ﮐﺮدم‪ ،‬ﭘﺎﯾﯿﻦ‬
‫آﻣﺪم و در دره ﭘﻨﮫﺎن ﺷﺪم؛ ﺻﺪاﯾﯽ آﻣﺪ و ﮐﺴﯽ را ﻧﺪﯾﺪم‪ ،‬ﺳﺮم را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدم‬
‫ھﻤﺎن ﻓﺮﺷﺘﻪای ﮐﻪ در ﻏﺎر ﺣﺮا آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬دﯾﺪم ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺮا‬
‫ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ َ َ َۡ ََ‬ ‫َ ُ ۡ‬
‫جل بِهِ ٓۦ‪ ٢ ﴾١٦‬در ﻣﻮرد‬ ‫آﯾﻪی ‪ ١٦‬ﺳﻮرهی ﻗﯿﺎﻣﻪ‪ِ ّ َ� �﴿ :‬رك بِهِۦ ل ِسانك �ِ ع‬

‫‪ -١‬ای ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺸﯿﺪه! ﴿‪ ﴾۱‬ﺑﺮﺧﯿﺰ و ﺑﯿﻢ ده‪.‬‬

‫‪) -٢‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ھﻨﮕﺎم ﻧﺰول ﻗﺮآن( زﺑﺎﻧﺖ را ﺑﺮای )ﺗﮑﺮار و ﺧﻮاﻧﺪن( آن ﺷﺘﺎبزده ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﺪه‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫‪٦٩‬‬ ‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬

‫ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫در ﻣﻮرد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬

‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ وﺣﯽ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬زﺑﺎن ﺧﻮد را ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽداد و زﻣﺰﻣﻪ ﻣﯽﮐﺮد و‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﮐﺮد‪.‬‬
‫َ‬
‫�‪ ١‬أن َجا ٓ َءهُ‬ ‫َّ‬
‫ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﯾﺎت‪ ١ :‬و ‪ ٢‬ﺳﻮرهی ﻋﺒﺲ‪َ ﴿ :‬عبَ َس َوتَ َو ٰٓ‬
‫َۡ‬
‫�‪ ١ ﴾٢‬از آن ﺣﺮف زده ﺷﺪه ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ؟‬ ‫ٱ� ۡ� َ ٰ‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم‬
‫ﺗﺮﻣﺬی و ﺣﺎﮐﻢ از ﻋﺎﯾﺸﻪل رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺒﺲ وﺗﻮﻟﯽ در‬
‫ﻣﻮرد اﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬وی ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج آﻣﺪ و‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺮا راھﻨﻤﺎﯾﯿﯽ ﮐﻦ؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯿﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن‬
‫ﻗﺮﯾﺶ ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﻮد و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﻪ او ﭘﺸﺖ داد و ﺑﻪ دﯾﮕﺮی روی‬
‫ﻧﻤﻮد و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ ﻣﺸﮑﻠﯽ‬
‫ﻧﺪارد؟ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪) :‬ﻧﻪ( ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﺎت ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ ُّ‬
‫ٱلض َ ٰ‬
‫�‪ ﴾١‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ؟‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪی ﺳﻮرهی ﺿﺤﯽ‪﴿ :‬و‬

‫ﺑﻪ رد ﺑﻪ زﻧﯽ ﮐﻪ در اواﺋﻞ ﺑﻌﺜﺖ ﺑﺎ ﻃﻌﻦ ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‪ :‬ای ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎﻧﺖ ﺗﻮ را ﺗﺮک ﮐﺮده‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ و دﯾﮕﺮان از ﺟﻨﺪب س رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬

‫‪ -١‬ﭼﮫﺮه درھﻢ ﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬و روی ﺑﺮ ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ ﴾۱﴿ ،‬از اﯾﻦﮐﻪ )ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم( ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺰدش آﻣﺪ‪.‬‬
 ‫ُ‬
‫ﻟﺒﺎب اﻟﻨﻘﻮل ﻓﻲ اﺳﺒﺎب اﻟﻨﺰول‬ ‫‪٧٠‬‬

‫از اﯾﻦﮐﻪ ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﺷﺐ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﻗﯿﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮد‪ ،‬زﻧﯽ آﻣﺪ‬
‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎﻧﺖ ﺗﻮ را ﺗﺮک ﮐﺮده‪ ،‬ﮐﻪ اﻟﻠﻪ اﯾﻦ آﯾﺎت را‬
‫ﻧﺎزل ﮐﺮد‪.‬‬
‫َٰ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َّ ٓ َّ‬
‫�‪ ١ ﴾٦‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ‬ ‫�� َن �َ ۡط َ ٰٓ‬‫ٱ�‬
‫ﻣﻨﻈﻮر آﯾﻪی ‪ ٦‬ﺳﻮرهی ﻋﻠﻖ‪ �﴿ :‬إِن ِ‬
‫اﺳﺖ؟‬

‫اﺑﻮﺟﻬﻞ‬
‫اﺑﻦ ﻣﻨﺬر از اﺑﻮھﺮﯾﺮه س رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻮﺟﮫﻞ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﺤﻤﺪ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺻﻮرت ﺧﻮد را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﻣﺎﻟﺪ؟ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ :‬ﺑﻠﻪ و او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﻻت و‬
‫ﻋﺰی ﻗﺴﻢ اﮔﺮ دﯾﺪ ﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد ﻣﻦ ﺑﺮ ﮔﺮدن او ﭘﺎ ﻣﯽﮔﺬارم و ﺻﻮرﺗﺶ را ﺑﺮ‬
‫ﺧﺎک ﻣﯽﻣﺎﻟﻢ‪ .‬ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﮐﺮد‪.‬‬
‫ب‪ ٢ ﴾١‬در ﻣﻮرد ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺎزل‬ ‫ت يَ َدا ٓ أَ� ل َ َهب َوتَ َّ‬
‫ﺳﻮرهی ﻣﺴﺪ‪َّ �َ ﴿ :‬ب ۡ‬
‫ٖ‬ ‫ِ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫اﺑﻮﻟﻬﺐ‬
‫ﺑﺨﺎری و دﯾﮕﺮان از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬روزی رﺳﻮل‬
‫اﻟﻠﻪ ج ﺑﺮ ﮐﻮه ﺻﻔﺎ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻨﺪ و ﺻﺪا زﻧﺪﻧﺪ‪» :‬ﺻﺒﺢ ﺑﺨﯿﺮ« ﻣﺮدم ﻗﺮﯾﺶ ﺟﻤﻊ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺴﺖ اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺻﺒﺢ ﮔﺎه و ﯾﺎ ﻋﺼﺮ دﺷﻤﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ آﯾﺎ ﻣﺮا ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؟« ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را از ﻋﺬاﺑﯽ دردﻧﺎک ﺑﯿﻢ ﻣﯽدھﻢ« اﺑﻮﻟﮫﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻼک ﺷﻮی‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻣﺎ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮدهای‪ ،‬اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ اﯾﻦ ﺳﻮره را ﻧﺎزل ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ -١‬ﺣﻘﺎ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻃﻐﯿﺎن )و ﺳﺮﮐﺸﯽ( ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﺑﺮﯾﺪه ﺑﺎد دو دﺳﺖ اﺑﻮ ﻟﮫﺐ و ھﻼﮐﺖ ﺑﺮ او ﺑﺎد‪.‬‬