GIÁO TRÌNH - Thực hành xử lý nước thải (Ths. Lâm Vĩnh Sơn) PDF

Tröôøng Ñaïi Hoïc Kyõ Thuaät Coâng Ngheä TP.
Hoà Chí Minh – Khoa Moâi Tröôøng vaø CNCH
MÔÛ ÑAÀU
Ñeå coù ñöôïc taøi lieäu nhö theá naøy taùc giaû coá gaéng ñuùc keát nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc cuøng tham
khaûo moät soá taøi lieäu thöïc taäp moät caùch heát söùc coâ ñoïng. Ñeå coù taøi lieäu lieäu naøy xuaát phaùt töø
nhöõng traên trôû cuûa taùc giaû laø laøm sao khi toát nghieäp ra tröôøng sinh vieân ngaønh Kyõ thuaät Moâi
tröôøng coù theå töï mình thöïc hieän nhöõng nghieân cöùu vaø cuï theå hoùa nhöõng gì hoïc lyù thuyeát baèng
thöïc nghieäm.
Taøi lieäu höôùng daãn kyõ thí nghieäm thuaät xöû lyù chaát thaûi duøng cho sinh vieân Khoa Hoïc Moâi
Tröôøng ngaønh Kyõ Thuaät Moâi Tröôøng. Caùc baøi thí nghieäm giôùi thieäu quaù trình cô baûn nhaát ñeå
xöû lyù caùc loaïi oâ nhieãm tieâu bieåu goàm:
Phöông phaùp cô hoïc: Phöông phaùp laéng, loïc
Phöông phaùp hoaù lyù: Trao ñoåi ion, keo tuï, haáp phuï.
Phöông phaùp hoaù hoïc: Quaù trình oxi hoaù khöû , cheá bieán chaát thaûi raén ñeå saûn
xuaát saûn phaåm coù ích.
Phöông phaùp sinh hoïc: xöû lyù baèng buøn hoaït tính
1. Noäi dung
Sinh vieân laàn löôït thöïc hieän 7 baøi thí nghieäm xöû lyù oâ nhieãm, xöû lyù vaø taän duïng chaát thaûi.
Baøi 1 : Thí nghieäm khöû saét trong nöôùc caáp.
Baøi 2 : Thí nghieäm trao ñoåi ion.
Baøi 3 : Thí nghieäm laéng boâng caën.
Baøi 4 : Thí nghieäm Jartest.
Baøi 5 : Xöû lyù nöôùc thaûi oâ nhieãm phaåm nhuoäm baèng phöông phaùp haáp phuï treân than
hoaït tính .
Baøi 6 : Xöû lyù vaø taùi söû duïng xæ keõm.
Baøi 7 : Thöïc haønh xaùc ñònh hieäu xuaát xöû lyù nöôùc thaûi baèng phöông phaùp buøn hoaït tính
2. Muïc ñích thí nghieäm.

Giuùp sinh vieân laøm quen vôùi caùc kyõ naêng caàn thieát cuaû moät kyõ sö töông lai.
Coâng ngheä xöû lyù, thieát bò xöû lyù oâ nhieãm vaø xöû lyù chaát thaûi.
Vaän haønh caùc thieát bò xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng .
Ñieàu haønh moät nhoùm sinh vieân cuøng thöïc hieän moät coâng vieäc.
Luyeän taäp khaû naêng vieát baùo caùo kyõ thuaät.
3. Yeâu caàu tröôùc khi thí nghieäm.

Tröôùc khi thí nghieäm moãi sinh vieân phaûi ñoïc tröôùc baøi höôùng daãn thí nghieäm, tham khaûo caùc
taøi lieäu lieân quan ñeå tìm hieåu caùc kieán thöùc caàn thieát cho baøi thí nghieäm. Xem thieát bò ñeå
hieåu caùch tieán haønh thí nghieäm, laäp keá hoaïch laøm vieäc vaø phaân coâng trong nhoùm.
Yeâu caàu khi laøm thí nghieäm.: Sau moãi baøi thí nghieäm moãi sinh vieân phaûi laøm moät
baûn baùo caùo thí nghieäm ñeå baùo caùo keát quaû thu ñöôïc. Baùo caùo thí nghieäm goàm caùc
phaàn sau:
Trang bìa ghi ñaày ñuû caùc thoâng tin veà nhoùm thí nghieäm vaø baøi thí nghieäm goàm:
Nhoùm thí nghieäm: soá nhoùm, hoï vaø teân, maõ soá sinh vieân.
Ngaøy thí nghieäm, nôi thí nghieäm.
Baøi thí nghieäm.
Th.S. Laâm Vónh Sôn Trang 1
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

Tröôøng Ñaïi Hoïc Kyõ Thuaät Coâng Ngheä TP.Hoà Chí Minh – Khoa Moâi Tröôøng vaø CNCH
Noäi dung
Trích yeáu : trình baøy yeâu caàu, noäi dung toùm taét vaø keát quaû cuaû baøi thí
nghieäm.
Lyù thuyeát: trình baøy lyù thuyeát lieân quan ñeán baøi thí nghieäm.
Keát quaû : trình baøy keát quaû ño ñöôïc khi thí nghieäm vaø keát quaû tính toaùn.
Bieän luaän : neâu leân caùc yù lieán cuaû mình veà caùc vaán ñeà maø baøi thí
nghieäm yeâu caàu bình luaän.
Phuï luïc : trình baøy caùc pheùp xöû duïng khi tính toaùn, caùc keát quaû thí
nghieäm.
Taøi lieäu tham khaûo.

Baøi 1. KHÖÛ SAÉT KEÁT HÔÏP LOÏC TRONG NÖÔÙC CAÁP
1.1. MUÏC ÑÍCH

- Nghieân cöùu khaû naêng khöû saét trong nöôùc caáp khi laøm thoaùng.
- Nghieân cöùu khaû naêng khöû saét trong nöôùc caát khi söû duïng caùc chaát oxi hoùa maïnh.
- Nghieân cöùu khaû naêng loïc saét sau quaù trình khöû saét
1.2. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT.
Trong nöôùc töï nhieân, keå caû nöôùc maët laãn nöôùc ngaàm ñeàu coù chöùa saét. Haøm löôïng saét vaø
daïng toàn taïi cuûa chuùng tuøy thuoäc vaøo töøng loaïi nguoàn nöôùc, ñieàu kieän moâi tröôøng vaø nguoàn
goác taïo thaønh chuùng. Trong nöôùc maët, saét toàn taïi ôû daïng hôïp chaát saét Fe3+ thoâng thuôøng laø
Fe(OH)3 khoâng tan, ôû daïng keo hay huyeàn phuø, hoaëc ôû daïng caùc hôïp chaát höõu cô phöùc taïp
khoù tan. Haøm löôïng saét coù trong nöôùc maët khoâng lôùn vaø seõ ñöôïc khöû trong quaù trình laøm
trong nöôùc .
Trong nöôùc ngaàm saét toàn taïi daïng ion, saét coù hoùa trò 2 ( Fe2+) laø thaønh phaàn cuûa caùc muoái
hoaø tan nhö : bicacbonat Fe(HCO3)2 , sunfat FeSO4. Haøm löôïng saét trong nöôùc ngaàm thöôøng
cao vaø phaân boá khoâng ñoàng ñeàu trong caùc traàm tích döôùi saâu .
Nöôùc coù haøm löôïng saét cao, thì coù muøi tanh vaø coù nhieàu caën baån maøu vaøng, gaây aûnh
höôûng xaáu ñeán chaát löôïng nöôùc aên uoáng vaø cho sinh hoaït vaø saûn xuaát. Vì vaäy khi trong nöôùc
coù haøm löôïng saét lôùn hôn giôùi haïn cho pheùp thì phaûi tieán haønh khöû saét.
Hieän nay coù nhieàu phöông phaùp khöû saét cuûa nöôùc ngaàm, coù theå chia thaønh caùc nhoùm
chính sau:
Khöû saét baèng phöông phaùp laøm thoaùng .
Khöû saét baèng phöông phaùp duøng hoaù chaát.
Khöû saét baèng phöông phaùp khaùc.
1.2.1. Khöû saét baèng phöông phaùp laøm thoaùng .
Thöïc chaát cuûa phöông phaùp khöû saét baèng phöông phaùp laøm thoaùng laø laøm giaøu oxi cho
nöôùc taïo ñieàu kieän ñeå oxi hoaù Fe2+ thaønh Fe3+ thöïc hieän quaù trình thuyû phaân taïo thaønh hôïp
chaát ít tan Fe(OH)3, roài duøng beå loïc giöõ laïi. Laøm thoaùng coù theå laø : laøm thoaùng töï nhieân hay
laøm thoaùng nhaân taïo. Sau khi laøm thoaùng quaù trình oxi hoaù Fe2+ vaø thuûy phaân Fe3+ coù theå xaûy
ra trong moâi tröôøng töï do.
Trong nöôùc ngaàm, saét (II) bicacbonat laø muoái khoâng beàn vöõng, thöôøng phaân ly theo daïng
sau :
Fe(HCO3)2 = 2 HCO3- + Fe2+
Neáu trong nöôùc coù oxi hoaø tan, quaù trình oxi hoùa dieãn ra nhö sau :
4 Fe2+ + O2 + 10 H2O = 4 Fe(OH)3 + 8H+
Ñoàng thôøi xaûy ra phaûn öùng phuï:
H+ + HCO3- = H2O + CO2
Toác ñoä phaûn öùng oxi hoaù ñöôïc bieåu thò theo phöông trình sau:
d Fe2 Fe2 O2
v 2
.K
dt H
Trong ñoù :
+v : Toác ñoä oxi hoùa

d Fe 2
+ : Söï bieán thieân noàng ñoä [Fe 2+] theo thôøi gian t.
dt
+ [Fe2+]; [ H+]; [O2] : Noàng ñoä cuûa caùc ion Fe2+ , H+ , O2 tan trong nuôùc .
+K : Haèng soá toác ñoä phaûn öùng, phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä vaø
chaát xuùc taùc .
Theo phöông trình cuûa Just toác ñoä oxi hoaù cuûa Fe2+ tæ leä thuaän vôùi [Fe2+] vaø [O2], tæ leä
nghòch vôùi [ H+].
Nhö vaäy quaù trình chuyeån hoùa Fe2+ thaønh Fe3+ phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö: pH, O2,
haøm löôïng saét trong nöôùc ngaàm, CO 2 , ñoä kieàm, nhieät ñoä, thôøi gian phaûn öùng. Ngoaøi ra toác ñoä
oxi hoùa Fe2+ coøn phuï thuoäc vaøo theá oxi hoùa khöû tieâu chuaån.
Khi taát caû caùc ion Fe2+ hoaø tan trong nöôùc ñaõ chuyeån hoùa thaønh boâng caën Fe(OH) 3. Vieäc
loaïi boû caùc boâng caën ra khoûi nöôùc ñuôïc thöïc hieän ôû beå loïc chuû yeáu theo cô cheá giöõ caën cô
hoïc .
1.2.2. Khöû saét baèng phöông phaùp duøng hoùa chaát.
1.2.1.1.Khöû saét baèng caùc chaát oxi hoaù maïnh.
Caùc chaát oxi hoùa maïnh thöôøng duøng ñeå khöû saét laø: Cl2 , KMnO4 , O3…..Khi cho caùc chaát
oxi maïnh vaøo nöôùc phaûn öùng dieãn ra nhö sau :
2Fe2+ + Cl2 + 6 H2O = 2Fe(OH)3 + 2 Cl- + 6H+
3Fe3+ + KMnO4 + 7 H2O = 3 Fe(OH)3 + MnO2 + K+ + 5 H +
Trong phaûn öùng, ñeå oxi hoùa 1mg Fe2+ caàn 0,64 mg Cl2 hoaëc 0,94 mg KMnO4 vaø ñoàng
thôøi doä kieàm cuûa nöôùc phaûi giaûm ñi 0,018 mgñ/l.
So saùnh vôùi phöông phaùp khöû saét baèng laøm thoaùng ta thaáy, duøng chaát oxi hoaù maïnh phaûn
öùng xaûy ra maïnh hôn , pH moâi tröôøng thaáp hôn ( pH< 6 ). Neáu trong nöôùc coù toàn taïi caùc hôïp
chaát nhö : H2S, NH3 thí chuùng seõ gaây aûnh höôûng ñeán quaù trình khöû saét .
1.2.1.2. Khöû saét baèng voâi.
Phöông phaùp khöû saét baèng voâi thöôøng khoâng ñöùng ñoäc laäp, maø keát hôp vôùi caùc quaù trình
laøm oån ñònh nöôùc hoaëc laøm meàm nöôùc . Khi cho voâi vaøo nöôùc quaù trình khöû saét xaûy ra theo 2
tröôøng hôïp :
Tröôøng hôïp nöôùc coù oxi hoaø tan : voâi ñöôïc coi nhö laø chaát xuùc taùc, phaûn öùng khöû saét xaûy
ra nhö sau:
4Fe(HCO3)2 + O2 + 2H2O + 4 Ca(OH)2 Fe(OH)3 + 4 Ca(HCO3)2
Saét (III) hydroxit ñöôïc taïo thaønh deã daøng laéng laïi trong beå laéng vaø giöõ laïi hoaøn toaøn
trong beå loïc .
Trong tröôøng hôïp nöôùc khoâng coù oxi hoaø tan : khi cho voâi vaøo nöôùc phaûn öùng dieãn ra nhö
sau :
Fe(HCO3)2 + Ca(OH)2 FeCO3 + CaCO3 + H2O
Saét ñöôïc khöû döôùi daïng FeCO3 chöù khoâng phaûi hydroxit saét
1.2.3. Caùc phöông phaùp khöû saét khaùc.
Khöû saét baèng trao ñoåi Cation.
Khöû saét baèng ñieän phaân.
Khöû saét baèng phöông phaùp vi sinh.
Khöû saét ngay trong loøng ñaát.

1.3. CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH.

1.3.1. Khöû saét baèng phöong phaùp laøm thoaùng.
1.3.1.1. Moâ hình
1.3.1.2. Trình töï thí nghieäm

Böôùc 1: Chuaån bò
Röûa saïch moâ hình baèng nöôùc maùy
Caân 2,7714g saét II ñeå pha thaønh 40 lít nöôùc nhieãm saét noàng ñoä 10mg/l
(NH4)2Fe(SO4)2.6H2O
Böôùc 2: Laäp ñöôøng chuaån ñeå xaùc ñònh saét
STT oáng 1 2 3 4 5 6
2
D saét chuaån (ml) 0 5 10 15 20 25
Nöôùc caát (ml) 25 20 15 10 0
Dd ñeäm axetat 5 ml moãi oáng
Dd Phenanthroline 2 ml moãi oáng, laéc ñeàu, ñôïi 10 phuùt
Ño ñoä haáp thu A cuûa dung dòch ôû böôùc soùng 510 nm
Böôùc 3: Laáy maãu ñaõ pha ( M1) ñi xaùc ñònh saét toång vaø saét II
Saét toång
a. Maãu thaät
- Laáy 50ml maãu M1 cho vaøo bình kín + 1ml NH2OH. HCl
- Theâm 5ml dd ñeäm + 2ml Phenanthroline

- Ñaäy nut, laéc, ñôïi 10phuùt

- Ño ñoä haáp thu A taïi böôùc soùng 510 nm
b. Maãu traéng: Laøm töông töï nhöng thay 50 ml maãu baèng 50 ml nöôùc caát
Saét II
a. Maãu thaät:
- Laáy 50ml maãu M1 cho vaøo bình kín
- Theâm 5ml dd ñeäm + 2ml Phenanthroline
- Ñaäy nut, laéc ñeàu, ñôïi 10phuùt
- Ño ñoä haáp thu A taïi böôùc soùng 510 nm
c. Maãu traéng: Laøm töông töï nhöng thay 50 ml maãu baèng 50 ml nöôùc caát
Böôùc 4: Chaïy moâ hình

Giaøn möa
- Baät bôm 1, bôm nöôùc leân giaøn möa
- Chænh löu löôïng baèng van 3 sao cho Q = 2lit/phuùt (2 LPM)
- Bôm heat 40 lít nöôùc leân giaøn möa. Sau ñoù laáy maãu (M2) ôû khoang
chöùa ñi xaùc ñònh:
Saét II
Saét toång
Coät loïc
- Ñoùng : Van 2, 3, 4, hai van laáy maãu 8, 9
- Môû: Van 1, hai van ño aùp 6,7
- Baät bôm, bôm nöôùc töø khoang chöùa qua coät loïc.
- Chænh löu löôïng baèng van 5 sao cho Q = 3 lit/phuùt ( 3LPM)
- Sau 4 ñeán 5 phuùt laáy maãu nöôùc taïi van 9, caùch quaõng 3 phuùt 1 laàn, ñöôïc
3 maãu laø: M31, M32, M33
- Xaùc ñình : Saét (II) vaø saét toång
1.3.1.3. Keát quaû:
- Hieäu quaû khöû saét chung
- Hieäu quaû khöû saét ôû caùc thôøi gian khaùc nhau
1.3.2. Khöû Saét Trong Nöôùc Caáp Baèng Phöông Phaùp Chlorine.
1.3.2.1. Thí nghieäm 3: Xaùc ñònh khaû naêng khöû saét baèng phöông phaùp laøm thoaùng.
Nöôùc caáp coù haøm löôïng saét lôùn hôn 30ppm, ôû giaù trò pH= 7.
Nöôùc caáp ñöôïc bôm leân giaøn möa vaø suïc khí laøm thoaùng.
Thôøi gian phaûn öùng 15 phuùt ñeå quaù trình chuyeån hoaù Fe2+ thaønh Fe3+ xaûy ra .
Tieáp tuïc bôm nöôùc qua coät loïc . Xaùc ñònh haøm löôïng saét trong nöôùc caáp ñaõ xöû lyù.
1.3.2.2. Thí nghieäm 4 :Xaùc ñònh löôïng hoaù chaát toái öu vaø khaûo saùt söï thay ñoåi pH.
Nöôùc caáp coù haøm löôïng saét lôùn hôn 30ppm, ôû giaù trò pH= 7.
Cho dung dòch Chlorine 5% vaøo ôû caùc lieàu löôïng khaùc nhau. Xaùc ñònh dung dòch
Chlorine caàn thieát ñeå chuyeån hoùa Fe2 thaønh Fe3 .
Thôøi gian phaûn öùng 15 phuùt ñeå quaù trình chuyeån hoaù Fe2+ thaønh Fe3+ xaûy ra .
Tieáp tuïc bôm nöôùc qua coät loïc . Xaùc ñònh haøm löôïng saét trong nöôùc caáp ñaõ xöû lyù.

1.4. KEÁT QUAÛ.

Thí nghieäm1: laäp baûng soá lieäu. Döïng ñoà thò, truïc hoaønh bieåu thò giaù trò pH, truïc
tung bieåu thò giaù trò haøm löôïng saét trong maãu nöôùc caáp ñaõxöû lyù. Veõ ñöôøng cong
bieán thieân. Xaùc ñònh ñieåm cöïc tieåu. Töø ñoù suy ra giaù trò pH toái öu.
Thí nghieäm 2: laäp baûng soá lieäu. Döïng ñoà thò, truïc hoaønh bieåu thò thôøi gian phaûn
öùng, truïc tung bieåu thò giaù trò haøm löôïng saét trong maãu nöôùc caáp ñaõxöû lyù. Veõ
ñöôøng cong bieán thieân. Xaùc ñònh ñöôøng tieäm caän. Töø ñoù suy ra thôøi gian phaûn öùng
toái öu .
Thí nghieäm 3: ghi nhaän keát quaû vaø baøn luaän.
Thí nghieäm 4: laäp baûng soá lieäu. Döïng ñoà thò, truïc hoaønh bieåu thò lieàu löôïng phaûn
öùng, truïc tung bieåu thò giaù trò haøm löôïng saét trong maãu nöôùc caáp ñaõxöû lyù. Veõ
ñöôøng cong bieán thieân. Xaùc ñònh ñöôøng tieäm caän. Töø ñoù suy ra löôïng hoùa chaát
phaûn öùng toái öu .

Baøi 2. TRAO ÑOÅI ION
2.1 MUÏC ÑÍCH .

Nghieân cöùu söï bieán ñoåi pH trong quaù trình trao ñoåi ion .
Nghieân cöùu quaù trình trao ñoåi ion theo chieàu daøy lôùp nhöïa trao ñoåi ion.
Xaùc ñònh dung löôïng trao ñoåi laøm vieäc cuûa nhöïa trao ñoåi ion .
2.2 CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT.
Ñeå khöû caùc taïp chaát ôû traïng thaùi ion trong nöôùc, phöông phaùp ñöôïc duøng nhieàu nhaát laø trao
ñoåi ion. Phöông phaùp naøy coù theå khöû töông ñoái trieät ñeå caùc taïp chaát ôû traïng thaùi ion trong
nöôùc. Chaát löôïng nöôùc thu ñöôïc coøn toát hôn nöôùc caát. Vì vaäy , ñaây laø moät giai ñoaïn xöû lyù
nöôùc raát caàn thieát ñeå caáp nöôùc cho muïc ñích sinh hoaït, aên uoáng, cho saûn xuaát vaø cho caùc loø
hôi ôû caùc nhaø maùy ñieän,…
Ngöôøi ta söû duïng nhöïa trao ñoåi ion trong söû lyù nöôùc caáp chuû yeáu nhaèm 2 muïc ñích khöû cöùng
vaø khöû khoaùng . Khöû cöùng nhaèm loaïi boû caùc ion Ca2+ , Mg2+ . Khöû khoaùng nhaèm loaïi boû haàu
heát taát caû caùc ion coù trong nöôùc.
Khöû cöùng cho nöôùc caàn xöû lyù chaûy qua coät nhöïa cation ôû daïng RNa
2 RNa + CaSO4 R2Ca + Na2 SO4
2 RNa + MgSO4 R2Mg + Na2 SO4

Khi lôùp nhöïa cation maát hieäu löïc ngöôøi ta taùi sinh baèng dung dòch muoái aên NaCl
R2Ca + 2 NaCl 2 RNa + CaCl2
R2Mg + 2 NaCl 2 RNa + MgCl2
Khöû khoaùng : cho nöôùc caàn xöû lyù chaûy qua coät nhöïa cation vaø nhöïa anion rieâng leõ
hay qua moät coät keát hôïp caû nhöïa cation vaø anion .
RSO3H + NaCl RSO3 Na + HCl
2 RSO3H + 2 Na2 SO4 RSO3 Na + H2 SO4
RSO3H + NaHCO3 RSO3 Na + CO2 + H2O
2 RSO3H + Na2CO3 2 RSO3 Na + CO2 + H2O
ROH + HCl RCl + H2 O
2ROH + H2SO4 R2SO4 + H2 O
Khi lôùp nhöïa cation maát hieäu löïc ngöôùi ta taùi sinh baèng dung dòch acid HCl vaø dung
dòch suùt NaOH nhö sau:
RSO3 Na + HCl RSO3H + NaCl

RCl + NaOH ROH + NaCl
2.2.1. Caân baèng trao ñoåi Ion.
Phaûn öùng trao doåi ion laø phaûn öùng thuaän nghòch, gioáng phaûn öùng hoaù hoïc thoâng thöôøng, cho
neân ngöôøi ta thöôøng duøng ñònh luaät taùc duïng khoái löôïng ñeå nghieân cöùu caân baèng trao ñoåi ion.

Döôùi ñaây laø ví duï chaát cation tính axit maïnh HR tieánhaønh trao ñoåi NaR trong nöôùc phaûn öùng
nhö sau:
HR + Na+ NaR + H+
Theo ñònh luaät khoái löôïng taùc duïng, khi cho phaûn öùng trao ñoåi ñaït ñeán caân baèng
Na NaR H
K H
HR Na
Trong ñoù :
KH Na :Haèng soá caân baèng.
[NaR] :Khi phaûn öùng caân baèng, noàng ñoä Na+ trong chaát trao ñoåi ôû pha raén
(chính xaùc goïi laø caùc noàng ñoä trong coâng thöùc treân ñeàu laø hoaït ñoä) ion/l.
[RH] :Khi phaûn öùng caân baèng, noàng ñoä H+ trong chaát trao ñoåi pha raén, ion/l.
[H+] :Khi phaûn öùng caân baèng, noàng ñoä H+ trong dung dòch, ion/l.
[Na+] :Khi phaûn öùng caân baèng, noàng ñoä Na+ trong dung dòch, ion/l.
Möùc ñoä lôùn nhoû cuûa haèng soá caân baèng K H Na theå hieän ra möùc ñoä khoù deã cuûa H+ treân chaát trao
ñoåi ion trao ñoåi thaønh Na+, nhö KH Na > 1 bieåu thò chaát trao ñoåi ion haáp phuï Na+ deã hôn H+.
Trò soá KH Na caøng lôùn naêng löïc haáp thuï Na+ caøng maïnh. Haèng soá naøy coù theå bieåu thò möùc ñoä
lôùn nhoû tính löïa choïn trao ñoåi ion, neân goïi laø heä soá löïa choïn hay heä soá phaân phoái.
Cuõng nhö vaäy, khi ion hoaù trò 2 vaø ion hoaù trò 1 tieán haønh trao ñoåi, nhö phaûn öùng sau:
NaR + Ca+ CaR2 + 2Na+
2
Ca CaR2 Na
K Na
NaR
2
Ca 2
Trong ñoù :
KNaCa : Haèng soá caân baèng.
[CaR2] : Khi phaûn öùng caân baèng, Ca2+ trong chaát trao ñoåi pha raén, ion/l.
[Ca2+] : Khi phaûn öùng caân baèng,noàng ñoä Ca2+ trong dung dòch, ion/l.
Caùc kyù hieäu khaùc nhö treân .
Haèng soá caân baèng cuûa chaát trao ñoåi vôùi caùc loaïi ion, coù theå qua thöïc nghieäm tìm thaáy, trong
baûng laø haèng soá caân baèng cuûa nhöïa Cationit tính axit maïnh daïng HR ñoái vôùi maáy loaïi cation
trong nöôùc ( ñaây laø loaïi nhöïa amberlit IR –120).
Loaïi cation Li+ H+ Na+ NH4+ K+ Mg+ Ca++

Haèng soá caân baèng 0.8 1.0 2.0 3.0 3.0 26 42
Töø trong baûng teân ta thaáy söï khaùc bieät veà naêng löïc haáp phuï cuûa caùc loaïi ion, töùc laø quan heä
tính löïa choïn lôùn hay nhoû .
Quan heä caân baèng trao ñoåi ion trong coâng ngheä xöû lyù nöôùc ñoùng vai troø quan troïng nhö ñaõ
trình baøy ôû treân.

Ñeå hoaù meàm nöôùc ngöôøi ta ñem nöôùc cöùng coù chöùa Ca 2+, hay Mg2+ lieân tuïc daãn vaøo chaát trao
ñoåi ion NaR haáp phuï Ca2+ trong nöôùc ñoàng thôøi phaân ly ra Na laøm cho phaûn öùng trao ñoåi ion
(5-14) chuyeån dòch veà phía phaûi, nhö vaäy ñaõ khöû ñi Ca 2+trong nöôùc. Vì haèng soá caân baèng
cuûa phaûn öùng ion lôùn hôn 1 cho neân phaûn öùng naøy tieán haønh töông ñoái deã daøng. Khi haøm
löôïng Ca2+ trong nöôùc ra baét ñaàu taêng leân, bieåu thò lôùp nhöïa ñaõ maát hieäu löïc.
Ñeå laøm cho nhöïa phuïc hoài laïi naêng löïc rao ñoåi vôùi Ca2+ phaûi ñem nhöïa daïng CaR taùi sinh
thaønh daïng NaR thoâng thöôøng dung dòch NaCl tieán haønh taùi sinh. Khi ñoù do KNaCa lôùn hôn 1,
taùi sinh nhöïa khoâng thuaän lôïi, nhöng caàn laøm cho noàng ñoä NaCl trong dung dòch taùi sinh
töông ñoái lôùn, noàng ñoä Ca 2+ raát nhoû phaûn öùng (5-14) chuyeån dòch veà phía traùi, laøm cho nhöïa
ñöôïc taùi sinh. Trong quaù trình xöû lyù nöôùc, ngöôøi ta öùng duïng chuyeån dòch caân baèng trao ñoåi
ion ñöôïc laëp ñi laëp laïi nhö vaäy ñeå khöû ñi caùc ion coù haïi trong nöôùc.
2.2. 2. Dung löôïng trao ñoåi.

Dung löôïng trao ñoåi laø bieåu thò möùc ñoä nhieàu ít cuûa löôïng ion coù theå trao ñoåi trong moät loaïi
chaát trao ñoåi ion, ñoù laø moät chæ tieâu kyõ thuaät quan troïng cuûa chaát trao ñoåi ion. Coù hai phöông
phaùp bieåu thò dung löôïng trao ñoåi :moät laø phöông phaùp bieåu thò khoái löôïng, töùc laø naêng löïc
huùt baùm cuûa moät ñôn vò khoái löôïng chaát caàn trao ñoåi ion, thoâng thöôøng bieåu thò baèng soá
mgñl/g. Hai laø phöông phaùp bieåu thò theå tích ( theå tích ñoùng cuûa chaát trao ñoåi ion ôû traïng thaùi
aåm ), töùc laø naêng löôïng huùt baùm cuûa moät ñôn vò theå tích chaát trao ñoåi ion, thoâng thöôøng duøng
ñlg/m3 bieåu thò.
Do hình thaùi cuûa chaát trao ñoåi ion khaùc nhau, khoái löôïng vaø theå tích cuõng khaùc nhau, khi bieåu
thò dung löôïng trao ñoåi ion, ñeå thoáng nhaát, noùi chung duøng cationit daïng HR vaø anionit daïng
RCl laøm chuaån, khi caàn thieát, phaûi ghi roõ traïng thaùi naøo. Dung löôïng trao ñoåi thöôøng duøng coù
maáy loaïi sau :
Toång dung löôïng trao ñoåi (E) : Sau khi ñem toaøn boä goác hoaït tính trong chaát trao
ñoåi, taùi sinh thaønh ion, coù theå trao ñoåi, xaùc ñònh toaøn boä dung löôïng trao ñoåi cuûa noù
goïi laø toång dung löôïng trao ñoåi. Chæ tieâu naøy bieåu tò löôïng goác hoaït tính coù trong chaát
trao ñoåi. Ñoái vôùi cuøng moät loaïi chaát trao ñoåi ion, noù laø moät haèng soá. Dung löôïng trao
ñoåi naøy chuû yeáu ñeå nghieân cöùu chaát trao ñoåi ion .
Dung löôïng trao ñoåi caân baèng (B): Sau khi taùi sinh hoaøn toaøn chaát trao ñoåi, tìm dung
löôïng trao ñoåi cuûa noù, taùc duïng vôùi dung dòch nöôùc coù thaønh phaàn nhaát ñònh ñeán traïng
thaùi caân baèng goïi laø dung löôïng trao ñoåi caân baèng. Chæ tieâu naøy bieåu thò dung löôïng
trao ñoåi lôùn nhaát cuûa chaát trao ñoåi ion trong moät loaïi dung dòch naøo ñoù ñaõ ñònh, neân
khoâng phaûi laø haèng soá, coù quan heä ñeán thaønh phaàn hôïp thaønh dung dòch caân baèng cuûa
noù.
Dung löôïng trao ñoåi caân baèng coù quan heä vôùi toång dung löôïng trao ñoåi. Toång dung löôïng trao
ñoåi laø cöïc haïn lôùn nhaát cuûa dung löôïng trao ñoåi caân baèng. Giaû thieát raèng moät loaïi chaát trao
ñoåi HR taùc duïng vôùi dung dòch NaR, khi ñaït ñeán caân baèng löôïng Na+ chöùa trong chaát trao ñoåi
laø BNa mgñl/g , thì dung löôïng trao ñoåi caân baèng laø BNa, neáu khi naøy daïng HR coøn dö laïi
trong chaát trao ñoåi BH mgñl/g , thì toång BNa vaø BH baèng toång dung löôïng trao ñoåi cuûa chaát
trao ñoåi ion naøy, coù nghóa laø E = BNa + BH .

Khi haøm löôïng Na+ trong dung dòch raát nhieàu laøm cho daïng HR coøn dö laïi trong chaát trao ñoåi
khi caân baèng BH 0 , thì E BNa.
Dung löôïng trao ñoåi laøm vieäc: dung löôïng trao ñoåi xaùc ñònh ñöôïc döôùi ñieàu kieän vaän haønh
thöïc teá xöû lyù nöôùc vôùi quy moâ trong phoøng thí nghieäm. Tieán haønh thí nghieäm, ñem chaát trao
ñoåi ion cho vaøo trong oáng trao ñoåi traïng thaùi ñoäng, cho nöôùc caàn xöû lyù thoâng qua ñeán khi loïc
ra ion caàn trao ñoåi coù trong dung dòch loïc ra thì döøng laïi. Khi ñoù dung löôïng trao ñoåi bieåu
hieän ra cuûa chaát trao ñoåi, goïi laø dung löôïng trao doåi laøm vieäc. Coù raát nhieàu nhaân toá aûnh
höôûng ñeán dung löïông trao ñoåi laøm vieäc nhö : noàng ñoä ion trong nöôùc vaøo, chæ tieâu khoáng cheá
ñieåm trao ñoåi cuoái cuøng, ñoä cao cuûa lôùp nhöïa, toác ñoä cuûa doøng nöôùc ……..dung löôïng trao ñoåi
laøm vieäc thöôøng duøng theå tích bieåu thò, töùc laø ñlg/m 3 hoaëc mgñl/l.
Möùc ñoä taùi sinh cuûa chaát trao ñoåi ion, ñoái vôùi dung löôïng trao ñoåi cuûa noù aûnh höôûng raát lôùn.
Neáu taùi sinh ñaày ñuû (taùi sinh no) coù theå thu ñöôïc dung löôïng trao ñoåi laøm vieäc lôùn nhaát.
Trong vaän haønh thöïc teá, muoán laøm cho chaát taùi sinh caàn thieát nhieàu, nhöng khoâng kinh teá vì
taùi sinh caøng hoaøn toaøn löôïng duøng chaát taùi sinh taêng leân caøng nhieàu. Vì vaäy, löôïng chaát taùi
sinh duøng thöïc teá, caàn ñaït ñeán ñeå taùi sinh chaát trao ñoåi thu ñöôïc töông ñoái toát, chaát taùi sinh laïi
khoâng tieâu hao quaù löôïng, töùc laø löïa choïn laáy löôïng chaát taùi sinh toái öu. Dung löôïng trao ñoåi
naøy phaûi caên cöù vaøo tình traïng thieát bò, chaát nöôùc cuûa nöôùc nguoàn, yeâu caàu chaát löôïng nöôùc
ñoái vôùi nöôùc ra thoâng qua thí nghieäm ñeå xaùc ñònh.
2.3. CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH.

Nöôùc caáp ñöôïc bôm qua heä trao ñoåi ion. Ghi nhaän giaù trò pH cuûa nöôùc ra khoûi coät cation vaø
coät anion trong suoát quaù trình trao ñoåi ion .
Xaùc ñònh noàng ñoä caùc ion Ca2+, Mg2+, SO4, Cl- trong caùc maãu nöôùc laáy ôû caùc ñoä cao khaùc
nhau cuûa caû hai coät sau khi quaù trình trao ñoåi ion chaïy ñöôïc 1 giôø 2 giôø 3 giôø.
Keát thuùc sau 3 giôø chaïy, xaùc ñònh noàng ñoä caùc ion Ca 2+, Mg2+, SO4, Cl- trong maãu nöôùc ra
khoûi coät ation.
2.4. KEÁT QUAÛ.
Giaûi thích söï cheânh leäch giaù trò pH giöõa caùc coät vaø söï thay ñoåi pH trong quaù trình trao ñoåi ion.
Nhaän xeùt aùi löïc trao ñoåi cuûa caùc ion.
Xaùc ñònh dung löôïng trao ñoåi laøm vieäc cuûa heä thoáng trao doåi ion sau 3 giôø chaïy.

Baøi 3 THÍ NGHIEÄM LAÉNG BOÂNG CAËN
3.1 MUÏC ÑÍCH.

Xaùc ñònh toác ñoä chaûy traøn ôû caùc hieäu quaû laéng toång coäng khaùc nhau.
Xaùc ñònh thôøi gian laéng ôû caùc hieäu quaû laéng toång coäng khaùc nhau.
Laéng laø quaù trình taùch khoûi nöôùc caën lô löûng hoaëc boâng caën hình thaønh trong giai ñoaïn keo tuï
taïo boâng.
Trong coâng ngheä xöû lyù nöôùc caáp quaù trình laéng ñöôïc öùng duïng :
Laéng caën phuø sa khi nöôùc maët coù haøm löôïng phuø sa lôùn vaø caën laéng nöôùc thoâ tröôùc
khi loïc coù ñoä ñuïc thaáp.
Laéng boâng caën pheøn /polyme trong coâng ngheä khöû ñuïc vaø maøu nöôùc maët.
Laéng boâng caën voâi-manheâ trong coâng ngheä khöû cöùng baèng hoaù chaát.
Laéng boâng caën saét vaø mangan trong coâng ngheä khöû saét vaø mangan.
Trong coâng xöû lyù nöôùc thaûi quaù trình laéng ñöôïc öùng duïng :
Laéng caùt, saïn, maûnh kim loaïi, htuyû tinh, xöông, haït seùt,…..ôû beå laéng caùt.
Loaïi boû chaát lô löûng ôû beå laéng ñôït 1.
Laéng buøn hoaït tính hoaëc maøng vi sinh vaät ôû beå laéng ñôït 2.
Hai ñaïi löôïng quan troïng trong vieäc thieát keá beå laéng chính laø toác ñoä laéng vaø toác ñoä chaûy traøn.
Ñeå thieát keá moät beå laéng lyù töôûng, ñaàu tieân ngöôøi ta xaùc ñònh toác ñoä laéng cuûa haït caàn ñöôïc
loaïi vaø khi ñoù ñaët toác ñoä chaûy traøn nhoû hôn toác ñoä laéng.
Tính chaát laéng cuûa caùc haït coù theå chia thaøng 3 daïnh nhö sau :
Laéng daïng I: laéng caùc haït rôøi raïc. Quaù trình laéng ñöôïc ñaët tröng bôûi caùc haït laéng moät caùch
rôøi raïc vaø ôû toác ñoä laéng khoâng ñoåi. Caùc haït laéng moät caùch rieâng leõ khoâng coù khaû naêng keo tuï,
khoâng dính baùm vaøo nhau suoát quaù trình laéng. Ñeå coù theå xaùc ñònh toác ñoä laéng ôû daïng naøy coù
theå öùng duïng ñònh luaät coå ñieån cuûa Newton vaø Stoke treân haït caën. Toác ñoä laéng ôû daïng naøy
hoaøn toaøn coù theå tính toaùn ñöôïc.
Laéng daïng II: laéng boâng caën. Quaù trình laéng ñöôïc ñaët tröng bôûi caùc haït ( boâng caën) keát dính
vôùi nhau trong suoát quaù trình laéng. Do quaù trình boâng caën xaûy ra treân caùc boâng caën taêng daàn
kích thöôùc vaø toác ñoä laéng taêng. Khoâng coù moät coâng thöùc toaùn hoïc thích hôïp naøo ñeå bieåu thò
giaù trò naøy. Vì vaäy ñeå coù caùc thoâng soá thieát keá veà beå laéng daïng naøy, ngöôøi ta thí nghieäm xaùc
ñònh toác ñoä chaûy traøn vaø thôøi gian laéng ôû hieäu quaû khöû boâng caën cho tröôùc töø coät laéng thí
nghieäm, töø ñoù nhaân vôùi heä soá quy moâ ta coù toác ñoä chaûy traøn vaø thôøi gian laéng thieát keá.
Laéng daïng III: laéng caûn trôû. Quaù trình laéng ñöôïc ñaët tröng bôûi caùc haït caën coù noàng ñoä cao (>
1000mg/l). Caùc haït caën coù khuynh höôùng duy trì vò trí khoâng ñoåi vôùi caùc vò trí khaùc, khi ñoù caû
khoái haït nhö laø moät theå thoáng nhaát laéng xuoáng vôùi vaän toác khoâng ñoåi. Laéng daïng naøy thöôùng
thaáy ôû beå neùn buøn.

3.3. MOÂ HÌNH THÍ NGHIEÄM
VI I
10
II
8
5
III
VI
3.4 CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH.

Chuaån bò thuøng chöùa nöôùc thaûi vaø khuaáy troän ñeàu nöôùc thaûi.
Chuaån bò coät laéng hình hoäp
Bôm nöôùc thoâ vaøo coät laéng : V
Ñeå laéng 1 phuùt. Laáy maãu nöôùc kieåm tra ñoä ñuïc (SS) ôû caùc ñoä saâu khaùc nhau öùng
vôùi thôøi ñieåm khaùc nhau (5, 10, 15, 20, 40, 60, 90 phuùt, cho ñeán khi SS = 0) ôû
caùc ñoä saâu khaùc nhau: 1.8, 1.4, 1.0, 0.6, 0.4 m
Sau khi ño ñoä ñuïc ta tính toaùn hieäu quaû laéng theo coâng thöùc sau:
R% =( 1 - C 1 / C0 ) x 100%.
R% : hieäu quaû ôû moät chieàu saâu töông öùng vôùi moät thôøi gian laéng%.
C1 : haøm löôïng SS ôû thôøi gian t ôû ñoä saâu h, mg/L.
C0 : haøm löôïng SS ban ñaàu, mg/L.
Laäp baûng keát quaû ño SS
Cao ñoä Co 5 10 15 20 40 60 90
(m) (mg/l) (phuùt)
0.2
0.6
1.0

1.4
1.8
Laäp baûng hieäu quaû sau khi laéng tính ra % (R)
Cao ñoä 5
10 15 20 40 60 90
(m) (phuùt)
0.2
0.6
1.0
1.4
1.8
3.5 KEÁT QUAÛ THÍ NGHIEÄM

Döïng ñoà thò vôùi truïc hoaønh bieåu thò thôøi gian laáy maãu, truïc tung bieåu thò chieàu saâu. Veõ bieåu
ñoà hieäu quaû laéng.
Noäi suy caùc ñöôøng cong hieäu quaû laéng baèng caùch noái caùc ñieåm coù cuøng hieäu quaû laéng nhö moâ
hình gôïi yù sau:
BIEÅU ÑOÀ HIEÄU QUAÛ LAÉN G – NOÄI SUY ÑÖÔØNG CONG

Ñoä saâu
(m)
0.0 m
Hd
0.2 m
Hd
0.4 m Hc
0.6 m 100
Hb
0.8 m
1.0 m
1.2 m
Ha Hb
1.4m H1
25 35% 2
1.6 m
40% Ra = 55% Rb = 65% 80 95
1.8 m
2.0 m Ha
t1 = t3 =
t2 = 37 5 t4 = 50 t5 = t6 = t7 =
62 5 82 5 100
5. 10 15 20 40 60 90 10 Phu

Töø giao ñieåm giöõa ñöôøng cong hieäu quaû laéng vaø truïc hoaønh, xaùc ñònh toác ñoä chaûy traønV 0 = H
/ ti . Trong ñoù H laø chieàu saâu coät (2m), ti laø thôøi gian laáy maãu ñöôïc xaùc ñònh töø giao ñieåm
ñöôøng cong hieäu quaû laéng vaø truïc hoaønh.
Veõ ñöôøng thaéng ñöùng töø ti . chieàu cao H1,H2 …. Töông öùng vôùi caùc trung ñieåm ñoaïn thaúng
giöõa ñöôøng thaúng ti vaø caùc ñöôøng cong hieäu quaû. Hieäu quaû laéng toång coäng ôû thôøi gian t i ñöôïc
tính nhö sau:
RTi = Ra + H1 / H ( Rb - Ra ) + H2 ( Rc - R b ) + ………………..
Töø caùc soá lieäu tính toaùn treân xaây döïng bieåu ñoà hieäu quaû laéng theo thôøi gian löu nöôùc vaø hieäu
quaû laéng theo toác ñoä chaûy traøn.
Töø hai bieåu ñoà treân vôùi hieäu quaû laéng yeâu caàu coù theå xaùc ñònh thôøi gian löu nöôùc vaø toác ñoä
chaûy traøn thieát keá.
Ñoà thò bieå u dieã n moái quan heä giöõ a hieä u quaû laé ng vaø toá c ñoä chaû y traøn
100
100
80
80
60
60
40
40
20
20
0
0
0 20 40 60 80 100
0 0.02 0.04 0.06 0.08 0.1 0.12

Baøi 4. THÍ NGHIEÄM JARTEST
4.1 MUÏC ÑÍCH.

Xaùc ñònh giaù trò pH toái öu cuûa quaù trình keo tuï taïo boâng.
Xaùc ñònh lieàu löôïng pheøn toái öu cuûa quaù trình keo tuï taïo boâng.

Xöû lyù baéng phöông phaùp keo tuï laø cho vaøo nöôùc moät loaïi hoaù chaát laø chaát keo tuï coù theå ñuû
laøm cho caùc haït raát nhoû bieán thaønh nhöõng haït lôùn laéng xuoáng. Thoâng thöôøng quaù trình taïo
boâng xaûy ra theo 2 giai ñoaïn sau:
Baûn thaân chaát keo tuï phaùt sinh thuûy phaân, quaù trình hình thaønh dung dòch keo vaø
ngöng tuï.
Trung hoaø haáp phuï loïc caùc taïp chaát trong nöôùc.
Keát quaû cuûa quaù trình treân laø hình thaønh caùc haït lôùn laéng xuoáng.
Ñeå thöïc hieän quaù trình keo tuï, ngöôøi ta cho vaøo nöôùc caùc chaát keo tuï thích hôïp nhö pheøn
nhoâm Al2 (SO4), pheøn saét FeSO4 hoaëc loaïi FeCl 3. Caùc pheøn naøy ñöôïc ñöa vaøo nöôùc döôùi daïng
hoaø tan.
Khi cho pheøn nhoâm vaøo nöôùc, chuùng phaân ly thaønh caùc ion Al3+ sau ñoù caùc ion naøy bò thuyû
phaân thaønh Al( OH)3 .
Al3+ + 3 H2O = Al( OH) 3 + H+
Trong phaûng öùng thuyû phaân treân ñaây, ngoaøi Al( OH)3 laø nhaân toá quyeát ñònh ñeán hieäu quaû
keo tuï taïo thaønh, coøn giaûi phoùng ra caùc ion H+ . Caùc ion H + naøy seõ ñöôïc khöû baèng ñoä kieàm töï
nhieân cuûa nöôùc ( ñöôïc ñaùnh giaù baèng HCO3-) . Tröôøng hôïp ñoä kieàm töï nhieân cuûa nöôùc thaáp,
khoâng ñuû ñeå trung hoøa ion H+ thì caàn phaûi kieàm hoaù nöôùc. Chaát duøng ñeå kieàm hoaù thoâng
duïng nhaát laø voâi (CaO) . Moät soá tröôøng hôïp khaùc coù theå duøng soâña( Na2CO3), hay suùt
(NaOH).
Sau ñaây laø caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán quaù trình keo tuï taïo boâng:
Trò soá pH cuûa nöôùc.
Nöôùc thieân nhieân sau khi ñaõ cho Al2 (SO4)vaøo, trò soá pHcuûa noù bò giaûm thaáp, vì
Al2 (SO4) laø moät loaïi goàm moät loaïi muoái axit maïnh bazô yeáu. Söï thuyû phaân cuûa noù coù theå
taêng tính axit cuûa nöôùc. Ñoái vôùi hieäu quaû keo tuï coù aûnh höôûng, chuû yeáu laø trò soá pH cuûa nöôùc
sau khi cho pheøn vaøo. Cho neân trò soá pH döôùi ñaây ñeàu laø trò soá pH cuûa nöôùc sau khi cho pheøn
vaøo.
Trò soá pH aûnh höôûng raát lôùn vaø nhieàu maët ñeán quaù trình keo tuï.

( 1 ) Aûnh höôûng cuûa pH ñoái vôùi ñoä hoaø tan nhoâm hydroxit . Noù laø moät hydroxit ñieån
hình. Trò soá pH cuûa nöôùc quaù cao hoaëc quaù thaáp ñeàu ñuû laøm cho noù hoaø tan, khieán haøm löôïng
nhoâm dö trong nöôùc taêng theâm .
Khi trò soá pH giaûm thaáp ñeán 5,5 trôû xuoáng, Al(OH) 3 coù taùc duïng roõ raøng nhö moät chaát
kieàm, laøm cho haøm löôïng Al3+ trong nöôùc taêng nhieàu nhö phaûng öùng ( 3 – 5).
Al( OH) 3 + 3 H+ Al3+ + 3 H2O ( 3 – 5).
Khi trò soá pH taêng cao ñeán 7,5 trôû leân Al( OH) 3 coù taùc duïng nhö moät axit laøm cho
goác AlO2 trong nöôùc xuaát hieän phaûn öùng ( 3 – 6 ) sau:
Al( OH) 3 + OH- AlO2 + 2 H2O
Khi trò soá pH ñaït ñeán 9 trôû leân, ñoä hoaø tan cuûa Al( OH) 3 nhanh choùng taêng lôùn sau
cuøng thaønh dung dòch muoái nhoâm.
Khi trong nöôùc coù SO4 , trong phaïm vi pH = 5,5 7 trong vaät keát tuûa coù muoái sunfat
kieàm raát ít hoaø tan. Trong phaïm vi naøy, khi trò soá pH bieán ñoåi cao muoái sunfat kieàm ôû hình
thaùi Al( OH)4SO4 khi pH bieán ñoåi thaáp ôû daïng Al( OH)SO4.
Toùm laïi trong phaïm vi pH töø 5,5 ñeán 7 löôïng nhoâm dö trong nöôùc ñeàu raát nhoû .
( 2 ) Aûh höôûng cuûa pH ñeán ñieän tích cuûa haït keo nhoâm hyroxit. Ñieän tích cuûa haït keo
trong dung dòch nöôùc coù quan heä ñeán thaønh phaàn cuûa ion trong nöôùc, ñaët bieät laø noàng ñoä ion
H+. Cho neân trò soá pH ñoái vôùi tính mang ñieän cuûa haït keo coù aûnh höôûng raát lôùn. Khi 5< pH<8
noù mang ñieän döông, caáu taïo cuûa ñaùm keo naøy do söï phaân huûy cuûa nhoâm sunfat maø hình
thaønh. Khi pH< 5 vì haáp thuï SO4 maø mang ñieän tích aâm, khi pH 8 , noù toàn taïi ôû traïng thaùi
hydroxit trung tính, vì theá maø deã daøng keát tuûa nhaát.
( 3 ) Aûnh höôûng cuaû pH ñoái vôùi chaát höõu cô trong nöôùc. Chaát höõu cô trong nöôùc nhö
chaát höõu cô bò thoái röûa, khi pH thaáp, dung dòch keo cuûa axit humic mang ñieän tích aâm. Luùc
naøy deã daøng duøng chaát keo tuï khöû ñi. Khi pH cao noù trôû thaønh muoái axit humic deã tan. Vì theá
maø hieäu quaû khöû ñi töông ñoái keùm. Duøng muoái nhoâm khöû loaïi naøy, thích hôïp nhaát ôû pH= 6
6,5.
( 4 ) Aûnh höôûng pH ñeán toác ñoä keo tuï dung dòch keo. Toác ñoä keo tuï dung dòch keo vaø
ñieän theá cuaû noù coù quan heä. Trò soá ñieän theá caøng nhoû, löïc ñaåy giöõa caùc haït caøng yeáu, vì
vaäy toác ñoä keo tuï caøng nhanh. Khi ñieän theá baèng 0 nghóa laø ñaït ñeán ñieåm ñaúng ñieän. Toác
ñoä keo tuï cuaû noù lôùn nhaát.
Dung dòch keo naøy hình thaønh töø hôïp chaát löôõng tính, ñieän theá cuaû noù vaø ñieåm ñaúng ñieän
chuû yeáu quyeát ñònh bôûi trò soá pH cuaû nöôùc. Nhoâm hydroxit vaø caùc chaát humic, ñaát seùt hôïp
thaønh dung dòch keo trong nöôùc thieân nhieân ñeàu laø löôõng tính, cho neân pH laø nhaân toá chuû yeáu
aûnh höôûng ñeán toác ñoä keo tuï.
Töø moät soá nguyeân nhaân treân, ñoái vôùi moät loaïi nöôùc cuï theå thì khoâng coù phöông phaùp tính
toaùn trò soá pH toái öu maø chæ xaùc ñònh thöïc nghieäm. Chaát löôïng nöôùc khaùc nhau, trò soá pH toái
öu khaùc nhau, nghóa laø cuõng moät nguoàn nöôùc, caùc muøa khaùc nhau, trò soá pH toái öu coù theå thay
ñoåi.
Khi duøng muoái nhoâm laøm chaát keo tuï, trò soá pH toái öu naèm trong giôùi haïn 6,6 7,5. Quy luaät
noùi chung laø khi löôïng chaát keo tuï cho vaøo töông ñoái ít, dung dòch keo töï nhieân trong nöôùc
chuû yeáu laø döïa vaøo quùa trình keo tuï cuûa baûn thaân noù maø taùch ra, neân duøng pH töông ñoái laø
thích hôïp, vì khi ñieän tích döông cuaû dung dòch keo nhoâm hydroxit töông ñoái lôùn. Nhö vaäy raát

coù lôïi ñeå trung hoaø ñieän tích aâm cuaû dung dòch keo töï nhieân, giaûm thaáp ñieän theá cuaû noù.
Khi löôïng pheøn cho vaøo töông ñoái nhieàu, chuû yeáu laø laøm cho dung dòch nhoâm hydroxit cuaû
baûn thaân chaát keo tuï hình thaønh keo tuï caøng toát. Ñeå khöû ñi vaät huyeàn phuø vaø dung dòch keo töï
nhieân coù trong nöôùc, laøø döïa vaøo taùc duïng haáp phuï dung dòch keo nhoâm hydroxit, cho neân pH
gaàn baèng 8 laø thích hôïp nhaát, vì nhoâm hydroxit deã keát tuûa xuoáng.
Neáu ñoä kieàm cuaû nöôùc nguoàn quaù thaáp seõ khoâng ñuû ñeå khöû tính axit do chaát keo tuï thuyû phaân
sinh ra. Keát quaû laøm cho trò soá pH cuaû nöôùc sau khi cho pheøn vaøo quùa thaáp. Ta coù theå duøng
bieän phaùp cho kieàm vaøo ñeå ñieàu chænh trò soá pH cuaû nöôùc ra.
Noùi chung kieàm cho vaøo nöôùc coù theå duøng suùt ( NaOH), kali hydroxit ( KOH), natri
cacbonat, hay canxi hydroxit ( Ca(OH)2).
Löôïng duøng chaát keo tuï: quaù trình keo tuï khoâng phaûi laø moät loaïi phaûn öùng hoaù hoïc ñôn
thuaàn, neân löôïng pheøn cho vaøo khoâng theå caên cöù vaøo tính toaùn ñeå xaùc ñònh. Tuyø ñieàu kieän cuï
theå khaùc nhau, phaûi laøm thöïc nghieäm chuyeân moân ñeå tìm ra löôïng pheøn cho vaøo toái öu.
Löôïng pheøn toái öu cho vaøo trong nöôùc noùi chung laø 0,1 0,5 mgñ/l, neáu duøng Al 2( SO4) . 18
H2O thì töông ñöông 10 50mg/l . Noùi chung vaät huyeàn phuø trong nöôùc caøng nhieàu , löôïng
chaát keo tuï caàn thieát caøng lôùn. Cuõng coù theå chaát höõu cô trong nöôùc töông ñoái ít maø löôïng keo
tuï töông ñoái nhieàu.
Nhieät ñoä nöôùc : khi duøng muoái nhoâm laøm chaát keo tuï, nhieät ñoä nöôùc aûnh huôûng lôùn ñeán hieäu
quaû keo tuï. Khi nhieät ñoä nöôùc raát thaáp ( thaáp hôn 50C), boâng pheøn sinh ra to vaø xoáp, chöùa
phaàn nöôùc nhieàu, laéng xuoáng raát chaäm neân hieäu quaû keùm.
Khi duøng nhoâm sunfat tieán haønh keo tuï nöôùc thieân nhieân, nhieät ñoä nöôùc thaáp nhaát laø: 25 –
300C.
Khi duøng muoái saét laøm chaát keo tuï, aûnh höôûng cuaû nhieät ñoä nöôùc ñoái vôùi hieäu quaû keo tuï
khoâng lôùn.
Toác ñoä hoån hôïp cuaû nöôùc vaø chaát keo tuï : Quan heä toác ñoä hoån hôïp cuaû nöôùc vaø chaát keo tuï
ñeán tính phaân boå ñoàng ñeàu cuaû chaát keo tuï vaø cô hoäi va chaïm giöõa caùc haït keo cuõng laø moät
nhaân toá troïng yeáu aûnh höôûng ñeán quùa trình keo tuï. Toác ñoä khuaáy toát nhaát laø töø nhanh chuyeån
sang chaäm. Khi môùi cho chaát keo tuï vaøo nöôùc phaûi khuaáy nhanh, vì söï thuyû phaân cuaû chaát
keo tuï trong nöôùc vaø hình thaønh chaát keo tuï raát nhanh.
Cho neân phaûi khuaáy nhanh môùi coù khaû naêng sinh thaønh löôïng lôùn keo hydroxit haït nhoû laøm
cho noù nhanh choùng khueách taùn ñeán nhöõng nôi trong nöôùc kòp thôøi cuøng vôùi caùc taïp chaát
trong nöôùc taùc duïng. Sau khi hoãn hôïp hình thaønh boâng vaø lôùn leân, khoâng neân khuaáy quùa
nhanh khoâng nhöõng boâng pheøn coù theå ñaùnh vôõ ñaùm boâng pheøn ñaõ hình thaønh.
Taïp chaát trong nöôùc : neáu cho caùc ion traùi daáu vaøo dung dòch nöôùc coù theå khieán dung dòch
keo tuï. Cho neân ion ngöôïc daáu laø moät loaïi taïp chaát aûnh höôûng ñeán quaù trình keo tuï. Khi duøng

Al2(SO4)3 laøm chaát keo tuï, dung dòch keo Al(OH)3 sinh thaønh thöôøng mang ñieän tích döông
neân aûnh höôûng cuûa taïp chaát trong nöôùc ñeán quaù trình keo tuï dung dòch keo chuû yeáu laø anion.
Ngöôøi ta tieán haønh thí nghieäm caùc loaïi dung dòch coù chöùa noàng ñoä 10mgñ/l cuûa 3 loaïi ion
HCO3-, SO42- , Cl- , vaø cho thaáy HCO3- hoaëc SO42- + Cl- vôùi löôïng quaù nhieàu ñeàu laøm cho
hieäu quûa keo tuï xaáu ñi. Nhöng vì aûnh höôûng ñoù raát phöùc taïp, hieän nay ngöôøi ta chöa naém
chaéc quy luaät cuûa noù.
Khi trong nöôùc coù chöùa moät löôïng lôùn chaát höõu cô cao phaân töû (nhö axit humic) noù coù theå haáp
phuï treân beà maët dung dòch keo, daãn tôùi taùc duïng baûo veä dung dòch keo laøm cho haït keo thu
ñöôïc khoù keo tuï, neân hieäu quaû keo tuï trôû neân xaáu ñi. Tröôøng hôïp naøy coù theå duøng bieän phaùp
cho clo hoaëc khí ozon vaøo ñeå phaù huyû caùc chaát höõu cô ñoù.
Moâi chaát tieáp xuùc: khi tieán haønh keo tuï hoaëc xöû lyù baèng phöông phaùp keát tuûa khaùc, neáu trong
nöôùc duy trì moät lôùp caën buøn nhaát ñònh, khieán quaù trình keát tuûa caøng hoaøn toaøn, laøm cho toác
ñoä keát tuûa nhanh theâm. Lôùp caën buøn ñoù coù taùc duïng laøm moâi chaát tieáp xuùc, treân beà maët cuaû
noù coù taùc duïng haáp phuï, thuùc ñaåy vaø taùc duïng cuaû caùc haït caën buøn ñoù nhö nhöõng haït nhaân keát
tinh. Cho neân hieän nay thieát bò duøng ñeå keo tuï hoaëc xöû lyù baèng keát tuûa khaùc, phaàn lôùn thieát
keá coù lôùp caën buøn.
Raát nhieàu nhaân toá aûnh höôûng ñeán hieäu quaû keo tuï. Ñeå tìm ra ñieàu kieän toái öu ñeå xöû lyù baèng
keo tuï, khi thieát keá thieát bò hoaëc ñieàu chænh vaän haønh, coù theå tröôùc tieân tieán haønh thí nghieäm
maãu ôû phoøng thí nghieäm baèng thieát bò Jartest .
I
III
II
IV
I : Hoäp soá ñieàu khieån

II : Caùnh khuaáy
III : Tua bin caùnh khuaáy
IV : Coác 1000ml thuyû tinh
V : Beä ñôõ
4.4. CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH

Laáy 500ml maãu nöôùc thaûi cho vaøo coác 1000ml vaø cho löôïng pheøn vaøo vôùi löôïng taêng nhoû.
Sau moãi laàn taêng löôïng pheøn, khuaáy troän nhanh moät phuùt sau ñoù khuaáy troän chaäm trong 3
phuùt. Theâm löôïng pheøn cho ñeán khi boâng caën hình thaønh. Ghi nhaän haøm löôïng pheøn naøy.
4.4.1. Thí nghieäm 1: Xaùc ñònh giaù trò pH toái öu.

Laáy 1 lít maãu nöôùc thaûi cho vaøo moät coác 1000ml, sau ñoù ñaët coác vaøo thieát bò Jartest. Cho
cuøng moät lieàu löôïng pheøn nhaát ñònh ôû böôùc treân vaøo 6 coác 1000ml chöùa nöôùc thaûi ôû treân. Sau
ñoù theâm axit hoaëc kieàm ñeå pH dao ñoäng trong khoaûng 4- 9 . Môû caùnh khuaáy quay ôû toác ñoä
100 voøng / phuùt. Sau ñoù quay chaäm trong 15 phuùt ôû toác ñoä 15 – 20 voøng/phuùt. Taét maùy
khuaáy, ñeå laéng tónh 30 phuùt. Sau ñoù laáy maãu nöôùc laéng (lôùp nöôùc ôû phiaù treân ) phaân tích caùc
chæ tieâu pH ñoä ñuïc, ñoä maøu. Giaù trò pH toái öu laø giaù trò öùng vôùi maãu coù ñoä ñuïc (SS), ñoä maøu
thaáp.
Xaùc ñònh löôïng NaOH (caû theå tích laãn khoái löôïng) ñeå xaùc ñònh caùc khoaûng pH caàn
thieát (ghi nhaän pH thöïc teá).
Tieán haønh thí ngieäm
Quan saùt thí ngieäm
Ño keát quaû SS, ñoä maøu, xaùc ñònh % xöû lyù
4.4.2. Thí nghieäm 2 : xaùc ñònh lieàu löôïng pheøn toái öu.
Laáy 1 lít maãu nöôùc thaûi cho vaøo moãi coác 1000ml sau ñoù ñaët caùc coác vaøo thieát bò Jartest.
Trong thí nghieäm naøy thay ñoåi lieàu löôïng pheøn khaùc nhau ôû 6 coác 1000ml chöùa nöôùc thaûi ôû
treân. Sau ñoù theâm axit hay kieàm vaøo ñeå ñaït pH toái öu töông öùng vôùi lieàu löôïng pheøn khaùc
nhau. Môû caùnh khuaáy quay ôû toác ñoä 100voøng/ phuùt trong 1 phuùt, sau ñoù quay chaäm trong 15
phuùt ôû toác ñoä 15- 20 voøng/phuùt. Taét maùy khuaáy, ñeå laéng tónh trong voøng 30 phuùt. Sau ñoù laáy
maãu nöôùc laéng (lôùp nöôùc phía treân) phaân tích caùc chæ tieâu pH ñoä ñuïc, ñoä maøu. Lieàu löôïng
pheøn toái öu laø lieàu löôïng öùng vôùi maãu coù ñoä ñuïc, ñoä maøu thaáp nhaát.
Xaùc ñònh löôïng NaOH ñeå ñöa veà pH toái öu.
Tieán haønh khuaáy troän
Quan saùt thí nghieäm.
Tieán haønh ño SS vaø Pt-Co vaø xaùc ñònh % xöû lyù
4.5. KEÁT QUAÛ THÍ NGHIEÄM

Thí nghieäm 1: laäp baûng soá lieäu. Döïng ñoà thò, truïc hoaønh bieåu thò giaù trò pH, truïc tung
bieåu thò giaù trò ñoä ñuïc, ñoä maøu maãu nöôùc thaûi ñaõ xöû lyù. Veõ ñöôøng cong bieán thieân. Xaùc ñònh
ñieåm cöïc tieåu. Töø ñoù suy ra giaù trò pH toái öu.
Thí nghieäm 2: laäp baûng soá lieäu. Döïng ñoà thò, truïc hoaønh bieåu thò lieàu löôïng pheøn, truïc
tung bieåu thò giaù trò ñoä ñuïc, ñoä maøu trong maãu nöôùc thaûi ñaõ xöû lyù. Veõ ñöôøng cong bieán thieân .
Xaùc ñònh ñieåm cöïc tieåu töø ñoù suy ra thôøi gian lieàu löôïng pheøn toái öu.

Baøi 5
XÖÛ LYÙ NÖÔÙC THAÛI OÂ NHIEÃM PHAÅM NHUOÄM BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP
HAÁP PHUÏ TREÂN THAN HOAÏT TÍNH
5.1 MUÏC ÑÍCH.

Ñeå sinh vieân laøm quen vôùi vaán ñeà xöû lyù nöôùc thaûi baèng phöông phaùp haáp phuï .
Ñaùnh giaù khaû naêng haáp phuï phaåm maøu treân than hoaït tính qua :
1. Ñaïi löôïng haáp phuï a(g phaåm maøu / g than hoaït tính).
2. Heä soá phaân phoái phaåm maøu trong caùc pha k.
Kieåm tra hieäu quaû xöû lyù cuaû quaù trình moät baäc vaø nhieàu baäc giöõa lyù thuyeát vaø thöïc
nghieäm.
5.2 CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT .

Phöông phaùp haáp phuï ñöôïc öùng duïng roäng raõi ñeå laøm saïch nöôùc thaûi khoûi caùc chaát höõu cô
hoaø tan sau xöû lyù baèng phöông phaùp sinh hoïc cuõng nhö khi noàng ñoä cuûa chuùng khoâng cao vaø
chuùng khoâng bò phaân huûy sinh hoïc, hoaëc coù tính ñoäc haïi cao. Öu ñieåm cuaû phöông phaùp laø
hieäu quaû cao ( 80 – 95% ), coù khaû naêng xöû lyù nöôùc thaûi chöùa vaøi chaát oâ nhieãm cuõng nhö khaû
naêng thu hoài caùc chaát naøy. Chaát haáp phuï phoå bieán nhaát laø than hoaït tính .
Quaù trình haáp phuï coù theå tieán haønh 1 baäc hay nhieàu baäc. Haáp phuï moät baäc ñöôïc öùng duïng khi
chaát haáp phuï coù giaù reû hoaëc laø chaát thaûi cuû saûn suaát. Quaù trình haáp phuï nhieàu baäc seõ thu ñöôïc
hieäu quaû cao hôn.
5.2.1 Quaù trình haáp phuï 1 baäc.

Quaù trình haáp phuï moät baäc thöïc hieän trong thieát bò khuaáy troän hoaøn toaøn vaän haønh giaùn ñoaïn.
Caùc ñaïi löôïng ñaët tröng cho quaù trình haáp phuï ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc nhö sau :
Ñaïi löôïng haáp phuï.
V C0 _ Cc
a (5.1)
m
Vôùi
+ a : ñaïi löôïng haáp phuï, g chaát oâ nhieãm/ g chaát haáp phuï.
+ V : theå tích nöôùc oâ nhieãm trong thieát bò haáp phuï m 3.
+ C0: noàng ñoä chaát oâ nhieãm trong nöôùc ban ñaàu, g/lit.
+ Cc: noàng ñoä chaát oâ nhieãm sau khi haáp phuï g/lit.
+ M : löôïng chaát haáp phuï, g
Heä soá phaân phoái chaát oâ nhieãm trong caùc pha:

a
k (5.2)
Cc
Vôùi k: heä soá phaân phoái chaát oâ nhieãm ôû caùc pha( g chaát oâ nhieãm/ g chaát haáp phuï)/( g chaát oâ
nhieãm / lit nöôùc).
5.2.2. Quaù trình haáp phuï nhieàu baäc.

Quaù trình haáp phuï nhieàu baäc ñöôïc thöïc hieän treân heä thoáng caùc thieát bò khuaáy troän maéc noái
tieáp vaän haønh lieân tuïc.
Löôïng than cho vaøo moãi baäc ñöôïc tính theo coâng thöùc sau :
V C0
m n .g
k Cc
(5.3)
Vôùi
+ C0 : Noàng ñoä chaát oâ nhieãm trong nöôùc ban ñaàu
+ Cc : Noàng ñoä chaát oâ nhieãm sau khi haáp phuï
+ k : Heä soá phaân boá chaát oâ nhieãm ôû caùc pha
+ m : Löôïng chaát haáp phuï, g.
+ n : Soá baäc haáp phuï trong heä thoáng .
+ V : Theå tích nöôùc oâ nhieãm trong thieát bò haáp phuï, m 3.
Noàng ñoä chaát oâ nhieãm ôû caùc baäc theo lyù thuyeát ñöôïc tính theo coâng thöùc sau:
i
V
Ci x C 0 , g / lit
kxm
(5.4)
V
Vôùi
+ C0 : Noàng ñoä chaát oâ nhieãm trong nöôùc ban ñaàu
+ Ci : Noàng ñoä chaát oâ nhieãm sau quaù trình haáp phuï ôû baäc thöù i, g/l.
+k : Heä soá phaân boá chaát oâ nhieãm ôû caùc pha
+V : Theå tích nöôùc oâ nhieãm trong thieát bò haáp phuï, m3.
5.3 MOÂ HÌNH THÍ NGHIEÄM , DUÏNG CUÏ, HOAÙ CHAÁT

5.3.1 Moâ hình thí nghieäm.
5.3.1.1 Quaù trình haáp phuï 1 baäc
Thöïc hieän thí nghieäm khaûo saùt quaù trình haáp phuï 1 baäc treân moâ hình thieát bò khuaáy troän hoaøn
toaøn vaän haønh giaùn ñoaïn. Moâ hình thí nghieäm bình haáp phuï theå tích chöùa 1000ml, coù gaén cô
caáu khuaáy.
5.3.1.2 Quaù trình haáp phuï nhieàu baäc .
Thöïc hieän thí nghieäm khaûo saùt quaù trình haáp phuï nhieàu baäc treân moâ hình moâ phoûng daõy thieát
bò khuaáy troän maéc noái tieáp hoaït ñoäng lieân tuïc. Moâ hình thí nghieäm laø daõy 3 bình haáp phuï theå
tích chöùa cuaû moãi bình laø 1000ml, coù gaén cô khuaáy maéc noái tieáp nhau. Ñeå moâ phoûng quaù
trình hoaït ñoäng lieân tuïc, nöôùc thaûi ñöôïc löu taïi moãi bình khuaáy troän vôùi thôøi gian baèng nhau,
sau khi haáp phuï ôû bình thöù nhaát, nöôùc thaûi ñöôïc loïc vaø ñoå vaøo bình thöù ba……
5.3.2. Duïng cuï
OÁng nghieäm 20 caùi
Pheåu loïc 1 caùi
Giaáy loïc / boâng loïc
Ñuõa thuyû tinh 1 caùi
Coác 1000ml 1 caùi
Maùy traéc quang ( streptophotometer) 1 caùi

Caân phaân tích 1 caùi

5.3.3. Hoaù chaát.
Phaåm nhuoäm hoaø tan.
Than hoaït tính daïng boät.
5.4. CAÙC BÖÔÙC THÖÏC HIEÄN.

Thöïc hieän vôùi nöôùc thaûi nhieãm phaåm thuoäc hoaø tan. Chaát haáp phuï ñöôïc söû duïng laø than hoaït
tính .
5.4.1 Thí nghieäm 1 : haáp phuï 1 baäc
Thí nghieäm vôùi caùc löôïng than hoaït tính khaùc nhau.
Laáy V = 1 lít nöôùc thaûi oâ nhieãm phaåm maøu cho vaøo bình khuaáy.
Môû van ñaùy, laáy khoaûng 5 ml nöôùc ñem ño ñoä truyeàn suoát (T 0) cuûa nöôùc thaûi ban
ñaàu ôû böôùc soùng laø = 470nm
Caân chính xaùc m1 = 0,5 g than hoaït tính, ñoå vaøo bình khuaáy.
Môû maùy khuaáy. Baét ñaàu tính thôøi gian haáp phuï ( t = 0) .
Sau moãi thôøi gian t = 30 giaây, môû van ñaùy laáy nöôùc vaøo oáng nghieäm, ñem loïc
qua giaáy loïc thu dung dòch vaø ño ñoä truyeàn suoát (T).
Thöïc hieän laáy maãu vaø ño ñoä truyeàn suoát ñeán khi ñoä truyeàn suoát khoâng ñoåi( Tc)
Laëp laïi thí nghieäm vôùi löôïng than m2 = 1,0 g : m3 = 1,5 g.
5.4.2.Thí nghieäâm 2: haáp phuï nhieàu baäc

Thöïc hieän thí nghieäm treân moâ hình haáp phuï 3 baäc moâ phoûng quaù trình haáp phuï lieân tuïc.
Töø löôïng than thích hôïp xaùc ñònh ñöôïc ôû quaù trình haáp phuï 1 baäc trong thí nghieäm 1, ta xaùc
ñònh löôïng than cho vaøo moãi baäc cuûa quaù trình haáp phuï nhieàu baäc nhö sau :m 1= m2 = m3 =
m/3, g.
Ñeå moâ phoûng quaù trình lieân tuïc, ta thöïc hieän thí nghieäm vôùi thôøi gian löu ôû moãi baäc laø baèng
nhau. Töø thôøi gian thích hôïp xaùc ñònh ñöôïc ôû quaù trình haáp phuï 1 baäc trong thí nghieäm 1, ta
xaùc ñònh thôøi gian löu nöôùc ôû moãi baäc cuûa quaù trình haáp phuï nhieàu baäc nhö
t
sau:, t1 t 2 t 3 giaây.
3
Baäc 1 :
Laáy V1 = 1 lít nöôùc thaûi oâ nhieãm phaåm maøu vaøo bình khuaáy .
Môû van ñaùy, laáy khoaûng 5ml nöôùc ñem ño ñoä truyeàn suoát (T0) cuaû nöôùc thaûi ban ñaàu
vôùi böôùc soùng = 470nm.
Caân chính xaùc m1 g than hoaït tính , ñoå vaøo bình khuaáy.
Môû maùy khuaáy. Baét ñaàu tính thôøi gian haáp phuï ( t = 0 ).
Sau moãi thôøi gian t = 30 giaây, môû van laáy nöôùc vaøo oáng nghieäm ñem loïc qua giaáy
loïc thu dung dòch vaø ño ñoä truyeàn suoát( T) .
Thöïc hieän laáy maãu vaø ño ñoä truyeàn suoát ñeán hki t = t1.
Baäc 2:
Laáy toaøn boä löôïng dung dòch coøn laïi trong bình khuaáy thöù nhaát, loïc nhanh qua boâng .
Laáy V= 900ml dung dòch vaøo bình khuaáy thöù hai.
Thöïc hieän thí nghieäm nhö treân vôùi löôïng than töông öùng vôùi löôïng nöôùc laø

m 900
x ,g (5.5)
3 1000
Baäc 3:
Laáy toaøn boä löôïng dung dòch coøn laïi trong bình khuaáy thöù hai, loïc nhanh qua boâng.
Laáy V2 = 800ml dung dòch vaøo bình khuaáy.
Thöïc hieän thí nghieäm nhö treân vôùi löôïng than töông öùng vôùi löôïng nöôùc laø
m 800
x ,g (5.6)
3 1000
5.5. TÍNH TOAÙN KEÁT QUAÛ.
Töø ñoä truyeàn suoát ( T) ño ñöôïc, ta coù theå tính ñöôïc maät ñoä quang(D) theo coâng thöùc :
D= 2 – lg T. (5.7)
Vôùi D : maät ñoä quang hay ñoä haáp thuï.
T : ñoä truyeàn suoát, %.
Maät ñoä quang tæ leä vôùi noàng ñoä phaåm maøu trong dung dòch neân ta coù theå tính ñaïi
löôïng haáp thuï theo coâng thöùc:
V D0 _ Dc
Ñaïi löôïng haáp thuï: a (5.8)
m
Vôùi :
a : ñaïi löôïng haáp thuï.
V : theå tích nöôùc oâ nhieãm trong thieát bò haáp phuï, m3.
D 0 : maät ñoä quang cuaû dung dòch ban ñaàöùng duïng, g/lit.
D c : maät ñoä quang cuaû dung dòch sau khi haáp phuï, g/lit.
m : löôïng chaát haáp phuï, g.
Töông töï heä soá phaân phoái chaát oâ nhieãm ôû caùc pha cuõng tính theo coâng thöùc sau:
a
k (5.9)
Dc
Vôùi k : heä soá phaân phoái chaát oâ nhieãm ôû caùc pha ,( g phaåm maøu/ g chaát haáp phuï)/( g phaåm
maøu / lit nöôùc).
5.5.1. Thí nghieäm 1: haáp phuï moät baäc.
Tính maät ñoä quang ( Di ) öùng vôùi giaù trò ñoä truyeàn suoát ( Ti ) ño ñöôïc ôû caùc thí
nghieäm theo coâng thöùc ( 5.7 ).
Tính ñaïi löôïng haáp phuï ( a ) theo coâng thöùc ( 5.8 ).
Tính heä soá phaân phoái chaát oâ nhieãm ôû caùc pha ( k1 ) theo coâng thöùc (5.9 )
5.5.2. Thí nghieäm 2 : haáp phuï nhieàu baäc.

Tính maät ñoä quang ( Di ) öùng vôùi giaù trò ñoä truyeàn suoát ( Ti ) ño ñöôïc ôû caùc thí
nghieäm theo coâng thöùc ( 5.7 ).
Tính ñaïi löôïng haáp phuï ( a ) theo coâng thöùc ( 5.8 ).
Tính heä soá phaân phoái chaát oâ nhieãm ôû caùc pha ( k1) theo coâng thöùc (5.9 ).
So saùnh hieäu suaát haáp phuï giöõa caùc quaù trình haáp phuï 1 baäc vaø nhieàu baäc.
5.6 KEÁT QUAÛ .

5.6.1 Thí nghieäm1 : haáp phuï moät baäc
Ñieàn caùc soá lieäu tính toaùn treân vaøo baûng keát quaû .
m1 m1 m1

Thôøi Ñoä Maät D1 YI Ñoä Maät D1 YI Ñoä Maät D1 YI

gian truyeàn ñoä truyeàn ñoä truyeàn ñoä
suoát quang suoát quang suoát quang
T, T, % D % T, % D % T, % D %
giaây
Veõ ñoà thò bieåu dieãn moái quan heä maät ñoä quang theo thôøi gian öùng vôùi caùc khoái
löôïng than khaùc nhau.
Xaùc ñònh löôïng than thích hôïp cho quaù trình haáp phuï. Taïi sao choïn giaù trò naøy.
5.6.1. Thí nghieäm 2 : haáp phuï 3 baäc.
m = g than hoaït tính .
Baäc 1 :
Thôøi gian laáy Ñoä truyeàn

Ñoä haáp phuï D1 Y1 %
maãu suoát
t T D
Baäc 2:
Thôøi gian laáy Ñoä truyeàn

Ñoä haáp phuï D1 Y1 %
maãu suoát
t T D
5.7 NHAÄN XEÙT KEÁT QUAÛ.

5.8 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO.
1 . Traàn Vaên Nhaân, Ngoâ Thò Nga, Giaùo trình coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi, Nhaø xuaát baûn
Khoa Hoïc vaø Kyõ Thuaät Haø Noäi 1999.
2 . Leâ Xuaân Mai, Nguyeãn Baïch Tuyeát, Giaùo trình phaân tích ñònh löôïng, Tröôøng Ñaïi hoïc
Baùch Khoa TPHCM.

Baøi 6. XÖÛ LYÙ VAØ TAÙI XÖÛ DUÏNG XÆ KEÕM
6.1 MUÏC ÑÍCH THÍ NGHIEÄM.

1. Sinh vieân laøm quen vôùi vieäc xöû lyù theo höôùng taän duïng moät loaïi chaát thaûi raén coâng
nghieäp ñieån hình laø xæ keõm cuûa quaù trình saûn xuaát toân traùng keõm.
2. Thöïc hieän thí nghieäm xaùc ñònh caùc thoâng soá sau:
Xaùc ñònh haøm löôïng keõm trong chaát thaûi raén ( xæ keõm ) cuûa coâng ngheä toân
traùng keõm .
Xaùc ñònh hieäu xuaát thu hoài keõm tan trong nöôùc cuûa xæ keõm ñeå saûn xuaát oxit
keõm.
Xaùc ñònh hieäu xuaát thu hoài keõm khoâng tan trong nöôùc cuûa xæ keõm ñeå saûn
xuaát sunfat keõm.

6.2.1. Nguoàn goác saûn xuaát xæ keõm.
Trong coâng nghieäp toân traùng keõm, toân sau khi laøm saïch ñöôïc nhuùng qua beå keõm noùng chaûy
roài sau ñoù laøm laïnh ñoät ngoät, qua beå thuï ñoä vaø caùn phaúng. Lôùp maët noåi treân beà maët hoãn hôïp
chaát loûng nhieät ñoä cao trong chaûo nung seõ ñöôïc hôùt ra thaûi boû lieân tuïc chính laø nöôùc ñen hay
coøn goïi laø xæ keõm.
6.2.2. Thaønh phaàn xæ keõm.

Haøm löôïng keõm trong baõ thaûi khoaûng 43,5%
Trong ñoù goàm:
Phaàn tan trong nöôùc : khoaûng 25%.
Phaàn khoâng tan trong nöôùc khoaûng 18,5%.
6.2.3. Coâng ngheä xöû lyù taän duïng chaát thaûi raén xæ keõm.
Ñeå thu laïi keõm coù trong chaát thaûi raén vaø xöû lyù chaát thaûi traùnh gaây oâ nhieãm moâi tröôøng coù theå
xöû duïng sô ñoà coâng ngheä sau:

Xæ keõm H2SO4
Na2CO3
H2O H2O
Hoaø tan 1 Pha loaõng
H2O
Hoaø tan Baõ raén

Loïc I Phaûn öùng II
Dung dòch
Phaûn öùng I
Baõ thaûi
Loïc III
Loïc II
Nung Dung dòch

Dung diïch ZnSO4
thaûi
Zn02
Nghieàn
Hình.Sô ñoà coâng ngheä xöû lyù – taän duïng chaát thaûi xæ keõm cuûa coâng ngheä toân traùng
keõm.
Xæ keõm ñöôïc ñaäp nhoû, ngaâm trong nöôùc ñeå hoaø tan (chuû yeáu laø ZnCl2 ) trong 24 giôø. Cho
dung dòch H2O2 sau loïc ñeå khöû saét. Phaûn öùng nhö sau:
2 Fe2+ + 3 H2O2 2Fe( OH) 3
Laéng loïc taùch rieâng phaàn baõ raén vaø dung dòch.
Phaàn baõ raén hoaø tan trong axit sunfuric (H2SO4) taïo saûn phaåm sunfat keõm. Phaûn öùng chính
dieãn ra nhö sau:
H2SO4 + ZnS = ZnSO4 + H2S
Dung dòch cho phaûn öùng vôùi dung dòch soda ( Na2CO3) vaø laéng loïc, vaø laáy phaàn raén, thu saûn
phaåm cacbonat keõm.
Phaûn öùng chính nhö sau:
ZnCl2 + Na2CO3 = ZnCO3 + 2 NaCl

Loïc phaàn raén ñen nung, nghieàn thu saûn phaåm axit daïng boät
ZnCO3 ZnO + CO2
6.3. TIEÁN HAØNH THÍ NGHIEÄM

6.3.1. Tính noàng ñoä Zn
Laáy 2 g dung dòch Zn
Laáy 5 gioït Bromcresolopreen
Chuaån dung dòch oån ñònh pH
Sau ñoù ñun noùng 600C
Laáy maãu ñun noùng, ñeå lieân tieáp cho 5 gioït PAN 0.5%
Ñònh phaân baèng EDTA chuyeån töø maøu tím sang xanh vaø ghi nhaän theå tích EDTA
Khoái löôïng Zn = (65.39 x 0.01 x VEDTA) / Vdung dòch maãu ñem chuaån
6.3.2. Xaùc ñònh toång haøm löôïng Zn

Laáy 10 g xæ keõm vaø 10 ml HCl ññ khuaáy troän kyõ hoãn hôïp trong 20 phuùt
Loïc thu dung dòch vaø phaàn baõ raén khoâng tan. Röõa baõ treân loïc baèng nöôùc caát (gaàn
baèng 50ml). Nöôùc röûa nhaäp chung vaøo phaàn dung dòch. Ño theå tích dung dòch
(Vdd). Caân xaùc ñònh khoái löôïng baõ raén (m1). Tính hieäu suaát thu hoài keõm .
Laáy 0.5 ml dung dòch ñònh möùc 100 ml trong bình ñònh möùc baèng nöôùc caát. ÖÙng
duïng phöông phaùp Coplexon ñeå phaân tích xaùc ñònh haøm löôïng Zn trong dung
dòch vaø ghi nhaän VEDTA. Tính haøm löôïng phaàn traêm phaàn Zn trong xæ Zn (C1)

Baøi 7. KHAÛO SAÙT HIEÄU QUAÛ XÖÛ LYÙ NÖÔÙC THAÛI BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP
DUØNG BUØN HOAÏT TÍNH.
(NGHIEÂN CÖÙU XAÙC ÑÒNH THOÂNG SOÁ ÑOÄNG HOÏC CUÛA QUAÙ TRÌNH XÖÛ
LYÙ SINH HOÏC)
7.1.MUÏC ÑÍCH
Tìm hieåu phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi baèng buøn hoaït tính nhö theá naøo
Xaùc ñònh hieäu xuaát cao nhaát cuûa quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi.
Tìm hieåu caùch xaùc ñònh thoâng soá ñoäng hoïc
7.2. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT.

7.2.1. Nguyeân taéc cuûa phöông phaùp hieáu khí
7.2.1.1. Nguyeân taéc
Caùc phöông phaùp hieáu khí döïa reân nguyeân taéc laø caùc vi sinh vaät hieáu khí phaân huûy
caùc chaát höõu cô trong ñieàu kieän coù oxy hoøa tan.
Visinhvat
Chaát höõu cô + O2 H2O + CO2 + NH3 + ….
ÔÛ ñieàu kieän hieáu khí (haøm löôïng oâxy hoøa tan toái thieåu 1.5 – 2.0 mg/l), NH4+ cuõng bò
loaïi nhôø quaù trình nitrat hoùa cuûa vi sinh vaät töï döôõng.
NH4+ + 2O2 Vi sinh vat NO3- + 2H+ + H2O + Naêng löôïng
7.2.1.2.. Cô cheá cuûa quaù trình phaân huûy caùc chaát trong teá baøo
Cô cheá cuûa quaù trình phaân huûy caùc chaát trong teá baøo coù theå toùm taét nhö sau:
- Caùc haát höõu cô ñaàu tieân bò oâxy hoùa laø hydrat cacbon vaø moät soá caùc chaát höõu cô khaùc.
Men cuûa vi sinh vaät seõ taùch hydro khoûi moùc xích vaø ñem phoái hôïp vôùi oxy khoâng khí
ñeå taïo thaønh nöôùc. Nhôø coù hydro khoûi moùc xích vaø oxy trong nöôùc, caùc phaûn öùng oxy
hoùa khöû giöõa caùc nguyeân töû cacbon môùi dieãn ra ñöôïc.
- Ñöôøng, ruôïu vaø caùc axit höõu cô khaùc laø caùc saûn phaåm ñaëc tröng nhaát cuûa quaù trình
oxy hoùa bôûi vi sinh vaät hieáu khí. Caùc chaát ñoù khi phaân huûy hoaøn toaøn seõ taïo thaønh
CO2 vaø H2O.
- Thöïc ra khoâng phaûi taát caû caùc chaát ñaõ bò giöõ laïi ôû teá baøo khuaån (chæ moät phaàn) bò oxy
hoùa hoaøn toaøn thaønh CO2 vaø H2O. Phaàn coøn laïi seõ bò ñoàng hoùa vaø ñöôïc söû duïng ñeå
toång hôïp caùc chaát môùi cuûa teá baøo, töùc laø ñeå sinh khoái cuûa vi sinh vaät taêng leân. Ñoàng
thôøi song song vôùi quaù trình ñoàng hoùa, trong teá baøo vi sinh vaät coøn dieãn ra quaù trình dò
hoùa, phaân huûy caùc chaát coù trong thaønh phaàn teá baøo. Nhö vaäy moät phaàn trong caùc chaát
soáng ñaõ ñöôïc toång hôïp laïi bò oxy hoùa.
7.2.1.3. Söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa vi sinh vaät
Söï sinh tröôûng cuûa vi sinh vaät laø söï taêng sinh khoái cuûa noù do haáp thuï, ñoàng hoùa caùc chaát dinh
döôõng. Theo nghóa roäng, sinh tröôûng hay söï taêng sinh khoái laø taêng troïng löôïng, kích thöôùc
hoaëc soá löôïng teá baøo.
Nhö vaäy hieäu quaû cuûa söï dinh döôõng (cuõng ñoàng thôøi laø söï giaûm BOD) laø quaù trình toång hôïp
caùc boä phaän cuûa cô theå – teá baøo vaø söï taêng sinh khoái – söùc sinh tröôûng. Caùc quùa trình dieãn ra
khoâng ñoàng ñeàu theo thôøi gian vaø khoâng gian trong teá baøo vi sinh vaät.

ÔÛ nhöõng nôi coù vi sinh vaät thöïc hieän quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi, söï sinh tröôûng cuõng ñöôïc goïi
laø söï taêng soá löôïng teá baøo vaø söï thay ñoåi kích thöôùc teá baøo. ÔÛ noàng ñoä thaáp cuûa buøn, ñöôøng
cong cho thaáy sinh khoái cuûa buøn coù xu höôùng taêng theo caáp soá nhaân (a - b). Giai ñoaïn naøy goïi
laø pha tieàm phaùt roài pha sinh tröôûng logarit, ôû ñaây toác ñoä phaân ñoâi teá baøo trong buøn seõ ñieàu
hoøa ñaït giaù trò toái ña. Ñieàu kieän chuû yeáu laø phaûi ñaùp öùng ñaày ñuû chaát dinh döôõng.
Phaàn giöõa ñöôøng cong gaàn nhö tuyeán tính (b - c). Khi chaát dinh döôõng baét ñaàu caïn kieät, toác
ñoä sinh tröôûng (nhaân ñoâi) cuõng baét ñaàu giaûm theo quy luaät phaûn öùng nhaát. Söï sinh saûn cuûa vi
sinh vaät daàn ñaït tôùi tieäm caän tuøy thuoäc noàng ñoä chaát dinh döôõng. Giai ñoaïn naøy goïi laø pha
sinh tröôûng chaäm daàn.
Phaàn ñöôøng cong ( c– d) bieåu thò söï giaûm sinh khoái cuûa buøn bôûi quaù trình töï oxy hoùa dieãn ra
nguyeân nhaân laø ñaõ ngheøo vaø heát chaát dinh döôõng. Giai ñoaïn naøy goïi laø pha oxy hoùa noäi baøo
cuûa buøn hoaït tính. Luùc ñaàu quaù rình töï oxy hoùa dieãn ra theo kieåu phaûn öùng baäc nhaát, sau ñoù
toác ñoä oxy cuõng giaûm ñi, vaät chaát caáu taïo cuûa teá baøo vi khuaån giaûm raát ít vaø khoâng bò oxy
hoùa nöõa.
Pha tieàm phaùt Pha oxy hoùa

vaø sinh tröôûng c noäi baøo
b
Pha sinh
tröôûng chaäm
daàn d
a Thôøi gian
C aùc giai ñoaïn taêng tröôûng cuûa TB vi sinh vaät theo log
7.2.1.4. Söï chuyeån hoùa caùc chaát höõu cô (hay giaûm BOD)
Sau khi nöôùc thaûi tieáp xuùc vôùi buøn, ban ñaàu toác ñoä chuyeån hoùa caùc chaát höõu cô cao, caùc chaát
lô löûng hoaëc keo ñöôïc chuyeån hoùa do ñoâng tuï sinh hoïc hoaëc haáp phuï. Caùc chaát höõu cô hoøa
tan ñöôïc chuyeån hoùa nhôø ñoâng tuï sinh hoïc. Toác ñoä chuyeån hoùa ñoù tuøy thuoäc vaøo ñaëc tính
nöôùc thaûi vaø buøn. Trong khi ñoù ñoä taêng tröôûng cuûa buøn (vi sinh) cuõng ñaït ñeán giaù trò cao nhaát,
caùc chaát höõu cô tích luõy trong teá baøo sinh vaät cuõng raát nhieàu. Muoán oxy hoùa caùc chaát ñaõ tích
luõy ñoù ñoøi hoûi phaûi laøm thoaùng moät thôøi gian khaù laâu trong nhieàu giôø.
Thöôøng toác ñoä chuyeån hoùa raát nhanh trong 10 – 15 phuùt ñaàu. Trong thôøi gian naøy löôïng chaát
höõu cô coù theå chuyeån hoùa bôûi 1 gr buøn ñöôïc bieåu thò baèng phöông trình sau:
dL
Ki L
dS
Sau khi tính tích phaân ta ñöôïc:
Lri
1 e Ki S
Li
Trong ñoù:
+ Ki :Haèng soá toác ñoä chuyeån hoùa ban ñaàu, 1/thôøi gian
+S :Löôïng buøn hoaït tính ban ñaàu, g/l

+ Lri :Löôïng chaát höõu cô (BOD) ñaõ chuyeån hoùa trong khoaûng thôøi gian ñoù
+ Li :Löôïng chaát höõu cô cuûa nöôùc thaûi
Moái töông quan veà toaùn hoïc giöõa söï chuyeån hoùa chaát baån höõu cô cuûa nöôùc thaûi vaø söï
sinh tröôûng cuûa buøn:
ÔÛ noàng ñoä cao cuûa caùc chaát höõu cô, toác ñoä ñoàng hoùa, toác ñoä sinh tröôûng vaø khi ñoù caû toác ñoä
chuyeån hoùa caùc chaát (toác ñoä giaûm BOD) thöôøng phuï thuoäc vaø noàng ñoä.
ÔÛ thôøi ñieåm ñaàu cuûa quaù trình laøm thoaùng, ta ñaët:

+ S0 :Noàng ñoä ban ñaàu cuûa buøn (vi sinh vaät), mg/l
+ L0 :BOD ban ñaàu cuûa nöôùc thaûi, mg/l
Qua thôøi gian t, ta coù:
+S :Noàng ñoä cuûa buøn ôû thôøi ñieåm t, mg/l
+ S = S - So Löôïng taêng sinh khoái cuûa buøn trong moät ñôn vò theå tích, mg/l
+ Lr :Löôïng BOD ñaõ giaûm (ñaõ bò khöû) trong thôøi gian t
+ Lt = Lo – Lr Löôïng BOD coøn laïi trong nöôùc thaûi, mg/l
+ K1 :Haèng soá toác ñoä sinh tröôûng Logarit (1/thôøi gian)
+ K2 :Haèng soá toác ñoä chuyeån hoùa (BOD)
+ Ñaët :La tæ leä BOD (caùc chaát höõu cô) ñaõ chuyeån hoùa vaø toång hôïp thaønh buøn,
töùc laø ñeå taêng khoái buøn. Khi ñ1o:
. Lr = S
S = So + S = So + . Lr
Tæ leä caùc chaát bò phaân huûy bieán thaønh teá baøo soáng tính thoe phaàn traêm ñoái vôùi moät soá hôïp
chaát nhö sau:
Hyñratcacbon 65 – 85%
Röôïu 52 – 66%
Acid amin 32 – 68%
Acid höõu cô 10 – 60%
Hyñrocacbon 10 – 30%
ÔÛ giai ñoaïn moät. Pha sinh tröôûng log (a-b) vôùi noàng ñoä cao cuûa caùc chaát dinh döôõng, ôû nhieät
ñoä cho tröôùc, toác ñoä sinh tröôûng chæ bò giôùi haïn bôûi toác ñoä phaân ñoâi teá baøo
dS
K1 S
dt
+ K1: Haèng soá toác ñoä sinh tröôûng, coøn goïi laø thôøi gian caàn thieát ñeå teá baøo phaân ñoâi
Sau khi tích phaân ta ñöôïc:
S S . Lr
ln o K1t ln 1
So So
. Lr
ÖÙng vôùi giai ñoaïn moät (ñoaïn a - b) ñöôøng bieåu dieãn moái quan heä ln 1 theo thôøi gian t
So
. Lr
laø moät haøm soá baäc nhaát (ñöôøng thaúng). Ñoä doác cuûa ñöôøng bieåu dieãn ln 1 xaùc ñònh
So

giaù trò K1, töùc laø haèng soá toác ñoä sinh tröôûng logarit. Sau ñieåm b ñoä doác giaûm daàn chöùng toû toác
ñoä sinh tröôûng giaûm vaø chuyeån sang giai ñoaïn hai.
ÔÛ gia ñoaïn hai. Giai ñoaïn toác ñoä sinh tröôûng giaûm (b-c). Khi noàng ñoä chaát baãn höõu cô (BOD)
thaáp, toác ñoä sinh tröôûng cuûa buøn, toác ñoä chuyeån hoùa BOD seõ tuaân theo qui luaät phaûn öùng baäc
moät. Töùc laø seõ giaûm vaø tæ leä vôùi chaát baån höõu cô coøn laïi.
7.2.1.5. Caùc ñieàu kieän, yeâu caàu vaø yeáu toá moâi tröôøng aûnh höôûng tôùi quaù trình xöû lyù
Khi trong nöôùc thaûi chöùa caùc chaát baån höõu cô deã hoaëc coù theå bò oxy hoùa sinh hoùa vaø khi trong
ñieàu kieän moâi tröôøng thích hôïp (oxy, pH, nhieät ñoä cuûa nöôùc thaûi, noàng ñoä caùc chaát ñoäc haïi
khoâng vöôït quaù giôùi haïn cho pheùp,..) thì coù theå duøng phöông phaùp sinh hoùa ñeå xöû lyù. Ngoaøi
ra coøn phaûi ñaûm baûo ñuû löôïng caùc nguyeân toá dinh döôõng (N, P, K, Fe,..) trong nöôùc thaûi.
1. Ñieàu kieän ñaàu tieân laø phaûi ñaûm baûo cung caáp ñuû löôïng oxy moät caùch lieân tuïc vaø sao
cho löôïng O2 hoøa tan trong nöôùc ra khoûi beå laéng ñôït 2 khoâng nhoû hôn 2 mg/l.
2. Noàng ñoä cho pheùp caùc chaát baãn höõu cô: coù nhieàu chaát baån trong nöôùc thaûi saûn xuaát ôû
möùc ñoä nhaát ñònh naøo ñoù seõ phaù huûy cheá ñoä hoaït ñoäng – soáng bình thöôøng cuûa vi sinh
vaät. Caùc chaát ñoäc haïi ñoù thöôøng coù taùc duïng laøm huûy hoaïi thaønh phaàn caáu taïo cuûa teá
baøo.
Khi thöïc hieän xöû lyù baèng phöông phaùp sinh hoùa nöôùc thaûi coâng ngieäp chung vôùi nöôùc thaûi
sinh hoaït thì hieäu suaát xöû lyù seõ cao hôn so vôùi khi chæ xöû lyù nöôùc thaûi coâng nghieäp.
Hoãn hôïp nöôùc thaûi coâng nghieäp vaø sinh hoaït chaûy vaøo coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi sinh hoaït
phaûi coù BOD toaøn phaàn khoâng ñöôïc quaù 55 mg/l, neáu duøng caùc beå aeroten – beå troän thì BOD
toaøn phaàn khoâng quaù 1000g/l. Neáu vöôït quaù giôùi haïn ñoù thì phaûi duøng nöôùc thaûi quy öôùc
saïch, nöôùc soâng hoaëc nöôùc ñaõ xöû lyù roài ñeå pha loaõng. Möùc ñoä pha loaõng khi ñoù seõ tính theo
coâng thöùc sau:
Lsx Lhh
m
Lhh Lsh
Trong ñoù:
+m :Tyû leä giöõa löôïng nöôùc thaûi sinh hoaït vaø saûn xuaát
+ Lx :BOD toaøn phaàn cuûa nöôùc thaûi saûn xuaát baån, mg/l
+ Lhh :BOD toaøn phaàn cuûa hoãn hôïp nöôùc thaûi sinh hoaït vaø nöôùc xuaát baûn, mg/l
+ Lsh : BOD toaøn phaàn cuûa nöôùc thaûi sinh hoaït, mg/l
Löôïng caùc nguyeân toá dinh döôõng caàn thieát ñeå caùc quaù trình sinh hoùa
dieãn ra bình thöôøng caàn naèm trong giôùi haïn cho pheùp (caùc hôïp chaát
chöùa nitô, photpho). Ngoaøi caùc nguyeân toá dinh döôõng chuû yeáu treân coøn
coùK, Mg, Ca, S, Fe,… nhöõng nguyeân toá naøy thöôøng coù ñuû trong nöôùc
thaûi neân khoâng caàn phaûi cho theâm. Ñeå xaùc ñònh sô boä löôïng nguyeân toá
dinh döôõng caàn tieát ñoái vôùi nhieàu loaïi nöôùc thaûi coâng nghieäp coù theå
choïn theo tyû leä:
BODtf : N : P = 100 : 5 :1
Noàng ñoä giôùi haïn cho pheùp cuûa caùc chaát ñoäc phaûi naèm trong giôùi haïn
cho pheùp nhaát laø caùc moái cuûa kim loaïi naëng.

Giaù trò pH aûnh höôûng raát lôùn ñeán quaù trình taïo men trong teá baøo vaø quaù
trình haáp thuï caùc chaát dinh döôõng trong teá baøo. Ñoái vôùi ña soá vi sinh vaät
khoaûng giaù trò pH toái öu laø 6.5 – 8.5.
Nhieät ñoä nöôùc thaûi aûnh höôûng raát lôùn ñeán quaù trình taïo men trong teá
baøo vaø quaù trình haáp thuï caùc chaát dinh döôõng vaøo teá baøo.
Nhieät ñoä aûnh höôûng raát lôùn ñeán chöùc naêng hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät.
Ñoái vôùi ña soá vi sinh vaät, nhieät ñoä nöôùc thaûi trong caùc coâng trình xöû lyù
naèm trong khoaûng 6 – 370C.
Noàng ñoä cuûa muoái voâ cô trong nöôùc thaûi khoâng vöôït quaù 10g/l
7.2.1.6. Caáu truùc cuûa caùc chaát baån vaø buøn hoaït tính
Taùc nhaân tham gia vaøo quaù trình phaân huûy caùc chaát baãn höõu cô laø vi khuaån, xaï khuaån, naám,
vaø moät soá ñoäng vaät haï ñaúng. Beân caïnh caùc chaát deã bò oxy hoùa nhö hydrat cacbon coøn coù raát
nhieàu chaát bò oâxy hoùa moät phaàn hoaëc thaäm chí hoaøn toaøn khoâng bò phaân huûy duø coù nhöõng vi
khuaån thích nghi tham gia quaù trình. Ñoù laø nhöõng chaát höõu cô toång hôïp: hydrat carbon, röôïu,
andehyt, esthe,..
Khi nghieân cöùu khaû naêng oxy hoùa sinh hoùa cuûa caùc chaát höõu cô coù caáu truùc khaùc nhau, nhieàu
taùc giaû ñaõ ñi ñeán keát luaän:
- Nhöõng hôïp chaát vôùi troïng löôïng phaân töû lôùn, caáu truùc nhieàu maïch nhaùnh beân laø nhöõng
chaát khoâng bò oxy hoùa sinh hoùa.
- Caùc chaát khoâng bò oxy hoùa sinh hoùa laø nhöõng chaát maø men (enzym) cuûa vi sinh vaät raát
khoù thaâm nhaäp vaø cuõng laø nhöõng chaát khoù thaåm thaáu khueách taùn qua maøng teá baøo.
- Ñoái vôùi nhöõng chaát coù nguyeân töû carbon ôû trung taâm, duø chæ coøn moät lieân keát H-C thì
möùc ñoä aûnh höôûng cuûa caáu truùc nhaùnh phaân töû ñoái vôùi quùa trình oxy hoaù sinh hoùa seõ
giaûm ñi.
- Trong lieân keát H – C neáu thay nguyeân töû hydro baèng caùc nhoùm ankyl hoaëc aryl thì seõ
khoù bò oxy hoùa sinh hoùa ñôn.
Ngoaøi carbon, neáu trong maïch coøn coù caùc nguyeân töû khaùc nhau seõ laøm cho chaát höõu cô beàn
vöõng hôn ñoái vôùi quaù trình oxy hoùa sinh hoùa. AÛnh höôûng nhieàu nhaát laø maïch coù oxy roài ñeán
löu huyønh vaø Nitô.
Buøn hoaït tính vaø maøng vi sinh vaät laø taäp hôïp caùcloaïi vi sinh vaät khaùc nhau. Buøn hoaït tính laø
boâng maøu vaøng naâu deã laéng coù kích thöôùc 3 – 150 micromet. Nhöõng boâng goàm coù vi sinh vaät
soáng vaø chaát raén (40%). Nhöõng sinh vaät soáng laø vi khuaån, ñoäng vaät haï ñaúng, doøi, giun, naám
men, naám moác vaø xaï khuaån.
Maøng vi vaät phaùt trieån ôû beà maët caùc haït vaät lieäu loïc coù daïng nhaày, daøy 1 – 3nm vaø hôn nöõa.
Maøu cuûa noù thay ñoåi theo thaønh phaàn cuûa nöôùc thaûi, töø vaøng xaùm ñeán maøu naâu toái. Maøng vi
sinh vaät cuõng goàm vi khuaån, naám moác vaø caùc vi sinh vaät khaùc. Trong quaù trình xöû lyù , nöôùc
thaûi sau khi qua beå loïc sinh hoïc, coù mang theo caùc haït (phaàn töû ) cuûa maøng vi sinh vaät hình
daïng khaùc nhau, kích thöôùc 15 – 30 micromet vôùi maøu vaøng saùng hoaëc naâu.
Nhöõng loaøi vi khuaån tham gia vaøo quaù trình xöû lyù thöôøng laø caùc loaøi tröïc khuaån khoâng taïo
nha baøo gram aâm. Söï coù maët caùc loaøi vi khuaån dò döôõng, vôùi nhieàu kieåu trao ñoåi chaát seõ laøm

cho buøn hoaït tính nhanh choùng thích nghi vôùi nhieàu loaïi nöôùc thaûi khaùc nhau. Ngoaøi ra chuùng
coøn coù khaû naêng söû duïng Nitô höõu cô. Nhieàu loaøi coù khaû naêng khöû Nitrat.
Cho ñeán nay, ngöôøi ta ñaõ bieát vi sinh vaät coù theå phaân huûy taát caû chaát höõu cô coù trong thieân
nhieân vaø raát nhieàu chaát höõu cô nhaân taïo.
7.2.2. Nhöõng ñaëc tính cuûa vi sinh vaät

Trong thöïc teá, ngöôøi ta duøng buøn hoaït tính vaø maøng sinh vaät laø 2 caáu truùc cuûa caùc loaïi sinh
vaät tham gia xöû lyù nöôùc thaûi.
- Buøn hoaït tính laø boâng maøu vaøng naâu, deã laéng coù kích thöôùc töø 3 – 150 micromet.
Nhöõng boâng buøn coù caùc vi sinh vaät soáng vaø chaát raén (40%). Nhöõng sinh vaät soáng laø vi
sinh vaät (vi khuaån), ñoäng vaät haï ñaúng, doøi giun, naám men, naám moác vaø caùc sinh vaät
khaùc. Vi khuaån coù theå ñöôïc phaân chia thaønh caùc hoï. Tuøy thuoäc theo khaû naêng sinh vaät
khaùc. Vi khuaån coù theå ñöôïc phaân chia thaønh caùc hoï. Tuyø thuoäc theo khaû naêng sinh
hoùa, sinh lyù, kích thöôùc, hình daïng, vaø söï thích nghi vôùi moâi tröôøng cuûa chuùng:
Pseudosomonate, Bacterium, Baciluus, Corynebacterium, Astrobacterie,
Mycobacterium, Mcrococcus, Saccina, Nocadia,…
- Caùc loaøi vi sinh laïi ñöôïc phaân chia thaønh caùc nhoùm – xaép xeáp theo cheá ñoä haáp thuï caùc
chaát dinh döôõng trong trong nöôùc thaûi.
Hoï Pseudosomonadineae (chieám 50 – 80% löôïng vi khuaån ) ñöôïc chia thaønh caùc nhoùm:
- Methanomonas : Vi sinh vaät leân men metan
- Nitrosomonas : Vi sinh vaät oxy hoùa nitrit
- Hidrogenomonas : Vi sinh vaät oxy hoùa phaân töû Hydro
- Sulfomonas, Thiobaciluss : Vi sinh vaät hoài phuïc caùc hôïp chaát chöùa löu huyønh.
Ngoaøi ra, hydrogenomonas coøn tích cöïc phaân giaûi caùc hôïp chaát thôm vaø caùc chaát höõu
cô maïch voøng. Sulfomonas coøn haáp thuï toát caùc chaát höõu cô.
Hoï Bacterium (goàm 30 loaïi) chia thaønh:
- Bact. Aliphacitum, Bact. Naphtalinicus, Bact. Benzoni, Bact. Cycloclastes coù khaû
naêng haáp thuï daàu, saùp, phenol, môõ,…
- Bact mycoides: phaân giaûi hôïp chaát chöùa nitô
- Thiobacterium, Phiotrix: oxy hoùa caùc hôïp chaát chöùa löu huyønh.
7.2.3. Söï phaân giaûi caùc chaát höõu cô ôû quaù trình xöû lyù sinh hoïc hieáu khí
* Möùc ñoä haáp thuï
Caùc chaát haáp thuï phaûi laø caùc chaát bò oâxy hoùa
Chaát deã haáp thuï nhaát: caùc chaát voâ cô vaø caùc chaát höõu cô:
Nhöõng hôïp chaát vôùi troïng löôïng phaân töû lôùn vôùi caáu truùc nhieàu maïch nhaùnh
beân laø nhöõng chaát khoâng bò oâxy hoùa sinh hoùa.
Caùc chaát khoâng bò oâxy hoùa sinh hoùa laø nhöõng chaát maø men (enzyme) cuûa vi
sinh vaät raát khoù xaâm nhaäp vaøo laø nhöõng chaát khoù thaåm thaáu khueách taùn qua
maøng teá baøo.
Ñoái vôùi nhöõng chaát coù nguyeân töû C ôû trung taâm, duø chæ coøn moät lieân keát C-H
thì möùc ñoä aûnh höôûng cuûa caáu truùc nhaùnh phaân töû ñoái vôùi quaù trình oâxy hoaù
sinh hoaù seõ giaûm ñi . . .

Trong lieân keát C- H neáu thay nguyeân töû hyñro baèng caùc nhoùm alkyl hoaëc aryl
thì seõ khoù bò oâxy hoaù sinh hoaù hôn.
Ngoaøi C, neáu trong maïch coù caùc nguyeân töû khaùc nhau thì seõ laøm cho caùc chaát
höõu cô beàn vöõng hôn ñoái vôùi quaù trình oâxy hoaù sinh hoaù. AÛnh höôûng nhieàu
nhaát laø maïch coù oâxy roài ñeán löu huyønh vaø nitô.
* Quaù trình haáp thuï chaát höõu cô bieåu dieãn ôû daïng toång quaùt nhö sau:
Chaát höõu cô enzyme Teá baøo vi khuaån
CXHYOZ + O2 +N + P C5H7NO2 + CO2 + H2O + nhöõng chaát tan khoâng phaân huûy
C5H7NO2 + O2 CO2 + H2O + NH3 +Q +nhöõng chaát khoâng phaân giaûi
* Nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán quaù trình xöû lyù sinh hoïc hieáu khí:
+ Oxi hoaø tan (>= 2mg/L)
+ Nhieät ñoä.
+ Tuyø thuoäc vaøo caùc loaò vi khuaån
- Vi khuaån chòu nhieät (50- 600)C
- Vi khuaån khoâng chòu nhieät (25 – 370)C
- Vi khuaån thích nghi ôû nhieät ñoä thaáp (10 – 150) C.
Nhöng noùi chung, nhieät ñoä toái öu vaø cuõng laø ñieàu kieän töï nhieân cho vi khuaån phaùt trieån laø
khoâng thaáp quaù (25 – 370C)
* Caùc nguyeân toá dinh döôõng:
a/ Ña löôïng (N, P). Haøm löôïng dinh döôõng ñuû phaûi ñaûm baûo
COD : N : P =150 : 5 : 1
BOD : N : P = 100 :5 :1
N : boåsung baèng NH4Cl hoaëc Ure : CO(NH2)2
P: boå sung baèng K2HPO4, KH2PO4
b/ Haøm löôïng vi löôïng:
Mg : 10.10-5 mg/mg BOD5
Cu : 14,6. 10-5 mg/mg BOD5
Zn : 16. 10-5 mg/mg BOD5
Mb : 43. 10-5 mg/mg BOD5
Ca : 620. 10-5 mg/mg BOD5
Na : 5.10-5 mg/mg BOD5
K : 450. 10-5 mg/mg BOD5
Fe : 1200. 10-5 mg/mg BOD5
CO3-2 : 270. 10-5 mg/mg BOD5
* pH: Cao hoaëc thaáp quaù laøm aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng phaùt trieån vi sinh, neáu pH <
5 seõ thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa naám, luùc ñoù trung hoaø baèng NaHCO3. Neáu pH> 9 seõ phaù huûy
caân baèng nguyeân sinh chaát teá baøo, daãn ñeán söï dieät vong cuûa vi sinh vaät. Do ñoù pH töø 6,5 –
8,5 laø toái öu.
* Nhöõng chaát ñoäc aûnh höôûng ñeán quaù trình: Coù ñeán 80 nhoùm chaát ñoäc aûnh höôûng
ñeán vi sinh vaät, nhö vaäy tröôùc khi qua beå xöû lyù sinh hoaù ta caàn phaûi loïc boû, xöû lyù ñeán noàng ñoä
khoâng gaây aûnh höôûng ñeán söï soáng cuûa vi sinh.

Ví duï: Bo < 0,05 mg/l, Ni < 0.1 mg/l, KCN < 2 mg/l , CuSO4 < 0.2 mg/l
* Söï lieân quan giöõa BOD vaø COD:
Tyû leä giöõa 2 chæ tieâu BOD : COD ñoái vôùi nöôùc thaûi saûn xuaát dao ñoäng trong khoaûng
0.1 – 0.9. Nhôø coù hai chæ tieâu ñoù môùi ñaùnh giaù ñöôïc khaû naê ng khoaùng hoaù cuûa caùc chaát höõu
cô. Tyû leä BOD : COD hôïp lyù nhaát laø 0.4 trôû leân. Ñoái vôùi phaân xöôûng mì Miliket ta coù tæ soá
BOD : COD = 0.7 – 0.8. Nhö vaäy hieäu soá giöõa BOD vaø COD cuûa nöôùc thaûi Miliket nhoû thì
löôïng chaát höõu cô tieâu thuï ñeå laøm chaát lieäu xaây döïng teá baøo (buøn vaø maøng sinh vaät) caøng
nhieàu, töùc laø naêng löôïng taêng sinh khoái cuûa sinh vaät caøng lôùn. Do vaäy khi BOD vaø COD
khoâng cheânh leäch thì ta neân choïn beå Aerotank vôùi taùi sinh buøn hoaït tính rieâng bieät hoaëc beå
sinh hoïc hieáu khí tieáp xuùc (vaät tieáp xuùc coù kích thöôùc lôùn). Khoâng neân choïn beå loïc sinh vaät
cao taûi ,neân choïn beå loïc sinh vaät kieåu nhoû gioït, vì seõ taïo nhieàu maøng sinh vaät, deã gaây ra taét
vaø bít loå hoång giöõa caùc haït vaät lieäu hoïc.
* Caùc daïng vaät lieäu tieáp xuùc:
Tuøy thuoäc vaøo caùc yeáu toá nhö: toác ñoä taêng tröôûng cuûa vi sinh, löu löôïng nöôùc vaø ñaëc
tính cuûa vi khuaån maø ta choïn caùc loaïi vaät lieäu tieáp xuùc cho thích hôïp.
- Daïng truï roång ôû giöõa.
- Daïng truï coù moät vaùch ngaên ôû giöõa.
- Daïng truï coù 2 hay nhieàu vaùch ngaên
- Daïng truï coù ñuïc loå ôû thaønh
- Daïng traùi kheá.
- Daïng xoaén oác.
- Daïng baùnh xe coù löôùi.
- Daïng hoäp coù löôùi.
7.2.4. Quaù trình xöû lyù baèng buøn hoaït tính vôùi vaät lieäu tieáp xuùc (attached growth
processes)
Quaù trình xöû lyù sinh hoïc hieáu khí Attached Growth (AG) ñöôïc söû duïng ñeå loaïi boû chaát höõu cô
trong nöôùc thaûi. Quaù trình AG bao goàm: loïc sinh hoïc, loïc thoâ, RBC (Rotating biological
contactor), AGWSP (Attached Growth Waste Stabilization Pond), beå phaûn öùng nitrat hoaù
fixed – bed,..
Ñaây laø moät daïng hoà sinh hoïc keát hôïp vôùi beå loïc sinh hoïc.Nhöõng vaät lieäu tieáp xuùc ñöôïc boá trí
theo chieàu daøi hoà taïo ñieàu kieän cho vi khuaån sinh tröôûng treân beà maët. ÔÛ taûi troïng cao, xuïc khí
coù theå ñöôïc tieán haønh moät phaàn hoaëc treân toaøn boä theå tích beå. Thôøi gian löu nöôùc thay ñoåi 4
giôø – 3 ngaøy. Giaù theå sinh vaät dính baùm laø caùc sôïi nhöïa khaù cöùng ñöôïc quaán leân treân moät loûi
theùp traùng keõm. Kích thöôùc sôïi nhöïa toång hôïp tính töø loûi keõm daøi töø 50 – 70mm. Moãi loûi keõm
ñöôïc quaán troøn coù ñöôøng kính 80 – 100mm. Heä thoáng phaân phoái khí laø caùc thanh ñaù boït
(trong moâ hình lab scale) hoaëc caùc ñöôøng oáng nhöïa daãn khí (ñoái vôùi caùc coâng trình lôùn).
Coät sinh hoïc chöùa ñaày vaät lieäu baùm dính (vaät tieáp xuùc) laø giaù theå cho vi sinh vaät soáng baùm.
Nöôùc thaûi ñöôïc phaân boá ñeàu treân beà maët lôùp vaät lieäu baèng heä thoáng quay hoaëc voøi phun.
Quaàn theå sinh vaät soáng baùm treân giaù theå taïo neân maøng nhaày sinh hoïc coù khaû naêng haáp phuï
vaø phaân huûy chaát höõu cô trong nöôùc thaûi. Quaàn theå naøy coù theå bao goàm sinh vaät hieáu khí,
naám, taûo vaø ñoäng vaät nguyeân sinh. Ngoaøi ra coøn coù giun, aáu truøng vaø coân truøng. Phaàn beân
ngoaøi lôùp maøng nhaày (khoaûng 0.1 – 0.2mm) laø loaïi vi sinh hieáu khí. Khi sinh vaät phaùt trieån,

chieàu daøy ngaøy caøng taêng. Vi sinh ôû lôùp ngoaøi tieâu thuï heát löôïng oxy khueách taùn tröôùc khi
oxy thaám vaøo beân trong. Vì vaäy gaàn saùt beà maët giaù theå, moâi tröôøng kî khí hình thaønh. Khi
lôùp maøng daøy, chaát höõu cô bò phaân huyû ôû lôùp ngoaøi, vi sinh soáng gaàn beà maët giaù theå thieáu
nguoàn cô chaát, chaát dinh döôõng daãn ñeán tình traïng phaân huyû noäi baøo vaø maát ñi khaû naêng baùm
dính. Maøng vi sinh taùch khoûi giaù theå nhieàu hay ít tuyø thuoäc vaøo taûi troïng höõu cô vaø taûi troïng
thuyû löïc.
Taûi troïng höõu cô: aûnh höôûng ñeán toác ñoä trao ñoåi chaát trong maøng nhaày.
Taûi troïng thuûy löïc: aûnh höôûng ñeán toác ñoä röûa troâi maøng
Phöông phaùp naøy coù theå thöïc hieän trong ñieàu kieän hieáu khí (vôùi söï coù maët cuûa oxy) hoaëc
trong ñieàu kieän yeám khí (khoâng coù oxy).
7.2.5. Buøn hoaït tính

Nguyeân lyù chung cuûa quaù trình buøn hoaït tính (oxy hoaù sinh hoaù hieáu khí vôùi söï tham gia cuûa
buøn hoaït tính).
Hình daïng vaø kích thöôùc moâ hình ñeå xaùc ñònh caùc thoâng soá ñoäng hoïc cho quaù trình buøn hoaït
tính (activated sludge) ñöôïc theå hieän ôû hình veõ.
Moâ hình baèng kính taám coù theå tích nöôùc höõu ích 10 lít töông öùng vôùi chieàu cao lôùp nöôùc 0.3m.
Khí ñöa vaøo nöôùc baèng maùy neùn khí SHARKW, vaø ñöôïc khueách taùn qua cuïc ñaù boït daøi
20cm.
Trong beå aeroten dieãn ra quaù trình oxy hoùa sinh hoaù caùc chaát höõu cô trong chaát thaûi. Vai troø
chuû yeáu ôû ñaây laø nhöõng vi sinh vaät hieáu khí, chuùng taïo thaønh buøn hoaït tính. Ñeå buøn hoaït tính
vaø nöôùc thaûi tieáp xuùc vôùi nhau ñöôïc toát vaø lieân tuïc ngöôøi ta phaûi khuaáy troän baèng maùy neùn
hoaëc caùc thieát bò cô giôùi khaùc.
Ñeå caùc vi sinh vaät khoaùng hoaù soáng vaø hoaït ñoäng bình thöôøng phaûi thöôøng xuyeân cung caáp
oxy vaøo beå. Oxy seõ ñöôïc söû duïng trong caùc quùa trình sinh hoùa. Söï khuyeách taùn töï nhieân qua
maët thoaùng cuûa nöôùc trong beå khoâng baûo ñaûm ñuû löôïng oxy caàn thieát, vì vaäy phaûi boå sung
löôïng khoâng khí thieáu huït baèng phöông phaùp nhaân taïo: thoåi khí neùn vaøo hoaëc taêng dieän tích
maët thoaùng.
Trong thöïc teá ngöôøi ta thöôøng thoåi khoâng khí neùn vaøo beå vì nhö vaäy seõ ñoàng thôøi giaûi quyeát
toát hai nhieäm vuï: vöøa khuaáy troän buøn hoaït tính vôùi nöôùc thaûi vöøa baûo ñaûm cheá ñoä oxy caàn
thieát trong beå.
Buøn hoaït tính laø taäp hôïp nhöõng vi sinh vaät khoaùng hoaù coù khaû naêng haáp phuï (treân beà maët cuûa
noù) vaø oâxy hoùa caùc chaát höõu cô coù trong nöôùc thaûi vôùi söï coù maët cuûa oxy. Ñeå buøn hoaït tính
vaø nöôùc thaûi tieáp xuùc vôùi nhau ñöôïc toát vaø lieân tuïc, chuùng coù theå ñöôïc khuaáy troän baèng khí
neùn hoaëc baèng caùc thieát bò cô giôùi khaùc. Trong thöïc teá khí neùn ñöôïc öùng duïng vaøo muïc ñích
naøy, vì vaäy seõ ñoàng thôøi giaûi quyeát hai nhieäm vuï: vöøa khuaáy troän buøn hoaït tính vôùi nöôùc thaûi,
vöøa baûo ñaûm cung caáp oxy caàn thieát cho caùc quaù trình sinh soáng vaø hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät.

Caùc chaát höõu cô hoøa tan, caùc chaát keo vaø phaân taùn nhoû seõ ñöôïc chuyeå hoùa baèng caùch haáp phuï
vaø keo tuï sinh hoïc treân beà maët caùc teá baøo vi sinh vaät. Tieáp ñoù trong quaù trình trao ñoåi chaát,
döôùi taùc duïng cuûa caùc men noäi baøo, caùc chaát höõu cô seõ bò phaân huûy.
Quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi baèng buøn hoaït tính bao goàm 3 giai ñoaïn sau:
- Giai ñoaïn khueách taùn vaø chuyeån chaát töø dòch theå (nöôùc thaûi) tôùi beà maët caùc teá baøo
vi sinh vaät.
- Haáp phuï: khueách taùn vaø haáp phuï caùc chaát baån töø beà maët caùc teá baøo qua maøng baùn
thaám.
- Quaù trình chuyeån hoùa caùc chaát ñaõ ñöôïc khueách taùn vaø haáp phuï ôû trong teá baøo vi
sinh vaät sinh ra naêng löôïng vaø toång hôïp caùc chaát môùi cuûa teá baøo.
The Eckenfelder W. W vaø Conon D. J thì quaù trình xöû lyù sinh hoùa hieáu khí nöôùc thaûi goàm 3
giai ñoaïn bieåu thò bôûi caùc phaûn öùng sau ñaây:
OÂxy hoùa caùc chaát höõu cô:
CXHYOZ + O2 --(enzym)----Ì CO2 +H2O + Q
Toång hôïp deå xaây döïng teá baøo:

CXHYOZ + NH3 + O2 -- (enzym)---> Teá baøo vi khuaån + CO2 + H2O +C5H7NO2 - Q
OÂxy hoùa chaát lieäu teá baøo (töï oxy hoùa)
Teá baøo vi khuaån + O2 +C5H7NO2 -- (enzym)---> CO2 +H2O + NH3+- Q
Trong taát caû caùc phaûn öùng Q laø nhieät löôïng (naêng löôïng) toûa ra hoaëc haáp thuï vaøo.
Söï oxy hoùa caùc hôïp chaát höõu cô vaø moät soá khoaùng chaát trong teá baøo soáng vi sinh vaät ñöôïc goïi
laø hoâ haáp. Nhôø naêng löôïng do vi sinh vaät khai thaùc ñöôïc trong quùa trình hoâ haáp chuùng môùi coù
theå toång hôïp caùc chaát môùi ñeå sinh tröôûng, sinh saûn, phaùt trieån, trao ñoåi nhieät, vaän ñoäng
MOÂ HÌNH THÍ NGHIEÄM BUØN HOAÏT TÍNH
IV I
IV
III
IV
V
IV IV
II
VI
7.4. CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH

7.4.1. TN1 : xaùc ñònh caùc thoâng soá buøn:

- Laáy theå tích V1 (buøn), saáy ôû 1050C vaø xaùc ñònh mSS.
- Tieáp tuïc saáy ôû 5500C, xaùc ñònh VS.
- Noàng ñoä buøn xaùc ñònh:
mSS mg
Cb =
V1 l
7.4.2. TN2 : chaïy giai ñoaïn thích nghi:
- Buøn nuoâi caáy ban ñaàu cho vaøo moâ hình vôùi haøm löôïng SS vaøo khoaûng 2000 mg/l.
- Theå tích beå chöùa laø V(lít), muoán haøm löôïng buøn trong V (lít) nöôùc thaûi laø 2000 mg/l (C)
thì theå tích buøn caàn laáy laø :
V .C
Vb
Cb
- Ño COD nöôùc thaûi ñaàu vaøo = a (mg/l)
- Choïn thôøi gian chaïy 1 ngaøy taûi löôïng COD: a.10-3 kg/m3.ngaøy
- Giai ñoaïn thích nghi ñöôïc keát quaû cho vaøo baûng sau(döøng thí nghieäm khi COD töông ñoái
oån ñònh)
Ngaøy Taûi troïng T(giôø) COD(mg/l) Hieäu quaû pH
3
(kgCOD/m .ngaøy) Vaøo Ra % COD Vaøo Ra
3
1 COD vao 10
2 T (ngay)
3
4
5
6
- Veõ ñoà thò bieåi dieãn hieäu quaû khöû COD theo thôøi gian ñoái vôùi thí nghieäm thích nghi vaø nhaän
xeùt.
7.4.3. TN3: giai ñoaïn taêng taûi troïng:

Cuoái giai ñoaïn thích nghi, xaùc ñònh caùc thoâng soá COD sau 24 giôø, MLSS, pH. Ñaùnh daáu möùc
buøn laéng sau 30 (möùc buøn laéng naøy öùng vôùi SS khoaûng 2000 mg/l). Xaùc ñònh khaû naêng laéng
cuûa buøn baèng chæ tieâu SVI.
Caùch xaùc ñònh SVI:

Laáy 1 lít maãu ñöôïc laáy töø bình phaûn öùng (sau khi thích nghi buøn)
Khaû naêng laéng cuûa buøn ñöôïc ño baèng caùch ñoå hoãn hôïp ñeán vaïch 1 lít, ñeå laéng
trong 30 phuùt, sau ñoù ñöôïc theå tích bò chieám bôûi buøn laéng.
SS ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch loïc, saáy khoâ vaø caân troïng löôïng.
SVI laø theå tích baèng ml bò chieám giöõ bôûi 1 gam buøn hoaït tính sau khi ñeå laéng
30 phuùt hoãn hôïp trong beå phaûn öùng, ñöôïc tính:

V 1000
SVI (mg/ l)
SS
Taêng taûi troïng COD öùng vôùi thôøi gian laø 24 h, 12h, 8h, 6h, 4h, 2h
Ôû moãi taûi troïng xaùc ñònh COD, pH, SS.
Khi hieäu quaû COD ôû taûi troïng naøo ñoù oån ñònh trong thôøi gian toái thieåu 3 ngaøy, tieáp tuïc
taêng taûi cao hôn. Quaù trình taêng taûi keát thuùc khi hieäu quaû COD giaûm. Luùc ñoù hieän töôïng
quaù taûi xaûy ra.
- Laäp baûng soá lieäu moâ hình tónh saép xeáp theo thôøi gian löu nöôùc taêng daàn vaø veõ ñoà thò bieåu
dieãn moâ hình tónh saép xeáp theo thôøi gian löu nöôùc taêng daàn vaø nhaän xeùt.
Taûi troïng T Hieäu quaû

Ngaøy COD(mg/l) pH
(kgCOD/m3.ngaøy) (giôø) % COD SS
Vaøo Ra Vaøo Ra
3
1 COD vao 10 2
2 T (ngay) 4
3 6
4 8
5 10
6 24
- Laäp baûng soá lieäu moâ hình tónh saép xeáp theo taûi troïng taêng daàn , veõ sô ñoà theo taûi troïng
taêng daàn vaø nhaän xeùt.
Ngaøy COD(mg/l) pH
Vaøo Ra Vaøo Ra
3
COD vao 10
1
2 T (ngay) 24
12
3
8
4
6
5
4
6
2
7.4.4. TN4: Chaïy moâ hình ñoäng vaø xaùc ñònh thoâng soá ñoäng hoïc:
a. Chaïy taûi troïng ñoäng öùng vôùi thôøi gian löu nöôùc(24h): laäp baûng soá lieäu, veõ ñoà thò
quan heä thôøi gian vaø hieäu quaû khöû COD, COD vaøo vaø ra.
Ngaøy COD(mg/l) pH
Vaøo Ra Vaøo Ra

3
1 COD vao 10 24
2 T (ngay) 24
3 24
4 24
5 24
6 24
b. Chaïy taûi troïng ñoäng öùng vôùi thôøi gian löu nöôùc(12h): laäp baûng soá lieäu, veõ ñoà thò

Ngaøy COD(mg/l) pH
Vaøo Ra Vaøo Ra
3
1 COD vao 10 12
2 T (ngay) 12
3 12
4 12
5 12
6 12
c. Chaïy taûi troïng ñoäng öùng vôùi thôøi gian löu nöôùc(8h): laäp baûng soá lieäu, veõ ñoà thò
Ngaøy 3 COD(mg/l) pH
(kgCOD/m .ngaøy) (giôø) % COD SS
Vaøo Ra Vaøo Ra
3
1 COD vao 10 8
2 T (ngay) 8
3 8
4 8
5 8
6 8
d. Xaùc ñònh caùc heä soá ñoäng hoïc:

Caùc heä soá ñoäng hoïc cuûa quaù trình sinh hoïc hieáu khí bao goàm haèng soá baùn vaän toác Ks,
toác ñoä söû duïng cô chaát toái ña K, toác ñoä sinh tröôûng vuøng toái ña m, heä soá saûn löôïng toái
ña Y vaø heä soá phaân huyû noäi baøo Kd. Caùc thoâng soá naøy ñöôïc xaùc ñònh theo 2 phöông
trình sau:

Ks 1 1
X. (S 0 S) *
K S K
1 [Y .( S 0 S )] Kd
(X. )
c
Trong ñoù: X : Haøm löôïng buøn hoaït tính MLSS, mg/l (SS)
: Thôøi gian löu nöôùc, ngaøy
c : Thôøi gian löu buøn, ngaøy
S0 : Haøm löôïng COD ban ñaàu (mg/l)
S : Haøm löôïng COD ôû thôøi gian löu nöôùc
Döïa vaøo soá lieäu thí nghieäm baèng phöông phaùp hoài quy tuyeán tính, xaùc ñònh moái quan heä baäc
nhaát(y= ax + b) giöõa caùc thoâng soá ñoäng hoïc treân qua vieäc tìm heä soá a vaø b cuûa ñöôøng thaúng
y= ax + b.
Laäp baûng choïn löïa nhö sau:

Coät S:
- Laáy töø luùc baét ñaàu chaïy vôùi t = 1 ngaøy ñeán khi COD baét ñaàu giaûm (chaïy ñoäng)
- Laáy tieáp giaù trò khi chaïy vôùi t = 0,5 ngaøy ôû COD max.
- Laáy tieáp giaù trò ôû thôøi ñieåm chaïy tónh (taêng taûi troïng) vôùi t = 24(h), t = 12(h),
t = 8(h), t = 6(h)
Ta ñöôïc baûng sau:
(S0 – S)/
S0 S n= b X 1/S X (S0 – S) 1/ b
X
- Veõ ñöôøng thaúng hoài quy tuyeán tính quan heä giöõa thoâng soá
(S0 - S)/ ( .X) vaø 1/Tb
Töø ñoù ta coù daïng: y = ax + b
Kd = b
Y =a
- Veõ ñöôøng thaúng hoài quy tuyeán tính quan heä giöõa X / (S0 – S) vaø 1/S
Töø ñoù ta coù : y= ax + b
1 1
b K
K b
KS
a K S a.K
K

Taøi lieäu tham khaûo

1. Traàn Vaên Nhaân, Ngoâ Thò Nga, Giaùo trình coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi, Nhaø xuaát baûn
Khoa Hoïc vaø Kyõ Thuaät Haø Noäi 1999.
2. Leâ Xuaân Mai, Nguyeãn Baïch Tuyeát, Giaùo trình phaân tích ñònh löôïng, Tröôøng Ñaïi hoïc
Baùch Khoa TPHCM.
3. Environmental Engineering – Mc Graw – Hill – Iternational Edition – Gerard Kiely –
1996.
4. Hoaøng Hueä – PGS,PTS, Xöû lyù nöôùc thaûi, Nhaø xuaát baûn xaây döïng, 11/1996.
5. Laâm Minh Trieát – nguyeãn Thanh Huøng- Nguyeãn Phöôùc Daân, xöû lyù nöôùc thaûi ñoâ thò,
coâng nghieäp
6. Laâm Minh Trieát vaø caùc coäng söï: Taäp baùo caùo caùc keát quaû nghieân cöùu xaùc ñònh quy
trình coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi caùc loaïi hình coâng nghieäp taïi Tp.HCM – Sôû KHCN vaø
MT Tp. HCM, 1997 – 1998.
7. Metcalf and Eddy: Wastewater Engineering Treament, Disposal, Reuse third Edition
1991.

GIÁO TRÌNH - Thực hành xử lý nước thải (Ths. Lâm Vĩnh Sơn) PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

GIÁO TRÌNH - Thực hành xử lý nước thải (Ths. Lâm Vĩnh Sơn) PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tröôøng Ñaïi Hoïc Kyõ Thuaät Coâng Ngheä TP.

Hoà Chí Minh – Khoa Moâi Tröôøng vaø CNCH

2. Muïc ñích thí nghieäm.

3. Yeâu caàu tröôùc khi thí nghieäm.

Th.S. Laâm Vónh Sôn Trang 1

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

Th.S. Laâm Vónh Sôn Trang 2

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

Baøi 1. KHÖÛ SAÉT KEÁT HÔÏP LOÏC TRONG NÖÔÙC CAÁP

1.1. MUÏC ÑÍCH

Th.S. Laâm Vónh Sôn Trang 3

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

4Fe(HCO3)2 + O2 + 2H2O + 4 Ca(OH)2 Fe(OH)3 + 4 Ca(HCO3)2

Th.S. Laâm Vónh Sôn Trang 4

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

1.3. CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH.

1.3.1.2. Trình töï thí nghieäm

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

- Ñaäy nut, laéc, ñôïi 10phuùt

Böôùc 4: Chaïy moâ hình

Th.S. Laâm Vónh Sôn Trang 6

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

1.4. KEÁT QUAÛ.

Th.S. Laâm Vónh Sôn Trang 7

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

Baøi 2. TRAO ÑOÅI ION

2.1 MUÏC ÑÍCH .

2 RNa + CaSO4 R2Ca + Na2 SO4

2 RNa + MgSO4 R2Mg + Na2 SO4

R2Ca + 2 NaCl 2 RNa + CaCl2

R2Mg + 2 NaCl 2 RNa + MgCl2

RSO3 Na + HCl RSO3H + NaCl

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

Loaïi cation Li+ H+ Na+ NH4+ K+ Mg+ Ca++

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

2.2. 2. Dung löôïng trao ñoåi.

Th.S. Laâm Vónh Sôn Trang 10

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

2.3. CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH.

2.4. KEÁT QUAÛ.

Nhaän xeùt aùi löïc trao ñoåi cuûa caùc ion.

Th.S. Laâm Vónh Sôn Trang 11

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

Baøi 3 THÍ NGHIEÄM LAÉNG BOÂNG CAËN

3.1 MUÏC ÑÍCH.

Th.S. Laâm Vónh Sôn Trang 12

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

3.3. MOÂ HÌNH THÍ NGHIEÄM

3.4 CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH.

Laäp baûng keát quaû ño SS

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

Laäp baûng hieäu quaû sau khi laéng tính ra % (R)

3.5 KEÁT QUAÛ THÍ NGHIEÄM

BIEÅU ÑOÀ HIEÄU QUAÛ LAÉN G – NOÄI SUY ÑÖÔØNG CONG

Th.S. Laâm Vónh Sôn Trang 14

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

Th.S. Laâm Vónh Sôn Trang 15

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com

Baøi 4. THÍ NGHIEÄM JARTEST

4.1 MUÏC ÑÍCH.

4.2 CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT.

Trò soá pH cuûa nöôùc.

Th.S. Laâm Vónh Sôn Trang 16