You are on page 1of 1

13.

 ()
�  �,  ��
 �   
 �  


 (2010, )�
 (2010, �)
C  ���   .  �   � 
��  .  �   � �   (2014, �)
� ���    . � � (2019, �)
�, ��� � � �  � 20-50 .�. � �
  �� �  , � � (2019, �-)
  �� .  ��  �  �  (2019, )
� �  ‘�  ’. �. �   �  (2019)
�    60 . ��  � . �  (2019, )
[  ] �  � 260  � 2004  �  � � (2019, �)
 18  2020 � .   �  � �  34 � � ((2018)
� � 7000 . �    � �  (2018)
   �. � � (2018)

  , 


     .
  . 
 ,   .
     .
  
� �  �,   
� ��, . ,  ,
 
 �      
� ‘  .
�’.  
� 2014,  �    � . 
� �   ��,   �
��� �  �    (DISASTER)
�� � �.     � 
�.  �� �.
� �� 2015 � DISASTER- DUS  , ASTER
 � ‘’  �   . � �� �
  . � ��.
��   � � �  �  �  
� �  �� ��   � ,  �  �
 �� �� � � ��. 2019� � 
��  � 3,600  ��. �   �
� ��.. 3,600  �    .
�  . �  �. � �
 � ��� � :  �  � �
1972, �� 1356, �� ���, �� ��
�, �  �.   142, � � 150 
�  � �,    �, , � 
�.   , � ��,
� , ��, �
 � �  

  �
,�    �.
:  �
� � � �� ��
�   ,  , �� ��� �
 , � ��, � �� � � 
� , � ,   . � � �� � �  ,  �    
 � ,  , �   : � � � �  �. �  � �. � ��    �
�   � �� � �  �  � Hazard becomes Disaster  �,  , �,  1.  
�� � �� �
 .  �� � �� �   � �. �  � �. �  � , �
� ‘ �  �� � ��   : ��  �� �  �� �, ,
�’  .      . 1.  � (Natural Hazards)   �� � , ��
 �   
 � 167 ��   � 7, � 8, � 9,  �   : � � 2. �� -  � (Socio   .  �  �. �: , , �
2020,  22  . � 10 ��� �. � � � ���   Natural Hazards) � �. �, �, ��
 ��  �� �   51 �� �..  ��   3. �  � (Human : 2001� �� � 

�.. � 2,  3, � 167 �  �� . � �,  �, � Induced Hazards) � 10 � �. 
� 4, � 5, � 6, 2018� � 41 �� . � � �, �   4. � �� .  � ���  � 
  �   . � �, �,  �, �   �  �  �� �
�   � � � �� ,  �, �  � �� � �� � �  �  �  
� �� �    ��  � � �� �. � �  �   � �/�
��  �   �  �.
    �  � �. �� �  .  
� � ��   � , ���, ,   �. �    
� , �,      �  � � , : 2001� � � � �.
�  ��   �� � �.   � ��� � � 1962� �  
� �   � �   � �� ,   �, ��  ,    (�) 
  ��. �

��- � �. � � �� ��
 ���   �  :   �  �  � �,  � 
 ��    � �    � �  � �  �  12.5
‘�’�  �.  � �  ��   ..   � 
�    �,  �  � �� �. �� ���.
�   � �  , �       � 
 � � � � � 
� �� ��, , �, �    � � �
. � 74  �. ��, � �,   �� � /�
   

��, � � , ��  � � �   �.
� 68    � � �� � �    �
�� �, � �  � �.    1. , 2. , 3. �, �

4.   �  �. �  �  


� �  �  ��    �, � � � �
 �.  � � � � /  (Hazard):
�  �� �� � �  � �� �.
�  ��� 8,500 � �  � �.  , �  �

, , ��  � �

�   (Flood


Hazard) �.
  ?
    � � � 
 � (United Nations
�   22.5 
��  40  ��
�  � �� .
�  ( )  (.. International Stratagy for Disaster �   7.5 
1565):  ��,  Reduection) �� �  �� �� � 
 �� (��, , �  � (Global Assesment  �.
�, ) � � Report) 2011 � ��
 .  � ��� 90 � 
 ��, � �,  �  ��  � �
�  (.. 1576): �� � � , ��, ��,
 ��  ,  �� �. � ��, �, , �
��   �  �  �. �  �   
�� �  . �      �.
  (.. 1656):  �� �, �   � � �   �,

�.   ��. ��, � 
  (.. 261-260): � , ���, �  �   ��. �    ��


 ��  ��� 

    .
, �  . . �  �,  
  (.. 1739): ��, �. 1. � �
�   (.. 326): � �
 � �,  2. �� -  � 
, �  .   . � � �   �� �  
   (.. 641): �    (.. 1745):  �� � �� . ��  �   �  ��  . 

,  �  . �  �,  �,      �,  � 
 , �  . �. �
 .
  (.. 1000): ��    (.. 1749): �  , �, �   ��  ���

�� � �, 


,  �   (� �� ���    �, � ��  �   � �� 
  �� � �    �� � , , �,  �  �, �� , , ��   ��  �, � 
  .    �  ‘   .
   (.. 1191):  ). �. � �� � �

   (.. 1756): � � � (Rashtriya Barh  ���’. �  �  � �  �� �  ��
� �� ,  �  � �
���     �� �.
. ,  �   (� Ayog) 1980�  �� �
� �.
�  � �). � � ��� � �� � �. �  X  
�    (.. 1192):  ���   � �
� ��,  � . �   (.. 1757): � 12 � (40  ��)  � = ——————— �     
� ���, �  �  . , � . � ��,  � , 
�   (.. 1194):   � ��� 
,  � . �  �  . ���  �  �

  �  �    , , � �
   (.. 1526): �   (.. 1760):  �.  1. � , 2. ��   � �,  

�   �,    �  1200   �� . ��  .
��, �  . �
   � ���  �� �.
  (.. 1527): � �  �  . � �. � �� �
   � �  �

  (.. 1764): � 85 � � �  (�   � ,       � 
� �� , � . �
� � � . �  ��  � �. �
  (.. 1528):  �  � �,    )  � 1.    � �   � 

�, �  . �  . .   � �  � �� ��, � � � � 
�   (.. 1529): �, �    (.. 1761): �   , � � �� ��  �  �� � �  �   �
 � �,  �  � � �,  � . � � ��   �. 
  . ��  . � , �, �, , �, �� � ���    : , � , �, � ��
�   (.. 1539): � �    (.. 1767): � � �  � � �,  �  � ��
�, �  . �, � . �, , , �, , �  � � 2.   
�  ()  (.. 1540): �    (.. 1780): �,
� �, �, � � �  � �� 

�  �    
��, �  . � �� . �   � �� � �    ,
   (.. 1556):    (.. 1790):  ��. �  �   �.  � �
� �

 �, �� . , �, �,   � 
,   . �
� � .

You might also like