AANHANGSEL

OVER EEN TWEETAL BATAKSCHE BRANDBRIEVEN IN HET RIJKS

ETHNOGKAPHISCH MUSEUM TE LEIDEN.

Over de twee Bataksche brandbrieven , waarvan hiervoren sprake

was, wenschen wij nog eenige ruededeelingen te doen. De een
i3 in het Tobasch, de andere in het Daïrisch dialect. Ook om
het eigenaardig sclmft, vooral van den laatstgenoemden, zijn zij
gelithographeerd hieraan toegevoegd '. Gelijk men ziet, wijken
enkele letters, met name de &, f, wi en s, zeer af van den ge-
wonen vorm. De drie laatsten komen vrij wel overeen met de
gelijknamige letters in den pulas, waarvan eene lithographie voor-
komt in het opstel »Bataksche oorlogsverklaring" van den Hoog-
leeraar Niemann ^. Beide pulassen zijn afkomstig van personen,
die blijkbaar ten behoeve van de Deli-Maatschappij eenige werk-
zaamheden hebben verricht en nu op betaling van het hun ver-
schuldigde aandringen. In den eenen is het een zekere Si Peter
die zegt vijftig dollars te moeten ontvangen wegens eene loods,
<M/JO?' m ian^saZ/tw Kma-pw^M rin^rii. Hij dreigt, zoo hij geene be-
taling erlangt, na de eerstvolgende vier dagen (letterlijk: na deze
vier nachten) de loods in brand te zullen steken, allerlei vijan-
delijkheden bij dag en bij nacht te zullen plegen, inenschen en
paarden te zullen dooden en het rijst- en maisgewas te zullen
vernielen, opaf JorH^z'ra on 6aMar ftaw^saZ, WIMSM feomgró

' Met welwillende vergunning van den Directeur van het Rijks Ethnographisch
Museum, Dr. Scrrnrier, aan wien wij hiervoor onzen dank betuigen.
" Bijdragen tot de T. L. en Vk. van Nederl. Indië, uitgegeven ter gelegenheid
van het Oriëntalisten-congres te Leiden, blz. 237.

Downloaded from Brill.com04/15/2020 01:32:52PM

via free access
 DE. G. A. WILKKN, AANHANGSEL. 391

, AM tappwZ d/ofona, Au ram&as eme, AMfo&a/!;Awcfa, Au ram-

das tfyaAwn^. De andere pulas is geschreven namens een zekere
Si Bato Mamak. Deze laat daarin zeggen, dat hem te weinig is
betaald, voor een koeli-huis, vijf sërpi's *; voor het bekappen
van een stuk boschgrond, tien sërpi's; voor de marktplaats, vijf-
tien sërpi's; voor rijst, twintig sërpi's; voor de door hem ge-
bouwde loods N°. 23, dertig sërpi's, pasa? (?) romaA
sërpi, pasaZ (?) raiyan sëpofoA serpi, />asar témgwt/aA
s^rpt, /wgre (fow-^o/o/( sërpi, 6awgr«ai *#Zo-po?oA sërp 5
po/o/i-<ë//o &o 6aan. »Meld", aldus gaat de briefschrijver voort,
»aan den grooten heer (het hoofd der onderneming ?) dat het geld
binnen acht dagen (letterlijk: acht nachten) gegeven worde; zoo
niet, zegt Si Bato Mamak, dan zal ik de tabak omkappen, de
loods in brand steken en menschen dooden", X-aiaytëw )bi-tomara
totoan iëssar ^&2/aArena (?) AVa jsëdjaAraia (?) ouwzM Jèrn^t, erfa,

De Bataksche woorden in het voorgaande hebben wij onveran-

derd getransscribeerd *. Enkele daarvan zijn bepaald foutief of
minder juist geschreven. Zoo is in den eersten pulas voor ram-
Jas waarschijnlijk wel mnicw te lezen: cZ/a/iMrw/ moet natuurlijk
<(/a' <7UM0r zijn;tojopwZwordt beter towipuJ geschreven, enz. In den
tweeden pulas is in het woord cMa bij de letter £ waarschijnlijk
de hatadingan (het teeken van den e-klank) vergeten, zoodat in
plaats van rfjYa moet worden gelezen dtïe, daar er wel een verbum
ma/a=geven, schenken, bestaat, doch de passieve vorm daarvan niet be-
kend is \ Het woord ecfa is waarschijnlijk het Tobasche zWcé,tenzij men
aan eene schrijffout voor orfa wil denken, hoewel het gebruik van dit
laatste in een conditioneelen bijzin, met verzwegen conjunctie, eene
afwijking van den regel zou zijn, daar men dan waJa pleegt te bezi-
gen *. Overigens vindt men in beide stukken, in plaats van Bataksche,

* Blijkbaar is s&yt een muntstuk. In het Tobasch dialect toch is «or/;i/an, nfge-
leid van het oan sërpi beantwoordende ser/n, de benaming van een half hupang in
gondgewicht, terwijl in het Tagalasch het verwante sa&z/n gebruikt wordt ter aan-
duiding van eene goldswuarde van vier reaion. Welke munt met sïrpi bedoeld is,
weten wij niet. Waarschijnlijk wel de dollar, daar deze //É( muntstuk is in Deli.
* Eene volledige transscriptie, althans van den tweeden brief, zijn wij niet in staat
te geven, daar wij, minder bekend met het Daïrisch dialect, van enkele woorden
niets weten te maken.
* Van der Tuuk, Bataksch woordenboek, i. v. to.
* Van der Tuuk, Tobasche spraakkunst, blz. 265 en 267.

Downloaded from Brill.com04/15/2020 01:32:52PM

via free access
392 DR G. A. WILKEN, AANHANGSEL.

enkele zuiver Maleische woorden gebruikt, als

(6o^ar), <o6a& (waarschijnlijk: iomiay), enz. Men kan niet zeggen
dat de twee klagers hunne taal zuiver hebben leeren schrijven.
Aau deze twee brieven zijn de gewoue symbolen van moord
en brandstichting toegevoegd, als: eene lans en een zwaard,
beiden uit bamboe gesneden; een paar blaasroerpijltjes en eenige
voetangels van bamboe; een van hout nagemaakt vuurstaal en
een bosje idjuk of aren vezels. Als eene bijzonderheid zien wij
echter hoe onder de symbolen zich ook bevindt een stukje gam-
bir. De gambir is, gelijk bekend is, een der bestanddeelen van
de sirih- of betelpruim. Daar bij beraadslagingen en bij het voe-
ren van rechtsgedingen als anderszins bij de Bataks, evenals bij
de andere volken van den Indisclien Archipel, de betelpruim eene
voorname rol speelt, het aanbieden daarvan aan elke samenkomst
of bespreking voorafgaat — de Menangkabawsche Maleier noemt
de betel dan ook zeer eigenaardig iö^ató adai en £öpaW öasó, dat
is: het hoofd van de adat en het hoofd der beraadslaging * —
wil het stukje gambir zeggen, dat de briefschrijver nog gene-
gen is de zaak in der minne af te doen.

Van Hasselt, Volksbeschrijving van Midden-Sumatra, biz. 178.

Downloaded from Brill.com04/15/2020 01:32:52PM

via free access
ic
.(C i

X
ft C A • f ö) fr
A o VA ^ | x -K 0 /

x c ( I o * osy
^ • O 10»-
M
J0$ A G i (, x V
J C ' (T vv S o ƒ -A

$
W x" o
(C

$ *«-
.0

O rt •j S t .
. A

VA V\

Downloaded from Brill.com04/15/2020 01:32:52PM

via free access
® ii.
1. I' , . '

Mi
(. H ï *

c Downloaded from Brill.com04/15/2020 01:32:52PM

via free access