Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an

toaøn haøng haûi

CHÖÔNG V- THIEÁT BÒ BAÛO ÑAÛM AN

TOAØN
HAØNG HAÛI
Trong heä thoáng giao thoâng ñöôøng thuûy (Ñöôøng bieån vaø
ñöôøng soâng) coù caùc tuyeán ñöôøng treân bieån vaø ñaïi döông
ñöôïc hình thaønh töï nhieân do vieäc löïa choïn caùc ñieàu kieän
haøng haûi toái öu cuûa nhöõng ngöôøi ñi bieån. Treân caùc tuyeán
ñöôøng naøy khoâng coù maët caùc thieát bò baùo hieäu chæ daãn
giao thoâng. Heä thoáng baûo ñaûm an toaøn haøng haûi bao goàm
caùc thieát bò nhaân taïo duøng ñeå höôùng daãn, chæ baùo cho
caùc phöông tieän ñöôøng thuûy ñi laïi an toaøn treân maët nöôùc, ôû
nhöõng khu vöïc coù caùc chöôùng ngaïi vaät noåi hoaëc ngaàm nhö
vuøng nöôùc ven bôø bieån, khu vöïc noâng caïn, luoàng laïch, soâng
ngoøi....

Treân theá giôùi, heä thoáng thieát bò baûo ñaûm an toaøn haøng
haûi vaø caùch boá trí chuùng noùi chung ñeàu gioáng nhau, theo
quy ñònh cuûa Hoäi haûi ñaêng quoác teá (IALA). Rieâng heä thoáng
baûo ñaûm an toaøn ñöôøng soâng (boá trí ôû maïng löôùi soâng
ngoøi khoâng coù caûng bieån vaø duøng cho taøu thuyeàn nhoû) thì
coù nhöõng khaùc bieät so vôùi heä thoáng baûo ñaûm an toaøn
haøng haûi vaø khaùc nhau ôû moãi nöôùc.

Chuùng ta coù theå phaân nhoùm caùc thieát bò baûo ñaûm an

toaøn haøng haûi thoâng qua coâng duïng cuûa chuùng nhö sau:

- Nhoùm daãn tuyeán: duøng höôùng daãn caùc phöông tieän ñi

ñuùng ñöôøng, ñuùng tuyeán, goàm coù heä thoáng phao
luoàng, chaäp tieâu. Ñaëc tính cuûa chuùng ñöôïc phaân bieät
baèng maøu sôn, maøu saéc aùnh ñeøn vaø soá chôùp saùng,
phöông vò. Caùc phöông tieän phaûi haønh trình theo heä
thoáng phao tieâu ñaõ ñöôïc laép ñaët.

- Nhoùm thoâng baùo: duøng ñeå baùo hieäu cho caùc phöông
tieän bieát muïc ñích yù nghóa cuûa ñieåm hoaëc khu vöïc ñaët
thieát bò baûo ñaûm an toaøn haøng haûi, nhö phao ñaàu

202
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

luoàng, phao hoaëc tieâu ôû nôi phaân thaønh caùc luoàng

khaùc nhau (Preferred chanel buoy), caùc phao hoaëc tieâu
giôùi haïn khu vöïc neo taøu hoaëc caùc khu chuyeân bieät
khaùc do chính quyeàn ñòa phöông quy ñònh. Caùch boá trí,
ñaëc tính cuûa caùc phao vaø daáu hieäu ñeàu khaùc bieät so
vôùi loaïi daãn höôùng, ví duï caùc phao maøu vaøng, ñeøn
vaøng, thaân phao hoaëc tieâu ñöôïc sôn baèng caùc daûi
maøu khaùc nhau, caùc chôùp saùng toái taïo thaønh nhoùm
tín hieäu moose. Ngoaøi ra coøn coù caùc baûng baèng chöõ
ñieän töû hoaëc daáu hieäu ñaët taïi ñaàu luoàng vaø nhöõng
nôi deã phaùt hieän ñeå thoâng baùo veà doøng chaûy trong
luoàng, hoaëc caùc haûi ñaêng treân ñaûo hoaëc ven bôø ñeå
laøm caùc muïc tieâu trong ñeâm cho taøu thuyeàn. ...

- Nhoùm caûnh baùo: thöôøng laø nhöõng phao ñöôïc laép ñaët
taïm thôøi duøng ñeå caûnh baùo cho caùc phöông tieän bieát
vò trí hoaëc khu vöïc coù chöôùng ngaïi nguy hieåm môùi xaùc
laäp, hoaëc caùc daáu hieäu ñeå baùo nhöõng nguy hieåm
baát thöôøng.

Ví duï vò trí taøu ñaém, khu vöïc

ñang thi coâng coâng trình, baõi
caïn hoaëc ñaù ngaàm...Caùc phao
thöôùng coù daïng quaû nhoùt
maøu ñoû hoaëc soïc maøu, hoaëc
caùc coïc tieâu coù daáu hieäu

H. 106 Phao taøu ñaém hình choùp noùn, ban ñeâm coù
caùc ñeøn chôùp nhanh (H. 106, H.
112)...

I. HAÛI ÑAÊNG (Lighthouses)

Haûi ñaêng laø moät thieát bò baûo ñaûm an toaøn haøng haûi,
quan saùt ñöôïc baèng maét nhìn

203
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

vaøo ban ñeâm, thöôøng ñöôïc xaây döïng

kieân coá ôû nhöõng muïc tieâu ñieån hình
doïc bôø bieån nhö caùc muõi ñaát, taïi caùc
mom ñaù nhoâ ra bieån, treân caùc ñaûo ñoäc
laäp, ñaàu caùc ñaäp chaén soùng, hay ñöôïc
ñaët treân caùc caáu truùc daøn khoan, ôû
nhöõng khu vöïc nguy hieåm ñoái vôùi vieäc
giao thoâng haøng haûi..., nhaèm caûnh baùo,
H. 107 Lighthouse
laøm tieâu ngaém, höôùng daãn cho taøu ñi
laïi, nhaäp bôø, vaøo luoàng.

Ñeå tìm hieåu chi tieát veà haûi ñaêng, chuùng ta coù theå döïa
vaøo Haûi ñoà haøng haûi, Danh muïc haûi ñaêng vaø tín hieäu sa
muø (List of lights and fog signals – NP 74-84), Haøng haûi chæ nam
(Pilot books hoaëc Sailing directions – NP 1 - NP72)

1.1 Caùc ñaëc tính cuûa ñeøn (Light characterristics)

Ñeå coù theå phaân bieät chính xaùc moät haûi ñaêng, phao tieâu
naøo ñoù vaøo ban ñeâm thì caàn phaûi bieát ñaëc tính cuûa ñeøn
boá trí treân ñoù. Ñaëc tính chuû yeáu cuûa moät ñeøn ñöôïc theå
hieän baèng ñoä saùng (taàm xa), soá chôùp vaø khoaûng thôøi gian
toái - saùng, chôùp lieân tuïc hay chôùp thaønh töøng nhoùm, chu
kyø laëp laïi cuûa caùc laàn saùng – toái hoaëc cuûa nhoùm ñoù,
maøu saéc cuûa chuùng. Maøu saéc ñoù coù theå laø xanh [Blue (Bu);
Green (G)]; ñoû [Red (R)]; traéng [White (W)]; Tím [Violet (Vi)]; hoaëc
Vaøng [Yellow (Y), Orange (Or)] Trong ñoù kyù hieäu maøu traéng (W)
nhieàu khi khoâng theå hieän treân haûi ñoà. Ñaëc tính cuûa haûi
ñaêng coøn ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua cöôøng ñoä chieáu saùng
cuûa ñeøn vaø ñoä cao cuûa coät haûi ñaêng. Ñaëc tính naøy ñöôïc
theå hieän qua taàm xa cuûa haûi ñaêng (tính baèng haûi lyù) cho
treân haûi ñoà hoaëc trong danh muïc cuûa haûi ñaêng. Ngoaøi ra
ñaëc tính haûi ñaêng coøn ñöôïc xaùc ñònh qua caùc cung chieáu
saùng (sector). Nhöõng haûi ñaêng coù cung saùng vôùi maøu saéc

204
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

khaùc nhau ñeå giôùi haïn vuøng nöôùc an toaøn cho taøu haønh
trình (maøu traéng) vaø vuøng nöôùc nguy hieåm cho haønh haûi
(cung maøu ñoû). Caùc cung naøy ñöôïc xaùc ñònh baèng goùc keïp
maø 2 caïnh laø giaù trò phöông vò quan saùt ñöôïc töø taøu.

1.2 Phaân loaïi haûi ñaêng

Döïa vaøo hình thöùc chieáu saùng cuûa ñeøn ngöôøi ta phaân ra
3 loaïi haûi ñaêng:

1) Loaïi coá ñònh: laø loaïi coù ngoïn ñeøn saùng lieân tuïc treân
coät haûi ñaêng

2) Loaïi chôùp moät caùch ñeàu ñaën: laø nhöõng haûi ñaêng coù
khoaûng toái vaø khoaûng saùng noái tieáp nhau ñeàu ñaën (Flash,
Quick flash)

3) Loaïi haûi ñaêng quay: ñöôïc caáu taïo bôûi moät cô caáu quay
laøm cho aùnh saùng khi thì saùng, khi thì bò che khuaát. Ngöôøi
quan saùt nhìn thaáy giöõa 2 laàn chôùp saùng laø khoaûng toái,
thôøi gian khoâng ñeàu nhau, taïo thaønh caùc chu kyø saùng vaø
toái (ñaëc tính ñöôïc ghi laø period, phase)

1.3 Thoâng tin cuûa haûi ñaêng cho trong Admiralty

List of Lights and Fog Signals

AÁn phaåm “Danh muïc caùc haûi ñaêng vaø tín hieäu sa muø” NP
– 79 thoáng keâ taát caû caùc ngoïn haûi ñaêng phuïc vuï cho haøng
haûi hoaëc haøng khoâng ñöôïc caùc quoác gia laép ñaët vaø thoâng
baùo, coù ñoä cao treân 8 meùt so vôùi möïc nöôùc bieån. Tuy
nhieân coù moät soá haûi ñaêng coù ñoä cao thaáp hôn 8m vaø
nhöõng haûi ñaêng ñaët treân caùc thuyeàn ñeøn (Light-vessels)
vaãn ñöôïc laäp ôû trong aán phaåm naøy. Ñaây laø aán phaåm trang
bò baét buoäc treân caùc taøu bieån hoaït ñoäng tuyeán quoác teá
vaø ñöôïc hieäu chænh, boå sung thoâng qua caùc thoâng baùo
haøng haûi.

3.1 Caùc ñaëc tính cuûa haûi ñaêng ñöôïc laäp thaønh baûng
goàm 8 coät: (H. 108)

205
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

- Coät 1: Soá hieäu quoác teá cuûa moãi haûi ñaêng

- Coät 2: Teân ñòa phöông cuûa haûi ñaêng

- Coät 3: Toïa ñoä

Coät Coät Coät Coät 4 Coät Coät Coät 7 Coät 8

1 2 3 5 6
N/E

0062 Saint… 50 OcWR 22 W22 White 8- ec 3.7. W295o-

08.4 15s 004o
W20 Side
5 00.9 Horn 30s tower R004o-022o(18o)
R20
over Manacle
19
rocks.

Fog det Lt LFl W

5min (fl 5s)
18m
H. 108 Ñaëc tính cuûa haûi ñaêng Sant Anthony Head

- Coät 4: Ñaëc tính vaø cöôøng ñoä (WR: Ñeøn saùng 2 maøu
traéng vaø ñoû maøu traéng ñöôïc nhìn thaáy ôû 1 cung coøn maøu
ñoû thaáy ôû cung khaùc, thöôøng ñeå moâ taû cung coù chöôùng
ngaïi vaät nguy hieåm), giöõa caùc khoaûng saùng ñoù laø khoaûng
toái, chu kyø cuûa ñeøn laø 15 giaây. Taïi traïm haûi ñaêng coù coøi
huï, chu kyø laø 30gy).

- Coät 5: Chieàu cao cuûa haûi ñaêng (m)

- Coät 6: Taàm xa (trong cung maøu traéng: xa 22 vaø 20 hlyù,

trong cung ñoû: 20 hlyù)

- Coät 7: Moâ taû caáu truùc vaø ñoä cao tính töø ñænh ñeán
chaân neàn cuûa traïm haûi ñaêng (maøu traéng, hình daïng thaùp
nöôùc 8 maët, cao 19 m)

- Coät 8: Caùc ghi chuù giaûi thích: Pha cuûa haûi ñaêng tính
ñeán phaàn möôøi giaây (in nghieâng (ec: eclipse- pha toái)), cung
chieáu saùng (ghi gía trò phöông vò thaät nhìn töø phía bieån). ÔÛ ví
duï treân: chu kyø laø 15 giaây, pha toái chieám 3,7 gy, nhö vaäy pha
saùng laø 15-3,7=11,3 gy

206
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

1.4 Thuyeàn ñeøn, phao bieån

- Light Vessel hay Light – float laø nhöõng chieác thuyeàn ñöôïc
neo chaët vaø tröng ñeøn gioáng nhö caùc haûi ñaêng khaùc,
thöôøng ñaët taïi caùc cöûa soâng coù doøng chaûy töông ñoái maïnh
(ví duï thuyeàn ñeøn taïi cöûa soâng vaøo caûng Thöôïng haûi).

- Lanby laø nhöõng phao ñeøn coù

kích thöôùc lôùn hôn bình thöôøng,
ñaët ôû nhöõng vò trí quan troïng
ñoái vôùi haøng haûi. Phao coù theå
coù troïng taûi tôùi 140 taán, coù
ñöôøng kính hoaëc chieàu cao tôùi
12 m. Treân phao naøy coù theå
laép theâm caùc tieâu voâ tuyeán
(Radiobeacon), tín hieäu sa muø.

Ñeå tra tìm caùc loaïi ñeøn naøy

H.109 Phao bieån loaïi lôùn coù theå döïa vaøo List of Lights,
mieãn laø chieàu cao cuûa chuùng
lôùn hôn 8m
Haûi ñaêng treân caùc daøn khoan, coâng trình bieån cuõng
coù theå tìm ñöôïc trong List of lights nhöng thöøông thì cho trong
caùc xuaát baûn haøng naêm cuûa ANM, caùc chi tieát veà ñeøn
thöôøng khoâng ñaày ñuû.

1.5 Sô ñoà xaùc ñònh taàm xa cuûa haûi ñaêng

Sô ñoà duøng ñeå xaùc ñònh taàm xa quang hoïc gaàn ñuùng
cuûa moät haûi ñaêng maø ngöôøi quan saùt coù theå phaùt hieän
ñöôïc vaøo ban ñeâm (Luminious Range) öùng vôùi ñieàu kieän thôøi
tieát hieän taïi vaø cöôøng ñoä chieáu saùng cuûa ñeøn.

Haûi ñaêng ñöôïc phaùt hieän ôû khoaûng caùch khaùc nhau, phuï
thuoäc vaøo ñoä cao cuûa muïc tieâu vaø maét ngöôøi quan saùt
(Taàm xa ñòa dö – Geographical range), phuï thuoäc cöôøng ñoä
chieáu saùng cuûa ñeøn, ñôn vò tính laø Candelas – hoaëc Taàm xa

207
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

danh nghóa cuûa ñeøn cho trong coät 6 (Nominal Range), phuï thuoäc
vaøo traïng thaùi khí quyeån – Taàm nhìn xa khí töôïng (Visibility).

Ví du: ñoä cao maét laø 12 m, ñoä cao cuûa haûi ñaêng laø 70 m (tra ôû coät 5,
ñaëc tính ñeøn), taàm xa danh nghóa cuûa ñeøn laø 29 haûi lyù, cho ôû coät 6 (giaù
trò naøy töông öùng vôùi cöôøng ñoä chieáu saùng vaø ñieàu kieän khí töôïng bình
thöôøng – taàm nhìn xa 20 haûi lyù) . Haõy tính taàm xa quang hoïc cuûa haûi
ñaêng (khoaûng caùch coù theå phaùt hieän ñöôïc haûi ñaêng, khoâng tính ñeán
ñoä cao ngöôøi quan saùt) ôû ñieàu kieän hieän taïi vôùi taàm nhìn xa khí töôïng laø
15 haûi lyù?

Vaøo sô ñoà: noäi suy ñöôøng cong 15 hlyù, choïn taàm xa danh nghóa
(Nominal range) laø 29 hlyù, gioùng leân coät ngang (H. 110) ta ñöôïc taàm xa
quang hoïc laø 38 hlyù.

Trong luùc ñoù vôùi e= 12m, h= 70m ta coù taàm xa ñòa dö laø 24 hlyù. Vì
vaäy, thöïc teá treân bieån ta chæ baét ñaàu phaùt hieän ñöôïc haûi ñaêng ôû
khoaûng caùch 24 hlyù.

208
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

Hình 110: Sô ñoà tính taàm xa haûi ñaêng

209
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

Hình 111: Ví duï ñaëc tính cuûa ñeøn bieån

210
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

II. PHAO VAØ TIEÂU HAØNG HAÛI

2.1 Phao haøng haûi (Buoys)

Phao laø nhöõng caáu truùc noåi, ñöôïc neo chaët xuoáng ñaùy
soâng, bieån. Chuùng duøng ñeå ñaùnh daáu luoàng laïch, baõi caïn,
ñaù ngaàm, vò trí taøu chìm ñaém, vaø nhöõng vaät nguy hieåm cho
vieäc ñi laïi cuûa taøu thuyeàn treân maët nöôùc. Cuõng coøn caùc
loaïi phao vôùi coâng duïng khaùc nhö phao buoäc taøu. ÔÛ ñaây
chuùng ta ñeà caäp ñeán nhöõng phao naèm trong heä thoáng thieát
bò baûo ñaûm an toaøn haøng haûi. Phao ñöôïc phaân bieät bôûi
maøu saéc, hình daùng, soá hieäu. Treân ñænh cuûa phao thöôøng
coù gaén theâm caùc daáu hieäu vaø ñeøn ñeå bieåu thò caùc muïc
ñích quan troïng cuûa phao, gaây söï chuù yù ñaëc bieät cho taøu
thuyeàn.

Treân phao coøn coù theå gaén theâm caùc vaät phaûn xaï soùng
radar ñeå laøm taêng khaû naêng phaùt hieän cho radar, caùc thieát
bò phaùt aâm thanh nhö coøi, chuoâng…(tín hieäu sa muø)

Kích thöôùc cuûa phao coù theå to nhoû khaùc nhau, ñöôïc
thieát keá phuø hôïp vôùi ñieàu kieän moâi tröôøng vaø yeâu caàu
söû duïng. Nhöõng phao coù kích thöôùc nhoû nhaát thöôøng ñaët ôû
nhöõng nôi coù ñieàu kieän khí töôïng, doøng chaûy ñaõ ñöôïc löïa
choïn cho phuø hôïp.

2.2 Daáu hieäu haøng haûi (Marks)

Daáu hieäu haøng haûi laø caùch goïi chung, bao goàm daáu
hieäu coá ñònh vaø daáu hieäu noåi, naèm trong Heä thoáng phao
haøng haûi cuûa hieäp hoäi IALA. (khaùc vôùi haûi ñaêng, caùc ñeøn
coù cung chieáu saùng, chaäp tieâu vaø daáu hieäu ban ngaøy cuõng
nhö thuyeàn ñeøn, caùc phao bieån loaïi lôùn). Muïc ñích cuûa Marks
laø:

- Chæ thò luoàng haøng haûi

- Chæ thò caùc chöôùng ngaïi haøng haûi töï nhieân, taøu ñaém,
vaø caùc chöôùng ngaïi khaùc

211
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

- Chæ thò vuøng nöôùc daønh cho vieäc daãn taøu

- Chæ thò caùc ñaëc ñieåm quan troïng khaùc

Ñaëc tính cuûa daáu hieäu haøng haûi ñöôïc phaân bieät bôûi:

- Ban ngaøy: baèng maøu saéc, hình daïng vaø daáu hieäu ôû
ñænh (Topmark).

+ Maøu saéc: maøu xanh, maøu ñoû daønh cho caùc daáu hieäu
ñaët hai beân luoàng; maøu vaøng daønh cho daáu hieäu ñaëc
bieät; caùc maøu khaùc keát hôïp nhö ñen – vaøng, ñen – ñoû,
ñoû – traéng.

+ Hình daïng: coù 5 loaïi hình phao cô baûn: hình tru (can)ï, hình
noùn (cone), hình caàu (Sphere), hình coät (Spar), hình coïc
(Pillar) (Phao nhoû, cao khoâng duøng ñeå chæ meùp luoàng traùi
hoaëc phaûi goïi laø Spar hoaëc Pillar)

- Ban ñeâm: baèng maøu saéc aùnh saùng vaø ñaëc tính veà
pha cuûa ñeøn.

2.3 Tieâu haøng haûi (Beacons)

Tieâu haøng haûi laø moät caáu truùc baèng goã, kim loaïi, beâ
toâng, nhöïa toång hôïp,…hoaëc keát hôïp vôùi nhau, treân ñoù
thöôøng laép ñaët theâm caùc daáu hieäu. Tieâu haøng haûi ñöôïc
ñaët coá ñònh, chaéc chaén treân neàn ñaát hoaëc baõi caïn, duøng
ñeå thoâng baùo hoaëc höôùng daãn vieäc ñi laïi cho taøu thuyeàn.

YÙ nghóa cuûa tieâu haøng haûi ñöôïc xaùc ñònh qua daáu hieäu
ôû ñænh, baèng maøu saéc vaø caùch sôn ôû coät, hoaëc qua ñaëc
tính cuûa ñeøn neáu vaøo ban ñeâm. Nhöõng tieâu khoâng thaép
ñeøn thöôøng laø tieâu chæ söû duïng vaøo ban ngaøy (daymarks
hoaëc day beacon). Treân tieâu cuõng coù theå coù theâm caùc vaät
phaûn xaï soùng radar. Daïng ñôn giaûn nhaát cuûa tieâu haøng haûi
laø moät coïc beâ toâng coù sôn maøu vaø coù theå coù soá hieäu,
teân hay soá hieäu cuûa tieâu thöôøng ñöôïc ghi ôû baûng nhoû vaø
gaén vaøo coïc tieâu (H. 113).

212
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

H. 113 Coïc tieâu khoâng coù ñeøn

H. 112 Ñieån hình moät phao tieâu (Day beacon)

2.4 Hieäp hoäi haûi ñaêng quoác teá (IALA)

IALA ( International Association of Lighthouse Authority) laø moät

toå chöùc phi chính phuû ñaïi dieän cho caùc cô quan quaûn lyù caùc
thieát bò baûo ñaûm an toaøn haøng haûi cuûa caùc nöôùc treân
theá giôùi, nhaèm trao ñoåi thoâng tin vaø giôùi thieäu caùc tieán
boä kyõ thuaät trong lónh vöïc naøy.

Cuõng gioáng nhö giao thoâng ñöôøng boä, treân theá giôùi coù
hai heä thoáng giao thoâng traùi ngöôïc nhau, phuï thuoäc vaøo thoùi

213
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

quen vaø lòch söû cuûa moãi nöôùc. Trong haøng haûi quy taéc ñi laïi
cuûa taøu thuyeàn chæ laø moät (COLREG 72), tuy nhieân Heä
thoáng phao tieâu haøng haûi treân theá giôùi ñöôïc chia thaønh 2
caùch saép ñaët khaùc nhau: khu vöïc A vaø B (Region A vaø Region
B), theo thöïc tieãn söû duïng laâu ñôøi ôû caùc nöôùc. Chuùng ta coù
theå tra tìm chi tieát cuûa chuùng trong IALA Maritime Buoyage
Systyem (NP 735)

Heä thoáng phao tieâu ôû Vieät nam thuoäc khu vöïc A

2.4.1 Heä thoáng phao tieâu khu vöïc A (Region A)

- Heä thoáng A ñaõ hoaøn chænh vaø tieâu chuaån hoùa vaøo
naêm 1985.

- Theå hieän roõ nhaát söï khaùc bieät giöõaa hai khu vöïc A vaø
B laø heä thoáng phao luoàng.

Khu vöïc A quy ñònh: Phao beân traùi luoàng sôn maøu ñoû,
tröng ñeøn ñoû; Phao beân phaûi luoàng sôn vaø ñeøn maøu xanh
(theo höôùng thoâng thöôøng cuûa heä thoáng phao).

Khu vöïc A bao goàm taát caû caùc daáu hieäu coá ñònh vaø daáu
hieäu noåi (tröø traïm haûi ñaêng, cung chieáu saùng cuûa ñeøn,
chaäp tieâu, thuyeàn ñeøn thì khoâng phaân bieät khu vöïc A hay B).
Heä thoáng thuoäc A ñöôïc söû duïng ñeå chæ baùo luoàng haøng
haûi, ñaùnh daáu caùc nguy hieåm töï nhieân cuõng nhö nhaân taïo
ñoái vôùi vieäc ñi laïi cuûa taøu thuyeàn.

Daáu hieäu coá ñònh (Fixed marks)

Haàu heát caùc daáu hieäu coá ñònh coù ñeøn vaø khoâng coù
ñeøn ñeàu thuoäc heä thoáng A. Hình daïng vaø maøu saéc cuûa
daáu hieäu ôû ñænh thì gioáng nhö quy ñònh cuûa caùc phao.

Caùc daáu hieäu hai beân meùp luoàng (Lateral marks)

Caùc daáu hieäu naøy tieáp noái vôùi höôùng thoâng thöôøng
cuûa caùc phao: Phao beân traùi sôn maøu ñoû, soá leû, ñeøn maøu
ñoû, baét ñaàu töø soá 1. Phao beân phaûi sôn maøu xanh, soá
chaün, ñeøn maøu xanh, baét ñaàu töø soá 2.

214
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

Höôùng thoâng thöôøng ñöôïc xaùc ñònh theo 2 caùch:

- Theo höôùng ñòa phöông: Laáy töø phía bieån vaøo theo höôùng
nhaäp bôø cuûa taøu thuyeàn

- Theo höôùng chung: Laáy theo chieàu kim ñoàng hoà neáu phao
boá trí xung quanh caùc ñaûo. Thöôøng caùc höôùng naøy ñöôïc ghi
treân haûi ñoà. Neáu coù söï nhaàm laãn naøo thì phaûi tham khaûo
caùc taøi lieäu nhö Haøng haûi chæ nam, Danh muïc caùc ñeøn v.v…

Taïi moät soá eo bieån cuï theå höôùng cuûa phao ñöôïc laáy
theo caùch thöù hai.

Daáu hieäu phaân tuyeán trong caùc luoàng laïch (Prefered

channel buoy)

Taïi caùc ngaõ ba, nôi coù hai nhaùnh luoàng ngöôøi ta ñaët phao
coù caáu tao vaø chöng ñeøn khaùc vôùi phao hai beân luoàng
nhaèm höôùng daãn cho caùc syõ quan haøng haûi bieát luoàng
ñöôïc reõ sang phaûi hoaëc sang traùi. Daáu hieäu ban ngaøy thoâng
qua maøu sôn vaø caùch sôn, ban ñeâm baèng ñeøn chôùp vaø maøu
saéc cuûa ñeøn, tuøy thuoäc heä thoáng A hay B. Ví duï heä thoáng
A:

- Luoàng reõ veà beân phaûi: phao hình truï maøu ñoû, daûi sôn
xanh naèm ngang. Ñænh coù daáu hieäu hình truï, maøu ñoû.
Ban ñeâm: ñeøn chôùp nhoùm maøu ñoû (2+1)

- Luoàng reõ sang traùi: Phao hình noùn cuït, maøu xanh, daûi
ñoû naèm ngang. Ñænh coù daáu hieäu hình choùp noùn cuït.
Ñeøn nhoùm xanh (2+1)

Caùc daáu hieäu ñaëc bieät

Chuùng coù hình truï hoaëc hình noùn ôû ñænh vaø ñöôïc sôn
maøu vaøng (hoaëc thaép ñeøn vaøng vaøo ban ñeâm) ñeå chæ daãn
vôùi nhöõng muïc ñích ñaëc bieät, cuõng naèm trong heä thoáng
daáu hieäu luoàng. Ví duï phao chæ vò trí cho taøu neo kieåm dòch

2.4.2 Heä thoáng phao tieâu khu vöïc B (Region B )

215
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

Heä thoáng B ñaõ hoaøn chænh vaø tieâu chuaån hoùa vaøo
naêm 1987

Theo heä thoáng B quy ñònh: Phao beân phaûi sôn maøu ñoû,
ñeøn ñoû; beân traùi sôn maøu

xanh, ñeøn xanh. (Theo höôùng thoâng thöôøng)

Trong heä thoáng B, quy ñònh maøu saéc cuûa caùc daáu hieäu
vaø ñeøn ñöôïc thaép ngöôïc laïi vôùi heä thoáng A: maøu xanh beân
traùi, maøu ñoû beân phaûi, nhöng hình daùng cuûa caùc daáu hieäu
thì gioáng nhö heä thoáng A: beân traùi hình truï, beân phaûi hình
noùn

Hình: 112 Ví duï bố trí phao của hệ thống B

Caùc daáu hieäu giöõa luoàng (Cadinal marks)

Caùc daáu hieäu naøy duøng chung cho caû 2 heä thoáng (A vaø
B), ñöôïc ñaët ôû giöõa luoàng ñeå chæ vuøng nöôùc an toaøn cho
haøng haûi. Vuøng nöôùc ñoù ñöôïc tính ôû phía maø daáu hieäu
mang teân. Caùc daáu hieäu mang caùc teân Baéc (N), Nam (S),
Ñoäng (E), Taây (W), vôùi caùc daáu hieäu laø 2 hình noùn saép ñaët
khaùc nhau (H. 112):

216
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

N- 2 daáu hieäu hình noùn maøu ñen coù ñænh höôùng leân
treân, coät ñeøn sôn maøu ñen – vaøng, maøu ñen ôû treân, maøu
vaøng ôû döôùi

E- 2 ñænh noùn höôùng ra ngoaøi, coät coù vaïch maøu ñen

xen laãn maøu vaøng

S- 2 ñænh noùn höôùng xuoáng, coät: vaøng treân- ñen döôùi

W- 2 ñænh noùn höôùng vaøo nhau, coät: maøu ñen naèm

giöõa maøu vaøng

Hình daïng caùc daáu hieäu giöõa luoàng (Cadinal marks) thöôøng
laø loaïi phao hình truï (can) hoaëc daïng coïc (Pillar) , treân ñænh boá
trí caùc daáu hieäu hình noùn. (H. 113)

Hình 113: Daáu hieäu vaø ñeøn baùo khu vöïc haïn cheá haønh haûi treân haûi
ñoà

Ñeøn ñöôïc thaép coù maøu traéng, vôùi ñaëc tính laø caùc chôùp
nhoùm nhanh (quick- Q, hoaëc very quick – VQ). Döïa vaøo vò trí kim
ñoàng hoà, ngöôøi ta quy ñònh soá chôùp cuûa ñeøn cho deã nhôù
caùc vò trí ñaët phao:

217
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

North Chôùp lieân tuïc 12 giôø

East Chôùp nhoùm 3 lần 3 giôø (VQ: chu kyø 5s; Q:

10s)

South ------------- 6 ---- 6 giôø (VQ: chu kyø 10s; Q: 15s)

West ------------- 9 ---- 9 giôø (VQ: chu kyø 10s; Q: 15s)

Ví duï, chuùng ta chæ daãn taøu ñi ôû phía Baéc cuûa daáu hieäu mang teân
(N). (H. 113), vaø cuõng coøn coù theå daãn taøu an toaøn ôû maïn phía E, phía W
cuaû daáu hieäu ñoù nhöng löu yù phaûi ñoïc kyõ haûi ñoà.
2.5 Tín hieäu aâm thanh

Tín hieäu aâm thanh ñöôïc söû duïng ñeå baùo hieäu cho caùc
taøu thuyeàn haønh trình ôû khu vöïc coù heä thoáng thieát bò baûo
ñaûm an toaøn haøng haûi, khi taàm nhìn xa bò haïn cheá. thöôøng
coù ôû caùc phao bieån, phao ñaàu luoàng. Ngöôøi ta goïi moät teân
chung laø Tín hieäu sa muø. Coù nhieàu caùch taïo ra tín hieäu aâm
thanh. Chuùng bao goàm:

- Coøi nhò aâm (Diaphone), hoaït ñoäng theo nguyeân lyù

chuyeån ñoäng cuûa Piston, neùn khí, coù theå phaùt ra aâm
thanh coù cao ñoä traàm vaø cao, ñöôïc goïi laø coøi nhò aâm.

- Coøi huï (Horn): maøng rung do thay ñoåi ñieän aùp hay baèng
hôi, coù theå keát hôïp töø 2 ñeán 3 caùi thaønh moät boä
(gioáng nhö aâm thanh coøi nhaø thôø)

- Coøi ñieän (Sirens)

- Coøi neùn (Whistle): hôi ñöôïc neùn vaø thoaùt ra khoûi buoàng
hôi.

- Chuoâng (Bell) hoaëc coàng (goong): aâm thanh phaùt ra do

buùa goõ vaøo kim loaïi

Nhöõng thieát bò coù gaén theâm tín hieäu aâm thanh thì ñöôïc
chæ roõ treân haûi ñoà. Ngöôøi söû duïng phaûi heát söùc ñeå yù
vaø phaùt hieän sao cho khoâng bò nhaàm laãn vôùi caùc tín
hieäu sa muø khaùc.

218
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

2.6 Racons

Racon laø moät thieát bò phaùt soùng voâ tuyeán chuû ñoäng.
Soùng voâ tuyeán naèm trong daûi taàn phaùt hieän cuûa radar
haøng haûi. Nhöõng tín hieäu voâ tuyeán naøy phaùt ra thaønh
nhoùm vôùi chu kyø khaùc nhau vaø taïo thaønh caùc tín hieäu chöõ
theo baûng tín hieäu quoác teá maõ thö. Thieát bò naøy thöôøng
ñöôïc laép ñaët treân caùc tieâu haøng haûi, nôi coù nhieàu muïc
tieâu ñoäc laäp khoù phaùt hieän, treân caùc hoøn, baõi ngaàm, taïi
caùc cöûa ra vaøo caûng, ñaàu ñaäp chaén soùng, nôi coù caùc muïc
tieâu nhoû vaø taàm xa thöôøng xaáu... Treân maøn aûnh radar
chuùng ta phaùt hieän ñöôïc chuùng töø hình aûnh caùc vaïch daøi
ngaén höôùng töø taâm ra ngoaøi, töông öùng vôùi nhöõng tín hieäu
chöõ caùi, vaïch daøi xuaát phaùt töø vò trí cuûa muïc tieâu.

219
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

Hình 114. Caùc daáu hieäu 2 beân luoàng vaø daãn luoàng trong heä thoáng A

220
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

Hình 115. Caùc daáu hieäu beân luoàng vaø daãn luoàng, heä thoáng B

221
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

Hình 116. Caùc daáu hieäu baùo: Nguy hieåm, Vuøng nöôùc an toaøn, daáu hieäu
ñaëc bieät (A-B)

222
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

H.117 Heä thoáng phao cuûa Nhaät baûn

223
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT VAØ DÒCH VUÏ LÖU

THOÂNG
ÑÖÔØNG THUÛY

I. Khaùi nieäm
Vaøo thaäp nieân 80 cuûa theá kyû 20 ngöôøi ta ñaõ cho laép ñaët
caùc heä thoáng radar treân bôø vaø heä thoáng baùo caùo cuûa
taøu thuyeàn ñeå theo doõi hoaït ñoäng cuûa chuùng taïi caùc caûng
coù maät ñoä giao thoâng lôùn nhö ôû Haø lan, Hong kong, Myõ...,
nhaèm höôùng daãn vieäc ñi laïi cho phöông tieän trong khu vöïc
caûng vaø luoàng laïch, kieåm soaùt an toaøn, an ninh vaø baûo veä
moâi tröôøng trong vuøng nöôùc quaûn lyù.
Vôùi toác ñoä phaùt trieån cuûa kyõ thuaät coâng ngheä – tin
hoïc, caùc heä thoáng ñoù ñöôïc caûi tieán vaø nhanh choùng trôû
thaønh heä thoáng kieåm soaùt giao thoâng ñöôøng thuûy ñaéc löïc
(töông töï nhö heä thoáng kieåm soaùt khoâng löu cuûa haøng
khoâng). Ngoaøi ra heä thoáng coøn mang yù nghóa dòch vuï quan
troïng trong vieäc cung caáp thoâng tin vaø höôùng daãn cho taøu
thuyeàn – VTS.
VTS (Vessel Traffic Service System) laø moät heä thoáng ñaëc
bieät phuø hôïp khi laép ñaët ôû caùc khu vöïc sau:
- Nôi coù maät ñoä giao thoâng lôùn
- Khu vöïc giao thoâng cuûa caùc phöông tieän chôû haøng
nguy hieåm
- Khu vöïc giao thoâng phöùc taïp vaø khoâng thoáng nhaát
- Vuøng coù tính chaát ñòa lyù phöùc taïp vaø ñieàu kieän
thôøi tieát khoù khaên
- Vuøng coù söï dòch chuyeån cuûa caùc baõi boài vaø caùc
moái nguy hieåm haøng haûi ñòa phöông khaùc
- Khu vöïc moâi tröôøng nhaïy caûm caàn theo doõi, giao
thoâng ñöôøng thuûy coù theå gaây ra haäu quaû xaáu.
- Nôi caàn ghi laïi caùc tai naïn haøng haûi ñeå phaân tích
- Caùc vuøng nöôùc keá caän khu vöïc hoaït ñoäng cuûa caùc
thuûy phi cô, khu vöïc chung cuûa caùc nöôùc laân caän
caàn coù söï phoái hôïp ñieàu haønh.
- Taïi caùc keânh ñaøo, luoàng heïp, khu vöïc nöôùc haïn cheá
vieäc ñi laïi cuûa caùc phöông tieän thuûy...
Beân caïnh caùc thieát bò hieän ñaïi laø nhöõng höôùng daãn
vieân (VTS Operators) ñöôïc ñaøo taïo, coù kinh nghieäm veà
haøng haûi vaø thoâng thaïo luaät leä ñòa phöông cuõng nhö
coâng öôùc quoác teá – hoï laø caùc syõ quan haøng haûi hoaëc
hoa tieâu gioûi. Caùc taøu thuyeàn ñi vaøo vuøng nöôùc quaûn lyù

224
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

cuûa heä thoáng VTS phaûi tuaân thuû caùc quy ñònh maø heä
thoáng quy ñònh.
Heä thoáng VTS hoaït ñoäng phuø hôïp vôùi nghò quyeát cuûa
IMO – A 857 (20), ñöôïc caùc caûng bieån laép ñaët vaø quaûn lyù.
Heä thoáng VTS sau ñoù ñaõ phaùt trieån theâm chöùc naêng
vaø trôû thaønh heä thoáng VTIS (Vessel Traffic Information
Service System) – Singapore 1990

2. Caáu truùc cuûa heä thoáng VTS

2.1 Nguyeân taéc hoaït ñoäng:

Treân thöïc teá muïc tieâu cô baûn cuûa heä thoáng VTS laø
hoã trôï cho taøu thuyeàn trong luùc haønh trình vaø toå chöùc löu
thoâng nhaèm naâng cao tính an toaøn vaø hieäu quaû trong giao
thoâng ñöôøng thuûy, traùnh phaùt sinh caùc tình huoáng nguy
hieåm. Trong khi khoâng laøm thay ñoåi quyeàn haïn vaø traùch
nhieäm cuûa caùc thuyeàn tröôûng treân taøu theo quy ñònh cuûa
Quy taéc quoác teá veà phoøng ngöøa va chaïm, 1972. Thuyeàn
tröôûng phaûi tuaân thuû caùc quy taéc ñoù ñeå ñaûm baûo an
toaøn cho taøu mình cuõng nhö caùc taøu khaùc ôû xung quanh. Khi
ôû trong heä thoáng VTS thuyeàn tröôûng phaûi tuaân theo caùc quy
ñònh vaø höôùng daãn cuûa cô quan quaûn lyù heä thoáng. Khi daãn
taøu coù hoa tieâu, duø töï nguyeän hoaëc baét buoäc, thuyeàn
tröôûng ñeàu phaûi löu yù ñieàu naøy. Hoa tieâu laø ngöôøi coá vaán
cho thuyeàn tröôûng trong vieäc daãn taøu an toaøn cuõng nhö
lieân laïc vôùi trung taâm ñieàu khieån VTS. Hoï coù söï hieåu bieát
töôøng taän veà vuøng hoaït ñoäng cuûa heä thoáng VTS vaø vì theá
ñoùng vai troø raát quan troïng trong caùc cuoäc lieân laïc cuõng nhö
caùc quy trình thöïc hieän.
Ñieàu khieån taøu, nhö theo thuaät ngöõ ngheà nghieäp chæ
ñôn thuaàn laø vieäc truyeàn caùc leänh veà maùy vaø laùi taøu, giöõ
an toaøn cho con taøu tröôùc caùc moái nguy hieåm haøng haûi vaø
ñaâm va. Khi nhaän ñöôïc nhöõng ñieàu kieän vaø thoâng tin ñaày
ñuû, nhaân vieân ñieàu haønh VTS ngoài treân bôø vôùi söï hoã trôï
cuûa maùy tính vaø radar hieän ñaïi coù theå coù ñöôïc toaøn caûnh
cuûa khu vöïc treân haûi ñoà ñieän töû. Hoï theo doõi caùc vò trí vaø
söï dòch chuyeån cuûa caùc taøu thuyeàn moät caùch roõ raøng. Khi
nhaân vieân ñieàu haønh VTS thaáy ñöôïc taát caû caùc taøu vaø
caùc moái nguy hieåm veà haøng haûi thì vieäc cung caáp thoâng tin,
khuyeán caùo hay höôùng daãn cho moät con taøu laø hoaøn toaøn
khaû thi, nhôø ñoù daønh laïi nhöõng vuøng nöôùc troáng vaø an
toaøn cho taøu khaùc. Tuy nhieân vieäc ñieàu ñoäng con taøu laø
moät vaán ñeà phöùc taïp, höôùng thaät cuûa taøu so vôùi veát ñi
thöïc teá cuûa noù coù theå sai khaùc haøng chuïc ñoä. Toác ñoä
quay trôû thay ñoåi raát ñaùng keå giöõa caùc taøu phuï thuoäc vaøo
chieàu daøi taøu, höôùng töông ñoái cuûa gioù, taøu ñang chôû ñaày

225
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

taûi hay khoâng, coù toác ñoä hoaëc coù khoaûng troáng beân döôùi
ki taøu hay khoâng ..., vaø moãi con taøu seõ chaïy trong nhöõng
ñieàu kieän khaùc nhau.
Cuõng coù theå thaáy raèng vieäc theå hieän toát theo moät
traät töï caùc döõ lieäu treân maøn hình radar, ñaëc bieät khi noù ñaõ
ñöôïc chuyeån sang caùch hieån thò toång hôïp seõ ñuû chính xaùc
ñeå xaùc ñònh höôùng vaø toác ñoä cuûa moãi taøu. Radar cho bieát
khoaûng caùch vaø phöông vò cuûa muïc tieâu vôùi ñoä phaân giaûi
tuøy thuoäc vaøo chieàu daøi xung phaùt vaø ñoä roäng buùp phaùt.
Maùy tính caên cöù vaøo veät ñöôøng ñi ñaõ qua cuûa taøu maø tính
ra ñöôøng ñi vaø toác ñoä thöïc teá (so vôùi ñaùy bieån).
Khi chuyeån höôùng gaáp hoaëc ñieàu ñoäng traùnh va,
höôùng cuûa taøu coù theå thay ñoåi ñaùng keå vaø vì theá aûnh
höôûng ñeán keát quaû tính toaùn cuûa maùy tính, töø ñoù aûnh
höôûng ñeán söï ñieàu haønh cuûa ngöôøi ñieàu khieån. Ngoaøi ra,
nhöõng khuyeát ñieåm kyõ thuaät cuûa thieát bò nhö radar, ARPA,
ENC...khi theo doõi nhieàu muïc tieâu di ñoäng coù theå taïo neân
nhöõng sai soùt ñaùng keå. Ngöôøi ñieàu haønh heä thoáng VTS
phaûi hieåu roõ ñieàu naøy vaø phaûi coù kinh nghieäm ñeå traùnh
ñöa ra nhöõng quyeát ñònh vaø höôùng daãn thieáu chính xaùc.
Nhöõng thoâng tin chuyeån ñeán taøu toát nhaát laø khuyeán caùo
vaø caàn phaûi roõ raøng ñeå thuyeàn tröôûng coù theå hieåu
chuùng moät caùch nhanh choùng.
Duø traùch nhieäm daãn taøu an toaøn cuoái cuøng vaãn laø ôû
thuyeàn tröôøng nhöng ñeå ñaït hieäu quaû chung thì moät phaàn
traùch nhieäm ñöôïc chia cho caû VTS. Moät heä thoáng VTS vôùi
moät beân laø phöông thöùc haønh haûi tieán haønh treân taøu maø
ôû ñoù thuyeàn tröôûng hoaëc hoa tieâu chòu traùch nhieäm vaø
moät beân laø vieäc toå chöùc löu thoâng trong vuøng hoaït ñoäng
cuûa VTS maø qua ñoù nhaân vieân ñieàu haønh VTS coù traùch
nhieäm tieáp caän ñaày ñuû caùc söï kieän cuûa tình hình löu thoâng,
caùc taøu vaø heä thoáng VTS thöôøng coù nghóa vuï chung laø chia
seû traùch nhieäm cho nhau. Ñieàu naøy ñoøi hoûi söï quan heä
töông hoã vaø phoái hôïp hoaït ñoäng giöõa taøu vaø VTS.

2.2 Caáu truùc cuûa heä thoáng.

Heä thoáng VTS bao goàm Trung taâm ñieàu haønh chung
(Centre) vaø caùc cung ñoaïn theo doõi giao thoâng (Sectors)

226
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

H.117 Hình aûnh moät soá trung taâm VTS

2.2.1 Trung taâm cuûa heä thoáng (Centre)

Trung taâm coù chöùc naêng noái keát thoâng tin vaø ñieàu
haønh hoaït ñoäng cuûa toaøn boä heä thoáng. Töø Trung taâm
ngöôøi ñieàu haønh coù theå theo doõi tình hình hoaït ñoäng cuûa
moãi cung ñoaïn (Sector), löu tröõ thoâng tin, hình aûnh hoaït ñoäng
cuûa taøu thuyeàn maø caùc Sector thu ñöôïc. Ñaây laø moät trung
taâm maùy tính maïnh. Trung taâm cuûa heä thoáng cuõng coù
nhieäm vuï quaûn lyù haønh chính chung, ñieàu haønh nhaân söï,
cung caáp vaät tö kyõ thuaät...

2.2.2 Caùc cung ñoaïn theo doõi giao thoâng (Sectors)

Heä thoáng VTS coù theå coù 2, 3 hoaëc moät soá Sector,
tuøy thuoäc vaøo phaïm vi cuûa caûng, luoàng haøng haûi vaø khaû
naêng bao phuû cuûa caùc thieát bò, sao cho vieäc theo doõi ñöôïc
lieân tuïc vaø hình aûnh löu thoâng cuûa caùc phöông tieän ñöôïc roõ
neùt nhaát.
Trong coâng taùc toå chöùc ñieàu haønh coù 3 phöông phaùp
phaân chia, ñoù laø phaân theo khu vöïc ñòa lyù, phaân chia theo
thôøi gian, vaø/ hoaëc phaân chia theo khoaûng caùch.
- Phaân chia theo khu vöïc ñòa lyù: Phuï thuoäc caùc phöông
phaùp kyõ thuaät ñoái vôùi vieäc quaûn lyù löu thoâng thuï ñoäng
cuûa cô quan quaûn lyù VTS. Muïc ñích laø phaân caùc doøng löu
thoâng baèng caùch laäp neân caùc heä thoáng phaân luoàng, quy
ñònh caùc khu neo ñaäu cho taát caû caùc loaïi taøu hoaëc caùc loaïi
taøu ñaëc bieät, quy ñònh caùc khu vöïc daønh ñeå taøu thuyeàn
baêng qua trong khi löu thoâng … Caùc phöông thöùc naøy caàn
phaûi ñöôïc phaùt haønh roäng raõi tröôùc ñoù, bao goàm caùc haûi
ñoà vaø taøi lieäu cho vieäc daãn taøu.
- Phaân chia thôøi gian: Ñöôïc phaân bôûi VTS, thöôøng nhö
moät phaàn cuûa keá hoaïch haønh trình ñaõ ñöôïc thoûa thuaän

227
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

giöõa caùc beân. Moät con taøu seõ ñöôïc söû duïng moät khu vöïc
hoaëc moät tuyeán haønh trình naøo ñoù trong moät khoaûng thôøi
gian ñaõ ñöôïc ñònh tröôùc.
- Phaân khoaûng caùch chaïy taøu: Caùc taøu phaûi giöõ
khoaûng caùch toái thieåu tôùi taøu khaùc ñeå ñi qua toaøn boä
hoaëc moät phaàn cuûa caùc khu vöïc hoaëc caùc tuyeán haønh trình
haïn cheá naøo ñoù. Vieäc VTS phaân chia, thieát laäp vaø giaùm saùt
thöôøng lieân quan ñeán caùc loaïi taøu hoaëc haøng hoùa cuï theå
maø chuùng chuyeân chôû. Vieäc thöïc hieän caùc giôi haïn vaø /
hoaëc khoaûng caùch toái thieåu giöõa caùc taøu coù theå laø moät
phaàn cuûa vieäc toå chöùc löu thoâng naøy.
Moãi cung ñoaïn cuõng laø moät trung taâm, thöïc hieän
nhieäm vuï cuï theå laø theo doõi vaø phuïc vuï tröïc tieáp hoaït
ñoäng cuûa caùc phöông tieän thuûy trong vuøng nöôùc ñöôïc phaân
chia. Moãi trung taâm cuûa Sector coù boá trí radar – ARPA noái keát
vôùi haûi ñoà ñieän töû (ECDIS), moät heä thoáng truyeàn hình kheùp
kín (Close-circuit telivision), thieát bò nhaän daïng töï ñoäng (AIS) vaø
moät heä thoáng thu phaùt thoâng tin söû duïng soùng VHF. Caùc
Sector laïi noái keát vôùi Trung taâm vaø noái keát vôùi nhau trong
hoaït ñoäng.
Nhieäm vuï cuûa moãi Sector bao goàm:
- Thu nhaän döõ lieäu töø caùc taøu thuyeàn: thoâng soá coá
ñònh (thoâng soá kyõ thuaät cuûa taøu) vaø thoâng soá
ñoäng
- Ñaùnh giaù döõ lieäu: döïa vaøo döõ lieäu thu ñöôïc, trung
taâm theo doõi söï di chuyeån cuûa caùc phöông tieän trong
vuøng nöôùc ñöôïc phaân vaø ñaùnh giaù möùc ñoä an toaøn
chung, söï dòch chuyeån khoâng phuø hôïp coù theå cuûa
moãi phöông tieän.
- Ñöa ra nhöõng thoâng baùo caàn thieát vaø höôùng daãn cuï
theå cho phöông tieän.

H.118 Taïi moät Trung taâm cuûa heä thoáng VTS

Moät heä thoáng VTS coù theå coù caùc nhieäm vuï boå sung
nhö :

228
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

- Chuyeån caùc baûn tin ñeán caùc beân khaùc coù lieân quan
- Hoã trôï cho caùc hoaït ñoäng coù lieân quan nhö ngaên ngöøa
oâ nhieãm, tìm kieám vaø cöùu naïn, …
- Phoái hôïp hoaït ñoäng trong phaïm vi vaø giöõa caùc vuøng
cuûa heä thoáng VTS ( keå caû heä thoáng VTS laân caän )
Coù 3 daïng thoâng tin cuûa VTS:
Thoâng tin phuïc vuï: Luùc naøy ngöôøi ñieàu haønh giao
thoâng chæ cung caáp thoâng tin cho phöông tieän maø khoâng
ñöa ra lôøi khuyeân naøo, ngoaïi tröø coù theå ñeà nghò veà
höôùng ñi cuï theå neáu caàn.
Chæ daãn haønh trình (Navigational Assistance Service): Khi
moät phöông tieän naøo ñoù di chuyeån baát thöôøng, khoâng
tuaân thuû quy taéc giao thoâng thì ngöôøi ñieàu haønh heä
thoáng ñöa ra caûnh baùo, ñeà nghò ngöôøi ñieàu khieån giao
thoâng xaùc ñònh laïi vò trí, thay ñoåi höôùng ñi, toác ñoä cho
phuø hôïp...
Toå chöùc giao thoâng: döïa vaøo tình hình toång quan veà giao
thoâng, heä thoáng VTS ñöa ra caùc thoâng baùo cho caùc phöông
tieän vaø coù theå yeâu caàu toaøn boä hay töøng phöông tieän
cuï theå ñieàu chænh höôùng ñi, toác ñoä phuø hôïp vôùi tình hình
hoaëc quy taéc giao thoâng. Heä thoáng coøn ñöa ra caùc thoâng
baùo an toaøn, an ninh vaø moâi tröôøng haøng haûi trong vuøng
nöôùc quaûn lyù.

2.2.3 Ñoái töôïng cuûa VTS

Ñoái töôïng cuûa heä thoáng VTS laø caùc phöông tieän thuûy
tham gia giao thoâng. Thöôøng ñöôïc chia ra 2 loaïi:
a. Ñoái töôïng baét buoäc tham gia heä thoáng VTS:
Phuï thuoäc vaø quy ñònh cuûa töøng caûng, caùc ñoái töôïng
naøy khi tham gia giao thoâng trong vuøng nöôùc cuûa heä thoáng
VTS phaûi thöïc hieän nghóa vuï baùo caùo, thöôøng xuyeân giöõ
lieân laïc qua keânh tröïc VHF vaø di chuyeån theo quy trình ñaõ
thoâng baùo. Neáu vuøng nöôùc coù phaân luoàng giao thoâng thì
phaûi haønh trình theo phaân luoàng ñoù.
b. Ñoái töôïng khoâng baét buoäc tham gia heä thoáng VTS laø
nhöõng phöông tieän khoâng naèm trong phaïm vi quy ñònh
treân. Tuy nhieân chuùng phaûi tuaân thuû quy taéc giao
thoâng, tröïc keânh VHF cuûa heä thoáng vaø khi caàn thieát
phaûi goïi ñeå ñöôïc höôùng daãn.
2.3 Phaùc hoïa baèng hình aûnh tình hình löu thoâng :
Heä thoáng VTS luoân luoân phaûi coù söï ñaùnh giaù bao quaùt
toaøn boä tình hình löu thoâng trong khu vöïc maø noù phuïc vuï vaø
phaûi naém roõ moïi yeáu toá coù theå aûønh höôûng ñeán tình hình
löu thoâng. Baèng caùch ñoà giaûi hoaëc theo doõi ñaùnh daáu, heä

229
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

thoáng VTS phaûi coù khaû naêng naém thoâng tin ñaày ñuû veà
töøng taøu tham gia giao thoâng vaø caùc döï ñònh cuûa noù. Coâng
vieäc nhö theá ñöôïc goïi laø phaùc hoïa tình hình löu thoâng, theå
hieän baèng hình aûnh nhìn thaáy trong khu vöïc bao phuû cuûa VTS.
Ñoù laø cô sôû cho pheùp nhaân vieân ñieàu haønh coù theå ñaùnh
giaù ñöôïc tình hình vaø ñöa ra quyeát ñònh phuø hôïp. Ñoä chính
xaùc vaø toaøn caûnh veà tình hình löu thoâng phaûi naèm trong
moái töông quan vôùi caùc dòch vuï maø VTS cung caáp.
Ñaëc tröng chính cuûa chöùc naêng hieån thò laø linh hoaït theo
yeâu caàu vaø nhieäm vuï cuûa caùc nhaân vieân ñieàu haønh vaø
moãi hieån thò phaûi coù khaû naêng hieän ra taát caû caùc döõ
lieäu coù theå söû duïng ñöôïc. Nhaân vieân ñieàu haønh coù cuõng
theå yeâu caàu haïn cheá vieäc hieån thò khi caàn söû duïng caùc
döõ lieäu theo muïc ñích naøo ñoù.
2.4 Ñoä tin caäy cuûa thieát bò :
Hieäu quaû thöïc hieän cuûa thieát bò phuï thuoäc raát lôùn vaøo
caùc dòch vuï ñöôïc cung caáp, maø caùc dòch vuï naøy chòu aûnh
höôûng bôûi “khoaûng Thôøi gian trung bình giöõa caùc laàn maùy bò
söï coá” ( Mean Time Between Failures – MTBF ) vaø khaû naêng söû
duïng caùc dòch vuï. Moät khaû naêng ñaït 99,9% hoaëc cao hôn
thöôøng ñöôïc ñeà nghò cho moät heä thoáng hoaøn chænh. Thoâng
tin veà caùc phöông phaùp tin caäy ñöôïc cho trong “Höôùng daãn
cuûa toå chöùc IALA veà ñoä tin caäy vaø khaû naêng söû duïng cuûa
caùc thieát bò haøng haûi”.
Ñeå ñaùnh giaù caùc thieát bò laép ñaët heä thoáng, caùc nhaø
saûn xuaát phaûi cung caáp baûn ñaùnh giaù veà ñoä tin caäy cuûa
trang thieát bò döïa treân coâng thöùc coù theå ñöôïc söû duïng sau :

MTBF
Acalc 
MTBF  MTTR
Trong ñoù :
Acalc : Khaû naêng söû duïng theo tính toaùn
MTBF : Soá giôø söï coá trong thaùng
MTTR : Thôøi gian söûa chöûa, tính baèng giôø
Coâng thöùc tính toaùn vieäc thöïc hieän thöïc teá
laø :

T B
Aactual  * 100%
T
Trong ñoù :
Aactual : Khaû naêng söû duïng thöïc teá tính baèng %
T : Soá löôïng phuùt ôû moãi thaùng

230
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

B : Soá löôïng phuùt moãi thaùng maø heä thoáng

khoâng coù khaû naêng söû duïng

Ñoä tin caäy 99.9 % theå hieän söï coá ít hôn 9 giôø moãi naêm
phaûi ñöôïc ñònh roõ. Caàn chuù yù khoâng ñaùnh giaù quaù cao söï
tieän lôïi cuûa noù qua giaù trò MTBF ñaõ ñöôïc coâng boá, bôûi vì
ñaây laø giaù trò thoáng keâ, khoâng quaù quan troïng ñoái vôùi
moät thieát bò rieâng leû.
Vieäc phaùt hieän muïc tieâu :
Duø khaû naêng phaùt hieän möïc tieâu coù theå thay ñoåi theo caùc
yeâu caàu cuûa töøng heä thoáng VTS cuï theå, caùc muïc sau phaûi
ñöôïc söû duïng nhö ø cô sôû cho vieäc ñaùnh gía khaû naêng phaùt
hieän muïc tieâu cuûa radar.
Ñoái vôùi caùc muïc tieâu noåi coá ñònh, radar phaûi coù khaû
naêng phaùt hieän taát caû nhöõng thieát bò ñaõ ñöôïc laép ñaët
vaø coù gaén caùc boä phaûn xaï soùng radar 8 maët, coù ñöôøng
kính “a” meùt, vò trí naèm caùch anten radar khoaûng “b” haûi lyù,
trong ñieàu kieän taàm nhìn “c” cable, hoaëc möa vôùi löôïng ñaït
tôùi “d” mm/hr, traïng thaùi maët bieån laø “e”.
ÔÛ ñaây laáy: “a” = 1 m, “b” = 8 NM, “c” = 5 lieân, “d” = 10 mm/
giôø vaø “e” = 1.
Khaû naêng phaùt hieän phaûi ñöôïc tính ñeán caùc loaïi taøu
thoâng duïng nhaát, thöôøng hoaït ñoäng trong khu vöïc cuûa heä
thoáng VTS vaø baûng döôùi ñaây coù theå ñöôïc söû duïng nhö
moät höôùng daün khi xaùc ñònh khaû naêng phaùt hieän muïc tieâu
cuûa moät radar vôùi caùc taøu coù kích côõ khaùc nhau.

Caùc taøu ví duï ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh khaû naêng
phaùt hieän cuûa radar
Côõ taøu Dieän tích phaûn Ñoä cao treân maët
xaï soùng bieån
6 m, goã 6 m2 1m
20 m, goã 25 m2 3m
80 m, theùp 300 m2 8m
10.000 GRT, theùp 1000m2 15 m

Ví duï veà caùc yeâu caàu veà khaû naêng phaùt hieän
cuûa radar
Côõ taøu khoaûng caùch
toái ña “ xx”
Taàm xa
radar 6 m, goã 20 m, 80 m, 10.000 GRT
goã theùp

231
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

6NM x x x x
12NM x x x
18NM x x
24NM x x
Taàm nhìn
xa x x x x
Roõ x x x
0.5 NM
Löôïng möa
18nm x x x
25mm x x x
60 mm x x
Tình traïng
maët bieån,
caáp x x x x
1 x x x
2 x x
3 x x
4 x
5

Ôû ñaây daáu “x” coù nghóa laø radar phaûi coù khaû naêng
phaùt hieän muïc tieâu ít nhaát 5 laàn trong 10 voøng quay vôùi thôøi
gian trung bình laø 2 phuùt vaø hieån thò treân maøn aûnh.

Ñoä chính xaùc vaø khaû naêng phaân giaûi theo

khoaûng caùch
- Radar phaûi coù khaû naêng phaân giaûi trong nhöõng
ñieàu kieän: löôïng möa ñaït “a” mm/h, 2 taøu theùp coù kích thöôùc
“b” m ôû cuøng phöông vò vaø hieån thò phaûi taùch rôøi 2 aûnh khi
2 taøu caùch nhau “c” m ôû khoaûng caùch “d” nm.
Ôû ñaây: “a” laø 25, “b” laø 20, “c” laø 30 vaø “d” laø 6.
- Ñoä chính xaùc :
Radar phaûi coù khaû naêng xaùc ñònh khoaûng caùch vôùi
doä chính xaùc +/- “e” m, ôû khoaûng caùch “f” nm.
Ôû ñaây”e” laø 30, “f” laø 6.
- Ñoä chính xaùc vaø khaû naêng phaân giaûi theo goùc
naèm ngang:
Duø ñoä chính xaùc veà khaû naêng phaân giaûi theo goùc coù
theå raát khaùc nhau, ví duï öùng duïng sau ñaây ñöôïc coi laø moät
söï höôùng daãn trong hoaøn caûnh bình thöôøng :
+ Khaû naêng phaân giaûi :
Radar phaûi coù khaû naêng phaân giaûi khi caùc ñieàu kieän
veà löôïng möa ñaït ñeán “a” mm/h, 2 taøu coù kích thöôùc “b” m ôû

232
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

khoaûng caùch ‘c’ haûi lyù phaûi hieån thò taùch rôøi nhau khi caùch
nhau theo phöông ngang “d” m.
Ôû ñaây: “a” laø 25, “b” laø 20, “c” laø 6 vaø “ d” laø 75.
+ Ñoä chính xaùc :
Radar phaûi coù khaû naêng xaùc ñònh ñöôïc phöông vò thaät vôùi
ñoä chính xaùc +/- “a” phuùt ôû khoaûng caùch “b” nm. Laáy “a” laø
60’, “b” laø 6 haûi lyù.
Vieäc theo doõi :
Phuï thuoäc vaøo möùc ñoä löu thoâng cuûa taøu thuyeàn, seõ
coù giai ñoaïn nhaân vieân ñieàu haønh VTS khoâng theå nhaän
daïng vaø phaân tích ñöôïc caùc nguy cô ñaâm va cuûa chuùng neáu
chæ söû duïng maùy voâ tuyeán VHF vaø maøn hình radar chöa coù
ñieàu chænh. Khi ñoù vieäc phaân tích vôùi söï hoã trôï cuûa maùy
tính laø caàn thieát nhaèm giuùp cho nhaân vieân ñieàu haønh coù
theå thöøa nhaän, ñöa ra quyeát ñònh cuõng nhö cung caáp caùc
thoâng tin ñuùng.
Yeâu caàu vaøo moïi thôøi ñieåm heä thoáng phaân tích muïc
tieâu phaûi coù khaû naêng thu nhaän vaø vaø duy trì veát treân baát
cöù muïc tieâu naøo khi ñaõ ñöôïc radar phaùt hieän, vôùi trung bình
xuaát hieän ít nhaát 5 laàn trong 10 voøng quay cuûa anten vaø vôùi
chu kyø treân 2 phuùt. Dung löôïng cuûa boä phaân tích muïc tieâu,
keå caûù caùc muïc tieâu “ coá ñònh ” vaø “ di chuyeån ” phaûi töông
xöùng vôùi maät ñoä löu thoâng trong khu vöïc. duy trì veát cuûa
caùc taøu thuyeàn ñaõ ñònh roõ, vieäc maát veát taøu khoâng vöôït
quaù 10-15 %, tuøy thuoäc vaøo luoàng laïch vaø caùc loaïi taøu.*

*Caùc thoâng tin theâm veà vaán ñeà naøy coù theå tìm thaáy ôû thoâng baùo
5.1.2 taïi hoäi nghò cuûa IALA 1990 taïi Velhoven Haø lan vôùi töïa ñeà “ Kinh
nghieäm vôùi caùc heä thoáng radar bôø coù söï hoã trôï cuûa maùy tính” cuûa
taùc giaû K.H. Hameretal.
2.5 Lieân laïc
2.5.1 Noäi dung vaø thuû tuïc baùo caùo cuûa phöông
tieän
Caùc phöông tieän baét buoäc tham gia heä thoáng VTS phaûi
söû duïng VHF ôû keânh quy ñònh ñeå baùo caùo khi di chuyeån
qua caùc vò trí ñaõ ñöôïc ñònh saün. Caùc vò trí naøy ñöôïc kyù
hieäu treân haûi ñoà. Taïi moãi sector coù moät keânh rieâng, taøu
phaûi chuyeån ñoåi cho phuø hôïp ñeå lieân laïc. Khi ôû trong khu
vöïc VTS taøu phaûi duy trì tröïc canh ôû nhöõng keânh naøy.
Thuû tuïc baùo caùo phaûi kòp thôøi, ngaén goïn vôùi caùc noäi
dung nhö:
- Teân taøu
- Hoâ hieäu
- Vò trí hieän taïi

233
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

Ví duï: M/V Rose, XVLK. Horberg Lt. is beam.

Ngay töø khi ñi vaøo ñieåm baùo caùo ñaàu tieân cuûa vuøng
nöôùc VTS taøu ñaõ phaûi thoâng baùo. Heä thoáng VTS baét ñaàu
theo doõi moïi haønh vi di chuyeån cuûa taøu ñeå coù nhöõng
khuyeán caùo phuø hôïp. Ngoaøi ra caùc taøu ñaëc bieät yeâu
caàu coù nhöõng thoâng baùo theâm. Ví duï taøu VLCC (150.000
DW) khi söû duïng luoàng Singapore ñeå quaù caûnh phaûi thoâng
baùo: Vò trí vaø thôøi gian döï kieán ñi qua.

Ví duï:
Caûng Houston ôû Myõ quy ñònh ñoái töôïng baét buoäc thaønh 2 loaïi:
- Ñoái töôûng chuû ñoäng (VMRS User): laø taøu thuyeàn chaïy maùy, coù
chieàu daøi treân 40 meùt, hoaëc taøu lai keùo, lai ñaåy coù chieàu daøi
lôùn hôn 8 meùt, hoaëc taøu chôû töø 50 haønh khaùch trôû leân.
- Ñoái töôïng thuï ñoäng (VTS) laø caùc taøu thuyeàn coù chieàu daøi töø 20
m trôû leân, coù troïng taûi töø 100 GT, taøu khaùch chôû töø 01 khaùch
trôû leân, taøu naïo veùt luoàng vaø caùc phöông tieän noåi khaùc. Caùc
ñoái töôïng thuï ñoäng phaûi thöôøng xuyeân tröïc VHF ôû keânh quy ñònh
vaø ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuûa heä thoáng
ÔÛ Singapore quy ñònh ñoái töôïng baét buoäc laø nhöõng taøu coù troïng taûi
töø 300GT trôû leân

234
Haøng haûi ñòa vaên – Taäp I Thieát bò baûo ñaûm an
toaøn haøng haûi

H119 . Hai khu vöïc (West vaø East) trong heä thoáng VTIS ôû Singapore

235