Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Evangelinos Misailidis in Karamanlica B PDF

    Uploaded by

    Ediz Sağlık
    113 views20 pages

    Original Title

    Evangelinos_Misailidis_in_Karamanlica_B.pdf

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    113 views20 pages

    Evangelinos Misailidis in Karamanlica B PDF

    Uploaded by

    Ediz Sağlık

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 20
    . EVANGELINOS MISAILIDIS'IN KARAMANLICA BASYAPITI TEMASA-/ DUNYA VE CEFAKAR U CEFAKES YA DA “iKi KELISE ARASINDA BINAMAZ” OLMAK Sehnaz Sismanoglu Simgek Topacdi: Kevyn STROAKTAP-OYABBOAKED season Temaga-i Dunya ve Cefakie u Gofakes in kapagt(solda) ve iginden bir tasvir ‘TOURgAIOINYAVE CEFAKAR UCEFAKES VA DA KELISE ARASINDA SINAIAZ CLUAK Son yillarda yapilan elestiel galismalar ‘Nurkge edebiyat tarilerinde genellikle “Tanzimat Dénemi Edebiyat!” olarak adiandinlan ye gogunlukla “modern TTark edebiyatsnin” baslangict olarak nitelendirilen, kabaca 1840-1890 yallan arasindaki dénemin, “tek bir miliet“in edebiyatnin del, fk “millet"lerin, farkl: topluluklarm, cemaatlerin, farklt dil ve alfabelerde, goga zaman benzet kaygilara ve benzer projelerle trettikleri edebiyatlann bir bilegeni oldugiuna or- taya koyuyor.! Agilan bu yeni alan, tekei bir sSylemle insa edilen ulusal edebi- yat paradigmasinun kérlestirdigi arada kalmis edebiyatlan, edebiyatgalan, sy- lemleri gin yiizine gikarmakla birlikte 667 konusu gok-dilli, gok-alfabeli ve ok-ctili edebjyatlarin ele alinmast iin yeni kavramsallastrmalara duyulan ih- tiyact da arturmaktadir? Ulusal edebiyatin etnsite ve din temelliyalelasimmdan, Bu konoda yakin tari be galaena igi bk. Evangelin Bata ve Mehmet Olmea’in dele Beimeun Reign ane Languages Turkish Speaking Christians, Jes and! Gresk Speaking ‘Musims ad Catholic in the Otoman Empire; Kritk 2 (Bir Imparatoruk Edits lara Tanzimat) (Ghz 2008) Johann Stas, “Ie Karamanl Literature part of a “Chis Turkish (Pureo-Chratian) Literature"? Johann Strauss, "Who Read What ia the Ouoman Empire (15eh-200 centurion); Laurent Mignon, “Lost Voices: Religious Mines and the Literary (Canon in Tukey"; Olgn Boroveya,"Jews of Three Coles: The Path to Modernity in the Ladino Pres at the Turn ofthe Twentieth Cent”. ‘Bu baglemda Johann Straus, fr alfabelele yapuan edebiyatlar eas bic karplagtrma _zzmin nga ederck sr komm edebiain Hisiyan-Tirk ya ds Tisko-Hiristiyan edebiyat ‘laraknitlendiilebleceginibolinmektedi. Biz. Staus, “Ts Keramanli Litereture part of a ‘ChrsianTwckish (Tureo-Chrisian) Literacare™, 153-200, 195 406 Twieiuarveeoenivat farkd olarak genelikle dil dzerinden gekillenen bu balas agsinda, belki de ala- sun yen olmast dolayisiyla Osinant fmparatoriugu igersinde fark milletcre ait edebiyatlar arasindaki gegigkenlige ve benzerlige yapilan vurgu daha gok ‘ne gakmalcta, bu durum ise kimi zaman séz Konusu edebiyatlar arasindaki ¢2- tugma ve gerilim alanlannin g6zden kagmasina sebebiyet verebilmektedi Fatih Altug, “19. yazyil Osmanli Edebiyatinda Imparatorluk Medeniyet Yedlilik Yaban(e)kk ve Din” basliklt makalesinde ulusal edebiyat paradig- rmasinin “tek-dilli, tek-dinl ve tek-alfabeli” teklestirci edebiyat anlatismun al tematifini kurarken meveut anlatdaki siddeti bir baska dzlemde yeniden ‘uretmenin tehlikesineigare etmektedir (51). Bu telike, “teklestiicianlannin argisina kaltirel ve edebi anlamda goguleu bir edebiyatideali Koyarak, ede- biyat alan Kendi igindeki ve baska alanlara iligkilerindeki gesiimler ‘g¢rmezden gelmektir". Bu nedenle, yeni bir imparatorluk edebiyat paradig- ‘masi olustururken, “clestirmenin iki temel sorumfuluu”” varci: “Birineisi, ‘ulusal anlatinm zannetiginin ya da gisterdiginin aksine 19. yizyil Osmani edebiyanmn gogullugunu gtindeme getirmek, susturulmus ya da gergekles- ‘memig iminlanmt hatulatmak; ikineisi ise bu hatirlatmays yaparken déne- rin farklh edebi, Kiltdzel, tplumsal ve siyasi pratikleri arasindaki simgesel ‘ya da geroek siddetig6z ard etmemek, tahakkcim agiga gikarmak” (51). Bu ynzinin konusunu olusturan Yunan harfli Turkge ya da daha bilinen adiyla Karamankea (Karamanlidika) edebiyat tam da bu argimant émnck- leyen bir noktada durmaktadir. 18. yizysdan itibaren dini eserlerle basla- yan Karamanlica yayin dayast, 19. ydzysln ikinci yarisindan itibaren ce- sitlenen yaymlaria bitlkte digialdtiginde Osmanli-Fhiristiyan edebiyat olarak kolayea kodlanabilecek bir edebiyat igerisinde ne denti farki dina- miklerin ve gatigma alanlarinin bulunabilecegini gostermektedir. Karaman- luca entelekttel Gretimin; bir yandan zellikle toplumsal ve dilsel olarak beslenilen Osmanli-Muslman gelenegiyle Ote yandan siyasal ve ideolojik olarak 18. yiizyil Yunan Aydinlanmasi ve 1821 sonrast kurulan Yunan Deviet ile ve bir bagka dilemde edebi olarak 19. yizyila damgasim vuran Batublagma hareketi ve Batt edebiyatiyla ne tirden bir iligki igerisinde ol- Listede aralarinda Frigyeli (Ktahyali) Esopos, Bodrumalu Lroditos (Heredot), 2 bMetnin bieyke yerinde “Anadoule” olarak geyor, ash “Anadolu dan Son ba krwram “Anadolu ora popee=hin * Anadolulu TUrkge komusan HurtyaniseWertondegogu zaman “Karamar” olarak ide tullmeltedic. Ancak bu tumlamansn kendii de sounealatnldhgy gin, yaad Kararaaiar yerne daha noe bir fede olan “Anadolu Hisistyaniar,“Trkofon Hirstyanar” vo ib ifadeleekulamimaktad. Yuran har Tre ie geligmada iterative uyeam bir bd Ka. ‘mane olarak ullndialced, ® Bu liste metnin onjnaindenfirkl olarak Robert Angger ve Vedat Ginyol train hae Janan tabs soounda yer lmakisir (667-668). * olmak, Yaz bun 203 204 weir ve EDESIVAT Blealt Zenon, Midillii Sapho gibi dnld isimlerin de bulundugu yoz kadar ‘Anadolulu isimden sz edilmektedir. Bu “alimler’in Anadolu'nun neresinden olduklan da dzelikle belirtilmektedir. Misailidis, bitin bu isimleri siraladik- tan sonra okuyucularima yeuideu sestenir Ey Anadolulat Ista, isimlerin() baléda zkrettigimiz ulema ve hakerna ve limi liahi hocalan ve hUnerver ve miri kelim ve ressam ve nice hikmetsinasan sizlerin vatandaglannizdir ve Anadolu bahgesinin gilter- dit ve busi amberier ile dunyaya rayiha eylemis ve cehaletin necis teaff0- natin: men eylemisler. Ve beheri birer deviet ve millet nezcinde hizmet edip, Anadolu'ya seref vermisler ve ne raddelerde ademier olduklarint ferbab-1 mutalaadan her kim anlamak murad eder ise, Leksikon tin Endoksen Andron (yani rica kibar ligatnamesi) nam Rumice kitaba ‘moracaat etmelidir ki terciimeshallerini onda gbrebile. (265) Bu satrlar her ne kadar Paleologos'un Polipathis*inde yer almasa da bu siylemin benzeri romanin ilerleyen sayfalannda Temasa-i Diinya'da ve Polipathis'te kesiserck tekrar edilmistir. Favini bir gim Londra'da bir kilisede “nadide bir resim seyr-i temaga” ederken yanmna iki zadegin gelip “hangi milletten oldugunu” sorarlar, Aralarnda bahse girmigler ve bri Italyah, digeri ise Franstz oldugunu distinmilstir. Favini ise onlara gu sekilde cevap verir: ‘Ikiniz de zayl ettiniz, zira ben ne ltalyali ne de Fransallyim, ita Yu aniyim, ama Deviet+ Allye topraginda danyaya geldim’ dedim ise, iki- sinin de cant sikilup, ‘Highir vaklt boyle bahis zayi etmemis idik, bu nasil olabili?? Sen Davleti Ale topraginda dinyaya geldigin halle nasil Yu- anit olabilrsin?’ dediler, diger arkadagi daha akil olmag ile maskila halletti syle ki ‘Bunda bir teacctp edecek sey yoktur, tipkt Iskogya’da dogian lnglizler glo?’ dedi. En zenginlorden biri dahi, ‘Pek gizel, ama atik ‘Yunanlardan mi, cedid Yunanlardan mi?’ deyd sual ett, ben dahi,‘Cele~ bi, millet birdir, ath, codia! olmaz, mesela Omiros'u, Thukididids’, Sofokiis', Dimosthenis' tanwrsin, onlar fivaki Yunan rablerinin arasinda Id iseler de, ben-i beser olduklanndan, onlar vefat ett, yerlerine baskala- 11 geldi ve defa baskalan derken gUnd bulduk’ dedim. (585-586) > Polipathis’de de ay ifr wz kona bk Palesloges, 180 ipa m0 "TENASAIDONYA VE CEFAKAR UCEFAKES YADA" KEUSE ARASAOA GINAMAZ- OLMAK Brads ilging bir bigimde Misailidis'in Onceki “Anadolu ve Rum” vurgu- su “Yunan” vurgusuyla yer degistirmistir, Milletin “bitline” ve “eski Yu- ranhlik” ve “yeni (modern) Yunanlihk” arasmdaki devambliga dikkat gekil tuesi ise Misailidia‘in kimlik algilamasinda ncleri bonimacyip neleri diganda biraktigum gOstermesi agisindan énemlidir. Modern Yunan toplumuyla Eski ‘Yunan gegmigi ardsinda kesintisiz bir devamliikiligkisi oldugun iri siren g6ris Yona Aydinlanmasinin temel argimanianndan biridir ve buginkt resmi Yunan tari tezini olusturan temel anlatuardandir.”* Burada kisaca bu teaden ve bu tezi olusturan temel bilegenlerden bahsetmek Misailidis"in kim- lik algilamasim aydunlatmak agisindan gereklidir. Richard Clogg, “Sense of the Past in Pre-Indepence Greece” [Bagimsi2- uk Oncesi Yunanistan’da Gegmis Algisi] adh: makalesinde, Yunanistan’ Osmanklartarafindan fethinin erken dénemlerinde de Antik Yunan mirast- nn popiller bir ditzlemde, batil inanglar ya da bilingdisindan filizlenerek halk nezdinde bir karsihis oldugunu sOyler ancak “muhtesem bir Yunan gepmisine” dayah bir geemis algist, 18. yizyil sonu ve 19. yiizytl basinda agik ve net bir bigimde dillendirilmeye ve Yunan entelektilelleri tarafindan ortaya konmaya baslamustir. Gepmisin bu yeniden kesfi, 1821 yslinda ger~ geklegen bagimsizliktan agai yukan 70 yil kadar nce Kendini géstermeye baslar. Eski Yunan medeniyetinin yazsh kaynaklanna ve antik kalmtilara artan ilgi, Yunan diinyasinda Klasiklerin okullarda ve kolejlerde okutulma- ‘ya baslanmasi ve 6zellikle Yunancanm “yabanci 6geler”den arindinlma is- tei bu ilginin tezahtirleri olarak gOsterilebilir (10). Bu baglamda konurmuz~ Ja da ilgili iging bir Omek olarak, 1819 yihnda Eski Yunancadan Karamanlicaya gevrilen Aristotetes'in Fizyognomika adh eseri g6sterilebi- lir. Bseri Turkgeye geviren Kayserili Anastasios Karakioulaphis, bu kitabs -vgili Anavatan Yunanistan’n gokdilli ogullani"na, yani Anadolulu Tur- » Yunan hat arayrmalan tri Gzerine eesti! incelemeloribuluman Michel Horas ge ‘ym zamanda br pagan medenyet olan Eki Vunan medenyetive, Hitvanlgan br arda ‘Yuna ulusKiiginin aru unsurlan olarak kurglanmas: Kenge bal basin tare bir tary. Yazara give bu ikki konumm, en vecz ifdesini Yunan diktator Yorgos Papadopulos'un “Helenik Hiistiyenlann Yunanistan’ sloganinda bulur, Bkz. Herfe, “Towards an Flmographic Phenomenology ofthe Greek Spirit, Aymea bu ideoejnin Yuna ‘tks argtmalan baplamsnda yap ay bi incelemest iin bier. Herstld, Ours (Once More (Folklore, ideology, andthe Maki of Modern Greece). Bubaglama yd ‘aya konacapy gibi, Mislids'n kimiginge de Eski Yunan medeniytnin ve Husiyanligin rus usr ola bir rod bulma tka ek. 205 208 akchaar vEEDEaIvAT kofon Hiristiyanlara kigtk bir hediye olarak sunmustur. Bu kitabin abone- leri® arasinda Nigde, Kayseri, Corlu, Fertek, Bafra ve Isparta gibi Kara- ‘enki ndfusun yogun olarak yasadigi bolgelerin olmast, daha 19. ytizyiim bbayinda oleuryazar Anadolutulann Eski Yunan disiincesiyle bir bigimde ta- nigtigin ve lige eurdugunu géateriyor (15). Richard Clogg, yazisinda aynnth bir bigimde 19. yiizytin ilk 20 yilinda Eski Yunanca gramer kitaplannin, Eski Yunan tarihlerinin ve filozoflarn me: tinlerinin ve biyografilerinin yayimlandigina dikkat gekmektedir. Bu eserlerin ojunlukla Venedik, Viyana, Paris, Budapeste ve Leipzig gibi merkezlerde ‘astlizken, okur kitlesinin gofunlukla Istanbul ve lzmir gibi Osmanh sehirle- inde yagayan Rumlar oldugundan sz etmektedir (15). Evangelinos Msilidis'inilkokul yallarinn lemie*de gegtigi distinilrse eski Yunan me- deniyetinin gurur veriei bir “geemig bilgi olarak temellik etmesinin eft minin erken d&nemlerine rastladigs dstindlebilit. ‘Yunan aydinlanmasina Gnciilk eden entelekttellerin Eski Yunan’t atalan olarak benimsemelerinde ve Eski Yunan’la kendi aralarinda “hayali bir ce- ‘maat” iiskisi kurmalarinda Bath seyyahlanin da biydk bir rolt arc. 16. ylzyildan itibaren Yunanistan’: Bati'nin dogum yeri, Kaltirel kurumlarin kaynagi olarak gdren Avrupalilar, Osmanl Imparatoriugiy’nun Yunanca ko- rujulan bolgelerine 1750'lerden sonra gelmeye basladilar. Avrupalilara gore Haistiyan Yunanlilar Milsliman despotiara kar savasiyoriardi ve bu g6ris Korais?” gibi aydinlanmac: distindrlere Osmankt imparatoriagu'na karst gir silen miicadelenin ideolojik altyapisin: hazirlameda Snemli bir mesruiyet ka- zandinyord (Jusdanis, 38-39). Dolayisiyla, Yunan ulus kimliginin insasnda “Eski Yunan'la kurulan iligkinin ayn zamanda “Bate” “medeni” “aydin- nla Kadanya bu ksjlr nceden isimlerini abooe olarak yazdrark ve kita paras severe S82 ons ktabin yaytmanasns mm fais olan ksi. Ore 1889 ta- si Amott gaetsiin bir shasinda gu ude gogmekedir Tagraladaki mayererimiz 13 NimeroliArepe hidyesine malik olmak istese bir enelik pata masa igun om kun go ermal” Abonelk sistem Karamaniica yayin dtayasin Geta iligklerinde nem bie ‘age ola Karz yhoo big nary bu eden bi ini tea rment fi ya da Ap beri Tuekge edebiyta bulunmamaktade. Richard Clog un beliagine sire, dinemin Yunanca itaplannca ds bu trden isaler meveuttar. Clog, bu seers Sterile bir galigmanin Kiramanilann sosyal entlektel ve dinitrile isl nea bilge verccosini boi. Bkz,Clogg,"A Millet Within a Millet. The Karamanlies™ * Xouuarianou, “The Contribution ofthe Intelligent toward the Grek Indepence Movement, 1798-182 Tet DOWYA VE CEFMKAR U CEFRGES YAR I KELISE ARASINDA BINAMAZ"OLMAK Janrm” olmakla da yakindan ilgisi oldugu aetktr. Béylalikle 1821 yilna ge~ Jindiginde hem Osmanli'ya karst Bogimsizik Savas. igin Bat'ain destegi almmis oluyor hem de Bati’nin goztind> kimi zaman hala Dogulu ve degersiz: olarak gorilen Yunanhlar “Eski Yunenhlann torunlan” tahayyilliyle “Batt nedeniyeti”nin Sncileri olarak deer kazanmis oluyonte 1821 Bagimsizik Savast sonrasinda keurulan Yunan Krallgi’nin ulusal Ikimlik anlayrst da yukarida s8z Konusu edilen “kimlik tahayydlt™ntin bir ddevam: niteligindeydi. Paschalis M. Kitromilides, Yunan Devleti tarafindan olusturulmaya calisilan ulusal kimlik ingasinda, “ulusal kilise”nin ve “ulu- sal tniversite"nin gok Gnemli islevle:e sahip oldugundan sbz etmektedir (165). Evangelinos Misailidis, muhtemelen Atina Universitesi’nin kuruldu- fu ilk yillarda Edebiyat Fakiltesi‘nde okwmus ve Yunan Kralhir'nm en éncmli ideolojik aygitlanndan biri olan bu kurumda Yunan aydinlanma ideolojisiyle beslenen Yunan miliyetslignin merkezinde efitimini tamam: lamiguir.* Ozellikie 1837 yilnda kurulan tina Universitesi, Yunan milli- yetciliZinin olguntasmasinda ve yaygmlasmasinda gok nem bir role sa- hiptir. Bu onem, oniversitenin iki temel amactyla iigkiidir, Bunlardan biti yeni kurulan devlette gorev alacak kadrolan yetisirmek digeri ise Dogu’ya Bat: kultarund tasimaktr. Dogu'ya Aveupe Kiltirdnin tasinmasi Yunan di- Ji ve eBitimi aracilyjsyla Osmank Imparatorlugu’ndaki Yunanca konugen Ontodoks ntifusu Yunan milliyetsiliginin deger sistemine entegre etmek an- Jamna gelmekiedir. Yukanda 6zetlemeye galigtgim toplumsal ve siyasal ‘baglams aklimizda tutarake Temasa- Diinya'ya bakarsak Misalidis'in sby- leminj nasi! ankamlandurabiliciz? Miseilidis, “Anadolu Rumlan” ya da bazen yalnizea “Anadolulular olarak seslendgi okurlanns (cemaatni) hig kuskusuz kendisinin de belirti gibi “Atik ‘Yunanlann torunlan” olarak gérmekcte ve bundan gurur duymaktayd. “llimle- f° ve “fenleri"yle “dtinyay: aydinlatan" “atik Yunanlar’: Yunan Aydinlanma ‘deolojsinin temel argimanryla kendi atalars olarak gormelcte ve bu dojrultuda ‘okurfanin romanida yer verdigi“isim lstesiyle” bilgilendirmekteydi, Misaili * Onllkle 1837'de karan Asin Onivesitsi Yunan miliyetilignin olgunlaymasindn ve yaypinlagmasin gok Snemi br role sip. Bu nem, Universite iki emel aac ie ‘etic. Bunlardan bir yeni Kurlan devete prev alacakkadrolan yim, dig ise Do 8u'ya Bat katt tagumakte, Dogu'ya Asrapa kita iguanas Yur dit ve epi’ ‘saeigyla Osman mperetotugdaki Yuranoa kontan Ortodoks nfs Yanan aliyt- ¢ilignindeger sistomine entegre nok anlarana gelmektei. Bk, Kiros, 167 zor 208 taNznar ve eDEDIVAT dis, kimlik algdamasinun temel taslanndan birni olusturan bu disinceyi mu temelen Osmanh Rum entelijansiyasinin Gnemli bir merkezi olan Lzmir'de ilk olarak edinmis, daha sonra ise Atina Universitesi'ndeki Ofrenimi siasinda pe- kistimigti, Ancak Misailidis'in syleminde dikkat geken nokta, “Eski Yunan flimleri'at keds jencolojisine eklemlerken bu isimleri Anadoluluk Wzerinden temeltik etmesiie. Anadolululan, Eski Yunenlann “vatandaslan olarak gir ‘ve onlaria arasindaki trihsel “devarlihg”,"vadegénligin” ya da "soylulugun” devas olarak deferlendiric. Yunan aydinlanma ideolojisinde yeri olmayan bu ‘vurgu Misailidis'de bagat bir sdylem olarak dikkat gekerken, deyig yerindeyse bir tr “Anadolu aydinlanmasi"n aka getirmektei.” Buradaki Anadoluluk vurgusu drtk olarak sinfial bir konuma da isaret cexmeldedir, Missiliis'in ve mensubu oldugu Turkge konusen Ortodokslarn, istanbul ve lami gibi gehielerde yetigmig orta sinsfa mensup Grekofon Rum lar degil de Anadolu kékenli Turkge Komugan, deyis yerindeyse “tral Rumlar olmalars, bu toplulugun, Yunan dili ve kutira zerinden bigimlenen aydinlanma sdyleminin geperinde yer almasina sebep olmustur. Sia Anagnostopoulou, “Greek Diplomatic Authorities in Anatolia” (Ana- dolu'da Yunan Diplomatik Yetkilleri} bashkls yazisinda, Karamanitan mile Jeti Rum'a dabil etme calismalannm 19. yizyiin basina kadar gitigini ve sz konusu galssmalara Yunan Devlti'nin kurulmasindan nce Istanbul’un ‘nderliginde baslandigim belirir (63). Anadolu’da Yunan okullaninin olma- rmasi ve Karamaniilana Yunanca bilmemeleri onlann “medeni” olmadiklan anlamina gelmekte ve “dini yurtseverlik"Ieri sorgulanmaktadu.°° Dolayistya, > Misailidiin bu gabas akla neredeyse ay mativasyonlartagkillenen Nev Yunanilik ve Mavi ‘Anadolveuluk alorlanmy getimelted. Nev Yunanlik Gzlikde Yahya Kemal ve Yakup ade arafindan bir dnem Frans pirerinin kisivle Rend’ gostermis, daha gok estcic dlzlende tarps bir eid. Mavi Anadolucul ise Cevat Sakt, Sabshatin Eyaboslu, ‘Azra Exhat git isimlrin Gnealaginde oliplruimugr; Osande Murat Belge'nin deyysle “tin ahiyle Anadoila olmak” yaunaktade Ozellikle Klaik Yuan kltrin Aradoli- Iv oldu varsayamandan rete degigmeyen bir” olarak Anal kl ve dolaysyla “ark kara yeti lu. Ayn bis inceleme pin kr. Bele. > penzer bic lems, 1860 sorannda kurulomaya baslayan Osmanlt-Rum etm cemiyetleryle ‘gil galigmalan bulnan Haris Hksctnelou da dle gotimektei. Exserzogioa, Anadol'da ‘Yunan dit ve efitiminin yeypnlagmassnd cok Gnomllgalgmalar yap olan Dersadet Rum Cemivet’ Edebiyyes'nn (Ellinkes Filologkos Sillogos Konstantnupolens) egitim kmnisynlannn 1870 ve IS80"ere ait rporlareda Araoly'dai TUrkge kenugan Ortodoks- lara igkin nem tespiterden sr eimeltei. Bu raporiards, Kagdk Asya'da Yunance di <4 baa brn fallanlastplaugun lonal kimi fin be tdi olarak yorumanemalca- {EMAGA! DONA VE CEFAKAR U CEFAKES YAGI “KIKELISE ARASNOA NAMA OLNAK. ‘Anadoli bu dénemde, “millet: (genos) aydinlatma” projesinin bir pargast olur (64. Bu cergeveden bakikdiginda 19. ytizyim ikinei yanisindan itibaren "Tirkge Konusan Anadolulu Huristiyanlar “eahil” ve *medeniyet yoksunu” bir +anomali” olarak algilnmaya baslarlar (67). "Anagnastopoulot, 1912'den sonra Anadolu'da vatlgatu iyive hissesti~ rmeye baslayan Atina'an, Anadolulu Hiritiyanton oryantalst bir balas agi- siya algiladigim betitinektedir. Yazar, Konya Konsoloslugu tarafindan ha- zavlanan bir raporda yer alan Turkge kenusan Keramanlilara igi sbylemin Yaban yazan Yakup Kadri'yi hatclattgin belt. Omegin bu raporda Kon- ya Sile kasabasinda yasayan Karamantilanin “cehalet, bayagiik, kabalik ve milli dejenerasyon” igerisinde oldugundan sie edilmektedir (75). Meseleye boyle balaldiginds Msalidis'in Eski Yunan medeniyetiyle Anadoluluk ara~ snda kurdugu iliskidaba anlaml bir hale gelmektedir. Misalidis, Eski Yu- nan filozoflariun asten Anadotulu olduklarin belerek bem Yunan Aydin- lanmasi s6ylemine eklemlenmekte hem de Anadolu'yu Bat'nun besigiolarake ‘gdstererek Anadolulu Tirkofonlaraiibar kazandirmaktadi. “Misaildis, bir yantan bunw yaparken, kimi zaman da ironik bir bigimde ‘Anadolu Hiristiyanlarns “cahil” olarak nitelendiren Yanan Aydinlanma s8y- lemini yeniden Gretmektedir. Anadolu’ daki “ilimlerin” isimlerin swaladiktan sonra Anadolulularn bu isimlere layk olmas igin daha gok yol katetmeleri ve galigmalantgeretcpini belnir: [Uskin haytlar olsun, benim aki kasirimce Anadolu Rumlaninin asit has tohumu ise de, yozulup cehalet sebebine arpa heyetini kesbeyledikle- rinden, biz atk Yunanlanin hafidleriyiz demeye hicabetelidrer. Fivaki, atk ‘Yunanlar simdiki Anadolu Rumlannin gerefidir, ancak bunlar cehalet se- bebine Atk Yunaniann zOllidGr. Mekteplere devam etmeydp iim tahsil ‘etmecler ve Allyl Vellyl aldatacak miktar okumak yazmak tahsil otmekle Yunaniarin zadegantikianna varis olmak iddiasinda gezerler, yajma {yokIl(.,.) Ve ekseri Evropali Alimier gu cehaletine nazar ederek, buniar 4, lging olan nokta, bas toplululdans Yunanca konugmamalin yeni bir elise olmamast- ‘ba ragmen bu diruman bi sorun olarak alglanmasr 19. yizytinikin! yansinda peel Instr Cemiyet, bu vurguyla, Yuoan dina kllanan uel bir Kista olarak deger- leadirmekt, clin kaytaom Vuran usagi kaybona yel apt alam gizmekcedir (hsertangleu, 63-64), 200 240 vanzhanr ve enenivar atk Yunaniann hafides! olmayup, mile muhtelfeden detme gatma olma- lidar gUphasine zahip ourlar, (264) Her ne kadar bir Onceki alimtuda Bats medeniyctinin kékeni Anadolu ola- rak gosterilse de, simdiki Anadolw’nun “medeni olma” dlgiti Bats'yla giri- silmis bir tahakkktim iliskisini de agua cikarmakta, “Evropa"nin da kabullen- igi bir “medenilik” arzulanmaktadir, Misailidis, aym béldmde serzenislerine devam eder: Ite, siz béyle goreflataler eviadi ve hafidleriniz ne hikmet ki arslan iken kedi kilik ve kiyafetinde kalmissiniz? Mevki o mavkl ve ad u hava © degil midir? Hayrfar olsun! jim-a hiner yagma oluyor ve mileli sare ga- nimet tarz: kapisiyor, siz nigin hala gafette bulunuyorsunuz? Yetigir arti ccehalette uyucugunuz, atk Tevrat Serfin Varuhu ve Yunan asnnin Ge ri Epimenidis feylozofu ve ast Iseviyenin Agiasuluklu Yedi evcivanian tarzi uyanin cehalet gafletnden ve gérin ki, dinya tebdli ‘olmus, asir bagkalagms, dangalakliin eser kalmamig. (265) Burada deyis yerindeyse, atalarmn gittigi yoldan gitmeyen, “atalarnin izin"den aynlan evlatlari: azarlayan ataerkil bir “azarlama” sz komusudus Misailidis*in, okurlanim ve dolayistyla bir mensubu oldugu cemaatini “tah- kit” yoluyla (onlant “cahil” olarak nitelendirerek) “tahtike” etmeye galishgt, kendine onlan “uyandima” gorevi bigtifi sdylenebilir. Bu séylem akla, Miroslav Hroch’un “ulus inga sreci"yle ilgili kavramsallagtirmasint getir- ‘mektedir (“From National Movement...”, 86). Hroch, Avrupa’daki 6zgill kosullardan yola gikarak milli bir hareketin baslangicindan tamamlanmasina kadar Ug yapisal agamadan gegtigini séyler Bu asamalardan ilkinde (A agamsi), etnik grubun dilsel, kaltirel, sosyal ve tarihsel bzelliklerinin bilimsel olarak arasuinimast ve bu bilgilerin yayganlagt- nilarak bir farkindalik kazandinimasi $02. konusudur, Bu agamada genellikle Uulusal talepler giindeme gelmez. ikinci agamada (B asamasi), yeni bir eylem- ci grubu ortaya gikar ve mimktin oldugu kadar cok sayida kigiye ulagmak amaciyla, vatanseverlik ajitasyonu™ yaparak ulusal bilinci uyandirmaya gali- % rol Korophy, Turk Edetyan ve Birinci Dinya Savas (1914-1918) adh incelemesinge, Hioch'un Ingiizceye “parioue agition” olami ektunian adlandimesmy, “ajay un ‘TEMASA DONYA VE CEFAKAR U CEFAKES YAOI KAKELISE ARASIVOA INAMAZ CLD ce Nofasun Onemli bir kismimm ulusal kimligi benimsemesi sonueunda figdnctl aamaya (C agamast) gerilir. Bu son agamada ulusal akim muhafaza- kr, liberal ve demokratik vb farkh kanatlara ayrilmaya ve her biri kendi programin uygulamaya baslar (87-88)? Hiroch’un yaklasimindan hareketle Misailidis'in s6zlerine baktugimrzda yavarin mensubu bulundugu gruba vatanseverlik ajtasyomu yaptigin, onlart belli bir amag dogrultusunda “uyandirmaya”, “hareketlendirmeye (tahrik)” sgahstigim g6rebiliriz. Bu baglamda, daha nce sézi edilen 18. vilzyihin 6zel- likle ikinci yensindan itibaren baslamis olan Yunan aydinlanma hareketi “Yunan ulusal kimlig'nin olusumunda A asamast olarak islev gormt, etnik azmligin sahip oldugu dilsel, Koltirel ve trihsel ézelliklere yonelik bir bilin- cin olusmasim saglamistir. Boylelikle, Hroch’un kavramsallagtrdigi B aga- masima gegis milmitin olmus ve Misalidis’in “Vatansevertik ajtasyonu” an- ‘ak bu birikimle anlamh olabilmistr. Ozelikle, yazarnn Eski Yunan’la kuru tan tarihsel bagi hareket noktasi olarak almasi anlamlidi. Grubun diger yeleriyle paylasilan ortak bir gegmis olarak Eski Yur nan'i Temasa-i Diinya okurlastarafindan da temeliik edilmesi, onlart or- tak bir geleceze dojira tagiyacagt varsayimma dayanmaktadir. Temaya-i Diinya’eun yazildyts 1870" yillar Hroch’un séztind ettifi ve herhangi bir ulusal akamin sahip oldugu temel értintilerden biri olan mestuiyet kriziyle de yakindan ilgilidi. Misalidis'in de mensup oldugu Turkofon Huristiyan Anadolulularin ézellikle 1840"lardan itibaren toplumsal bir déniistim ge dikleri s6ylenebilir. Bu dénigtimde, 1840 sonrast Karamantica gazetecilik faliyetlcrinin (Balta, “Karamanli Press”, 27-33) baslamast, buna paralel olarak sekilerkitap yayrmesligaaun artmast (Bata, “Gergi Rum isek de”, 35- 39) ve Istanbul'a yO; eden zengin Anadolulularin agtiklart okullarla (Benlisoy ve Benlisoy, “19. Yiizyilda Karamanllar ve Egitim Nevgehir Mektepleri", 24-33) birlikte okuma yazma orammin yiikselmesi gibi faktr- “Turkgedcki karan Ck ve “ipa” alums anlar tajunastnedeiyle,da- ‘bend bir kara olan “ajasyonu” lands boli. Ayan ayaa bu kavram bu yaz- a da benzer bgimedekullanlacsr > Hock’ gre, be agamalan tammy baganih olan bi ulusal sham en az doet wesw Bir ‘rdntiye saber: 1) Toplumsal,ablaki ve kiftre! santera balan bi mesrayet riz 2) temel lplde dikey toplumeal barekelii 3) okuryazarik, kul ve para ishlsialie- ren belli bic soviyeye ering topfumsl its ve son olarak 4) uh ile gat smal (87-88. ant 212 Twat vEEDEBIVAT Jer etkili olmustur. Bununla birlikte olupmaya baslayan orta siifa mensup Anadolululann 6zellikle 19. yzyiim ikinci yanisindan sonra toplumsal, Kal- tirel ve kimi zaman dinsel meselelerde s6z.sahibi olmak istedikleri g@zlem- Jenmektedir. Kamusal alanda etkili olma isteginin Grekofon Rumlarla Turkofon Anadolulu Huristiyanlar arasinda bir gikar gatigmasina ve mestui- yet krizine doniigmesi, dinemin Anatol gibi etkin gezetelerinde yapilan tar- ‘ugmalarda da gézlemlenebilir. Bu tartigmalar Anadolu Huistiyanlaninin da “daze 62" Rum olduklan,” Kilise yénetiminde Onemli pozisyonlarda gorev almak istemeleri ve Tuskpe Konusselar dahi anadillerinin Yunanca oldugu yontinde bir dizi gatigma alarm igerr:* Bu noktada Missilidis, Anadotulu- lara eski Yunan atalarint hatirlatarak kendilerine glivenmeleri yéntinde te kinlerde bulunmakia ve meveut statileriyle yetinmeyerek hedeflerini bie ylitmeleri yéintinde onlan “ajte etmektedie" Anadolu ahalisinin ne raddelerde kabilletoldugu ileride isimlerini zikrettigimiz ulema ve hukemadan misteban olmustur ve bunlardan bbagka nice ulema ve hUkema var ise de bazilan sehv geglimis ve bazs lan terk olunmus. Hatta elyevm dahl etraf u eknafimiza bir atf nazar etmig olsak, meghur mekteplerde Anadolulu. didaskaloslar gdririz, Demek ki, devam olugun, Anadolu'dan pek layikt zallar gikar imis. Bu > “Anatol Rum Hlisyanlanndan eksernin isan madercadh bom veyaho old mst Rn isaac yani an lsanlan Tike dey. Sabir kilt skin beri TUrler ile sanndigene bir urete- benberyasayarak, Tkgeyi Senmiler ve balsa zee a ta ve ‘muhabere imeye alpmilards. Yolse basa anasim kangnamy ve hal Rum arama Anatcis Ruenlarde-(..) Anatobh Rulon Toke burt le Tarkye His thst mek az ‘ainda olfian saber othr hay ns rein tel nig un oiken gone we ‘bug’ ginde Anatol Rum mekzepleriin gofunis isn Tsk ir sure mabsusada aim ve tedeisolumyer, Anatoli Ruan Kendi ana lisalan olan Rue tail nee is res mi olan Tiskgey’ Sfreamekion gor kalazla.” Anatol, & Mayes 1890 (No. 4181); “Nigam Cibai'd Viags'de Kumkapy'dscabeca Tkge lismnda dei muta ir ohunmase? El -namalillah mt imeye muted valerie eksk degli ve bells ba cit on defa Pat haneye iar eyledik ise de, misameba cli." Anal, 18 Sut 1889 (No. 4018) > -Tarhen msm, Torderden hig bir fered Hstiyanhgs kabul teri Tsk Heston acudineihimal verimis olsun. Anafolih Onodoksos Hristivaniann Rum oaikarnaktb-| tevirhie jaid Ka old ve batun Anatoiye diyar Rum dinmi olds bye dursun hala ‘Anatoli Orodoksoslanmnekseiet galt ve bozak Ruma tekelli tmekie olin da ele let der. Anatoit Rumlannin dig hemcinslevne isbeten daba ziyade Tukgebilmele! kon fulanwun ciel olan cla flamiyenin bu isan tokellom lmelerinde ile gleigd” Aneto, 21 Nisan 1850 LL ‘TEMAga DONA VE CEFAKAR U CEFAKES YADA “HI KELISE ARASINDA BNAMAZ OLMAK surette buna kangal etmeli mi? Hagal (...) (S]OkGrler olsun Anado- lu'run ahalis| zekidir, gu zekAvet Hak tarafindan Evangelion kavlincs isan buyurulmus bir tallantodur. Nigin bu tallantonu gizleyip de raz-) kiyamette sual sirasnda cevaba kadir olamamali? Nigin sancik eminii- gi klise ve mektep epitroposlugu ve muhtarlik iddialaninda gezerek, fu zl vakit gecirmeli? (271) Misalidis'in, Anadolulu Hiristiyanlarin kanaat Gnderlerinden biti olarak ‘yaptit bu ajtasyonun asil hedefinin Hroch’un siziind ettigitirden bir “bas- Jan ulus-etnik grup” (Osmankt devleti-Yunan/Rum azmbik) karsthgandan sok, baskin ulusa baskalciran etnik grup igerisindeki ayn bir ulusal/simafSal bitinglenmeye (Grekofon Rumlar/Anadolulu Turkofon Rumlar) karsibk gel- digi sbylenebilir. Bu bilinglenme ayo1 zamanda 19. yzyilin ikinet yansinda ‘A, B ve C asamalarint tamamlamu olan'® Yunan ulus kimliginin igerisinde “ar olma’” mficadelesine de kargilik gelmektedir, Karamanhhk: Hem o hem éteki olmak Kimilik tierinden girtinds olan bu mesruiyet krizinin Temaya-i Dinya’daki ‘nemli bir gBstergesi de Kararmant ifadesinin kullansmidsr. Misailidis metin- de siirekli olarak “Anadolulu oimanin” altin: gizerken, “Karamanlilar” ifade- sini ikircikli olarak kullarmaktadir, Bunun temel sebeplerinden biri, Anado- Iulu Ortodokslarn kendilerini genellikle Karamanh olarak degil Anadolul Yiwistiyaniar olarak adlandirmalandir. Bunun bir nedeni de Kararmanls ifade- sinin Yunanea konusan bezi Rumlar tarafindan hakaretdmiz bir anlamda kul- Jansimasidir, Bu kullanimun arkasnda yukarida ksaca Gzetlenen Yunan ulus ingasi strecinin Gnemli bilesenlerinden olan Yunan dilinin ulusun ay edici bir 6zelligi olarak konumlandinimasicr. Romanda Annika adhi karakterin Favini’ye “Sakin gu bataket Kara- anhga sen de kapildin? (...) dad feryad (jllallah) bu Karamanhilarin elin- den” demesi tizerine Favini, Karamanlshgan kokenine iliskin uzun bir nu- tuk geker: > fias, Yunan Uusunun Doguy; Cloge, A Short History of Medem Greece, Benjamin Brande ve Bemard Lewis, Christians and Jews inthe Otoman Empire: Te funetioning ofa pha society" Foti ve Stefo Belisoy, "Millet Run dan Helen Ulusuna (1856-1922)". 23 214 YaNzhar veEDEBIVAT Kokona Annika, Karamaniilara dahl etmekle, istanbullulara dah fetmig olursun, za asif Karamanl ararsan, Istanbullularcir, climle Is- tanbullulann ahvaline taaccup ederim ki, Uskidar'dan otede bulunan kaife-i Anadolulara Karamanit tabir ederier. Bu adet yalinz Istanbul da olup, bagka diyara mahsus degiir, eGersi Anadolu'nun bir ufak san- cai Karaman tabir olunmakla, kaffe-i Anadolularn Karamanlt denil- rmesi lazim gelir ise, nefs-i Istanbulda Sultan Mehmed clvarinda Buyiik Karaman, KUgok Karaman ismi ile iki Karaman bulundugu takdirde, Is- tanbullulann asil Karamanit denilmesi lazim gelmez mi? ([vurgular ba- ria ail], 117-118) Burada Misailids, bilingli bir bigimde Karamanhihk ile istanbullu olmayt ‘zdeslostirmekto ve bir anlamda Karamanks olmayt “taal” olmakla esitle- yen zihniyetielestirmektedir.*6 liging olan nokta, “Yunan aydinlanmact baka agisi"nt igeren Karamanli- lara iliskin “agagulayie oryantalis sOylemin Anadolulu Hurstiyantar tarafin- dan da bazt durumlarda temellik edilerek kullanimasidir, Ornegin, 1888— 1892 yuan arasinda yayumlanan Anafol! gazetesi nshalarinda, gazete bede lerini édemeyen aboneler Avrupali abonelerle karsilaghilarak strekli aga lam, onlara “otlakei" deni” ve isimlerinin gazetede ian edilecegi sbylene- ™ Karomanls Kimlignin bir Kgdmseme ve hakaret arc olarallauiaas ve buna Tare kkonagan Ortodoelartarafindan nasil algilandigina dae kurmaca olmayan metinlerde de ‘nem ipuglan yakalaroak mimktnd. Bu metnlerden bir de Elias K- Eawnanouliis rafindan hazicinan Yunanca Ogfetme kibr Usul1 Cedif'in Gosbznd. “Eline lisa yazrmak,anlamak ve siylemek igun usu” alvbaglg le yaywalanan bu ktap Yunanca bi rmeyen Anadoluiuflanm bu dill daha Kola ogreamolerigin Emmanoulds aafindan Kendi eyigvle "Alemen hocalanntelifgerdeerni"n goadan gopilmesivle olugtarulmagtr. Ya ‘ar, Karomanl kimlifine die junlan soyer: "Balamz Ki Ellin Iisannt bedi bize bi kusur ve kabshat gibi od olunduundan, Der Aliye'nin her kgesinde Karamanls aft itihzabahsi bit moda gibi oli ve her Rumen bilrneyen zat isbu hakaratl modaystshammale meeburit. Hag lt ize nahake wf clan Karamanllar eka kabul itmcyie.Anatol cbalis)ithzays sera defii..Antol chalsi gayetzcki ve tabion dirayed ikon eer yelisz Rumes lisanindan mabram old ‘uz ign, berkes indiade medhur oluyor ise, bo mabramiyet, Kesbi mili bir eur ogi” Biz Emmanoulids, Unis Cedi yant EllininLisanms Yozmak Anlamak ve Sojlemek oun Usul > “Seatmaz Evtopa gawzetacan itn did, 2im onlann magtenlei ake uta fren ek ala bilklrindenaliklan gaactarn bedelini vot u santinde Oderler ve ola iat func

    You might also like