MJEŠOVITA SREDNJA ŠKOLA GRAČANICA

MEDICINSKA ŠKOLA - MEDICINSKA SESTRA/TEHNIČAR

MATURS K I R A D

TEMA: PNEUMONIJE ILI UPALA PLUĆA

PREDMET: KLINIČKA MEDICINA

MENTOR: KANDIDAT:
Dr. Suvada Hajdarević Nedžad Mujkić

Gračanica, Maj 2017. godine

 SADRŽAJ

UVOD...............................................................................................................................................1
1. UOPŠTENO O PNEUMONIJI - UPALI PLUĆA................................................................2
2. IDIOPATSKA PNEUMONIJA..............................................................................................2
2.1. Klinička slika (znaci i simptomi bolesti)..............................................................................3
2.2. Dijagnoza...........................................................................................................................3
2.3. Liječenje.............................................................................................................................4
3. HRONIČNA EOZINOFILNA PNEUMONIJA....................................................................4
3.1. Dijagnoza...........................................................................................................................5
3.2. Liječenje.............................................................................................................................5
3.3. Recidiv...............................................................................................................................5
4. AKUTNA INTERSTICIJSKA PNEUMONIJA....................................................................6
4.1. Klinička slika.......................................................................................................................6
4.2. Dijagnoza...........................................................................................................................6
4.3. Liječenje.............................................................................................................................7
5. HRONIČNA OPSTRUKCIJA - BOLEST PLUĆA..............................................................7
5.1. Šta je hronična opstrukcija pluća......................................................................................7
5.2. Emfizem.............................................................................................................................7
5.3. Opis bolesti........................................................................................................................7
5.4. Simptomi...........................................................................................................................8
5.5. Koje pretrage može napraviti liječnik................................................................................8
5.6. Liječenje.............................................................................................................................9
6. BOLNIČKA PNEUMONIJA.................................................................................................9
6.1. Klinička slika.....................................................................................................................10
6.2. Dijagnoza.........................................................................................................................10
7. VANBOLNIČKA PNEUMONIJA.......................................................................................11
7.1. Simptomi.........................................................................................................................11
7.2. Dijagnoza.........................................................................................................................12
7.3. Liječenje...........................................................................................................................13
8. ASPIRACIONA PNEUUMONIJA......................................................................................14
8.1. Terapija............................................................................................................................15
9. LIJEKOVI.............................................................................................................................15
10. PREVENCIJA...................................................................................................................15
ZAKLJUČAK................................................................................................................................16
LITERATURA................................................................................................................................17
UVOD

Akutne upalne bolesti respiratornog sistema najčešće su bolesti savremenog čovjeka i

čine dvije trećine svih infekcija. Pneumonija je najteža infekcija respiratornog sistema i zaslužuje
posebnu pažnju. Uzrokovana je različitim mikroorganizmima, a pojavljuje se u svim starosnim
grupama i u osoba sa različitim hroničnim bolestima i oštećenjima odbrambenog sistema.

Pneumonija je najčešća i najteža, nerijetko i smrtonosna bolest u starijih ljudi. Mnoge

vrste upala pluća danas se uspješno liječe antibioticima i mirovanjem. Prevencija upale pluća je
osnovni cilj, no ukoliko se bolest ipak razvije, najbolje su šanse za izlječenje ako se bolest
dijagnostikuje u ranom stadijumu. Infekcija dovodi do upale plućnog tkiva, što otežava disanje
bolesnika. Upala pluća često se razvija iz obične prehlade ili gripa, može biti povezana sa nekim
drugim bolestima, a može se razviti i kao potpuno samostalna bolest.

Upala pluća ili pneumonija je akutna infekcija plućnog tkiva uključujući alveolarne
prostore i prostor između alveola, tzv. intersticij. Uzrokovana je jednim od brojnih mogućih
uzročnika: bakterijama, virusima, gljivicama, a može nastati i udisanjem (aspiracijom) prašine,
hemijskih iritanasa, hrane ili povraćenog sadržaja.

1
1. UOPŠTENO O PNEUMONIJI - UPALI PLUĆA

Pneumonija- upala pluća je upala plućnog parenhima. Obično je izazvana virusima,

bakterijama i gljivicama. Pogađa godišnje 450 milijuna ljudi. Klasifikacije pneumonije su brojne
i zavise od osnove na kojoj se zasnivaju. Prema uzroku razlikujemo virusne i bakterijske
pneumonije. Bakterijske najčesće uzrokuju bakterije Streptococcus pneumoniae i Haemophilus
influenzae. Nastaju tako što sa udahnutim vazduhom udišemo bakterije koje dolaze u donje
dijelove pluća ili aspiriramo zajedno sa sekretom usne ili nosne supljine.

U nastanku pneumonija važnu ulogu imaju odbrambene stanice organizma, imunološki

sistem ili prisustvo neke druge bolesti kao što je dijabetes ili šećerna bolest. Bakterije su najčešći
uzročnici pneumonije, s time da je vrsta Streptococcus pneumoniae izolirana u gotovo 50%
slučajeva. Kod odraslih osoba, virusi čine približno trećinu, a kod djece oko 15% slučajeva
pneumonije. Često prisutni agensi uključuju: rinoviruse, koronaviruse, viruse gripe, respiratorni
sincicijski virus (RSV), adenovirus i virus parainfluence. Gljivična pneumonija nije uobičajena,
ali se češće javlja kod osoba s oslabljenim imunološkim sustavom zbog AIDS-a,
imunosupresivnih lijekova ili drugih zdravstvenih problema. Najčešći uzročnici su Histoplasma
capsulatum. Pluća može napasti niz vrsta praživotinja, uključujući: Toxoplasma gondii. Ovi
organizmi najčešće uđu u tijelo putem direktnog dodira s kožom, gutanjem ili putem kukaca
nositelja.

2. IDIOPATSKA PNEUMONIJA

Idiopatske intersticijske pneumonije ili nezarazne pneumonije čine grupu difuznih

plućnih bolesti. One uključuju: difuzno alveolarno oštećenje, organiziranu pneumoniju,
nespecifičnu intersticijsku pneumoniju, limfocitnu intersticijsku pneumoniju, deskamativnu
intersticijsku pneumoniju, respiratorni bronhiolitis s intersticijskom pneumonijom i običnu
intersticijsku pneumoniju.
Osobe s infektivnom pneumonijom često imaju produktivni kašalj, vrućicu kao i drhtanje,
pomanjkanje daha, oštru ili probadajuću bol u prsima kod dubokog disanja te povećanu brzinu
disanja. Kod starijih osoba, zbunjenost može biti najistaknutiji znak. Tipični znakovi i
simptomi kod djece ispod pet godina su vrućica, kašalj te brzo ili otežano disanje. Vrućica nije
vrlo specifična, budući da se javlja kod mnogih drugih uobičajenih bolesti, a može bit i odsutna
kod teško oboljelih ili pothranjenih osoba.

2
 Osim toga, kašalj je često odsutan kod djece mlađe od dva mjeseca. Teži znakovi i
simptomi mogu uključivati: modrilo kože, smanjenu žeđ, grčeve, stalno povraćanje, ekstremno
visoku temperaturu ili smanjenu razinu svijesti.

1. Klinička slika (znaci i simptomi bolesti)

Bakterijski i virusni slučajevi pneumonije obično izazivaju iste simptome. Neki uzroci se
povezuju s klasičnim, ali ne-specifičnim, kliničkim karakteristikama. Pneumonija koju uzrokuje
Legionella pneumophila može biti popraćena bolovima u trbuhu, proljevom ili smetenošću, dok
se pneumonija koju uzrokuje Streptococcus pneumoniae povezuje s ispljuvkom boje hrđe, a
pneumonija koju uzrokuje Klebsiella spp. može izazvati krvavi ispljuvak koji se često opisuje
kao "pekmez od ribiza". Krvavi ispljuvak (poznat kao hemoptiza) se također može pojaviti uz
tuberkulozu, gram-negativnu pneumoniju i apsces pluća, kao i češće uz akutni bronhitis.
Mikoplazma pneumonija se može pojaviti vezano uz nateknuće limfnih čvorova u vratu, bol u
zglobovima, ili upalu srednjeg uha. Virusna pneumonija se češće javlja uz teško disanje nego
bakterijska pneumonija.

2. Dijagnoza
Pneumonija se tipično dijagnosticira na osnovu kombinacije znakova i simptoma i
rentgenske slike pluća. Međutim, tačni uzrok nije uvijek lako utvrditi, jer ne postoji konačna
pretraga kojom se može razlikovati bakterijsko i nebakterijsko porijeklo. Svjetska zdravstvena
organizacija (SZO) je klinički definirala pneumoniju u djece ili samo na osnovu kašlja ili na
osnovu otežanog i ubrzanog disanja, uvlačenja stijenke donjeg dijela prsnog koša prilikom
udisanja, ili na osnovu poremećene svijesti. Ubrzanim disanjem se u djece dobi ispod 2 mjeseca
smatra ono sa više od 60 udisaja u minuti, u djece dobi od 2 mjeseca do 1 godine života ono od
više od 50 udisaja u minuti, a u djece dobi od 1 godine do 5 godina života ono od više od 40
udisaja u minuti. U djece je ubrzano disanje i uvlačenje stijenke donjeg dijela prsnog koša je
osjetljiviji znak od krepitacija koje se čuju pomoću stetoskopa.

U blagim slučajevima u odraslih obično nisu potrebne dodatne pretrage: ako su svi
životni znakovi i auskultacija uredni, opasnost je mala. U bolesnika kojima je potrebna
hospitalizacija, preporučuje se učiniti pulsnu oksimetriju, rentgen prsišta i krvne pretrage
uključujući kompletnu krvnu sliku, serumske elektrolite, razinu C reaktivnog proteina, te po
mogućnosti i testove jetrene funkcije.

3
 Na osnovu znakova i simptoma se može postaviti dijagnoza bolesti nalik gripi, međutim
za potvrdu infekcije gripom potrebno je učiniti druge pretrage. Zbog toga je liječenje često
zasnovano na postojanju epidemije gripe, ili na brzom dijagnostičkom testu na gripu.

3. Liječenje

Lijecenje se sastoji u davanju antibiotika širokog spektra (ksiklav, cefaleksin, makropen i

dr.). Pored toga daju se mukolitici, kao što je bisolvon, bisoleks a služe za izbacivanje sekreta iz
pluća. Ako je stanje bolesnika tako loše da je potrebna hospitalizacija, preporučuje se učiniti
rentgen prsišta. Nalazi rentgenske pretrage ne odražavaju uvijek težinu bolesti, i na temelju njih
se ne može pouzdano razlučiti bakterijska od virusne infekcije.

2. HRONIČNA EOZINOFILNA PNEUMONIJA

Hronična eozinofilna pneumonija je hronično, patološko nakupljanje eozinofila u
plućima. Prevalencija i incidencija hronične eozinofilne pneumonije (HEP) je nepoznata.
Etiološki se ova pneumonija povezuje sa alergijskom dijatezom (sklonošću). Većina oboljelih su
nepušači. Pacijenti se obično javljaju zbog galopirajućih simptoma: kašlja, vrućice, sve
otežanijeg disanja, mršavljenja, piskanja u prsima i noćnog znojenja. Astma prati ili je prethodila
bolesti u više od 50% slučajeva.

4
 4. Dijagnoza
Dijagnoza zahtijeva isključenje svih infekcija a počiva na: kliničkoj slici, pretragama
krvi i RTG–u pluća. Eozinofilija u perifernoj krvi, jako ubrzana sedimentacija (SE),
sideropenična anemija i trombocitoza su najučestaliji nalazi. Radiološki nalazi na plućima—
bilateralne periferne ili subpleuralne sjene (u oko 60% slučajeva), najčešće u srednjim i gornjim
plućnim poljima—su opisani kao “fotografski negativ” plućnog edema. Ovakvi su nalazi
praktično patognomonični (iako se viđaju u manje od 25% bolesnika) za eozinofilnu
pneumoniju.

Sličan izgled promjena postoji i na CT–u kod praktično svih bolesnika. Eozinofilija u
bronhoalveolarnom lavatu veća od 40% upućuje na HEP. Serijski pregledi bronoalveolarnog
lavata mogu poslužiti za praćenje toka bolesti. Histološki pregled bioptata pokazuje eozinofile i
histiocite u alveolama i intersticiju, uključujući multinuklearne orijaške stanice i BOOP
(Bronchiolitis obliterans organizing pneumonia). Fibroza je minimalna.

5. Liječenje
Pacijenti sa HEP podjednako reagiraju na intravenske ili peroralne kortikosteroide.
Izostanak odgovora ukazuje na drugu dijagnozu. Liječenje započinje prednizonom 40 - 60 mg
1×/dan. Kliničko poboljšanje je upadljivo i brzo; često u prvih 48 sati. Potpuno povlačenje
simptoma i RTG promjena događa se unutar 14 dana u većine bolesnika, a u roku od mjesec
dana gotovo u svih. Simptomi i RTG promjene na plućima su pouzdani i učinkoviti pokazatelji
uspješnosti terapije. Iako je CT senzitivnija metoda za otkrivanje RTG promjena na plućima,
nema nikakve koristi od njegovog ponavljanja. Broj eozinofila u perifernoj krvi, SE i razina IgE
mogu poslužiti za praćenje kliničkog toka bolesti za trajanje terapije. Međutim, nemaju svi
bolesnici patološke laboratorijske nalaze.

6. Recidiv
Recidiv simptoma ili radioloških promjena na plućima se javlja u 50 - 80% slučajeva bilo
nakon prekida terapije, ili što je rjeđe, nakon što se smanji doza kortikosteroida. Recidiv se može
javiti mjesecima i godinama nakon prve epizode bolesti. Stoga, kortikosteroidnu terapiju katkad
treba davati doživotno. Inhalacijski kortikosteroidi (npr. flutikazon ili beklometazon 500 - 700
μg 2×/dan) su se pokazali učinkovitima, posebno zato jer omogućavaju da se smanji doza
održavanja oralnih kortikosteroida.

5
 HEP povremeno dovodi do fiziološki važne, ireverzibilne fibroze, ali je smrtni ishod
izuzetno rijedak. Recidiv nije pokazatelj neuspješne terapije, lošije prognoze ili većeg
morbiditeta. Bolesnici i dalje povoljno odgovaraju na kortikosteroidnu terapiju, slično kao i prije
recidiva. Trajna bronhoopstrukcija može zaostati u nekih bolesnika nakon oporavka, ali to
obično ima graničan klinički značaj.

3. AKUTNA INTERSTICIJSKA PNEUMONIJA

Akutna intersticijska pneumonija je idiopatska verzija akutnog respiratornog distresnog
sindroma (ARDS). Akutna intersticijska pneumonija (AIP) pogađa naizgled zdrave muškarce i
žene starije od 40 godina, obično podjednako.

7. Klinička slika
AIP se histološki očituje difuznom alveolarnom destrukcijom u organizaciji,
nespecifičnim uzorkom viđenim i kod drugih oštećenja pluća koja nisu srodna AIP. Glavni znak
difuzne alveolarne destrukcije u organizaciji je difuzan, izrazit edem interalveolarnih septa, koje
su zapravo “sendvič” od epitelnih stanica: pneumocita tipa I i II.

Pneumociti tipa II su sekretorne stanice, kockastog oblika, koje stvaraju surfaktant uz

infiltraciju upalnim stanicama; proliferacija fibroblasta; povremeno stvaranje hijalinih
membrana; i zadebljanje interalveolnih pregrada koje su obložene patološkim, hiperplastičnim
pneumocitima tip II pa terminalne bronhiole kolabiraju. Upala pogađa i male plućne arterije i
vene u kojima se stvaraju trombi, što se ne smatra specifičnim nalazom. Simptomi su nagla
pojava vrućice, kašlja i otežanog disanja, što traje 7 do 14 dana, te u većine bolesnika brzo
napreduje do respiratorne insuficijencije.

8. Dijagnoza
Dijagnoza počiva na anamnezi, radiološkim pretragama, testovima plućne funkcije i
biopsiji pluća. Nalazi na RTG–u pluća su slični onima kod ARDS–a a pokazuju obostrano
difuzne sjene. HRCT (High-resolution computed tomography) prikazuje obostrano simetrične
mrljaste sjene u područjima s promjenama tipa mliječnog stakla, a ponekad obostrane
konsolidacije pretežno subpleuralno. Mogu se vidjeti i blagi oblici “saćastih pluća.” Rutinske
laboratorijske pretrage su nespecifične i uglavnom beskorisne. Dijagnoza se potvrđuje
histološkim pregledom bioptata.

6
 Nalaz pokazuje difuznu destrukciju alveola a bez poznatih uzročnika ARDS–a (npr.
sepsa, lijekovi, toksini, zračenje i virusna infekcija). Nalaz se mora razlučiti od difuznog
alveolarnog hemoragičnog sindroma, akutne eozinofilne pneumonije i pneumonije u organizaciji
u sklopu idiopatskog obliteracijskog bronhiolitisa.

9. Liječenje
Liječenje je potporno i obično zahtijeva mehaničku ventilaciju. Često se daju
kortikosteroidi, iako njihova učinkovitost nije dokazana. Mortalitet je veći od 60%. Većina
bolesnika umire unutar 6 mjeseci od prvog pregleda, najčešće od respiratorne insuficijencije. U
bolesnika koji prežive inicijalnu akutnu epizodu, oporavak plućne funkcije je potpun, premda je
moguć recidiv.

4. HRONIČNA OPSTRUKCIJA - BOLEST PLUĆA

Hronična opstrukcijska plućna bolest (HOPB) je termin koji se uglavnom odnosi na

povezane poremećaje koji bolesniku postepeno oduzimaju dah: hronični bronhitis i/ili emfizem
povezan s otežanim prolazom (opstrukcijom protoka) zraka. Bolesnik ponekad boluje i od
hroničnog bronhitisa i od emfizema. hronični bronhitis je odgovoran za 85% slučajeva HOPB-a.

10. Šta je hronična opstrukcija pluća

Hronični bronhitis je dugotrajna upala dišnih putova koja proizvodi velike količine sluzi.
To uzrokuje kašljanje i hripanje. Bronhitis se smatra hroničnim ako kašalj i ekspektoracija traju
najmanje 3 mjeseca u godini, dvije uzastopne godine.

11. Emfizem
Emfizem je bolest koja uništava plućne alveole (zračne prostore) i/ili najmanje bronhiole
(male zračne putove) u plućima. Jednostavno rečeno, pluća gube elasticitet kao i istrošena
gumena traka. Time se zračni prostori povećavaju i otežavaju disanje.

12. Opis bolesti

Oštećenje pluća do kojeg dolazi uslijed HOPB-a ne može se popraviti. U početnim
fazama bolesti javljaju se zaduha (otežano disanje) i povremeni napadaji kašlja. U prvi mah,
mnogi ljudi čak niti ne znaju da imaju HOPB. Početni simptomi uključuju opći osjećaj bolesti,
sve izraženiji kratki dah, kašljanje i hripanje.

7
 Međutim kako bolest napreduje, simptomi se sve više pogoršavaju. U većini slučajeva
pušenje je uzrok bolesti. Vjerojatnost da će bolesnik umrijeti od HOPB-a je 10 puta veća u
pušača nego u nepušača. Bolest se javlja u otprilike 5 od 10.000 ljudi. Kod hroničnog bronhitisa,
glavna fizikalna promjena odgovorna za probleme je prekomjerno stvaranje sluzi. Sluz sprječava
protok zraka i pridonosi razvoju upala ili ponovnog aktiviranja bolesti, tzv. egzacerbacije. Kod
emfizema, zračni prostori na kraju bronhiola (malih dišnih putova) pucaju i spajaju se u veće koji
slabo funkcioniraju. Protok zraka je onemogućen i dio pluća se skvrčava (kolabira).

Glavni uzrok HOPB-a je pušenje. U stvari, približno 90% bolesnika bili su pušači.
Prestanak pušenja može usporiti slabljenje plućne funkcije. Neki liječnici također vjeruju da
neliječena ili neodgovarajuće liječena astma može dovesti do nepovratnog oštećenja pluća. Ti
bolesnici mogu imati simptome slične HOPB-u. Ostali rizični faktori uključuju: naslijeđe,
pasivno pušenje, izloženost zagađenom zraku na poslu i u okolišu, dječije respiratorne infekcije.

13. Simptomi
Bolesnici koji su pušili kutiju cigareta dnevno mogu razviti kašalj i iskašljavati. Otežano
disanje zapaža se tek pri naporu. Iskašljavanje je u početku gotovo neprimjetno jer se javlja samo
izjutra. Iskašljaj je sluzav, ali postaje gnojan tijekom pogoršanja. Osnovni simptom HOPB-a je
zaduha (dispneja) koja se pojačava kod pogoršanja bolesti, tzv. egzacerbacije. Zaduha je
popraćena kašljem ili hripanjem i ponekad vrućicom. Kako bolest napreduje, razdoblja između
pogoršanja postaju kraća. Simptomi emfizema obično se javljaju prije 50. godine života, a puno
ranije u bolesnika s cističnom fibrozom. Oboljeli stalno otežano dišu, slabo kašlju i gotovo ništa
ne iskašljavaju. U kasnijim fazama HOPB-a mogu se vidjeti teška zaduha, kašljanje i
iskašljavanje velike količine sluzi, hripanje, stalne infekcije, natečeni zglobovi itd. Koža poprima
plavkastu boju. U uznapredovaloj fazi, bolesnicima je potrebna stalna njega i dodatni kisik kako
bi mogli disati.

14. Koje pretrage može napraviti liječnik

U ranom stadiju bolesti ne mora biti značajnih promjena, osim nalaza piskanja prilikom
preslušavanja pluća. Kako začepljenost dišnih putova napreduje tako i "prenapuhanost " pluća
postaje očita. Povećava se poprečni promjer prsnog koša jer bolesnik sve teže dolazi do daha.
Bolesnik u zadnjem stadiju HOPB-a često izgleda dramatično. Bolesnik je nagnut prema
naprijed i oslanja se na ruke. Koristi mišiće vrata i ramena pri udisaju, a izdiše kroz stisnute
usne. Prsni koš izgleda prenapuhan.

Bolesnik može imati plavkastu kožu. Tokom akutnog pogoršanja HOPB-a često se rade
sljedeće pretrage: mjerenje rutinskih laboratorijskih vrijednosti, fizikalni pregled,

8
elektrokardiografija (EKG), procjena srčane funkcije, uzimanja uzoraka plina iz arterijske krvi,
rendgenska snimka prsnog koša i spirometrija (mjerenje protoka zraka).

15. Liječenje
Što se ranije otkrije HOPB, liječenje je lakše. Najbolji način kontrole simptoma je
započeti liječenje HOPB-a. Prvi korak u brizi o nekome tko je obolio od HOPB-a je naučiti sve
što se može o toj bolesti. Ključno je da članovi obitelji i ostali budu upoznati sa simptomima,
liječenjem i svakodnevnom kontrolom bolesti.

5. BOLNIČKA PNEUMONIJA

Bolnička pneumonija predstavlja vrlo čest oblik upale pluća u svim dijelovima svijeta i
svim starosnim grupama. Dva do tri puta češće obolijevaju osobe muškog spola. Može se javiti i
kod ranije zdravih osoba ili uz postojanje predisponirajućih uslova kao što su hronična
opstrukcijska bolest pluća, odmaklo životno doba, šećerna bolest ili neki posebni epidemiološki i
spoljašnji faktor (virusne epidemije i si.).

Pošto pneumoniju najčešće izaziva pneumokok, odabrani antibiotik treba da je efi-

kasan prema njemu, a takvi su amoksicilin i eritromicin (efikasan i na atipične uzročnike i
mikoplazmu). Amoksicilin se daje u dozi od 500 mg na 8 sati, a eritromicin 500 mg na 6 sati.
Dodatan antistafilokokni lek može biti flukloksacilin, naročito ako se pneumonija javlja u vreme
epidemije gripa - daje se 250 do 500 mg svakih 6 časova, i gen-tamicin 2 - 5 mg/kg dnevno. Kod
najvećeg broja bolesnika dovoljna dužina liječenja antibioticima je 7 do 10 dana.

Nozokomijalna (bolnička) pneumonija je infekcija donjih disajnih puteva u

hospitalizovanih bolesnika, a nije postojala niti bila u inkubaciji u vrijeme prijema u bolnicu.
Ako se infekcija javi dva ili više dana poslije prijema, smatra se da je stečena u bolničkim uslo-
vima. Najznačajniji predisponirajući faktori za bolničke pneumonije su endotrahealna intubacija
ili traheostomija, tokom kojih dolazi do povreda sluznice, što olakšava infekciju.

9
 Dijagnoza nozokomijalne pneumonije se postavlja kad se javi febrilnost, purulentan
bronhopulmonalni sekret, leukocitoza u krvnoj slici i infiltrativne sjenke na radiografiji grudnog
koša. Spektar uzročnika razlikuje se od pneumonija koje nastaju van bolnice. Od najveće
važnosti ovde su gram-negativni bacili (Pseudomonas spp, E. colli i Klebsiela spp).

U bolničkim infekcijama čest je uzročnik Staphylococcus aureus, kao i anaerobni

patogeni organizmi. Grampozitivni uzročnici nalaze se u malom procentu oboljelih. Patogeneza
bolničkih pneumonija moguća je endogenom aspiracijom inficiranog nazofaringealnog sekreta,
inhalacijom bakterija iz kontaminirane respiratorne opreme (aparati za inhalaciju i si.) i
hematogenim širenjem iz ekstrapulmonalnih izvora.

16. Klinička slika

Klinička slika je kao i kod drugih bakterijskih pneumonija, samo obično teža. Ra-
diogram grudnog
koša pokazuje
mrljaste sjenke, a
nekad postoje i
znaci atelektaze.

17. Dijagnoza
Dijagnostički postupak je kao u vanbolničkoj pneumoniji, osim što je obavezno uraditi
hemokulture i bakteriološki pregled pleuralnog izliva, ako postoji. U terapiji ovoga oblika
pneumonije kombinovani cefalosporini III generacije (cefotaksim ili ceftazidim) i
aminoglikozidi (gentamicin) obično su dovoljni.

6. VANBOLNIČKA PNEUMONIJA
U vanbolničkoj poeumoniji različiti patogeni organizmi dospijevaju u pluća različitim
putevima. Najčešće infekcija nastaje aspiracijom endogenih mikroorganizama koji se nalaze u
nazofarinksu (pneumokokna infekcija), kapljičnim putem od drugih bolesnika (virusne

10
infekcije), inhalacijom inficiranih čestica životinjskog porekla (psitakoza, Q-groznica) ili konta-
miniranih kapljica iz spoljašnje sredine (vodenc kapljice kontaminirane legionelom). He-
matogenim putem prenose se infekcije iz vanplućnih dijelova organizma, obično kod
intravenskih narkomana ili preko intravenenskih katetera postavljenih kod bolesnika u
jedinicama intenzivne njege.

18. Simptomi
 Opšti simptomi u pneumoniji slični su kao kod infekcija uopšte, a to su groznica, gubitak
apetita, znojenje, jeza, bolovi u mišićima i zglobovima te glavobolja.

 Kod nekih bolesnika postoje podaci o neposredno preboljeloj infekciji gornjih disajnih
puteva, obično virusne etiologije.

 Kod infekcija izazvanih pneumokokom, ili stafilokokom teška slika bolesti može se raz-
viti u toku nekoliko sati, dok je kod pneumonije prouzrokovane mikoplazmom razvoj
produžen na dvije do tri sedmice.

 Pomućena svijest i konfuznost prate pneumonije izazvane najčešće psitakozom. Ako je

upalni proces lokalizovan u donjim dijelovima pluća, može ostaviti utisak akutne
urinarne ili abdominalne bolesti.

 Respiratorni simptomi variraju po učestalosti i intenzitetu. Kašalj se javlja kod skoro svih
oboljelih, nedostatak vazduha osjeća više od dvije trećine, pleuralni bol oko 60%,
iskašljava više od polovine, a hemoptizije (iskašljavanje krvi) se javljaju kod 15%
oboljelih. U početku bolesti sputum (ispljuvak) je oskudan ili ga nema, a u daljem toku
bolesti postaje gnojan.

 Visoka temperatura i jeza česti su kod mladih osoba s pneumokoknom pneumonijom, od

kojih trećina ima herpes na usnama.

19. Dijagnoza
Diferencijalna dijagnoza postavlja se u odnosu na više različitih oboljenja, među
kojima su sljedeća najčešća i najznačajnija:

11
  Infarkt pluća može da se manifestuje slično bakterijskoj pneumoniji, ali je tjelesna
temperatura obično manje povišena, kašalj slabijeg intenziteta, hemoptizije češće, i obi-
čno se nalazi ishodište tromba.

 Pleuropulmonalna tuberkuloza u akutnoj formi nekada vrlo liči na pneumoniju. Opšte

stanje nije teško kao u pneumoniji. Tuberkulozni pleuritis se, isto tako, može
manifestovati kao bakterijska infekcija pleure (plućna maramica).

 Edem pluća, naročito ako je jednostrani i lokalizovan, teško je diferencirati od pneu-

monije. Odsustvo visoke temperature uz postojanje srčanog oboljenja ide u prilog edema
pluća.

 Zapaljenja lokalizovana ispod dijafragme kao holecistitis, perforirani peptični ulkus,

subfrenični apsces, akutni pankreatitis i hepatična amebijaza mogu se zameniti pneu-
monijom donjih lobusa udruženom s dijafragmalnim pleuritisom.

Rijeđi poremećaji kao što su plućna eozinofilija, plućne manifestacije sistemskih bolesti,
akutni alergijski alveolitis nekada se određuju kao akutne pneumonije, i obrnuto. Ipak, detaljni
anamnezni podaci, fizikalni pregled grudnog koša i rezultati drugih ispitivanja pomažu u
postavljanju ispravne dijagnoze. Otkrivanje uzročnika pneumonije vrši se različitim
mikrobiološkim ispitivanjima, kao što su: bojenje sputuma (ispljuvka) po Gramu, bakteriološki
pregled sputuma, hemokultura, bris grla i nosa i serološki testovi.Invazivn emetode prikupljanja
materijala za mikrobiološko ispitivanje (transtrahealna aspiracija i bronhoalveolno ispiranje
tokom bronhoskopije, uzimanje uzorka sputuma pomoću „četkice", perkutana aspiracija iglom i
biopsija pluća koriste se u teških imunodeficijentnih bolesnika. Način otkrivanja uzročnika zavisi
prvenstveno od stanja bolesnika, težine bolesti, toka bolesti i opremljenosti zdravstvene
ustanove.

12
 Bakteriološki pregled sputuma najčešće se koristi za otkrivanje patogenog uzročnika u
bakterijskoj pneumoniji. Međutim, iako je ovo, na prvi pogled, vrlo jednostavan metod, prati ga
niz teškoća i nedostataka.

Prvo, jedna trećina bolesnika u početku bolesti ne iskašljava, ili je sadržaj oskudan.
Nedovoljno iskašljavanje može se povećati inhalacijom hipertoničnog rastvora soli. Nekada ne
postoji odgovarajuća saradnja bolesnika zbog izmjenjenog stanja svijesti ili težine bolesti. Iska-
šljani sadržaj često se kontaminira prolaskom kroz gornje disajne puteve u kojima se nalaze
potencijalno patogene bakterije, što smanjuje specifičnost uzorka sputuma. Rezultat
bakteriološkog ispitivanja mijenja prethodna upotreba čak i jedne doze antibiotika, o čemu treba
posebno voditi računa.

Direktnim bojenjem sputuma, po Gramu, može se odrediti prisustvo bakterija, zatim da li

su gram-pozitivne ili gram-negativne, što pomaže pri izboru odgovarajuće antibiotske terapije.
Dijagnoza virusnih, atipičnih pneumonija i pneumonija izazvanih mikoplazom i legionelom
postavlja se serološkim metodama ispitivanja, koje identifikuju antitijela u krvi uzetoj na početku
bolesti i posle 10 -14 dana. Četvorostruko povećanje titra specifičnih antitijela prihvata se kao
potvrda skorašnje infekcije, a nepromijenjen visok titar kao moguća infekcija.

Nedostatak ovog ispitivanja je što kasno pruža podatke korisne za liječenje bolesnika.
Utvrđivanje nivoa specifičnih IgM antitijela doprinosi ranom postavljanju dijagnoze kod
infekcija izazvanih mikoplazmom i legionelom. U pneumoniji je povećan ukupan broj leukocita-
obično je veći 15,0 x 109/L. U atipičnim ili virusnim pneumonijama broj leukocita je najčešće
normalan. U bolesnika s bakterijskom pneumonijom teškog oblika nalazi se poremećaj funkcije
jetre, povišene azotne materije, hipokalijemija, hipoalbuminemija, proteinurija, hematurija i
hiponatremija. Kod sumnje na pneumoniju, za potvrdu dijagnoze i otkrivanje eventualnih
komplikacija (pleuralni izliv i empijem) potrebno je uraditi standardni rendgenski snimak
grudnog koša.

20. Liječenje
Vanbolničke pneumonije su česta i ozbiljna oboljenja disajnog sistema, uprkos moćnim
antibioticima kojima se danas raspolaže. Opšte mjere u lečenju bolesnika s pneumonijom su
važne, mada se često zanemare. Bolesnik u akutnoj fazi bolesti treba da leži u postelji, uzima
dosta tečnosti i, ukoliko je pušač, da ne puši. Aspirin ili neki nesteroidni antiinflamacijski lijek
otklanja pleuralni bol i snižava temperaturu. Oksigenoterapija indikovana je u srednje teškim i
teškim oblicima bolesti.

13
 Cilj mikrobiološkog ispitivanja jeste utvrđivanje etiološkog uzročnika, što omogućava
adekvatnu terapiju. Međutim, uzročnik pneumonije najčešće nije poznat u momentu donošenja
odluke o izboru antibiotika - on ostaje neotkriven u više od polovine bolesnika. Liječenje je zbog
toga uglavnom empirijsko, na osnovu pretpostavljenih uzročnika, među kojima su najčešći
Streptococcus pneumoniae, uključujući i sojeve rezistentne na penicilin, Haemophylus
influenzae, intracelularni mikroorganizmi i atipični patogeni izazivači.

Pošto pneumoniju najčešće izaziva pneumokok, odabrani antibiotik treba da je efi-

kasan prema njemu, a takvi su amoksicilin i eritromicin (efikasan i na atipične uzročnike i
mikoplazmu). Amoksicilin se daje u dozi od 500 mg na 8 sati, a eritromicin 500 mg na 6 sati.
Dodatan antistafilokokni lijek može biti flukloksacilin, naročito ako se pneumonija javlja u
vrijeme epidemije gripa - daje se 250 - 500 mg svakih 6 sati, i gentamicin 2 - 5 mg/kg dnevno.
Kod najvećeg broja bolesnika dovoljna dužina liječenja antibioticima je 7 do 10 dana.

7. ASPIRACIONA PNEUUMONIJA
Aspiraciona pneumonija nastaje usled patološke inhalacije (udisanje) egzogene ili
endogene tečnosti i čvrstih čestica u donje dijelove disajnih puteva. Aspiracija se obično dešava
pri gubitku svijesti, u toku opšte anestezije, cerebrovaskularnog insulta (šlog) ili kod poremećaja
funkcije ezofagusa - jednjaka (disfagija i ezofagealni refluks). Aspiraciona pneumonija razvija se
u posteriornom segmentu gornjeg desnog režnja, a isti segment s lijeve strane rjeđe je zahvaćen.

Udahnuti sadržaj se distribuira, pod dejstvom sile zemljine teže, prema položaju
bolesnika. Poslije aspiracije, u plućima su mogući različiti poremećaji. Ako je aspiriran kiseli
želudačni sadržaj sa pH<3, nastaje alveolni edem i destruktivni hemijski pneumonitis
(Mendelsonov sindrom) koji brzo oštećuje pluća, izaziva hipoksemiju i respiratornu
insuficijenciju. Aspiracija lipoidnih materija (uljani rastvori, laksantni lekovi ili kapi za nos)
uzrok je lipoidne upale pluća, obično hroničnog toka. Najčešća forma aspiracione pneumonije je
bakterijska infekcija donjih disajnih puteva, primarno izazvana anaerobnim bakterijama, a potom
dolaze gram-negativne enterobakterije i Pseudomonas spp., oba iz nazofaringealne kolonizacije.
U slučaju anaerobne bakterijske pneumonije, kliničke manifestacije se ne prepoznaju sve do
pojave nekroze plućnog parenhima, kada se javlja iskašljavanje sputuma neprijatnog zadaha.

14
 21. Terapija
Terapija bolničkih aspiracionih pneumonija sprovodi se primjenom penicilina ili
klindamicina, koji pokriva širok spektar anaerobnih uzročnika. Metronidazol je vrlo aktivan
prema anaerobnim patogenim mikroorganizmima, ali primenjen kao monoterapija nedovoljno je
efikasan protiv aerobnih prouzrokovača. Hinolonski preparati takođe veoma poboljšavaju
eliminaciju sekreta.

8. LIJEKOVI
Nažalost, specifična terapija je jako ograničena. Simptomatska terapija uključuje
inhaliranje lijekova koji proširuju dišne puteve (bronhodilatatore). To su antikolinergici i beta 2
agonisti (npr. salbutamol). Kortikosteroidi donose poboljšanje u manje od 20% stabilnih
bolesnika. Antibiotici se koriste za infektivna pogoršanja KOPB-a. Terapija kisikom se provodi
u kontroli teške kronične opstrukcije pluća. Ovo je stanje povezano s kroničnom (dugotrajnom)
bolešću. Kvaliteta sna je pogoršana (nakuplja se sekret i otežana je ventilacija). Stanje može biti
toliko teško da oštećuje ili ugrožava rad vitalnih organa (srca i pluća). Komplikacije: Akutno
respiratorno zatajenje zbog infekcije u donjim dišnim putevima, kirurških zahvata ili nekih
lijekova. Disanje je otežano, a duševno stanje bolesnika se kreće od napetog, zabrinutog do
pospanog. Bolesnik može izgubiti svijest. Plućno srce (povećanje srca i srčano zatajenje, edemi)

9. PREVENCIJA

Lijecenje sastoji se u mirovanjuu,zatim davanju antibiotika ili antivirsnih lijekova

ovisno o kojoj vrsti pneumonije se radi.Koriste se odredjeni lijekovi kod prevencije kasslja,zatim
kod iskasljavanja. Iako su neki uzročnici pneumonije zarazniji od drugih, bolest se obično "ne
pokupi " od nekog drugog.

Upala pluća je posledica oslabljenog vlastitog odbrambenog sistema. Navodimo

nekoliko korisnih saveta koji Vam mogu pomoći da ojačate organizam. Sve osobe starije od 65
godina i mlađi hronični bolesnici trebaju specificnu zaštitu, vakcinaciju. Vakcinisanje protiv
gripa obavlja se svake godine u jesen. Vakcinacija protiv pneumokoknih bolesti pruža dužu
zaštitu i ponovo vakcinacija se preporučuje svakih pet godina. Osobe koje nemaju slezenu
odmah treba da prime vakcinu protiv pneumokoka. Perite ruke. Ruke tokom celog dana dolaze u
kontakt sa mogućim uzročnicima pneumonije. Kako biste smanjili izloženost tim
mikroorganizmima, perite često ruke. Nemojte pušiti. Pušenje oštećuje prirodnu odbranu protiv
respiratornih infekcija. Brinite o sebi. Dovoljno odmora, pravilna ishrana i umerena fizička
aktivnost može pomoći ojačavanju imunog sistema.

15
ZAKLJUČAK

Pneumonija-upala pluca je opasno oboljenje respiratornog trakta.Veoma je vazno uociti njene

znakove na vrijeme kako bi mogli pravovremeno djelovati. Ukoliko je ne lijecimo moze doci do
smrti. Upala pluca danas predstavlja cest uzrok smrtnosti, bez obzira na antibiotsku terapiju.
Kako bi izbjegli upalu pluca trebamo se zdravo hraniti, jesti dosta vitamina (voca i povrca),
utopljavati se, te oni koji puse da to prestanu.

16
LITERATURA

- S. Stefanović i saradnici: "Specijalna klinička fiziologija", Beograd-Zagreb 1980.

- Arthur C. Guyton M.D, John E. Hall Ph.D: "Medicinska fiziologija", Beograd 1999.

- LJ. Babić, R. Borota, A. Lučić: "Priručnik praktičnih i seminarskih vežbi iz patološke

fiziologije", Novi Sad 2004.

- Božidar Vrhovac i suradnici. Interna medicina. Treće promijenjeno i dopunjeno izdanje.

Zagreb: Naklada Ljevak; 2003.

- Kumar V, Cotran R, Robins S. Osnove patologije. Izdanje prema američkom petom izdanju.
Zagreb: Školska knjiga; 2000. p.416-422

- Internet literatura: https://bs.wikipedia.org/wiki/Upala_plu%C4%87a

- Fotografije:

1. https://encrypted-lbn2.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcR8YVnjNxYWiYAgmbG49LtJoW
NR7nHyBd_qKrtdNBlsXBV5WH0EA

2. https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn:And9GcTCq2vL3PU1HSnIbEtsSKgHOk6X
9tsYvLEp 9PLNpjzcbfUdoS8KHw

17