Osnovi automatskog upravljanja

SISTEM AUTOMATSKOG UPRAVLJANJA OSTVARIVANJEM ZADATE POZICIJE

RADNOG STOLA MAŠINE ALATKE KOD CNC MAŠINA

Šta je CNC :

CNC je skraćenica na engleskom jeziku (computer numerical control) koja je opšte

prihvaćena u mašinstvu i označava mašine kontrolisane od strane računara odnosno
kompjutera. Računar  kontroliše i upravlja radom mašine "čitajući" instrukcije u obliku
kodova.

Najčešće se ova tehnologija koristi u proizvodnji mašina, alata, modela... odnosno

obradi metala, drveta, plastike, stakla, kamena.

Dušan Josipović 1
 Osnovi automatskog upravljanja

Razlika između konvencionalnih i CNC mašina:

Kao što se na slici vidi osnovne razlike između ovih mašina su u sledećem:

• Pogon mašine – kod konvencionalnih mašina radi se o skupnom pogonu tj.

jedan motor pogoni i glavno vreteno i ostala gibanja radnog stola, dok kod CNC
masina postoji jedan glavni motor za pogon glavnog vretena a gibanje po osima
ostvaruju posebni istosmerni motori.

• Upravljanje mašine – izvodi se kod konvencionalnih masina ručno ili mašinsko

preko ručica za upravljanje dok CNC mašine imaju upravljačku jedinicu (tastatura
i ekran) i rade automatski preko programa.

• Mjerni sistem mašine – sastoji se od skale sa nonijusom (konvencionalne

masine) ili preciznijeg linearnog sistema mejrenja (CNC stroj).

• Pomak radnog stola – ostvaruje se trapeznim navojem ili kugličnim navojnim

vretenom (CNC mašina).

Dušan Josipović 2
 Osnovi automatskog upravljanja

Koordinatni sistemi CNC mašina:

Orjentacija kordinatnog sistema CNC mašine je u skladu sa “tri prsta desne ruke” što je
prikazano na slici. Osa Z je uvijek usmjerena u smjeru glavnog vretena, a u zavisnosti
od ravni u kojoj se obrada vrši određuju se smjerovi druge dvije ose.

Dušan Josipović 3
 Osnovi automatskog upravljanja

Od čega se sastoji CNC sistem:

• CNC sistemi su se dramatično promenili u proteklih 10 - 15 godina. Od

samostalnih (Black box) komponenti do potpuno integrisanih, PC vođenih,
ujedno umreženih radnih ćelija. 

Danas se CNC sistemi sastoje od mašine (strug, glodalica, ruter...),

step-motora, drajvera, PC računara i softverskog paketa odnosno softvera. Ovo je
objašnjenje osnovne šeme CNC sistema:

Dušan Josipović 4
 Osnovi automatskog upravljanja

SAU ostvarivanjem zadate pozicije radnoga stola radne mašine

alatke:
Željena vrijednost Xiž putem programa za obradu preko kontrolnog punkta unosi se u
upravljačku jednicu. Kada na red za izvršavanje dođe naredba kojom se radni sto šalje
u zadatu poziciju na odgovarajućoj osi mjerni organ stalno mjeri stvarnu poziciju radnog
stola Xi i tu informaciju šalje u upravljačku jedinicu. Upravljačka jednica utvrđuje razliku
između željene i stvarne veličine, tj. utvrđuje grešku ε. Mikroprocesorski sistem koji se
nalazi u upravljačkoj jednici izračunava razliku željene i stvarne pozicije ε=X iž-Xi i
pretvara signal iz digitalnog u analogni. Taj analogni signal se zatim pojačava u
pojačavaču, a zatim dijeli na uređaje za lokalno upravljanje motorom. Uređaji za lokalno
upravljanje motorom uključuju motor za pogon radnog stola u pravcu odgovarajuće ose
i isključuju kočnicu. Mjerni organ je sasatavljen od optičkog skenera (mjernog
elementa), analogno digitalnog pretvarača i odašiljača.

Mjerni organ pomoću svog mjernog elementa mjeri stvarnu poziciju, koji kod ove
mašine čini optički lenjir sa skenerom. Ovaj proces se vrši i ponavlja sve do zauzimanja
zadatog položaja radnog stola mašine tj. dok greška ε=X iž-Xi ne postane nula. Tada je
Xiž-Xi=0, odnosno Xiž=Xi. U tom trenutku uređaji za lokalno upravljanje motorom
isključuju motor, uključuju kočnicu koja zaustavlja njegovo obrtanje. Mjerni element
funkcioniše na sledeći način: optički skener osvjetljava mjerni element (pri svom
kretanju) duž njega. Mjerni lenjir ima naizmjenično izrađena udubljenja i ispupčenja koja
pri osvjetljavanju reflektuju svjetlost. Skener svojim foto diodama registruje tu svjetlost
na sledeći način: foto diode pri osvjetljavanju emituju električni signal. Ti električni
signali se u brojaču broje i tako se dobija željena pozicija koja se uz pomoć odašiljača
šalje u upravljačku jedinicu.

UJ- upravljačka jedinica;

RSM- radni sto mašine;

MO- mjerni organ po upravljanom izlazu;

Dušan Josipović 5
 Osnovi automatskog upravljanja

Strukturni dijagram:

KP- kontrolni pult; ME- mijerni element;

µP- mikroprocesorski sistem; OD- odašiljač;

D/A- digitalno analogni pretvarač;

PO- pojačavač;

LUM- uređaj za lokalno upravljanje motorom;

M- elektromotor;

A/D- analogno digitalni pretvarač;

Dušan Josipović 6
 Osnovi automatskog upravljanja

Automatsko programiranje CNC mašina primenom CAD/CAM

koncepta:
Ovaj način programiranja se primenjuje za postupke tehnološke razrade složene
geometrije poput složenih 2D kontura i zapreminskih modela predmeta. Razvojem
hardware-a i software-a omogućen je dalji razvoj automatskog upravljanja i različitih
izvedbi kompleksnih konstrukcija NC i CNC mašina. Danas se u ulozi nosioca ovog vida
programiranja koriste CAD, CAM i CAE (engl. CAE – Computer Aided Engineering)
programi poput AUTODESK INVENTOR-a, PROENGINEER-a, SOLIDWORKS-a,
MASTERCAM-a, ARTCAM-a, CORELDRAW-a, CATIA-e, UNIGRAPHIC NX-a,
SOLIDCAM-a, VISUAL MILL-a, VISUAL TURN-a, EDGECAM-a, FEATURECAM-a,
VX-CAD/CAM-a, SURFCAM-a, i sl.   
Prednosti ovoga vida programiranja su:

 skraćuje se vreme potrebno za izradu programa (pop. NC koda),

 smanjuje se mogućnost pojave greške pri definisanju geometrije (tehnolog –
programer ne definiše geometriju, već je preuzima u elektronskoj formi od
konstruktora),
 omogućuje se korišćenje baza podataka o alatima, preporučenim režimima
obrade, kao i preuzimanje karakteristika materijala sadržanih u bazama
programskog paketa – oni se po potrebi mogu menjati, a sam program može da
nam sugeriše njihov izbor,
 postoji mogućnost verifikacije i simulacije programa na računaru.

Nedostaci ovog vida programiranja su:

 visoka cena hardware-a  i  software-a,

 program ne generiše uvek najkraću – optimalnu putanju alata, pa samim tim je
glavno vreme izrade delova duže,
 velika dužina programa.

Dušan Josipović 7
 Osnovi automatskog upravljanja

Pouzdanost CNC mašina:

CNC tehnologija i mašine su izuzetno pouzdane jer su smanjene mogućnosti grešaka

prilikom rada. Ljudski faktor je prisutan ali je mogućnost greške daleko manja nego kod
manuelnog sistema kontrole mašine.

CNC mašine omogućuju da vaš "Sistem kontrole kvaliteta" podignete na najviši nivo.

U današnjim uslovima poslovanja, ovo je jako bitan faktor vaše konkurentske

sposobnosti i diversifikacije.

Prednosti CNC mašina:

 Velika preciznost izrade i obrade

 Kompatabilnost u okviru numeričkog programiranja (standardizovanost).
 Široka primena odnosno zastupljenost u svim proizvodnim djelatnostima.
 Mali troškovi proizvodnje. Kada se mašina programira, ponavlja zadato i
zahtjeva minimalne intervencije čovjeka.
 Pouzdanost rada.
 Konkurentska prednost zbog brzog i lakog opsluživanja kupaca.
 Laka i brza edukacija zaposlenih.

Dušan Josipović 8