PRINCIPIA A Beginners’ Latin Course BY C. W. E. PECKETT, M.A. Headmaster, The Priory School, Shrewsbury AND A. R. MUNDAY, M.A. Headmaster, The Kings School, Chester PRINTED AND PUBLISHED BY WILDING AND SON LIMITED, CASTLE STREET, SHREWSBURYW. H. D. Rouse optimo magistro summa cum gratia © Copyricut C. W. E. Pecketr AND A. R. Munpay, 1949 All Rights Reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior permission of Wilding and Son Limited and the authors. First Published 1949 Ninth Edition 1969PREFACE “ PRINCIPIA ”’ is intended to cover the first part of a two-year Latin course which aims at giving pupils a sound working knowledge of the Latin language, so that they can write, speak and, above all, read it with reasonable ease, and can tackle the original texts with some degree of confidence. In the view of the authors of this book, the teaching of elementary Latin is primarily the teaching of a technique to be mastered rather than of a “ subject ” to be learnt. The aim of a begin- ner’s course ought to be, we feel, to teach the pupils how to use for themselves the set of tools that the Romans had to hand in the task of communicating ideas, and not merely to instruct them in the details of a “dead” language. This implies a functional rather than an analytical approach to Latin. This book is designed for the use of pupils living in the twentieth century, whose tastes, upbringing and background differ so much from those of the young student of Latin in the more leisurely and cultured world of the nineteenth century. It is not an attempt to make Latin easy nor to abolish the discipline of hard work. It does, however, seek to relate Latin to the lives and interests of boys and girls of 11 or 12, and to make Latin the living reality for the pupils that it is for the teacher.Accordingly, the material of which this book is composed is drawn from the world in which the pupils spend most of their time, the world of home, school and fantasy. It often has the flavour of fairy tale and folk lore. Its humour is unsophisticated and, above all, it contains much dialogue and many actable plays. The authors of this book have tried to follow these basic principles :— (i) A language, be it modern or ancient, is intended for use, and the best and most natural way of using it is to speak it. Much is therefore made of oral work, and it is assumed that the teacher will employ on the material provided every method of oral practice at his command. (ii) It is a fundamental principle of teaching practice to build the unknown on the known. Thus, in the beginning, the matter used is already familiar to the pupil in English, so that he has to concentrate only on the Latin. We begin with the verb, the most simple and concrete grammatical concept, and build on this foundation a complete structure of grammar. The grammar is introduced step by step in what we feel to be a natural and methodical order, so that the pupil is not presented with a grammatical principle until he feels the need of it, and is capable of using it. The grammar is simplified as far as possible, but it is all there. (iii) It is another fundamental principle of teaching practice to introduce one, and only one, thing at a time. Our aim is to teach the mechanics of the language. No attempt therefore has been made to treat Classical background systematically. What Classical background there is in the book has come in by the way, although there is ample oppor- tunity for a teacher who wishes to do so, to provide whatever background he feels is necessary. In our view a methodical treatment of background comes more naturally later, when the pupils themselves will begin to ask for it, and when they5 are able to read the original texts for themselves. On- the same principle of one thing only at a time, there is in each chapter only one new grammatical point, which is repeated almost ad absurdum. (iv) One good example is better than a dozen rules. At the beginning of each chapter or exercise, several examples of the point to be learnt are given, and the pupils can then proceed by analogy. The rules—and sometimes rules are necessary—we have not printed. Our intention is that the pupils should be guided by the teacher to formulate the rules for themselves from the examples given, in words which they can most easily understand. Thus PRINCIPIA requires a co-operative, creative effort on the part of both pupils and teacher. It is this creative effort, with all the hard work it involves, which should in our opinion provide the greatest part of the real pleasure and profit to be derived from the early stages of the study of Latin. This book is arranged in eight parts. The first contains the basic reading material, with the necessary portion of grammar at the end of each chapter. The second part contains a number of songs, which always seem to appeal, and are useful for practice in pronunciation. The third part consists of grammatical exercises, based on the work of each chapter. The fourth part contains English-Latin sentences, which are designed to ensure that each grammatical point has gone home. Each chapter has twenty English-Latin sen- tences ; those in A are intended to exercise the new point, those in B this and preceding points. The fifth consists of Separate vocabularies for each chapter. The sixth part Consists of a complete Ars Grammatica, the seventh of a Latin- English vocabulary, and the eighth of an English-Latin vocabulary. This book is the result of many years’ experiments in the technique of teaching Latin and has already been used in Practice with encouraging results.Finally, we must offer our thanks to all those who have assisted in its production, among whom must be included the boys of the Priory School, Shrewsbury. We owe a particular debt of gratitude to our colleagues, Mr. N. J. E. Dunn, and Dr. H. Loehry, for many helpful criticisms and suggestions, and to the publishers, Messrs. Wilding & Son, and their staff, for tireless courtesy and efficiency. C.W.E.P. A.R.M. 1949CONTENTS Pagina LITTERAE LATINAE . . : . . . 10 FABULAE . . . . . 13 1, Ad Lidum (Nominative, Vocative and Accusative cases) : 7 : : : 15 2. In Lido (Ablative case) : : 19 3. Praemium Marci (Genitive and Dative cases) : 23 4. Rixa (Third Declension Nouns) . i 30 5.. Quid Prd Qué (Agreement of Adjectives) 5 34 6. In Cubicul6 (Pronouns) . 5 38 7. Pater et Mater : 7 42 8a. Villa Iacci (Relative Pronoun) : . . 46 b. Miles : a : 49 9. P¥ramus et Thisbé (Revision) a : ‘ 50 10. In Aréna (Present Participle) : : A 33 11. Androclus et Leo. 7 7 : : 56 12, Dé Circd Maximé (Perfect Tense) . 59 13. Pater Peciiniam Perdit . . . : 61 14. Primus, Secundus, Tertius (Comparative 63 and Superlative) 15. Fabula Antiquissima c . : . 69 16. Marcus est Puer Pessimus (nfinitives and 72 Impersonal Verbs) 17. Firés et Vigilés 715 18. Dé Faribus (Furure Tense) : - 28 19. Dé Moxid. : 82 20. Dé Morte Moxii (Imperfect Tense) « . 83 21. Dé Crocodilo 7 7 : 86 22. Dé Exercitii (Fourth ‘Declension) : : 88 23. Aenigma dé Corpore (Fifth Declension) 90 24. Dé Tarquinié et Sibylla anna of Fourth and Fifth Declension) . : 92 25. Perseus (General Revision) : 5 : 94 26. Iter (Time and Place) a - 100 27. Insula Mirabilis (Revision of Time ‘and Place) - 103 28. Dé Rébus Futiris (Future Perfect Tense) . 107 29. Dé Porculd . 7 a ‘ . » 110 30. Dé Rébus Perfectis (Pluperfect Tense) » 12 31. Dé Sérid . . . . 5 » 115Pagina CARMINA. 117 EXERCITATIONES 125 SENTENTIAE ANGLICAE 147 VOCABULA . 171 ARS GRAMMATICA . 205 LATINE-ANGLICE 233 ANGLICE-LATINE . 7 7 4 : - 249LITTERAE LATINAE A A = Asinus B = Baculum Asinus rudit Baculum pulsat = Créta D = Discipulus Cita scribit Discipulus discit E = Equus F = Flagellum Equus currit Flagellum flagellat ) 7 G = Gallus H = Horologium Gallus canit Horologium sonat I =Iuvenca L = Lana Tuvenca migit Lina licett_\ a“ M = Magister Magister docet 0 O = Ovum Ovum Olet (A ) BA Q = Quintus Quintus ridet S = Scitum Scitum défendit i: U = Unda Unda aestuat N = Nasus NAsus olfacit P = Puella Puella lacrimat R = Rana Rana saltat ae T = Taurus Taurus iactat V = Vespa Vespa pungitPARS PRIMA FABULAE1. AD LUDUM Nominative, Vocative and Accusative Cases (a) Fabula Magister: O Decime, recita. Decimus: (recitat) . Marcus ad lidum ambulat. =) Marcus fenestram videt. . Marcus ad fenestram ambulat. . Marcus baculum capit. Marcus fenestram frangit. . Dominus Marcum videt. - Dominus baculum capit. Marcus . Dominus Marcum pulsat. . Marcus dominum nén amat. 10. Marcus amicés vocat. 11. Amici dominum nén amant. 12. Amici bacula capiunt. 13. Amici fenestras frangunt. 14. Dominus lacrimat. 15. Marcus et amici ad lidum ambulant. PON AWAWNE (b) Quaestiénés 1. Decimus: (recitat) | Marcus ad lidum ambulat. Magister: (rogat) O Sexte, quis ad lidum ambulat ? Sextus: (respondet) Marcus ad liidum ambulat. Magister: (rogat) Qué ambulat Marcus ? Respondé, 6 Sexte. Sextus: (respondet) Ad lidum ambulat Marcus. Magister: (rogat) Quid facit Marcus ? Sextus: (respondet) Ambulat ad lidum Marcus.16 . Decimus: Magister: Sextus: Magister: Sextus: Magister: Sextus: . Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Discipulus: (recitat) Marcus fenestram videt. O Sexte, quis fenestram videt? Respondé. Marc . . . fenestram videt. Quid videt Marcus ? Fenestr . . . videt Marcus. Quid facit Marcus ? Vid... fenestr . . . Marcus. (recitat) Marcus ad fenestram ambulat. Quis ad fenestram ambulat ? Respondé. Marc . . . ad fenestram ambulat. Qiio ambulat Marcus ? Ad fenestr . . . ambulat Marc... . Quid facit Marcus ? Ambul... ad fenestr... Mare... (recitat) Marcus baculum capit. Quis baculum capit ? Respondé. (respondet) Quid capit Marcus ? (respondet) Quid facit Marcus ? (respondet) (recitat) Marcus fenestram frangit. Quis fenestram frangit ? Quid frangit Marcus ? Quid facit Marcus ? (recitat) Dominus Marcum videt. Quis Marcum videt ?11. Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: 17 Quem videt dominus ? Quid facit dominus ? (recitat) Dominus baculum capit. Quis baculum capit? Quid capit dominus ? (recitat) Dominus Marcum pulsat. Quis Marcum pulsat ? Quem pulsat dominus ? Quid facit dominus ? (recitat) Marcus dominum nén amat. Quis dominum non amat ? Quem non amat Marcus ? (recitat) Marcus amicés vocat. Quis amicés vocat ? Qués vocat Marcus ? (recitat) Amici dominum nén amant. Qui dominum nén amant ? Quem non amant amici ?18 12, 13. 14. 15. Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Decimus: Magister: Discipulus: Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: (recitat) Amici bacula capiunt. Qui bacula capiunt ? Quid capiunt amici ? Quid faciunt amici ? Dominus lacrimat (recitat) Amici fenestras frangunt. Qui fenestras frangunt ? Quas frangunt amici ? (recitat) Dominus lacrimat. Quid facit dominus ? (recitat) Marcus et amici ad lidum ambulant. Qui ad lidum ambulant ? Qué ambulant Marcus et amici ?2. IN LUDO Ablative Case (a) Fabula Magister: O Decime, recita. Decimus: (recitat) 1. Cathedra in lida est. 2. Sellae in lids sunt. 3. Magister in lid non est. 4. Pueri in lid6 sunt. 5. Marcus in sella sedet. 6. Pueri in sellis sedent. 7. Marcus dvum capit. 8. Marcus dvum in cathedra ponit. 9. Magister intrat. 10. Magister in cathedra sedet. 11. Magister in 6vG quoque sedet. 12. Magister libell6 puerum pulsat. 13. Magister baculs Marcum pulsat. 14. Magister puerds virgis caedit. (b) Quaestidnés Cathedra 1. Decimus: (recitat) — Cathedra in lidé est. Magister: (rogat) O Quinte, ubi Respondé, Quinte. est cathedraf? Quintus: (respondet) In lado est cathedra. Magister: (rogat) Quid est in lidé ? Quintus: (respondet) Cathedra est in lid6. 2. Decimus: (recitat) —Sellae in lid6 sunt. Magister: (rogat) Ubi sunt sellae? Respondé, Quinte. Quintus: (respondet) In lid . . . sunt sellae ?20 Magister: Quintus: . Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Septimus: Magister: Septimus: . Decimus: Magister: Octavus: Magister: Octavus: . Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Discipulus: (rogat) Quae sunt in lid6 ? (respondet) Sell . . . sunt in lado. (recitat) Magister in lid6 non est. Ubi nén est magister ? Respondé. (respondet) In lid . . . non est magister. Quis in lid6 nén est ? (recitat) Pueri in liid6 sunt. Ubi sunt pueri ? Respondé. Qui sunt in lidd ? (recitat) Marcus in sella sedet. Ubi sedet Marcus ? Respondé, Septime. (respondet) In sella sedet Marcus. Quis in sella sedet ? Marcus in sell . . . sedet. (recitat) Pueri in sellis sedent. Ubi sedent pueri ? Respondé, Octave. (respondet) In sellis sedent pueri. Qui sedent in sellis ? (respondet) Pueri in sell . . . sedent. (recitat) | Marcus dvum capit. Quis 6vum capit ? Respondé. Quid capit Marcus ? Quid facit Marcus ? (recitat) | Marcus dvum in cathedra pénit. Quis Svum in cathedra ponit ?10. Ul. 12. 13. Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Decimus: Magister: Titus: Decimus: Magister: Discipulus: 21 Quid ponit Marcus in cathedra ? Ubi Marcus 6vum ponit ? Quid facit Marcus ? (recitat) Magister intrat. Quis intrat ? Quid facit magister ? (recitat) | Magister in cathedra sedet. Ubi sedet magister ? Quis in cathedra sedet ? Quid facit magister ? (recitat) | Magister in 6v6 quoque sedet. Ubi quoque sedet magister ? Quis in 6v6 sedet ? Quid facit magister ? (recitat) | Magister libell6 puerum pulsat. Qué instriment6d magister puerum pulsat ? Respondé, Tite. (respondet) Libell6 magister puerum pulsat. (recitat) | Magister baculd Marcum pulsat. Qué instriment6é magister Marcum pulsat ? Respondé.22 14, Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: (recitat) Magister puerds virgis caedit. Quibus instriimentis magister puerds caedit ? Quis puerds virgis caedit ? Qués magister virgis caedit ? Quid facit magister ? Quid faciunt pueri ?23 3. PRAEMIUM MARCI Genitive and Dative Cases (a) Fabula Magister: O Decime, recita. Decimus: (recitat) . Marcus libellum habet. . Hic est libellus Marci. . Sextus libellum habet. N . Hic est libellus Sexti. Sexti libellus . Marcus pénsum in libell6 numquam scribit. . Sextus pénsum in libelld semper scribit. . Magister libellds puer6rum colligit. . Marcus libellum Sexti capit. . Marcus libellum Sexti magistr6 dat. . Sextus libellum n6n habet. . Sextus magistré nihil dat. . Magister libellds pueris distribuit. . Magister Sext6 nihil dat. . Magister Marco praemium dat. . Post lidum Marcus puellam videt. . Marcus puellae capillés vellit. . Puella lacrimat. . Sextus praemium Marci capit et puellae dat. Rixa. CONAN PRWN— (b) Quaestidnés 1. Decimus: (recitat) Marcus libellum habet. Magister: (rogat) O Quinte, quis libellum habet ? Quintus: (respondet) Magister: (rogat) Quid habet Marcus ? Quintus: (respondet). Decimus: Magister: Septimus: Magister: Septimus: . Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Octavus: . Decimus: Magister: Discipulus: (recitat) Hic est libellus Marci. O Septime, cuius est hic libellus ? Marci est hic libellus. Cir Marci libellus est ? Quia Marcus libellum habet. (recitat) Sextus libellum habet. Quis libellum habet ? Respondé. Marci libellus Quid habet Sextus ? (recitat) Hic est libellus Sexti. Cuius est hic libellus ? Respondé. Car Sexti libellus est ? (recitat) Marcus pénsum in libell6 numquam scribit. Quis pénsum in libelld numquam scribit ? Quid Marcus numquam scribit ? Ubi Marcus pénsum numquam scribit ? Quandé Marcus pénsum scribit ? Respondé, Octave. Numquam Marcus pénsum scribit. (recitat) Sextus pénsum in libell6 semper scribit. Quis pénsum in libell6 semper scribit ? Respondé.10. Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Titus: Magister: Titus: Magister: Titus: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Tiberius: Magister: Tiberius: Magister: Tiberius: Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: 25 Quid Sextus semper scribit ? Ubi Sextus pénsum semper scribit ? Quandé Sextus pénsum scribit ? (recitat) Magister libellés puerdrum colligit. O Tite, quorum libellds colligit magister ? Puerdrum libellés colligit magister. Quis libellés colligit ? Quid colligit magister ? (recitat) Marcus libellum Sexti capit. Cuius libellum capit Marcus ? Respondé. Quis libellum Sexti capit ? Quid capit Marcus ? (recitat) Marcus libellum Sexti magistré dat. O Tiberi, cui Marcus libellum Sexti dat ? Magistr6 Marcus libellum Sexti dat. Quis libellum Sexti magistré dat ? Quid Marcus magistré dat ? (recitat) Sextus libellum non habet. Quid nén habet Sextus ? Respondé. Cir libellum non habet Sextus ?26 ll. 12. 13, 15. 16. Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Decimus: Magister: Piblius: Magister: Piblius: Magister: Piblius: Decimus: Magister: Discipulus: . Decimus: Magister: Discipulus: Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Disicpulus: Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: (recitat) Sextus magistré nihil dat. Cui Sextus nihil dat ? Cir Sextus magistrd nihil dat ? (recitat) Magister libellés puerts distribuit O Pibli, quibus magister libellds distribuit? Pueris magister libellds distribuit. Quis libellds distribuit ? Quid magister pueris distribuit ? (recitat) Magister Sext6 nihil dat. Cui magister nihil dat ? Respondé. (recitat) Magister Marco praemium dat. Cui magister praemium dat ? (recitat) Post liidum Marcus puellam videt. Quem videt Marcus ? Quand6 Marcus puellam videt ? (recitat) Marcus puellae capillos vellit. Cuius capillds vellit Marcus ? Quid vellit Marcus ?17. 18. Decimus: Magister: Discipulus: Decimus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: Discipulus: Magister: 27 (recitat) Puella lacrimat. Car lacrimat puella ? (recitat) Sextus praemium Marci capit et puellae dat. Rixa. Quis praemium Marci capit ? Quid capit Sextus ? Cuius praemium capit Sextus ? Cui praemium Sextus dat ? Cuius praemium Sextus puellae dat ?28 @ ambuld ambulas ambulat ambulamus ambulatis ambulant ambula ambulate sum es est sumus estis sunt I = iinus-ina-inum II = duo-duae-duo III = trés-trés-tria IV = quattuor V = quinque VI = sex VII = septem VIII = octd IX = novem X = decem Ars Grammatica—I ® © seded surgo sedés surgis sedet surgit sedémus surgimus sedétis surgitis sedent surgunt sedé surge sedéte surgite facid facis facit facimus facitis faciunt Numeri @ revenio revenis revenit revenimus revenitis reveniunt reveni Tevenite ce) is it imus itis eunt XI = indecim XII = duodecim XIII = tredecim XIV = quattuordecim XV = quindecim XVI = sédecim XVII = septemdecim XVIII = duodéviginti XIX indéviginti XX = vigintiSingulariter Nominativus Vocativus Acciisativus Genitivus Dativus Ablativus Pliraliter Nominativus Vocativus Acciisativus Genitivus Dativus Ablativus Singulariter Nominativus Vocativus Accisativus Genitivus Dativus Ablativus Plirdliter Nominativus Vocativus Acciisativus Genitivus Dativus Ablativus 29 libellus-i porta-ae baculum-i (m) @) (n) libellus porta baculum libelle porta baculum libellum portam baculum libelli portae baculi libelld portae baculd libelld porta baculd libelli portae bacula libelli portae bacula libellds portas bacula libell6rum portarum baculérum libellis portis baculis libellis portis baculis magister-tri puer-i (m) (m) magister puer magister puer magistrum puerum magistri pueri magistro puerd magistrd puerd magistri pueri magistri pueri magistrés puerds magistr6rum puerdrum magistris pueris magistris pueris30 4, RIXA Third Declension Nouns (a) Fabula 1. Marcus nasum Sexti pulsat. 2. Sextus nasum Marci pulsat. 3. Marcus oculum Sexti pulsat. 4. Sextus oculum Marci pulsat. 5. Marcus frontem Sexti pulsat. 6. Sextus frontem Marci pulsat 7 8, : ulus. . Marcus aurés Sexti vellit. frons fe . Sextus dent&s Marci excutit. a 3 urés 9. Marcus cris Sexti torquet. déns. 10. Sextus crira Marci torquet. 11. Marcus caput Sexti lapide pulsat. 12. Sextus caput Marci pede calcat. 13. Marcus ex capite laborat. 14. Marcus ventrem Sexti pedibus calcat. 15. Sextus ex ventre laborat. 16. Marcus et Sextus ambé lacrimant. 17. Sextus canem Marco dat. 18. Marcus miirem Sextd dat. 19. Amb6 iterum amici sunt. Marcus nasum Sexti pulsat31 (b) Quaestiénés 1. Decimus: (recitat) Marcus nasum Sextt pulsat. Magister: (rogat) Quid pulsat Marcus ? Cuius nasum pulsat Marcus ? Quis nadsum Sexti pulsat ? 2. Decimus: (recitat) Sextus nasum Marci pulsat. Magister: (rogat) Quid pulsat Sextus ? Cuius nasum pulsat Sextus ? Quis nasum Marci pulsat ? 3. Decimus: (recitat) Marcus oculum Sexti pulsat. Magister: (rogat) Quid aliud pulsat Marcus ? Cuius oculum pulsat Marcus ? 4. Decimus: (recitat) Sextus oculum Marci pulsat: Magister: (rogat) Quid aliud pulsat Sextus ? Cuius oculum pulsat Sextus ? 5. Decimus: (recitat) | Marcus frontem Sexti pulsat. Magister: (rogat) Quid aliud pulsat Marcus ? 6. Decimus: (recitat) Sextus frontem Marci pulsat. Magister: (rogat) Quid aliud pulsat Sextus ? 7. Decimus: (recitat) Marcus aurés Sexti vellit. Magister: (rogat) Quid nunc facit Marcus ? Quid vellit Marcus ? 8. Decimus: (recitat) Sextus dentés Marci excutit. Magister: (rogat) Quid nunc facit Sextus ? Quid excutit Sextus ? Cuius dentés excutit Sextus ? 9. Decimus: (recitat) Marcus crits Sexti torquet. Magister: (rogat) Quid nunc facit Marcus ? Quid torquet Marcus ? 10. Decimus: (recitat) Sextus criira Marci torquet. Magister: (rogat) Quid nunc facit Sextus ? Quid torquet Sextus ?32 Il. 12. 13, 14, 15. 16. 17. 18. Decimus: Magister: Decimus: Magister: Decimus: Magister: Decimus: Magister: Decimus: Magister: Decimus: Magister: Decimus: Magister: Decimus: Magister: (recitat) Marcus caput Sexti lapide pulsat. (rogat) Quid pulsat Marcus ? Qué instriiment6é caput Sexti Marcus pulsat ? (recitat) Sextus caput Marci pede calcat. (rogat) Quid calcat Sextus ? Qué instriimenté caput Marci Sextus calcat ? (recitat) Marcus ex capite laborat. (rogat) Ex qua parte corporis laborat Marcus? Cir ex capite laborat Marcus ? (recitat) Marcus ventrem Sexti pedibus calcat. (rogat) Quid calcat Marcus ? Quibus instrimentis Marcus ventrem Sexti calcat ? (recitat) Sextus ex ventre labérat. (rogat) Ex qiia parte corporis laborat Sextus? Cir ex ventre laborat Sextus ? (recitat) Marcus et Sextus ambé lacrimant. (rogat) Quid faciunt Marcus et Sextus ? Cir lacrimant ? (recitat) Sextus canem Marcé dat. (rogat) Quid Sextus Marco dat? a, Cui canem Sextus dat? c | Quis canem Marcé dat? WV Cir Sextus canem Marcé dat ? (recitat) Marcus miirem Sext6 dat. (rogat) Quid Marcus Sextsé dat ? Cui Marcus mirem dat ? Quis Sextd miirem dat ? Cir Marcus mirem Sext6 dat ?33 19. Decimus: (recitat) | Ambé iterum amici sunt. Magister: (rogat) Lacrimatne nunc Marcus ? Lacrimatne nunc Sextus ? Cir non lacrimant ? <= Ars Grammatica—II DECLINATIO TERTIA pés-pedis auris-is corpus-corporis Singulariter (m) (f) (a) Nominativus pes auris corpus Vocativus pés auris corpus Acciisativus pedem aurem corpus Genitivus pedis auris corporis Dativus pedi auri corpori Ablativus pede aure corpore Plardliter Nominativus pedés aurés corpora Vocdativus pedés aurés corpora Acciisativus pedés aurés corpora Genitivus pedum aurium corporum Dativus pedibus auribus corporibus Ablativus pedibus auribus corporibus34 5. QUID PRO QUO Agreement of Adjectives (a) Fabula (In parvé cubiculé. Marcus est puer parvus. Sextus quoque est Sextus: puer parvus. Ambé fratrés sunt. In lectulis suis dormiunt.) O Marce, vigilasne ? Marcus: Non vigild sed dormi6. (Stertit.) Sextus: Pater: Sextus: Insanus est Marcus. Surge, 6 insane. Prima iam est hGra. Audi, pater clamat. (clamat) Surgite, 6 abominandi pueri. (Ambé surgunt.) Tunica mea sordida est. Novam tunicam indus. Marcus: Tunica mea quoque sordida est, sed novam tunicam Sextus: non indud. Digiti mei sordidi sunt. Digitds sordidds lavo. Marcus: Digiti mei quoque sordidi sunt, sed digités sordid6s Sextus: non lavé. Collum meum sordidum est. Collum sordidum lavé. Marcus: Meum quoque collum sordidum est, sed tuum collum Sextus: Pater: sordidum lavo. (Marcus aquam frigidam in collum Sexti iacit.) (clamat) O sceleratissime ! (clamat) Tacéte, abominandi pueri, et festinate. (Amb6 festinant et in atrium magnum currunt. Sextus maestus est et lacrimat. Marcus laetus est et ridet.)35 SCAENA SECUNDA (In magné Gtrid. Pater et mater ad ménsam parvam sedent. Pater et mater cibum edunt.) Marcus et Sextus: Salvé, mater. Salvé, pater. Mater: Sextus: Mater: Pater: Sextus: Mater: Sextus: Pater: Marcus: Pater: Marcus: Pater: Sedéte in sellis et cibum edite. Specta, mater. Marci tunica sordida est. Veni hic, Marce. O puer abéminande! Specta sordidam tuam tunicam. Digiti quoque sordidi sunt. Collum sordidum est. Aurés sordidae sunt. Abi iterum in cubiculum tuum et novam indue tunicam. Digitds tuds lava et collum . . . et aurés. (Exit Marcus.) (Marci quoque cibum edit.) Hic piscis bonus est. Piscem bonum am6. Panis quoque bonus est et mag- num est 6vum. Da mihi, mater, multum lac. (Sext6 multum lac dat.) Accipe igitur. (Miri alb6 sué panem dat.) O bonum cibum ! Quid est hoc sordidum animal ? Iace per fenestram. (Iterum intrat.) Specta, mater. Novam tunicam gerd. Digiti non sordidi sunt. Pirae sunt aurés. Ubi est cibus meus ? Iéitinus sum. Nunc festinate, 6 ab6minandi. Sed, 6 optime pater, nus sum. (Iratus baculum longum capit.) Abite ad lidum. Currite. (Exeunt pueri. Laetus est Sextus et ridet, sed maestus est Marcus et lacrimat.)b. Magister haec et multa alia rogat:— 1. Qualis puer est Marcus ? Ubi dormiunt Marcus et Sextus ? Quota est hora ? Qualis est tunica Sexti ? Cir novam tunicam induit Sextus ? Qualés sunt digiti Sexti ? Cir Sextus digitds lavat ? Qualia sunt colla Sexti et Marci ? Qué modé Marcus collum Sexti lavat ? Cir maestus est Sextus ? Quale est atrium ? Qué currunt Marcus et Sextus ? 2. Ubi sedent pater et mater ? Quailés sunt aurés Sexti ? Quid facit Marcus ? Qué abit Marcus ? Quilis est piscis ? Quilis est panis ? Quiale est 6vum ? Quid mii albd sud dat Sextus ? Cui panem dat Sextus ? Cir igiiinus ad lidum ambulat Marcus ? Cir laetus est Sextus ? Ubi est cibus Marci ? Qué ambulant hi duo fratrés ?37 Ars Grammatica—III ADIECTIVUM Singulariter (m) (f) (n) Noéminativus longus longa longum Vocativus longe longa longum Acciisativus longum longam longum Genitivus longi longae longi Dativus longo longae longd Ablativus longs longa longs Pliraliter Noéminativus longi longae longa Vocativus longi longae longa Acciisativus longs longas longa Genitivus Jongdrum = longarum _—longoérum Dativus longis longis longis Ablativus longis longis longis Quotus ? primus-a-um sextus-a-um secundus-a-um septimus-a-um tertius-a-um octavus-a-um quartus-a-um ndnus-a-um quintus-a-um decimus-a-um38 Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Eché: Decimus: Echo: Decimus: Echo: 6. IN CUBICULO Pronouns (recitat) Marcus est puer. (respondet) Ille est puer. Marcus est parvus. Ill. . . est parvus. Sextus quoque est puer. Ill. . . quoque est puer. Sextus quoque est parvus. + . . quoque est parvus. Tullia est puella. Illa est puella. Tullia est soror Marci. Ill. . . est soror Marci. Tullia est soror Sexti quoque. . est soror Sexti quoque. Marcus est frater Sexti. Marcus est frater illius. Sextus est frater Marci. Sextus est frater . . . Marcus et Sextus sunt fratrés Tulliae. Marcus et Sextus sunt fratrés . . . Tullia est soror Marci et Sexti. Tullia est soror illérum. Lectulus TulliaeDecimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echo: Decimus: Echd: Decimus: Echo: Decimus: Eché: Decimus: Echo: 39 Sextus Tulliam amat. . illam amat. Tullia Sextum amat. . illum amat. Marcus Tulliam non amat. Givetyeestireeisrasriery non amat. Tullia Marcum ndn amat. istbetlate non amat. Marcus mirem capit. Marcus . . . capit. Marcus mirem in lectulum Tulliae ponit. Marcus... . inlectulum... . ponit. Mis in lectuls est. « in lectuld est. Pedés Tulliae niidi sunt. Pedés . . . niidi sunt. Pedés miirem tangunt. . -mirem tangunt. Tullia exclamat. exclamat. Tullia ranas capit. Tullia . . . capit. Tullia ranas in lectulum Marci ponit. Tullia ranas in lectulum . . . . ponit. Ranae in lectulé sunt. Ranae in. . . . sunt. Pedés Marci nidi sunt. Pédés . . . .niidi sunt. Pedés ranas tangunt. . .ranas tangunt. Marcus exclamat. Seat exclamat.40 Decimus: Méter crustula capit. Echo: Mater . . . capit. Decimus: Méter crustula Sexté dat. Echo: Mater crustula . . . dat. Decimus: Méter crustula Tulliae dat. Echo: Mé§ter crustula . . . dat. Decimus: Mater crustula Marcé non dat. Echo: Mater crustula . . . non dat. (b) Repeat, using “ hic-haec-hoc” and “‘ is-ea-id”’ for “ ille-illa-illud.” Je SA Pédes nidiNo6minativus Acciisativus Genitivus Dativus Ablativus Nomindativus Acciisativus Genitivus Dativus Ablativus No6mindativus Acciisativus Genitivus Dativus Ablativus PRONOMINA Singulariter @™ © @ hic haec hoc hunc hane hoc huius huius huius huic huic — huic héc hac hic ile lla illud illum illam _illud illius illus illius ii ili ili ils = ila ill is ea id eum eam id eius eius eius ei eI ei co} ea eo Ars Grammatica—IV Plirdliter (m) (f) hi hae hos has horum = harum his his his his illi illae illds ills illdrum illarum illis illis illis illis ei eae eds eas edrum earum els eis eis eis 41 (n) haec haec horum his his illa illa ill6rum illis illis ea ea edrum eis eis42 7. PATER ET MATER The Relative Pronoun Exercitatis Decimus: (recitat) Hic est oculus et oculus videt. Ech6 Prima: (respondet) Hic est oculus et ille videt. Ech Secunda: (respondet quoque) Hic est oculus, qui videt. Decimus: Hic est oculus et oculé puellam vides. Ech6 Prima: Hic est oculus et ed puellam video. Ech6 Secunda: Hic est oculus, . . . puellam vided. Decimus: Haec est puella et puellam nén amo. Eché Prima: Haec est puella et eam non amo. Ech6 Secunda: Haec est puella, . . . .ndn amo. Decimus: Haec est puella et puellae capillds velld. Echo Prima: Haec est puella et eius capillds velld. Eché Secunda: Haec est puella, . . . capillds velld. Decimus: Haec est mater et matrem puella vocat. Echo Prima: Haec est mater et eam puella vocat. Ech6 Secunda: Haec est mater, . . . . puella vocat. Decimus: Hoc est baculum et baculum mater capit. Eché Prima: Hoc est baculum et illud mater capit. Eché Secunda: Hoc est baculum, . . . . mater capit.Decimus: Ech6 Prima: Echo Secunda: Decimus: Echo Prima: Eché Secunda: Decimus et Octavus: Eché Prima: Eché Secunda: Decimus et Octavus: Eché Prima: Ech6 Secunda: Decimus et Octavus: Eché Prima: Echo Secunda: Decimus et Octavus: Eché Prima: Eché Secunda: 43 Hic est pater et patri mater baculum dat. Hic est pater et ei mater baculum dat. Hic est pater, . . . mater baculum dat. Hoc est baculum et baculd pater mé pulsat. Hoc est baculum et e6 pater mé pulsat. Hoc est baculum, . . . pater mé pulsat. Hi sunt oculi et oculi vident. Hi sunt oculi et . . . vident. Hi sunt oculi, . . . vident. Hi sunt oculi et oculis puellas vidémus. Hi sunt oculi et . . . puellas vidémus. Hisunt oculi,..... puellas vidémus. Hae sunt puellae et puellas non amamus Hae sunt puellae et . . . ndn amamus. Hae sunt puellae,..... non amamus. Hae sunt puellae et puellarum capillés vellimus. Hae sunt puellae et... . capillds vellimus. Hae sunt puellae, ...... capillos vellimus.44 Decimus et Octavus: Eché Prima: Echo Secunda: Decimus et Octavus: Eché Prima: Eché Secunda: Decimus et Octavus: Ech6 Prima: Eché Secunda: Decimus et Octavus: Echo Prima: Echo Secunda: Hae sunt matrés et matrés puellae vocant, Hae sunt méatrés et ... puellae vocant. Hae sunt matrés,J...... puellae vocant. Haec sunt bacula et bacula matrés capiunt. Haec sunt bacula et ... miatrés capiunt. Haec sunt bacula, ...... matrés capiunt. Hi sunt patrés et patribus matrés bacula dant. Hi sunt patrés et . . . matrés bacula dant. Hi sunt patrés,...... matrés bacula dant. Haec sunt bacula et baculis patrés nos pulsant. Haec sunt bacula et .. . patrés nds pulsant. Haec sunt bacula, ..... patrés nds pulsant.45 Ars Grammatica—V PRONOMINA Singulariter Plirdaliter m™ © @® f& ©) (n) qui = et ille Néminativus qui quae quod qui quae quae Acciisativus quem quam quod qu6ds quads quae Genitivus cuius cuius cuius quorum quaérum quorum Dativus cui cui cui quibus quibus quibus Ablativus qué qua quod quibus quibus quibus quis ? Nominativus quis quis quid qui quae quae Acciisativus quem quam quid quds quas quae Genitivus cuius cuius cuius qudrum quarum quorum Dativus cui cui cui quibus quibus quibus Ablativus qué qua qud quibus quibus quibus Singulariter Pliraliter Singulariter Pliraliter NoOminativus ego nds ti vos Acciisativus mé nds té vos Genitivus mei nostrum tui vestrum Dativus mihi nobis tibi vobis Ablativus me nobis te vobis8a. VILLA IACCI Haec est villa Iacci. Hic est saccus qui est in villa Iacci. Hoc est friimentum quod est in saccd. qui est in villa Jacci. Hic est mis qui edit frimentum, quod est in sacc6, qui est in villa Iacci. Haec est félés quae edit mirem, qui edit frimentum, quod est in sacc6, qui est in villa Iacci. Hic est canis qui vexat félem, quae edit mirem, 35) qui edit frimentum, we quod est in saccd, qui est in villa Iacci.Haec est vacca R Haec est virgo " Hic est iuvenis Ht Hic est sacerdés f 41 quae iactat canem, qui vexat félem, quae edit mirem, qui edit frimentum, quod est in saccd, qui est in villa Iacci. quae mulget vaccam, quae iactat canem, qui vexat félem, quae edit mirem, qui edit frimentum, quod est in saccd, qui est in villa Iacci. qui amat virginem, quae mulget vaccam, quae iactat canem, qui vexat félem, quae edit miirem, qui edit frimentum, quod est in saccé, qui est in villa Iacci. qui coniungit virginem et iuvenem, qui amat virginem, quae mulget vaccam, quae iactat canem, qui vexat félem, quae edit mirem, qui edit frimentum, quod est in saccd, qui est in villa Iacci.48 Hic est gallus qui excitat sacerd6tem, qui coniungit virginem et iuvenem, qui amat virginem, quae mulget vaccam, quae iactat canem, qui vexat félem, quae edit mirem, qui edit frimentum, quod est in sacc6, qui est in villa Iacci.49 8b. MILES Hic est miles. Vidésne eum? Vidés igitur hominem, qui est miles. Hom6, quem vidés, est miles. Miles ille nadsum habet. Miles igitur, quem vidés, nasum habet. Nasus eius est ruber. Vidés igitur militem, cuius nasus est ruber. Cir nasus eius est ruber? Quia multum vinum bibit. Miles ille, qui multum vinum bibit, nasum rubrum habet. Militis igitur, quem vidés, nasus est ruber. Tile est servus. Vidésne eum? Vides igitur hominem, qui est servus. Homé, quem vidés, est servus. Servus ille crira habet. Servus igitur, quem vidés, criira habet. Criira eius distorta sunt. Vidés igitur servum, cuius crira sunt distorta. Cir crira eius distorta sunt? Quia urnam portat. Servus igitur, cuius crira sunt distorta, urnam portat. Servus ille, qui urnam portat, crira distorta habet. Servi igitur, quem vidés, criira sunt distorta. Urna, quam servus portat, magna est. Servus urnam magnam portat. Urna vinum continet. Servus igitur urnam portat, quae vinum continet. Servus ille urnam portat, in qua vinum est. Vinum, quod in urna est, bonum est. Vinum, quod urna continet, est bonum. Miles, qui nasum rubrum habet, 6s aperit. Os eius linguam continet. Os, quod aperit, linguam continet. Miles igitur ds aperit, in qué lingua est. Lingua, quae in Gre eius est, rubra est. Lingua, quam 6s eius continet, rubra est. Miles, qui 6s aperit, servo ‘“‘ Da mihi vinum,” exclamat, Servus, cui miles exclamat, vinum noén dat. Miles igitur servum, qui vinum non dat, pulsat. Servus ad terram cadit et urnam magnam, quam portat, frangit. Servus igitur militi nihil dat. Miles, cui servus nihil dat, nihil bibit. Miles igitur, qui nihil ibit, iratus est.50 Prologus: Mirus: Pyramus: 9. PYRAMUS ET THISBE PROLOGUS Salvéte, spectatorés. Fortasse rogatis, “‘ Qui sunt hi?’ Audite igitur. Hic est P¥yramus, haec pulchra puella Thisbé. Hic hom, qui lapidés tenet, abdminandus ille mirus est, qui amatorés séparat. Rimam quoque habet, per quam miser miseraque susurrant. Hic, qui lucernam, canem, arborem parvam tenet, liinam significat. Nam, dum lina licet, amat6rés nostri ad tumulum Nini conveniunt. Hoc saevum animal, quod vidétis, led est. Nunc taced. Audite igitur nostram ridiculam tragoediam. SCAENA PRIMA Ego sum mirus. Haec est rima mea, per quam 4 dextra et 4 sinistra amatérés susurrant. Mirus rimam habet O maestam noctem! O noctem tenébricdsam ! O mé miserum ! Ubi est Thisbé mea ? O optime mire, qui nds séparas, monstra mihi rimam tuam, per quam spectd. Gratias tibi ago. Sed quid vided ? Nodn vided. O abdminande mire, abi in malam rem !Thisbé: Pyramus: Thisbé: Pyramus: Thisbé: P¥yramus: Thisbé: Mirus: Lina: 51 O benigne mire, maesta ad_té venio. Vocem vided. Ad rimam ambuld. Os amicae audio. Thisbé ! O déliciae meae. Da mihi dsculum per rimam. Miré, non tibi, 6sculum d6. (Gaudet miirus, qui dsculum accipit.) Veni sine mora ad tumulum Nini. Ad tumulum Nini sine mora venié. Sic ego mirus, qui non iam amatdrés sépard, abeo. SCAENA SECUNDA (Rudit) Num timétis, 5 spectatdrés ? Revenite. Namque non led sum sed puer. Ecce! (Caput le6nis exuit.) (qui nihil audit) Haec lucerna, quam tened, est lina mea. Ego sum hom6, qui est in lina. Hic canis, quem diicé, est canis meus, Haec parva arbor, quam porto, est arbor mea.52 Thisbé: Pyramus: Thisbé: Prologus: Hic est tumulus Nini. Ubi est Pyramus? (Led rudit et Thisbem fugat. Thisbé fugit et pallium relinquit, quod led sanguinolentum facit.) Salvé, lina. Gratias tibi ag6, quae licem claram das. Sed, 6 mé miserum! Num vided? Quid vided 2? Pallium Thisbés! Sanguinolentum ! Mortua est. Mortuus ego quoque. Veni, 6 gladi. Pyramum neca. Pulsa pectus meum 4 sinistra, ubi cor salit. Sic! sic! sic! (Cadit,. . . deinde iterum surgit.) Nunc mortuus sum : anima mea est in cael6. Nihil vided. Nihil dicd. Abi, 5 lina ! (Lina nén audit.) Abi, 6 lina. (Exit lina.) Exspiré, exspir6, exspir6. (Cadit.) (Thisbé iterum intrat) Salvé, 6 Pyrame. Dormisne ? Num mortuus es ? Surge. Dic aliquid. Miutus est. Mortuus est. Nasus pallidus est. Oculi clausi sunt. Venite, 6 fata. Veni, 6 gladi. Pulsa pectus meum. Valéte, amici. Sic mortem obed. Avéte atque valéte. (Cadit.) Plaudite, 6 spectatorés53 10. THE ARENA The Present Participle Exercitatio (Marcus et Sextus et Pater in Circé Maximé sedent) Marcus: O Sexte, vidésne Quintum, qui in subselliis sedet 7 Sextus: Vide6 Quintum in subselliis sedentem. Marcus: Vidésne imperatorem, qui intrat ? Sextus: Vide6 imperat6rem intrantem. Marcus: Vidésne spectatdrés, qui surgunt ? Sextus: Vide6 spectatdrés surgentés. Pater: Tacéte. Nonne auditis tubam, quae sonat ? Marcus et Sextus: Audimus tubam....... —_— Tuba Galea Scitum Marcus: Gladiatorem, qui intrat, vided. Sextus: Gladidtorem ....... vides. Marcus: Galeam, quae caput protegit, vides. Sextus: Galeam ............ video. Marcus: _Loricam, quae pectus protegit, vides. Sextus: Loricam........... video. Marcus: Sciitum, quod corpus défendit, vides. Sextus: Scitum ............ vides. Marcus: Gladidtrem et rétidrium, qui pugnant, vided. Sextus: Gladidt6rem et rétidrium ........ vides. Marcus et Sextus: Habet ! Habet ! Habet !snindod japas oH “4 aeRQW ‘CO Joyerodur Jopes OH“ eugly 'D inba qusueur oI “gy euidg “5 Bog ‘V SSS GS see SMUIXBIAY SNOIID55 Pater: Spectate imperatdrem, qui pollicem vertit. Marcus: Imperatérem............ spectamus. Pater: Rétiarius vincit. Marcus et Sextus: Rétiarium.......... plaudimus. Pater: Rétiarius gladiatorem tridente interficit. Marcus et Sextus: Rétidrium ............ plaudimus. Ars Grammatica—VI PARTICIPIUM PRAESENS Singulariter (m) (f) (n) Nomindtivus ambulans ambulans ambulans Vocativus ambulans ambulans ambulans Acciisativus ambulantem ambulantem ambulans Genitivus ambulantis ambulantis ambulantis Dativus ambulanti ambulanti ambulanti Ablativus ambulante ambulante ambulante Plirdliter Néminativus ambulantés ambulantés ambulantia Vocdativus ambulantés ambulantés ambulantia Acciisativus ambulantés ambulantés ambulantia Genitivus ambulantium ambulantium ambulantium Dativus ambulantibus ambulantibus ambulantibus Ablativus ambulantibus ambulantibus ambulantibus sedéns sedéns sedéns surgéns surgéns surgéns reveniéns reveniéns reveniéns are similarly declined56 Androclus: Led: Androclus: Led: Androclus: Led: Androclus: Leo: Androclus: 11. ANDROCLUS ET LEO SCAENA PRIMA (In silva, prope cavernam) (curréns intrat) O mé miserum! Ubi sum? Quis est haec silva? Quis est haec caverna ? Dominus tamen noén adest. Abdminandus est dominus meus. Ego nihil facid, sed mé nihil facientem verberat. Itaque ab ed fugis. (appropinquans rudit) O, O, O. Quid est hoc ? Leénem rudentem audid. Appro- pinquat led. A ledne fugid. In caverna mé cél6. In caverna lated. (rudéns intrat) Ubi est homd? Qué fugit? Hominem latentem olfacié. Té vided, Androcle, in caverna latentem. (treméns dicit) O mé miserum ! Iratus est led. Os aperit. Dentés lednis Gs aperientis non amo. (6s aperiéns lacrimat) O, O, O. Non iratus sum, sed mister. O, O, O. Veni hic, Androcle, et auxilium mihi da. Pés dolet. Pedem dolentem non amo. (timéns & caverna exit) Quid dicis, 6 miser led ? Animalibus dolentibus semper auxilium do. Dolenti tibi quoque auxilium d6. Extende mihi pedem. (Led timéns pedem extendit, quem Androclus spectat.) O té miserum! Magna spina inest. Jam intellegs. Extrahe igitur. O, O, O. Spinam iam extrahd. (Exclamat led.) Tacé. Cir exclamas 2? Lednem exclamantem n6n amo. Cir pedem abripis? Extende iterum. Ecce ! Spina iam extracta est.57 Led: O mé beatum. Gratids tibi ago, 6 optime An- drocle. Nunc ti in caverna mané dum ego cervum tibi captd. (Exit saltans.) Spectator Primus: Spectator Secundus: Spectator Tertius: Spectator Primus: Spectator Secundus: Spectator Tertius: Spectator Primus: Spectator Secundus: Spectator Tertius: Spectator Primus: Spectator Secundus: Spectator Tertius: Spectator Primus: Androclus: SCAENA SECUNDA (In Circé Maximo) (exclamans) Christiands ad lednés ! (exclamans quoque) Servés malés ad lesnés ! (exclamans et ille) Da feris saginam ! Euge ! Euge ! Custodés Christiands in arénam iniiciunt. Custddés Christiands in arénam iniicientés video. Nunc lednés intrant. Le6nés intrantés vides. Alius leé Christianum trucidat. Alium lednem Christianum trucidantem audio. Alius les servum mordet. Alium lednem servum mordentem video. Servum fugientem vided. Lednem servum fugantem vided. (in arénd a ledne fugiéns) O mé miserum! Nunc 4 ledne fugid. Semper ab aliqué fugid. Sed iam fessus sum. O benigne le6, 6 optime le6, parce mihi. Namque non sum bonus cibus. (in arénad Androclum fugans) Parcé tibi, 6 Androcle. Non ed6 té. Specta mé. Quid dé spina illa? Ego sum amicus tuus. Amé té, 6 Androcle. (Lingud eum lambit.)38 Spectator Primus: Vidétisne, amici, id quod ego vided ? Spectator Secundus: Quid igitur vidés ? Spectator Primus: LeGnem vided servum nén edentem sed 6sculantem. Led: Sedé, 6 Androcle, in tergs med. Euge ! Nunc ex aréna té portd. (Vehementer rudit. Incurrit in custédés, qui timentés Sfugiunt. Sic per portam Circi Androclus et led in vias effugiunt.) Ars Grammatica—VII Quotus ? iindecimus-a-um sextus-a-um decimus-a-um duodecimus-a-um septimus-a-um decimus-a-um tertius-a-um decimus-a-um duodévicénsimus-a-um quartus-a-um decimus-a-um —_ iind€vicénsimus-a-um quintus-a-um decimus-a-um vicénsimus-a-um NUMERI XX = viginti L = quinquaginta XXI = viginti inus LX = sexaginta XXII = viginti duo LXX = septuaginta XXIX = indétriginta LXXX = octoginta XXX = triginta XC = nonaginta XL = quadraginta C= centum M = niille59 12. DE CIRCO MAXIMO The Perfect Tense Exercitatio Sextus Hodié ad Circum Maximum ambul6 Marcus: Heri ad Circum Maximum ambulavi. Sextus: Hodié in subselliis sedémus. Marcus: Heri in subselliis sédimus. Pater: Heri, 6 Marce et Sexte, in subselliis sédistis. Sextus: Hodié spectatérés surgunt. Marcus: Heri spectatorés surréxérunt. Sextus: Hodié imperator intrat. Marcus: Heri imperator . . Sextus: Hodié gladiator et rétiarius intrant. Marcus: Heri gladiator et rétidrius ... . . Sextus: Hodié gladiator et rétidrius pugnant. Marcus: Heri gladiator et rétidrius.... . . Sextus: Hodié gladiatorem et rétiarium vidémus. Marcus: Heri gladiatorem et rétidrium Pater: Heri, 6 Marce et Sexte, gladiatorem et rétiarium ... . Sextus: Marcus: Sextus: Marcus: Heri rétidrius gladiatorem ..... . Sextus: Hodié tuba sonat. Marcus: Heri tuba... . Sextus: Hodié rétidrium plaudimus. Marcus: Heri rétidrium....... Pater: Heri, 6 Marce et Sexte, rétiarium . . . Magister: Nunc tempus perfectum discitis. Discipuli: Iam tempus perfectum didicimus.Ars Grammatica—VIII TEMPUS PERFECTUM ambul6 (a) seded (@) ambulavi sédi ambulavisti sédisti ambulavit sédit ambulavimus sédimus ambulavistis sédistis ambulavérunt sédérunt surgo (e) revenio (i) surréxi Tevéni surréxisti revénisti surréxit revénit surréximus revénimus surréxistis revénistis surréxérunt revénérunt sum ed fui ivi fuisti ivisti fuit ivit fuimus ivimus fuistis ivistis fuérunt ivérunt61 13. PATER PECUNIAM PERDIT A. SCAENA PRIMA (in villa Marci. Marcus et Sextus et Pater & Circd Maximé Mater: Pater: Marcus: Sextus: Marcus: Mater: Pater: Mater: Pater: Mater: Marcus: Mater: Sextus: Marcus: Mater: Sextus: Pater: Mater: Sextus: reveniunt.) Salvé, pater. Salvéte, Marce et Sexte. Cir tam sérd_revenitis ? Cibum iamdiidum coxi et nunc frigidus est. Ad Circum Maximum ambulavimus. Gladiatorés vidimus. Et rétiarium vidimus. Rétiarius vicit. Tac&te et ad ménsam sedéte. Dum editis, narrate mihi ea quae vidistis. Accipite, Marce et Sexte, piscem et panem. Quid vis, 6 pater ? Vinum. Vinum semper bibis. Heri urnam bibisti. Peciniam nostram perdis. (submissa véce) Meam peciiniam perdo. Nunc, pueri, narrate mihi. Ubi in Circé sédistis ? In subselliis sédimus prope imperat6rem. Bene igitur vidistis, sed quid accidit ? Tubae sonuérunt et gladiator rétidriusque intra- vérunt. Rétiarius vicit. Imperator pollicem vertit et rétidrius gladiatorem interfécit. Sanguis in arénam efflixit. Barbarus es, 6 Marce. Quid aliud vidistis ? Christiands vidimus et lednes. Christiands ad lednés i&cérunt. Abéminandi sunt Christiani. Tacé, pater, namque Sextum narrantem audio. Perge, Sexte. Lednés Christiands fugavérunt, momordérunt, necavérunt.62 Pater: Mater: Marcus: Mater: Sextus: Mater: Sextus: Mater: Pater: Marcus: Mater: Pater: Mater: Marcus: Mater: Marcus: Mater: Pater: Unus autem led Christianum quemdam non édit sed sculavit. Falsa dicis, pater. Nimis vini bibisti. Ebrius es. Non falsa dicit, 6 mater, sed véra. Postquam leo eum dsculavit, Christidnus in tergd eius sédit et per portam in vids ambéo effagérunt. Mira dicis et postquam haec -vidistis, revénistisne ? Minimé sed Edite cibum vestrum, deinde narrate mihi ea quae fécistis. B. SCAENA SECUNDA Cibum édimus, mater. Cir non statim revénistis ? Quia le6 in viis hominés fugavit Et quadrigas spectavimus. Quadrigas dicis ! Spdnsidnemne fécisti, 6 pater ? Ita. Russatis spopondi. O mé miseram ! Semper peciiniam perdis. Quid accidit ? Quadrigae é carceribus éripérunt. Venetae primae éripérunt, Russatae secundae, Prasinae et Albatae simul. Albati equi in Prasinds cucurrérunt. Ambo habénas frégérunt. 16 triumphe ! Bene dicis. Perge. Auriga Venetus, equds suds flagellans, aurigam Russatum flagelld pulsavit, qui in arénam cecidit. Venetae igitur vicérunt. Venetas dicis ? Non Russatas ? O mé miseram ! Pater semper peciiniam perdit. Minimé vérd. Namque Venetis quoque spopondi. Da mihi aliquantum vini.63 14, PRIMUS, SECUNDUS, TERTIUS The Comparative and Superlative Exercitatis I II Ul Nasus longus longior longissimus 1. (a) Nasus secundus est longior quam nasus primus. vel Nasus secundus est longior nas6 prim. (6) Nasus tertius est longior quam nasus secundus. vel Nasus tertius est longior nas6é secunds. (c) sed Nasus tertius est longissimus omnium. I II Ill Auris longa longior longissima I. (a) Auris secunda est longior quam auris prima. vel Auris secunda est longior aure prima. (b) Auris tertia est longior quam auris secunda. vel Auris tertia est longior aure secunda. (c) sed Auris tertia est longissima omnium.Baculum longum longius longissium Ill. @ Baculum secundum est longius quam baculum primum. vel Baculum secundum est longius bacul6 primé. (b) Baculum tertium est longius quam baculum secundum vel Baculum tertium est longius baculd seconds. (c) sed Baculum tertium est longissimum omnium. Déscribite haec e6dem mods :— I i Oo 4 Capillus longus I I Il oe eee eee Ménsa longa65 F Cris longum I I HI Digiti sordidi I I I Capillus brevis 1 Il WH Ji | Pés magnus66 1 it i acer = _ Mis _ parvus I iT m1 pend, Puella bona T Il Pay Pa Puer malusADIECTIVUM TERTIAE DECLINATIONIS Singulariter Nominativus Vocativus Accitsativus Genitivus Dativus Ablativus Plirdliter Nominativus Vocativus Acciisativus Genitivus Dativus Ablativus Singulariter Nominativus Vocativus Acciisativus Genitivus Dativus Ablativus Plirdliter No6minativus Vocativus Acciisativus Genitivus Dativus Ablativus Ars Grammatica—IX (m) brevis brevis brevem brevis brevi brevi brevés brevés brevés brevium brevibus brevibus (f) brevis brevis brevem brevis brevi brevi brevés brevés brevés brevium brevibus brevibus Mopus ComMPARATIVUS (m) longior longior longi6rem longiGris longiéri longidre longidrés longidrés longidrés longidrum longidribus longidribus (f) longior longior longidrem longidris longi6ri longidre longidrés longidrés longidrés longidrum longidribus longidribus 67 (a) breve breve breve brevis brevi brevi brevia brevia brevia brevium brevibus brevibus (n) longius longius longius longi longi6ri longidre longiéra longidra longiéra longidrum longidribus longidribus68 CoMPaRATIO ADIECTIVUM :— longus longior brevis brevior miser miserior pulcher pulchrior bonus melior malus peior magnus maior parvus minor multus plis ADVERBIUM :— longé longius breviter brevius miseré miserius pulchré pulchrius bene melius male peius Magnopere magis longissimus brevissimus miserrimus pulcherrimus optimus pessimus maximus minimus plirimus longissimé brevissimé miserrimé pulcherrimé optimé pessimé maximé15, FABULA ANTIQUISSIMA A. SCAENA Prima. _IN SILVA (Matrona senilis in silva longé errat. Déformis est. Tristi voce dicit.) Matrona senilis: Ubi est villa mea ? Longé erravi. O mé miseram! Multae sunt Abies arborés. Dénsa est silva. Abiés illa alta est, sed populus est altior quam abiés. Fraxinus autem omnium altissima est. (Longius errat. Tristidre voce dicit.) Villam meam non video. O mé miseridrem ! Plirés nunc sunt arborés. Dénsior est silva. Sed omnés arborés pulchrae sunt. Abiés illa pulchra est, sed populus est pulchrior abiete. Fraxinus autem omnium pulcherrima est. (Longi- ssimé errat. Tristissima voce dicit.) Plirimae nunc sunt arborés. Dénsissima est silva. O mé miserrimam ! Nox iam appropin- quavit et ndndum villam meam _ invéni. Sed ecce! Liicem vided. Per fenestram Populus _villae liicet, sed ndn est villa mea. Porta aperta est. Bene ! Ném@ inest. Intro. B. SCAENA SECUNDA. IN VILLA (In villa sunt trés sellae. Prima sella maxima est, secunda sella minor est, tertia sella minima est. In ménsd sunt trés lancés, in quibus est puls. Prima lanx maxima est, secunda lanx minor est, tertia lanx minima est.) Matrona senilis: Quid vided ? Pultem olfacid. Iéiina sum. (Pultem, quae in maxima lance est, gustat.) O linguam70 meam ! Haec puls calidior est. Hanc pultem non amo. (Pultem, quae in mindre lance est, gustat.) Haec puls frigidior est. Hanc pultem quoque non amo. (Pultem, quae in minima lance est, gustat.) Optima est haec puls. Hanc pultem edd. (Omnem pultem edit.) Nunc fessa sum. Trés sellas vided. Quis sella commodissima est? (In sella maxima sedet.) WHaec sella dirior est. (In sella mindre sedet.) Haec sella mollior — est. (Minimam sellam digité tangit.) Euge ! Haec sella commodissima est. (In sella minima sedet : eam frangit : ad terram cadit.) O abdminandam villam ! O fragilem sellam ! Lectulum firmidrem quaer6. (Jn cubiculum exit.) lanx C. SCAENA TERTIA. IN VILLA (Intrant trés ursae. Ursa minima sex modo annés ndata est. Ursa maior altior est. Ursa maxima altissima est.) a N Ie Ge B Ursa Maxima: (Maxima voce dicit) Hominem olfacid. Ursa Maior: (Mindre voce dicit) Himanum sanguinem olfacis. Ursa Minima: (Minima voce dicit) Himanum corpus olfaci6. Ursa Maxima: Hom6 malus adest. Ursa Maior: Homd peior adest. Ursa Minima: Homd pessimus adest. Ursa Maxima: Quis pultem meam gustavit ? Ursa Maior: Quis pultem meam gustavit ?nl Ursa Minima: Quis pultem meam gustavit? Imm6 véro quis omnem pultem édit ? Ursa Maior: Circumspicite omnés. Fir adest. (Omnés circumspiciunt et sellas vident.) Ursa Maxima: Quis in sella mea sédit ? Ursa Maior: Quis in sella mea sédit ? Ursa Minima: Quis in sella mea sédit ? Immé vérd quis eam omnin6 frégit ? Ursa Maxima: Currite omnés in cubiculum. Fortasse far in cubiculd est. (Omnés in cubiculum currunt. Ursa minima celeriter currit. Ursa maior celerius currit. Ursa maxima celerrimé currit.) Ursa Maxima: Quis in lectuls med dormivit ? : Ursa Maior: Quis in lectul6 med dormivit ? Ursa Minima: Quis in lectulé med dormivit ..... et z= etiam nunc dormit ? Ursa Maxima: O déformem matrénam! Kh Quam sordidi sunt eius capilli ! Ursa Maior: Dentés quoque sunt sordidi. Ursa Minima: Capite eam celeriter. Namque certé illa est far. (Omnés in matrénam senilem incurrunt, quae subitd é lectulé surgit et per fenestram effugit.)72 Exercitatis Mater: O Marce, surge. Pater: O Marce, débés surgere. Marcus: Cir débe6 surgere ? Frater: Cir débet surgere ? Pater: Quia oportet té surgere. Marcus: Cir oportet mé surgere ? Frater: Cir oportet eum surgere ? Pater: Quia necesse est tibi surgere. Marcus: Car necesse est mihi surgere ? Frater: Cir necesse est ei surgere ? Marcus: N6n placet mihi surgere. Frater: Non placet ei surgere. Pater: | Quamquam non placet tibi surgere, surge. Mater: O Marce, aperi librum. Pater: O Marce, débés librum aperire. Marcus: Cir débed librum aper. : Frater: Cir débet librum aper . . . . Pater: Quia oportet té librum aper . . . Marcus: Cir oport... mélibrumaper... Frater: Cir oport... eum librumaper...? Pater: | Quia necesse est tibi librum aper . . . Marcus: Cir necesse... mihi librumaper... Frater: Ciir necesse . . . ei librum aper . Marcus: Non plac... mihi librum aper.. . Frater: Nonplac... eilibrumaper... Pater: Quamquam non plac . . . tibi librum aper . 16. MARCUS EST PUER PESSIMUS Infinitives and Impersonal Verbs aperi. toMater: Pater: Marcus: Frater: Pater: Marcus: Frater: Pater: Marcus: Frater: Marcus: Frater: Pater: Mater: Pater: Marcus: Frater: Pater: Marcus: Frater: Pater: Marcus: Frater: Marcus: Frater: Pater: 3 O Marce, aperi ds. O Marce, deb... Osaper... Cirdéb... dsaper...? Cirdéb... Osaper...? Quia oportet... Osaper... Cir oportet ... 6s aper . Cir oportet ... ds aper. ? Quia necesse est... Osaper... Cir necesseest... Gsaper...? Ciir necesse est... Gsaper...? Non placet... Gsaper... Non placet... Gsaper... Quamquam non placet... dsaper..., aperi. O Marce, canta. O Marce, deb... cant... Cir déb... cant...? Cir déb... cant... ? Quia oport... ... cant... Ciroport... ... cant... Ciroport... ... cant...? Quia necesse... ... cant... Ciir necesse . . . + cant... ? Ciir necesse . . . . cant...? Plac... ... camt... Plac... ... cant... Canta igitur. Vultisne vés quoque cantare? Cantdate igitur carmen sextum. Spectate paginam CXXIV.4 Ars Grammatica—X INFINITIVUS Mopus ambul6 — ambulare surgs — _ surgere sedeo — sedére reveniS — revenire capid — capere facid — facere © — ire sum —_ esse VERBA yolé — velle — volui ndld — ndlle — ndlui volo nolo vis non vis vult non vult volumus ndlumus vultis non vultis volunt nélunt malé — malle — malui possum — posse — potui malo possum mavis potes mavult potest malumus possumus mavultis potestis malunt possuntMarcus: 75 17. FURES ET VIGILES SCAENA PRIMA (In villa fiiris primi) Salvéte, amici ; pauper sum. Nillam peci- (fir primus) _ niam habed. Débed peciiniam capere. Quintus: (fir secundus) peciiniam habed. Opor- Sextus: Ego quoque niillam tet mé quoque peciiniam capere. Ego quoque niillam (far tertius) peciiniam habed. Necesse est mihi quoque Marcus: Quintus: Sextus: Marcus: Quintus: Sextus: Marcus: Quintus: Sextus: Marcus: Quintus: Vigil: peciiniam capere. Ta débés igitur, 6 Quinte, mécum peciiniam capere. Et oportet té, 6 Sexte, mécum peciiniam capere. Tibi quoque necesse est, 6 Marce, mécum peciniam capere. Débémus, igitur, omnés simul peciiniam capere. Ita vérd. Oportet nds simul peciiniam capere. Quidni ? Necesse est nobis simul peciiniam capere. Cuius igitur peciiniam débémus capere ? Cuius villam oportet n6s intrare ? Talii _villam necesse est ndbis intrare. Multam peciiniam habet. Débémus igitur ad villam Idlii media nocte appro- pinquare. Quidni? Oportet nds villam Idlii media nocte intrare. (qui per rimam miri omnia audivit) Quid audid ? Hem! Villam Iilii intrare volunt? Oportet mé haec omnia statim amicis meis narrare. Currere deébed.16 Marcus: Quintus: Marcus: Sextus: Marcus: Quintus: Sextus: Marcus: SCAENA SECUNDA (Media nocte, prope villam Iiilii) (susurrans) Salvé, 5 Quinte. Haec est villa Tuli. Ubi est Sextus ? Semper séré venit. (susurrans et ille) Nescid. Eum vidére non possum. (Sextus, silentid appropinquans, eum G tergé offendit.) o!o! Noli exclamare, stultissime. Fortasse vigilés adsunt. Nolite timére. Amicus sum. Nunc omnés adsumus. Débés ti, 6 Quinte, silentio per fenestram intrare. Minimé vér6, 6 Marce. Oportet té primum intrare. Ita vérd. Necesse est Marco prim intrare. Timidi estis ambd. Ego non timed. Introd. Vds post mé intrate. (Omnés intrant. Quintus tamen intrans fenestram Quintus: Marcus: capite pulsat.) (exclamans)O! O! Iterumne exclamas, furcifer ? Tacé.Quintus: Marcus: Sextus: Marcus: Quintus: Marcus: Quintus: Marcus: Sextus: Vigil: 77 (min6re vdce) Taced. O caput meum ! Quam dira est haec fenestra ! (minima voce) Ecce! Hic est Tilius, qui in lectd dormit. Licet ndbis eum gladié interficere. Débés tii, igitur, qui audacior es nobis, gladium capere. Da mihi igitur. Ego nihil timed. Ecce! (Pectus Tilii gladié transfigit.) Habet ! Mortuus est. Gladid me mortem obiit. Nunc oportet té, 6 Quinte, quam celerrimé peciiniam quaerere et débés ti, 6 Sexte, prope fenestram vigilare. (Quintus peciiniam quaerit. Sextus prope fenestram vigilat.) Euge ! Peciiniam invéni. Sub lecté est cista magna. Quam gravida est cista! Multa pecinia inest. Audite. Sonum dat. Nonne potestis audire ? Da mihi cistam. Nam gladid meo aperire vols. (Cistam gladié aperit.) O mé miserrimum! Quid est hoc ? Nihil nisi lapidés ! Ti, 6 sceleratissime, omnem peciniam iam cépisti. (Maxima voce exclamans) Da mihi, carnifex. Quis nunc exclamat ? Non sdlum exclamé, bustirape, sed etiam pulsd. (Nasum Quinti pulsat.) Noli amicum meum pulsare. Ego quoque pulsare possum. (Jn Marcum incurrit. Magna est rixa.) (Per fenestram spectat.) Ecce, amici ! Firés adsunt, qui inter sé pugnant. Iilium interfécérunt. Capite eds celeriter et in carcerem abdicite. (Vigilés capiunt firés, quds in carcerem abdiicunt.)28 Exercitatié Primus: Secundus: Tertius: Magister: Omnés: Primus: Secundus: Tertius: Magister: Omnés: Primus: Secundus: Tertius: Magister: Omnés: Primus: Secundus: Tertius: Magister: Omnés: Primus: Secundus: Tertius: Magister : Omnés: 18. DE FURIBUS The Future Tense Heri fir peciiniam cépit. Hodié fir peciiniam capit. Cras fiir peciiniam nn capiet. Cir peciiniam n6n capiet ? Quia in carcere erit. Heri farés peciiniam cépérunt. Hodié firés peciiniam capiunt. Cras fires peciiniam non capient. Cir peciiniam non capient ? Quia in carcere erunt. Heri per fenestram intravérunt. Hodié per fenestram ..... Cras per fenestram ndn ... Car per fenestram non Quia in carcere ...... : Heri Quintus caput pulsavit. Heri Marcus Iilium interfécit.79 Primus: Heri Quintus peciiniam quaesivit. Secundus: Tertius: Magister: Omnés: Primus: Heri Marcus cistam invénit. Secundus: Tertius: Magister: Omnés: Primus: Heri Marcus et Quintus inter sé pugnaverunt. Secundus: Tertius: Magister: Omnés: Primus: Heri Sextus quoque pugnare potuit. Secundus: Tertius: Magister: Omnés: Primus: Heri fiirés pugnantés audivi. Secundus: Tertius: Magister: Omnrés:80 Primus: Secundus: Tertius: Magister: Omnés: Primus et Secundus: Primus et Secundus: Primus et Secundus: Magister: Omnés: Heri firés pugnantés vidimus. Heri tempus futirum non intelléximus. Hodié tempus futirum non intellegimus. Cras tempus futirum intellegémus. Cir tempus futirum intellegétis ? Quia hac nocte discémus. In Carcere81 Ars Grammatica—XI TemMPus FUTURUM ambuld-ambulare seded-sedére ambulabo sedébo ambulabis sedébis ambulabit sedébit ambulabimus sedébimus ambulabitis sedébitis ambulabunt sedébunt surg6-surgere revenid-revenire surgam Teveniam surgés reveniés surget reveniet surgémus reveniémus surgétis Teveniétis surgent revenient sum-esse e6-ire ero ibd eris Ibis erit ibit erimus ibimus eritis ibitis erunt ibunt Eddem mod6 possum, absum, adsum, etc. abed, exed, etc.82 19, DE MOXIO Est in lid6 nostré puer, quem nds Moxium néminamus. Numquam enim “ facid”’ dicit neque “ féci” sed semper “faciam mox.” Hic Moxius noxius est puer. Namque si “O Moxi, cape pilam,” exclamas, pilam non capit sed “Capiam mox,” respondet. Itaque pilam omittit, quae ad terram cadit. Et si quis eum librum tenére iubet, librum n6n tenet sed “*Tenébd mox,” respondet. Librum igitur omittit, qui ad terram cadit. Si Moxid ad lidum lentissimé répenti exclamas, “‘ O Moxi, curre ; nam tempus fugit,” non currit sed “Curram mox,” respondet. Itaque sérd ad liidum venit. Si in miré “ CAVE CANEM” videt, canem non cavet sed “ cavébo ” sibi dicit. Canis igitur saevissimus eum mordet. J gn TS wy all Fortasse si mater eum cibum edere iubébit, non “ Edé,”” respondébit sed, “Edam mox.”” Itaque numquam edet et sic cadaver erit. Aut fortasse, si in flimen cadet, ndn natabit et undae eum submergent. Sic quoque cadaver erit. Sed fabulam tibi dé e6 narrabd. Heri magister noster postquam lidum intravit, “O Moxi,” exclamavit, “ surge.” Moxius tamen, qui improbus est puer, n6n statim surréxit sed “ Surgam,” respondit. Tandem lenté surréxit. Deinde magister iratus Moxium ambulare iussit. Moxius tamen non statim ambulavit sed ‘‘ Ambulabé,” respondit. Nihilominus tandem magistr6 paruit. Postquam magistr6 paruit Moxius,83 “Nunc,” inquit, ‘“‘ redibd, deinde sedébd.” Sed magister maximé iratus, ‘‘ Fortasse redibis,” exclamavit, “sed ndn sedébis. Recita mihi pénsum, quod heri didicisti.”” Sed Moxius “ Heri,” inquit, ‘‘ pénsum nn didici sed cras discam. Nunc igitur sed@bd.” ‘‘ Non sedébis,” exclamavit magister maxima voce, “ sedére enim tibi ndn placébit. Namque ti ad mé statim veniés et pedés tangés et ego baculum capiam. . .” Sed cétera non narrabé : noxidra enim sunt. 20. DE MORTE MOXII The Imperfect Tense Exercitatis Quintus et Sextus: Eheu ! Moxius noster mortuus est. Heri mortem obiit. Decimus: Qué modé Moxius mortem obiit ? Quintus: Heri Piblius ad lidum cucurrit. Sextus: Moxius numquam ad lidum currébat. Quintus: Heri Piblius Moxium ad lidum répentem vidit. Sextus: _ Piiblius semper Moxium ad lidum répentem... . Quintus: Heri Piblius et Moxius ad lidum vénérunt. Sextus: Piiblius et Moxius saepe ad lidum non ...... Quintus: Heri Piblius et Moxius lisérunt. Sextus: Piblius et Moxius saepe....... Quintus: Heri Piblius pilam habuit. Sextus: Publius semper pilam....... Quintus: Heri Piblius pilam ad Moxium iécit. Sextus: Publius saepe pilam ad Moxium....... Quintus: Heri Moxius pilam non cépit. Sextus: Moxius saepe pilamnoén.......84 Quintus: Sextus: Quintus: Sextus: Quintus: Sextus: Quintus: Sextus: Quintus: Sextus: Quintus: Sextus: Quintus: Decimus: Quintus: Heri Piblius natare voluit. Piblius semper natare.... . . Heri Piiblius et Moxius ad flimen ambulavérunt. Piblius et Moxius saepe ad flimen...... Heri Piblius in fliimen celeriter saliit. Moxius numquam in fliimen celeriter.... . . Heri Publius trans fliimen celeriter natavit. Moxius numquam trans flimen celeriter...... Heri undae Moxium submersérunt. Undae numquam Piblium....... Heri magister Paiblium pulsavit. Magister saepe Moxium........ Heri magister maestus erat. Cir magister maestus erat? Num quia Moxius mortuus erat ? Minimé vérd ; sed quia heri nds tempus imper- fectum docére temptabat.85 Ars Grammatica—XII TEMPUS IMPERFECTUM ambuld-ambulare seded-sedére ambulabam sedébam ambulabas sedébas ambulabat sedébat ambulabamus sed@bamus ambulabatis sedébatis ambulabant sedébant surg6-surgere reveniG-revenire surgébam reveniébam surgébas reveniébas surgébat reveniébat surgébamus reveniébamus surgébatis reveniébatis surgébant reveniébant sum-esse e0-ire eram ibam eras ibas erat ibat eramus ibamus eratis ibatis erant ibant Eddem modé possum, absum, adsum, etc. abed, exed, etc.86 21. DE CROCODILO Olim crocodilus quidam in Aegypt6 habitabat, cui ndmen Robertus erat. Hic crocodilus in flimine Nild habitabat natabatque. Dum sdl licet, Rdbertus in limo fliminis dormiébat hiabatque. Dum hiat, avis quaedam sapiéns ad eum advolabat, in ds eius intrabat, dentés eius purgabat. Hic Robertus igitur benignus benevolusque erat sed—é€heu !—puerés parvds semper edébat. Habitabat quoque in Aegyptd senex quidam, qui trés parvés filids habébat. Hic senex, qui sapiéns erat mOrésque Roberti bene intellegébat, primo filis, ““O mi fili,” inquit, “ndli ad flimen Nilum adire ; namque in Nild habitat crocodilus saevissimus, qui té statim dévorabit.” Primus autem filius patri ndn paruit sed ad flimen Nilum adiit. Robertus igitur, vidéns hunc stultum puerum ad flimen ambulantem, statim eum dévoravit. Deinde senex secund6 filid, “O mi fili,’ exclamavit, “* specta cadaver fratris tui. Noli ad flimen Nilum adire: nam- que in Nild habitat crocodilus saevissimus, qui fratrem tuum dévoravit et té quoque dévorabit.” Secundus autem filius, qui cadaver fratris vidére non poterat—namque iam in ventre Roberti iacébat—ad flimen adiit. R6bertus igitur, vidéns hunc stultum puerum ad flimen ambulantem, statim eum quoque dévoravit. Tertius autem filius crocodilum maximé timébat, et pater, qui R6bertum omnin6 non amabat, dolum huiusmodi excogitavit. Tertium filium et porci quoque cadaver ad ripam fliminis adportavit. Hamum quoque habébat, quem in porci cadavere célavit et ad fiinem adligadvit. Deinde porci cadaver in fliimen iécit et filium tertium in ripa stantem longo baculd pulsavit, qui magna voce ululavit.87 Robertus igitur, qui in sdle dormiébat, puerum ululantem audivit et sécum putavit, “‘ Ecce! Insanus ille tertius filius in flimen cecidit. Iéiinus sum ; itaque eum quoque c6n- simam.” Ad porci cadaver celeriter natavit, ds aperuit, porcum dévoravit. Sed hamus in Gre eius haesit et senex Robertum fine € flimine Nild extraxit. Deinde senex Robertd, “Quamquam,” inquit, “benignus benevolusque es, non oportet té filis6s meds cénsiimere. Té igitur ad imperatorem mittam.” Itaque crocodilum ad imperatdrem misit, qui eum in carcere cust6diébat. Hic Rébertus diii laetus vivébat, Namque servus imperatoris cotidié dentés eius purgabat et Robertus Christianum cotidié edébat. Quam laetus erat Robertus ! Tandem somné cibdque replétus mortem obiit.”88 22. DE EXERCITU The Fourth Declension Exerc! In the following fabula substitute a single word from this list for the word or words underlined, making all other necessary changes :— Anus-iis (£) =miatrona senilis Habitus-iis (m)=vestis Exercitus-iis (m)=multi milit Sonitus-iis (m) =clamor Flictus-iis (m) =unda Victus-iis (m) =cibus a Olim multi_milités in via ambulabant. Fessi erant hi multi_milités quia nillum cibum habébant. Subits autem matronam senilem vidérunt, quae prope villam stabat. Haec villa prope undas fliminis erat. Matrona senilis, quae défor erat, sordidas vestés gerébat. Imperator tamen multds milités stare iussit et matronae senili, “O matréna senilis,” inquit, “da meis multis militibus cibum.” Respondit tamen matrona senilis, “‘ Tudrum multérum_militum clamorem non amé. Clamor mihi non placet. Itaque cibum tuis multis militibus non dabd.” Multi milités, qui neque ds neque vestés eius amabant, villam matronae senilis incendérunt, et matrd- is nam senilem in undas iécérunt, quae mox in undis exspiravit. Deinde multi_milités omnem cibum € villa matrdnae_seni cépérunt et iterum in via ambulavérunt.89 Ars Grammatica—XIII DECLINATIO QUARTA manus-iis genii-iis Singulariter (f) (n) Nominativus manus gen Vocativus manus gen Acciisativus manum gen Genitivus manis geniis Dativus manui geni Ablativus mani geni Pliraliter Nomindativus manis genua Vocativus manis genua Acciisativus manis genua Genitivus manuum genuum Dativus manibus genibus Ablativus manibus genibus90 23. AENIGMA DE CORPORE The Fifth Declension Exercitatié This puzzle can be solved by replacing the words in brackets by a noun from the following list in its right case. Capillus Digitus Oculus Caput Lingua Os Déns Manus Pés Nasus Quisque puer habet (rem quae stat in collé). In (ré quae stat in collé) sunt duo (rés quibus vidémus), inus (rés qua olfacimus), multi (rés quae créscunt). Color (rérum quae créscunt) est aut niger aut flavus. In (ré quae stat in collé) est (rés quae cibum consiimit). In (ré quae cibum consimit) sunt multi (rés quibus cibum mordémus) et (rés qua dicimus). Quisque puer habet duds (rés guibus ambulamus) et duas (rés quae pilam capiunt aut fortasse nén capiunt). In (rébus quae pilam capiunt aut fortasse nén capiunt) sunt decem (rés quae tangunt). (Rés quae tangunt) semper sordidi sunt. Puer, qui sordidds (rés quae tangunt) habet, est noxius puer. Sed omnés pueri habent sordidds (rés quae tangunt). Omnés igitur pueri noxii sunt. Q.E.D.91 Ars Grammatica—XIV DECLINATIO QUINTA diés-diéi rés-rei Singulariter (m) (f) Nomindativus diés rés Vocativus diés rés Acciisativus diem rem Genitivus digi rei Dativus digi rei Ablativus dié ré Plirdliter N6minativus diés rés Vocativus diés rés Acciisativus diés res Genitivus diérum rérum Dativus diébus rébus Ablativus diébus rébus92 24, DE TARQUINIO ET SIBYLLA (Rex Tarquinius cum Mamilid, amicé sud, medi6 dié in porticii sedet.) Tarquinius: Ti, Mamili, semper fidélis mihi es. Semper Mamilius: Servus: fidem mihi praestas. Quid igitur vis? Nam- que omnia, quae vis, tibi dabo. Nescid, 6 réx ; namque ndn sum sapiéns neque rés futiras intellegd. (Servus régis intrat.) (Genua ante régem flectit.) Salvé, 6 réx omnipoténs. Anus quaedam ad porticum vénit, quae multas rés manibus portat. Lentd gradi ambulat quasi longé erravit. Speciés eius horribilis est ; nam- que faciem déformem habitiisque sordidés habet. Nonne eam expellam ? Tarquinius: Minimé vérd. Licet et mendicd et anui ad mé Mamilius: Servus: venire. Licet omnibus ad mé venire. Surge é genibus et dic eam ad mé. (Servus é genibus surgit et exit.) Qualem rem nunc vidébimus ? Quid portat haec anus ? Quid véndere vult ? (qui anum diicit) Intra, 5 anus. Noli régem timére. Réx omnibus benignus benevolusque est. Tarquinius: Salvé, anus. Qualés rés manibus portas ? Anus: Mamilius: (horribili voce) Omnés rés manibus porto. Qué mod6 hoc facere potes ? Tarquinius: Ego nihil nisi librds video. Mamilius: Anus: Ego novem modo librés in manibus eius video. Omnés hés novem librés vili tibi vendam. Tarquinius: Libros emere ndld. Sed quot dénariis véndés ? Anus: Mille dénariis. Tarquinius: Sed libri antiqui sunt. Mille dénariis non emam.Anus: Mamilius: Anus: Tarquinius: Anus: Tarquinius: Mamilius: Anus: Tarquinius: Anus: Mamilius: Tarquinius: Anus: Tarquinius: Mamilius: 93 Adporta foculum. (Servus foculum adportat.) Anus certé insana est. Quid nunc faciet ? (In foculum trés libros ponit.) Ecce | Trés librés in foculum posui, qués ignis iam ussit. Nunc, 6 rex, visne sex reliqués libros emere ? Ut iam dixi, nillds librds emere vold. Sed quot dénariis sex reliquos véndés ? Mille dénariis. O rem stultissimam ! Vix crédere possum. Nunc sex libros véndere vis eddem pretid, quo antea novem véndere voluisti. Ego quoque vix crédere possum. Insanior est anus. Ecce! Trés iterum librds in foculum posui, quoés ignis iam ussit. Nunc, 6 réx, visne trés reliqués emere ? Rés mihi molesta est ; sed quot dénariis trés reliqués véndés ? Mille dénariis. Anus certé insanissima est. Licetne mihi, 6 réx, eam gladi6 interficere ? Minimé vérd, Mamili. Noli eam interficere. Inest in libris aliquid pretidsius quam putavimus. Flamma fim proxima est. Mille dénariis trés reliqués librés emam. Da anui mille dénarios. (Mamilius mille dénarids anui dat.) Accipe igitur, 6 réx, hds trés libros. Vili eds émisti ; namque ego sum Sibylla illa sapient- issima, quae rés futiras intellegd. Omnia igitur bonaque et mala in his libris scripsi. Si rés futiras intellegere vis, quaere intus. (Anus subité évanéscit.) Vili, ut putd, sapientiam émi. Ita véré . . . sed mea quidem pecinia.94 25. PERSEUS Revision SCAENA PRIMA (In villa Polydectis régis: Adsunt multi iuvenés, qui cénant. In ménsé est victus multus et vinum plirimum.) Polydectés: Iuvenis Primus: Tuvenis Secundus: Iuvenis Tertius: Polydectés: Perseus: Polydectés: Omnés Iuvenés: Polydectés: Perseus: Polydectés: Perseus: Polydectés: Nunc, iuvenés, edite et bibite omnia quae vultis. Hic est et piscis et panis. In ménsa sunt pdma et iivae. Si vobis placet, licet vobis optimum vinum bibere. Piscem edere mihi placet. Poéma edere mihi placet. Vinum bibere mihi placet. Et quid ti edés, Perseu? Accipe has vas ; namque dulcissimae sunt. (tristi véce) Nihil mihi edere placet. Sed oportet té edere, si fortis esse vis. Nunc, iuvenés, vobis propind. Bene té, bene mé, bene vis, bene nos. Bene omnés. Sed ti, Perseu, cir ndn bibis? Fortasse hoc vinum tibi non placet. Fortasse aliud vinum amas. Nihil mihi bibere placet. Nillum vinum amo. Quid igitur facere vis ? Monstra_ interficere vol6 et puellas pulcherrimas é periculd servare. Si talia in mente habés, abi in ultimas terrae partés et reporta caput Medisae.95 Iuvenis Primus: (magna voce) Sed némé hoc facere potest. Tuvenis Secundus: (maidre véce) Ném6 Medisam interficere potest. Iuvenis Tertius: | (maxima véce) Medisa omnés, qui eam Perseus: Perseus: Athéna: Perseus: Athéna: Perseus: spectant, in saxa vertit. Ego non timed. Omnia facere possum ; namque fortissimus omnium sum. Valéte, amici. (Jn ultimas terrae partés abit.) SCAENA SECUNDA (Terra Incognita) Per multas terrae partés erravi, sed Mediisam invenire ndn possum. Quid igitur oportet mé facere? (Féminam appropinquantem videt.) Sed quis est haec pulcherrima fémina, quam appro- pinquantem vided ? Salvé, Perseu. Ego sum Athéna. Amo té quia puellas € periculd servare vis. Tibi igitur hoc mirabile sciitum dabo. Sciitum splendidius est vitrd. Gratids tibi ago, 6 Athéna. Perge, 6 iuvenis, félix atque beatus. (Evanéscit Athéna. Perseus iterum in via ambulat.) Per plirés terrae partés erravi, sed Medisam invenire ndn possum. Sciitum mirabile habed, sed quid oportet mé facere? (Apparet subité homd ferocissimus.) Ecce! Quis est hic ferdcissimus hom, qui subit6 ante oculds apparuit ?96 Plate: Perseus: Plato: Perseus: Hermés: Perseus: Hermés: Perseus: Hermés: Perseus: Hermés: Salvé, Perseu. Ego sum Plitd. Amo té quia mOnstra interficere vis. Tibi igitur hanc mirabilem galeam dabo. Gratis tibi ag6, 6 Plitd. Sed galea splendida non est. Quo mod igitur mirabilis est ? Indue galeam, si hoc intellegere vis. (Perseus, qui galeam induit, évanéscit. Evanéscit quoque Plité. Perseus, quem némé iam vidére potest, iterum in via ambulat.) Per plirimas terrae partés erravi, sed Medisam invenire ndn possum. Sciitum mirabile et galeam mirabilem habed, sed quid oportet mé facere? (Intrat Hermés.) Vocem iuvenis audid sed iuvenem ipsum vidére non possum. Perseu, ubi es ? (Galeam exuit et apparet.) Ecce! Ante oculds tuds sum. Cir mé vidére non potuisti ? Nunc té vidére possum, sed anted non potui. (Perseus iterum galeam induit et évanéscit.) Ubi est hic abominandissimus iuvenis? Perseu, quid fécisti? Nihil nisi galeam indui. N6li exclamare. Exuam iterum si vis. (Perseus iterum galeam exuit et apparet.) Mirabilis igitur galea est ; namque si exuis, apparés ; si induis, ném6 té vidére potest. Jam intellegs. Dum hanc galeam gerd, némdo mé vidére potest. Sed ego quoque dénum mirabile tibi dabd. Accipe hdés calceds, qui alas habent. Si hés induis calceés, per terras omnés et maria omnia volare potes. Vola igitur ad Graeas, quae gladium mirabilem habent. Hoc enim gladid Medisam interficere poteris.97 Perseus: Gratids tibi ago, 6 Hermés. Ecce! ad Graeas volabd. (Calceds induit et per caelum volat.) SCAENA TERTIA (In caverna Graearum. Graeae, trés sorérés senilés déformésque Omnés Graeae: Graea Prima: Graea Secunda: Graea Tertia: cénam parant.) (Circum ménsam cantantés ambulant.) Circum ménsam ambulamus ; Carmen magicum cantamus ; Sordidas manis vibramus. Sunt in ménsa miirés, ranae, Quattuor pedés insanae Félis, quam nocti cantantem, Exclamantem, ululantem Cépimus. Hune victum bonum Edimus et multum sonum Facimus dum ambulamus Circum ménsam et cantamus. Nunc, sorérés, carmen magicum cantavimus. Cénam edémus. Da mihi, soror, dentem nostrum ; namque ego prima mirem edere volé. (Soror ei dentem dat, qué miirem edit.) Dulcissimus est mis. Iam mirem édi. Nunc ti, soror, si edere vis, accipe dentem nostrum. Gratias tibi agd, soror. Maximé ésurid. Ranam edere cupio. Dum editis, sordrés, date mihi oculum nostrum. Oportet enim mé prope portam cavernae stantem vigilare. Sic ném6 ino- pinatus appropinquabit.98 Perseus: (galeam Pliténis in capite geréns) Date mihi gladium vestrum, 6 Graeae. Graea Tertia: Quis dixit ? Quis nds gladium dare iussit ? Néminem vidére possum. (Perseus oculum & manit Graeae tertiae rapit.) O mé miseram ! Ubi est oculus noster? Quis cépit? Sine oculd vidére ndn poterimus. Redde mihi oculum nostrum, furcifer. (Perseus dentem quoque rapit.) Graea Secunda: O mé miseram ! Quis dentem nostrum cépit? Sine dente edere ndn poterimus. Redde mihi dentem nostrum, bustirape. Perseus: Si dentem oculumque vestrum recipere vultis, date mihi gladium. Graea Prima: Nodn possumus tibi gladium dare quia vidére non possumus. Perseus: Ubi est gladius ? Dicite mihi. Graea Secunda: In caverna iacet. Perseus: Euge! (Gladium celeriter rapit.) Accipite igitur dentem oculumque. (Dentem oculum- que ad eas iacit et statim é caverna volat.) SCAENA QUARTA (In alia caverna. Mediisa, quae speciem déformem et angués pro crinibus habet, vigilat. Duae eius sorérés in terra iacent dor- miuntque. Intrat Perseus, qui sciitum sinistra, gladium dextra tenet.) Medisa: Video té, Perseu. Cir gladium illum tenés ? Perseus: Quia té gladid interficiam. Caput tuum ad Poly- dectem reportabé. Media: Certé insanus es, iuvenis. Nonne vidés omnia haec saxa, quae circum té iacent ? Perseus: Video.99 Mediisa: Hominés erant, qui mé interficere temptavérunt. E6s mé spectantés in saxa verti. Té quoque in saxum vertam ; namque nisi mé spectabis, mé interficere non poteris. Perseus: Sed specté . . . hdc modé ! (Medisam in sciité splendid6 spectat et caput eius gladio abscidit.) Mediisa: O mé miserrimam ! Surgite, 5 sordrés ! Vigilate ! Hostis adest, qui mé interfécit et vos quoque interficiet. (Sorérés Mediisae statim surgunt atque Perseum capere temptant. Perseus tamen galeam Pliitdnis induit, et caput Mediisae tenéns, celeriter é caverna volat.) SCAENA QUINTA (In litore. Magnum saxum prope mare stat, in qué horribile ménstrum natat.) Monstrum: (ululans) Ubi est sagina mea? Prnadium meum dévorare cupid. Da mihi virginem ; namque virginés edere maximé mihi placet. Cépheus: (réx huius terrae, filiam Andromedam in litus dicit.) Noli ululare, 6 monstrum. Ecce ! adest sagina tua. Virginem pulchridrem quam filiam meam numquam vidisti. MOnstrum: Pulcherrima est, sed estne tenera? Taedet mé aniis dévorare. Cépheus: Hanc tamen virginem edere tibi placébit. Deinde, 6 benignum ménstrum, 6 benevolum mOnstrum, 4 terra nostra abi. (Exit réx lacri- mans.) Andromeda: O mé miseram ! O fatum cridéle ! Némo mé servabit.100 Monstrum: N6li timére, 6 pulchra virgd. Benignus sum. Omnem té simul edere ndld. Nasum primum edam, deinde digitds, deinde pedés. O mé beatum ! (Saltat.) Perseus: (per caelum ad litus volans) Quid vides ? Quid est hoc? Pulcherrimam virginem lacrimantem vided 2? Monstrum horribile in litore prope virginem saltans vided? Virgini lacrimanti auxilium dab6. (Exclamat.) Claude oculés, 6 virgd. Specta hoc caput, 6 ménstrum. Ménstrum: Veni hiic, furcifer. Iéiinus sum. Té quoque post virginem ed. . . (Caput Mediisae spectat, quod ménstrum statim in saxum vertit.) Perseus: Salvé, 6 pulcherrima virgd. Ecce! Vincula, quae té ad saxum adligant, solv6. Té é periculd servavi. Vitam tibi reddidi. Quid igitur mihi dabis ? Andromeda: Osculum. (Andromeda Perseé dsculum dat. Ambé ad villam régis ambulant. Duo saxa in litore stant.) 26. ITER Time and Place Olim R6éma Ostiam ivimus quia trans mare navigare volébamus. Ostiae flimen Tiberis in mare exit. Ostiae quoque est portus, in quo stant multae navés. Ostiae igitur in navem ascendimus, quae centum pedés longa erat, trigin- taque pedés lata. Deinde statim é portii exivimus, sed post- quam mille passiis navigavimus, nds redire oportuit; namque gubernator aegrotabat. Postquam novum gubernatérem invénimus, multa milia passuum Ostia Cimas navigavimus.101102 Longum erat iter, et ego aliquantulum ex ventre labdravi. Ventus autem secundus celeriter Ciimas nds portavit. Ciimis dé nave déscendimus et cavernam vidimus, in qua Sibylla carmina in foliis scribébat, résque futiras praedicébat. Camis circum Misénum proémunturium Neapolim navigavi- mus. Neapoli montem igneum vidimus. Vesuvius erat, qui diés noctésque ignem in caelum iactabat. Neapoli multa milia passuum multasque horas ad insulam. Siciliam navigavimus. Dum per Siculum Fretum media nocte navigamus, horribile monstrum vidimus. Lina enim clara licébat et 4 sinistra Scyllam perspeximus. Scylla monstrum horribile erat, quod sex dra habébat et nautés € navibus corripiébat dévorabatque. A dextra Charybdim quoque perspeximus. Charybdis ménstrum horribile erat, quod maris undas agitabat navésque ad imum mare trahébat. Tandem prima hora Syracisas titi pervénimus. Syracisis multi mercatérés habitabant, qui multés rés véndébant emébantque. Syraciisis Carthaginem navigavimus. Carthagini Dido régina regébat, quae Aenéan amabat. Sed postquam Aenéas eam sdlam reliquit, Did6 mortem sibi cénscivit. Carthagine Gadés contendimus, sed ventus adversus flabat. Sex igitur diés et sex noctés per mare navigabamus. Septim6 tamen dié Gadés advénimus. Gadibus stant Columnae Herculis. Gadibus in Oceanum exivimus et multés diés noctésque navigabamus donec ad insulam advénimus. Fortasse rogabis, “‘ Ubi est haec insula ?” Si rogas, licet tibi rogare. Ego enim nén respondéb6. Namque haec insula bilis est et multum aurum continet. Haec igitur sélum tibi dicam. Multa milia passuum ad occidentem sdlem naviga- vimus et multa ad septentridnés. Deinde multa milia passuum ad meridiem navigavimus et multa ad orientem. Tandem ad Insulam Mirabilem advénimus, dé qua nunc tibi multa narrabé. . . .103 27, INSULA MIRABILIS Ad Insulam Mirabilem, ut iam narravi, appropinquabamus, sed appropinquantés nds undae paene submersérunt. Prope enim hanc insulam riipés sunt, quae omne ferrum ad sé attrahunt. Omnés igitur clavés € nave nostra extraxérunt, navem frégérunt, nds in aquam praecipitavérunt. Itaque in his ripibus multa naufragia haerébant. Nos tamen salvi ad terram tandem natavimus, sed numquam domum rediimus. In media insula est mons altissimus et in medid monte aurum. Ex hdc monte tria flimina fluunt, quae insulam in trés partés dividunt. Nomen primo flimini Frigidum est, secundd Lentum, tertid Pisc6sum. In prima parte huius insulae herbae mirabilés créscunt ; in secunda parte animilia mirabilia habitant ; in tertia parte hominés. Dé herbis igitur tibi primum narrabd. Est enim in hac insula herba, cui nomen Mandragoras est, quae, si quis eam 6 terra évellere temptat, maxima voce exclamat. Si eam €vellere vis, oportet té occidentem spectantem ter eam gladio circumscribere. Nisi hoc faciés, mortem certé obibis. Alia autem herba est, cuius siicum si bibis, numquam, etiam si decem urnas vini posted bibés, @brius eris. Alia quoque herba in stagnd créscit, quae fldrés pulcherrimés fert et frictiis magicds ; namque si quis eds edit, numquam domum redire vult, sed semper in ea insula manére et dormire. Nomen huic herbae Lotus est. Noli eam edere. In secunda huius insulae parte, ut supra dixi, animalia mirabilia habitant. Primum igitur dé elephantd tibi narrabd. Hic enim, quia neque genua neque alids articulds in criribus habet, humi neque sedére neque iacére potest, sed dum dormit arbori semper incumbit. Vénatérés igitur, silentis arborem décidunt et elephantus, qui humum cadit, hum6 surgere non potest. Itaque facile eum capiunt. Sunt quoque in eademINSULA MIRABILIS105 parte huius insulae, quamquam ipse non vidi, Centauri, quérum superior pars hominis est, inferior equi. Hi omnés artés intellegunt et sagittas optimé Emittunt. Ursae quoque hic habitant, quérum catuli nillam formam habent. Mater tamen eds lingua lambit et sic eis formam propriam dat. Lupi quoque saevissimi hic habitant. Si quis eds spectat, statim mitus fit et nihil posted dicere potest. Grypés quoque ad hanc insulam volant, quérum superior pars aquilae est, inferior lednis. Maximi sunt et maximas ungulas habent. Dus enim bovés n6n sine aratrd in ungulis volantés portare possunt. Hominés autem pocula ex ungulis, arciis ex ossibus edrum faciunt. In tertid huius insulae parte, ut supra narravi, habitant hominés. Alii minimi sunt, alii maximi, alii nigri sunt, alii albi, alii partim nigri partim albi. Alii inum sdlum cris habent, in qu maximus est pés. Si pluit aut s6] maximé ardet, humi supini iacent, cris ad caelum extendunt, sub pede corpus omne célant. Omnés in hac insula hominés optimé pugnare sciunt. Régem quoque habent, qui omnium in orbe terrarum divitissimus est. Huic régi sunt trés filiae, Melusina, Melidra, Palestina. Melusina septimd qudque dié serpéns fit. Melidra omnium in orbe terrarum pulcherrima est. Omnés tamen, qui eam amant, semper mortem obeunt. Palestina aurum in medid monte custddit, et, si quem appropinquantem audit, sé in mdnstrum vertit. Hoc mdnstrum horrendum est et ingens. Tria enim capita habet. In ind qudque capite sunt sex oculi et tria dra, quae flammas semper Giiciunt. Capillds tamen in capitibus nén habet sed serpentés, qui linguis vibrantibus Ora sibila lambunt. Hoc mGnstrum caudam maximam habet, quae arborés et villas vertere potest. Crira tamen non habet sed rotas. Numquam enim montem ascendit sed semper déscendit.106 Quod ménstrum in tabula mea non déscripsi : ndld enim té terrére. Neque igitur plira de hac insula tibi narrabo ; fortasse non bene dormiés sed somnia terribilia vidébis. Satis igitur dé insula. Noli ad hanc Insulam Mirabilem navigare ; semper domi mané. Melusina107 28. DE REBUS FUTURIS The Future Perfect Exercitatio Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Salvé, 6 Sibylla. Potesne mihi rés futiras praedicere ? Ita vér6. Possum. Quid igitur cras mihi accidet ? Mane lectuld surgés. Cum é lectuld surréxer6, quid mihi accidet ? Cum é lectuld surréxeris, per scalas déscendés. Cum per scalas déscenderé, quid mihi accidet ? Cum per scalas déscenderis, 6vum edés. Cum évum éderé, quid mihi accidet ? Cum 6vum éd . . . , matrem dsculabis. Cum matrem dscul . . . , quid mihi accidet ? Cum matrem oscul . . . , ad liidum ibis. Cum ad lidum iv... . , quid mihi accidet ? Cum ad lidum iv. . . , in sella sedébis. Cum in sella séd . . . , quid mihi accidet ? Cum in sella séd ..., librum tuum non inveniés. Cum librum meum non invén... , quid mihi accidet ? Cum librum tuum nén invén ... , magister té virgis caedet. Cum magister mé virgis cecid . . accidet ? Cum magister té virgis cecid .... , ndn iterum sedébis. > quid mihi108 Marcus: ..........000eeee » quid mihi accidet ? Sibylla: Cum non iterum séd. . . . , gladium capiés. SIMARCUS Heese eet e caters esteotit siete , quid mihi accidet ? Sibylla: » Magistrum interficiés. Marcus: ...... 2... 00 eee eee , quid mihi accidet ? Sibylla: ........... » Vigilés t€ ad carcerem diicent. MARCUS eects ceste aici tecete ters ects , quid mihi accidet ? Sibylla: 2.2... eee eee , carnifex té necabit. Marcus: ......... 00. eee eee , quid mihi accidet? Sibylla: 2... 2.0.0. , t€ ad sepulcrum portabimus. Manus eet. tre goin ttre ecclert aie , quid mihi accidet ? Sibyllaieestueeeetaseecetry , cadaver in sepulcrum pénémus. Marcus: ............2000% , quid mihi accidet ? Dlbyllalcisisseette te aeeisveeeee teat aeaettee , non iterum té vidébimus.109 Ars Grammatica—XV TEMPUS FUTURUM ET PERFECTUM ambul6-are-ambulavi sede6-ére-sédi ambulavero séderd ambulaveris séderis ambulaverit séderit ambulaverimus séderimus ambulaveritis séderitis ambulaverint séderint surg6-ere-surréxi reveniG-ire-revéni surréxerO, revénero surréxeris revéneris surréxerit revénerit surréxerimus revénerimus surréxeritis revéneritis surréxerint revénerint sum-esse-fui e6-ire-i' fuer iverd fueris iveris fuerit iverit fuerimus iverimus fueritis iveritis fuerint iverint110 29. DE PORCULO Olim senex quidam R6mam ivit, ubi porculum pinguem émit. Deinde domum porculum rediixit, qui per portam ire noluit. Senex igitur porculum baculd vehementer pulsavit, sed porculus nihilominus per portam ire ndlébat. Nihil enim faciébat nisi humi sedébat. Senex tandem sécum putavit, “Cum canis porculum momorderit, fortasse porculus per por- tam intrabit.”” Canem igitur porculum mordére iussit, sed canis noluit. Senex igitur sécum reputavit, “Cum baculum canem pulsaverit, fortasse canis porculum mordébit.” Baculum igitur canem pulsare iussit, sed baculum ndluit. Itaque senex sécum reputavit, ‘Cum ignis baculum usserit, fortasse baculum canem pulsabit.” Itaque senex ignem baculum irere iussit, sed ignis ndluit. Senex igitur iam insanus sibi dixit, “*Cum aqua ignem exstinxerit, fortasse ignis baculum iret.” Itaque aquam ignem exstinguere iussit, sed aqua hoc facere Teciisavit. Senex igitur insanior sibi dixit, “‘ Cum b6s aquam biberit, fortasse aqua ignem exstinguet.” Bovem igitur aquam bibere iussit, quod bés facere reciisavit. Senex igitur insanissimus sibi dixit, “‘ Cum filius meus bovem interfécerit, fortasse bés aquam bibet.” Filium igitur bovem interficere iussit, qui seni, “‘ O senex,” inquit, “‘ abi in malam rem !”” Senex autem n6n abivit, sed filid, ‘Si finis,” inquit, “té suspenderit, fortasse bovem interficiés.” Finem igitur filium suspendere iussit, sed finis filium suspendere recii- savit. Itaque senex fini dixit, ‘Si mis té éderit, fortasse filium suspendés.”” Miurem igitur finem edere iussit, qui seni respondit, “‘ Si finem éder6, ex ventre laborabo.” Senex autem iratus miri dixit, “Si félés té fugaverit, finem sine dubid edés.” Itaque félem mirem fugare iussit, quae seni respondit, “Si mirem fugaverd, sine dubid quam maximé sitiam. Si igitur lac mihi dederis, mirem fugabd.””it Senex igitur ad vaccam ivit, cui, “‘ Da mihi lac,” inquit. Vacca tamen, ‘‘ Da mihi herbs,” respondit, ‘‘ namque nisi herbas mihi dederis, lac tibi ndn dabd.” Itaque senex ad agricolam ivit, cui, ‘“‘ Da mihi herbas,” inquit. Sed agricola senem aquam adportare iussit. ‘“‘Namque,” inquit, “ nisi aquam in hac urna adportaveris, herbas tibi non dab.” Senex igitur urnam laetus cépit, sed—éheu !—urna foramen maximum habébat, per quod aqua semper effluébat. Senex autem lapidem in urnam posuit et sic aquam ad agricolam reportavit. Agricola igitur seni herbas dedit, quas vaccae dedit, quae lac ei dedit, quod féli dedit, quae mirem fugavit, qui fiinem édit, qui filium suspendit, qui bovem interfécit, qui aquam bibit, quae ignem exstinxit, qui baculum ussit, quod canem pulsavit, qui porculum momordit. Sic igitur porculus tandem per portam intravit.112 30. DE REBUS PERFECTIS The Pluperfect Exercitatio Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Salvé, 6 Sibylla. Omnia récté mihi praedixisti ; namque antequam cadaver meum in sepulcrum posuistis, mé ad sepulcrum portaveratis. Ti igitur anima Marci es. Sed antequam té ad sepulcrum portavimus, quid tibi acciderat ? Antequam mé ad sepulcrum portavistis, carnifex mé necaverat. Antequam carnifex té necavit, quid tibi acciderat ? Antequam carnifex mé necavit, vigilés mé ad carcerem diixerant. Antequam vigilés té ad carcerem dixérunt, quid tibi acciderat ? Antequam vigilés mé ad carcerem dixérunt, magistrum interféc . . . Antequam magistrum interfécisti, quid tibi acci- derat ? Antequam magistrum interféci, gladium cép . . . Antequam gladium cépisti, quid tibi acciderat ? Antequam gladium cépi, in sella iterum non séd. . . Antequam in sella iterum nén sédisti, quid tibi acciderat ? Antequam in sella iterum non sédi Antequam magister té virgis cecidit,....... 2 Antequam magister mé virgis cecidit,........ Antequam librum tuum non invénisti,.... .. 2 Antequam librum meum non invéni,........ Antequam in sella s€disti,............. a Antequam in sella sédi,Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Marcus: Sibylla: Antequam ad lidum ivisti,............ ? Antequam ad lidum ivi, Antequam matrem dsculavisti, Antequam matrem Osculavi,............. Antequam ovum édisti,.............. ? Antequam 6vum édi,...............0- Antequam per scalas déscendisti,......... iT Antequam per scalas déscendi,........... Antequam é lectulé surréxisti,. . . Antequam é@ lectuld surréxi, ti mihi rés futirds praedixeras. Eheu ! Non omnia tibi récté praedixi. Namque iterum té vidémus.114 Ars Grammatica—XVI TEMPUS PLUSQUAMPERFECTUM ambulé-are-ambulavi seded-ére-sédi ambulaveram séderam ambulaveras séderas ambulaverat séderat ambulaveramus séderamus ambulaveratis séderatis ambulaverant séderant surgo-ere-surréxi reveni6-ire-revéni surréxeram revéneram surréxeras revéneras surréxerat revénerat surréxeramus revéneramus surréxeratis revéneratis surréxerant revénerant sum-esse-fui e6-ire-ivi fueram iveram fueras iveras fuerat iverat fueramus iveramus fueratis iveratis fuerant iverant115 31. DE SERIO Erat in lid6 nostré, ut supra diximus, puer quidam, quem nds Moxium nominavimus. Semper enim “ Faciam mox,” dicébat. Hic autem Moxius fratrem habébat, cui nomen erat Sérius. Hic enim Sérius semper omnia séro faciébat. Olim mane € lectuld surréxit, sed antequam surréxit, Moxius vestés Sérii per fenestram éiécerat. Serius igitur did vestés in cubicul6 quaerébat. Deinde, quia eas invenire non poterat, per scalas déscendit. Sed antequam Sérius per scalas déscendit, frater eius omnem cibum iam consimpserat et ad ladum iverat. Sérius tandem vestés suas in hort6 invénit, sed cibum nusquam invenire poterat. Tristis igitur et igiiinus séro ad liidum vénit, sed antequam ad lidum vénit, magister iam pénsa discipuldrum collégerat. Sérius autem in sella sedére temptavit, sed antequam in sella sédit, puer proximus sellam Sérii iam remGverat. Itaque Sérius nn in sella sed in terra sédit et tristior maxima véce exclamavit. Dum exclamat, magister aliquid discipulis dicébat, sed antequam Sérius conticuit, magister ipse conticuerat. Sérius igitur magistrum dicentem n6n audivit. Itaque id quod magister dixerat, Sérius nesciébat. Tandem omnés discipuli, qui iam pénsa perfécerant magistroque dederant, domum redivérunt. Postridié Sérius iterum mane é lectulé surréxit, sed Moxium qui iam dom6 exiverat, invenire non poterat. Ad lidum igitur s6lus cucurrit, sed antequam ad lidum cucurrit, cibum éderat. Lidus tamen clausus erat ; namque magister pridre dié, dum Sérius exclamat, puerds in férids dimiserat. Sed —€heu !—magister in lid6 inerat, qui “ Salvé, 6 Séri,” inquit, ““quamquam liidus clausus est, licet tibi intrare et pénsum scribere, quod heri mihi ndn dedisti.” Sérius autem effugere temptavit, sed antequam effigit, magister eum iam céperat et in lidum dixerat. Itaque necesse erat Sérid totum diem lab6rare.116 Tandem Sérius tristissimus € lidd exivit et ad flimen ambulavit, quia piscés captare volébat. In Pontem Sublicium ambulavit sed antequam in pontem ambulavit, titulum neque viderat neque recitaverat. In hdc autem titulo aliquis scripserat, “‘Cavé pontem. Hic pons antiquus fragilisque est. Noli in pontem ambulare.” Sed—éheu !—Sérius, qui titulum neque viderat neque recitaverat, in pontem ambulavit. Pons subité in flimen cecidit et infélix Sérius noster quoque in flimen cecidit. Maxima igitur voce ““Adiuvate ! Adiuvate !”” exclamavit et vigilés, qui Sérium exclamantem audiverant, ad flimen cucurrérunt. Sed antequam vigilés puerum infélicem adiuvare potuérunt, undae eum submerserant. Hic igitur finis est et Sérii et fabulae et libri. Valéte, igitur, amici amicaeque. Félicidrés quam Sérius agite férias.PARS SECUNDA CARMINA LATINA1. w bal 119 CARMINA LATINA 1, “ Decem Urnae Pendent ex Miré ” To the tune of ‘‘ Ten Green Bottles” Decem urnae Pendent ex miro ; Decem urnae Pendent ex miro ; Si forte urna Cadit ad terram, Tam pendent novem Urnae ex miré Octé urnae Pendent ex miro ; Octé urnae Pendent ex miro ; Si forte urna Cadit ad terram lam pendent septem Urnae ex mird. Sex iam urnae Pendent ex miro ; Sex iam urnae Pendent ex miré ; Si forte urna Cadit ad terram, Jam pendent quinque Urnae ex miro. 2. Novem urnae Pendent ex maré ; Novem urnae Pendent ex miré ; Si forte urna Cadit ad terram, Iam pendent oct6 Urnae ex miiré. 4. Septem urnae Pendent ex miré ; Septem urnae Pendent ex miro ; Si forte urna Cadit ad terram, Iam pendent se-ex Urnae ex miro. 6. Quinque urnae Pendent ex miro ; Quinque urnae Pendent ex miro ; Si forte urna Cadit ad terram, Iam pendent quattuor Urnae ex miré.120 7. Quattuor urnae 8. Trés iam urnae Pendent ex miro ; Pendent ex miro ; Quattuor urnae Trés iam urnae Pendent ex miro ; Pendent ex miro ; Si forte urna Si forte urna Cadit ad terram, Cadit ad terram, Tam pendent tré-és Tam pendent duae Urnae ex miro. Urnae ex miro. 9. Duae urnae 10. Una urna Pendent ex miro ; Pendet ex miro ; Duae urnae Una urna Pendent ex miro ; Pendet ex miro ; Si forte urna Si forte urna Cadit ad terram, Cadit ad terram, Iam pendet ina Tam pendet nillla. Urna ex miro. Urna ex miré. 11. Nélla urna Pendet ex miro ; Nila urna Pendet ex miro ; Si forte urna Surgit € terra, Jam pendet tina Urna ex miré. Et cétera121 (The following three songs by Dr. W. H. D. Rouse, are reprinted, by kind permission, from his “ Latin and Greek Chanties,” —Nelson.) 2. “ Urbis Ardent Técta Romae ” To the tune of “‘ London’s Burning.” Urbis ardent técta R6mae, ferte fontés, ferte rivés, én flammas, én flammas ! técta Romae dant ruinas. Imperatérem Ner6nem in Palatino sedentem aspectas, aspectas, €n Nerd, qui dulce cantat ! Christians ad lednés ! machinatorés malorum ! festina, festina, et feris da mox saginam ! 3. Verte té Scipio To the tune of “‘ Turn again, Whittington” Verte té, Scipid, nec consul non eris ti ROmanGrum.122 4, “ Ecce Caesar” To the tune of “ Clementine ”’ Ecce Caesar nunc triumphat, qui subégit Gallias, ecce turbam nunc redicit, quae refert victériam. hunc Strabénem ndminamus clar(um) ocellis paetulis; dexter ad septentridnés, laevus austrum prospicit. hic secundus Ahénobarbus, cuius ex menté subit messis ardéns ignedrum crinium, quae pullulat. deinde totum qui capillis Rifus illistrat locum, non Apollé sic rubéscit, non cométarum chorus. hunc vocamus Tiberdnem, fronte quod summa sedet tiiber ingéns, sicut Alpés Erigunt campis caput. mox vidébis Scipiénem claudicantem sédul6, semper incumbit bacilld, quod regit tardés pedés. Crassipés post ambulabit, qui pedés crassds habet; dormiunt infantium par singulis in calceis. ultimus tandem satelles sordidus Cent venit, obsitds magna colérum copia pannés geréns. militaris multitid6 per vids sic ambulat: ecce Caesar nunc triumphat, qui subégit Gallias.123 5. “‘ As Est Mihi” To the tune of “ I’ve got sixpence” 1. As est mihi, Mé délectat As mihi anus, Nec plira capiam : Et trientem pendam, Et trientem perdam, Et trientem ux6ri referam. . Est mihi triéns, Mé délectat Hic triéns inus, Nec plira capiam : Nec trientem pendam, Nec trientem perdam, Sed trientem ux6ri referam. Chorus 2. Bés est mihi, Mé délectat Bés mihi anus, Nec pliira capiam : Non trientem pendam, Sed trientem perdam, Et trientem uxéri referam. . Nil est mihi, Mé délectat Hoc mihi nihil, Nec pliira capiam : Nec trientem pendam, Nec trientem perdam, Nec trientem ux6ri referam. Nec ciirae mé déiicient, Nec puellae mé allicient ; Haec parca viatica sufficient, Dum sic domum meam ambul6. Ambul6 titubans, Ambulé titubans, Dum lina refulget in cael6-3-6 ; Dulce gaudium, Militis stipendium, Qui sic domum meam ambuls.124 6. Nunc Volé Tibi Cantare To the tune of “ For he’s a jolly good fellow” 1, Primus: Secundus: Tertius: Omnés: Eédem modé Nunc volo tibi cantare. Quid vis nunc mihi cantare ? Quid vult nunc mihi cantare ? Hoc carmen optimum. Hoc carmen optimum, Hoc carmen optimum ; Nunc volumus tibi cantare, Nunc volumus tibi cantare, Nunc volumus tibi cantare, Hoc carmen optimum. Et possum tibi cantare. Potesne mihi cantare ? Potestne mihi cantare ? Hoc carmen optimum. Hoc carmen optimum, Hoc carmen optimum. Et possumus tibi cantare, etc. Sed mailé tibi cantare. Quid mavis mihi cantare ? Quid mavult mihi cantare ? Hoc carmen pessimum. Hoc carmen pessimum, etc. Sed malumus tibi cantare, etc. Nunc ndlé tibi cantare. Nunc non vis mihi cantare. Nunc non vult mihi cantare. Hoc carmen optimum. Hoc carmen optimum, etc. Nunc nélumus tibi cantare, etc.PARS TERTIA EXERCITATIONES127 EXERCITATIONES 1. Ad Lidum (a) Complete the following sentences :— 1. Marcus ad lid... ambul... 2. Amici ad lid... ambul... 3. Marcus domin .. . vid... 4, Magister rog...: “OSext... ,quidvid...?” 5. Sext ... et Decim... respond... 6. Quem puls ... domin... ? 7. Amic.. .dominum pulsant et fenestr.. . frang. . 8. Quis bacul. .. cap... ? 9, Marc. . .etamic. . .adlid. ..ambul.. . 10. Discipuli magistr ... ndnam.. . (6) Put into the appropriate case after Vided :— dominus, liidus, baculum, discipulus, fenestra, domini, lidi, bacula, discipuli, fenestrae. (c) Put into the Plural :— ambulat, frangit, responded, lacrimas, capi, facit, pulsas, am6, recitat, vidés. 2. In Lido (a) Complete the following sentences :— . Video cathedr... inlid.. . . Pueri in sell... sed... . Discipul. . . Svum in cathedr . . . pdnunt. . Magister in cathedr... et in dv... quoque sed... . Quibus instriment ... magister puer...caed...? Mw PoON-= (6) Put into the appropriate case after Vidémus :— cathedra, sella, puer, discipulus, magister, baculum, libellus, 6vum, fenestra, instrimentum. cathedrae, sellae, pueri, discipuli, magistri, bacula, libelli, Ova, fenestrae, instrimenta.128 (c) Put into the Singulas facitis, caedunt, intramus, respondétis, sumus, capiunt, recitatis, frangimus, vident, pulsant. (d) Put the words in (6) into the appropriate case after In. 3. Praemium Marci (a) Complete the following sentences :— 1. Hic est libellus Mare . . . 2. Magister Sext . libellum non dat. 3. Magister Marco Jibellum Sext...d. 4. Magister Marc . . . libell . [Sextid |). 5. Puella capill. . . habet. Hi sunt puell. . .. capilli 6. O Quint . . . , collige libellds discipul . . . 7. O Quint... , dapuer. . . libellds. 8. Quintus puer . . . libell . . . dat. 9. Cu... est hoc praemium ? 10. Sextus praemi ... puell . . . dat. (6) Put into the Plural :— 1. Magister praemium discipuld dat. 2. Puer capillds puellae vellit. 3. Magister discipuld pénsum semper dat. 4. Magister pénsum numquam scribit. 5. Da libellum puellae. (c) Put into the appropriate case after Hic est libellus :— magister, puella, discipulus, dominus, puer, magistri, puellae, discipuli, domini, pueri. 4, Rixa (a) Complete the following sentences :— 1, In capit . . . sunt duo oculi. 2. Cir ex ventr . . . laboras ? 3. Quibus instriment ... calcamus? Ped ... calcamus. 4. Quibus instriment ... vidémus? Ocul . . vidémus.129 5. Can . . . mirés non amant. 6. Pueri mir... amicisda... 7, Puell . . . can. . . ndn amant. 8. Canés dent... hab... 9. Marcus crir... Sext...torqu... 10. Sextus ex crir... labor... (6) Put into the appropriate case after Vided :— oculus, fréns, nasus, auris, caput, venter, cris, pés, mis, déns, oculi, frontés, nasi, aurés, capita, ventrés, criira, pedés, mirés, dentés. (c) Put into the Plural :-— libellum, puer, puella, canem, frontis, denti, ventre, pedis, auri, oculé, cris, capite. torqués, colligit, lab6r6, excutis, vellit, seded, calcat, distribuit, pond, vocas. 5. Quid Pré Qué (a) Nee the following sentences :— Sextus tunicam nov . induit, 2 Digiti Sexti sordid . . . sunt. . Marcus sordid . . . collum Sexti aqua frigid . . . lavat . Qualis est Sext. . . ? Parv. . .estSext... In atri magn. . . est ménsa parv. . . . Sextus piscés mult. . . et Gvum magn. . . edit. . Sextus panem miiri alb. . . dat. . Pater Sexti sordid . . . animalia ndn amat. . Pater puerdrum abominand . . . iratus est. . Qual. . . sunt Mare... et Sext... ? Sextus laet . . . est et ridet sed Marc . . . maest. . . est et lacrim .. . (b) Put into the appropriate case after Magister non amat :— discipulus abominandus, aqua frigida, digiti sordidi, hora prima, animalia sordida, tunica longa, lac frigidum, panis novus, pedés magni, capilli longi. (c) Put into the Singular :— vident, lavamus, editis, frangunt, pdnitis, sumus, currunt, canimus, saltant, olfacitis. SOPIAN Aw130 6. In Cubiculd (@) Replace the words underlined by the appropriate form of ille-illa-illud :— 1, Marcus est puer abdminandus. . Tullia est soror Sexti. Marcus sordrem non amat. Marcus rcus in lectulo dormit. Pedés T Tulliae nad nidi sunt. . Tullia ‘pedibus mirem tangit. Tullia rands in lectulum Marci ponit. . Ranae pedés tangunt. . Marcus crustula amat. . Mater crustula Tulliae dat. Ap EE EERE Ss (6) Now replace the same words by the appropriate form of hic-haec-hoc and is-ea-id. (c) Put into the Plural :— maestam sordrem, magister insanus, nasi sordidi, mire parvé, discipuld irats, Gvum bonum, pede magn, tunicae sordidae, ventrem magnum, baculum longum, illud, ea, ei, illum, illa, id, eum, illd, ila, is. 7. Pater et Mater (a) Join together the following sentences, using the appropriate form of qui-quae-quod :— 1, Habed nasum : naso olfacis. 2. Quintus pulsat sordrem : sordrem non amat. 3. Mater amat Tulliam : Tulliae crustula dat. 4, Marcus habet duds aurés : aurés numquam lavat. 5. In cubiculé sunt lectuli : in lectulis dormimus. (b) Complete the following sentences :— 1, Habémus magistrum, qu . . . nén amamus. 2. Hic est Sextus, c . . . dent@s Marcus excutit.131 3. Sextus habet mirem album, c . . . panem dat. 4. Magister capit bacul... , qu... discipul .. . pulsat. 5. Abdminand . . . . sunt discipuli, qu. . . . libelli sordidi sunt. (c) Put into the appropriate case after Marcus habet :— iinus nasus, magnum caput, duo pedés, criira sordida, parvus lectulus, tunica nova, soror abdminanda, pater iratus, pirae aurés, decem digiti. 8a. Villa Iacci (a) Complete the following sentences :— 1. Specta vill. . . .Iacc. .. .,inqu. . . sunt multa animal .. . 2. In sacc. . . . est frimentum, qu... mised... 3. Canis Iacc. .. vex... félem, qu. . . mirem ed. 4. Sacerdis, c . . . tunica long. . . est, virg. . . et juven ... coniung... 5. Virgd, qu. . . iuvenis amat, vacc. . . mulg.. . (6) Aliter Latiné :— et ille, et illud, et illis, et illd, et illa, et illds, et illius, et illam, et illas, et illarum. (c) Put into the Plural :— discipulus respondet, mis edit, vacca iactat, canis vexat, sacerdds coniungit, virgd mulget, magister exit, gallus canit, nasus olfacit, puella exclamat. (d) Put into the Singular :— quarum, illae, ill6rum, quads, haec, ei, ea, eds, hae, qués.132 8b. Miles (a) Join the following sentences, using the appropriate form of qui-quae-quod :— 1. Magna est urna : urnam porté. 2. Magnum est ds : ds miles aperit. 3. Hic est servus : servi crira distorta sunt. 4. Haec est urna : in urna est vinum. 5. Vides hominem : homé est servus. (6) Complete the following :— 1. Linguam habed, . . . rubra est. 2. Vinum bibimus, . . . amamus. 3. Hic est miles, . . . vinum non do. 4. Pedés habed, . . . ambuls. 5. Hic est puer, . . . oculds puls6. (c) Put into the Plural :— cui, quae, quod, qué, eum, ea, illius, illud, illum, ei. 9, Pyramus et Thisbé (a) Complete the following sentences :— 1. Discipulus, . . . magister praemium dat, pénsum semper facit. . Nasus est instriimentum, . . . olfacimus. . Pueri non amant puellas, . . . capillds vellunt. . Oculi Pyrami, . . . Thisbé tangit, clausi sunt. . Baculum, . . . magister tenet, longum est. WPwWN (6) Join together the following sentences :— Puerés virgis caedit magister : magister iratus est. Sordidi sunt digiti : digitis scribitis. Sextus gerit tunicam : tunica pira est. In miré est rima : per rimam amato6rés susurrant spectantque. 5. Boni sunt discipuli : discipulis magister pénsum non dat. spel OE ree133 (c) Put into the appropriate case after Spectate :— mirés albi, maesta puella, félés irata, gallus ruber, ova multa, venter magnus, leGnés iéiini, oculi clausi, vacca saeva, canis mortuus. (d) Put into the Plural :— in lectul6, in capite, in aqua, in ventre, in mire, in oculd, in pede, in sella, in lene, in miro. 10. In Arena (a) Put after Vidémus :— 1. Thisbé a ledne fugit. 2. Pyramus pectus suum gladi6 pulsat. 3. Lina lucernam tenet, canem dicit, arborem parvam portat. 4. Marcus et Sextus et pater ad Circum Maximum ambulant. 5. Gladiatorés loricas gerunt. (5) Complete the following sentences :— 1. Rétiari . . . tridentem tene . . . vidémus. 2. Tub... sona.. . audimus. 3. Audisne spectatorés plaude . . . ? 4. Magister Marc . . . pénsum in liid6 facie . . videt. 5. Magist .. . Marc. . . virgis caede . . . vidémus. (c) Put into the Singular :— milités bibunt, servi urnas portant, igiini sumus, abdminandi estis discipuli, audite has fabulas. 11. Androclus et Leo (a) Put after Nonne auditis . . . 2 :— - Leo rudit. . Spectatorés gladiatorem plaudunt. . Tubae in Circd Maximé sonant. . Saevum animal exclamat. . Marcus et Sextus in lectulis stertunt. UbwWNe134 (6) Aliter Latiné :— 1, Audid Marcum, qui Sexté dicit. 2. Vided discipulds, qui in sellis dormiunt. 3. Hi sunt pueri, qui crustula edunt. 4. Do cibum cani, qui lidum intrat. 5. Vides Septimum, qui Claudium libellé pulsat. (c) Put into the Plural :-— ledni, vaccd, sacci, Ssculum, mir6é, mirem, améatére, félis, collum, digiti. appropinquat, es, diicd, latés, da, obed, parce, fugit, i, interficit. 12. Dé Circo Maximo (a) Put into the Perfect :— . Hodié imperator ad Circum Maximum ambulat. . Hodié spectatorés in subselliis sedent. . Hodié tubam sonantem audio. . Hodié rétidrius gladiatorem interficit. . Hodié tempus perfectum discitis. UW (6) Put into the Present :-— . Heri Marcus pénsum non didici . Heri Marcus pénsum non recitavit. . Heri magister baculum cépit. |. Heri magister Marcum baculé pulsavit. . Heri discipuli magistrum Marcum baculs pulsantem vidérunt. UbWN= (c) Put into the Plural :— dormit, vigild, it, mulgés, capit. ambulavisti, vidit, revéni, interfécit, dixisti. 13. Pater Peciiniam Perdit (a) Put into the Perfect :— 1. Marcus et Sextus € Circd Maximé reveniunt. 2. Rétidrius gladiatorem tridente interficit. 3. Lednés Christiands dentibus mordent.135 4. Albati equi habénads Prasinarum quadrigarum frangunt. 5. Auriga Venetus € quadrigis in arénam cadit. (6) Put after Vidimus :— 1. Unus led Christianum non edit sed dsculat. 2. Spectatdrés saeva animalia plaudunt. 3. Led spectatorés in vids fugat. 4. Christiani 4 ledne fugiunt. 5. Quadrigae € carceribus celeriter €rumpunt. (c) Put into the Present :— frégimus, fécérunt, momordisti, iécit, perdidi, cucurristis spopondérunt, vertisti, respondimus, coxi. (d@) Put into the Plural :— lednis, portam, dente, subsellium, equ, saccus, tergi, voce, hom6, anima. 14, Primus, Secundus, Tertius ©@ Aliter Latiné :— 1. Nasus secundus longior est quam nasus primus. 2. Baculum tertium longius est baculd secunds. 3. Puella secunda melior est quam puella prima. 4. Mis primus minor est mire secund6. 5. Ovum primum maius est quam d6vum secundum. (b) Complete the following sentences using the appropriate form of the words in brackets :— 1. Marcus (malus) est Sext . . . 2. Sextus (bonus) est quam Marc .. . 3. Nasus Marci (longus) est quam nas . . . Sexti. 4. Collum Marci (sordidus) est coll . . . Sexti. 5. Crira Sexti (brevis) sunt crir . . . Marci. (c) Give the Comparative and Superlative of :— saevus, brevis, bonus, malus, miser, parvus, pulcher, magnus, beatus, benignus.136 15. Fabula Antiquissima (a) Complete the following sentences :— 1. Ursa malior alt . . . est urs... minim... 2. Fraxinus est alt . . . omnium. 3. Marcus celer . . . currit quam Sext .. . 4. Lectulus ursae minimae commod . . . est omnium. 5. Septimus nasum long. . . . habet quam Octavus. (6) Give the other degrees of comparison :— ate longissimé _clarus eee bene i saat i peius ... brevius ... parvus celeriter ... pulcherrimé maximé calidus (c) Put into the Perfect - sedent, perdis, bib6, narramus, discitis, videt, amant, mordétis, interficis, eunt. (d) Put into the plural :— breve baculum, melidri discipul6, matrénae senilis, déformem puellam, molli sella. 16. Marcus est Puer Pessimus (@) Aliter Latiné :— . Dé&bés pénsum discere. . Non oportet puerés lacrimare. . Pueri collum lavare nélunt. |. Necesse est nobis ad liidum currere. . Non placet mihi pultem frigidam edere. UPON (6) Put into the Infinitive after the appropriate form of Debed :— canit, vidétis, scribunt, mulget, recitamus, coquunt, saltas, dicitis, morded, intellegimus. (c) Put into the Present tense :— vidérunt, amavistis, vénisti, didicimus, frégit, sédi, cucurrimus, fuérunt, ndluit, abiérunt.137 17. Firés et Vigilés (a) Put into the Perfect :— 1. N6n possum celerius currere. 2. Oportet vds pénsum discere. 3. Non licet tibi in lectulé manére. 4. Débémus libellds quaerere. 5. Non oportet mé peciiniam capere. (6) Put into the Plural :— 1. Oportet té matronae senili auxilium dare. 2. Noli exclamare. Necesse est tibi tacére. 3. Discipulus magistrum gladio interficere non débet. 4. Non possum libellum meum invenire. 5. Cir non vis ridére ? Quia placet mihi lacrimare. (c) Put into the Infinitive after the appropriate form of Possum :— pénsum recitamus, é lectulé surgitis, peciiniam capit, aurés lavant, fenestram aperis, pultem editis, ad lidum currimus, pauperibus peciiniam das, celerius scribunt, tunicam novam indus. 18. Dé Firibus (a) Put into the Future :— . Marcus ad lidum ambulat. . Marcus pénsum non facit. . Marcus pénsum recitare débet. . Discipuli pénsum recitare n6n possunt. . Discipuli pedés tangunt. VUPwYN= (b) Put into the Future :— (i) habet, recitas, ponunt, relinquimus, estis. (ii) verberavérunt, abiimus, intelléxisti, revéni, sédistis.138 (c) Put into the appropriate case after Crustula non dabé :— pessimus puer, matrona senilis, sordida animilia, ursa maior, saevus led, servi mei, canis iéiinus, pater iratus, puella déformis, magistri insani. (d) Put into the Plural :— sédisti, discit, mavult, dedit, ndlui, ports, capit, dormivi, fugi6, vellit. 19. Dé Moxié (@ Put into the Future :— - Moxius puer noxius est. . Moxius numquam pilam capit. . Moxius sérd ad liidum venit. |. Magister Moxium pénsum recitare iubet. Moxius pénsum recitare non potest. Moxius numquam pénsum discit. . Magister baculum longum capit. . Magister Maxium baculé longé pulsat. . Moxius ad sellam suam revenit. . Moxid in sella sedére non placet. SCONnVaAwWN= _ (b) Put into the Future :— lacrimat, frangis, torqued, intellegimus, exclamant, tacétis, facimus, appropinquas, abeunt, tenémus. (c) Put into (i) the Present, (ii) the Perfect :— discent, médnstrabitis, aderit, reveniétis, sedébimus, natabis, capient, verberabimus, relinquam, tenébitis. 20. Dé Morte Moxii (a) Put into the Imperfect :— 1. MAtrdna senilis sordidés capillds habet. 2. Frater meus pultem frigidam numquam edit. 3. Non placet nobis artem grammaticam discere. 4. Androclus animalibus dolentibus semper auxilium dat. 5. Quadrigae Venetae semper vincunt.