บันทึกโลกาภิวัฒน์

เรียนรู้โลก เพื่อรู้จักตัวเอง
และเตรียมรับวิกฤติ
ฉบับปรับปรุงแกไข
30 ธันวาคม 2553

จรรยา ยิ้มประเสริฐ

5 ขอเขียนเหลานี้เขียนในชวงป 2545 - 2546 อาจจะเกาไปนิด

หนึ่ง แตก็ไดปรับแกเล็กนอยเพื่อนําเสนอประเด็นที่คิดวายังรวมสมัยกับ
ขบวนการสหภาพแรงงาน และขบวนการตอสูเพื่อประชาธิปไตยใน
บานเรา และเตือนความจําพวกเราวามันมีทางออกไปจากการเมืองที่
หยุงเหยิง ดูไรทิศทาง และไรความหวัง ที่พวกเราและคนไทยกําลังติด
อยูใ นวังวนอยูน ี้ การนําพาประเทศไทย ใหหลุดพนไปจากวังวนนาํ เนา
และความรุนแรงนี้ขึ้นอยูกับสติ การใชเหตุใชผล และการยึดมั่นใน
อุดมการณประชาธิปไตย และแนวทางสันติวิธี ของคนไทยทุกคน

àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡¡ à¾×èÍÃÃÙÙŒ¨Ñ¡µµÑÑÇàͧ áÅ
áÅÐàµÃÕ
ÅÐ൵ÃÕÂÁÃ
ÁÃÑÃѺÇÔ¡ÄÄµÔµÔ 1
 คํานํา
ในยุคโลกาภิวัตนไรพรมแดน แมวาพรมแดนแหงการคา การเงิน และ
การลงทุน จะถูกทลายลงเกือบทั้งสิ้นแลวก็ตาม ไมเวนแมคายสังคมนิยมหรือคาย
คอมมิวนิสต แตพรมแดนแหงเสรีภาพ อิสระภาพ และการเมือง ยังปดกั้นคนสวน
=> บันทึกจากฮาวาย ใหญไมใหไดมีโอกาสรูจักโลกทั้งใบที่ตัวเองอยูดวย ทั้งเงื่อนไขทางการเมือง การ
เราจะอยูอยางไรในยุคทุนนิยมครอบโลก เงิน ภาษา และวีซา แมแตพลเมืองของประเทศมั่งคั่งเชนสหรัฐฯ เองก็ตาม มีประ
มกราคม 2545 ชาชนเพียง 20% เทานั้นที่มีพาสปอรต(ไมนับรวมคนตางชาติในสหรัฐฯ หลายสิบ
ลานคน)
ดังนั้นในทุกโอกาสที่ไดมีโอกาสไดเห็นโลกใบนี้บาง ขาพเจาจึงไดเก็บรวบ
=> จดหมายจากอเมริกา รวมประสบการณ และขอสังเกตตางๆ ที่ไดรับจากการเดินทางมาขีดเขียนเพื่อ
6 – 25 กรกฎาคม 2546 บอกเลาใหกับเพื่อนๆ และพี่นองแรงงานไดรวมรับรูประสบการณนั้นๆ ดวย
โดยหวังวามันอาจจะชวยเปนกระจกใบหนึ่งที่สองสะทอนใหทุกคนไดเห็นโลกาภิ
=> บันทึกจากยุโรป วัตน ในบริบทที่กวางกวาที่สื่อกระแสหลักนําเสนอในอีกมุมมองหนึ่งที่ไมไดเสนอ
ในหนังฮอลีวูดส CNN, BBC, หรือ Times หรือที่รัฐบาลของทุกประเทศไมไดบอก
ตอนที่ 1 กับประชาชนของตัวเอง
สหภาพยุโรป บรัสเซลล เบลเยี่ยม จดหมายจากฮารวาย จากสหรัฐฯ และบันทึกจากยุโรป ถึงแมจะเขียนขึ้น
17-18 พฤศจิกายน 2546 มาในรูปแบบที่แตกตางสไตลกันก็ตาม แตทั้งนี้ทั้งนั้น ก็ดวยความตั้งใจที่จะนํา
เสนอมุมมองและความคิดที่เกิดขึ้นในชวงเวลาที่อยูในตางแดน ซึ่งมีทั้งความรูสึก
ตอนที่ 2 แปลกแยก ขัดแยง และคับแคน เมื่อเห็นความอยุติธรรมบนการกระจายความ
แตร เด เฟมส เยอรมัน มั่งคั่งที่ไมเทาเทียม กระนั้นก็ตาม นําใจและมิตรภาพของประชาชนในที่ตางๆ ที่
19-30 พฤศจิกายน 2546 ไดรับทําใหเราไมสามารถจะลุกขึ้นมามีความรูสึกเกลียดชังหรืออคติกับคนในประ
เทศนั้นๆ เพราะวาความตางแหงเชื้อชาติ ศาสนา เพศหรือสีผิวเชนกัน
ขาพเจามีความภูมิใจเปนอยางยิ่งที่ไดมีโอกาสรวบรวมบันทึกเหลานี้ และ
เผยแพรใหพี่ๆ นองๆ และเพื่อนๆ ในขบวนการแรงงานไทย และผูที่ตอสูเพื่อ
ความเปนธรรมในสังคมไทย ไดรวมแบงปนความรูสึกเหลานี้ดวย
จรรยา ยิ้มประเสริฐ

2 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹ àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 3

 บันทึกจากฮาวาย
เราจะอยูอยางไรในยุคทุนนิยมครอบโลก
ขอเขียนชุดนี้ที่เขียนเมื่อครั้งที่ขาพเจาไดรับโอกาสไปนั่งเขียนหนังสือ
ที่สถาบันอีสเวสตเซนเตอร มหาวิทยาลัยฮาวาย
มกราคม 2545
ถึงพี่นองแรงงานที่รักทุกทาน
การที่ไดออกมานั่งเขียนหนังสือที่มหาวิทยาลัยฮาวาย เปนเวลา
หนึ่งเดือน ทําใหขาพเจาไดมีเวลานั่งคิด วิเคราะห คนควาความรูใหมๆ เพื่อ
นํามาใชในการวิเคราะห และทําความเขาใจกับบริบทของโลก สังคม และ
แรงงานในยุคปจจุบัน
เวลาไม น อ ยหมดไปกั บ การค น คว า ข อ มู ล ที่ ห อ งสมุ ด ของมหา
วิทยาลัยแหงนี้ แมวาไมสามารถคนหนังสือนับลานๆ เลมที่อยุในหองสมุด
นี้ไดหมด แตก็ไดลองสํารวจหนังสือที่เกี่ยวกับแรงงานและประวัติศาสตรแรง
งาน และหนังสือเกี่ยวกับการบริหารจัดการหวงโซการผลิต การบริหารจัด
การดานแรงงาน และแรงงานสัมพันธ ที่เปนมุมมองทางดานธุรกิจเปนสวน
ใหญ และก็ตระหนกเปนอยางมากวา เมื่อมองในสัดสวนแลวหนังสือที่เกี่ยว
กับการบริหารจัดการธุรกิจ และหนังสือประเภทจะบริหารหรือสรางความสํา
เร็จในธุรกิจไดอยางไรนั้น มีมากมายมหาศาล ในทางกลับกันหนังสือที่เกี่ยว
กับดานแรงงานทั้งในดานประวัติศาสตร ยุทธศาสตร การเมืองที่เกี่ยวกับแรง
งานนั้นมีนอยกวาหลายสิบเทา และสวนใหญเปนหนังสือเกามีอายุกวา 20-
50 ปมาแลว
4 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
หนาวสั่นไปพรอมกับความใจหายและหวาดวิตกวาขบวนการแรง
งานไมสามารถปรับยุทธศาสตรไดเทาทันทุนไดเลย เมื่อพวกเราไมสามารถ
นําเสนอประเด็นสูสาธารณชน สูกลุมคนรุนใหม นักแรงงานรุนใหม แลวเรา
จะสรางความเขาในในเรื่องสิทธิแรงงานกับสังคม คนรุนใหม และนักสหภาพ
แรงงานรุนใหมๆ ไดอยางไร?
เริ่มเขาใจวาปญหาเรื่องของการลดลงของจํานวนสมาชิกสหภาพ
แรงงานทั่วโลกนั้น หนึ่งในปจจัยเปนปญหาที่เกิดจากขบวนการแรงงาน
ดวยเชนกัน ไมใชปญหาที่ทุนสามารถลมสหภาพแรงงาน ตอตาน หรือ
ปองกันไมใหคนเปนสมาชิกสหภาพแรงงานไดเพียงฝายเดียวเทานั้น
แตเพราะไมมีการใหกระบวนการศึกษาเรื่องสิทธิแรงงาน สหภาพ
แรงงานกับคนรุนใหม เรื่อสหภาพแรงงานจึงกลายเปนประเด็นเฉพาะ
ของคนงานในอุตสาหกรรมการผลิตเทานั้น แตไมสามารถสรางอํา
นาจตอรองเพื่อความเปนธรรมของคนทั้งสังคมไปดวย
ไมมีการถายทอดเรื่องราวระหวางกัน นักสหภาพแรงงานแมแตใน
ปจจุบันยังมีความคิดวาการนําเสนอยุทธศาสตรการจัดตั้ง และยุทธศาสตร
การตอสูของคนงานตอสาธารณชนนั้นจะเปนการเปดขอมูลใหนายจาง มอง
วาเทคนิคการจัดตั้งสหภาพควรจะจํากัดอยูเฉพาะตัว และทํางานจัดตั้งใน
ลักษณะใตดินมาโดยตลอด
เห็นหนังสือมากมายที่แนะนํากลยุทธใหนายจางเกี่ยวกับมาตรการ
จัดการดานแรงงาน การสรางผลผลิต ผลกําไร และการเสริมสรางศักยภาพ
ทางธุรกิจ ซึ่งรวมไปถึงการจะทําอยางไรใหคนงานทํางานอยางยอมจํานน
กับกระบวนการจางงานภายใตวาทกรรมสวยหรูวา “การสรางแรงงาน
สัมพันธ” จริงๆ แลวก็คือทําใหคนงานทํางานอยางทาส ไมตอรอง แมวาจะ
มีชีวิตอความเปนอยูที่แรนแคน ขัดสน หนังสือเหลานี้มีนับแสนนับลานเลม
และเปนคูมือที่ใชศึกษาอยางแพรหลายในหมูนายจาง โดยที่คนงานเองก็ไม
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 5
ไดศึกษาหรือรับรูเกี่ยวกับเรื่องเหลานี้
คนงานตกอยูภายใตมายาภาพแหงอิทธิพลของวาทกรรมการใช
ภาษาที่ที่ทําใหพวกเขาเชื่อวา “เพราะการศึกษาตํา เพราะความจน และ
เพราะมาจากประเทศยากจน เขาจึงตองทํางานในสหภาพที่ถูกเอารัด
เอาเปรียบ และไดรับคาจางขั้นตํา ที่ไมพอยังชีพ” หรือเชื่อวาเพราะ
“เปนกรรมเกา เขาจึงตองเกิดมาใชกรรม” ซึ่งเหลานี้เปนการลางสมอง
ของชนชั้นนายทุน ที่มีตอคนงานมาหลายยุคสมัย และก็สําเร็จเสียดวย เพราะ
คนงานสวนใหญเชื่อเชนนั้น
อีกหนึง่ มายาภาพทีท่ าํ ใหคนงาน รัฐบาลของประเทศยากจนทัง้ หลาย
เชื่อก็คือ “การที่เรามีแรงงานจํานวนมากจึงไมมีอํานาจตอรองกับนัก
ลงทุน จึงตองแขงขันกับเพื่อนบานดวยการกดคาแรงงานลง เพราะ
มิฉะนั้นจะทําใหเสียอํานาจการแขงขัน” ซึ่งตรงนี้ตองมาดูกันวารัฐบาล
ของแตละประเทศคือใคร และใครไดประโยชนจากนโยบายการกดคาแรงเพื่อ
ดึงดูดการลงทุนกันแน
จริงๆ แลวคนงานอยูดีกินดีขึ้นจากการจางแรงงานราคาถูก
จริงหรือไม?
เรื่องเหลานี้วิ่งวนอยูในความคิด และการพยายามหาคําตอบวาเรา
สมควรจะรณรงคเพื่อใหคนงานตื่นตัวเรื่องสิทธิและตอสูเพื่อความเปนอยูที่ดี
ขึ้นไดอยางไร? ทามกลางแนวคิดกระแสหลักเรื่องทุน ที่มองเรื่องคาจางเปน
ตัวแปรของการลงทุน และขณะเดียวกัน จะทํางานการรณรงคใหคนงานไทย
เขาใจเรื่องนี้ไดอยางไรในเมื่อคนงานไทยกวา 97% ยังไมไดเปนสมาชิกของ
สหภาพแรงงาน จึงไมรูจักการสรางอํานาจตอรองรวม
ทั้งๆ ที่รูดีวาคาจางไมพอ แตก็ไมกลารวมตัวตอรอง เพื่อใหไดคาจาง
และสวัสดิการที่ยุติธรรม และสามารถดํารงชีวิตไดดีขึ้น
6 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
เราจะทําอยางไร? เมื่อกระแสสังคมตางก็มองการรวมตัวของ
คนงาน การประทวง และการสไตรคเปนการบั่นทอนขวัญและ
กําลังใจของนักลงทุน?
ที่เลวรายยิ่งกวา
ผูนําแรงงานจํานวนไมใชนอยก็มีความเชื่อเชนนั้น!
พวกเรามีหวังแคไหนกับการตอสูเพื่อสิทธิ ทามกลางบรรยากาศที่ไม
เอื้ออํานวยเหลานี้ ตรงนี้เปนคําถามถึงพวกเราทุกคนที่ตอสูเพื่อสิทธิ และ
ดํารงสภาพความเปนอยู สวัสดิการ กฎหมายแรงงานเอาไวไดตอไป
เราไมมีการบันทึกประวัติศาสตรการตอสูเอาไวเทาที่ควรจะทํา เพื่อ
เปนแหลงศึกษาเกี่ยวกับประวัติศาสตรแรงงานใหกับคนรุนหลัง ซึ่งก็เปน
นิมิตรหมายที่ดีที่พิพิธภัณฑไทยไดลุกขึ้นมาเรียบเรียง บันทึก คนควา และ
เผยแพรประวัติศาสตรแรงงานไทยขึ้นมา
กวาจะไดมาซึ่งคําวา “สหภาพแรงงาน” คนงานทั่ว
โลกสูญเสียทั้งเลือดเนื้อ และนําตาไปมิใชนอย!
หนังสือประวัตศาสตรการตอสูของคนงานเฟอร และเครื่องหนังของ
องอเมริกา (ค.ศ. 1920 – 1950) ที่คนเจอที่หองสมุดของมหาวิทยาลัยฮาวาย
บอกเลาเรื่องราวการตอสูของคนงานที่อเมริกาไวอยางนาชื่มชม การตอสูที่
เต็มไปดวยพลัง และความสามัคคีของคนงาน พรอมกับผูนําที่เขมแข็ง อัน
นํามาซึ่งชัยชนะของพวกเขา การไดอานหนังสือเรื่องนี้ชวยปลุกความหวัง
และเพิ่งพละกําลังที่เริ่มเหนื่อยลาของขาพเจาใหทํางานตอไป และก็หวังวา
สักวันหนึ่งจะลุกขึ้นมาแปลหนังสือเลมนี้ใหพี่นองแรงงานไทยไดอาน
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 7
 หนังสือเลมนี้ทําใหเห็นความรวมสมัยของการตอสูของคนงานในยุค
ทศวรรษ 1923 (พ.ศ. 2466 - รัชการที่ 6) กับปจจุบันหลายอยาง โดยเฉพาะ
ที่เกี่ยวกับกระบวนการทําลายสหภาพแรงงาน ซึ่งเปนวิธีการที่ยังใชกันอยู หนังสือเลมนี้ไดเขียนลักษณะผูนําสหภาพที่คอรับชั่นดวยวา
ในปจจุบัน ซึ่งพอสรุปวิธีการลมสหภาพจากหนังสือไวไดดังนี้คือ มีพฤติกรรมดังนี้

1. ไลออก
2. ขึ้นบัญชีดํา 1. ยักยายถายเททรัพยสินของสหภาพเปนของตัวเอง
2. อยูสะดวกสบายในบานหลังใหญใชชีวิตเขาสมาคมกับ
3. ใชนักเลงควบคุม
คนรวย และดูถูกคนงาน
4. ซื้อตัวผูนํา (โดยใหขอเสนอที่ดีกวาแลกกับการถอนตัว
3. ทําธุรกิจในประเภทเดียวกัน
ออกจากการเปนสมาชิกสหภาพแรงงาน
4. ใชภาษาการเมืองที่ดูสวยหรู แตไมปฏิบัติจริงจัง
5. ในระหวางสไตรคก็จางนักเลงมาทํารายและกอกวน แต 5. ทําขอตกลงกับนายจาง ใหความรวมมือในการแจงนาย
คนที่ถูกจับไมใชคนกอกวนแตเปนคนงานที่ประทวง จางวาใครคือผูนําคนงาน คือพวกหัวแข็ง
6. ใชเจาหนาที่รัฐ ตํารวจ ทหาร ศาล โดยการจัดตัวแกน 6. เจรจานอกรอบกับนายจางแลวบีบใหคนงานทําตามขอ
นําไปขึ้นศาล ถูกสวมกุญแจมือ ถูกทุบตีทําราย และก็ ตกลงกับนายจาง
ถูกสั่งปรับเปนเงินจํานวนมาก 7. ใชขบวนการนักเลงทํารายคนงานที่หัวแข็ง และเขาควบ
7. ใชสื่อเปนพวก คุมสมาชิกสหภาพ
8. ปลุกปนกลุมศาสนาใหตอตาน เพราะพวกสไตรคจะ 8. พูดจาเปนนกสองหัว
เปนพวกยิวเปนสวนใหญ ก็จะใหกลุมศาสนาคาทอลิก 9. กลาวหาผูนําที่จริงจังวาเปนคอมมิวนิสต
ลุกขึ้นมาตอตานยิว 10. มีสายลับไวคอยสอดแนมสหภาพ
9. ยายงาน 11. ใชรูปแบบสหภาพมาเฟย ถาใครไมเห็นดวยก็ใชวิธีการ
10. ตั้งสหภาพบริษัทขึ้นมาแทน ขู และถึงขั้นทํารายรางกาย
11. จางมาเฟยทํารายผูนําและเก็บคาคุมครอง

8 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹ àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 9

 แนนอนเราอยูในยุคทุนนิยม แตเปนทุนนิยมที่ไรจริยธรรม และโหด
ราย ตราบใดที่ปลอยใหคนมีศักยภาพในการพึ่งพิงตัวเอง ทุนก็จะไมมี
อํานาจในการครอบครองไดเบ็ดเสร็จเด็ดขาด ดังนั้นการเคลื่อนไหว
ของทุนในปจจุบันนั้นจึงเปนการเคลื่อนไหวเพื่อทําลายศักยภาพใน
การพึงพึงตัวเองของประชาชน และรัฐบาลของประเทศตางๆ โดยใช
โครงสรางของขอตกลงการคาเสรีที่ทํากันทั้งในรูปแบบพหุภาคี และทวิภาคี
ภายใตคําขวัญอันสวยหรูวา “ความรวมมือทางเศรษฐกิจ” ทั้ง APEC
ASEM ASEAN โดยมี WTO เปนหัวเรือใหญ นอกจากนี้ประเทศมหาอํานาจ
ยังไดใชโครงสรางของสถาบันเงินทุน อาทิ ธนาคารโลก (World Bank), ไอ
เอม เอฟ (IMF) ธนาคารพัฒนาแหงเอเชีย (ADB) เปนแรงชวยบีบใหประเทศ
ตางๆ ปฏิบัติตามเงื่อนไขทาสเหลานี้ อันมุงแตจะนําพาประเทศไปสูหายนะ
มากยิ่งขึ้น
การรุกคืบของกลุมสถาบันเหลานี้คือการพยายามทําลายฐานของ
การพึ่งตนเองของประเทศตางๆ ลง เพราะตราบใดที่คนหรือประเทศใดก็ตาม
ยังมีศกั ยภาพในการพึง่ ตนเอง ทุนก็ไมสามารถตอรองไดอยางเขมแข็ง และไม
สามารถสรางตลาดการคาเสรีได ดังนั้นเราจะเห็นวาโครงสรางทุนนิยมไดเขา
ไปทําลายฐานของการพึงตนเองของประเทศที่อยูใกลทุนเหลานี้ไดเปนจํา
นวนมากแลว โดยเริ่มจากประเทศเล็กๆ ที่ไรอํานาจตอรองทั้งทางการเมือง
การเงิน ทางประชากร อาทิ หมูเกาะแคริเบี้ยน อเมริกากลาง และอเมริกาใต
เปนตน ตรงนี้ดูไดจากตัวอยางของการกระทําของไอเอมเอฟ กับประเทศจา
ไมกา เปนตัวอยางที่ดีที่สุดเรื่องหนึ่ง
ภาพที่ฉายในหนังสารคดี Life and Debt เกี่ยวกับผลกระทบของไอ
เอม เอฟ ตอประเทศจาไมกา มีหลายภาพในสารคดีชุดนี้เรียกนําตาของผูชม
ความโหดรายของทุน และการกระทําของมหาอํานาจตอประเทศ
10 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
เล็กๆ ที่ไรทางตอสู ภาพที่เกษตรกรโคนมจาไมกาตองเทนมทิ้ง เปนภาพ
แหงความเจ็บปวดอยางที่สุด โรงนมที่วางเปลา เพราะไมสามารถแขงขันใน
กระบวนการคาเสรีที่นมผงนําเขาราคาถูกกวานมสดในประเทศ และทําให
กิจการนมสดในประเทศตองปดตัวลง หรือแมแตไก เนื้อ มันฝรั่ง แครอท กระ
หลําปลี ซึ่งเปนผลิตภัณฑทางการเกษตรที่ปลูกไดดีในประเทศ ก็ไมสามารถ
ทัดทานกระแสการดัมภตลาดจากอเมริกา หรือแคนาดาได เกษตรกรตอง
อพยพเขาเมืองไปเปนแรงงานหรือมนุษยรายวันเพื่อหาเงินมาปอนทุนอีกที
หนึ่ง
นี่หรือคือการคาเสรี ที่มนุษยทุกคนตองแลกเปลี่ยนสินคา พึ่ง
พิงตลาดตลอดเวลาเพื่อใหทุนเดินอยูได โดยอยูบนพื้นฐานของการ
ตอรองที่ไมเทาเทียมกัน?
การรุกคืบของกลุมสถาบันเหลานี้คือการพยายามทําลายฐาน
ของการพึงตนเองของประเทศตางๆ ลง เพราะตราบใดที่คนหรือประ
เทศใดๆ ยังมีศักยภาพในการพึ่งตนเอง ทุนก็ไมสามารถตอรองได
อยางเขมแข็ง และไมสามารถสรางตลาดการคาได
นี่จึงเปนประเด็นที่สําคัญของการตอสูเพื่ออิสระภาพ
และความเทาเทียม
เรามีทุนชาวไทยที่พยายามนําเสนอเรื่องการลงทุนที่คํานึงถึงสิ่ง
แวดลอมและสังคม แตในขณะเดียวกันก็เขาไปจับมือกับรัฐบาลทหารพมา
จับมือทางการคากับรัฐบาลจีน เพื่อการลงทุน
ประเด็ น หนึ่ ง ที่ มี ส ง ผลต อ การทะลั ก ของการลงทุ น เข า จี น ก็ คื อ
นักลงทุนชาวจีนโพนทะเลที่อพยพจากจีนไปสรางความมั่งคั่งและขยาย
อาณาจักรทั่วทุกพื้นที่ในโลกเมื่อกวา 50 ปที่ผานมา มีความรูสึกความเปน
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 11
ชาติขึ้นมา ก็เลยเขาไปลงทุนในเมืองจีนจนทําใหในขณะนี้ ทําใหจีนเพียง
ประเทศเดียว ดึงดูดทุนจากตางชาติถึงหนึ่งในสี่ของโลก
การอาง “ความเปนชนเชื้อชาติจีน” ของนายทุน คงไมใชกระมั๊ง แต สถานการณแรงงานของบานเราจึงอยูในสภาวะที่นาเปนหวง
มันคงไดผนวกรวมเอาประเด็นเรื่องที่จีนยังใชระบบการควบคุมของรัฐอยู เปนอยางยิ่ง พวกเราจะตองรูเทาทันสถานการณโลก เราจะตองสราง
ไมยอมรับระบบการรวมตัวและตอรองตามระบบประชาธิปไตย เพื่อสราง ทางเลือกเพื่อการดํารงชีพใหอยูไดในสถานการณที่ยากลําบากเชน
ความมั่นใจใหกับนักลงทุนวาคนงานจะไมประทวง ปจจุบันนี้ คงไมมีใคร ไมวาทุนหรือกรรมกรจะสามารถ Win – Win
และตราบใดที่นักลงทุนตางชาติจับมือกับรัฐบาลจีนไดอยางราบรื่น (ชนะ) ไดทั้งหมด แตเราจะตองอยูรอดไดอยางไร เพื่อตั้งหลักที่จะ
กระบวนการกดขี่ขูดรีดแรงงานอยางเปนระบบก็ดํารงอยูไดตอไป ในขณะ ตอสูไดอยางเขมแข็งตอไป เพราะสงครามระหวางนายทุนกับชนชั้น
เดียวกันก็จะสงผลใหกระบวนการเรียกรองสิทธิของประเทศอื่นๆ ทําไดอยาง กรรมชีพ เปนเหมือนทางคูขนานที่ไมมีทางยุติได ตราบเทาที่เรายัง
ยากลําบากขึ้น เพราะจะถูกนําไปเปรียบเทียบกับสถานการณในประเทศจีน มีลมหายใจ และตราบใดที่มนุษยยังอยูในความโลภ หลง มัวเมาใน
นําไปสูการสรางความยืดหยุนดานคาจาง สวัสดิการ และมาตรการคุมครอง กิเลศ ตัญหา เชนในปจจุบัน เราก็ยังจะตองสูกันตอไป
แรงงานในทุกๆ ดาน โดยเฉพาะอยางยิ่งในประเด็นที่ถือเปนหัวใจของคน
งาน คือ “สิทธิเสรีภาพในการเจรจาตอรอง โดยไดรับความคุมครอง
ภายใตกติกาสหภาพแรงงาน” ชัยชนะจะเปนของชนชั้น
กรรมาชีพในที่สุด
หนังสือเรื่อง Empire ของสองนักเขียนอิตาลี และอเมริกัน Antonio
Negri และ Michael Handt ไดบรรยายไดชัดเจนที่สุดถึงนิยามของสังคม
ปจจุบันที่หลายคนพยายามจัดคายวาเปนยุคจักรวรรดิอเมริกัน แตเขาบอก
วาที่มีการนําเสนอวาศตวรรษที่ 19 เปนจัรกรวรรดิอังกฤษ และศตวรรษ
ที่ 20 เปนจักรวรรดิอเมริกานั้นก็ไมใชแลว เพราะอเมริกาไมไดครอบครอง
ไดเหมือนกับที่อังกฤษครอบครองในชวงที่ผานมา อเมริกาเปนไดเพียงมหา
อํานาจที่สุดเทานั้น แตไมสามารถครอบครองทั้งโลกไดอยางในอดีต

12 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹ àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 13


จดหมายจากอเมริกา
Those machines had kept going as long as we could remember,
when we finally pulled the switch and there was some quiet,
I finally remember something that I was a human being,
that I could stop those machines,
that I was better than those machine anytime.
Sit-down striker (1936) Image of labor.
เครื่องจักรเหลานั้นไดเดินเครื่องมานานเทานานตราบที่พวกเราจําได
แตเมื่อเราปดเครื่องและมีความเงียบบาง ผมก็เพิ่งนึกถึงสิ่งหนึ่งขึ้นมา
ไดวาผมเปนมนุษย และผมสามารถปดเครื่องจักรเหลานั้นได และผม
เกงกวาเครื่องจักรเหลานั้น
คําคมจากคนงานที่สไตรค (ป 2479)
นํามาจากโปสเตอร Image of labor
6 – 25 กรกฎาคม 2546
14 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
ทีมงานโครงการรณรงคเพื่อแรงงานไทยและเพื่อนๆ ที่รัก
เสน ห ค งจะได เ รี ย นรู ห ลายอย า งจากการไปดู ง านด า นแรงงานที่
เกาหลีใต และคงมีหลายเรื่องที่อยากจะแชรกับพวกเรา เชนเดียวกันการเดิน
ทางมาประชุมที่ยุโรปและอเมริการวมสามอาทิตยของพี่ครั้งนี้ก็มีเรื่องเลาอีก
เชนเคย [กรุงบรัสเซล ประเทศเบลเยี่ยม อัมเตอรดัม ประเทศเนเธอแลนด และ
ขามมหาสมุทรแอตแลนติก มาดูงานของสหภาพแรงงานในสหรัฐอเมริกา
และเขารวมประชุมใหญสหภาพแรงงาน(สิ่งทอ) UNITE ที่ลาสเวกัส] พี่ก็ได
เก็บเกี่ยวเรื่องราวหลากหลายที่อยากจะเลาใหเสนห นอง ยง ปก พี่สุนทร ติ่ง
พี่ประพาส เดนนิส และเพื่อนผูใชแรงงานทุกคนเชนกัน ซึ่งคิดวาคงจะมีประ
โยชนที่จะทําใหพวกเราเห็นความเปนไปของขบวนการแรงงานโลก
กอนอื่นเลยตองขอบอกวาเหนื่อยสุดๆ เชนกันกับสามอาทิตยนี้ ไมใช
เหนื่อยเพียงดานรางกายเทานั้นที่ตองปรับตัวกับเวลาที่แตกตางจากบาน
เรา 5 ชั่วโมงที่ยุโรป 12 ชั่วโมงที่นิวยอรค และ 15 ชั่วโมง ที่ลาสเวกัส แต
เปนการหนักใจยิ่งวาจะทําใหอยางไรใหทุกคน และคนงานไทยทุกคน ไดเห็น
ไดสัมผัสเชนเดียวกัน และจะทําอยางไรที่จะนําบทเรียนที่ไดเห็น ไดเรียนรูที่นี่
ไปถายทอด และสามารถเปนบทเรียนแหงการนําไปใชเพื่อการตอสู และสราง
ความเขมแข็งของขบวนการแรงงานไทย
ขณะเดียวกันก็ตองบอกวาไมงายเลยที่จะทําความเขาใจกับคนยุโรป
และอเมริกา ถึงสถานการณความจริงของผลกระทบจากกระแสการคาเสรีที่
มีตอคนงานในบานเรา และเขาใจจริงๆ วาสําหรับชนชั้นกรรมาชีพนั้น ไมวา
จะเปนคนจากประเทศรํารวย หรือจากประเทศยากจน เราตางก็ไดรับผลกระ
ทบกันถวนหนา ไมวาจะเปนคนงานยุโรป คนงานสหรัฐอเมริกา คนงานแม็ก
ซิโก หรือคนงานไทย และทําไมจึงจําเปนอยางยิ่งอยางที่ไมเคยเปนมากอนที่
จะตองมีการสมานฉันทขามประเทศมากเทากับในตอนนี้ ที่สําคัญที่สุดคือทํา
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 15
ใหคนที่นี่มองเห็นความเปนจริงวา เราตองปรับเปลี่ยนวิธีคิดในเรื่อง การ
สมานฉันท การมีสวนรวม และประชาธิปไตยจากรากหญาเสียใหม
ทุกคนจําเปนจะตองตอสูรวมกัน เคียงบาเคียงไหลกันไมวาจะเปน
คนงานจากประเทศรํารวยหรือประเทศยากจน ซึ่งจะทําอยางนี้ไดจริงก็ตอง
อยูบนพื้นฐานของหลักการการมีสวนรวม การเคารพซึ่งกันและกัน ความเปน
เอกภาพ ประชาธิปไตย และเทาเทียมระหวางกัน ซึ่งตอนนี้ในเชิงหลักการ
ทุกคนดูเหมือนวาพูดภาษาเดียวกัน แตในทางปฏิบัตินั้นยังมีความไมเปน
ประชาธิปไตย และไมเทาเทียมกันในหลายเรื่อง ซึ่งทุกกลุมจะตองตระหนัก
ถึงจุดออนขอนี้และหาทางแกไขรวมกัน
สหรัฐอเมริกา
คิดวาพวกเราทุกคนคงใจหายเมือ่ รูว า คนสหรัฐฯ ทีพ่ คี่ ยุ ดวยสวนใหญ
ไมรูจักวาประเทศไทยอยูที่จุดไหนของโลก และไมแนใจวาไทย หรือกรุงเทพฯ
เปนชื่อประเทศกันแน คนขับแท็กซี่ถามพี่วา “ประเทศไทยเปนอาณา
นิคมของประเทศจีนหรือ?” พวกเราคงโกรธถาไดยินคําถามอยางนั้น แตพี่
กลับอนาถใจวา ในความเปนจริง คนสหรัฐฯ ไมรูจักโลกภายนอก [กะลา
ครอบ] สหรัฐฯ ไดมากถึงขนาดนั้น แตในทางกลับกัน คงไมมีใครในเมืองไทย
ไมรูจักสหรัฐอเมริกา และมิหนําซํา มีเด็กไทยมากมายรูจักชื่อมลรัฐของ
สหรัฐอเมริกาทุกมลรัฐที่เดียว
แตเมื่ออยูในนิวยอรค และลาส เวกัส รวมสองสัปดาห พี่ก็เริ่มเขาใจ
และก็เห็นใจคนสหรัฐฯ วาพวกเขาถูกปดหูปดตาจากโลกภายนอกมากจริงๆ
(รวมสองอาทิตยที่อยูที่นี่ขาวใหญที่สุดในทีวีเกือบทุกชอง คือขาวการทําอนา
จารเด็ก ไมมีขาวเกี่ยวกับประเทศไทยแมแตขาวเดียว) ดวยการที่หนวยของ
16 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
การบริโภคที่สหรัฐฯ นั้นใหญมาก ใหญขนาดที่บริษัทเสื้อผาอยางไนกี้ มีเงิน
มากเทากับกลุมซีพี ซึ่งเราคิดวารวยมหาศาลมากที่สุดในประเทศไทยแลว
เราพูดถึงประเทศที่มีพลเมืองกวา 280 ลานคน มากกวาไทย 4-5 เทา
เฉพาะที่นวิ ยอรค ศูนยกลางทางเศรษฐกิจการเงินโลก มีประชากร 14 ลาน
คน ที่มีเพียง 40% เทานั้นที่เปนคนสหรัฐฯ สวนกวา 60% เปนคนที่เขาอพยพ
เขามาทั้งถูกกฎหมายและผิดกฎหมายมาเพื่อแสวงหาชีวิตที่เขาคิดวาจะดี
กวาที่นี่ แตก็หาไดดีไปทุกคนไม เพราะผานไป 20 ป หลายคนยังตองหาเชา
กินคํากับการขับรถแท็กซี่ ขายของหาบเรบนทองถนน ไมแตกตางจากคน
ไทยที่หลั่งไหลเขามากรุงเทพ เพราะคิดวากรุงเทพฯ เปนเมืองสวรรคเมื่อ 20
หรือ 30 ที่ผานมา แตก็ยังไมสามารถหลุดจากปลักแหงความยากจนได และ
ยังคงทํางานหาเชากินคําไปวันๆ ที่ขางถนนตางๆ ในกรุงเทพฯ ทั้งขายพวง
มาลัย ลูกอม ผาเช็ดรถ โดยที่ไมมีเวลานึกยอนถึงความฝนเมื่อกอนเดินทาง
เขากรุงเทพ ชางไมตางจากคนขับรถแท็กซี่ชาวอินเดีย ปากีสถาน อิยิปต
โดมินิกัน ริพับบริค หรือซาอุดิอาระเบีย ที่นิวยอรค และอีกหลากหลายเชื้อ
ชาติ ที่อพยพเขามาสหรัฐฯ ดวยความฝนอันบรรเจิด แตก็ไมสามารถทําตาม
ความฝนได
ยุคเสื่อผืนหมอนใบมันไดหมดไปแลว โอกาสที่จะคอยๆ เก็บเล็กผสม
นอยแลวคอยๆ สรางตัวไปเรื่อยๆ พอไดโอกาสหรือมีเสนสายทางการเมือง
ก็จะมั่งคั่งไดเหมือนยุคเจาสัวทั้งหลายในประเทศไทยหลังสงครามโลกครั้งที่
สอง คงไมสามารถเกิดขึ้นไดในยุคปจจุบันที่ทุกคนถูกบีบใหอยูในวัฎจักรแหง
วงเวียนหนีสิน หรือเงินกู และคาจางขั้นตําสุดขีด
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 17
ลาสเวกัส
ทามกลางบรรยากาศรอนผาวกวา 40 องศา แหงทะเลทราย
ลาสเวกัส แตคนที่นี่หาไดทุกขทรมานตอความรอนไม เพราะ
ตางก็อยูแตในหองประชุมเย็นฉําดวยแอร ที่หนาวจนทุกคน
ตองใสเสื้อกันหนาว หรืออยูตามแหลงคาสิโนที่กระจายอยูทุก
มุมเมือง
ลาสเวกัส แหลงคาสิโนที่ใหญที่สุดในโลก และมีเงินหมุนเวียนมาก
ที่สุดในโลกในแตละวัน มากกวานิวยอรค ศูนยกลางแหงการเงินของโลก
โรงแรมขนาดใหญที่มีหองพักมากกวา 1,000 - 6,000 หอง มีอยูเต็มไป
หมด ที่พรอมรองรับนักทองเที่ยววันละ 100,000 คน ปละ 37 ลานคน ซึ่ง
มากกวานักทองเที่ยวที่มาเมืองไทยถึง 4 เทาตัว แตโรงแรมเกือบทั้งหมด มี
สหภาพแรงงาน
ทําใหหวนนึกถึงสิ่งที่ประธานหอการคาภูเก็ตเขียนในบทความโจมตี
วาสหภาพแรงงานจะเปนตัวอุปสรรคตอการทองเที่ยว พี่ก็คิดวา เฮ! มา
ดูลาสเวกัสกอนวาสหภาพแรงงานเปนอุปสรรคตอการทองเที่ยวจริงหรือ
ในเมื่อลาสเวกัส มีนักทองเที่ยวมากกวาไทยถึง 4 เทา ในขณะที่เกือบทุก
โรงแรมมีสหภาพแรงงาน และกวา 80% ของโรงแรมในนิวยอรค ตั้งแต
ระดับดาวตํา จนหาดาว ตางก็มีสหภาพแรงงาน และก็สามารถใชวิธีการ
สไตรคตอรองกับนายจางได และสามารถหยุดแขกไมใหพักในโรงแรมของ
ตัวเองในชวงการสไตรคไดดวย ฝากสหพันธแรงงานการโรงแรมและบริการ
ภูเก็ต บอกประธานหอการคาภูเก็ตดวยนะคะวาคิดผิดคิดใหมไดนะ แลวก็
หยุดโจมตีสหภาพแรงงาน และยุติการทําลายสหภาพแรงงานไดมอนด คริฟ
เสียที เพราะเราไมยอมใหคุณทําอยางนั้น
18 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
บริโภคนิยม
พอเห็นการบริโภคทรัพยากรอยางไมบันยะบันยัง กินครึ่ง ทิ้งครึ่ง
ของคนที่นิวยอรค และที่ลาสเวกัส ที่บรรจุในภาชนะพลาสติกสวยงามที่ใช
เพียงครั้งเดียวก็เททิ้งถังขยะแลวก็นาใจหาย แตในขณะเดียวกันก็เขาใจเพิ่ม
ขึ้นบางวา ทําไมอเมริกาประเทศเดียวจึงเปนประเทศที่บริโภคทรัยากรมาก
กวาประเทศอื่นๆ เฉลี่ยแลวหลายเทาตัว ซึ่งไมใชเฉพาะเปนความตองการ
ของคนอเมริกาทั้งหมดหรอก แตเปนกระแสการผลักดันใหเกิดการบริโภค
เกินขอบเขตของบรรษัทขามชาติตางๆ ที่ตองการขายสินคาใหมากที่สุดเทา
ที่จะมากได เพื่อจํานวนตัวเลขรายไดที่งอกงามมากขึ้นในบัญชีและทําให
บริษัทตัวเองขึ้นชื่อบริษัทที่มั่งคั่งที่สุดในโลก โดยไมไดคํานึงถึงความเสียหาย
ทางทรัพยกรธรรมชาติ หรือการคิดวาจะใชทรัยากรธรรมชาติอยางคุมคา
มากที่สุดไดอยางไร พวกเขาทํายังกับวาทรัพยากรในโลกนี้ไมมีวันหมดสิ้น
อยางไรอยางนั้น เห็นแลวก็รูสึกหดหูใจ
การจัดตั้งสหภาพในนิวยอรค
สหภาพแรงงานการโรงแรม
New York Hotel and Motel Trades Council
หลายคนคงยังจํามีเรียมไดดี เพราะมีเรียมมาเปนอาสาสมัครใหโครงการ
รณรงคเพื่อแรงงานไทยรวมป พี่พักกับมีเรียมในชวงที่อยูที่นิวยอรค และ
ไดไปดูการทํางานของมีเรียมซึ่งเปนเจาหนาที่จัดตั้งสหภาพแรงงานใหกับ
สหภาพแรงงานการโรงแรมในเขตนิวยอรค (เปนสมาชิกไอ ยู เอฟ) ไดมี
โอกาสไปรวมสังเกตการณการจัดการประชุมเพื่อลงมติสไตรคของคนงาน
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 19
 จากโรงแรมขนาดเล็ก 4 แหงที่มีเจาของคนเดียวกัน มีคนงานรวมกันไมถึง สหภาพสิ่งทอ ยูไนท (UNITE)
50 คน ซึ่งทุกคนเปนคนงานที่อพยพมาจากประเทศในอเมริกากลาง หมู
เกาะแคริบเบียน และอเมริกาใต หรือที่เรามักรวมเรียกวาลาตินอเมริกา หลัง ที่นิวยอรค สหภาพคนงานสิ่งทอ UNITE ไดจัดกิจกรรมใหพี่ไดพบ
การประชุมคนงานทุกคนตัดสินใจลงคะแนนเสียงเปนเอกฉันทวาจะสไตรค และพูดคุยกับคนงานในสํานักงานจัดสงสินคาของเสื้อผายี่หอ H&M
มีเรียมบอกวาสหภาพการโรงแรม เขตนิวยอรค จะมีมาตรฐานกลางที่ UNITE เปนสหภาพหนึ่งที่ถึงแมจะเปนสหภาพที่เล็กที่สุด ในกลุม
นายจางในทุกโรงแรมสมาชิก จะตองปฏิบัติตาม และคาแรงรายชั่วโมงของ สหภาพใหญของสหรัฐฯ (มีสมาชิก 270,000 คน) แตถึงจะเล็ก แตก็มี
มาตรฐานกลางนั้นสูงกวาคาแรงขั้นตําถึง 3 เทา (ขั้นตําคือ 6.5 เหรียญ จํานวนสมาชิกเทากับจํานวนสมาชิกสหภาพแรงงานเอกชนของทั้งประเทศ
สรอ.ตอชั่วโมง หรือ 260 บาทตอชั่วโมง แตของโรงแรมคาแรงขั้นตําคือ 18 ไทยทีเดียว
เหรียญ สรอ. ตอชั่วโมง หรือ 720 บาทตอชั่วโมง) แมจะเล็กในเชิงปริมาณ แตสหภาพ UNITE มีบทบาททางดาน
ยิ่งไดเห็นการทํางานจัดตั้งแบบมีการวางแผน และมียุทธศาสตร และ แรงงานและการเมืองสูงมากที่สุดสหภาพหนึ่งในสหรัฐฯ
เห็นความแตกตางของสภาพการจาง คาจาง และสวัสดิการของคนงานที่มี กระบวนการจัดตั้งสหภาพของ UNITE นาสนใจมาก จะมีการทํางาน
สหภาพแรงงานแลว ยิ่งทําใหมั่นใจ พรอมกับเห็นวาสหภาพแรงงานคือ เปนทีม ประมาณ 3-4 คน ทําหนาที่วิจัยขอมูลทั้งของนายจางและลูกจาง คน
สิ่งจําเปนสําหรับความอยูดีกินดีของคนงาน และก็ยิ่งเขาใจวาทําไม ทํางานจัดตั้งใชทุกรูปแบบรวมทั้งไปเคาะประตูบานคุยกับคนงานถึงที่พัก
นายจางถึงยอมจายที่ปรึกษาราคาแพง(ลิบลิ่ว) เพื่อใหลมสหภาพแรง สวนเจาหนาฝายการศึกษา ก็ใชระบบการวิเคราะหขอมูล มีการแบงกลุมคน
งาน เพราะจายที่ปรึกษาคนเดียวดีกวาจายคนงานทั้งโรงแรม หรือทั้ง งานออกเปน –แนใจ ไมแนใจ และไมสนใจ – โดย UNITE จะใหการศึกษา
โรงงาน เนนหนักกับกลุมที่ไมสนใจเพื่อใหมีความเขาใจมากขึ้น เพื่อจัดตั้งใหเขารวม
เปนสมาชิกสหภาพแรงงาน
ในบัตรสมาชิกสหภาพการโรงแรม ขางหลังบัตรจะเขียนไววา
UNITE เปนแบบอยางสหภาพในประเทศรํารวยที่ตองปรับตัวเพราะ
1.. Educate yourself about the union
1
1. ทําความเขาใจวา “สหภาพคืออะไร?” การสูญเสียสมาชิกมากเนื่องจากการยายฐานการผลิต ทั้งนี้อุตสาหกรรมสิ่ง
2. Attend union meeting 2. เขารวมประชุมสหภาพ
ทอ และเครื่องนุงหมไดยายทุนออกจากสหรัฐฯ ในชวงตนป 2510 เปนตน
3. Let everyone know you support the
3. ใหทุกคนรูวาคุณสนับสนุนสหภาพ
union
4. Help organize other workers to supporrt
rt 4. ชวยใหการศึกษาใหคนงานอื่นๆ รูจักสหภาพ มา ดังนั้นเมื่อสูญเสียสมาชิกมาก UNITE ก็ปรับตัวจัดตั้งคนงานกลุมอื่นๆ
union
5. ใหการสนับสนุนกิจกรรมสหภาพอื่นๆ มากขึ้น และขยายขอบเขตสหภาพที่ครอบคลุมคนงานที่อยูในสาขาที่เกี่ยว
5. Support any other union actions.
6. Stand together with us. 6. ยืนเคียงบาเคียงไหลรวมกันกับทุกคน ของทั้งคนงานบริการดานสุขภาพ คนงานซักรีด(ทําใหตองจับมือทํางานรวม
If you have any question call the union
ถามีคําถามสามารถโทรศัพทมาที่สํานักงานไดที่ กับสหภาพการโรงแรมดวย) หรือคนงานศูนยจัดสงสินคาหรอในรานขายสิน
Organizing Department at ………………. …………………..……………….. คาเสื้อผายี่หอตางๆ ซึ่งมีเยอะมากเชนกัน
20 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹ àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 21
 เอาแครานวอลมารทที่เปนบรรษัทขามชาติที่ไดรับการจัดอันดับวา
รํารวยที่สุดในโลกนี้ คนงานประจํารานวอลมารททั่วประเทศก็ลานสี่แสนคน
แลว แตวอลมารทก็ไดชื่อวาตอตานสหภาพแรงงานสูงมากที่สุดเชนกัน ดวย
กําลังเงินมหาศาล วอลมารทสามารถเปด ปด รานหนีสหภาพแรงงานไปได
เรื่อยๆ เชนกัน
Jobs with Justice (JWJ)
ศูนยประสานงานกรรมกร (ฉบับสหรัฐฯ)
พวกเรารูจักศูนยประสานงานกรรมกร ในสหรัฐฯ ก็มีองคกรที่มี
ลักษณะการทํางานและบทบาทคลายกับศูนยประสานงานกรรมกร เรียกวา
องคกร Jobs with Justice หรือถาแปลตรงตัวก็วา การจางงานตองยุติธรรม
ซึ่งทั้งสหภาพโรงแรม UNITE และสหภาพการบริการ SEIU ที่ถือวาเปน
สหภาพที่ใหญที่สุดในนิวยอรค มีสมาชิก 1.2 ลานคน ก็เปนสมาชิก JWJ พี่
ไดรับเชิญเขารวมประชุมการประชุมประจําเดือนของ JWJ ดวยเชนกัน และ
ไดรับฟงรายงานของแตละสหภาพเกี่ยวกับงานที่ไดรับมอบหมาย และการ
ชวยเหลือเพื่อนสมาชิกระหวางกัน การวางแผนรณรงคหนุนชวยคนงานที่มี
ปญหา ซึ่งไมใชเฉพาะสหภาพแรงงานเทานั้นที่เปนสมาชิก JWJ แตตัวแทน
พรรคการเมืองกาวหนา กลุมนักศึกษา ก็เปนสมาชิกและรวมประชุมดวย
หลักการพื้นฐานของสหภาพคือ รวมกันเราอยู แตกแยกเราตาย
(Unity and Collective Bargaining Power)
22 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
พวกเราควรพึงระลึกไวเสมอวา เราจะตองมองสถานการณตางๆ
อยางเปนองครวม --ทุกคน -- ไมใชเปนเรื่องของคนงานใดคนงานหนึ่งหรือ
เฉพาะรายบุคคลเทานั้น เพราะนายจางพยายามจะบริหารงานรายบุคคล
และแบงแยกคนงานออกจากกัน ดวยวิธีการตางๆนานา เพราะนายจางรูวา
งายกวาจะตอรองกับคนงานคนเดียว ไมใชตอรองกับคนงานทั้งหมด
ยุทธศาสตรของนายจางคือ
• ทําอยางไรใหลูกจางรูสึกไรซึ่งอํานาจใหมากที่สุด โดดเดี่ยว
มากที่สุด หรืออยูภายใตความโครงสรางอํานาจการควบคุม
ของฝายบริหารมากที่สุด
• ดั ง นั้ น นายจ า งจึ ง บริ ห ารงานโดยวิ ธี ก ารแบ ง แยกคนงาน
ออกจากกันใหได รวมทั้งใชกลยุทธิการบริหาร เงิน กฎ
ระเบียบ หรือกฎหมาย เปนเครื่องมือจัดการกับคนงานและ
สหภาพแรงงาน
จากการศึกษาของสถาบันการศึกษาแรงงานที่สหรัฐฯ ชี้ใหเห็นวา
คนงานที่อยูในระบบสหภาพแรงงานมีคาแรงสูงกวาคนงานที่ไมอยูในระบบ
สหภาพแรงงานเฉลี่ยถึง 28% แนนอนวาไมมีนายจางคนไหนที่ตองการจาย
28% เพิ่มใหคนงาน แมแตคาจางขั้นตํา เอาเขาจริงๆ แลวเขาก็ไมอยาก
จาย เพราะจายคนงานเพิ่มหมายความวากําไรลดลง หมายความวาการจะ
เอาเงินไปสรางความมั่งคั่งอยางรวดเร็วจะทําไมได แตตองจายเพราะกลไก
การตอรองสภาพการจางงานตางหากที่บีบและกดดันใหนายจางตองจาย
ดังนั้นหนาที่ของสหภาพแรงงานและสมาชิกคือการสรางอํานาจตอรองรวม
และกดดันใหนายจางปฏิบัติตามขอเรียกรองของสหภาพ ไดยินมาวา จนท.
แรงงาน จังหวัดภูเก็ตบอกกับสมาชิกสหภาพวา สหภาพแรงงานที่ดีที่ยอมรับ
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 23
ไดนั้น คือสหภาพแรงงานที่ไมตอรองกับนายจาง ถาสหภาพแรงงานไมตอ
รองกับนายจางมันจะเรียกสหภาพแรงงานไหม ถามจริงๆ?
เครื่องมือของสหภาพคือการตอรองรวม การสรางอํานาจกดดันรวม
ทั้งจากสมาชิกสหภาพ และพันธมิตรในที่ตางๆ และอาวุธสําคัญของสหภาพ
คือการ “สไตรค” ซึ่งกฎหมายก็ใหสิทธิคุมครองตรงนี้ เชนเดียวกับสิทธิการ
ปดงานของนายจาง
ที่สําคัญยิ่งพวกเราตองตระหนักใหดีวา ความเขมแข็งของสหภาพ
ไมใชเกิดจากความเขมแข็งของคนใดคนหนึ่ง แตตองเกิดจากความเขมแข็ง
ของทุกคน -- ประธาน กรรมการ อนุกรรมการ และที่สําคัญ สมาชิกสหภาพ--
ถาสมาชิกไมแข็งก็ทําใหกลไกทุกอยางไมเขมแข็ง ดังนั้นจึงจําเปนอยางยิ่ง
ที่จะตองจัดการศึกษาใหทุกระดับของสหภาพแรงงานมีความเขมแข็งและ
เขาใจอยางแทจริงวา “สหภาพแรงงานคืออะไร?” และ “มีประโยชนตอ
คนงานอยางไรบาง?”
สหภาพไมมีเงิน และไมสามารถใชกฎหมายไดอยางมีประสิทธิภาพ
เนื่องดวยเงื่อนไขทางเศรษฐกิจ เวลา และความรูความเขาใจ คนงานจึงตอง
ใชพลังตอรองและกดดันรวมกันในนามสหภาพ นั่นหมายความวายิ่งมีคน
งานในสถานประกอบการเปนสมาชิกสหภาพมากเทาใด และเข็มแขงเทาใด
ก็ยากขึ้นที่นายจางจะแบงแยก หรือทําลายสหภาพนั้นๆ ไดงายเทานั้น ดัง
นั้นคําขวัญของสหภาพแรงงานทั่วโลก หลายคําขวัญจึงมีความหมายลึกซึ้ง
ยิ่งเพื่อใหคนงานตระหนักถึงพลังของการรวมตัวเปนหนึ่งเดียวกันของทุก
คน อาทิ
“One injury is injury for all -- คนหนึ่งเจ็บ ก็เทากับทุกคนเจ็บดวย”
“ถาปลอยใหทุนทํารายคนงานคนหนึ่งได ก็เทากับวาทํารายทุกคนไดเชนกัน”
24 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
“ Injustice everywhere is a threat to justice everywhere
ความอยุติธรรมในทุกที่ เปนภัยคุกคามตอความยุติธรรมในทุกแหง”
มาติน ลูเธอร คิง
คําขวัญของการตอสูของคนงาโรงแรมฟอนเทียรที่ลาสเวกัส จนเปน
คําขวัญที่แพรหลายไปทั่วโลกคือ “One day longer = เราตองสูไดนาน
กวานายจาง 1 วัน” มีที่มาจากการที่คนงานรวม 500 คน ของโรงแรมฟอน
เทียรสูกับนายจางเปนเวลานาน จนไดรับชัยชนะและคนงานที่ยังคงสูอยู
จนวาระสุดทาย 350 คน ไดรับคาชดเชยและคาจางยอนหลังทั้งหมดและได
รับกลับเขาทํางานหลังจากตอสูมาราทอนกวา 6 ป 4 เดือน กับ 21 วัน (21
กันยายน 1991 ถึง 31 มกราคม 1998)
นักจัดตั้งสหภาพแรงงานบานเราควรจะตองศึกษารูปแบบการจัดตั้ง
จากที่ตางๆ มากขึ้น ถาคิดแตเพียงวาการวางยุทธศาสตรการจัดตั้งที่มีการ
ทําการศึกษาวิจัย การประเมิน และกระบวนการใหการศึกษาคนงาน และ
การวางเปาหมาย และเงื่อนไขระยะเวลา เปนรูปแบบที่ไมเปนธรรมชาตินั้น
พวกเราตองคิดใหมเชนกัน เพราะในประเทศที่มีคนงานที่จัดตั้งเพียงไม
เกิน 2% เชนประเทศไทย โดยที่กลไกรัฐไมสนับสนุน ตลอดจนนายจางก็มี
มาตรการตางๆ ทุกทิศทางในการกีดกัน และทําลายสหภาพ เราจําเปนจะตอง
ใหการศึกษาคนงานเรื่องสหภาพแรงงานอยางมีประสิทธิภาพมากขึ้น เร็วขึ้น
เปนขบวนการ และมีการทํางานเปนทีมมากขึ้น เพราะนายจางและฝาย
บริหารไดวางยุทธศาสตรการทําลายและปองกันการจัดตั้งสหภาพแรงงาน
อยางเขมแข็ง
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 25
 หวังวาการแลกเปลี่ยนบทเรียนจากการไปดูงานจากสหรัฐฯ อาจจะ
ชวยใหพวกเราเห็นโฉมหนาของการตอสูของคนงานในอีกซีกโลกหนึ่งของ
โลกไดบาง และเห็นคนสหรัฐฯ ที่ไมใชเฉพาะประธานาธิบดีจอรจ บุช เทานั้น
แตคนสหรับฯ ที่เปนคนจน คนงาน คนที่ตอสู คนที่โดนกระทําแบบเดียวกับ
ที่คนงานไทยเผชิญอยูทุกวัน คนงานอเมริกาก็สูอยางจริงจังมากขึ้น เราจะ
เห็นวาเปนครั้งแรกในรอบหลายสิบปที่ผูนําแรงงานคนสําคัญถึง 4 คนใน
สหรัฐฯ ไดแกประธานสภาแรงงานแหงชาติอเมริกัน (AFL-CIO) ประธาน
สหภาพการบริการ SEIU ประธานสหภาพแรงงาน UNITE และประธาน
สหภาพแรงงานโรงแรม ถูกจับกุมพรอมดวยแกนนําอีกกวา 200 คน ในวัน
ที่ 13 กันยายน 2546 เพราะรวมกันประทวงชวยการตอสูของคนงานมหา
วิทยาลัยเยลล
สําหรับคนงานในยุคการคาเสรีแหงทุนนิยม หรือเรียกวา “ยุคเสรี
นิยมใหม” เราไมสามารถชนะเลยถาทําตามกติกาที่นายจางขีดเสนใหเราเดิน
อํานาจเดียวที่เรามีคือจํานวน(คน) บวกกับความกลาหาญ เสียสละ และ
อดทน ที่พวกเรามีมากกวา และเงินซื้อไมไดหมด
เอกภาพ อิสระภาพ สมานฉันท
ประชาธิปไตย
26 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
เพิ่มเติม
เนื่องจากในชวงนี้เปนชวงที่โครงการรณรงคเพื่อแรงงานไทยรวมกับ
ACILS AMRC และสหภาพจีนาสัมพันธ รวมกันรณรงคใหบริษัทจีนา ฟอรม บราร
รับสมาชิกและกรรมการสหภาพรวม 38 คน กลับเขาทํางาน พรอมทั้งถอนคดีทั้ง
หลายใหหมด ขาพเจากับมีเรียม จึงใชโอกาสที่อยูนิวยอรค เขาไปที่รานวิกตอเรีย
ซิเคร็ท (Victoria Secret) ซึ่งเปนรานขายชุดชั้นในยี่หอนี้ที่ดังมากที่สหรัฐฯ (มี
บัตรสมาชิกใหกับลูกคาดวย) และเดินดูสินคาตางๆ ที่ขาย
เมื่อผลิกปายราคาและดูประเทศผูผลิต ก็เห็นวา แหม! ผลิตในหลาย
ประเทศมาก ทั้งฟลิปปนส ศรีลังกา บังคลาเทศ จีน แม็กซิโก ฯลฯ บางชุดนี่
ยกทรงผลิตในประเทศหนึ่ง และกางเกงในผลิตจากประเทศหนึ่ง เอาเขาไปซิ!
สํ า หรั บ สิ น ค า ที่ ผ ลิ ต ในประเทศไทยที่ ข ายในร า นในช ว งนั้ น มี ไ ม ม าก
คิดวาในชวงนั้นเปนชวงที่สินคาจากเมืองไทยไมมากเพราะการตอสูเพื่อสิทธิ
แรงงานของสหภาพ แตก็หาเจอจนได จึงไดซื้อชุดชั้นในที่ติดฉลากวา “Made in
Thailand” มามอบเปนที่ระลึกใหกับสหภาพจีนาสัมพันธ เพราะจากการทํางาน
รวมๆ กับพี่ๆ นองๆ จีนาสัมพันธนั้น ก็ทราบวาคนงานเกือบทุกคนที่ทํางาน
มากวา 10 ป ไมเคยมีชุดชั้นในที่ตัวเองผลิต เพราะราคามันแพงมากตัวละหลาย
รอยบาท จนถึงหลายพันบาท
ในการพูดคุยกับคนงานที่สหรัฐฯ เมื่อถามวา ”ใครมีชุดชั้นในวิกตอเรีย ซิ
เคร็ทบาง?” ก็มีการยกมือกันเยอะไปหมดเลย แมแตคนงานในสหรัฐฯ ก็ซื้อชุดชั้น
ในราคาแพงแบบนี้มาใสได แตคนงานที่ผลิตในประเทศตางๆ ทั่วโลกไมสามารถ
ซื้อสินคาที่ตัวเองผลิตมาใสได (ชุดๆ นี้เปนชุดในราคาปานกลางที่ขายในราน
ราคาก็ยังตกอยูที่ประมาณ 32 เหรียญฯ หรือ 1,200 บาท)
ในโครงสรางการผลิตเพื่อปอนตลาดสงออกเสื้อผานั้น ไมวาจะเปนชุดชั้น
ใน หรือเสื้อยี่หอดังตางๆ เมื่อไปขายในตลาดในยุโรปหรืออเมริกา ราคาจะแพง
มาก บางตัวราคาแพงเทากับคาจางขั้นตําครึ่งเดือนถึงหนึ่งเดือน แลวคนงานที่
ผลิตจะมีปญหาไปซื้อมาใสไดหรือ? มันจึงอยูในประเภทผูทําไมไดใช ผูใชไมมี
จิตสํานึก คนรํารวยจึงเปนเจาของแบรนดเทานั้น วางั้นเถอะ!
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 27
 บันทึกจากยุโรป

ตอนที่ 1

บรัสเซลล เบลเยี่ยม
17-18 พฤศจิกายน 2546
การปรึกษาหารือรวมของภาคประชาสังคมเอเชีย-ยุโรป
หองประชุมของคณะทํางานสหภาพยุโรป

ตอนที่ 2

เยอรมัน
19-30 พฤศจิกายน 2546
รณรงคยุติความรุนแรงตอสตรี

28 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹ àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 29


จรรยา ยิ้มประเสริฐ, โครงการรณรงคเพื่อแรงงานไทย, ชี้ใหเห็นวาการผลิต
ตนทุนตําในประเทศไทยและในประเทศตางๆ ในเอเชียนั้นไดนําไปสูการทํา
งานในสภาพที่เลวราย เธอไดใหตัวอยางของคนงานที่ถูกปรับเกือบเทาคา
แรงหนึ่งเดือนเพราะกินมะนาวในที่ทํางาน (ที่จริงเราบอกวาครึ่งเดือน, เล็ก)
คนงานหญิงจะถูกเลิกจางเพราะทอง ฯลฯ โดยทั่วไปแลวการดําเนินการ
ตรวจสอบมาตรฐานแรงงานของบรรษัทขามชาติไมประสบผลสําเร็จ คนงาน
มักจะถูกลอใจใหตองรวมมือในกระบวนตรวจสอบ และในขณะเดียวกันลูก
ค า ของบรรษั ท ข า มชาติ ไ ด ห ลี ก เลี่ ย งการปฏิ บั ติ ต ามด ว ยการซ อ นป ญ หา
มากมายไวเบื้องหลังโซการผลิตที่ซับซอน แมวาจะมีการออกใบรับรองมาตร
ฐานทางสังคม แตไมมีการบังคับใชอยางแทจริง ผูพูดไดเรียกรองใหมีการให
สรางจิตสํานึกและการรณรงคมากขึ้นในกระบวนการ ASEM เพื่อปรับปรุง
มาตรฐานแรงงาน ใหคนงานมีสวนรวมในกระบวนการตรวจสอบ และเปด
พื้นที่ทางการเมืองใหคนงาน โดยเฉพาะแรงงานหญิงไดมีสวนรวม”
และไดนําขอเสนอของขาพเจาขึ้นมาเปนหนึ่งในขอเสนอ ดังนี้
Proposal 4:
จรรยา เล็ก ยิ้มประเสริฐ ชี้ใหเห็นในสิ่งที่เธอเรียกวา “อํานาจที่ไมเทาเทียม”
ของสหภาพแรงงานในยุโรปและเอเชีย เธอชี้วา มากวา 95% ของคนงาน
เอเชียยังไมไดเปนสมาชิกสหภาพแรงงาน ซึ่งทําใหสหภาพมีบทบาทนอย
มากในการผลักดันผูมีหนาที่กําหนดนโยบายตางๆ การใหการสนับสนุนองค
กรแรงงานในเอเชีย, เธอชี้วา, เปนประเด็นที่จําเปนที่ตองถูกบรรจุอยูในวาระ
ของ ASEM และคนงานที่ทําอยูนอกระบบตางๆ นั้น ไมควรจะถูกมองวา
เปนเหยื่อ เพราะพวกเขาตองการพื้นที่ทางการเมืองเพื่อสรางทางเลือกของ
ตัวเอง”
30 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
สหภาพยุโรป (European Union)
การปรึกษาหารือรวมของภาคประชาสังคมเอเชีย-ยุโรป
หองประชุมของคณะทํางานสหภาพยุโรป
สหภาพยุโรปเริ่มดวยการรวมตัวของประเทศในยุโรป 15 ประเทศ
บนความพยายามที่ จ ะสร า งความเข ม แข็ ง ร ว มกั น ทางเศรษฐกิ จ ในนาม
ภูมิภาค ประกอบไปดวยประเทศ อังกฤษ ฝรั่งเศส เยอรมัน เบลเยี่ยม
อิตาลี สเปน โปรตุเกส ออสเตรีย เดนมารก สวีเดน เนเธอแลนด ฟนแลนด
ลักเซมเบอรก ไอรแลนด และกรีซ1
เนื่องดวยมีการประชุม “เอเชีย-ยุโรป การปรึกษาหารือระหวางกลุม
ประชาสังคม” ที่จัดโดยสหภาพยุโรป (European Commissioner) ซึ่งเล็กได
รับเชิญใหเขาไปนําเสนอปญหาในที่ประชุมครั้งนี้ โดยมีผูเขารวมจากทั้งเจา
หนาที่อียู ตัวแทนรัฐบาลตางๆ ทั้งในเอเชียและยุโรป 45 คน ตัวแทนบริษัท
ตางๆ และองคกรภาคประชาชน รวมทั้งหมดกวา 80 คน
เวลาเราพู ด ถึ ง การประชุ ม เอเชี ย -ยุ โ รปนั้ น ต อ งย อ นไปที่ เ วที ก าร
ประชุม ASEM ซึ่งประเทศไทยเปนประเทศแรกที่เปนเจาภาพจัดการประ
ชุมสุดยอดผูนําเอเชีย(อาเซียน + จีน ญี่ปุน และเกาหลีใต) กับ15 ประเทศใน
อียูเมื่อป 2539 ซึ่งคาดการณวาสาเหตุหนึ่งของการเจรจาการคาเอเชีย-ยุโรป
ในนาม ASEM นั้นเกิดขึ้นมาเพราะตองการทานอํานาจสหรัฐฯ ที่มีบทบาท
1 แดน กาลิน, ผูอํานวยการ สถาบันแรงงานโลก ไดชวยใหขอมูลเพิ่มเติมวา “ผมจะ
ไมเรียกสหภาพยุโรปวา “สหภาพ” (เพราะอาจจะทําใหคนเขาใจผิดวาเปนสหภาพ
แรงงาน) แตจะเรียกวา “ชุมชน” หรือ “สมาคม” และมีประเทศเขารวมเพิ่มเปน 25
ประเทศ (10 ประเทศเพิ่งเขามาเปนสมาชิกปนี้ 2004, ไดแก เอสโทเนีย, ลัทเวีย,
ลิธัวเนีย, โปแลนด ฮังการี สหพันธรัฐเช็ก, สโลวาเกีย สโลเวเนีย, มัลธา ไซปรัส)
ดูรายละเอียดเพิ่มเติมไดที่ http://europa.eu.int”
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 31
ในการประชุมสุดยอดผูนําทางความรวมมือทางเศรษฐกิจเอเชียแปซิฟกหรือ
เอเปค (APEC) ซึ่งอียูไมไดอยูดวย อียูไมอยากตกขอบจากการรวมแบงปน
เคกการคา และผูนําเอเชียเอง ที่อยากจะมีสวนรวมเจรจาการคากับอียู จึงได
ตกลงจัดประชุมภาคเอเชีย-ยุโรปขึ้นมาบาง
ASEM พยายามสรางความแตกตางจากเอเปคดวยการบอกวา
ASEM ไมไดเจรจาทางดานเศรษฐกิจเพียงอยางเดียวเหมือนเชนเอเปค แต
มีการเจรจาสามเสา คือเสาทางการเมือง (Politic Pillar) เสาทางเศรษฐกิจ
(Economic Pillar) และเสาทางสังคม (Social Pillar) โดยรัฐบาลในยุโรปและ
เอเชียจะผลัดกันเปนเจาภาพทุก 2 ป ไทยเปนเจาภาพในการจัดการประชุม
ครั้งแรกเมื่อเดือนกุมภาพันธ 2539 ครั้งที่สองที่กรุงลอนดอน ประเทศ
อังกฤษเมื่อปลายป 2541 ครั้งที่สามที่กรุงโซล ประเทศเกาหลีใต ปลายเดือน
ตุลาคม 2543 ครั้งที่สี่ที่โคเปนเฮเกน ประเทศเดนมารก เมื่อเดือนกันยายน
2545 และครั้งที่หาจะจัดขึ้นที่กรุงฮานอย ประเทศเวียตนาม ในป 2547
ในทุกการประชุมของผูนําจะมีการประชุมภาคประชาชนคูขนานมา
โดยตลอด ทัง้ นีร้ ฐั บาลในยุโรปมีทา ทีทเี่ ปนมิตรกวารัฐบาลในเอเชียตอองคกร
ภาคประชาชน จึงสนับสนุนงบประมาณในการจัดเวทีภาคประชาชนทั้งใน
อังกฤษ และในโคเปนเฮเกน (แตงบสวนใหญเปนงบที่สนับสนุนโดยองคกร
และสภาแรงงาน) แตรัฐบาลเอเชียไมสนับสนุนงบประมาณ และมีมาตรการ
ตางๆ มากมายที่จะทําใหเวทีภาคประชาชนอยูหางจากเวทีภาครัฐใหมาก
ที่สุดทั้งเรื่องสถานที่ ระยะเวลา และความกดดัน
32 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
อาเซมครั้งที่ 5 ฮานอย2
แมวาจะมีความพยายามขององคกรในยุโรปที่เคยเปนเจาภาพจัด
เวทีประชาชนเอเชีย-ยุโรป ที่จะติดตอรัฐบาลเวียตนามขอเขาไปจัดเวทีประ
ชาชนคูขนานไปกับเวทีเจรจาของสุดยอดผูนํา แตปจจุบันยังไมเปนที่ตกลง
เลยวาจะสามารถจัดเวทีภาคประชาชนในเวียตนามไดหรือไม สภาแรงงาน
แหงชาติเวียดนามบอกวารัฐบาลขอรองใหภาคประชาชนจัดกอนการประชุม
ภาครัฐ 3 เดือน “จัดกอนสามเดือน มันจะเรียกวาเวทีคูขนานไหมนี่?”
คงตองรอดูกันตอไป
เสียงคนงานกับเสียงทุนที่ประชุม EU, เบลเยี่ยม
ตัวแทนทั้งของอียู นักธุรกิจ สหภาพแรงงานและองคกรเอกชนได
มีสวนนําเสนอในเวทีนี้ดวย ที่นี่ขาพเจาไดนําเสนอภาพวงจรปศาจแหง
ทุนนิยม ที่หลายคนคงรูจักดี ซึ่งคิดวาเปนการนําเสนอที่แรงมาก และขัด
แยงสุดโตงกับการนําเสนอของประธานบริษัทซัมซุงแหงยุโรป ที่นําเสนอวา
บริษัทไดดําเนินกิจกรรมมากมายเพื่อแสดงความรับผิดชอบตอสังคมและผู
รวมงานทั้งสรางศูนยเลี้ยงเด็ก สงเสริมกิจกรรมพนักงาน และที่สําคัญไดมี
กิจกรรมซื้อลูกหมาแจก เพื่อเปนสัตวเลี้ยงใหกับคนพวกเขาดวย
2 ASEM ครั้งที่ 5 จัดขึ้นที่ฮานอย ระหวางวันที่ 6-10 กันยายน 2547 จากการเขา
รวมงานครั้งนี้ ขอวิจารณที่ขาพเจามีตออาเซมคือ “ภาคประชาสังคมอาเซมเริ่ม
ดวย “ธงแดง” ของชาวสมัชชาคนจนที่มาประทวงผูนําอาเซมในการจัดประชุม
ครั้งแรกที่กรุงเทพฯ ในป 2539 ไดกลายเปนการเดินบน “พรมแดง” ที่เวียตนาม
เพราะรัฐบาลเวียดนามคุมเขมทุกดาน ทั้งมีการระบุวา “หามมีปายประทวง หาม
คนที่ไมไดมาจากประเทศที่เขารวมประชุมเขา และหามเดินขบวน” กิจกรรมสวน
ใหญจึงจัดในหองประชุมโรงแรม งรองนายกรัฐมนตรีเปนผูกลาวเปดงานเลี้ยง
ตอนรับผูเขารวมประชุม
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 33
 คนงานที่ไดชื่อวาเปนแมและพอในเมืองไทย ซึ่งแนนอนวาตอง
มีคนงานบางคนที่ผลิตสินคาใหซัมซุงในเมืองไทยดวยเชนกัน ที่ไมมี
โอกาสแมแตจะไดอยูเลี้ยงลูกของตัวเอง ตองสงไปใหแม ปา นา อา
หรือพี่นองเลี้ยงยังตางจังหวัดที่หางไกล และมีโอกาสกลับไปเยี่ยมลูก
ไดเพียงปละไมกี่วัน จะเลี้ยงลูกหมาเหรอ? ลูกตัวเองไมไดเลี้ยง เลี้ยง
ลูกหมาแทนก็แลวกันนะ!
ตรงนี้มันจึงสะทอนความแตกตางชัดเจนทางวิธีคิดของผูบริหารกับ
ความตองการของคนงาน และกลุมผูบริโภคในยุโรป เพราะผูบริหารตองการ
เพียงอยางเดียวในสภาพการแขงขันทางการคาที่รุนแรง คือการสรางภาพ
ลักษณ ถึงแมวาจะไมสอดคลองกับความจริงก็ตาม ใคร(ลูกคา)ที่ไหนจะ
ไปสนใจจริงๆ ละจริงไหม? เพราะถาคิดถึงยุโรป คนที่นี่เขาเลี้ยงลูกเอง ไมมี
ใครสงลูกไปใหพอแมที่ตางจังหวัดเลี้ยง ถึงสงไปก็ไมมีพอแมที่ไหนมีเวลา
เลี้ยงใหเพราะที่นี่สวนใหญเปนครอบครัวเดี่ยว ไมใชครอบครัวขยายอยาง
สังคมเอเชีย ขณะเดียวกันระบบประกันสังคมของหลายประเทศก็ไดให
สิทธิลาเลี้ยงดูบุตรผลัดกันไดคนละปทั้งสามี-ภรรยา โดยมีเงินเดือนและเงิน
ประกันการวางงาน เพราะฉะนั้นการไดรับแจกลูกหมาจึงเปนเรื่องนายินดี
จริงไหมคะ อุมลูกจูงหมาเดินสวนสาธารณะ โกไมหยอกจริงไหม
เฮอ! ขาพเจาคิดเพี้ยนนอกกรอบอยูคนเดียว
หรือวาสังคมมันเพี้ยนมากขึ้นเรื่อยๆ ก็ไมรูซิเนี่ย!!!
34 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
เยอรมัน
รณรงคยุติความรุนแรงตอสตรี
หลังจากจบการประชุมเอเชียยุโรป ขาพเจานั่งรถไฟออกจากกรุง
บรัสเซล เมืองหลวงของเบลเยี่ยม เพื่อเดินทางมายังเมืองโคโลญจ เมือง
นําหอม ของเยอรมันนี ใชเวลาบนรถไฟประมาณ 2 ชั่วโมง เพราะโคโลญจ
อยูไมไกลจากเบลเยี่ยมเทาไร
การไปเยอรมันครั้งนี้ตามคําเชิญขององคกรแตรเดเฟมส (Tarre Des
Femmes) ซึ่งเปนองคกรผูหญิงในเยอรมัน ที่มีเครือขายทั่วประเทศ เพื่อ
เขารวมกิจกรรมเทศกาลรณรงคสัปดาหของการยุติความรุนแรงตอผูหญิง
หลายคนคงทราบดีวาวันที่ 25 พฤศจิกายน ของทุกป ถือเปนวันยุติ
ความรุนแรงตอผูหญิง องคกรแตร แด เฟมส  มีคําขวัญของชวงสัปดาหรณรงค
ครั้งนี้วา “ fashion, power, women’s rights” แปลวา “แฟชั่น อํานาจ สิทธิ
สตรี” ซึ่งสมาชิกของแตร เด แฟม ตามเมืองตางๆ จะยกธง “วันยุติความ
รุนแรงตอเด็กและสตรี 25 พฤศจิกายน” ขึ้นสูยอดเสานับตั้งแตวันที่ 22
พฤศจิกายน เปนตนไปเปนเวลาหนึ่งสัปดาห
ซาบรินาตัวแทนแตรเดเฟมส ในเมือง Sprochovel บอกวามีธง
2,300 ผืนที่จะถูกชักขึ้นเสาในชวงสัปดาหรณรงคครั้งนี้
สมาชิกในเมืองตางๆ ที่มีความพรอมสามารถจัดกิจกรรมเพื่อนํา
เสนอภาพปญหาที่คนงานหญิงในอุตสาหกรรมเครื่องนุงหมทั่วโลกเผชิญอยู
และไดเชิญคุณอานิฟา ทนายความหญิงจากประเทศเมซาโดเนีย (ประเทศ
เกิดใหมที่แยกออกมาจากประเทศยูโกสลาเวีย มีประชากรเพียง 2 ลานคน)
และขาพเจาไปรวมพูดคุยถึงสภาพปญหาของแรงงานหญิงในอุตสาหกรรม
เครื่องนุงหม โดยทั้งนี้องคกรไดทําใบประชาสัมพันธเกี่ยวกับขาพเจาและ
โครงการรณรงคเพื่อแรงงานไทย และพูดถึงการรณรงคที่ผานมาของโครง
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 35
การฯ โดยเฉพาะกรณีของคนงานเบดแอนดบาธ เพราะเปนกรณีรณรงค
ลาสุดของโครงการฯ
เรากลับไปอยูในยุคอาณานิคมใหมจริงๆ
การมาเดินสาย[ไมใชรองเพลงนะ] แตเปนการเดินสายพูดคุยกับ
สมาชิกขององคกรแตรเดเฟมส ในครั้งนี้ใน 8 เมืองทั่วประเทศเยอรมัน
ระหวางวันที่ 19-30 พฤศจิกายน 2546 ทําใหไดเห็นภาพของวิถีชีวิตของ
ชาวเยอรมันซึ่งอาจจะพูดคราวๆ วาเปนภาพวิถีชีวิตของกลุมคนที่เราเรียก
วา “ประเทศรํารวย” ไดชัดเจนยิ่งขึ้น
การพูดคุยกับเพื่อนที่เยอรมันหลายคน โดยเฉพาะกับ ดร. เบธินา
ที่รูจักกันมานาน เธอบอกวาขณะนี้รัฐบาลเยอรมันกําลังประชาสัมพันธให
ประชาชนยอมรับวามันมีความจําเปนที่หุนสวนในบรรษัทตางๆ เรียกรอง
ใหมีการลดการจางพนักงานของบริษัทลง และใชกระบวนการสงชวงตอการ
ผลิต (Outsourcing) ซึ่งรัฐบาลประชาสัมพันธวาเปนความสําเร็จทางการคา
เพราะผูถือหุนก็จะไดเงินปนผลมากขึ้น เพราะลดคาใชจายเรื่องการจางงาน
และสวัสดิการลง เบธินาพูดเยยหยันวา “มันขัดกับเมื่ออดีตนะ ที่บริษัท
ประชาสัมพันธวาการจางงานมากๆ ถือเปนความมั่งคั่งของบริษัท แต
ตอนนี้รัฐบาลบอกวาการจางงานนอยคือความมั่งคั่งของประเทศ”
ขาพเจาตอบไปวา “ใช มันตลกรายสิ้นดีนะเธอ” พรอมบอกวาบอก
กับเบธินาวา “มันเหมือนกับการกลับไปสมัยอาณานิคมเลยนะ” ใน
สมัยอาณานิคม ประชาชนชั้นสูงในประเทศนักลาอาณานิคมทั้งหลาย เชน
อังกฤษ ฝรั่งเศส เนเธอรแลนด แทบไมตองทํางาน เลนละคร แตงบทกวี เลน
ไปวันๆ เพราะทั้งประเทศหลอเลี้ยงและมั่งคั่งดวยทรัพยสินที่ถูกนํามาจาก
ประเทศอาณานิคมจากทั่วโลกจริงๆ
36 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
อังกฤษนั้นอยูไดเพราะอินเดีย ชาวอินเดียบอกวาตอนนั้นทรัพยากร
จากอินเดียทั้งประเทศถูกนําไปเลี้ยงคนอังกฤษ 80% ขณะเดียวกันอินเดีย
กลับถูกหามผลิตเกลือ หามทอผาเอง เพราะเวลาเรืออังกฤษเดินทางกลับมา
ขนสินคาจากอินเดียไมควรจะกลับมาเรือเปลาจะตองขนอะไรมา ก็ขนเกลือ
ขนผากลับมาบังคับขายใหชาวอินเดีย อยาลืมวาดินแดนสิ่งทอที่ยิ่งใหญๆ
แรกๆ ของโลกในทางอุตสาหกรรมคือแมนเชสเตอรของอังกฤษ
คนไทยคงยากจะเขาใจความขมขื่นของการเปนอาณานิคม
แตถาถามเพื่อนเราชาวมาเลเซีย อินโดนีเซีย พมา หรืออินเดีย พวก
เขาจะสามารถตอบไดชัดเจนยิ่ง
ในยุคเสรีนิยมใหมทางการคาเชนปจจุบัน โครงสรางการดูแลที่รัฐใน
ประเทศยุโรปหลายประเทศมีตอประชาชน ไมไดมาเฉยๆ แตไดมาดวยการ
ตอสูมาหลายศตวรรษ ดวยการเสียเลือดเสียเนื้อของบรรพบุรุษนับหมื่น
หรือนับลานคน แตเพียงศตวรรษเดียวที่เราปลดปลอยตัวเองออกจาก
อาณานิคมได เราก็ไดกลับเขาไปสูยุคอาณานิคมใหม แตไมใชการเขา
ไปครอบครองประเทศยากจนโดยรัฐอีกตอไป แตเปนการครอบครอง
ของบรรษัทขามชาติ
โดยรัฐทําหนาที่ถากถางเสนทางไวให หรืออํานวยความสะดวกใน
รูปแบบการทําขอตกลงทางการคาที่จะเรียกวาพหุภาคีเชนองคการการคา
โลก ขอตกลงระดับภูมิภาคเชน เอเปค(APEC) อาเซม (ASEM) หรือระดับ
ทวิภาคี(คือการทําขอตกลงรายประเทศ ซึ่งปจจุบันประเทศไทยทําขอตกลง
ประเภททวิภาคีกับหลายประเทศ (กวาสิบประเทศไปแลว) รวมทั้งอยูใน
ระหวางการทําขอตกลงทวิภาคีกับสหรัฐฯ) เปนตน เพื่อเปนใบเบิกทางให
บรรษัทขามชาติของตัวเองเขามาเอาเปรียบประเทศยากจนตางๆ ทั่วโลกอีก
ครั้งหนึ่ง โดยที่ยอมใหบรรษัทขามชาติยายฐานการผลิตจากยุโรปที่คาแรง
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 37
สูงกวาไปยังเอเชีย อาฟริกา หรือลาตินอเมริกาที่คาแรงตํากวาหลายสิบเทา
ทั้งนี้รัฐยอมจายเงินประกันวางงานเลี้ยงคนที่ตกงานในประเทศตัวเอง ซึ่งก็
เพียงพอแคอยูไดเทานั้น
การขู ด รี ด จากประเทศที่ มี กํ า ลั ง อํ า นาจต อ รองน อ ยกว า ในทาง
เศรษฐกิจเชนที่เปนอยูนี้ มันก็ไมตางจากการเปนอาณานิคม แตตางกัน
วาอาณานิคมทางเศรษฐกิจไมตองใชอาวุธปน และใชความเหนือกวาทาง
เศรษฐกิจเปนอาวุธ –> มันงายกวา และดูชอบธรรมกวา พรอมทั้งไม
ตองลงแรงมากนัก และก็ไมทําใหคนในประเทศตางๆ รูสึกวาถูกปลน
เพราะมันเปนกระบวนการที่มองไมเห็น (Invisible force)
แนนอนวารัฐในประเทศรํารวยไมสามารถจายคาชดเชยการวางงาน
ไดตลอดไป จะเห็นไดวาเกือบทุกรัฐบาลในยุโรปเริ่มมีมาตรการมากมายที่จะ
ยกเลิกกฎหมายคุมครองแรงงานหลายขอ โดยเฉพาะการเพิ่มสิทธินายจาง
ในการเลิกจางลูกจาง สิทธิที่รัฐจะทําอยางไรก็ไดกับกองทุนบําเหน็จบํานาญ
(รัฐจะเอาเงินไปเลนหุน) และพยายามขอเลือนการเกษียรอายุออกไป (เปน
65 ถึง 69 ป) และลดการจายเงินประกันวางงาน
กระนั้นก็ตามเงินประกันวางงานที่จายใหคนตกงานก็ไมมากพอเทา
กับเงินเดือน มันพอเพียงแคอยูไดแตไมไดอยูอยางสบาย
ขบวนการประชาชนในยุโรปจึงเริ่มประทวงมากขึ้น เริ่มมีขบวนการ
คนวางงานลุกขึ้นมาเรียกรองสิทธิการทํางานในหลายประเทศ โดยเฉพาะใน
เยอรมัน กลุมคนวางงานมีความเขมแข็งและรวบตัวกันมากขึ้นเรื่อยๆ
“ไมใชคนที่เยอรมันทุกคนไดรับประโยชนจากการคา เรามีคน
รวยเพียงกลุมนอยที่รวยมากขึ้นเรื่อยๆ ขณะเดียวกันคนจนก็เพิ่ม
จํานวนมากขึ้นเรื่อยๆ ในเยอรมัน” ซาบรินาบอกกับพวกเราในระหวาง
ที่เราเดินเพื่อรําลึกวันยุติความรุนแรงตอสตรีและเด็ก
38 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
ทายที่สุด รัฐก็ไมไดตองการเลี้ยงประชาชนคนจน แตหลอ
เลี้ยงเพียงชนชั้นนําเทานั้นเอง ซึ่งในปจจุบันชนชั้นนําที่มีอํานาจคือ
พวกเลนหุน หรือมีหุนในบริษัทตางๆ หรือที่เราเรียกวา แชรโฮลเดอร
(Shareholders) ซึ่งกลายเปนกลุมอิทธิพลใหมที่มีบทบาทสําคัญยิ่งใน
การกําหนดทิศทางการพัฒนาประเทศจริงๆ ของทุกประเทศในโลก
เบธินาบอกวางานที่เธอทําในปจจุบันถือเปนครั้งแรกในชีวิตที่เธอได
งานทําเปนจริงเปนจัง และมีสัญญาการทํางานนานถึง 6 ป
เพื่อนที่เปนลามที่อยูกับเราตลอดเวลา ชื่อเรจินา เธอเปนคนเบอรลิน
ไดรับการศึกษาจากมอสโคว และใชชีวิตอยูในบัลแกเรียถึง 22 ป และเพิ่ง
กลับมาอยูในเบอรลินเมื่อสองปที่ผานมา เธอบอกวา “ฉันหางานที่ตองการ
ทํามาสองปแลวยังไมไดเลย ปจจุบันจึงตองทํางานอาสาสมัคร . . งาน
ที่เยอรมันนั้นหายากมาก”
อานิิฟา - เมสสสาโโดเนีีย
ขอแนะนําประเทศเมสสาโดเนียหนอยนะคะ เพราะอีกหนึ่งของผูได
รับเชิญใหรวมในการพูดครั้งนี้คือคุณอนิฟา ทนายความผูหญิงที่ทํางานชวย
เหลือคนงานหญิงในเมสสาโดเนีย
มีโครงการของธนาคารโลกที่เขาไปชวยใหทุนในการตั้งโรงงานและ
จางงาน 500 คน แตก็มีปญ  หา เพราะเปนคนงานที่ไดรับคาแรงตํา และ
ถูกละเมิดสิทธิตางๆ มากมายใน Macedonia ประเทศที่เกิดใหมจากยูโก
สลาเวีย (แยกเปน 6 ประเทศ) มีคนวางงาน 35% โรงงานสวนใหญจางงาน
ประมาณ 100-300 คน 80% เปนแรงงานหญิง ทํางานวันละ 12-15 ชั่วโมง
หลังจาก 8 ชั่วโมง จะไดกลับไปบาน 2-3 ชั่วโมงเพื่อทํางานบานแลวกลับมา
ทํางานใหม ทั้งประเทศมีประชากรเพียง 2 ลานคน
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 39
โคโลญจ ในช ว งเย็ น เล็ ก และอนิ ฟ าจากเมธาโดเนี ย ได ร ว มแลกเปลี่ ย นกั บ
นักศึกษา และผูหญิงจากองคกรแตรเดเฟมส ขาพเจาถามผูเขารวมเสวนาที่
20 พฤศจิกายน
เมืองโคโลญจวา
สาขาของแตรเดเฟมสในโคโลญจ ไดตั้งโตะในยานการคาที่พลุก
“ถาไมมีงานทําพวกคุณจะอดตายไหม?
พลานกลางเมืองโคโลญจเขตยาน Neumarkl ตอนบายสามโมง มีกลุมนัก
“ไมอดตายหรอก” หลายคนตอบพรอมกัน
ศึกษาประมาณ 20 คนเขารวมกิจกรรม และแสดงละครสะทอนปญหาแรง
“ทําไมละ” ขาพเจาถาม
งานในโรงงานตัดเย็บเสื้อผา
“ก็รัฐบาลเลี้ยง เรามีเงินวางงาน” หลายคนตอบ
นักศึกษาจะยายการแสดงไปจุดตางๆ ที่มีคน รวมทั้งที่หนาราน Gap
และ H&M และที่หนาราน Gap นี้ หลังจากแสดงจบแลว นักศึกษาอีกกลุม
ขาพเจาไดเลาใหผูเขารวมประชุมฟงวา คนงานในประเทศไทยจะลํา
หนึ่งไดจะกระจายตัวกันเขาไปในราน เพื่อติดแผนพับ และเขาไปถือปาย
บากมากเมื่อตกงาน เพราะเรายังไมมีประกันการวางงานที่จะทําใหทุกคน
ประทวง และก็ถูกฝายบริหารมาไลก็ออกมา
สามารถอยูไดโดยไมมีงานทํา และคนงานไทยอยูในวัฎจักรแหงหนี้สิน “วัน
ที่ราน H&M นั้นตกอกตกใจเกินไปหนอยถึงกับโทรเรียกตํารวจมา
ที่เงินเดือนออก คนงานหลายคนจะมีเจาหนี้มายืนคอยที่ประตูโรงงาน
มากันถึง 4 คันรถ และไดนําตัวนักศึกษาสองคนไปสอบสวน แตนักศึกษา
และก็ใชเงินในวันนั้นหมดไปกับคาใชจายของวีคหรือเดือนที่ผานมา”
ยืนยันวาพวกเขาทํากันเอง ไมเกี่ยวกับองคกร จึงไดรับการปลอยตัวโดยไมมี
จริงหรือไม?
การลงบันทึกประจําวัน
การที่นักศึกษาถูกจับครั้งนี้ สรางความตื่นเตนพอสมควรใหกับผูจัด
“นื่ คื อ หนึ่ ง ในสาเหตุ ที่ นํ า มาสู ค วามผิ ด พลาดของการตรวจสอบ
และนักศึกษา ทุกคนคิดวาบริษัททําเกินกวาเหตุ “เราทําอยางนี้ทุกป เมื่อ
จรรยาบรรณแรงงานของบรรษัทขามชาติ เพราะคนงานอยูในความกลัวทั้ง
สิบปที่แลวก็ทํา แตก็ไมเคยถึงขั้นกับตองเรียกตํารวจ” หนึ่งในสมาชิก
กลัวฝายบริหารวา กลัวโดนไลออก ถาบอกความจริงกับลูกคา ขาพเจายําใน
กลาว
ที่ประชุมวันนั้นวา ถาจะชวยคนงานในประเทศยากจนจริงๆ พวกเขายัง
ที่โคโลญจ นักศึกษาทําเสื้อยืดที่เขียนขอความวา “Made in Hell”
จะตองทํางานรณรงคกับบรรษัทขามชาติที่จริงจังมากกวานี้มากนัก!
แปลวา “ทําในนรก” โดยจะมีสัญลักษณของเสื้อผาตางๆ แตเขียนดวยขอ
ความที่ตางจากที่บริษัทผลิตเสื้อผาเขียนไว

โตะกลมโคโลญจ

40 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹ àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 41

Hilden and Sprockhovel
ไวนอุนๆ นี่อรอยดีนะ!
ถาจะเลาแตปญหาอยางเดียวทุกคนก็อาจจะไดภาพที่บิดเบี้ยวได
เชนกัน ดังนั้นในชวงกิจกรรมที่จัดขึ้นที่เมือง Sprockhovel ซึ่งเปนชุมชนทาง
ทิศตะวันตกของประเทศและถือวาเปนเมืองขนาดเล็กมีประชากรประมาณ
20,000 คน เปนเมืองที่มีฐานะดี
งานเริ่มดวยการเชิญทานนายกเทศมนตรีของเมืองมารวมชักธง
“วันยุติความรุนแรงตอสตรีและเด็ก 25 พฤศจิกายน” ขึ้นสูเสา หลังจาก
นั้นพวกเราก็เดินตามทางเดินเพื่อจะขามไปอีกหมูเมืองหนึ่ง
ทางเดินนี้เปนทางเดินประวัติศาสตรเพราะเปนทางเดินที่คนงาน
เหมืองถานหิน (ซึ่งปจจุบันหมดไปแลว) และชาวเมืองใชเปนชองทางเดินไป
ทํางาน และเดินไปมาระหวางสองเมืองเล็กๆ นี้ เราเห็นรองรอยของการตัด
ชองหินที่ตะไครขึ้นเขียวครึ้ม
เจาภาพบอกวา ประชากรทั้งสองเมืองนี้ไมถูกกันเทาไหร
 เต็มไปดวยหนังสือ งานศิลปะ และรูปภาพมากมาย
พวกเราไดพักดื่มไวนตมเองของเกษตรกรที่เมือง (เสียดาย! จําชื่อ
เมืองไมได พยายามหาโบรชัวรที่นํากลับมาดวย แตเอกสารเยอะมากเลย จึง
หามันไมเจอ)
ครอบครัวนี้ทําฟารมของตัวเองเปนฟารมเปดรับนักทองเที่ยวดวย
วันนั้นมีเด็กและผูปกครองมาสัมผัสชีวิตในฟารมในชวงวันหยุดเยอะทีเดียว
เด็กๆ พากันใหอาหารวัว ปนตนไม ในระหวางที่ผูปกครองก็จะนั่งรอ
ดวยการคุยและดื่มเครื่องดื่มรอนๆ ซึ่งขายโดยภรรยาเจาของฟารม มีทั้งโก
โกรอนๆ สําหรับเด็กๆ กาแฟสําหรับผูใหญ และที่สําคัญจุดขายคือไวนตม
42 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
อุนๆ แสนอรอย ดีกรีไมแรงนัก ที่เจาของบานทําเอง ดื่มแลวชื่นใจเหลือ
หลาย และรูสึกสดชื่นพรอมกับรางกายที่อุนคลายหนาวขึ้นมาไดบาง ดื่มแลว
คิดถึงเพื่อนๆ นักดื่มทั้งหลายในเมืองไทยจริงๆ
ฮัมบรูกซ3
23 พฤศจิกายน
เพิ่งรูวามีวันรําลึกถึงความตาย( Day of the dead) ที่เยอรมัน4
ในวันอาทิตยที่ 23 พฤศจิกายน พวกเราตองออกเดินทางเพื่อไป
ไปพูดที่เมืองฮัมบรูกซ ซึ่งอยูทางตอนเหนือของเยอรมัน เราอยูในชวงเวลา
เรงรีบอีกแลว จริงๆ ทริปนี้ เปนทริปที่ทรหดมาก และทุกคนไมคอยมีเวลา
แมแตจะทานอาหารเปนเรื่องเปนราว
อีกเชนเคย พวกเราไปถึงฮัมบรูกซ กอนกําหนดการประชุมเพียงแค
2 ชั่วโมง และมีเวลาเพียงหนึ่งชั่วโมงในการทานอาหารคําที่บาน ดร.กิซารา
เจาภาพจัดกิจกรรมที่ฮมบรูกซ และพวกเราจะพักที่บานเธอคืนนี้
บานอาจารยกิซารานี่ เปนบานของนักวิชาการจริงๆ เกือบทุกพื้นที่
สามีของ ดร. กิซารา เปนศาสตราจารยดานภาษาศาสตรที่เกษียร
3 คุณแดน ใหขอมูลเพิ่มเติมวา ฮัมเบริ์ก เปนเมืองที่ใหญอันดับสองในเยอรมัน
เบอรลิน(เมืองหลวง) เปนเมืองที่ใหญที่สุดมีประชากร 3,275,000 คน ฮัมเบิรกยังเปน
ทาเทียบเรือที่ใหญที่สุด มีประชากรมากเปนอันดับสอง 1,686,100 คน เมืองที่ใหญ
อันดับสามคือมูนิกซ ที่มีประชากรกวาลานคน โคโลจนอันดับสี่มีประชากรลานคน และ
ไลซิกซอยูอันดับ 14 ประชากร 486,100 คน
4 ดร. กิเซลา ไดชวยใหขอมูลที่ถูกตองเกี่ยวกับวัน “รําลึกความตาย” ที่เยอรมันวา เปน
วันที่คน(สวนใหญเปนคนแกและคนเครงศาสนา) จะไปที่สุสานและวางดอกไมบนหลุม
ศพเพื่อรําลึกถึงผูเสียชีวิต พอ แม พี่ นอง สามี หรือบุคคลในครอบครัว แตไมมีใครเชื่อ
วาวิญญาณจะกลับมาเยี่ยมในเวลาคําคืน
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 43
อายุ ไดทําอาหารอินเดีย และหุงขาวเตรียมตอนรับพวกเราดวย สําหรับคน
อดโซเชนขาพเจา มันเปนอาหารมื้อที่สุดแสนจะอรอย ทุกคนตาโตเมื่อเห็น
ขาพเจาหยอดซอสพริกของเม็กซิโกที่มีเกือบครึ่งโดยไมบันยะบันยัง และก็
ทานขาวเกือบครึ่งโถคนเดียว - โดยไมเกรงใจเจาภาพ!
หลายคนที่ไมเคยอดขาวหลายวันคงไมรูสึกถึงความรูสึกวา สวรรค
มีจริงเวลาไดทานขาวเหยาะซอสพริกกับผักสดแนๆ เชียว ขาพเจายํากับ
นองๆ คนงานเสมอเวลาไปประชุมตางประเทศวา “เอานําพริกปลายางกับ
บะหมี่สําเร็จรูปติดตัวไปหนอยก็ดีเนอ!”
ดร.กิซาราบอกวาดวยวันนี้เปนวันรําลึกถึงบรรพบุรุษ ทําใหมีคนเขา
รวมประชุมนอยกวาที่คิด ขาพเจาฟงมา (แบบกระทอนกระแทน) เพราะคน
มีความเชื่อวาวันนี้ วิญญาณบรรพบุรุษจะกลับมาเยี่ยมบาน คนสวนใหญจึง
ไมออกจากบานยามคําคืน จึงทําใหผูเขารวมงานนอยกวาที่ประมาณการ
มากนัก แตบรรยากาศการพูดคุยในโบสถ และผูเขารวมสวนใหญที่นี่ เปน
ชาวคริสตสูงวัยที่จูงมือกันมาทั้งสามีภรรยา ก็ทําใหบรรยากาศการพูดคุยมี
มนตขลังทีเดียว
สําหรับคนที่กลัวผีอยางหนัก คงนอนที่หองใตดินของบานนี้ลําบาก
แนนอน และโดยเฉพาะในวันคืนถิ่นของวิญญาณบรรพบุรุษดวยแลว บรือส!
ทั้งนี้เพราะหองใตดินที่ขาพเจาพักนี้เรียกวาเปนหองเก็บของเกาก็วาไดคะ
เต็มไปดวยหนังสือเกาๆ มากมาย มีรูปปนตั้งกองหลายรูป ที่นากลัวสุดคือ
เปนหองเก็บหนากากมากมายจากหลายประเทศ และภาพเขียนเกาๆ หลาย
ภาพ พรอมกับกลิ่นอับๆ ของหองที่ไมคอยโดนแดดสอง ก็ดูวังเวงแลวหละ
คะ แตคิดวาขาพเจาคงเหนื่อยๆ สุดๆ จึงหลับเปนตายโดยไมมีใครมาสะกิด
ยามคําคืน รอดตัวไปคะ….บรือส! (พออาจารยกิซารา อานถึงตรงนี้ที่ก็คิดวา
เปนจริงเปนจังวาสงขาพเจาไปนอนหองใตดิน จริงๆ ขาพเจากลับชอบมาก
ที่ไดนอนหองที่มีบรรยากาศขลังๆ แบบนี้ . . ตื่นเตนดี!)
44 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
เบอรลิน
24 พฤศจิกายน
กวาสัปดาหของการเรรอนเดินทางเกือบทุกวัน และมีเวลานอนหลับ
เพียงวันละไมกี่ชั่วโมง ก็ตองตื่นอาบนํา จัดกระเปา ทานอาหารเชาอยางเรง
รีบ และวิ่งขึ้นรถไฟ บางวันกวาจะพูดจบก็กวา 4 ทุม 5 ทุม ก็เลยเวลาอาหาร
เย็นแลว พวกเราก็เลยไมไดทานอาหารเย็นกัน เปนอยางนี้เกือบตลอดเวลา
ของการเดินสายที่เยอรมัน ทําใหรางกายขาพเจาซึ่งเปนคนไมคอยแข็งแรง
เปนทุนเดิมอยูแลว ออนลาพอสมควร ถึงแมวากําลังใจ และจิตวิญญาณของ
จะยังแข็งแกรงอยูก็ตามที ดังนั้นพอขึ้นรถไฟจากฮัมบรูกซจะไปเบอรลิน
เมืองหลวงของเยอรมัน ขาพเจารูสึกหนามืดเปนลม และอาเจียน บนรถไฟ
หญิงวัยกลางคนที่นั่งตรงขามผูมีนําใจ ไดยื่นทิชชูสงมาให [ซึ่งก็เก็บ
ทิชชูซองนี้มาใชอยูจนถึงปจจุบัน]
นําใจเล็กๆ นอยๆ เชนนี้ ขาพเจาไดรับเสมอในการเดินทางไปประเทศ
ตางๆ ไมวาประเทศยากจนติดอันดับโลก หรือวาหนึ่งในประเทศรํารวยที่สุด
ในโลกเชนเยอรมัน ตรงนี้ก็ทําใหมีกําลังใจเสมอ และความรักในมนุษยใน
ฐานะที่เปนปจเจกชนก็พอกพูนขึ้นเรื่อยๆ ขาพเจาเชื่อวาปญหาทั้งหลายใน
สังคมไมไดอยูที่วามนุษยนั้นเลวราย แตหนึ่งในปญหามันเกิดจากแนวคิด
ทุนนิยมที่อยูบนฐานการแขงขันเสรีหรือประเภท “มือใครยาวสาวไดสาว
เอา”
ลืมบอกไปวา ขาพเจาเดินทางไปเบอรลินคนเดียว เพราะอีกทีมแยก
ไปยังอีกเมืองหนึ่ง
พอถึงเบอรลินตอนบายโมง ก็มองหาสาวผมแดงตามที่ผูจัดบอก
มา (ซึ่งขาพเจาคิดวาเปนเด็กนักศึกษาอาสาสมัครที่ตัวแทนขององคกรที่
เบอรลินสงมารับ) เห็นเด็กสาวผมแดงหลายคนผานไป แตก็ไมเห็นมีทีทาวา
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 45
จะเดินตรงมาทักขาพเจาเลย รําๆ วาจะเดินไปทักเด็กสาวคนหนึ่ง ก็มีหญิง
วัยกลางคนผมแดงมาสะกิด “คุณคือเล็กใชไหมจะ?”
สุดประหลาดใจเพราะผูมารับก็คือหญิงวัยกลางคนผมแดง ทราบชื่อ
ที่หลังวาปาอิงกริดส คุยกันไปคุยกันมาก็ทราบวาคุณปาที่ขาพเจาประมาณ
การณวาอายุคงไมเกิน 50 ป เอาเขาจริงๆ คือครูเกษียร อายุ 67 ป
แตคุณปาของเราสุดทันสมัยคะ และแข็งแรงกวาขาพเจาในเวลานั้น
เยอะเชียว ปาอิงกฤดสวางแผนวาจะพาขาพเจาตระเวนดูเมืองเบอรลินกอน
กําหนดเวลาพูดคือ 1 ทุม
ถึงแมวาเบอรลินจะเปนเมืองในฝนที่อยากจะเที่ยวดูก็ตามที แตดวย
ความเหนื่อยลาจากการเดินทาง และเมื่อนึกถึงหนาที่ที่ตองทําในตอนเย็น
แลวก็คิดวาถาตระเวณดูเมือง คงจะตองลมพับแนนอนในตอนเย็น ก็เลย
ตัดใจ บอกคุณปาอิงกริดส วา ”ขอนอนพักผอนกอนดีกวาคะ” ซึ่งทําใหคุณ
ปาใจแปวไปพอสมควรเพราะตั้งใจดูแลแขกเต็มที่
ระหวางเดินไปตอรถไฟเพื่อไปพักผอนที่บานปาอิงกริดส ตาก็สอด
สายไปเห็นรานผลไม ไมรีรอรี่เขาไปซื้อผลไม ไดองุนมาครึ่งกิโล (อยาถาม
ราคานะคะ เพราะเราอยูในอัตราแลกเปลี่ยนยูโร และคาครองชีพของ
เยอรมัน) -- อาจเพราะนิสัยคนไทยนะ เวลาเหนื่อยหรือไมสบายก็อยากจะ
ทานแตของรสเปรี้ยว -- เดินไปไดอีกหนอยก็เห็นรานขายอาหารจีนริมถนน
ก็รีบรี่เขาไปสั่งขาวราดผัดผัก พรอมใสพริกจนคนขายตาโต วันนั้นทั้งวันก็
อยูไดดวยองุนและขาวที่มากจนแบงทานไดถึงสองมื้อ อาการเวียนหัวจึงดี
ขึ้น และสามารถรวมกิจกรรมกับกลุมผูหญิงเบอรลินไดในตอนเย็น
นอกเรื่องนิดหนึ่งนะ ที่เยอรมันนั้นคนขายอาหารเอเชียสวนใหญ
เปนคนเวียตนาม โดยเฉพาะที่เยอรมันตะวันออก เพราะคนเวียตนามเขามา
ในเยอรมันตะวันออกสมัยเปนคายคอมมิวนิสตดวยกันและอยูกันมาจนถึง
ปจจุบันและกลายเปนคนเยอรมันไปแลว
46 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
ปาอิงกริดส
“ฉันจะบอกคนไทยเกี่ยวกับคุณดวยนะ” ขาพเจาบอกกับคุณปา
อิงกริดส หลังจากที่รูจักกันมากขึ้น และไดรับรูเรื่องราวของคุณปา
ปาอิงกริดสพักอยูตามลําพังคนเดียว ในอพารตเมนที่เชาโดยเงิน
บํานาญ อยูไดอยางสบายๆ อพารตเมนตปาอิงกริดสสวยมาก ประดับตก
แตงดวยเครื่องประดับที่นํามาจากหลายประเทศทั้งในอาฟริกา (ซึ่งคุณปาไป
ทํางานอาสาสมัครสอนหนังสืออยูหลายป) และอเมริกาใต
อาชีพหลักของปาอิงกริดสกอนเกษียรคือครูสอนภาษาอังกฤษ
ปาเปนคนเบอรลิน แตทุกคนในครอบครัวเสียชีวติ เพราะสงคราม
คุณปาและเพื่อนตัดสินใจหนีขามไปเบอรลินตะวันตกเมื่ออายุ 18 และก็เรียน
หนังสือที่นั่น พบรักที่นั่น กําเนิดลูกสาวคนเดียวที่เยอรมันตะวันตกเชนกัน
จนเมื่อการแตงงานผานไป 5 ปก็ถึงเวลาแหงการยุติ คุณปาหอบลูกสาวตัว
นอยไปสอนหนังสืออยูที่สเปนหลายป และเมื่อกลับมายังเยอรมันอีกครั้ง
หนึ่งก็ทํางานสอนหนังสือเชนเดิม และก็ใชชีวิตโสดมาจนบัดนี้คะ
“ฉันมีคนรักหลายคนนะ” “แตฉันไมชอบใชชีวิตอยูกับใคร
ชอบอยูคนเดียว มันสบายกวากัน” คุณปาสุดซาสรีบบอกกลัวจะตกเทรน
ปจจุบันนี้คุณปาติดตอกับเพื่อนๆ และลูกสาวดวยการใชอีเมล (ทัน
สมัยเสียไมมีละคะ) และทํางานอาสาสมัครใหกับหลายองคกร โอ เค เรารูจัก
ชีวิตคุณปาอิงกริดสแลว นาสนใจใชไหมคะ?
นักศึกษาประทวงไมเรียนหนังสือ 3 วัน
ในระหวางการอยูบนรถไฟเพื่อไปยังสถานที่ประชุม เราจะเห็นเด็ก
หนุมสาวคอนขางเยอะ คุณปาอิงกริดสเลาวา “นักศึกษาในมหาวิทยาลัย
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 47
ทั่วเบอรลินอยูในระหวางการหยุดเรียนประทวง 3 วัน เพื่อไมใหรัฐ
ตัดงบการศึกษา โดยรัฐอางวาไมมีงบประมาณ ซึ่งนักศึกษาก็ประทวง
กันหนัก มีการเดินขบวนไมเห็นดวยกระจายทั่วไป และก็หยุดเรียน
ประทวง”
สําหรับพวกเราคงเขาใจปรากฎการณนี้ดี เพราะอาจารยและ
นักศึกษาในประเทศไทยก็เริ่มประทวงไมใหรัฐแปรรูปการศึกษาเชนกัน
ทั้งนี้ในมุมมองทางเศรษฐกิจเสรีนิยมใหมนั้น นักเศรษฐศาตรตาง
ก็แนะนําใหรัฐแกปญหาการเงินดวยการลดคาใชจายดานสวัสดิการสังคม
เพิ่มภาษี ผลักภาระใหผูบริโภค โดยใหกลไกตลาดเปนตัวควบคุมทิศทาง
เศรษฐกิจของประเทศ ไมใชรัฐอีกตอไป
ซึ่ ง ทุ น บอกว า การที่ จ ะทํ า อย า งนี้ ไ ด รั ฐ ต อ งแก ป ญ หาหนี้ สิ น ที่ มี
มากมายกอน ดวยการลดคาใชจายในเรื่องคาจาง สวัสดิการของขาราชการ
ทั้งหลาย รัฐตองแปรรูปกิจการที่ไมเกิดผลกําไรที่ตองใชเงินอุดหนุนจํานวน
มาก โดยเฉพาะการศึกษาและการรักษาพยาบาล พรอมทั้งรีบชําระหนี้สิน
ทั้งหลายดวยการระดมเงินกอนใหญผานทางการขายทรัพยสินที่มีมากที่สุด
ในประเทศ นั่นก็คือทรัพยสินของรัฐวิสาหกิจกวา 60 แหงที่รัฐมี - นี่คือวิธีคิด
กระแสหลักของนักเศรษฐศาสตร ที่มองเงินเปนที่ตั้ง ไมใชมนุษยเปนที่ตั้ง
ประชาชน นักวิชาการฝายกาวหนาทั้งหลายจึงเกิดปญหาของการ
ตองหามาตรวัดตัวใหมที่สามารถทัดทานวิธีคิดแบบทุนสุดโตงที่นักเศรษฐ
ศาสตรกระแสหลักเหลานี้แนะนํา ที่อยูบนฐานของมนุษยมากกวาฐานของ
หุนและเงิน และนั่นจึงเปนสาเหตุที่คนงาน และประชาชนในหลายประเทศ
ทั่วโลกถึงไดตอตานการขายรัฐวิสาหกิจโดยเฉพาะที่เกี่ยวกับการดํารงชีวิต
48 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
ประปา นํา ไฟ รถไฟ โทรศัพท ขนสง เปนตน
กลุมผูหญิงที่เบอรลิน
การพูดคุยกับนักกิจกรรม นักศึกษา ผูหญิงลวนรวม 20 คนที่เบอรลิน
เปนการพูดคุยที่ประทับใจที่สุด ทีหลังจึงมาทราบวาเบอรลินเปนเมืองที่คน
ตื่นตัวเรื่องการเมืองมากที่สุดในเยอรมัน สวนมากเปนนักกิจกรรมหญิงวัย
สาวที่มีความมุงมั่นและกระตือรือรนที่จะรับทราบปญหา และหลายคนยังเปน
นักกิจกรรมอยูเลย มีนักศึกษาคนหนึ่งที่สนใจซักถามมากที่สุด และเปนนัก
กิจกรรมดวย บอกวา “พรุงนี้ฉันกับเพื่อนๆ จะไปประทวงที่รานขาย
เสื้อผาที่กรุงเบอรลิน”
นักศึกษาและนักกิจกรรมหลายคนมารวมตัวกันที่สํานักงานของตัว
แทนแตรเดเฟมส ที่เบอรลิน โดยแตละคนจะนําอาหารที่ทําเองบาง ซื้อมา
บาง มาทานรวมกัน ตามสไตลขาวหมอแกงหมอ แตที่นี้จะเปนพวกคุกกี้
ขนมปง สลัด ของทอดตางๆ ซึ่งจะทานรวมกันหลังจากการเสวนาจบแลว
ผูจัดงานเขาใจผิด คิดวาเล็กเปนอดีตคนงานตัดเย็บเสื้อผา และ
ขาพเจาก็คงจะภูมิใจมากเลยถาไดเติบโตมาจากการเปนคนงานตัดเย็บเสื้อ
ผาจริงๆ เพราะคงจะสามารถพูดไดอยางเต็มความภาคภูมิถึงสภาพปญหา
ตางๆ ไดมากกวาการพูดในนามของอดีตนักกิจกรรมนักศึกษา และ NGO
ซึ่งถูกทําใหมีภาพลักษณยําแยลงทุกทีในสายตาประชาชน เพราะไมเขาใจ
การทํางานของเรา
ที่นี่เราโฟกัสการพูดคุยไปที่เรื่องราวสภาพปญหาที่คิดวาเปนปญหา
ที่คนในสังคมไทยและสังคมโลกยังไมคอยพูดถึง เพราะเปนปญหาที่ไม
สามารถตีคาไดทางเศรษฐกิจ คือปญหาเรื่องที่ผูหญิงในปจจุบัน – ดวยภาระ
หนักที่ตองสรางรายไดทางเศรษฐกิจในการดูแลพอแม พี่นอง (สวนมาก
ผูชาย) และการไดเห็นปญหาความแตกแยกในครอบครัว และปญหาความ
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 49
ไมรับผิดชอบครอบครัวของผูชายไทยจํานวนมาก ทําใหคนงานหญิงไม
ตองการมีครอบครัว (เสียงสะทอนนี้รับกองกันไปตั้งแตไทย เขมร และ
อินโดนีเซีย) เพราะไมสามารถแบกรับภาระบนบาเพิ่มไดกวานี้อีกแลว และ
อีกปญหาคือการที่ผูหญิงไมมีโอกาสเลี้ยงดูลูกวัยเล็กๆ ตั้งแต 2-3 เดือน
เปนตนไป ทําใหเกิดปญหาเรื่องสุขภาพจิตสูงมากทั้งแมและลูก ซึ่งตรงนี้จะ
สงผลตอคุณภาพชีวิตของอนาคตของประเทศชาติ ที่ไมคอยมีใครพูดถึง
เลย เพราะคุณคาเรื่องเงิน และเศรษฐกิจ ไดถูกทําใหมันมากลบหรือ
แทนคาเรื่องความอบอุน ความรัก และการโอบกอด ไปแลว แมวาลึกๆ
ในดวงใจของมนุษยทุกคนนั้นจะแสวงหาความมั่นคงทางจิตใจเทาเทียมกับ
ความมั่นคงทางเศรษฐกิจ
หลายคนนิ่งอึ้งกับสิ่งที่ไดยิน และซักถามปญหากันยาวเหยียด
ขาพเจาจบการพูดที่เบอรลินวา “การจะลุกขึ้นมาเปนผูหญิงที่ขบถ และ
ทํางานไดอยางปจจุบันนั้น ตัวขาพเจาเองนั้นก็ไดผานความเจ็บปวดมา
มากมายเชนเดียวกับผูหญิงทั่วไป ตองตอสูกับแนวคิดเรื่องหญิงชายใน
สังคมไทย ถูกทํารายในครอบครัวมายาวนานหลายป จนถึงขั้นจะลุกขึ้นมา
ใชมีดตัดสินความรุนแรง และในวินาทีแหงหัวเลี้ยวหัวตอนั้นก็ไดสติวา “ถา
ใชมีดก็คงตายหรือไมก็ติดคุก” และเลือกที่จะไมใชความรุนแรง แตหนี
ออกมาจากความรุนแรงเสียเอง ดังนั้นสิ่งที่เชื่อมาตลอดคือ ..
เราคือผูกําหนดชะตากรรมของตัวเอง ดวยการเลือกทางเลือกเดินที่
สรางสรรค และไมใชเพื่อตัวเองเทานั้นแตเพื่อคนอื่น และสังคมดวย
และเมื่อคิดกลาทํา มันจะมีทางเลือกใหเราอยูเสมอ”
50 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹
ไลซิกก (Leipzig)
25 พฤศจิกายน
ผูจัดบอกวา ไลซิกก เปนเมืองใหญอันดับสอง (ในซึกเยอรมันตะวัน
ออกเดิม) รองจากเบอรลิน เปนเมืองของการตอสู จึงถูกเลือกใหเปนเมือง
หลักในการจัดกิจกรรมวันที่ 25 พฤศจิกายน วันยุติความรุนแรงตอเด็กและ
สตรี ที่นี่พวกเราไดพบกับคณะกรรมการขององคกรแต เด แฟม และเจา
หนาที่ขององคกรหลายคน ที่เดินทางมาจากสํานักงานในเมืองทูบินกินส ซึ่ง
อยูทางตะวันตกเฉียงใตของเยอรมัน
“ตุม แต็ก ตุม ตะลุม ตุม แต็ก”
กลองและเครื่องตีหลากหลายชิ้นจากนักดนตรีหญิงลวน 5 คน ที่ดัง
เราใจของผูหญิงชายกวา 100 คนที่ยืนครึ่งวงกลมหนาจวนผูวาแหงเมือง
ไลซิกก ไตถูกจุดสงตอกันไปเรื่อยๆ ทําใหบรรยากาศยามโพลเพลของเมือง
หวานละมุนดวยแสงไต
นายกเทศมนตรีของเมืองกลาวเปดงาน และไดกลาวถึงความสําคัญ
ของการตระหนักถึงความยากลําบากที่ผูหญิงตองเผชิญ และผลกระทบที่
ผูหญิงตองแบกรับอันเนื่องจากกระแสโลกาภิวัตน โดยไดกลาวหวงใยเปน
พิเศษตอปญหาความรุนแรงในครอบครัวที่มีเพิ่มมากขึ้น
นานๆ ไดฟงนักการเมืองชายกลาวประเด็นเรื่องปญหาผูหญิงได
อยางมีเหตุผลอยางนี้เสียทีก็ยิ่งรูสึกอยากเห็นนักการเมืองชายเมืองไทย
สามารถมีความเขาใจปญหาผูหญิงไดอยางลึกซึ้งจริงๆ และเรื่องปญหาผู
หญิงในบานเราหลุดพนไปจากเรื่องสิทธิทางนามสกุล หรือเรื่องสิทธิการมี
ภรรยาหลายคนของนักการเมือง หรือเรื่องเมียนอยนักการเมืองดังปูทางสู
ชื่อเสียงดวยการเขียนเรื่องความสัมพันธของตัวเอง
àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 51
 มาสูประเด็นของการเขาใจถึงเรื่องโอกาสของผูหญิงในการเขาถึง เสริมความเทาเทียมหญิงชาย ซึ่งผูอํานวยการไดเตรียมชีสเค็กแสนอรอย ไว
สิทธิตางๆ อยางเทาเทียมกับชาย ทั้งสิทธิทางกฎหมาย สิทธิทางเศรษฐกิจ รอตอนรับพวกเรา (เคกสุดโปรดเลยละ)
และสิทธิทางสังคมและครอบครัว ตลอดจนการยุติการกดขี่ขูดรีดแรงงาน สิ่งที่เห็นในเยอรมันตะวันออกทุกเมืองที่เดินทางไปรวมกิจกรรม ไม
หญิงเพราะความออนดอยกวาทางสรีระหรือเพศ วาจะเปนเบอรลิน ไลซิกก หรือเคมนิสซ คือ ความตื่นตัวของประชาชนใน
เฮอ! เรื่องนี้ยังเปนเรื่องที่ตองสรางจิตสํานึกรวมทั้งหญิงและ เรื่องสิทธิ และจิตวิญญาณในการตอสูนั้นคุกรุนกวาคนเยอรมันตะวันตก
ชายกันอีกหลายป เพราะผูหญิงจะสามารถมีความสุขไดจริงๆ นั้นตอง นอกจากคาครองชีพที่ถูกกวาเยอรมันตะวันตกแลว เราไดเห็นการ
ไดรับการเขามารวมตอสู และแกไขปญหาของผูชายดวย ลําพังผูหญิง พยายามฟนตัวของเมืองใหทัดเทียมกับเยอรมันตะวันตก แตขณะเดียวกันก็
เพียงฝายเดียว โดยที่ผูชายยังไมไดเปลี่ยนจิตสํานึกนั้นคงไมสามารถ เห็ น ความเปรี ย บเที ย บถึ ง ความไม เ ท า เที ย มกั น ระหว า งสองฝ ง ประเทศ
แกปญหาตางๆ ที่ผูหญิงเผชิญอยูในขณะนี้ได เยอรมัน
การพู ด คุ ย กั บ กลุ ม คนที่ นี่ จึ ง เป น ครั้ ง แรกที่ มี ก ารนํ า เสนอ
ปญหาของประชาชนที่เกิดจากองคการการคาโลก และการคาเสรี
Chemnitz- เมืองคารล มารก ไชโย! ทั้งนี้ไดมีตัวแทนของกลุมประชาชนที่เรียกวา ATTAC เคมนิซซ
รวมพูดในเวทีเดียวกับขาพเจาดวย ก็เลยรวมกันยําใหญการคาเสรี
เรายังอยูในเยอรมันตะวันออก
และองคการการคาโลกกันเยอะทีเดียว!
สําหรับคนที่เปนแฟนมารก คงชอบเมืองนี้เพราะเมืองนี้เปนเมืองที่
ตั้งอนุสาวรียคารล มารก ขนาดใหญ และชื่อเมืองก็ไดเปลี่ยนเปนชื่อมารก
*-*-*-*-*-
เมื่อเยอรมันตะวันออกผนวกรวมกับคายคอมมิวนิสต แตตอมาเมื่อกําแพง
เบอรลินถูกทลาย โลกคอมมิวนิสตสลาย ชาวเมืองนี้ก็ขอเปลี่ยนชื่อเมืองกลับ
เปนชื่อเคมนิสซ ซึ่งเปนชื่อเดิม แตก็ลงมติวาจะเก็บอนุสาวรียคารล มารก
เอาไวตอไป แตไมแนเหมือนกันวาจะอยูไดนานแคไหนเพราะรัฐบาลเปน
เสรีนิยมใหม และนําประเด็นทําลายรูปปนนี้มาพูดอยูเนื่องๆ
เมืองนี้เคยเปนเมืองที่รุงเรืองดานอุตสาหกรรมหนัก มีประชากรกวา
250,000 คน แตปจจุบันอุตสาหกรรมไดหายไปแลว และก็กลายเปนเมืองที่
ใหญเปนอันดับสี่ของเยอรมัน (ตะวันออก)
ที่เคมนิสซนี้พวกเราไดรับการตอนรับอยางอบอุนจากสํานักงานสง
52 ºÑ¹·Ö¡âÅ¡ÒÀÔÇѲ¹ àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 53
 จริงๆ แลวก็ยังมีอีกหลายเรื่องที่อยากเลาใหฟง แตเพราะมีงานหลาย
อยางคั่งคางรอใหรีบไปซะสาง ก็คงตองจบบันทึกยุโรปแคนี้กอน แลว
จะหาโอกาสเขียนเลาเรื่องของประเทศอื่นใหฟงอีก
+-+-+-+-+-+-+-+
บทเรียนจากสหรัฐฯ และยุโรป ทําใหตระหนักไดวามันมีเรื่องราวใหญ
รอบตัวใหเรียนรูไดทุกวัน จากการพูดคุยกับคนรอบขางทั้งในเมืองไทย
และตางประเทศที่มีภาษาและวัฒนธรรมแตกตางกับเรา และการได
เรียนรูสิ่งเหลานี้ ทําใหขาพเจาคอนขางมั่นใจวา “ถามนุษยทุกคน” บน
โลกนี้ไดมีโอกาสพบปะเพื่อนมนุษยท้งั หลายในโลกนี้ “โลกก็อาจจะมี
สันติภาพ” มากขึ้นก็เปนได มนุษยคงไมแบงแยก แยงชิง ทําราย เขน
ฆากัน เพราะความเปนชาติ ศาสนา สีผิม และวัฒนธรรมที่แตกตางกัน
อยางเชนที่เปนอยู

ขอจบบันทึกฉบับนี้วา “มนุษยทุกคนเทาเทียมกัน” “เหมือน” และ

“เทาเทียม” ในสิทธิแหงชีวิตและการใชชีวิตที่สมดุลและสอด
คลองกับธรรมชาติและทรัพยากรที่ธรรมชาติมอบให

โลกนี้มีไวเพื่อแบงปน ไมใชเพื่อใหใครไมกี่คนเอาไปขายเก็งกําไร ใน
ขณะที่ประชากรอีกกวา 80% ตองอยูอยางอดยาก และถูกเอารัด
เอาเปรียบ

มหาตมะ คานธีกลาว”There is enough in the world for

everybody’s need, but not enough for anybody’sgreed”, “โลก
มีทรัยพากรพอเพียงสําหรับประชากรทุกคน แตไมพอสําหรับผู
ละโมภ แมเพียงคนเดียว”
544 ºÑ¹··ÖÖ¡âÅ¡Ò
âÅ¡ÒÀÔ
ÒÀÔÇѲ¹¹ àÃÕ¹ÃÙŒâÅ¡ à¾×èÍÃÙŒ¨Ñ¡μÑÇàͧ áÅÐàμÃÕÂÁÃѺÇÔ¡ÄμÔ 55