Sadržaj:

Uvod............................................................................................................................................1
Informacioni model medicinske slike.........................................................................................2
Sistem pohrane medicinske slike................................................................................................2
Arhivni server.............................................................................................................................3
Podsistem za upravljanje bazama podataka................................................................................3
Memorijski podsistem.................................................................................................................4
Komunikacijska mreža................................................................................................................4
DICOM Komunikacijski standard..............................................................................................4
Informacioni objekti................................................................................................................4
Klase usluga................................................................................................................................5
Primjer C-STORE DIMSE usluga..............................................................................................6
Komponente arhivnog softvera...................................................................................................6
Primanje slike..............................................................................................................................6
Usmjeravanje slike......................................................................................................................7
Slaganje slika..............................................................................................................................7
Pohrana slike...............................................................................................................................8
Nadogradnja baze podataka........................................................................................................9
Dohvaćanje slika.........................................................................................................................9
Health Level Seven (HL7) Komunikacijski standard.................................................................9
Prefetch mehanizmi....................................................................................................................9
Format slike..............................................................................................................................10
Query/Retrieve klasa usluge.....................................................................................................11
Q/R Nivo podrška klase usluga.................................................................................................12
Patient Rood Q/R Informacioni model.....................................................................................13
PACS.........................................................................................................................................13
Zaključak...................................................................................................................................15
Tabela slika...............................................................................................................................16
Literatura...................................................................................................................................17
Uvod

Arhiviranjem medicinskih slika zbog pristupa istima u budućnosti omogućava se usporedba

zdravstvenog stanja pacijenta sa prethodnih i trenutnih pregleda. U ovom radu upoznat ćemo
se sa pohranom i upravljanjem medicinskih slika koristeći trenutnu digitalnu tehnologiju za
pohranu, te hardverske i softverske potrebe za implementaciju sistema za arhiviranje
medicinske slike. Medicinske slike se izrađuju od strane mnogobrojnih uređaja kao što su
računarska tomografija (CT), magnetna rezonanca (MRI), ultrazvuk (US), računarska
radiografija (CR), nuklearna medicina (NM), digitalna angiografija (DSA), digitalna
fluoroskopija (DF), i projekcijska radiografija. Ove slike se generalno pohranjuju u
digitalnom ili analognom formatu na različitim tipovima medija za pohranu kao što su
magnetni diskovi ili trake, kompak diskovi (CD), optićki diskovi, videotrake, film, DVD -
ovima, ili digitalnim linearnim trakama (DLTs). Dohvaćanje ovih slika sa medija za pohranu
zahtijeva određene manuelne procedure, koje znaju biti neefikasne. Računarski – bazirano
pohranjivanje medicinskih slika je počelo sa implementacijom PACS sistema (Picture
archiving and communication systems). Ovom implementacijom, podsistem za arhiviranje
slike je integrisan u PACS, koji pruža pouzdane i efikasne načine da se pohrani medicinska
slika velikog kapaciteta. Implementacija sistema za pohranu slike za podršku od strane PACS
zahtijeva povezanost i interoperabilnost između sistema za arhiviranje i individualne opreme
za snimanje slike ( npr. CT, MRI, CR, itd... ) i PACS komponenti (računari, sistemi za
pohranu, prikazne radne stanice, itd...). Ovo je oduvijek bilo teško postići zbog mnoštva
platformi i komunikacijskih sistema koji su predstavljeni od strane proizvođača opreme. Sa
uspostavljanjem 'Digital Imaging and Communications in Medicine (DICOM)' standarda
među opremom za snimanje slika i PACS komponenti ta barijera je prevaziđena. Sistem za
arhiviranje slike baziran na DICOM standardu omogućava da se on koristi za kontrolu,
akviziciju, arhiviranje, pronalaženje, i distribuciju medicinskih slika u cijelokupnom PACS
okruženju.

1
Informacioni model medicinske slike

Tokom jednog pregleda pacijenta moguće je da se proizvede nekoliko medicinskih slika. Ove
slike, u zavisnosti na koji način su proizvedene, se generalno sortiraju u studije i serije.
Studija jeste skup jedne ili više serije slika koje su u korelaciji sa dijagnozom pacijenta. Serija
je niz slika koje su proizvedene sa jednom procedurom za izradu slike (npr. CT).
Medicinske slike generisane sa digitalnom opremom različitih modaliteta su pohranjene kao
informacijski objekti sastavljeni od piksela. Piksel je informacioni element koji sadrži
određeni sivi ton iz skale sivih tonova, ili RGB (crvena, zelena i plava) vrijednost slike u boji.
Nivo sivih tonova se kreće od 0 do 255 (8-bit), 0 do 1023 (10-bit), ili 0 do 4095 (12-bit), u
zavisnosti od načina na koji je slika proizvedena od strane određene opreme. RGB slika je
sastavljena od crvenih, zelenih i plavih elemenata od kojih je svaki predstavljen sa 8-bitnom
vrijednošću u opsegu od 0 do 255.
Većina selektivnih slika (CT, MRI, US, itd.) su u dvije dimenzije. Veličina takve slike može
se mjeriti po broju linija (redova) po slici, broj piksela (kolona) po liniji, i broj bita po jednom
pikselu. Na taj način slika koja ima dimenzije 2495 × 2048 × 8 bits indicira da je slika
sastavljena od 2495 linija, svaka linija se satstoji od 2048 piksela i svaki piksel sadži
maksimalnu vrijednost od 255. Ako bi to predstavili u bitima, pomenuta slika bi imala
otprilike 2495 × 2048 × 1 = 5,251,072 bajta, ili 4.87 Mega bajta (Mb). Kako bilo, za slike
koje su 10-bitne ili 12-bitne, svaki piksel će zahtijevati 16 bita, ili 2 bajta, računarske
memorije, kako svi računari pohranjuju informacije u jedinicama od 8 bita ili bajta. Na
osnovu toga je veličina 12-bitne CT slike 512 × 512 × 2 = 524,288 bajta ili 0.5 Mb.

Sistem pohrane medicinske slike

Tri osnovna podsistema koji čine PACS jesu akvizicija, arhiviranje i prikazivanje.
Akvizicijski sistem obuhvata više računara koji se koriste za dobijanje slike generisane od
individualnog slikovnog modaliteta u klinici. Sistem arhiviranja se sastoji od baznog računara
opremljenog sa ogromnom memorijom za pohranu medicinskih slika velikih dimenzija.
Sistem za prikazivanje obuhvata više prikaznih radnih jedinica svaka sastavljena od računara i
prikaznog uređaja (npr. Monitor) koji omogućava osoblju da prikaže i manipuliše sa slikama.
Akvizicijski, arhivni i prikatzni sistemi su povezani komunikacijskom mrežom. Medicinska
slika dobijena od strane akvizicijskog računara se automatski prebacuje do baznog računara
(arhivni server) arhivnog sistema, gdje se pohranjuje i po potrebi prikazuje na određenim
prikaznim jedinicama.
Arhivni sistem ili sistem za pohranu za PACS se sastoji od četiri važne komponente: arhivnog
servera, sistema za uređivanje baze podataka, podsistem memorije, i komunikacijske mreže.
Slika 1 pokazuje konfiguraciju centralizovanog sistema za pohranu koji je prihvaćen od
većine PACS sistema.

2
 Slika 1. Konfiguracija sistema za pohranu medicinske slike

Arhivni server

Arhivni server ili server za pohranu slike je multioperativni računarski sistem koji podržava
mnoštvo procesa (računarskih programa) koji se odvijaju u isto vrijeme. Arhivni server je
opremljen sa velikom RAM memorijom, dualnim ili više jezgrenim CPU (central processing
unit), i ultra brzim mrežnim interfejsom za bolje performanse. Integrirani arhivni sistem
pokreće sofisticiran program koji kontrolira arhiviranje, pronalaženje, i distribuciju
medicinskih slika. Većina funkcija koje obavlja arhivni server uključuje:
a. Prihvatanje slike od akvizicijskih računara
b. Arhiviranje slika u memorijske odjele
c. Slanje slike prema prikaznim jedinicama
d. Obnavljanje arhivnih baza podataka
e. Upravljanje naredbama i zahtjevima od strane prikazni jedinica

Podsistem za upravljanje bazama podataka

Arhivna baza podataka je baza podataka koja sadrži predefinisane tablice podataka koje
pohranjuju informacije potrebne arhivnom serveru da bi izvršavao individualne zadatke
podržavajući arhivni sistem slika. Da bi osigurali integritet podataka, arhivna baza podataka je
podešena da automatski duplira informacije i pohranjuje ih na sistemski disk u arhivnom
serveru. Arhivna baza podataka ne pohranjuje nikakve medicinske slike. Umjesto toga
pohranjuje indeks fajla koji vodi do odgovarajuće slike koja je fizički pohranjena u
memorijskom podsistemu.

3
Memorijski podsistem

Memorijski podsistem pruža veliki kapacitet memorije za pohranu medicinskih slika i

podržava dva nivoa pohrane slika:
1. Kratkotrajno memorisanje (engl. Short-term storage for data caching)
2. Stalno memorisanje (engl. Long-term storage for permanent archiving)
Kratkotrajno memorisanje koristi brzi pristum memorijskim uređajima kao što su magnetni
diskovi ili RAID (high-speed redundant array of ineypensive disks) koji pružaju momentalan
pristup slici. Stalno memorisanje koristi jeftinije medije većeg kapaciteta kao sto su magnetne
trake, optički diskovi, digitalne trake (digital linear tapes – DLT) koje pružaju pristup slikama
pri manjoj brzini.

Komunikacijska mreža

Komunikacijska mreža je digitalni interfejs koji povezuje arhivni server i sistem za pohranu
slike sa drugim PACS komponentama kao što su akvizicijski računari i prikazne jedinice,
omogućavajući za medicinske slike i druge relevantne informacije. Mrežni interfejs niske
cijene kao što je 10-Mbps 10BaseT Ethernet može se koristiti u pružanju komunikacije
između PACS komponenti. Ultra brze mreže kao što je 100-Mbps Fast Ethernet, 155-Mbps
OC-3 ATM (asynchronous transfer mode), or 622-Mbps OC-12 ATM su pogodniji za
komunikaciju zbog mogućnosti prenosa velike količine podataka.

DICOM Komunikacijski standard

Komunikacija između uređaja za generisanje medicinske slike i njihovih aplikacija je

oduvijek bila otežavajući faktor zbog različitih platformi koje su definisane od strane
proizvođača medicinke opreme. DICOM standard uspostavljen je 1992 godine od strane
komiteta formiranog od strane Američkog koledža radiologije (ACR) i Grupacije nacionalnih
elektronskih proizvođača (NEMA), je namijenjen da pruži konekciju i mogućnost kooperacije
između različitih proizvođača medicinske opreme sa individualnim sistemima. U narednom
dijelu su opisane dvije osnovne DICOM komponente (informacioni objekti i klase usluga)
koje su korištene u komunikaciji slikama.

Informacioni objekti

Medicinske slike su definisane u DICOM-u kao informacioni objekti ili skupovi podataka.
Informacioni objekt predstavlja primjer real-world informacionog objekta (npr. Slika) koji je
sačinjen od mnoštva podataka koji sadrže kodirane vrijednosti osobina tog objekta. Svaki
podatak je sastavljen od 3 polja: oznaka podatkovnog elementa, dužina vrijednosti, i
vrijednost polja. Oznaka podatkovnog elementa je unikatan identifikator koji se sastoji od
broja grupe i broja elementa u heksadecimalnoj notaciji i koristi se da identifikuje određenu
osobinu elementa. Na primjer, ako je piksel od jedne slike sačuvan pod oznakom [7FE0,
0010], broj 07FE predstavlja broj grupe a 0010 predstavlja broj elementa. Dužina vrijednosti

4
specificira broj bajta koji predstavlja vrijednost elementa polja. Vrijednost polja sadrži
vrijednosti od elementa podatka. Komunikacija između medicinske opreme koja generiše
fotografije i aplikacija počinje kada sistem ili aplikacija inicira trasfer slike u određen sistem
ili aplikaciju. Inicijator (pošiljalac slike) tada prebacuje podatke zahtijevane slike prema
prijemniku slike. Proces akvizicije slike, na primjer, medicinska slika je prebačena kao
informacioni objekat iz nekog slikovnog modaliteta (npr. CR skener) prema PACS
akvizicijskom računaru. Tada ove informacije od akvizicijskog računara su usmjerene prema
prijemnim jedinicama za instantni prikaz i prema arhivnom serveru za arhiviranje.

Klase usluga

PACS aplikacije su određene od strane DICOM standarda kao aplikacijski entiteti (AEs).
Jedan AE koji uključuje komunikacije slikama je napravljen prema setu DICOM servisa.

Slika 2. DICOM informacioni objekat

Ove usluge su kategorizirane u 2 skupine klasa usluga, DIMSE-C i DIMSE-N (DICOM

message service elements).
DIMSE-C usluge odnose se na one usluge koje su primjenljive da slažu informacione objekte
(npr. objekti koji predstavljaju nekoliko entiteta u DICOM informacionom modelu) i pružaju
samo operativne usluge. DIMSE-N usluge, su suluge koje su primjenljive na normalizovane
informacione objekte (npr. objekti koji predstavljaju jedinstven entitet u DICOM
informacionom modelu) i pružaju operativne i obavještajne usluge. Tipična DIMSE usluga
uključuje dva AEs, klasu korisnika usluge (SCU), klasu snabdijevača usluge (SCP). SCU je
AE takav da zahtijeva posebnu DIMSE uslugu od drugog AE (SCP). SCP je takav AE koje
izvršava prikladnu operaciju za određenu uslugu. Operacije sprovedene od strane DIMSE
usluga su bazirane na klijent/usluga aplikaciji gdje je SCU klijent a SCP server.

5
Primjer C-STORE DIMSE usluga

Prateće procedure opisuju operaciju C-STORE DIMSE usluga koje prebacuju slike sa PACS
akvizicijksog računara na arhivni server:
a. Akvizicioni računar (storage SCU) izdaje zahtjev za udruženje sa arhivnim serverom
(storage SCP)
b. Arhivni server odobrava zahtjev
c. Akvizicijski računar probuđuje C-STORE uslugu i potražuje memoriju za sliku u
arhivnom sistemu
d. Arhivni server prihvata zahtjev
e. Akvizicijski računar prebacuje sliku arhivnom serveru
f. Arhivni server pohranjuje sliku u sopstvenom uređaju za pohranu i potvrđuje uspješnu
operaciju
g. Akvizicioni računar izdaje zahtjev za odbacivanje udruženja
h. Arhivni server odbacuje udruživanje

Komponente arhivnog softvera

Softver koji je implementiran na arhivni server kontrolira arhiviranje, povrat, i distribuciju

medicinskih slika za arhivni sistem. U arhivnom serveru, procesi različitih funkcija se
obavljaju odvojeno i komuniciraju simultano sa drugim procesima koristeći klijent/usluga
programiranje, rednim mehanizmima, i mehanizmima za određivanje prioriteta poslova.
Većina zadataka izvršenih od strane arhivnog servera uključuju prihvatanje slike,
usmjeravanje slike, slaganje slika, arhiviranje slika, ažuriranje baze podataka, vraćanje slike, i
pripremu slika prebacivanjem iz bazne memorije u privremenu memoriju za pripremu za
kasnije korištenje.

Primanje slike

Slike dobivene akvizicijskim računarima od različitih medicinskih uređaja se prebacuju preko

komunikacione mreže do arhivnog servera koristeći standardni DICOM servis za pohranu
preko TCP/IP (engl transmission control protocol/Internet protocol) mrežnih protokola. Klasa
servisa pohrane je bazirana na klijent/server aplikacijama, od koji akvizicioni računar ima
ulogu DICOM servis korisnika koji prebacuje slike do SCP (service class provider) ili
arhivnog servera. Kao većina klijent/server aplikacija, arhivni server podržava istovremeno
primanje slika sa više akvizicionih računara.

6
Usmjeravanje slike

Slike koje stižu do arhivnog servera sa različitih akvizicionih računara se istog momenta
usmjeravaju na prikazne jedinice za momentalni prikaz. Proces usmjeravanja je DICOM klasa
servisa pohrane, od kojih arhivni server preuzima SCU ulogu da prebacuje slike na prikazne
jedinice (SCP). Algoritam usmjeravanja je vođen predefiniranim parametrima kao što su
vrijeme pregleda, tip pacijenta, lokacija prikazne jedinice, sekcije radiologa, i uputnog
doktora.

Slaganje slika

Slaganje slika je podatkovni mehanizam koji pohranjuje slike privremeno na veoma brze
memorijske uređaje kao što su magnetni diskovi i RAIDs za brzo pronalaženje. Slike
primljene u arhivnom serveru od različitih akvizicijskih računara su složene u arhivnom
serveru u dijelu brzih memorijskih uređaja (magnetski diskovi i RAID) zbog mogućnosti
momentalnog pristupa. Kasnije se pohranjuju na long-term memorijske uređaje. Na ovaj
način, sve slike koje nisu na disku prikazne jedinice mogu se povratiti sa arhivnog servera.
Ovakav način je pristupačan za doktore i radiologe da pregledaju slike koje su na prikaznoj
jedinici lociranoj na drugom radiološkom odjelu.

Slika 3. DICOM klasa memorijskog servisa

7
 Slika 4. Ilustracija unutrašnjeg procesa komunikacije u arhivnom serveru

Pohrana slike

Slike primljene u arhivnom serveru iz različitih akvizicijskih računara su kopirane sa arhivnih

memorijskih uređaja na dugoročne memorijske uređaje, kao što je optički disk ili DLT, za
trajno arhiviranje. Ove slike su pohranjene kao standardni DICOM fajlovi, kojima se može
pristupiti iz prikaznij jedinica na PACS komunikacionoj mreži.

8
Nadogradnja baze podataka

Informacije izvučene sa slika koje su dobijene od arhivnog servera se ubacuju u arhivnu bazu
podataka. Ovi podaci su kategorizirani i sortirani u različite predefinirane tabele, gdje svaka
tabela sadrži određenu vrstu entiteta. Na primjer, opisna tabla pacijenta sadrži njegove
snimke, analize i povezane studije, stoga arhivne tabele se sastoje od arhivnih snimaka
individualnih slika, a tabele studija sadrže studije koje opisuju individualne medicinske
procedure za izrađivanje slike. Ove tabele pružaju informacije potrebne arhivnom serveru za
izvršavanje indeksiranja, obavještenja i povratnih kljičeva za pretragu, potraživanje, i
usmjeravanje slike.

Dohvaćanje slika

Dohvaćanje slika se vrši u prikaznim jedinicama koje su povezane sa arhivnim sistemima

preko komunikacione mreže. Zahtjev dohvaćanja je izdat arhivnom serveru od strane
prikaznih jedinica koristeći DICOM upit/dohvat (Q/R) klase usluga preko TCP/IP mrežnih
protokola na bazi klijent/server. U operaciji dohvaćanja, arhivni server koristi kao Q/R SCP
te procesira upit od strane prikaznij jedinica (Q/R SCU). Potraživane slike su dohvaćene iz
memorijskog podsistema od arhivnog servera i distribuirane do potražujuće destinace tj.
prikazne jedinice.

Health Level Seven (HL7) Komunikacijski standard

HL7 je industrijski standard za podatkovni interfejs široko korišten u većini informacionih

sistema u zdravstvu (npr. HIS, RIS, PACS) razmjenu tekstualnih informacija. Razmjena
informacija između računarskih sistema zauzima više mjesto od mrežne komunikacije preko
TCP/IP protokola na baci klijent/server. Koristeći HL7 interfejs, poruke, i različite
informacije kao što je demografija pacijenta, ADT (prijem, otpust i prebačaj), raspored
pregleda, opis pregleda i dijagnostički izvještaji mogu se dobiti od strane PACS iz HIS ili RIS
preko bolničko – integrisane komunikacijske mreže. Informacije dobivene iz ovih poruka
mogu se koristiti od strane PACS arhivnog podsistema da se izvršavaju naredbe kao što su
usmjeravanje, slaganje, i mehanizmi pre-pakiranja (prefetching).

Prefetch mehanizmi

PACS koji se koriste u kliničkom okruženju zahtijevaju brz pristup prethodnim i trenutnim
slikama pacijenta. Prema tome vremensko kašnjenje u pronalaženju starih snimaka sa

9
memorije će obeshrabriti doktore u korištenju PACS. Implementacija prefetch mehanizma
može eliminisati online pronalaženje slike, gdje će se povećati prihvatljivost PACS-a za
kliničko korištenje. Prefetch mehanizam se aktivira kada PACS arhivni server detektuje
dolazak pacijenta preko ADT poruke iz HIS ili RIS. Odabrane historijske slike i relevantne
dijagnoze se pronalaze na trajnoj memoriji u arhivnoj bazi podataka. Tada se ovi podatci
prebacuju na lokaciju gdje se nalazi pokazna jedinica. Algoritam prefetch mehanizma je
baziran na tabelarnom pregledu pri čemu je proces vođen od strane predefiniranih parametara
kao sto su tip pregleda, kategorija bolesti, lokacija prikazne jedinice, radiolog, odgovorni
doktor i broj i godina arhiviranih slika pacijenta. Ovi parametri su pohranjeni u prefetch
tabelu održavanu od strane arhivne baze podataka i određuju koje slike trebaju biti pronađene.
Nekoliko faktora koji utiču na funkciju prefetch mehanizma:
a. Veličina memorije u prikaznoj jedinici u koju je potrebno povratiti slike
b. Kapacitet memorijskih uređaja da istovremeno podrže mnoštvo povrataka slika
c. Mrežni kapacitet potreban za podršku prebacivanja potraživanih slika
d. Kapacitet prikazne jedinice da primi sve slike koje su pozvane sa minimalnim
smetnjama prema ostalim korisnicima
Svi ovi faktori se trebaju uzeti u obzir prije implementacije prefetch mehanizma.

Format slike

Medicinske slike su arhivirane u memoriju kao DICOM formatirani fajlovi. DICOM datoteka
se sastoji od meta-informacionog zaglavlja i informacionog objekta. Meta-informaciono
zaglavlje se sastoji od 128-bajtne preambule, 4-bajtnog DICOM prefiksa („DICM“), i meta
element datoteke (DICOM group 0002). Meta-informaciono zaglavlje datoteke sadrži
informacije koje identifikuju enkapsuliran skup DICOM podataka slike. Arhivni server prima
DICOM slike kao informacione objekte od akvizicijskog računara. Ove slike su prvo
enkapsulirane sa odgovarajućim meta-informacionim zaglavljem formirajući DICOM
datoteku i nakon toga se arhiviraju. Kada se ove arhivirane slike povraćaju iz memorije, samo
enkapsulirani informacioni objekt slike će biti izvučen iz datoteke, i onda će biti prebačen na
različite destinacije kao informacioni objekt.

Slika 5. DICOM format datoteke

10
Query/Retrieve klasa usluge

Proces koji je pokrenut na arhivnom serveru kontroliše upit i povrat medicinskih slika u
arhivni sistem. Ovaj tip procesa uzima SCP ulogu Q/R klase usluga za komunikaciju sa
prikaznim jedinicama (Q/R SCU), omogućavajući kasnije povrate slika iz arhivne baze
podataka i memorijskih podsistema. Q/R klasa usluga je bazirana na pratećim DIMSE
uslugama: C-FIND, C-GET, C-MOVE, i C-STORE.
C-FIND usluga pobuđena sa Q/R SCU-om da prepozna niz atributa vrijednosti, ili ključeva
pretraživanja (npr. ime pacijenta, datum pregleda, tip modaliteta), koji Q/R SCU snabdijeva.
Q/R SCP vraća za svaki zahtjev listu potraživanih atributa i njihovih vrijednosti.
C-GET usluga je pobuđena Q/R SCU-om da povrati informacioni objekt (npr. DICOM sliku)
iz Q/R SCP i da prebaci objekat pobuđujućem Q/R SCU.
C-MOVE usluga pobuđena od strane Q/R SCU da povrati informacioni objekt (npr. DICOM
sliku) od Q/R SCP i da prebaci objekt DIMSE aplikaciji (npr.SCP memorija).
C-STORE usluga je pobuđena od strane memorije SCU da potražuje informacioni objekt iz
memorije (npr. DICOM slika) SCP računara.

11
 Slika 6. DICOM Q/R proces

Q/R Nivo podrška klase usluga

Q/R proces servera u arhivnom serveru preuzima ulogu SCP-a od Q/R klase usluge
procesuirajući upit i povrat zahtjeve bazirane na informacijama sadržanim u atributima
definiranim Q/R informacionim modelom koje arhivni sistem slike podržava. Ovaj Q/R
informacioni model može biti standardni Q/R informacioni model definisan u DICOM-u, ili
privatni Q/R informacioni model definisan izjavom usklađenosti implementiradnog arhivnog
sistema. Postoje tri hijararhijska Q/R informaciona modela definisana od strane DICOM-a. To
su korijen pacijenta (engl. Patient root), korijen studije (engl. Study root), i pacijent/studija
model (engl. Patient/Study only model).

Patient Rood Q/R Informacioni model

12
Ovaj informacioni model je baziran na 4 nivoa hijararhije: Pacijent, studija, serija, i slika.
Nivo Pacijent je na najviši iz razloga što sadrži informacije povezane sa identitetom pacijenta
(IE) i njegovih medicinskih slika (IODs). Poslije nivoa pacijenta dolazi nivo Studije koja
sadrži informacije povezane sa nizom IE od medicinskih slika (IODs). Ispod studije dolazi
nivo Serija koji sadrži osobine povezane sa nizom IE korespondirajući slikovni IOD. Najniži
nivo jeste nivo Slika koji sadrži osobine povezane sa slikovnim IOD-om.

PACS

PACS predstavlja na slikama zasnovanu bazu podataka koja služi pohrani slike, komunikaciji,
dobivanju, prikazu i manipulaciji medicinskih slikovnih i slovnih podataka i informacija, a
sama kratica dolazi od engleskog Picture Archiving and Communication System. Drugim
riječima, PACS predstavlja potpunu digitalizaciju svih segmenata rada radiološkog odjela od
samih uređaja za dobivanje slika, preko njihovog skladištenja, pisanja nalaza, itd.
Komponente PACS-a su sljedeće (2,3,8):
- Jedinice za prihvat podataka poput uređaja za kompjutoriziranu tomografiju (CT),
magnetnu rezonanciju (MRI), ultrazvučnu dijagnostiku (UZV), kompjutoriziranu
radiografiju (Computer Radiography - CR) i direktnu digitalnu radiografiju (DR)
pomoću kojih dobivamo podatke (slike)
- Računalna mreža [danas najčešće Ethernet propusnosti 100Mb/s (megabita u sekundi)
ili 1 Gb/s (gigabita u sekundi)] kojapredstavlja sponu među komponentama PACS-a
- Baza podataka (softversko rješenje za organizaciju PACS-a,e dedicirani server)
- Sustav za prikaz slike (radne stanice - računala s monitorimarazlučivosti 2k
(2048x1024) za konvencionalnu radiologiju irazlučivosti lk (1280x1024) za ostale
segmente radiologije temoguća uporaba standardnih osobnih računala (PC) za
prikazslike na drugim odjelima
- Sustav za pohranu podataka [tvrdi disk kapaciteta reda 100GB (gigabytea - čita se
"gigabajta")]
- Sustav za arhiviranje podataka (arhiverski server - računalokoje sprema podatke na
kompaktni disk (compact disc - CD),magneto-optički disk (magneto-optical disc -
MOD), DVD (Digital Versatile Disc) ili DLT (Digital Linear Tape)
- Integracija s ostalim informacijskim sustavima unutar i izvanbolnice (bolnička
računalna mreža - Intranet, Internet) kako bi sepodaci između radiološkog i drugih
odjela mogli izmjenjivatiDa bi se bolje predočile komponente PACS-a, mogu se
usporediti s komponentama konvencionalnog radiološkog odjela:
- Konvencionalni RTG uređaj bio bi jedinica za prihvat podataka
- Bolničari, medicinske sestre i drugo osoblje koje prenosi podatke (slike, nalaze i si.)
odgovarali bi računalnoj mreži
- Arhiva bi odgovarala bazi podataka
- Negatoskop bi odgovarao sustavu za prikaz slike
- Rentgenski film bio bi sustav za pohranu podataka
- Službenici u arhivi predstavljali bi sustav za arhiviranjen podataka
- Administracija bi imala ulogu integracije s ostalim sustavimaunutar bolnice

13
U PACS-u se podaci (nalazi i slike) pohranjuju u digitalnom obliku na tvrdi disk, a kasnije
arhiviraju na odgovarajući CD, DVD ili DLT, dakle medije koji imaju veliki kapacitet
skladištenja slika. Na taj se način snižavaju početni izdaci vezani za kupovinu i razvijanje
filmova i drugog materijala te osobni dohodak osoblja. Na primjer: jedan CT presjek
abdomena iz suvremenog CT uređaja (nesažeta crno-bijela 8 bitna slika u rezoluciji
512x512) zauzima 256 kB (kilobytea) te na jedan uobičajeni CD kapaciteta 650 MB
(megabyte), po cijeni od 1-2 EUR, stane 2600 ovakvih presjeka. Da bi se toliko presjeka
analogno pohranilo (odnosno napravila njihova "tvrda kopija"), potrebno je 130
rentgenskih filmova za suho razvijanje po cijeni od 2.5 - 5.0 EUR po komadu (pod
uvjetom da se skladišti 20 presjeka po filmu), što odgovara konačnom iznosu od 325 do
750 EUR (ne uzimajući u obzir cijenu rada). Ovako pohranjene snimke pouzdano su
arhivirane uz malu vjerojatnost njihovog gubitka. Klasični arhivi, ovisno o organizaciji,
bilježe gubitke i zametanje snimaka preko 5%. Mada odgovarajuća statistička analiza,
zbog vremenski kratkog razdoblja postojanja PACS-a ne postoji, procjenjuje se da je
gubitak snimaka u digitalnom sustavu manji od 1%. Ovako arhivirane snimke relativno su
brzo dostupne. Suvremeni PACS sustavi mogu prikazati traženu arhiviranu snimku i
odgovarajući nalaz u roku od 15 do 120 sekundi (ovisno o korištenom sustavu za
arhiviranje), što je svakako brže i od najbolje organizirane standardne arhive. PACS je
također ekološki povoljno rješenje, s obzirom da se smanjuje zagađenost otpadnih voda
radiološkog odjela iskorištenim kemikalijama za razvijanje filmova. Pored svega, PACS
je koristan i za bolesnika, s obzirom da u digitalnoj radiologiji ne postoji pojam loše
ekspozicije, jer se svaka snimka može kasnije obraditi (postprocessing) te se na taj način
mogu dobiti svi željeni podaci.

14
Zaključak

PACS pruža načine za sticanje, pohranu i upravljanje medicinskim slikama koje su nastale od
razne medicinske opreme za dobijanje slika. Ove slike mogu se koristiti za kliniče preglede,
dijagnozu i dodatna istraživanja. Uvođenjem DICOM-a postavljaju se pravila koja moraju biti
zadovoljena od strane proizvođača medicinske opreme za izradu slika. Digitalno arhiviranje
slika omogućava online pristup slikama pacijenata sa prethodnih pregleda što olakšava praksu
radiologista i doktora. Arhivirane slike mogu se koristiti kao izvor velikih podataka za
istraživanja. Kada je slika arhivirana u kliničko okruženje podržano PACS-om, pouzdanost i
lakoća pristupa postaju dominantni faktori u određivanju stepena pouzdanosti sistema.
Sofisticirani softver implementiran u arhivnom sistemu igra veoma važnu ulogu u pružanju
efikasnih operacija u zavisnosti od zahtjeva.

15
Tabela slika
Slika 1. Konfiguracija sistema za pohranu medicinske slike......................................................3
Slika 2. DICOM informacioni objekat........................................................................................5
Slika 3. DICOM klasa memorijskog servisa...............................................................................7
Slika 4. Ilustracija unutrašnjeg procesa komunikacije u arhivnom serveru................................8
Slika 5. DICOM format datoteke..............................................................................................11
Slika 6. DICOM Q/R proces.....................................................................................................12

16
Literatura
1. Wong A, Huang HK, „Integrated DICOM-based image archive system for PACS,“
Radiology 2'5(P):615, 1997.
2. Wong A, Huang HK, Arenson RL, Lee JK, „Digital archive system for radiologic
images,“ RadioGraphics. 14:1119-1126, 1994.
3. Wong A, Taira RK, Huang HK, „Digital archive center: Implementation for radiology
department,“ Am. J. Roentg. 159:1101-1105, 1992.
4. Wong A, Huang HK, „High-performance image storage and communications with
fibre channel technology for PACS,“ SPIE Proc. 3662:163-170, 1999.
5. Lou SL, Hoostrate RD, Huang HK, „An automated PACS image acquisition and
recovery scheme for image integrity based on the DICOM standard,“ J.Computerized
Medical Imaging and Graphics, 21(4):209-218, 1997.
6. Lou SL, Wang J, Moskowitz M, Bazzil T, Huang HK, „Methods od automatically
acquiring images from digital medical system,“ J. Computerized Medical Imaging and
Graphics, 19(4): 369-376, 1995.
7. Lou SL, Huang HK, Arenson RL, „Workstation design: Image manipulation, image
set handling, and display issues,“ Radiologic Clinics of North America, 34(3): 525-
544, 1996.
8. Wong A, Huang HK, Arenson RL, „Adaptation of DICOM to an operational PACS,“
SPIE Proc. 3035:153-158, 1997.
9. Wong A, Huang HK, Lee JK, Bazzil TM, Zhu X, „High-performance image
communication network with asynchronous mode technology.“ SPIE Proc. 2711:44-
52, 1996.
10. NEMA Standards Publication, „Digital imaging and communications in medicine
(DICOM),“ National Electrical Manufacturers Association, 1999.
11. Health Level Seven: an application protocol for electronic data exchange in health
care enviroment (version 2.3). Ann Arbor, MI: Health Level Seven, 1996.

17