‫فصلنامه روند‪ ،‬سال بيست و پنجم‪ ،‬شمارههای ‪ 18‬و ‪ ،18‬بهار و تابستان ‪ ،8931‬صفحات ‪81-18‬‬

‫ارزيابي اثربخشي سياست هدفمندی يارانهها بر فقر‬

‫*‬
‫محسن جاللي‬

‫چکيده‬
‫در آذر ماه سال ‪ 8913‬برنامه اصالح اقتصادی که از آن با عنوان برنامه هدفمندی يارانهها نيز ياد ميشود‪ ،‬بهه منوهور سهاماندهي‬
‫يارانههای غيرمستقيم آغاز شد‪ .‬از ويژگيهای اين برنامه اقتصادی‪ ،‬پرداخت مستقيم يارانهها به خانوارها است‪ .‬در طول اجرای اين‬
‫برنامه بسياری از خانوارها‪ ،‬صرفنور از گروه درآمدی که به آن تعلق دارند‪ ،‬از مزايای اين پرداخت بهرهمند شدهاند؛ هرچند که در‬
‫سالهای اخير شاهد کاهش جزئي دريافت يارانهها در گروههای پردرآمد هستيم‪ .‬هدف اصلي اين پژوهش ارزيابي تأثير اين مبهال‬
‫پرداختي بر فقر در دوره اجرای اين برنامه (‪ )8911-31‬است‪ .‬برای اين منوور‪ ،‬شاخصهای عددی فقر شامل شهاخصههای ‪SST,‬‬

‫‪ CHU, FGT‬و روشهای ترتيبي محاسبه و ارزيابي ميشوند‪ .‬يافتههای اين پژوهش نشان ميدهد که اين سياست در سهالههای‬
‫اوليه اجرا موجب کاهش فقر شده‪ ،‬اما اين اثربخشي در طي زمان از بين رفته است‪.‬‬

‫هدفمندی يارانهها‪ ،‬شاخصهای فقر‪ ،‬رتبهبندی فقر‪ ،‬منحني ‪.TIP‬‬ ‫واژگان کليههدی‪:‬‬

‫طبقهبندی ‪.I32, D63 :JEL‬‬

‫______________________________________________________‬
‫‪m.jalali@cbi.ir‬‬ ‫* معاون اداره تحقيقات و مطالعات آماري بانک مرکزي‬
‫فصلنامه روند‪ ،‬سال بيست و پنجم‪ ،‬شماره ‪ 16‬و ‪ ،18‬بهار و تابستان ‪6931‬‬ ‫‪61‬‬

‫‪ .6‬مقدمه‬
‫حمایت از اقشار محروم جامعه از وظاای ممماا ا ات داه مر ماام دشاجراا جماات ماجرم ججاه‬
‫یا تمدارات و حادمات جامعه ا ت‪ .‬این یا ت مر الاا اخیر مر اقتصاام ایارات مر قا ار ار‬
‫حجل اقتصام مجرم ججه قرار گرفته و از اواخر آذر ماه ال ‪ 9831‬به عنجات یکا از یا تاا ممم‬
‫و راابرم مو ت مر حجزه اقتصام آغاز شده ا ت‪ .‬از ااداف ممم مو ت از اجرا این یا ات مر دناار‬
‫و اصاال و ار قاا داارایا و بمارهور‬ ‫خطمشااا میگر مانند اصال قیمات حاما ااا انار‬
‫ادایت یارانهاا به مت جامعه ادف ا ت‪ .‬به بیات میگر بمبجم وضعیت اقشار محروم و فقیر‬ ‫اقتصام‬
‫مر جامعه رویکرم ا ت ده مر اجرا این ر مجرم ججه یا تگذار بجمه ا ت‪ .‬با ججه باه اجارا‬
‫این ر و پا آمداا اجتماعا و اقتصام آت مجضاج گگاجنکا ا اتمرار ایان یا ات بار ا اا‬
‫مر جمات ار قاا‬ ‫فرآیند ده مر حال حاضر مر دشجر اجارا مااشاجم و یاا اعماال ممیادا ا خاا‬
‫اثربخشا آت از منظر حمایت از اقشار محروم و دممرآمد جامعه مبحثاا ا ات داه زم ا ات ماجرم‬
‫قاب ذدر ا ت ده گنانچه اعمال این یا ت با ججه‬ ‫برر ا و أم بیشتر قرار گیرم‪ .‬مر این خصج‬
‫به ازینهاا گزاف اجرا آت مججر دااش مؤثر فقر نشجم زم ا ت شیجهااا اجرایاا و مادیریتا‬
‫یا ات‬ ‫آت بازنگر شجم‪ .‬ا بته مر این زمینه مالحظات اجتماعا و یا ا ناشا از قطع و یاا عادی‬
‫پرماخت یارانهاا نیز مابایست مجرم ججه قرار گیرم‪.‬‬
‫ادف اصلا این پژواش برر ا اثربخشا پرماخت یارانهاا مستقیم به خانجاراا مر موره اجرا‬
‫و از منظر أثیر آت بر فقر عمجما با ا تفامه از شاخصااا عادم متاداول و رو ااا ر باهبناد‬
‫نجش فقر ا ت‪ .‬به جر خالصه فرضیه ا ده مر این پژواش به برر ا آت خجاایم پرماخت پا خ به‬
‫این پر ش ا ا ا ا ت ده آیا یا ت پرماخت یارانهاا بر دااش فقر مؤثر بجمه ا ت یا خیر‪.‬‬
‫این مقا ه مر پنج بخش ازمانداا شده ا ت؛ مر بخش موم به برر اا جربیاات و مطا عاات‬
‫یا ات پرماخات مساتقیم یاراناهااا مر دشاجراا میگار خاجاایم پرماخات‪.‬‬ ‫انجامشده مر خصج‬
‫امچنین نتایج پژواشاا و مطا عات انجامشده مرباره اجرا این یا ت مر اقتصام ایرات ده ج اط‬
‫پژواشگرات مر ماخ و خارج از دشجر انجام شده ا ت ارائه خجااد شاد‪ .‬مر بخاش اجم باه برر اا‬
‫‪61‬‬ ‫ارزيابي اثر بخشي سياست هدفمندي يارانهها بر فقر‬

‫رو شنا ا ا تفامهشده مر مقا ه اشاره ماشجم‪ .‬مر بخش گمارم نتایج بهم تآمده مر ایان پاژواش‬
‫یا اتا‬ ‫نتیجهگیر و ارائه جصیهاا‬ ‫ارائه و برر ا ماشجم‪ .‬رانجام مر بخش پایانا به جمعبند‬
‫خجاایم پرماخت‪.‬‬
‫‪ .8‬مروري بر پيشينه پژوهش و تجربيات کاربردي‬
‫مر این قسمت از مقا ه به برر ا جربیات دشجراا میگر و جصیهاا مجامع بینا مللا مر خصج‬
‫یا ت پرماخت مستقیم یارانه پرماخته ماشجم‪ .‬امچنین نتایج مطا عات انجامشده مر این خصاج‬
‫مر اقتصام ایرات ده ج ط پژواشگرات مر ماخ و خارج از دشجر انجامشده نیز برر ا و ارائه ماشجم‪.‬‬
‫به جر دلا یا ت پرماخت یارانه اا نقد مر بین دشجراا به مو صجرت پرماخات مشارو‬
‫خانجار مریافتدننده‬ ‫یارانهاا‪ (CCT) 9‬و یا پرماخت غیرمشرو انجام ماشجم‪ .‬مر پرماختاا مشرو‬
‫غذیه و نظایر آت ما جاند اقادام‬ ‫وجه نقد نما مر بخشاایا مشخص مانند بمداشت و مرمات آمجز‬
‫به ازینه نماید‪ .‬اما مر پرماختاا نقد غیرمشرو خانجار مریافاتدنناده وجاه ماا جاناد آت را باه‬
‫م خجاه مر امجر ده زم ماماند به مصرف بر اند‪ .‬جربیاات دشاجراا نشاات ماامااد داه یا ات‬
‫پرماخت نقد بهصجرت مشرو به عنجات ابزار مؤثر مر جمت دااش و رفع فقر بهشمار ماآید‪.‬‬
‫برر ا انجامشده مر بانک جمانا ج ط فیزبین و ا کام (‪ 9)9001‬این یا ات مر‬ ‫بر ا ا‬
‫ین اجرا و پس از مشااده نتایج مؤثر آت مر برخا از دشجراا متنا ر با شارایط‬ ‫دشجراا آمریکا‬
‫و او جیت اا آت دشجر مر حال اجرا ت‪ .‬مر دشجر برزی نظام پرماخت یاراناهااا داه از آت باا عناجات‬
‫‪ 8BFP‬یام ماشجم مبتنا بر ثبتنام او یه خانجاراا و را تاآزمایا ا العات اعالمشده با آماراا میگر‬
‫ثبتا ا ت‪ .‬مر این نظام به ویژگااا جغرافیایا و منا ق محروم ججه شده و مر مجمج نزمیک باه‬
‫‪ 99‬میلیجت خانجار را ده مر حدوم ‪ 92‬مرصد جمعیت استند حت پجشاش قارار ماامااد‪ .‬مر دشاجر‬
‫مکزیک این نظام مر ال ‪ 9111‬با عنجات ‪ Progresa‬آغازشده ده مر حدوم ‪ 2‬میلیجت خاانجار را داه مر‬
‫ردیباا از مناا ق‬ ‫حدوم ‪ 93‬مرصد جمعیت ا ت حت پجشش قرار مامااد‪ .‬مر اجارا ایان ار‬
‫______________________________________________________‬
‫‪1. Conditional Cash Transfer‬‬
‫‪ .9‬رجج شجم به‪.Fiszbein,Schady.(2009) :‬‬
‫‪3. Bolsu Familia Program‬‬
‫فصلنامه روند‪ ،‬سال بيست و پنجم‪ ،‬شماره ‪ 16‬و ‪ ،18‬بهار و تابستان ‪6931‬‬ ‫‪61‬‬

‫جغرافیایا و منا ق محروم ویژگا اا جمعیتا خانجار ده مر واقع عدام فرزندات خانجار ا ت مر دنار‬
‫ا العات میگر ثبتا به عنجات ابزاراایا برا را تاآزمایا وضعیت خانجار مجرم ججه قرار ماگیارم‪ .‬مر‬
‫و با برر ا جربیات دشجراا میگر ده اقدام به پرماخت نقد یاراناهااا باه خانجارااا‬ ‫این خصج‬
‫بانک جمانا این مجج یا تگذار‬ ‫گزار‬ ‫مادنند رویکرماا مشابما قاب مشااده ا ت‪ .‬بر ا ا‬
‫دا اتاریکا ا ساا جامور‬ ‫را مر موره مه ا ه ‪ 9111‬ا ‪ 9003‬مر دشجراایا مانند نیکاراگجئه اندورا‬
‫این و دشاجراا اناد‬ ‫آر انتین شیلا مر قااره آمریکاا‬ ‫جاماییکا ادجامور دج جمبیا پرو بج یج‬
‫فیلیپین ردیه مر قاره آ یا ما جات مشااده درم‪ .‬باا ججاه باه گازار‬ ‫بنگالم‬ ‫پادستات اندونز‬
‫بانک جمانا مر اعمال این یا ت گروهاا و ماکااا داممرآماد جامعاه مر بیشاتر ماجارم اجارا‬
‫خصیص مامه شاده را جاذ‬ ‫یا ت پرماخت مستقیم و ادفمند یارانهاا مم بیشتر از یارانهاا‬
‫یا ت ‪ CCT‬مر بیشتر مجارم مججر دااش فقر دج اهمدت شده ا ات‪.‬‬ ‫این گزار‬ ‫درمهاند‪ .‬بر ا ا‬
‫مر برر ا بانک ج عه آ یایا ده ج ط ات (‪ 9)9003‬مرباره مجضج پرماخت یاراناهااا انجاام شاده‬
‫ا ت یا ت پرماخت مشرو یارانهاا مر دااش فقر دج اهمدت مؤثر ارزیابا شده ا ت‪ .‬افزوت بر این‬
‫فارم مر داااش فقار میااتمادت و‬ ‫اجرا این یا ت با ججه به ار قا قابلیتااا و جاناایاااا‬
‫بلندمدت مفید ارزیابا ماشجم‪.‬‬
‫یا ت پرماخت یارانه نقد مر ایرات از پایات ال ‪ 9831‬مر قا ر ر حجل اقتصاام آغااز‬
‫شده ا ت‪ .‬این یا ت مبتنا بر پرماخت مستقیم و غیرمشرو وججه نقد به خانجاراا ت‪ .‬گاجیالم‬
‫و گا شاا پیش رو این یا ات‬ ‫زایتک و فرزین (‪ )9099‬به مسأ ه اصال قیمت حام اا انر‬
‫یافتهاا این پژواش ایرات مر ال ‪ 9090‬افزایشا ‪ 90‬برابار‬ ‫مر اقتصام ایرات پرماختهاند‪ .‬بر ا ا‬
‫و محصج ت دشاورز را جربه دارمه ا ات‪ .‬پیرایاا و ای (‪ )9831‬باه‬ ‫مر قیمت حام اا انر‬
‫شنا ا این پژواش مبتنا بار اابع‬ ‫برر ا أثیر ادفمند یارانهاا بر رفاه اجتماعا پرماختهاند‪ .‬رو‬
‫نتاایج‬ ‫رفاه اجتمااعا ا کینساجت و بارآورم مادل رگر ایجنا مر موره ‪ 9831-9831‬ا ات‪ .‬بار ا اا‬
‫بهم تآمده مر این مطا عه ادفمند از یارانهاا طح رفاه اجتماعا را بمبجم بخشیده ا ت‪ .‬مامگار‬

‫______________________________________________________‬
‫‪1. Son. (2008).‬‬
‫‪63‬‬ ‫ارزيابي اثر بخشي سياست هدفمندي يارانهها بر فقر‬

‫اار زمااانا مر موره‬ ‫و نظاار (‪ )9810‬بااا ا ااتفامه از رو اااا اقتصام اانجا و حلیا مامهاااا‬
‫این مطا عه نابرابر مر جزیع مرآماد‬ ‫‪ 9828-9831‬به برر ا ادفمند یارانهاا پرماختهاند‪ .‬بر ا ا‬
‫پرماخت یاراناهااا از جملاه نیازااا ضارور اقتصاام‬ ‫مر ایرات مر طح با یا قرار مارم‪ .‬اصال رو‬
‫جامعه ایرات بجمه ده با بمبجم جزیع مرآمد ما جاند داردرم مثبت آزام از قیمتاا را نیاز باه منباال‬
‫ماشته باشد؛ اما اجرا صحیح این یا ت مستلزم فراامآورمت امکانات منا ر وجاجم مو ات بمیناه‬
‫نبجم وضعیت و شرایط اقتصام ناپایدار و جرم و رداجم اقتصاام ا ات‪ .‬از میادگاه ایان پژواشاگرات‬
‫اجرا نامنا ر این یا ت ما جاند نتایج معکج ا را باه منباال ماشاته و مججار افازایش فشاار بار‬
‫بقات محروم جامعه شجم‪ .‬مطا عه راغفر و رخهماا (‪ )9810‬یا ت ادفمند ااز یاراناهااا را از‬
‫منظر شنا ایا گروهبند و أمین نیازاا واجدین مریافت یارانهاا ارزیابا درمه ا ت‪ .‬شایجه برر اا‬
‫خجمگزینا‪ 9‬برر ا شده‬ ‫مر این مطا عه مبتنا بر نگرشا نظر بجمه و نظریه اقتصام ا العات و رو‬
‫نتایج این پژواش پرماخت پجل نقد مر شرایطا ده بانک ا العا ا دااملا از خانجارااا‬ ‫ا ت‪ .‬بر ا ا‬
‫این پژواشاگرات اقتصاام ایارات‬ ‫نیست رااکار صحیح و دارآمد نبجمه و مر این خصج‬ ‫مر م تر‬
‫را مفیاد‬ ‫ارائه بستهاا حمایتا مر جمت بمبجم المت جلاجگیر از اج غذیاه و ار قاا آماجز‬
‫مامانند‪ .‬مقصجم و جحید (‪ )9099‬با روشا جصیفا و با ا تفامه از آماراا ر ما و منابع آمار‬
‫بین ا مللا به ارزیابا ادفمند یارانهاا پرماختهاند‪ .‬به اعتقام نجیسندگات مقا ه ادفمند یارانهاا داه‬
‫با ادف اصال قیمت اا نسبا و بمبجم مر جزیع مرآمداا به اجارا مرآماده ا ات نیااز باه باازبینا و‬
‫باا‬ ‫اجما نظر بین نخبگات و دارشنا ات مارم‪ .‬مطا عه ا اماعیلا و میگارات (‪ )9098‬مر ایان خصاج‬
‫برر ا ابع رفاه اجتماعا مر قا ر مدل عامل عمجما انجام شده و بر حمایت از اقشار فقیر جامعاه مر‬
‫بخش خجراک بهصجرت نقد و یا دا یا أدید شده ا ت‪ .‬امچنین دااش ازینهاا مو تا افزایش‬
‫صامرات محصج ت دشاورز و دااش وارمات محصج ت دشاورز از جملاه نتاایج باهم اتآماده مر‬
‫وضعیت‬ ‫صندوق بینا مللا پجل مر خصج‬ ‫قا ر این غییر رویکرم مر پرماخت یارانهاا ت‪ .‬مر گزار‬

‫______________________________________________________‬
‫‪1. Self-sellection‬‬
‫فصلنامه روند‪ ،‬سال بيست و پنجم‪ ،‬شماره ‪ 16‬و ‪ ،18‬بهار و تابستان ‪6931‬‬ ‫‪82‬‬

‫اقتصام ایرات ده ج ط اوزگار و زیماند میه شده ا ت (‪ 9)9092‬مجضج ادفمند از یارانهاا مجرم‬
‫افزایش نرخ جرم و نرخ ارزاا خاارجا و داااش ارز‬ ‫این گزار‬ ‫ججه قرار گرفته ا ت‪ .‬بر ا ا‬
‫ریال به با رین حد خجم ر یده ا ت ده از مشکالت بهوججم آمده مر اجرا این یا ت اساتند‪ .‬بار‬
‫مجرم نظر بجمه ا ت مر عم خنثاشده و ایان‬ ‫أمین منابع ما ا ده از افزایش بما انر‬ ‫این ا ا‬
‫یا ت نما به پرماخت مااانه مبلغا مشخص به خانجاراا محدوم شاده ا ات‪ .‬مر ارزیاابا ایان نماام‬
‫اجرا این یا ت با ججه به شرایط اقتصام و منطقها ایرات وظیفها مشجار قلمادام شاده ا ات‪.‬‬
‫و شمباز (‪ )9818‬با رویکرم پجیا به برر ا اختار اجزیعا مر ایارات پرماختاه و مو مقطاع‬ ‫فطر‬
‫برر ا مر ایان پاژواش‬ ‫زمانا پیش و پس از اجرا قانجت ادفمند یارانهاا را مقایسه درمهاند‪ .‬رو‬
‫ر زمانا الاا ‪ 9838-9819‬و برآورم مدل رگر یجنا حرک مطلق و شر ا ا ت‪ .‬بر‬ ‫بر ا ا‬
‫یا ات‬ ‫نتایج بهم ت آمده مر ایان پاژواش بمباجم جزئاا مر جزیاع مرآماد پاس از اجارا‬ ‫ا ا‬
‫ادفمند از یارانهااا باه م ات آماده ا ات‪ .‬صاا حا اصافمانا و میگارات (‪ )9092‬اأثیر یا ات‬
‫را مر اقتصام ایرات برر اا دارمهاناد‪ .‬رو‬ ‫پرماختاا نقد مر جریات اصال یارانهاا بخش انر‬
‫برر ا مر این پژواش ا تفامه از مدلاا رگر یجنا بجمه ده مر آت مریافت یارانه ابعا از ویژگااااا‬
‫یافتهاا این مطا عه مجازنه پرماخاتااا‬ ‫و مجقعیت مکانا خانجار مریافتدننده یارانه ا ت‪ .‬بر ا ا‬
‫ار باه‬ ‫حداق مر مقا ع او یه اجرا‬ ‫نقد به خانجاراا مر مقایسه با افزایش قیمت حام اا انر‬
‫نفع خانجاراا بجمه ا ت‪ .‬امچنین اجرا این ر مر این مقطع باعث بمبجم جزیاع مرآماد مااشاجم‪.‬‬
‫برآورماا انجام شده مر این پژواش حادا از دااش ‪ 2‬مرصد مر نرخ فقر ا ت‪.‬‬
‫مسکج (‪ )9092‬به برر ا ویژگااا اصلا ر ادفمند یارانهاا پرماختاه و اثارات آت را‬
‫یافتهاا این پژواش ازینه این ر مر ال ابتدا‬ ‫بر فرآیند فقرزمایا برر ا درمه ا ت‪ .‬بر ا ا‬
‫ماماد‪ .9‬شیجه اجرا این ر‬ ‫اجرا رقما حدوم ‪ 99‬مرصد مرآمد ناخا ص ماخلا را به خجم اختصا‬
‫بهصجرت پرماخت یکسات به افرام جامعه از انتقاما ا ا ت ده از منظر نگارنده بر این ر وجاجم مارم‪.‬‬

‫______________________________________________________‬
‫‪1. Ozgur and Zimand. (2014).‬‬
‫‪2. Meskoub. (2015).‬‬
‫‪86‬‬ ‫ارزيابي اثر بخشي سياست هدفمندي يارانهها بر فقر‬

‫شنا ایا افرام فقیر و پرماخت یارانه به آنما مر قا ار رفصا ااا مشاخص ازیناها‬ ‫بر این ا ا‬
‫و خجراک از پیشانماماا ایان پژواشاگر ا ات‪ .‬انصاار و االما (‪)9818‬‬ ‫مانند بمداشت آمجز‬
‫مجضج ادفمند یارانه اا و أثیر آت بر جزیع مرآمد را از منظر خصیص مرآماداا حاصا از آت باا‬
‫ا تفامه از ما ریس حسابدار اجتماعا مطا عه درمهاند‪ .‬یافتهاا ایان پاژواش نشاات ماامااد داه‬
‫خصیص منابع ادفمند به گروهاا دممرآمد مججر دااش نابرابر ماشاجم؛ اماا ایان داااش باه‬
‫قیمت افزایش دمتر مر مرآمداا خلقشده حاص از خصیص مرآمداا ادفمناد ا ات‪ .‬از اج‬
‫مرآمداا ادفمند به بخش دشاورز و زیربخشااا آت ماا جاناد باعاث داااش‬ ‫میگر اختصا‬
‫نابرابر بین جامعه شمر و رو تایا شده و بیشترین میزات مطلاق مرآماد را بارا اماه گاروهااا‬
‫مرآمد فراام دند‪ .‬شمناز و میگارات (‪ )9818‬باه برر اا وضاعیت جزیاع مرآماد پایش و پاس از‬
‫ادفمند یارانهاا پرماختهاند‪ .‬مر این پژواش شاخصاا نابرابر نسبت ماکااا ضاریر جیناا و‬
‫شاخص ا کینسجت ا تفامه شده ا ت‪ .‬یافتهاا این پژواش نشات ماماد ده مر موره زمانا یک ا ه‬
‫پس از ادفمند یارانهاا بمبجم جزیع مرآمد مشااده شده ا ت‪ .‬امچنین مر جمات دارآماد باا ر‬
‫مر این یا ت انتقال مرآمد از گروهاا پرمرآمد به نفع گروهااا داممرآماد پیشانمام شاده ا ات‪.‬‬
‫عیساوند و جحیدنام (‪ )9812‬به آ یرشنا ا ادفمند یارانهاا پرماختهاناد‪ .‬از منظار رو شنا اا‬
‫جصیفا‪ -‬حلیلا به منبال بیین عجام مؤثر بار‬ ‫این مقا ه با رویکرم فرضیها ‪-‬قیا ا و مر قا ر رو‬
‫دتابخانه ا و مبتناا بار‬ ‫ناداما یا ت ادفمند از یارانهاا ت‪ .‬آمار و ا العات این مقا ه به رو‬
‫یا ات‬ ‫آمار ر ما منتشرشده ا ت‪ .‬نتایج این پژواش نشات ماامااد داه ادوین و صاجرتبناد‬
‫خت افزار و نرمافازار باهمنظاجر‬ ‫ادفمند از یارانهاا مستلزم فراامآورمت پیشنیازاا ضرور‬
‫ادایت یارانهاا به مت مصرفدننده و ج یددننده ا ت‪ .‬برر ا این پژواشگرات نشات ماامااد داه‬
‫عیاین‬ ‫اصلا مو ت مر جمت پرماخت یارانه نقد (و حتا با پرماخت مبا غا بیش از حد نصاا‬ ‫ال‬
‫شده) به مت مرمم متمردز شده ا ت‪ .‬مر واقع جزیع مرآمد یارانه به مصرفدننده اأخیر مر زماات‬
‫اجرا شیر ند آزام از قیمتاا عدم پرماخت مم ج ید از یارانه و منحصرشدت ادفمند ااز باه‬
‫پرماخت نقد یارانه اا از عجام نادارآمد اجرا این ار محساج مااشاجم‪ .‬ماؤمنا (‪ )9812‬مر‬
‫فصلنامه روند‪ ،‬سال بيست و پنجم‪ ،‬شماره ‪ 16‬و ‪ ،18‬بهار و تابستان ‪6931‬‬ ‫‪88‬‬

‫پژواشا به برر ا ر ادفمند از یارانهاا پرماخته ا ت‪ .‬یافتهاا این پژواش ده برر اا آت باا‬
‫ا گج نظر مو ت رانتا انجام شده ا ت حاادا از آت ا ات داه‬ ‫رویکرم اریخا‪ -‬حلیلا و بر ا ا‬
‫ردجم جرما بجمه و مججر وابستگا بیشتر به رانتاا نفتاا‬ ‫یا ت ادفمند از یارانهاا مور با‬
‫خجااد شد‪.‬‬
‫امات جر ده مشااده ماشجم بیشتر مطا عاات انجاامشاده مبتناا بار مادلااا و رو ااا‬
‫میدگااا نظر و با کیه بر آمارااا‬ ‫رگر یجنا و حلی اا اقتصام نجا بجمه و یا برر ا بر ا ا‬
‫منتشرشده ارائه شده ا ت‪ .‬این پژواش با ا اتفامه از ریاز مامهااا گارمآور شاده از خانجارااا باه‬
‫برر ا و ارزیابا اثربخشا ادفمند از یارانهاا پرماخته و مر ه مقطع زمانا اال ‪( 9833‬پایش از‬
‫یا ت) ال ‪ 9810‬و ال ‪ 9812‬ارزیابا خجااد شاد‪ .‬مر ایان پاژواش مطا عاه و محا ابه‬ ‫اجرا‬
‫برخا از شاخصاا عدم ده بهصجرت متداول مر نجش فقار دااربرم مارناد و نیاز برر اا رفتاار‬
‫ماکاا مر زمینه مریافت یارانهاا و أثیر جرم بر دااش قدرت خرید یاراناهااا برر اا مااشاجم اماا‬
‫ر یباا انجش فقار باجمه و‬ ‫رویکرم ا ا ا و اصلا مر این پژواش رویکارم مبتناا بار رو ااا‬
‫صامفا مر به اول و موم و نیز منحنا ‪ TIP‬ارائه و حلی خجاادشد‪.‬‬ ‫منحنااا بر ر‬

‫‪ .9‬مروري بر روششناسي پژوهش‬

‫به منظجر برر ا و مقایسه فقر مر یر زماات و مر میاات ججاماع مختلا نیازمناد راحاا و اجارا‬
‫رو اایا استیم ده ما جات این رو ااا را مر مو قا ار دلاا بقاهبناد دارم‪ .‬مر قا ار نخسات‬
‫ایان شااخصااا پاس از محا ابه قابا‬ ‫شاخصاا مبتنا بر خط فقر عری ماشجند‪ .‬مر این رو‬
‫جزیاعااا مختلا پرماختاه و از ریاق آت‬ ‫فسیر و مقایسه استند‪ .‬مر رویکرم میگر به ر بهبناد‬
‫غییرات رخ مامه مر وضعیت فقر جامعه قضاوت درم‪ .‬مر این بخش ابتادا باه ذدار‬ ‫ما جات مرخصج‬
‫برخا از اصجل مجضجعه مر مقج ه نجش فقیر ماپرمازیم پس با اشاره باه برخاا از شااخصااا‬
‫صامفا مر حجزه حلی ر بها فقر خجاایم ماشت‪.‬‬ ‫دما محا به فقر مرور بر امبیات بر ر‬
‫امات جر ده مامانیم مقت اندازهگیر یک شاخص با مالحظه برخا از ویژگااا دلیاد و‬
‫یا اصجل بدیما قاب قضاوت ا ت‪ .‬برخا از این اصجل ده مر متجت اقتصام فقر مطار اساتند شاام‬
‫‪89‬‬ ‫ارزيابي اثر بخشي سياست هدفمندي يارانهها بر فقر‬

‫اصجل مردز ‪ 9‬قارت ‪ 9‬پیج تگا ‪ 8‬یکنجاختا‪ 2‬و انتقال‪ 2‬ا ت ده مر امامه جضایح دج اااا بارا اار‬
‫به ر یر نمام خط فقار و مرآماد افارام جامعاه‬ ‫یک ارائه ماشجم‪ .3‬قاب ذدر ا ت مر این مقا ه ‪ z‬و‬
‫بجمه و ‪ P‬مبین شاخص فقر ا ت‪.‬‬
‫مردز‪ :‬شاخص فقر ‪ P‬از غییرات مرآمد افرام غنا متأثر نماشجم‪.‬‬ ‫اص‬ ‫‪-‬‬
‫قارت‪ :‬شاخص فقر ‪ P‬از معاوضه مرآمد افرام فقیر متأثر نماشجم‪.‬‬ ‫اص‬ ‫‪-‬‬
‫اص پیج تگا‪ :‬شاخص فقر ‪ P‬ابعا پیج ته از مرآمد ا ت‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫اص یکنجاختا‪ :‬شاخص فقر ‪ P‬با دااش مرآمد افرام فقیر افازایش ماایاباد ایان اصا‬ ‫‪-‬‬
‫باشد‪.‬‬ ‫مستلزم آت ا ت ده‬
‫اص انتقال‪ :‬شاخص فقر ‪ P‬با انتقال مرآمد از فرم فقیر به فرم با مرآمد باا ر افازایش‬ ‫‪-‬‬
‫مایابد‪ .‬گفتنا ا ت ده با فرض پیج تگا اابع فقار ایان اصا مساتلزم آت ا ات داه‬
‫باشد‪.‬‬
‫و با مالحظه اص یکنجاختا ما جات ا تنبا درم ده افزایش مرآماد خانجارااا‬ ‫بر این ا ا‬
‫و با اعمال یا ت افزایش مرآمد خانجاراا فقیر داه‬ ‫فقیر مججر دااش فقر ماشجم‪ .‬مر این خصج‬
‫مر الاا اخیر مر اقتصام ایرات از ریق پرماخت مستقیم نقد به خانجارااا عملیاا ا شاده ا ات‬
‫مرداز ماا اجات‬ ‫ما جات انتظار دااش شاخصاا فقر را ماشت‪ .‬از ج میگار و باا مالحظاه اصا‬
‫مشااده درم ده افزایش مرآمد خانجاراا غیرفقیر أثیر بر دااش فقر ندارم و بدیما ا ت پرماخات‬
‫نقد و مستقیم یارانه به افرام غیرفقیر جامعه مججر دااش فقر نخجااد شد‪ .‬بنابراین باا جماعبناد‬
‫رویکرم مبتنا براین اصجل بدیما انتظار خجاایم ماشت‬ ‫یا ت ادفمند از یارانهاا بر ا ا‬ ‫اجرا‬
‫ده مر مجمج پرماخت مستقیم یارانهاا مججر دااش مر شاخصاا فقر شجم‪.‬‬

‫______________________________________________________‬
‫‪1. Focus Axiom‬‬
‫‪2. Symmetry Axiom‬‬
‫‪3. Continuity Axiom‬‬
‫‪4. Monotonicity Axiom‬‬
‫‪5. Transfer Axiom‬‬
‫‪ .3‬رجج شجم به‪.Zheng. (2000) :‬‬
‫فصلنامه روند‪ ،‬سال بيست و پنجم‪ ،‬شماره ‪ 16‬و ‪ ،18‬بهار و تابستان ‪6931‬‬ ‫‪82‬‬

‫انجش عادم فقار و مر‬ ‫مر امامه این بخش مر قسمت "ا " به ارائاه برخاا شااخصااا‬
‫قسمت " " به مرور دج اه بر رو اا و حلی ر بها فقر خجاایم پرماخت‪.‬‬
‫الف) شاخصهاي سنجش فقر‪ :‬به منظجر برر ا و مقایسه میزات فقر مر جامعه بر حسر مالک‬
‫پژواشاگرات‬ ‫دما ا تفامه از شاخصاا فقر رویها متداول و اجتنا ناپذیر ا ت‪ .‬مر ایان خصاج‬
‫شاخص اایا به منظجر محا به و مقایسه میزات فقر ارایه درمهاند‪ .‬مر این مقج ه مرصد افرام فقیر و یاا‬
‫شاخص رشمار فقر‪ H9‬از شاخصاا متداول و پایها محسج ماشجم داه باهصاجرت زیار عریا‬
‫ماشجم‪:‬‬
‫(‪)9‬‬
‫این شاخص ده مر واقع قسیم افرام زیر خط فقر )‪ q(x;z‬بار افارام دا جامعاه )‪ n(x‬ا ات باه م یا‬
‫امگا مر محا بات و مج ت مر فسیر ا تفامه گسترمها مارم‪.‬‬
‫شاخص میگر ده به جر گسترمها مر مطا عات نظر و جربا مجرم ججه و ا تفامه قرار مااگیارم‬
‫خانجامه شاخصاا )‪ FGT(‬ا ت ده ج ط ه پژواشاگر فج اتر گریار و جرباک مر اال ‪9132‬‬
‫‪9‬‬
‫پیشنمام شده ا ت‪ .‬این شاخص بهصجرت زیر عری ماشجم‪:‬‬

‫(‪)9‬‬

‫مقادار‬ ‫عیین مرجه گریز از فقر محسج ماشجم‪ .‬بار ایان ا اا‬ ‫ده مر آت ‪ ‬به عنجات مالدا برا‬
‫بزرگتر ‪ ‬حادا از أدید و یا اامیت بیشتر وضعیت مامنه فقیر ار جزیاع ا ات‪ .‬مر مطا عاات جرباا‬
‫مقامیر ‪ ‬معمج ً به ازا ‪ =1 =0‬و ‪ =2‬مر نظر گرفته ماشجم ده به ر یر برابر باا مرصاد افارام‬
‫فقیر )‪ (P0‬شکاف فقر )‪ (P1‬و شدت فقر )‪ (P2‬ا ت‪ .‬مر مقج ه برر ا شاخصاا دما فقر شاخص فقار‬
‫بهصجرت زیر پیشنمام‬ ‫نجش فقر ا ت ده ج ط دالرک امینگ و او‬ ‫)‪ CHU(‬نیز از شاخصاا‬
‫‪8‬‬
‫شده ا ت‪:‬‬

‫______________________________________________________‬
‫‪1. Head Count Ratio‬‬
‫‪ .9‬رجج شجم به‪.Foster, Greer and Thorbecke. (1984) :‬‬
‫‪ .9‬رجج شجم به‪.Clark, Hemming. Ulph. (1981) :‬‬
‫‪82‬‬ ‫ارزيابي اثر بخشي سياست هدفمندي يارانهها بر فقر‬

‫(‪)8‬‬

‫و به ازا ‪ =0‬این شاخص برابر با شاخص فقر وا ز ا ت‪ .‬شاخص وا از باهصاجرت زیار‬ ‫مر حا ت خا‬
‫‪9‬‬
‫ارائه شده ا ت‪:‬‬

‫(‪)2‬‬

‫از شاخص اا میگر مر محا به میزات فقار شااخص ‪ SST‬ا ات‪ .‬ایان شااخص مر واقاع مبتناا بار‬

‫اصالحات انجامشده ج ط پژواشگرانا مانند شرودز‪ 9‬و جت‪ 8‬بر رو شااخص فقار ان‪ 2‬ا ات‪ .‬ایان‬
‫‪2‬‬
‫شاخص مر حا ت دلا بهصجرت زیر عری ماشجم‪:‬‬

‫(‪)2‬‬

‫شاخص ضریر جینا بر رو شکاف فقر جامعه بجمه و ‪ I‬شاخص شکاف فقار ا ات داه‬ ‫ده مر آت‬

‫شااخص ‪ I‬باهصاجرت زیار باه م ات‬ ‫نما مر مامنه افرام زیر خط فقر محا به ماشجم‪ .‬بر این ا اا‬

‫ماآید‪:‬‬

‫(‪)3‬‬

‫از ویژگااا مطلج شاخص ‪ SST‬آت ا ت ده ما جات از آت به منظجر حلی عل باروز غییارات مر‬

‫جل زمات ا تفامه درم‪ .‬این نکته به م ی امکات جزیه شاخص بهصجرت زیر امکاتپذیر ا ت‪:‬‬

‫(‪)1‬‬

‫______________________________________________________‬
‫‪1. Watts. (1968).‬‬
‫‪2. Shorroks‬‬
‫‪3. Thon‬‬
‫‪4. Sen‬‬
‫‪ .2‬رجج شجم به‪.Xu. (2000) :‬‬
‫فصلنامه روند‪ ،‬سال بيست و پنجم‪ ،‬شماره ‪ 16‬و ‪ ،18‬بهار و تابستان ‪6931‬‬ ‫‪81‬‬

‫ما جات مرصد غییرات این شاخص را مر ه قا ر مرصد غییارات افارام فقیار‬ ‫بر این ا ا‬
‫جزیع شکاف فقر جستجج درم‪ .‬با جزیه غییارات‬ ‫مرصد غییرات شکاف فقر و مرصد غییر مر نابرابر‬
‫این شاخص ما جات به این پر ش پا خ مام ده آیا افرام فقیر مر جل موره زمانا بیشتر شدهاناد آیاا‬
‫افرام فقیر فقیر ر شدهاند و آیا نابرابر مر میات افرام فقیر غییر درمه ا ت یا خیر‪.‬‬
‫ب) تحليل رتبهاي فقر‪ :‬رویکرم میگر ده مر برر ا فقر ما جات به آت اشاره دارم مقایساه و‬
‫جزیعاا مختل ا ت‪ .‬مقایسه این جزیعاا ما جاند مر جل زمات مر یک جامعاه و‬ ‫حلی ر بهبند‬
‫یا مر مقطعا از زمات و مر بین ججامع مختل انجاام شاجم‪ .‬ایان رویکارم مبتناا بار مالحظاه بر ار‬
‫صامفا میات جزیعاا مجرمنظر ا ت‪ .‬بق عری و با فرض مو جزیع ‪ F‬و ‪ G‬جزیع ‪ F‬مارا بر ار‬
‫گنانچاه ‪FkGk‬‬ ‫صامفا مر به ‪k‬ام نسبت به جزیع ‪ G‬بجمه ده آت را بهصجرت ‪ FDkG‬نشات مااماایم‬
‫به عاری و گازارهااا زیار داه از‬ ‫باشد‪ .‬بر این ا ا‬ ‫بجمه به جر ده ‪ F1=F‬و‬
‫اامیت ویژها مر حلی ر بها نیز برخجرمارند ماپرمازیم‪:‬‬
‫صاامفا‬ ‫صامفا مر به اول‪ 9:‬با فرض مو جزیع ‪ F‬و ‪ G‬اابع جزیاع )‪ F(x‬مارا بر ار‬ ‫بر ر‬
‫مر به اول نسبت به جزیع )‪ G(x‬ا ت )‪ (FD1G‬گنانچه شر زیر برقرار باشد‪:‬‬
‫)‪F(x) G(x‬‬ ‫(‪) 3‬‬
‫این به آت معنا ت ده ابع جزیع جمعا )‪ G(x‬امجاره از )‪ F(x‬بیشتر بجمه و نمجمار آت امجاره با ر از‬
‫جزیع )‪ F(x‬ا ت‪ .‬بدیما ا ت ده مر این صجرت و مر ار طحا از مرآماد جزیاع )‪ G(x‬نشااتماناده‬
‫وججم افرام فقیر بیشتر نسبت به جزیع )‪ F(x‬ا ت‪.‬‬
‫صامفا مر به موم بهصاجرت زیار باه م ات‬ ‫صامفا مر به موم‪ 9:‬شر برقرار بر ر‬ ‫بر ر‬
‫ماآید‪:‬‬

‫(‪)1‬‬

‫______________________________________________________‬
‫‪ .9‬رجج شجم به‪.Shorroks. (1983) :‬‬
‫‪ .9‬امات مأخذ‪.‬‬
‫‪81‬‬ ‫ارزيابي اثر بخشي سياست هدفمندي يارانهها بر فقر‬

‫صامفا مر به موم مقایسه جابع جزیع جمعا مالک نبجمه و مر‬ ‫مشااده ما شجم ده مر بر ر‬
‫ذدر این نکته ضرور ا ت ده برقارار‬ ‫واقع فضا زیر منحنا آنما برر ا ماشجم‪ .‬مر این خصج‬
‫صامفا مر به موم ا ات داه عکاس آت صاامق‬ ‫صامفا مر به اول متضمن وججم بر ر‬ ‫رابطه بر ر‬
‫صامفا مر به اول ضعی ر ا ت‪.‬‬ ‫صامفا مر به موم مر مقایسه با بر ر‬ ‫نیست بنابراین شر بر ر‬
‫‪9‬‬
‫با مالحظه گنین رویکرم ا کینسجت گزارهاا زیر را برا ر بهبند فقر پیشنمام مامه ا ت‪:‬‬
‫مام شاخصااا فقار عضاج خاانجامه‬ ‫و و به ازا‬ ‫گزاره اول ا کینسجت‪ :‬با فرض مو جزیع‬
‫زم و داافا بارا آنکاه میازات فقار‬ ‫شر‬ ‫و مام خطج فقر واقع مر مامنه‬
‫صامفا مر باه نخسات‬ ‫آت ا ت ده شر بر ر‬ ‫جزیع ‪ F‬دمتر از جزیع ‪ G‬باشد‬
‫برقرار باشد‪.‬‬ ‫‪ FD1G‬مر مامنه‬
‫مام شاخصااا فقار عضاج خاانجامه‬ ‫گزاره موم ا کینسجت‪ :‬با فرض مو جزیع ‪ F‬و ‪ G‬و به ازا‬
‫زم و داافا بارا آنکاه میازات فقار‬ ‫شر‬ ‫و مام خطج فقر واقع مر مامنه‬ ‫‪ST‬‬

‫صاامفا مر باه موم‬ ‫آت ا ت داه شار بر ار‬ ‫جزیع ‪ F‬دمتر از جزیع ‪ G‬باشد‬
‫برقرار باشد‪.‬‬ ‫‪ FD2G‬مر مامنه‬
‫خانجامها از شاخصاا فقر استند ده اص یکنجاختا و اص انتقال را‬ ‫‪ST‬‬ ‫و‬ ‫‪M‬‬ ‫گفتناا ت‬
‫ارضا مادنند‪.‬‬
‫جزیعاا ا تفامه درم منحنا ‪ TIP‬ا ات‬ ‫ابزار ارزشمند میگر ده از آت ما جات مر ر به بند‬
‫مبرت‪ 9‬و جنکینز‪ 8‬مانست‪ .‬این منحناا باه اجر اامزماات اه‬ ‫ده ما جات آت را حاص برر ااا‬
‫رخدام مرصد افرام فقیر شدت فقر و نابرابر مر میات افرام فقیر را به صجیر مادشد‪ .‬به منظجر ر یم‬
‫این منحنا برمار صعجم از مرآمد افرام بهصجرت ‪ 0x1x2…xn‬و باا خاط فقار ‪ z‬و شاکاف فقار‬
‫)‪ gi=max(z-x,0‬را فرض مادنیم‪ .‬مر این صجرت این منحنا بهصجرت زیر عری ماشجم‪:‬‬
‫(‪)90‬‬
‫______________________________________________________‬
‫‪ .9‬رجج شجم به‪.Atkinston. (1987) :‬‬
‫‪2. Lambert‬‬
‫‪3. Jenkins‬‬
‫فصلنامه روند‪ ،‬سال بيست و پنجم‪ ،‬شماره ‪ 16‬و ‪ ،18‬بهار و تابستان ‪6931‬‬ ‫‪81‬‬

‫مر واقع مر ر یم این منحنا به ر یم مقامیر انباشته شاده شاکاف فقار مااپارمازیم‪ .‬ایان‬
‫منحنا مر نقطه )‪ H=F(z‬و مر مامنه افقا برابر با مرصد افرام فقیر ا ت‪ .‬ار فاا ایان منحناا برابار باا‬
‫جزیع مرآمد مر میات افرام فقیر ا ات‪ .‬بار‬ ‫شدت فقر ا ت و مرجه قعر آت به عنجات نمام از نابرابر‬
‫منحناا جزیاع میگار قارار‬ ‫گنانچه منحنا ‪ TIP‬به ازا خط فقر ‪ Z‬به جر دام مر باا‬ ‫این ا ا‬
‫گیرم ر بهبند جامعا از مام خطج فقر دمتر از خط فقر ‪ Z‬به م ت ماآید‪.‬‬
‫مر این مقج ه مجضج میگر ده ما جاند به مردا جامع ر از أثیر یارانهاا ارائه دناد برر اا‬
‫اثرات این یا ت بر جزیع مرآمد ا ت‪ .‬شاخصا ده مر این زمینه مجرم برر ا قرار ماگیرم شااخص‬
‫اثر باز جزیعا‪ 9‬ا ت ده بهصجرت زیر عری ماشجم‪:‬‬

‫‪RE=GiniX-GiniX-T‬‬ ‫(‪)99‬‬

‫مر این رابطه ضریر جینا پیش و پس از اعمال یا ت (ده مر اینجا پرماخات یاراناه ا ات)‬
‫جزیاع مرآماداا باه وا اطه‬ ‫ارزیابا ماشجم‪ .‬بدیما ا ت مقدار مثبت این شاخص دااش مر ناابرابر‬
‫اعمال یا ت مو ت ا ت‪.‬‬

‫‪ .2‬مروري بر نتايج بررسي در اقتصاد ايران‬

‫رو اا پیشگفته ارزیاابا‬ ‫مر این بخش مجضج أثیر یارانهاا نقد بر فقر مر جل زمات بر ا ا‬
‫ار مر‬ ‫ماشجم‪ .‬ابتدا صجیر از گگجنگا پرماخاتااا نقاد انجاامشاده مر موره زماانا اجارا‬
‫ر یباا خاجاایم‬ ‫ماکاا مرآمد ارائه شده پس به محا به شاخصااا دماا و برر ااااا‬
‫مر جدول ‪ 9‬مم مریافتدنندگات یارانهاا باه فکیاک مااکااا مر مناا ق‬ ‫پرماخت‪ .‬بر این ا ا‬
‫‪9‬‬
‫ارائه شده ا ت‪.‬‬ ‫ا موره زمانا گزار‬ ‫شمر‬

‫______________________________________________________‬
‫‪1. Redistribution Effect‬‬
‫‪ .9‬مرصد خانجاراا مریافتدننده یارانه مر ار ماک بر ا ا ریز مامهاا گرمآور شده از خانجاراا محا به شاده ا ات‪.‬‬
‫برا این منظجر مر ار ماک عدام خانجاراایا ده یارانه مریافت درمهاند به د خانجاراا نجیده شده ا ت‪.‬‬
‫‪83‬‬ ‫ارزيابي اثر بخشي سياست هدفمندي يارانهها بر فقر‬

‫جدول ‪ .6‬سهم خانوارهاي دريافت کنندگان يارانه به تفکيک دهکهاي درآمدي‬

‫سهم دريافت کنندگان‬
‫دهک‬
‫‪6932‬‬ ‫‪6932‬‬ ‫‪6939‬‬ ‫‪6938‬‬ ‫‪6936‬‬ ‫‪6932‬‬
‫‪1/2‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪1/2‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪1/2‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪1/2‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1/2‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1/9‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1/8‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪3/3‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3/2‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪3/9‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪3/1‬‬ ‫‪1/8‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫‪90‬‬

‫مأخذ‪ :‬یافتهاا این پژواش‪.‬‬

‫امات جر ده مر این جدول مشااده ماشجم مم مریافتدنندگات یارانه مر الاا ابتادایا‬

‫ر مر بین مام ماکاا بیش از ‪ 1‬مرصد بجمه ا ت‪ .‬این وضاعیت مر االااا پایاانا موره‬ ‫اجرا‬
‫مجرم برر ا مر ماکاا با انددا دااش ماشته ا ت‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫مر جدول ‪ 9‬مم یارانهاا نقد مر بد مصرفا خانجاراا برر ا و ارزیابا شده ا ت‪.‬‬

‫______________________________________________________‬
‫‪ .9‬نسبت یارانهاا مریافتشده به ازینهاا بر ا ا ریز مامهاا گرمآور شده از خانجارااا مر اار مااک محا ابه شاده‬
‫ا ت‪ .‬برا این منظجر نسبت یارانه مریافتشده به ازینه د مر ار ماک محا به شده ا ت‪.‬‬
‫فصلنامه روند‪ ،‬سال بيست و پنجم‪ ،‬شماره ‪ 16‬و ‪ ،18‬بهار و تابستان ‪6931‬‬ ‫‪92‬‬

‫جدول ‪ .8‬سهم يارانهها در هزينه خانوارها به تفکيک دهکهاي درآمدي‬

‫سهم يارانه در هزينههاي خانوار‬
‫دهک‬
‫‪6932‬‬ ‫‪6932‬‬ ‫‪6939‬‬ ‫‪6938‬‬ ‫‪6936‬‬ ‫‪6932‬‬
‫‪93/0‬‬ ‫‪93/3‬‬ ‫‪91/3‬‬ ‫‪92/3‬‬ ‫‪91/2‬‬ ‫‪92/8‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪99/1‬‬ ‫‪98/0‬‬ ‫‪92/2‬‬ ‫‪91/9‬‬ ‫‪99/3‬‬ ‫‪93/2‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪1/2‬‬ ‫‪90/1‬‬ ‫‪99/1‬‬ ‫‪92/1‬‬ ‫‪91/2‬‬ ‫‪92/0‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪1/1‬‬ ‫‪3/1‬‬ ‫‪90/0‬‬ ‫‪98/9‬‬ ‫‪92/3‬‬ ‫‪99/3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3/1‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪3/2‬‬ ‫‪99/9‬‬ ‫‪99/3‬‬ ‫‪99/9‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2/2‬‬ ‫‪3/2‬‬ ‫‪1/9‬‬ ‫‪90/0‬‬ ‫‪90/1‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2/3‬‬ ‫‪2/2‬‬ ‫‪3/0‬‬ ‫‪3/2‬‬ ‫‪1/8‬‬ ‫‪3/9‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪8/3‬‬ ‫‪2/2‬‬ ‫‪2/0‬‬ ‫‪3/3‬‬ ‫‪1/3‬‬ ‫‪3/3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪9/3‬‬ ‫‪8/9‬‬ ‫‪8/1‬‬ ‫‪2/9‬‬ ‫‪3/9‬‬ ‫‪2/2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪9/0‬‬ ‫‪9/2‬‬ ‫‪9/1‬‬ ‫‪9/3‬‬ ‫‪8/0‬‬ ‫‪8/0‬‬ ‫‪90‬‬

‫مأخذ‪ :‬یافتهاا این پژواش‪.‬‬

‫امات جر ده مشااده ماشجم مم یارانهاا مر ازینه خانجارااا مر مااکااا داممرآماد مر‬

‫مما قاب مالحظه بجمه ا ت ارگناد داه ایان امم مر اجل زماات‬ ‫ر‬ ‫الاا ابتدایا اجرا‬
‫ججه مم بسیار ناگیز یاراناهااا مر ابد مصارفا گاروهااا‬ ‫روند دااشا ماشته ا ت‪ .‬نکته قاب‬
‫پرمرآمد مر جل موره پرماخت یارانهاا ت مما ده مر یر زمات نیز باا داااش اماراه باجمه و باه‬
‫رقما مر حدوم یک مرصد ر یده ا ت‪ .‬مجضجعا ده مر اینجا زم ا ت به آت پرماختاه شاجم مساأ ه‬
‫بروز جرم مر موره پرماخت یارانهاا ت؛ گرا ده وججم جرم با مر مقا عا از موره اجرا این یا ات‬
‫واقعا یارانهاا مریافتا خانجاراا شده ا ت‪ .‬مر جدول ‪ 8‬شااخص مبلاد مریاافتا‬ ‫باعث دااش ارز‬
‫‪9‬‬
‫یارانهاا پس از انجام عدیالت زم با نرخ جرم ارائه شده ا ت‪.‬‬
‫جدول ‪ .9‬شاخص ارزش يارانه دريافتي خانوار‬
‫شاخص‬ ‫سال‬
‫‪900‬‬ ‫‪9810‬‬
‫‪903/2‬‬ ‫‪9819‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪9819‬‬
‫‪32/2‬‬ ‫‪9818‬‬
‫‪21/8‬‬ ‫‪9812‬‬
‫‪29/2‬‬ ‫‪9812‬‬
‫مأخذ‪ :‬یافتهاا این پژواش‪.‬‬

‫______________________________________________________‬
‫‪ .9‬ارقام این جدول با ا تفامه از ریز ا العات خانجار و انجام عدیالت زم با ججه به نرخ جرم محا به شده ا ت‪.‬‬
‫‪96‬‬ ‫ارزيابي اثر بخشي سياست هدفمندي يارانهها بر فقر‬

‫امات جر ده مر این جدول مشااده ماشجم متج ط مبلد مریافتا ج ط یک خانجار مر اال‬
‫‪ 9812‬مر مقایسه با مبلد مشابه مر ال ‪ 9810‬به شدت دااش ماشاته ا ات‪ .‬مر واقاع گنانچاه ایان‬
‫ال ‪ 9810‬برابر ‪ 900‬مر نظر گرفته شجم این رقم مر ال ‪ 9812‬به عدم ‪ 29/2‬داااش‬ ‫شاخص برا‬
‫ماشته و این به معنا آت ا ت ده مبلد یارانه مریافتا مر ال ‪ 9812‬ارزشا مر حادوم نصا مبلاد‬
‫یارانه ال‪ 9810‬مارم‪.‬‬
‫مر جادول ‪ 2‬نتاایج شااخصاااا فقار )‪ FGT(‬باه ازا ‪( =0,1,2‬داه بااه ر یار برابار بااا‬
‫شاخص اا مرصد رشمار فقر شدت فقر و شکاف فقر ا ت) شاخص )‪ CHU(‬باه ازا پارامترااا‬
‫‪ =0, 0.25, 0.75‬و شاخص ‪ SST‬مر مو مقطع زمانا ‪ 9810‬و ‪ 9812‬ارائه شده ا ت‪ .‬گفتناا ت ایان‬
‫خط فقر مطلق مبتنا بر ‪ 9000‬دا ر روزانه افرام جامعه محا به شده ا ت‪.‬‬ ‫شاخص بر ا ا‬

‫جدول ‪ .2‬شاخصهاي فقر )‪SST, CHU(), FGT(‬‬

‫)‪CHU(‬‬ ‫)‪FGT(‬‬
‫‪SST‬‬ ‫سال‬
‫‪=0‬‬ ‫‪=0/2‬‬ ‫‪=0/12‬‬ ‫‪=0‬‬ ‫‪=9‬‬ ‫‪=9‬‬

‫‪0/0381‬‬ ‫‪0/0239‬‬ ‫‪0/020‬‬ ‫‪0/021‬‬ ‫‪0/9301‬‬ ‫‪0/0229‬‬ ‫‪0/0911‬‬ ‫‪9810‬‬

‫‪0/9232‬‬ ‫‪0/9083‬‬ ‫‪0/010‬‬ ‫‪0/032‬‬ ‫‪0/9231‬‬ ‫‪0/0113‬‬ ‫‪0/0823‬‬ ‫‪9812‬‬

‫مأخذ‪ :‬یافتهاا این پژواش‪.‬‬

‫امات جر ده مشااده ماشجم مر ال ‪ 9812‬نسبت به ال ‪ 9810‬شاخصاا فقار افازایش‬

‫ماشته ده این به معنا افزایش فقر مر جامعه ا ت‪ .‬این مقایسه و روند مر حا ا ا ت ده مر محا بات‬
‫پیشین مر ال ‪ 9812‬امچنات یارانهاا پرماختا مر محا بات مر نظر گرفته شده ا ت‪.‬‬
‫به منظجر برر ا مقیق ر وضعیت أثیر پرماخت یارانهاا بر فقر و غییرات آت مر جل زماات از‬
‫جزیعاا به ازا خطج فقر برابر با مرصد از میانگین جامعه ا اتفامه ماادنایم‪ .‬مر‬ ‫ر بهبند‬ ‫رو‬
‫ار پرماخات‬ ‫نمجمار ‪ 9‬وضعیت مو موره زمانا مر الااا ‪( 9833‬آخارین اال پایش از اجارا‬
‫یارانهاا) و ال ‪ 9810‬مقایسه شده ا ت‪.‬‬
‫فصلنامه روند‪ ،‬سال بيست و پنجم‪ ،‬شماره ‪ 16‬و ‪ ،18‬بهار و تابستان ‪6931‬‬ ‫‪98‬‬

‫نمودار ‪ .6‬برتري تصادفي مرتبه اول در سالهاي ‪ 6911‬و ‪6932‬‬

‫‪0.8‬‬

‫‪0.6‬‬ ‫‪9833‬‬
‫‪0.4‬‬ ‫‪9810‬‬

‫‪0.2‬‬

‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪96‬‬
‫ال ‪9833‬‬ ‫ال ‪9810‬‬

‫منحنا ال ‪ 9810‬قارار ماشاته‬ ‫مشااده ما شجم ده منحنا ابع جزیع ال ‪ 9833‬مر با‬
‫مرصد از میاانگین مرآماد جامعاه عریا مااشاجم‬ ‫مام خطج فقر ده بر ا ا‬ ‫بنابراین به ازا‬
‫صامفا مر به اول برقرار ا ت‪ .‬به بیات میگر ما جات بیات دارم داه یا ات پرماخات‬ ‫شرایط بر ر‬
‫یارانهاا مر ال ‪ 9810‬مججر دااش فقار مر مقایساه باا اال ‪ 9833‬شاده ا ات‪ .‬مر نماجمار ‪ 9‬باه‬
‫مقایسها مشابه بین ال ‪ 9810‬و ‪ 9812‬ماپرمازیم‪.‬‬

‫نمودار ‪ .8‬برتري تصادفي اول در سالهاي‪ 6932‬و ‪6932‬‬

‫‪0.8‬‬

‫‪0.6‬‬
‫‪9812‬‬
‫‪0.4‬‬

‫‪0.2‬‬ ‫‪9810‬‬

‫‪0‬‬
‫‪1 6 11 16 21 26 31 36 41 46 51 56 61 66 71 76 81 86 91 96‬‬
‫ال ‪9810‬‬ ‫ال ‪9812‬‬

‫منحناا اال ‪ 9810‬قارار‬ ‫ما جات مالحظه درم ده منحنا ابع جزیع اال ‪ 9812‬مر باا‬
‫صامفا مر به اول جزیع اال ‪ 9810‬مر مقایساه باا اال‬ ‫مارم‪ .‬این به آت معنا ت ده شرایط بر ر‬
‫‪99‬‬ ‫ارزيابي اثر بخشي سياست هدفمندي يارانهها بر فقر‬

‫مام خطج فقر ده بر حسر مرصد از میانگین جامعاه‬ ‫و به ازا‬ ‫‪ 9812‬برقرار ا ت‪ .‬بر این ا ا‬
‫عری ماشجم جزیع ال ‪ 9812‬بهرغم ا تمرار مر پرماخت یارانهاا فقار بیشاتر را مر مقایساه باا‬
‫اال ‪ 9812‬و اال ‪ 9833‬احاراز شارایط‬ ‫ال ‪ 9810‬نشات ماماد‪ .‬مقایسه و برر اا منحنااااا‬
‫صاامفا مر باه موم‬ ‫ر بهبند مر به اول را نشات نماماد‪ .‬برا انجام ایان مقایساه از شار بر ار‬
‫ا تفامه مادنیم‪ .‬این برر ا مر منحنا ‪ 8‬ارائه شده ا ت‪.‬‬
‫نمودار ‪ .9‬برتري تصادفي مرتبه دوم در سالهاي ‪ 6911‬و ‪( 6932‬بدون يارانه)‬

‫‪0.15‬‬

‫‪0.1‬‬

‫‪0.05‬‬ ‫‪9833‬‬
‫‪9812‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪46‬‬
‫ال‪9833‬‬ ‫ال‪9812‬‬

‫مام خطج فقر ا پنجاه مرصاد میاانگین‬ ‫با برر ا این شرایط ما جات اظمار درم ده به ازا‬
‫صامفا مر به موم نسبت باه اال ‪ 9833‬ا ات‪ .‬مر نماجمار ‪2‬‬ ‫جامعه جزیع ال ‪ 9812‬مارا بر ر‬
‫شرایط ال ‪ 9833‬و ‪ 9812‬با فرض عدم پرماخت یارانه مقایسه شده ا ت‪.‬‬
‫نمودار ‪ .2‬برتري تصادفي مرتبه اول در سالهاي ‪ 6911‬و ‪(6932‬بدون يارانه)‬

‫‪0.8‬‬

‫‪0.6‬‬

‫‪0.4‬‬ ‫‪9812‬‬

‫‪0.2‬‬ ‫‪9833‬‬

‫‪0‬‬
‫‪1 6 11 16 21 26 31 36 41 46 51 56 61 66 71 76 81 86 91 96‬‬
‫ال ‪9833‬‬ ‫ال ‪(9812‬بدوت پرماخت یارانه)‬
‫فصلنامه روند‪ ،‬سال بيست و پنجم‪ ،‬شماره ‪ 16‬و ‪ ،18‬بهار و تابستان ‪6931‬‬ ‫‪92‬‬

‫نتایج بهم تآمده بر ر مر به اول اال ‪ 9833‬نسابت باه جزیاع مر اال ‪ 9812‬را نشاات‬
‫ماماد‪ .‬این به آت معنا ت ده مر صجرت عدم پرماخت یارانه وضعیت فقار مر اال ‪ 9812‬نسابت باه‬
‫ال ‪ 9833‬شرایط نامساعد ر مارم‪.‬‬
‫مر امامه به مالحظه و برر ا منحنا ‪ TIP‬ماپرمازیم‪ .‬امات جر ده اشاره شاد باا ا اتفامه از‬
‫این منحنا ما جات به مقایسه وضعیت فقر مر جل زمات و یا بین ججامع مختل پرماخات‪ .‬مر نماجمار‬
‫وضاعیت جاار و شارایط عادم‬ ‫الاا ‪ 9810 9833‬و ‪ 9812‬مر مو نگاار‬ ‫‪ 2‬منحنا ‪ TIP‬برا‬
‫پرماخت یارانهاا ر یم شده ا ت‪.‬‬

‫نمودار‪ .2‬منحني ‪ TIP‬در سالهاي ‪ 6932 ،6911‬و ‪6932‬‬

‫‪0.15‬‬
‫بدوت یارانه ‪9812‬‬
‫‪0.1‬‬

‫‪0.05‬‬ ‫‪9810‬‬
‫‪9812‬‬ ‫‪9833‬‬

‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33‬‬
‫ال‪33‬‬ ‫ال‪10‬‬ ‫ال‪(12‬با یارانه)‬ ‫ال‪(12‬بدوتیارنه)‬

‫مالحظه ما شجم ده منحنا ‪ TIP‬ال ‪ 9810‬مر پایین رین بخش منحنااا قرار گرفته ا ات‪.‬‬
‫این نتیجه نشاتمانده دااش فقر مر ال ‪ 9810‬نسبت به اال ‪ 9833‬و اال ‪ 9812‬ا ات‪ .‬مر ایان‬
‫مالحظه ماشجم ده منحنا ‪ TIP‬اال ‪ 9833‬و اال ‪ 9812‬باا ر از منحناا اال ‪9810‬‬ ‫خصج‬
‫منحنااااا ایان مو موره قابا مشاااده نیسات‪.‬‬ ‫بجمه امچنین فاوت قاب مالحظها مر خصج‬
‫منحنا ال ‪ 9812‬بدوت پرماخت یارانه با رین منحنا ر یم شده ا ت ده ما جات ا تنبا مرجاه‬
‫فقر بیشتر را با فرض عدم پرماخت یارانهاا ماشت‪ .‬برر ا مجضج اثرات جزیعا پرماخت یارانهااا باا‬
‫مالحظه رابطه شماره ‪ 99‬مر نمجمار ‪ 3‬ارائه شده ا ت‪.‬‬
‫‪92‬‬ ‫ارزيابي اثر بخشي سياست هدفمندي يارانهها بر فقر‬

‫نمودار‪ .1‬منحني تغييرات اثرات توزيعي در سالهاي ‪ 6932‬تا ‪6932‬‬

‫‪0.035‬‬

‫‪0.03‬‬

‫‪0.025‬‬

‫‪0.02‬‬

‫‪0.015‬‬
‫‪90‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪93‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪95‬‬

‫ما جات مشااده درم ده اثر اعمال یا ت پرماخت مستقیم یارانهاا بر ضریر جینا مر اجل‬
‫زمات روند دااشا مارم‪ .‬این به آت معنا ت ده أثیر مثبت این پرماخت بار رو ناابرابر مر جزیاع‬
‫مرآمد مر جل زمات مر حال خنثا شدت ا ت‪.‬‬

‫‪ .2‬جمعبندي و نتيجهگيري‬
‫مجضج اصلا این پژواش برر ا اثربخشا پرماخت مستقیم یارانهاا بر فقر ا ت‪ .‬مر ایان مقا اه و مر‬
‫پرماخات مساتقیم یاراناهااا و نیاز برخاا از‬ ‫بخش موم مرباره جربیات دشجراا میگار مر خصاج‬
‫پژواشاا داربرم انجامشده مر مجرم اجرا این یا ت مر ایرات مجارم مطار شاد‪ .‬اپس باا‬
‫ر یبا‬ ‫ارائه صجیر از امبیات پژواش مر بخش جم به محا به شاخص اا فقر و مطا عه رو اا‬
‫یافتهاا این پژواش ما جات جمعبند زیر را ارائه‬ ‫مر موره اجرا مر بخش گمارم پرماختیم‪ .‬بر ا ا‬
‫درم‪:‬‬
‫‪ .9‬گگجنگا جزیع خانجاراا مریافاتدنناده یاراناهااا نشاات ماامااد داه خانجارااا مر ماام‬
‫ماکاا مرآمد صرفنظر از الاا اخیر اعمال این یا ت قریباً و به اجر یکساات از‬
‫یارانهاا نقد بمرهمند شدهاند‪.‬‬
‫مم یارانهاا مر ازینهاا خانجاراا دممرآمد مر ابتدا موره پرماخت یارانهاا با بجمه ده‬ ‫‪.9‬‬
‫مر جل زمات این مم متاثر از وججم اجرم باا مر مقاا عا از موره اجارا ایان یا ات‬
‫فصلنامه روند‪ ،‬سال بيست و پنجم‪ ،‬شماره ‪ 16‬و ‪ ،18‬بهار و تابستان ‪6931‬‬ ‫‪91‬‬

‫روند دااشا ماشته ا ت‪ .‬بدیما ا ت ده این مم مر ماکااا پرمرآماد دمتار ا ات‪.‬‬

‫گفتناا ت مر جل زمات این مم ناگیز برا این گروهاا مرآمد با روند نزو ا بسایار‬
‫ناگیز ر شده ا ت‪.‬‬
‫واقعاا یاراناهااا‬ ‫‪ .8‬وججم جرم با مر مقا عا از موره اجرا این یا ت مججر دااش ارز‬
‫شدها ت‪.‬‬
‫‪ .2‬محا به شاخصاا عدم ‪ CHU ، FGT‬و ‪ SST‬حادا از افزایش فقار مر جامعاه مر اال‬
‫‪ 9812‬مر مقایسه با ال ‪ 9810‬ا ت‪.‬‬
‫صاامفا مر باه اول و موم و منحناا ‪ TIP‬نشااتماناده‬ ‫ر یباا بر ار‬ ‫‪ .2‬مقایسه رو اا‬
‫مرجات با ر از فقر مر ال ‪ 9812‬مر مقایسه با ال ‪ 9810‬ا ت‪.‬‬
‫‪ .3‬وضعیت فقر مر جامعه بهرغم پرماخت یارانهاا نقد مر ال ‪ 9812‬با اال ‪ 9833‬فااوت‬
‫گندانا ندارم‪.‬‬
‫‪ .1‬پرماخت نقد یارانه اا مججر دااش ضریر جینا و بمبجم جزیع مرآمد مر الاا اجرا‬
‫روند و نرخ دااشا این أثیر ا ت‪.‬‬ ‫ججه مر این خصج‬ ‫ر شده ا ت؛ نکته قاب‬

‫یافتهاا این پژواش نشات ما ماد ده اعمال یا ت پرماخت نقاد یاراناهااا مر اال ‪9810‬‬
‫جزیع مرآمداا مر جامعه شده ا ت؛ اما این یا ت مر جل زمات اثارات‬ ‫مججر دااش فقر و نابرابر‬
‫مطلج خجم را از م ت مامه ا ت به جر ده مر ال ‪ 9812‬بهرغم داوم یا ات پرماخات نقاد‬
‫شرایط شاخصااا فقار‬ ‫یارانه اا شااد فقر به مرا ر بیشتر از ال ‪ 9810‬استیم‪ .‬مر این خصج‬
‫مر ال ‪ 9812‬و ال ‪( 9833‬موره پیش از اجرا این یا ت) قاب مقایسه ا ت‪ .‬شایات ججه ا ات‬
‫ده مر صجرت عدم پرماخت یارانهاا بروز وضعیت و شرایطا نامساعد ر نسبت به موره پایش از اجارا‬
‫امامه یا ت پرماخت یاراناهااا بار مبناا فرآیناداا‬ ‫این یا ت مور از ذان نیست‪ .‬بر این ا ا‬
‫جار مججر ا الف منابعشده و دااشا اختار مر رفع فقر و محرومیت محسج نماشجم؛ بنابراین‬
‫زم ا ت اصالحا ا ا ا مر شیجه اجرا و باز راحا این یا ت انجام شجم‪.‬‬
‫‪91‬‬ ‫ارزيابي اثر بخشي سياست هدفمندي يارانهها بر فقر‬

‫جصیهاا زیر بهمنظجر یا تگذار پیشنمام ماشجم‪:‬‬ ‫مر این خصج‬

‫یا ت پرماخت یارانهاا صرفاً به گروهااا فقیار و داممرآماد جامعاه محادوم شاده و باه‬ ‫‪.9‬‬
‫گروهاا غنا و ثرو مند پرماخت مستقیم یارانه انجام نشجم‪ .‬بدیما ا ت بارا اجارا ایان‬
‫ممم زم ا ت شنا ایا مقیاق از خانجارااا فقیار جامعاه انجاام شاده و باناک ا العاا ا‬
‫راحا و ایجام شجم‪.‬‬ ‫بهانگام و پجیا مر این خصج‬
‫‪ .9‬دنترل جرم به عنجات عاملا ده مججر دااش قدرت خرید یارانهاا ماشجم مجرم ججه قارار‬
‫گیرم‪.‬‬
‫یا ت پرماخت یارانهاا به مت و ج شنا ایا مقیق نیازاا اصلا خانجاراا‬ ‫‪ .8‬اصال‬
‫زم‬ ‫فقیر و ارضا آت بجمه و جانمند از افرام فقیر مجرم ججه قرار گیرم‪ .‬بر این ا ا‬
‫و صرفاً به‬ ‫ضرور‬ ‫ا ت یارانهاا بهصجرت ادفمند بهمنظجر اصال و پجشش ازینهاا‬
‫یا ت پرماخت غیرمشرو‬ ‫پرماخت شجم‪ .‬بنابراین‬ ‫فقیر و بهصجرت مشرو‬ ‫خانجاراا‬
‫و ادفمند یارانهاا‬ ‫پرماخت مشرو‬ ‫یارانهاا ده مر حال حاضر اجرا ماشجم با رو‬
‫جایگزین شجم‪.‬‬
‫فصلنامه روند‪ ،‬سال بيست و پنجم‪ ،‬شماره ‪ 16‬و ‪ ،18‬بهار و تابستان ‪6931‬‬ ‫‪91‬‬

‫منابع‬

‫وحیده و الما حبیرا اه‪ .)9818( .‬خصایص مرآماداا حاصا از ار ادفمناد‬ ‫‪ ‬انصار‬
‫جزیع مرآمد گزینهاا مختل برا خانجاراا ایراناا‪.‬‬ ‫ج ید ‪ :‬پیامداا‬ ‫یارانهاا به بخشاا‬
‫فصلنامه پژواشاا اقتصام (رشد و ج عه پایدار)‪ .‬ال گمارمام‪ .‬شماره موم‪ .‬ابساتات ‪9818‬‬
‫صص‪.911-908‬‬

‫‪ ‬بانک مردز جممجر ا الما ایرات‪ .‬بجمجه خانجار الاا ‪.9833-9812‬‬

‫بمروز‪ .)9831( .‬أثیر ادفمند از یارانهااا بار رفااه اجتمااعا مر ایارات‪.‬‬ ‫‪ ‬پیرایا خسرو و ی‬
‫پژواشنامه ما یات‪ .‬شماره نمم‪ .‬مسلس ‪.21‬‬

‫رو ا ه‪ .)9810( .‬حلی رفااا یا تااا یاراناهااا مر اقتصاام ایارات‪.‬‬ ‫‪ ‬مامگر یدا ه و نظر‬
‫فصلنامه علما پژواشا رفاه اجتماعا‪ .‬شماره ‪ .29‬صص ‪.881-830‬‬

‫‪ ‬راغفر حسین و رخه ماا فا مه‪ .)9810( .‬شنا ایا خانجاراا نیازمند مر ر ادفمنددارمت‬
‫یارانهاا با وججم نابرابر ا العا ا‪ .‬فصلنامه علما پژواشا رفاه اجتماعا‪ .‬شماره ‪.28‬‬

‫محمدحسین‪ .)9818( .‬جزیاع مرآماد و وضاعیت‬ ‫رو ا ه؛ شمسجار محمدرضا و مبشر‬ ‫‪ ‬شمناز‬
‫رفاه خانجاراا قب و بعد از ادفمند یارانهااا مر ا اتات فاار ‪ .‬فصالنامه علماا پژواشاا رفااه‬
‫اجتماعا‪ .‬ال گمارم‪ .‬شماره ‪.22‬‬
‫‪ ‬عیساوند جصیهنام‪ .)9812( .‬برر ا علا شکسات یا ات ادفمند ااز یاراناهااا مر ایارات‪.‬‬
‫مانشنامه حقجق و یا ت‪ .‬شماره ‪ .98‬بمار ‪.9812‬‬

‫فا مه‪ .)9818( .‬برر ا حرک مرآمد مر ایرات ا االااا‬ ‫محمد حسن و شمباز‬ ‫‪ ‬فطر‬
‫پیش و پس از اجرا قانجت ادفمند یارانهاا نقاد ‪ .9832-9819‬فصالنامه علماا پژواشاا‬
‫مطا عات اقتصام داربرم ایرات‪ .‬شماره ‪ .99‬صص ‪.938-909‬‬

‫‪ ‬مؤمنا فرشام‪ .)9812( .‬واداو یک جربه ممم علما مر عرصه یا تگذار عمجما‪ :‬ادفمناد‬
‫یارانهاا‪ .‬فصلنامه یا تگذار عمجما‪ .‬شماره ‪ .9‬صص ‪.31-902‬‬
93 ‫ارزيابي اثر بخشي سياست هدفمندي يارانهها بر فقر‬

 Adams, E. Maslove, A. (2009). Innovations in Transfer Payments to Local

Governments: The Case of the Gas Tax Found. CURE.
 Atkinson, A. (1987). On the Measurement of Poverty. Econometrical / No. 55.,
PP. 244-263.
 Calrk, S. Hemming, R. Ulph, D. (1981). On Indicies for the Measurement of
Poverty. Economic Journal. No. 91
 Demirkol, O. Biotevogel, R. Zytek, R. Zimand, P. Liu, Y. (2014). Islamic
Republic of Iran Selected Issue. IMF. No. 14/94.
 Elain, Fultz, Francis, John. (2013). Cash Transfer Programmes, Poverty
Reduction and Empowerment of Women: A Compatatiue Analysis. ILO.
4/2013.
 Esmaeili, A. Karami, A. Najafi, B. (2013). Welfare Effects of Alternatiue
Targeted Food Subsidy Programs in Iran. Food Security. Vol 5. PP. 451-456.
 Fiszbein,A.Schady,N. (2009). Conditional Cash Transfers Reducing Present
and Future Poverty. WORD BANK.Washington DC
 Foster, J. Greer, J. Thorbeke, E. (1984). A Calss of Decompose Poverty
Measures. Econometrica. No. 52, PP. 761-766.
 Foster, J. Shrorroks, S. (1988 b). Poverty Orderings. Econometrica No. 56, PP.
173-177.
 Guillaume, D. Zytek, R. Farzin, M. (2011). Iran. The Chronicles of Subsidy
Reform. IMF. WP/11/167.
 Haushore, J. Shapiro. J. (2016). The Short Term Inpact of Unconditional Cash
Transfers to the Poor: Experimental Evidence From Kenia. The Quarterly
Journal of Economics. Vol. 131.
 Jenkins, S. Lambert, P. .(1993). Ranking Income Distributions When Deeds
Differ. Review of Income and Wealth. No. 39, PP. 337-356.
 Jenkins, S. Lambert, P. (1988 b). Ranking Poverty Gap Distributions: Further
TIP, for Poverty Analysis. Research on Economic Inequality. JAL Press, PP.
31-38.
6931 ‫ بهار و تابستان‬،18 ‫ و‬16 ‫ شماره‬،‫ سال بيست و پنجم‬،‫فصلنامه روند‬ 22

 Jenkins, S. Lambert, P. (1998 a). Three I’s of Poverty Carres and Poverty
Dominance: TIPs for Poverty Analysis. Research on Economic Inequality. JAL
Press. PP. 39-56.
 Kakwani. (1977b). Measurement of Progressivity: An International
Comparison. The Economic Journal. 87. PP.71-80.
 Kakwani .(1984). On the Measurement of Tax Progressivity and Redistributive
Effect of Tones With Applications to Horizontal and Vertical Equality.
Advances in Econometrics. 3. PP.149-168.
 Maghsoudi,N. Tohidy. F. (2012). Targeting Subsidies Considering the Applied
Models in Iran. International Journal of Business and Social Science. Vol. 3,
No. 7.
 Meskoub, F. (2015). Cash Transfer as a Social Policy Instrument or a Tool of
Adjustment Policy: from Indirect Subsidies (Energy and Utilities) to Cash
subsidies in Iran, 2010-2014. International Institute of Social Studies. No 610.
 Ozgar, D. Zimand, P. (2014). Islamic Republic of IRAN Selected Issues Paper.
IMF Country Report. No. 14/94.
 Salehi, Isfahani, D. Stucki, B. Deutschmann, J. (2015). The Reform of Energy
Subsidies in Iran: The Role of Cash Transfers. Emerging Markets Finance and
Trade. Vol 5.
 Sdralerich, C. Sab. R. Zouhary, Y. Albertin, G. (2014). Subsidy Reform in
Middle East and North Africa. IMF.
 Sen, A. (1976). Poverty: An Ordinal Approach to Measurement. Econometrica.
44. PP. 219-231.
 Shorroks, A. (1983). Ranking Income Distributions. Economertica. 50. PP. 3-
17.
 Tabatabai, H. (2012). From Price Subsidies to Basic Income. The Iran Model
and Its Lessons. Exporting Alaslya Model. PP. 17-32.
 Son, H. (2008). Conditional Cash Transfer Programs: An Effective Tools for
Poverty Alleviation? ADB. No. 51.
26 ‫ارزيابي اثر بخشي سياست هدفمندي يارانهها بر فقر‬

 Thon. (1979). On Measuring Poverty Poverty. Review of Income and Wealth.

25. PP. 429-440.
 -Watts. (1968). An Economic Deficition of Poverty in Understanding Poverty.
NewYork. BasicBooks.
 XU, Kuan. Osberg. Lars. (2000). Index Decomposition and Bootstrap
Inference. The Journal of Human Resources. Vol. 35. No. 1.
 Zheng, B. (2000). Poverty Orderings: A Graphical Illustration. Social Choice
and Welfare.
 Zheng, B. (1997). Aggregate Poverty Measures. Journal of Economic Survey.
Vol. 11.