http://butejko.

pl/artykuly/hiperwentylacja/

Hiperwentylacja- jeśli chodzi o oddech,

mniej znaczy więcej
Wpływ oddychania na zdrowie i chorobę

Oddychanie jest jedną z najważniejszych funkcji organizmu i odgrywa dużą rolę w

utrzymaniu zdrowia. Większość lekarzy i terapeutów nie zdaje sobie sprawy z różnic
w sposobie oddychania między osobami cieszącymi się idealnym zdrowiem a tymi,
którzy cierpią na różne choroby. Wg Dra Charles’a Strobel, profesora psychiatrii na
Akademii Medycznej w Connecticut, oddychanie może być przyczyną od 50 do 70%
chorób.(1) Dr Konstantyn Butejko, były kierownik Laboratorium Diagnostyki
Funkcjonalnej na Syberyjskiej Sowieckiej Akademii Nauk, zidentyfikował 150
chorób, których przyczyną jest oddychanie.(2) Zadziwiające jest to, że
najefektywniejsze techniki oddechowe, poprawiające zdrowie i kontrolę na
symptomami chorobowymi, opierają się na redukowaniu oddychania. Metoda
Butejki była z powodzeniem stosowana w leczeniu szerokiego spektrum chorób,
m.in.: astmy, zespołu chronicznego zmęczenia, bezdechu sennego, zaburzenia
odporności, alergii, otyłości, wysokiego ciśnienia, dusznicy bolesnej.

Jeśli chodzi o oddech, mniej znaczy więcej.

Oddychanie- fizjologiczne narzędzie transformacji

Kiedy przyjrzymy się uważnie temu, jak oddychanie oddziałuje na naszą fizjologię,
zobaczymy skąd wynikają jego wszechstronne, lecznicze właściwości. Wszyscy
zdajemy sobie sprawę, że bez tlenu szybko umrzemy. Zasadnicze znaczenie ma
jednak fakt, że to nie ilość tlenu, który wdychamy ma znaczenie, ale jak efektywnie
jest on wykorzystany przez komórki naszego ciała. Głębsze znaczenie leczniczej roli
oddychania pochodzi ze zrozumienia kluczowej roli dwutlenku węgla i pH w licznych
procesach utrzymujących homeostazę, włączając regulację poziomu dotlenienia
tkanek i funkcjonowanie licznych procesów biochemicznych.

Hiperwentylacja -„gdy mniej znaczy więcej, a więcej znaczy mniej”

Większość osób uważa, że prawidłowe oddychanie jest głębokie i przeponowe.

Większość technik oddechowych stosowanych w celach zdrowotnych zachęca ludzi
do brania dużych wdechów. Celem jest napełnienie ciała życiodajnym tlenem. W
Rosji w przeciągu ostatnich 30 lat zauważono niezwykłe lecznicze efekty u osób,

1
które nauczono oddychać mniej przez pewne okresy czasu. Celem czasowej redukcji
objętości oddechowej jest wytrenowanie ciała, by przyzwyczaiło się do wyższego
poziomu dwutlenku węgla. Dzięki temu osoba rozwija podwyższoną zdolność do
zużytkowania tlenu i utrzymania homeostazy. Najpoważniejszym zaburzeniem
oddychania jest HIPERWENTYLACJA. Podręczniki medycyny zazwyczaj skupiają się
na braku tlenu jako ważnym czynniku chorobotwórczym.

Ostatnio tematem hiperwentylacji w popularnych publikacjach zajmowali się Dr

Robert Fried w książce „The Breath Connection”(3) i Dinah Bradley w książce„Zespół
hiperwentylacji”.(4) Patofizjologia hiperwentylacji i wynikającego z niej spadku
poziomu dwutlenku węgla i rezerw alkalicznych była opisywana w literaturze
medycznej od początku XX wieku, a rozpoznanie wzorców zespołu hiperwentylacji
istniało już od czasów Hipokratesa. Niektórzy z wczesnych badaczy zajmujących się
tym tematem to JS Haldane w 1922r i Henderson w 1925r.

Hiperwentylacja i astma

Astma jest chorobą, która bardzo mocno reaguje na kontrolę hiperwentylacji.

Metoda Butejki rozumie astmę jako odpowiedź organizmu na hiperwentylację i uczy
astmatyków, jak zmniejszyć objętość oddechową i zwiększyć poziom dwutlenku
węgla, by na początku kontrolować symptomy, a potem wzmocnić układ
immunologiczny i zredukować stan zapalny. Niedawne badanie naukowe w Australii
dotyczące metody Butejki wykazało, że astmatycy, który stosowali metodę
oddechową Butejki byli w stanie zredukować użycie środków rozszerzających
oskrzela o 90% i sterydów o 30% bez odczucia pogorszenia symptomów, przy
jednoczesnej poprawie jakości życia.

Teoria Butejki jest sprzeczna z obecnie obowiązującym poglądem medycyny na

temat astmy. Jednak uznanie hiperwentylacji jako czynnika wywołującego astmę nie
jest czymś nowym. Herxheimer, autor wielu artykułów naukowych na ten astmy
oskrzelowej, pisał o związku między astmą a hiperwentylacją w artykule
zamieszczonym w periodyku medycznym Lancet już w 1948.(8) Tacy naukowcy jak
McFadden(9), Sterling(10),van den Elshout(11),Clark(12) i inni wykazali w ostatnim
czasie związek między hiperwentylacją, obniżonym poziomem dwutlenku węgla a
astmą.

Związek między oddychaniem i innymi chorobami

Hiperwentylacja może wywołać wiele symptomów, które wpływają na

funkcjonowanie wszystkich głównych układów ciała, włączając układ nerwowy,
krwionośny, pokarmowy i oddechowy.(13) Wiele chorób zostało powiązanych z
oddychaniem. W doskonałej, zawierającej wiele odnośników do literatury książce
2
dra Fried na temat zespołu hiperwentylacji zawartych jest wiele szczegółów
dotyczących związku między hiperwentylacją a takimi chorobami jak epilepsja,
migrena, dławica bolesna, nadciśnienie, zaburzenia rytmu serca, niedotlenienie
mózgu i choroby psychiczne.
Podstawy fizjologii mówią, że jeśli nasze oddychanie przekroczy potrzeby ciała, to
tracimy zbyt dużo dwutlenku węgla. Ponieważ dwutlenek węgla i wodorowęglan
sodu kontrolują pH krwi, nadmierne oddychanie zaburza równowagę kwasowo –
zasadową. Początkowo hiperwentylacja wywołuje zasadowicę oddechową, która z
czasem może przekształcić się w kompensacyjną kwasicę metaboliczną z powodu
utraty węglowodanu sodu. Zasadowica oddechowa wywołuje głód tlenowy w
tkankach. Zjawisko to jest wyjaśnione poprzez efekt Bohra, który oznacza po prostu,
że gdy pH staje się bardziej zasadowe z powodu utraty CO2, tlen wiąże się mocno
z hemoglobiną i nie jest łatwo uwalniany do tkanek. Zasadowica oznacza również,
że komórwki nerwowe stają się podrażnione, a mięśnie gładkie się kurczą. Poziom
tlenu również obniża się, gdy naczynia włosowate (w skład których wchodzą mięśnie
gładkie) zwężają się w odpowiedzi na zasadowicę. Efekty takiej tkankowej hipoksji
(niedotlenienia) mają ogromne znaczenie dla organów takich jak mózg, w którym
hiperwentylacja powoduje 30% spadek tlenu. Znanym jest fakt, że niedobór tlenu w
mózgu wiąże się ze zmianami wzorców fal mózgowych, co może odgrywać rolę w
takich chorobach jak epilepsja, ataki paniki i zaburzenia poznawcze.

Mięsień sercowy wykazuje podobną skłonność. Dławica bolesna i zaburzenia rytmu

serca mogą być wyjaśnione faktem, że niedobór dwutlenku węgla wpływa na
zwężenie mięśni gładkich naczyń krwionośnych serca. Krążenie i przepływ krwi do
serca są znacznie zredukowane, a sam mięsień sercowy staje się podrażniony i
skłonny do nieregularnego rytmu. Kontrola oddechu przynosi również ulgę w
przypadku nadciśnienia, gdyż normalizacja pH powoduje rozluźnienie mięśni
gładkich oplatających tętnice. U niektórych osób spadek poziomu minerałów takich
jak magnez, potas, wapń występuje jako wtórny mechanizm kompensacyjny,
występujący przy zasadowicy. Niedobór tych minerałów przyczynia się do
nadciśnienia.

Hiperwentylacja odgrywa również rolę przy podtrzymywaniu zespołu chronicznego

zmęczenia, wpływając na obniżony próg anaerobowy, zmniejszoną produkcję
energii w mitochondriach i akumulację mleczanu w mięśniach. Brytyjski kardiolog Dr
PGF Nixon zauważył podobieństwa między zespołem chronicznego zmęczenia a
chorobą, wcześniej znaną jako zespół wysiłkowy, która dotykała
żołnierzy cierpiących na zmęczenie walką. (14,15) Wielu atletów cierpiących na
zespół przetrenowania w rzeczywistości cierpi na zespół hiperwentylacji z
obniżeniem buforu wodorowęglanowego, co wskazuje na zaburzone pH.
Wielu psychologów, którzy mają do czynienia z hiperwentylacją, wie, że wszystkie
fizyczne symptomy niepokoju są powiązane z hiperwentylacją. Hiperwentylacja jest
3
często wywoływana oraz podtrzymywana przez stany niepokoju i chroniczny
stres.(16) Praca nad oddechem może modyfikować reakcje stresowe i pomaga w
odzyskiwaniu poczucia kontroli nad niepokojem, redukując niszczące efekty stresu.

Metoda Butejki /Buteyko

Rosyjski lekarz- dr K.P. Butejko rozwinął teorię, że chroniczna hiperwentylacja i

wynikający z niej niedobór dwutlenku węgla wpływają na rozwój reakcji obronnych
ciała. Te mechanizmy obronne są próbą organizmu, by ograniczyć dalszą utratę
dwutlenku węgla.

Butejko twierdził, że choroba może wystąpić jako :

1) zmiana w funkcjonowaniu ciała, wynikająca z niedoboru CO2, lub
2) mechanizm obronny organizmu z powodu utraty CO2

Metoda Butejki ocenia stopień niedoboru CO2 poprzez pomiar długości czasu
wstrzymania oddechu.

Unikatowym wkładem dr Butejki jest zastosowanie zredukowanego oddychania, aż

do momentu doświadczania lekkiego niedoboru powietrza przez dłuższy czas (10-15
min). W metodzie Butejki stosuje się również wstrzymywanie oddechu, w celu
szybkiej akumulacji CO2. Pozwala to na normalizację mechanizmów
homeostatycznych, które przyzwyczaiły się do nawykowego niskiego poziomu CO2
wynikającego z hiperwentylacji.

Opis przypadku - Sean

Sean był elitarny atletą, który zdobył stypendium by studiować na Amerykańskim
uniwersytecie. Był bardzo ambitny i trenował wiele godzin dziennie. Zauważył po
pewnym czasie, że cały czas łapał wirusowe infekcje, gdy tylko wyleczył się z jednej,
zapadał na drugą. Zaobserwował też, że coraz częściej doświadczał duszności,
czasami nawet w stanie spoczynku. To co wcześniej było dla niego łatwym sprintem,
teraz wywoływało zadyszkę w 5 min. Jego puls, normalnie 50, często wskazywał 80,
nawet w czasie spoczynku. Był ciągle zmęczony. Konsultował się z wieloma
lekarzami, którzy podejrzewali astmę, ale nie byli w stanie jej potwierdzić. Rozpoczął
kurs metody Butejki, gdzie nauczył się redukować intensywność oddychania. Udało
mu się całkowicie pokonać duszność i zredukować puls w ciągu 3 tygodni, a w ciągu
kilku miesięcy odzyskał całkowitą sprawność.

Rosalby Courtney, ND, DO, DipAc, CA

przeł.A.Ryczek

4
Fragment artykułu z magazynu Positive Health z 1999 roku ze strony
http://www.positivehealth.com/article/asthma/buteyko-breathing-for-health

Bibliografia:
1. Fried R., The Hyperventilation Syndrome, Research and Clinical Treatment, John
Hopkins University Press, Baltimore and London, 1987.
2. Buteyko K.P., Buteyko Method; Experience of Application in Medical Practice.
Patriot, Moscow, 1990.
3. Fried R, The Breath Connection, Plenum Press, New York and London, 1990.
4. Bradley D. Hyperventilation Syndrome, Tandem Press, New Zealand, 1992.
5. Haldane J. S., Respiration, Yale University Press, 1922.
6. Henderson Y., Physiological Regulation of the Acid-Base Balance of the blood and
some Related Functions, Physical Review 5: 131 (April) 1925.
7. Huey and Secherest, 1981, quoted by Robert Fried, The Hyperventilation
Syndrome, John Hopkins University Press, 1987.
8. Herxheimer, Hyperventilation Asthma, Lancet, 6386: 83-87 1946.
9. Mc Fadden et al, Arterial Blood Gas Tension in Asthma, New England Journal of
Medicine, 278:19, 1027-1032 1968.
10. Sterling, The Mechanism of Bronchoconstriction due to Hypocapnia in Man,
Clinical Science, 34: 277-285 1968.
11. van den Elshout, Effects of Hypercapnia and Hypocapnia on Respiratory
Resistance in Normal and Asthmatic Subjects; Thorax, 46: 28-32 1991.
12. P.S. Clark, Asthma, hyperventilation and emotion, Australian Family Physician, 9,
715-719 1980.
13. L.C Lum, The syndrome of chronic habitual Hyperventilation In: Hill OW, ed.
Modern Trends in Psychosomatic Medicine, 3, London , Butterworth, 196-230 1976.
14. Nixon PGF, Effort Syndrome, hyperventilation and reduction of anaerobic
threshold. Biofeedback and Self Regulation 19: 155-69 1994.
15. Nixon PGF. Hyperventilation and chronic fatigue syndrome. QJ Med 88: 73-4
1995.
16. Timmons B. A Brief History of the Annual International Symposium on
Respiratory Psychophysiology and Summary of the 1993 Workshop, Biofeedback
and Self-Regulation, Vol. 19, No.2, 1994.