คำนำ

หนั ง สื อ “ปฏิ บั ติ ต ามลำดั บ ” นี้

เรี ย บเรี ย งจากคำบรรยาย ในการจั ด
ปฏิบัติธรรม ที่อาศรมมาตา อ. ปักธงชัย
จ. นครราชสี ม า ซึ่ ง จั ด ขึ้ น ระหว่ า งวั น ที่
๒๒ - ๒๖ ตุ ล าคม ๒๕๕๔ หั ว ข้ อ นี้
บรรยายเมื่ อ วั น ที่ ๒๓ ตุ ล าคม ๒๕๕๔
คุณสุวิมล อัศวไชยชาญ เป็นผู้ถอดเทป
ผู้ บ รรยายได้ นำมาปรับปรุงเพิ่มเติมตาม
สมควร
ขออนุโมทนาผู้ที่เกี่ยวข้องในการทำ
หนังสือเล่มนี้ และขอขอบคุณญาติธรรม
ทั้งหลายที่มีเมตตาต่อผู้บรรยายเสมอมา
หากมีความผิดพลาดประการใด อันเกิด
จากความด้ อ ยสติ ปั ญ ญาของผู้ บ รรยาย
ก็ ข อขมาต่ อ พระรั ต นตรั ย และครู บ า
อาจารย์ทั้งหลาย และขออโหสิกรรมจาก
ท่านผู้อ่านไว้ ณ ที่นี้ด้วย
สุภีร์ ทุมทอง
ผู้บรรยาย
๒๗ มกราคม ๒๕๕๕
 ปฏิบัติตามลำดับ

บรรยายวันที่ ๒๓ ตุลาคม ๒๕๕๔



ขอนอบน้อมต่อพระรัตนตรัย

สวัสดีครับท่านผูเ้ ข้าปฏิบตั ธิ รรมทุกท่าน

เมื่อเช้า ผมได้พูดตัวกลาง ธรรมะ
อั น เป็ น ตั ว กลางที่ ท ำให้ เ รามี ปั ญ ญา
ประสบความสำเร็จในการปฏิบัติธรรม ได้
มองเห็นความจริง คือสมาธิ สมาธิเป็น
ตัวกลาง อย่างที่พระพุทธเจ้าตรัสบอกไว้ พูดในแบบโพธิปกั ขิยธรรม ก็เป็นการ
ว่ า “ดู ก่ อ นภิ ก ษุ ทั้ ง หลาย เธอทั้ ง หลาย พู ด ในทำนองว่ า มี ธ รรมะตั ว ไหนบ้ า งที่
จงเจริ ญ สมาธิ เ ถิ ด บุ ค คลผู้ มี จิ ต ตั้ ง มั่ น แล้ ว ควรทำให้ เ กิ ด มี ขึ้ น ในจิ ต เป็ น ธรรมะที่
ย่อมรู้ ย่อมเห็น ตามความเป็นจริง” แต่การ เรียกว่า คณะทำงาน หรือ ตัวดำเนินการ
จะมีสมาธิ ต้องฝึกหัด ไม่ใช่มาปฏิบัติปุ๊ป ถ้ า เราอยากจะพ้ น ไปจากทุ ก ข์ อยากจะ
แล้ ว จะทำสมาธิ เ ลย อย่ า งที่ ไ ด้ พู ด เรื่ อ ง
ข้ า มจากฝั่ ง นี้ ไ ปสู่ ฝั่ ง โน้ น คื อ พระนิ พ พาน
โพธิปักขิยธรรม ๓๗ สมาธิอยู่หมวดที่ ๓ ต้องมีธรรมะอะไรบ้าง ต้องทำธรรมะชนิด
คือ อิทธิบาท สติปัฏฐาน ๔ สัมมัปปธาน ไหนให้ เ กิ ด ขึ้ น ในจิ ต อุ ป มาเหมื อ นกั บ มี
๔ อิ ท ธิ บ าท ๔ ตั ว อิ ท ธิ บ าทนี้ เป็ น ชุ ด บริษัทแห่งหนึ่ง เราอยากให้บริษัทนี้เจริญ
สมาธิ แยกเป็ น ฉั น ทสมาธิ วิ ริ ย สมาธิ ก้าวหน้ายิ่ง ๆ ขึ้นไป มีคณะทำงานอะไร
จิตตสมาธิ วิมังสาสมาธิ
บ้ า ง ที่ จ ะทำให้ บ ริ ษั ท ก้ า วหน้ า ก็ มี

๓๗ คน ๓๗ ท่าน นี้แหละ เราไปเชิญ

เขามาอยู่ในบริษัท เขาทำงานตามหน้าที่

6 7
รวมกั น ก็ ท ำให้ บ ริ ษั ท ก้ า วหน้ า ที นี้ เรา
อยากไปถึ ง ฝั่ ง โน้ น คื อ พระนิ พ พาน
พระสูตรหนึ่งให้ฟัง มีพระไตรปิฎกอยู่แถว
ถึงความอิสระหลุดพ้นนี้ ก็มี ๓๗ ตัวแปร
๓๗ สภาวะ ๓๗ อย่ า ง ซึ่ ง ล้ ว นเป็ น
ธรรมะฝ่ายสังขาร เราจึงต้องปรุง ต้องฝึก
ต้องทำเหตุ ทำปัจจัยให้มีขึ้น
ค ณ ก โ ม ค คั ล ล า น สู ต ร บ า ลี ข้ อ ๗ ๔
ถ้ า พู ด ก า ร ป ฏิ บั ติ ไ ป ต า ม ล ำ ดั บ
สมาธิ จ ะอยู่ ก ลาง ๆ อยู่ ใ นช่ ว งระหว่ า ง
ศี ล กั บ ปั ญ ญา มี ศี ล เป็ น พื้ น ฐาน
นอกจากศีลแล้ว ก็มีการฝึกจิตให้มีความ
พร้อม แล้วจึงจะได้สมาธิ แล้วจึงอาศัย
สมาธิทำให้เกิดปัญญาต่อไป
ก่อนทีจ่ ะให้ทา่ นไปปฏิบตั ิ ผมจะอ่าน
นี้ก็ดีเหมือนกัน จะได้ไม่ต้องหาเรื่องมาพูด
หยิบหนังสือมาอ่านเลย
ในมั ช ฌิ ม นิ ก าย อุ ป ริ ปั ณ ณาสก์
เป็ น ต้ น ไป มี พู ด ถึ ง การฝึ ก ให้ มี ส มาธิ
เป็นการฝึกไปตามลำดับ ทีละสะเต็บ ๆ ไป
สมาธิจะอยู่กลาง ๆ
ข้อ ๗๔ ข้าพเจ้าได้สดับมา
อย่างนี้

8 9
 สมั ย หนึ่ ง พระผู้ มี พ ระภาค
ประทับอยู่ ณ ปราสาทของมิคารมาตา
ในบุพพาราม เขตกรุงสาวัตถี ครั้ง
นั้ น แล คณกโมคคั ล ลานพราหมณ์
เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถึงที่ประทับ
แล้ ว ได้ ส นทนาปราศรั ย พอเป็ น ที่
บันเทิงใจ พอเป็นที่ระลึกถึงกันแล้ว
นั่ง ณ ที่สมควร ได้กราบทูลพระผู้มี
พระภาคดังนี้ว่า
ข้าแต่พระโคดมผูเ้ จริญ ปราสาท
ของมิคารมาตาหลังนี้ มีการศึกษา
โดยลำดั บ มี ก ารกระทำโดยลำดั บ
มีการปฏิบัติโดยลำดับ คือโครงสร้าง
10
บันไดชัน้ ล่างย่อมปรากฏ แม้พราหมณ์
เหล่ า นี้ ก็ มีก ารศึ ก ษาโดยลำดั บ มี
การกระทำโดยลำดั บ มี ก ารปฏิ บั ติ
โดยลำดั บ ย่ อ มปรากฏด้ ว ยการ
เล่าเรียน แม้นักรบเหล่านี้ ก็มีการ
ศึ ก ษาโดยลำดั บ มี ก ารกระทำโดย
ลำดับ มีการปฏิบัติโดยลำดับ ย่อม
ปรากฏในเรื่องการใช้อาวุธ
แม้แต่ข้าพเจ้าทั้งหลาย ผู้เป็น
นักคำนวณ ก็มีการศึกษาโดยลำดับ
มีการกระทำโดยลำดับ มีการปฏิบัติ
โดยลำดับ ย่อมปรากฏในเรื่องการ
นับจำนวน เพราะข้าพเจ้าทั้งหลาย
11
ได้ศิษย์แล้ว เบื้องต้นให้เขานับอย่าง
นี้ว่า “หนึ่ง หมวดหนึ่ง สอง หมวด
สอง สาม หมวดสาม สี่ หมวดสี่
ห้ า หมวดห้ า หก หมวดหก เจ็ ด
หมวดเจ็ ด แปด หมวดแปด เก้ า
หมวดเก้า สิบ หมวดสิบ” ย่อมให้
นั บไปถึ ง จำนวนร้ อ ย ให้ นั บไปเกิ น
จำนวนร้อย แม้ฉันใด
ข้าแต่พระโคดมผูเ้ จริญ พระองค์
สามารถเพื่อจะบัญญัติการศึกษาโดย
ลำดั บ การกระทำโดยลำดั บ การ
ปฏิ บั ติ โ ดยลำดั บ ในพระธรรมวิ นั ย
ย่อมแนะนำอย่างนี้ว่า “มาเถิด ภิกษุ
แม้นี้ ฉันนั้นบ้างไหม
เธอจงเป็ น ผู้ มี ศี ล สำรวมด้ ว ยการ
12
ข้ อ ๗๕ พระผู้ มี พ ระภาค
ตรัสว่า พราหมณ์ เราสามารถเพื่อ
จะบัญญัติการศึกษาโดยลำดับ การ
กระทำโดยลำดั บ การปฏิ บั ติ โ ดย
ลำดับ ในธรรมวินัยนี้ได้
เปรียบเหมือนคนฝึกม้าผูช้ ำนาญ
ได้ม้าอาชาไนยตัวงามแล้ว เบื้องต้น
ทีเดียว ย่อมฝึกให้คุ้นกับการบังคับใน
บังเหียน ต่อมาจึงฝึกให้คุ้นยิ่งขึ้นไป
แม้ฉันใด ตถาคตก็ฉันนั้นเหมือนกัน
ได้บุรุษที่ควรฝึกแล้ว เบื้องต้นทีเดียว
13
สังวรในปาติโมกข์ เพียบพร้อมด้วย คื อ เธอเห็ น รู ป ทางตาแล้ ว
อาจาระและโคจรอยู่ จงเป็นผู้มีปกติ อย่ารวบถือ อย่าแยกถือ จงปฏิบัติ
เห็นภัยในโทษแม้เล็กน้อย สมาทาน เพื่ อ สำรวมจั ก ขุ น ทรี ย์ (อิ น ทรี ย์ คื อ
ศึกษาอยู่ในสิกขาบททั้งหลายเถิด”
จักขุ) ซึ่งเมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็น
เหตุให้ถูกบาปอกุศลธรรมคืออภิชฌา
พราหมณ์ ในกาลใด ภิ ก ษุ
(ความเพ่งเล็งอยากได้สงิ่ ของของเขา)
เป็นผู้มีศีล สำรวมด้วยการสังวรใน
และโทมนัส (ความทุกข์ใจ) ครอบงำ
ปาติโมกข์ เพียบพร้อมด้วยอาจาระ
ได้ เธอจงรั ก ษาจั ก ขุ น ทรี ย์ จงถึ ง
และโคจร เป็นผู้เห็นภัยในโทษแม้เล็ก
ความสำรวมในจักขุนทรีย์

น้ อ ย สมาทานศึ ก ษาในสิ ก ขาบท

ทั้ ง หลาย ในกาลนั้ น ตถาคตย่ อ ม เธอฟังเสียงทางหูแล้ว ...

แนะนำเธอให้ ยิ่ ง ขึ้ นไปว่ า “มาเถิ ด เธอดมกลิ่นทางจมูกแล้ว ...
ภิกษุ เธอจงเป็นผู้คุ้มครองทวารใน เธอลิ้มรสทางลิ้นแล้ว ...
อินทรีย์ทั้งหลาย

14 15
 เธอถูกต้องโผฏฐัพพะทางกาย
แล้ว ...
บริโภคอาหาร คือ เธอพึงพิจารณา
เธอรูแ้ จ้งธรรมารมณ์ทางใจแล้ว
อย่ารวบถือ อย่าแยกถือ จงปฏิบัติ
เพื่ อ สำรวมมนิ น ทรี ย์ (อิ น ทรี ย์ คื อ
มโน) ซึ่งเมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็น
เหตุให้ถูกบาปอกุศลธรรมคืออภิชฌา
และโทมนัสครอบงำได้ เธอจงรักษา
มนินทรีย์ จงถึงความสำรวมในมนินทรีย์
พรหมจรรย์ ด้วยคิดเห็นว่า เราจัก
พราหมณ์ ในกาลใด ภิ ก ษุ
เป็ น ผู้ คุ้ ม ครองทวารในอิ น ทรี ย์ ทั้ ง
หลายแล้ว ในกาลนั้น ตถาคตย่อม
แนะนำเธอให้ ยิ่ ง ขึ้ นไปว่ า “มาเถิ ด
16
ภิกษุ เธอจงเป็นผู้รู้ประมาณในการ
โดยแยบคายแล้ ว ฉั น อาหาร ไม่ ใ ช่
เพื่อเล่น ไม่ใช่เพื่อมัวเมา ไม่ใช่เพื่อ
ประดั บ ไม่ ใ ช่ เ พื่ อ ตกแต่ ง แต่ ฉั น
อาหารเพียงเพื่อความดำรงอยู่ได้แห่ง
กายนี้ เพื่อให้กายนี้เป็นไปได้ เพื่อ
กำจัดความเบียดเบียน เพือ่ อนุเคราะห์
กำจัดเวทนาเก่า และจักไม่ให้เวทนา
ใหม่เกิดขึ้น ความดำเนินไปแห่งกาย
ความไม่ มี โ ทษ และการอยู่ ผ าสุ ข
จักมีแก่เรา”
17
 พราหมณ์ ในกาลใด ภิ ก ษุ
เป็นผู้รู้ประมาณในการบริโภคอาหาร
ในกาลนั้น ตถาคตย่อมแนะนำเธอให้
ยิ่งขึ้นไปว่า “มาเถิด ภิกษุ เธอจง
เป็นผู้ประกอบความเพียรเครื่องตื่น
อย่างต่อเนื่อง คือ เธอจงชำระจิตให้
บริ สุ ท ธิ์ จ ากธรรมทั้ ง หลายที่ เ ป็ น
เครื่ อ งขั ด ขวาง ด้ ว ยการจงกรม
ด้วยการนั่งตลอดวัน จงชำระจิตให้
บริ สุ ท ธิ์ จ ากธรรมทั้ ง หลายที่ เ ป็ น
เครื่ อ งขั ด ขวาง ด้ ว ยการจงกรม
ด้วยการนัง่ ตลอดปฐมยามแห่งราตรี
นอนดุ จ ราชสี ห์ โ ดยข้ า งเบื้ อ งขวา
18
ซ้อนเท้าเหลื่อมเท้า มีสติสัมปชัญญะ
กำหนดใจพร้ อ มจะลุ ก ขึ้ น ตลอด
มัชฌิมยามแห่งราตรี จงลุกขึ้นชำระ
จิตให้บริสุทธิ์จากธรรมทั้งหลายที่เป็น
เครือ่ งขัดขวาง ด้วยการจงกรม ด้วย
การนั่งตลอดปัจฉิมยามแห่งราตรี”
พราหมณ์ ในกาลใด ภิ ก ษุ
เป็นผู้ประกอบความเพียรเครื่องตื่น
อย่ า งต่ อ เนื่ อ ง ในกาลนั้ น ตถาคต
ย่อมแนะนำเธอให้ยิ่งขึ้นไปว่า “มา
เถิด ภิกษุ เธอจงเป็นผู้ประกอบด้วย
สติสัมปชัญญะ คือ ทำความรู้สึกตัว
ในการก้าวไป การถอยกลับ การแลดู
19
การเหลียวดู การคูเ้ ข้า การเหยียดออก
การครองสั ง ฆาฏิ บาตรและจี ว ร
การฉัน การดื่ม การเคี้ยว การลิ้ม
การถ่ายอุจจาระ ปัสสาวะ การเดิน
การยืน การนั่ง การนอน การตื่น
การพูด การนิ่ง”
ตั้งกายตรง ดำรงสติไว้เฉพาะหน้า
พราหมณ์ ในกาลใด ภิ ก ษุ
เป็ น ผู้ ป ระกอบด้ ว ยสติ สั ม ปชั ญ ญะ
ในกาลนั้น ตถาคตย่อมแนะนำเธอให้
ยิ่งขึ้นไปว่า “มาเถิด ภิกษุ เธอจง
พั ก อยู่ ณ เสนาสนะอั น เงี ย บสงั ด
คือ ป่า โคนไม้ ภูเขา ซอกเขา ถ้ำ
ป่าช้า ป่าชัฏ ที่แจ้ง ลอมฟาง ภิกษุ
20
นั้นพักอยู่ ณ เสนาสนะอันเงียบสงัด
คือ ป่า โคนไม้ ภูเขา ซอกเขา ถ้ำ
ป่าช้า ป่าชัฏ ที่แจ้ง ลอมฟาง ภิกษุ
นั้นกลับจากบิณฑบาต ภายหลังฉัน
ภั ต ตาหารเสร็ จ แล้ ว นั่ ง ขั ด สมาธิ
ภิกษุนั้นละอภิชฌาในโลก มีใจ
ปราศจากอภิ ช ฌา (ความเพ่ ง เล็ ง
อยากได้สิ่งของของเขา) ชำระจิตให้
บริสุทธิ์จากอภิชฌา ละความมุ่งร้าย
คื อ พยาบาท มี จิ ตไม่ พ ยาบาท มุ่ ง
ประโยชน์ เ กื้ อ กู ล ต่ อ สรรพสั ต ว์ อ ยู่
ชำระจิตให้บริสุทธิ์จากความมุ่งร้าย
21
คือพยาบาท ละถีนมิทธะ (ความหดหู่
และเซื่ อ งซึ ม ) ปราศจากถี น มิ ท ธะ
กำหนดแสงสว่าง มีสติสัมปชัญญะ
อยู่ ชำระจิตให้บริสุทธิ์จากถีนมิทธะ
ละอุ ท ธั จ จกุ ก กุ จ จะ (ความฟุ้ ง ซ่ า น
และรำคาญใจ) เป็นผู้ไม่ฟุ้งซ่าน มี
จิ ต สงบภายใน ชำระจิ ตให้ บ ริ สุ ท ธิ์
จากอุ ท ธั จ จกุ ก กุ จ จะ ละวิ จิ กิ จ ฉา
(ความลังเลสงสัย) ข้ามพ้นวิจิกิจฉา
ได้แล้ว ไม่มีความสงสัยในกุศลธรรม
ทั้ ง หลายอยู่ จึ ง ชำระจิ ตให้ บ ริ สุ ท ธิ์
จากวิจิกิจฉาได้”
จตุตถฌาน ... อยู่
22
ข้ อ ๗๖ ภิ ก ษุ นั้ น ละนิ ว รณ์
๕ นี้ ที่ทำให้จิตเศร้าหมอง บั่นทอน
กำลังปัญญา สงัดจากกามและอกุศล
ธรรมทั้งหลายแล้ว เข้าปฐมฌานที่มี
วิตก วิจ าร ปีติแ ละสุข อัน เกิดจาก
วิเวกอยู่ เพราะวิตกวิจารสงบระงับไป
เข้าทุติยฌาน ... อยู่ เพราะปีติจาง
คลายไป มีอเุ บกขา มีสติสมั ปชัญญะ
เสวยสุขด้วยนามกาย เข้าตติยฌาน
... อยู่ เพราะละสุขและทุกข์ได้ เพราะ
โสมนั ส และโทมนั ส ดั บไปก่ อ น เข้ า
23
 ในพระสู ต รนี้ พราหมณ์ ม าถาม
อย่างปราสาทวิหารบุพพารามหลังนี้ ก็มี
การทำไปตามลำดับ ตามสเต็บ เหมือน
กั บ เป็ น ขั้ น บั น ได ที่ ม องเห็ น ชั ด ๆ คื อ
ลำดับ มีการศึกษาไปตามลำดับ ยังไงบ้าง
มี ตั้ ง แต่ ชั้ น ล่ า งไปเรื่ อ ย ๆ ไล่ เ ป็ น ชั้ น ๆ
ขึ้นไป หรือแม้พวกพราหมณ์ก็มีการศึกษา
ไปตามลำดับ มีการเรียนหนังสือไปตาม
ลำดับ พวกที่เป็นนักรบ พวกทหารนี่ ก็มี
การศึกษาเรียนรู้ไปตามลำดับ เช่น การ
ใช้อาวุธต่าง ๆ ก็มีการฝึกไปตามลำดับ
แม้แต่ตวั เขาเอง ซึง่ เป็นครูสอนคณิตศาสตร์
เป็ น นั ก คำนวณนี่ น ะ เขาก็ ส อนลู ก ศิ ษ ย์
เหมือนกัน ให้นับ หนึ่ง สอง สาม ไป
24
เรือ่ ย แล้วค่อยนับจำนวนเพิม่ ขึน้ ไปเรือ่ ย ๆ
ทีนี้ เลยถามพระพุทธเจ้าว่า ในธรรมวินัย
ของพระพุ ท ธเจ้ า นี่ มี ก ารปฏิ บั ติ ไ ปตาม
พอบัญญัติบอกได้ไหม พระพุทธเจ้าก็บอก
ว่า บัญญัติได้ โดยพระองค์อุปมาเหมือน
กับว่า คนฝึกม้าผู้ชำนาญ ได้ม้าอาชาไนย
ตัวงามมาแล้ว เบื้องต้นทีเดียว ก็ฝึกให้
คุ้นกับการบังคับ คุ้นกับใช้บังเหียนเสีย
ก่อน แล้วต่อมาจึงฝึกเรื่องอื่น ๆ ต่อไป
อย่างเราเป็นคนปฏิบัติธรรมนี่ ต้อง
คุ้นกับการฝึก ถ้าไม่คุ้นกับการฝึก มันก็จะ
ฝึกขั้นต่อไปไม่ได้ ต้องคุ้น เห็นว่า การ
25
ฝึกนีเ้ ป็นเรือ่ งดี เป็นเรือ่ งทีจ่ ะทำให้เราดีขนึ้
ได้ตื่นนอนเช้า ๆ ดีไหม ดี เป็นเครื่องฝึก
ได้ ท ำอะไรที่ เ ราไม่ อ ยากทำ ก็ ดี เป็ น
เครื่ อ งฝึ ก ได้ ม าสวดมนต์ แหกขี้ ต ามา
สวดตั้งแต่เช้า ทั้ง ๆ ที่ไม่เคยได้สวด นี้ก็
เป็นเครื่องฝึก ทำให้จิตมันชินกับการฝึก
ถ้าจิตมันไม่ชนิ มันจะชอบทำตามใจตัวเอง
ทำตามใจอยาก แบบนั้น ไม่ได้ฝึก ถ้าจะ
ฝึ ก นี่ มั น ไม่ ไ ด้ ท ำตามใจอยากแล้ ว นะ
ต้องทำให้คุ้นก่อน
จิ ต คุ้ น กั บ การฝึ ก ไม่ ใ ช่ บ อกว่ า ฝึ ก สติ
เจ้าม้านี่ มันยังไม่เคยฝึก มันจะชอบ
เที่ ย ววิ่ ง เล่ น อะไรตามใจมั น ที นี้ ต้ อ ง
ทำให้ม้าพร้อมสำหรับการฝึก คือ ให้คุ้น
26
กั บ การบั ง คั บ เสี ย ก่ อ น มี ก ารสนตะพาย
บังเหียน การวางที่นั่งลงบนหลัง อะไร
ต่าง ๆ ให้มนั คุน้ พอคุน้ แล้วค่อยฝึกให้ยงิ่ ๆ
ขึ้ น ไป พวกเราก็ เ หมื อ นกั น ต้ อ งคุ้ น
สำหรับการฝึก จะทานอาหาร ก็ต้องทำ
ใหม่ ทำให้มันช้าลงกว่าเดิม ต้องนั่งรอ
แล้วก็มีสวดโน่นสวดนี่ สวดไปเรื่อย บาง
คนอาจจะบอกว่า สวดทำไม สวดไม่สวด
ก็กินลงท้องเหมือนกันแหละ แต่เราทำให้
ที่ไหนก็ได้ ดูทีวีก็ได้ คุยก็ได้ เวลาไหน
ก็ได้ อย่างนี้ มันไม่คุ้น ต้องทำให้มันคุ้น
ต้องหัดกันกิเลส หัดไม่ดูข่าว ไม่ดูละคร
27
ไม่ดหู นังสือพิมพ์ หัดไม่คยุ ให้มนั คุน้ การฝึก
ไม่ทำอะไรตามใจอยาก คุ้นกับการบังคับ
แล้วค่อยฝึกให้ยิ่ง ๆ ขึ้นไป ถ้าไม่คุ้นแล้ว
จะฝึกไม่ได้ผล พระองค์อุปมาเหมือนกับ
การฝึกม้า
เฉย ๆ หนึ่ ง ชั่ ว โมง มั น จะทนไม่ ไ หว
การฝึกภิกษุตามวิธีของพระพุทธเจ้า
พระองค์บอกว่า ตถาคตก็ฉันนั้นเหมือนกัน
ได้ บุ รุ ษ ที่ ค วรฝึ ก แล้ ว เบื้ อ งต้ น ที เ ดี ย ว ย่ อ ม
แนะนำอย่างนี้ว่า “มาเถิด ภิกษุ เธอจงเป็นผู้มี
ศีล สำรวมด้วยการสังวรในปาติโมกข์ เพียบ
พร้อมด้วยอาจาระและโคจรอยู่ จงเป็นผู้มีปกติ
เห็นภัยในโทษแม้เล็กน้อย สมาทานศึกษาอยู่ใน
สิกขาบททั้งหลายเถิด” เป็นข้อที่หนึ่ง ถ้าจิต
28
มันคุน้ กับการถูกบังคับนี่ มันก็จะสงบ เห็น
เป็นเครือ่ งฝึกตัวเอง ถ้าไม่คนุ้ มันก็จะเครียด
บังคับอะไรนิดอะไรหน่อย ให้มาเดินจงกรม
กลับไปกลับมา มันก็จะเครียด ให้มานั่ง
รออยู่ เมื่อไหร่จะหมดชั่วโมงเสียที จิตมัน
ไม่คุ้น ต้องหัดมัน
พวกท่านคุ้นหรือยัง ถ้ายังไม่คุ้นต้อง
หัดหน่อย ยังไม่ถึงเวลาเลิก ก็อย่าไปเลิก
ต้องหัดให้มันคุ้น ต้องไม่คุย อยากจะคุย
ไม่ทำตามอยาก ต้องหัดให้มันคุ้น มันจะ
ตายก็ลองดู ต้องหัดให้มันคุ้น หัดให้คุ้น
กั บ การบั ง คั บ จิ ต มั น บั ง คั บ ไม่ ไ ด้ ก็ เ ลย
29
ต้องบังคับมัน บังคับแล้ว มันก็บังคับไม่ แล้วก็ “เพียบพร้อมด้วยอาจาระและโคจร”
ได้อยู่ดีนี่แหละ แต่ก็ต้องบังคับมัน ให้มัน การเดิน การนั่ง การทานอาหาร จะมา
อยูภ่ ายใต้อำนาจของสติปญ ั ญา ไม่อย่างนัน้ ทำอย่ า งเดิ ม ไม่ ไ ด้ แต่ เ ดิ ม มั น ไม่ ไ ด้ ฝึ ก
ก็จะไม่เกิดประโยชน์อะไร เป็นจิตทีไ่ ม่ได้ฝกึ ต้องมาทำแบบใหม่ เดินก็ต้องให้มีความ
นำแต่ทุกข์มาให้
สำรวมระวั ง มื อ ก็ ต้ อ งให้ มั น อยู่ กั บ ที่
ไม่ใช่สะเปะสะปะไปทั่ว แต่เดิมเราก็เดิน
ขั้นที่หนึ่ง พระองค์บอกว่า “ให้เป็นผู้ ไกวมือไปเรือ่ ย ขาดสติ ต่อมาเรามาหัดเดิน
มีศีล สำรวมระวังด้วยการสังวรในปาติโมกข์” กุ ม ไว้ ข้ า งหน้ า บ้ า ง ไขว้ ไ ว้ ข้ า งหลั ง บ้ า ง
ให้สังวรในปาติโมกข์ โดยเฉพาะด้านกาย กอดอกบ้ า ง จะเปลี่ ย นท่ า ทาง ก็ ต้ อ งรู้
ด้านวาจา ไม่ตอ้ งลึกซึง้ อะไรมาก ขัน้ ต้นนี้ มันเหมือนกับว่า เป็นหุ่นยนต์ยังไงก็ไม่รู้
อันไหนไม่จำเป็นต้องพูด ต้องงดเว้น การ ไม่ เ ป็ น ไร อั น นี้ เ ราทำให้ มั น คุ้ น คุ้ น กั บ
กระทำที่ไม่จำเป็น ต้องงดเว้น โดยเฉพาะ การบั ง คั บ ตอนแรกต้ อ งฝื น ซั ก หน่ อ ย
ทุจริตนี่ ต้องงดเว้นให้ได้
แต่พอทำไปบ่อย ๆ มันก็ปรับได้ ให้เพียบ
พร้อมด้วยอาจาระและโคจร

30 31
 “เป็นผู้มีปกติเห็นภัยในโทษแม้เล็กน้อย พร้อมด้วยอาจาระและโคจร เป็นผูเ้ ห็นภัยในโทษ
สมาทานศึกษาอยู่ในสิกขาบททั้งหลาย” ให้เรา แม้เล็กน้อย สมาทานศึกษาในสิกขาบททัง้ หลาย
ตั้ ง ใจประพฤติ ป ฏิ บั ติ ใ นสิ ก ขาบทต่ า งๆ ในกาลนั้น ตถาคตย่อมแนะนำเธอให้ยิ่งขึ้นไปว่า
สิกขาบทเบื้องต้น พวกเราก็สิกขาบท ๕ “มาเถิด ภิกษุ เธอจงเป็นผู้คุ้มครองทวารใน
แล้วก็ศลี อืน่ ๆ อย่างศีลแปดเราสมาทานมา อินทรีย์ทั้งหลาย ...”

ก็ ตั้ ง ใจ ถามว่ า มั น จะได้ อ ะไร ได้ บั ง คั บ
ต่ อ ไป อย่ า ให้ ต ามั น ลอกแลก แต่
ตั ว เอง ได้ หั ด บั ง คั บ จิ ต เขามี ก ฎอะไร
เดิ ม ตาเป็ น ยั ง ไงบ้ า ง ตาลิ ง นะ ใจลิ ง
เขามีระเบียบอะไร เราอาจจะไม่อยากทำ ตอนนี้สำรวมแขนขาของเราแล้ว สำรวม
ตาม เราก็ ท ำตาม ได้ บั ง คั บ ได้ หั ด
การกระทำต่าง ๆ ทีห่ ยาบ ๆ แล้ว ต่อไป
ให้มันคุ้นกับการบังคับ
ละเอียดขึ้น ถึงการใช้อินทรีย์ เวลาเดินก็
หลังจากเป็นผูม้ ศี ลี แล้ว ทำอะไรต่อไป ต้ อ งจ้ อ งไว้ ที่ ห่ า งจากตั ว เองซั ก เมตรกว่ า
พระองค์ตรัสต่อไปว่า ในกาลใด ภิกษุเป็นผู้ หรื อ สองเมตร อย่ า ให้ มั น เจ็ บ คอก็ พ อ

มีศีล สำรวมด้วยการสังวรในปาติโมกข์ เพียบ มี เ สี ย งอะไรก๊ อ กแก๊ ก มี เ รื่ อ งโน้ น เรื่ อ งนี้

32 33
เกิดขึ้น ก็อย่าไปสนใจ อย่าให้มันลากตา
ไปหาของสวย ๆ งาม ๆ สำรวมตา รับรู้
ก็ทำท่าไม่รู้ไปก่อน ถ้าจำเป็นจริง ๆ ค่อย
ว่ากัน ถ้าไม่จำเป็นก็อยู่กับตัวเอง เราฝึก
ของเราไปก่ อ น หูก็อย่าเที่ยวไปฟังเรื่อง
โน้ น เรื่ อ งนี้ ต้ อ งสำรวมระวั ง ทางตา
ประโยชน์ มองเห็ น แล้ ว เกิ ด ประโยชน์
หู จมู ก ลิ้ น กาย ใจ ขั้ น ต้ น ๆ ถ้ า
สติ สั ม ปชั ญ ญะอ่ อ น ต้ อ งอาศั ย การหลบ
เลี่ ย งอารมณ์ อัน นี้ เป็ น การฝึก ถ้ าคนมี
ปั ญ ญา มี ส ติ สั ม ปชั ญ ญะดี แ ล้ ว นั้ น มั น
เรื่องของเขา
รับรู้แล้วก็ปล่อยไปก่อน อยู่กับตัวเองไว้
ขัน้ ที่ ๒ นี้ คุม้ ครองทวารในอินทรีย์
ทั้งหลาย ต้องคุ้มครองมัน ตัวคุ้มครอง
34
จริง ๆ คือสติ แต่ถ้าสติเราอ่อน ไม่มีสติ
ใจมันจะไม่อยู่ พอใจมันไม่อยู่ ตามันจะ
ลอกแลกไปดู นั่ น ดู นี่ ถ้ า ต้ อ งการจะใช้
อินทรีย์ให้ได้ผลดี ก็หลังจากเรามีสมาธิ
มีปัญญาแล้ว ใช้อินทรีย์ ตาก็ใช้แล้วเกิด
ได้ยินเสียงแล้วเกิดประโยชน์ แต่ตอนต้นนี้
อย่ า เพิ่ ง สำรวมไว้ ก่ อ น เก็ บ ตาไว้ ก่ อ น
นั่ ง ก้ ม หน้ า หู ก็ ท ำท่ า ไม่ ไ ด้ ยิ น ไว้ ก่ อ น
อย่าไปได้ยนิ อะไรมาก เรือ่ งอืน่ ก็เหมือนกัน
รู้ ตั ว ไว้ ความคิ ด ความนึ ก ก็ เ หมื อ นกั น
อย่าเพิ่งไปคิดไปนึกอะไรมาก ถ้าคิดอะไร
35
ก็อย่าไปหลงตาม อย่าไปช่วยมันคิด ให้รู้ ถ้ า ไม่ ส ำรวมระวั ง เห็ น รู ป ทางตา
แล้วก็ปล่อยมันไป กลับมาสำรวมระวังไว้ แล้วมันก็จะเลยเถิดไป เป็นคน หญิง ชาย
ถ้าจะคิดพิจารณาอะไร ให้ประสบความ นัน่ สวย นัน่ ไม่สวย น่ารัก ไม่นา่ รัก เป็นไง
สำเร็จ ได้ความเข้าใจที่ดี ก็ต้องอาศัย กิ เ ลสถล่ ม เอา อภิ ช ฌาและโทมนั ส เข้ า

จิตเป็นสมาธิ มีความตั้งมั่นเป็นฐาน มาเพี ย บ ตาของเราอยู่ นิ่ ง ๆ ไว้ มอง

เฉพาะหน้าไว้ หูก็ระวังไว้ อย่าไปเที่ยวฟัง
ถ้ า ยั ง ไม่ ถึ ง สมาธิ ใจยั ง วอกแวก
เรื่องนั้นเรื่องนี้ ได้ยินแล้วก็ปล่อยไป กลับ
หวั่นไหว ยินดี ยินร้าย รัก ชัง อย่าเพิ่ง
มาอยู่กับตัวเองไว้ มันนึกคิดอะไร ก็อย่า
ไปทำอะไร ให้ นิ่ ง ๆ ไว้ อยู่ กั บ ตั ว เอง

ตามมั น ไป รู้ แ ล้ ว ก็ ป ล่ อ ยไป กลั บ มาที่

มีเรือ่ งอะไรปล่อยไป กลับมาอยูก่ บั ตัวเองไว้

ตั ว เองไว้ ทำอย่ า งนี้ เ พื่ อ ป้ อ งกั น อะไร
นิ่ง ๆ ไว้ ตาอย่าเที่ยวไปดู หูอย่าเที่ยว
ป้ อ ง กั น ก า ร ไ ป ยึ ด ถื อ ใ น นิ มิ ต แ ล ะ

ไปฟัง ใจอย่าเที่ยวไปคิด กลับมาที่ตัวเอง

อนุ พ ยั ญ ชนะ เรายั ง ไม่ มี ส มาธิ เ พี ย งพอ

สำรวม ๆ ไว้
ยั ง ไม่ มี ปั ญ ญา ถ้ า คนมี ส มาธิ มี ปั ญ ญา

36 37
เขาใช้อนิ ทรียม์ นั เกิดประโยชน์ ไร้ความทุกข์
แต่คนไม่ได้ฝึก ไม่มีสมาธินี่ มันรัก มันชัง
หลงตัดสินไปตามใจตัวเอง อันนี้ดี อันนี้
ไม่ดี กิเลสก็เข้าตลอด จึงต้องอาศัยการ
สำรวมระวั ง คุ้ ม ครองทวารในอิ น ทรี ย์
พอแตกกระจายหมด จับมาให้รวมอย่างเดิม
ทั้งหลาย
มันก็ไม่รวมแล้ว มันฟุ้งไปทั่ว
ตัวคุ้มครองจริง ๆ คือ สติ สติเป็น
ตัวคุ้มครองจิต ถ้ามันอ่อนอยู่ ทำยังไง
ป้องกันตัวเอง โดยการงดเว้นจากอารมณ์
ที่จะทำให้เกิดกิเลส ทำให้ฟุ้งซ่าน ทำให้
เรื่ อ งมาก เดิ น จงกรมไปมา จิ ต เกื อ บ
จะเข้ า ที่ ไปคุ ย เรื่ อ งน้ ำ ท่ ว ม อย่ า งนี้
กระจายนะ อย่าไปทำ ไม่ใช่วา่ ปฏิบตั ยิ งั ไง
38
ก็ได้ มีสติ ฝึกยังไงก็ได้ ไม่ใช่อย่างนั้นนะ
ยังไงก็ได้สำหรับคนมีสมาธิมีปัญญา แต่
เรายังไม่มี ใจยังไม่อยู่กับตัวเลย พอยังไม่
อยู่ กั บ ตั ว ไปคุ ย มั น แตกกระจายหมด
ต้องฝึกให้จิตมันรวมจนเคยชิน มัน
เคยชิ น ที่ จ ะมาอยู่ กั บ ตั ว เอง นี้ เ รี ย กว่ า มี
สมาธิ มีหลัก ถ้ามีหลักอย่างนีแ้ ล้ว ไปรับรู้
เรื่องอะไร รับรู้เสร็จ ก็ปล่อย แล้วกลับ
มาที่ตัวเองได้ เหมือนคนไปทำงาน ทำ
เสร็ จ แล้ ว ก็ ก ลั บ บ้ า น รู้ เ สร็ จ แล้ ว ปล่ อ ย
กลับมาอยู่กับตัวเอง ใจไม่กระเจิงไป แต่
39
เราทั่วไป ไปรับรู้เรื่องโน้นเรื่องนี้ กลับมา
ทีต่ วั เองไม่ได้ ใจมันกระเจิง นีค้ อื ไม่มสี มาธิ
คนไม่ มี ส มาธิ ต้ อ งอาศั ย สำรวมเอา
ถ้ า ไม่ ส ำรวมปฏิ บั ติ ไ ม่ ไ ด้ ผ ลนะ บางคน
ปฏิ บั ติ ม านานแล้ ว ปฏิ บั ติ ไ ปปฏิ บั ติ ม า
และไม่ ส ำรวมระวั ง พอไม่ ส ำรวม ใจก็
ได้ อ าทิ ต ย์ ส องอาทิ ต ย์ เกื อ บเข้ า ที่ แ ล้ ว
อดไม่ไหว ใจจะขาดแล้วไปคุยกับเพือ่ นหน่อย
เรื่ อ งโน้ น เรื่ อ งนี้ ใจกระเจิ ง ไปหมดเลย
เป็นเดือนยังไม่ลงเลย ทำเหมือนกันแต่ยัง
ไม่ถึงจุด จิตไม่เป็นสมาธิ ก็แตกไปเรื่อย
แล้วก็ขึ้น ๆ ลง ๆ อย่างนี้ ถ้าทำจนถึง
จิตเป็นสมาธิแล้ว จิตควรต่อการใช้งาน
ไปรูเ้ รือ่ งนัน้ เรือ่ งนี้ ก็ทำให้เกิดปัญญาได้
40
ดังนัน้ ท่านทัง้ หลายต้องทำให้ถงึ จุด
จึงจะได้ผล ท่านทั้งหลายคงผ่านการฝึก
มาพอสมควรแล้ว บางท่านก็ฝกึ มานานแล้ว
แต่ไม่ค่อยได้ผล ก็เพราะว่าทำไม่ถึงจุดมัน
แตกเหมือนเดิม พอแตก ก็ต้องมาฝึกใหม่
ฝึ ก ใหม่ ก็ เ กื อ บจะรวมใหม่ ก็ ไ ปแตกใหม่
พูดไปตามกิเลส บอกว่าฝึกสติที่ไหนก็ได้
เจริ ญ ปั ญ ญาที่ ไ หนก็ ไ ด้ พอมั น เสื่ อ มไป
ก็ว่า ไม่เที่ยง อย่างนี้ เลยไม่ค่อยได้อะไร
ต่อมา ขั้นที่สาม ในกาลใด ภิกษุเป็นผู้
คุม้ ครองทวารในอินทรียท์ งั้ หลายแล้ว ในกาลนัน้
ตถาคตย่อมแนะนำเธอให้ยิ่งขึ้นไปว่า “มาเถิด
41
ภิ ก ษุ เธอจงเป็ น ผู้ รู้ ป ระมาณในการบริ โ ภค รู้จักพอดี รู้จักประมาณ รู้จักความ
อาหาร คือ เธอพึงพิจารณาโดยแยบคายแล้ว เหมาะสม พอเหมาะกั บ ตั ว เอง เป็ น
ฉันอาหาร ...”
ลักษณะของการมีปัญญา ให้การกระทำ
ในการใช้สอยปัจจัยต่าง ๆ ต้องเป็น นั้นอยู่ภายใต้อำนาจของปัญญา ทำด้วย
ผู้ มี ปั ญ ญา รู้ จั ก ประมาณ รู้ จั ก พอดี ความรู้ ถ้าทำแบบไม่รู้ ทำเพลิน ๆ ไป
รูจ้ กั เพียงพอ การบริโภคอาหาร การนุง่ ห่ม เราไม่ได้ตั้งหลักไว้ก่อน ไปหาอาหารกิน
เสื้อผ้า ที่อยู่อาศัย ยารักษาโรค อุปกรณ์ เป็นไง แตกหมดแล้ว หายหมด สติหาย
เครื่องใช้ต่าง ๆ ต้องรู้จักพอดี ถ้ามันไม่ หมด ต้องตั้งหลักก่อน ทุกคนมีกิเลสไม่ว่า
พอดี จะกินเวลาในการปฏิบัติไป หากเลย กัน แต่ต้องอยู่ภายใต้การควบคุม จะกิน
พอดีไป ใจจะฟุง้ ซ่านเยอะมาก รับประทาน อาหาร นุ่งห่มเสื้อผ้า นอน พูดคุย หรือ
อาหาร ต้องมีปญ ั ญารูจ้ กั ประมาณ อย่าไป จะทำอะไรต่าง ๆ ต้องอยู่ภายใต้อำนาจ
กินตามอยาก อย่าไปกินตามอำเภอใจ
ของปั ญ ญา ปั ญ ญารู้ จั ก ประมาณ รู้ จั ก
พอดี รู้จักเพียงพอ รู้จักตั้งหลัก ตั้งหลัก

42 43
ของตัวเอง ไม่อย่างนั้น การปฏิบัติก็จะไม่ ถ้าเราจะปฏิบัติแบบกิเลสลด ทำลาย
ได้ผล กิ เ ลสให้ ห มดไปได้ แบบที่ พ ระพุ ท ธเจ้ า
ตอนนี้พูดถึงขั้นที่สามแล้ว บางคน แสดงไว้ ต้ อ งมี ห ลั ก การที่ ถู ก มี เ ทคนิ ค

เห็นว่า เรือ่ งพวกนี้ ก็ได้ฟงั มาบ่อย ๆ แล้ว ที่ถูก พระพุทธเจ้าเป็นสัพพัญญู เทคนิค

ฟังแต่ไม่ได้ทำตาม การปฏิบัติกรรมฐานก็ ที่ พ ระองค์ บ อกไว้ ก็ ย อดเยี่ ย มที่ สุ ด แล้ ว

จะไม่ ไ ด้ ผ ล บางคนนึ ก ว่ า มี ส ติ เ ยอะแล้ ว ถ้าทำตามก็จะได้ผลแบบรวดเร็ว ส่วนใคร

ฝึ ก สติ ม าตั้ ง นานหลายปี แต่ กิ เ ลสไม่ ล ด จะทำตามได้มากได้น้อย อันนี้ก็ไม่ว่ากัน
ทำมานานแล้วไม่ใช่เป็นตัววัดว่า กิเลสจะ อย่างน้อยเราก็ได้ทราบเทคนิคที่ถูกเอาไว้
ลดนะ ต้ อ งมี ศี ล มี ส มาธิ มี ปั ญ ญา
ทำตามได้น้อยก็ได้ผลน้อย ตามได้เต็มที่
ต้องมีครบ กิเลสจึงจะลด ไม่ใช่ว่ามีอัน ก็ได้ผลเต็มที่

ใดอั น หนึ่ ง แล้ ว กิ เ ลสจะลด ปฏิ บั ติ ธ รรม
แล้ ว ก็ ดู เ หมื อ นมี ปั ญ ญาเยอะ รู้ ธ รรมะ
ขั้นที่สี่ พอเรามีปัญญาในการใช้สอย
ข้อโน้นข้อนี้ รู้ไปหมด เขาพูดเรื่องอะไรก็ ปัจจัยต่าง ๆ เวลาก็มเี หลือ ไม่ตอ้ งไปวุน่ วาย
รู้หมด แต่กิเลสไม่ลด อย่างนี้ก็ยังใช้ไม่ได้ เกี่ยวกับเรื่องปัจจัยสี่มากนัก เรื่องยุ่งยาก
44 45
หมดไปเยอะ เวลาที่ เ หลื อ ว่ า ง ๆ นี้ ท ำ
อะไรต่ อ ไป พระองค์ ต รั ส ว่ า ในกาลใด
ภิ ก ษุ เ ป็ น ผู้ รู้ ป ระมาณในการบริ โ ภคอาหาร
ต้องรู้จักประมาณในการใช้สอย แสวงหาปัจจัย
ในกาลนั้น ตถาคตย่อมแนะนำเธอให้ยิ่งขึ้นไปว่า
“มาเถิด ภิกษุ เธอจงเป็นผู้ประกอบความเพียร
เครื่องตื่นอย่างต่อเนื่อง ...”
และด้ ว ยการนั่ ง นี่ . . ต้ อ งขนาดนี้ เป็ น
มี ส ติ ขั้ น ต้ น ยั ง ไม่ พ อ ต้ อ งมาทำให้
ต่อเนื่อง ต้องมาทำขึ้นให้มาก ๆ เพื่อ
ชำระจิตให้หมดจดจากกิเลสที่คลุมตาอยู่
ทำอย่างไร ด้วยการเดินจงกรมและด้วย
การนั่ ง ต้ อ งมาเดิ น จงกรม ต้ อ งมานั่ ง
หาเวลามาทำ ไม่ใช่บอกว่า ฝึกที่ไหนก็ได้
46
ฝึ ก ที่ ไ หนก็ ไ ด้ นั้ น ถู ก แล้ ว แต่ เ ราต้ อ งจั ด
เวลา มีศีลที่ดี สำรวมอินทรีย์ ป้องกันอินทรีย์
อะไรต่าง ๆ ให้พอประมาณ เพื่อจัดเวลาให้มา
ทำความเพียรต่อเนื่องได้ ด้วยการเดินจงกรม
เทคนิ ค สำหรั บ ผู้ ที่ ฝึ ก ทำไปตามลำดั บ
พวกสาวกทีเ่ ป็นเนยยะทำกันแบบนี้ กลุม่ ไหน
ที่บารมีมาก ของเก่าเยอะ แค่ฟังหัวข้อก็
บรรลุไป เป็นอุคฆฏิตัญญู ฟังขยายความ
แล้วบรรลุ เป็นวิปัญจิตัญญู นี้ต้องยกให้
ท่านไปนะ ถ้าเรายังไม่ถึงขั้นนั้น ฟังธรรม
หลายเที่ยวแล้ว ยังงงอยู่เลย ก็ต้องมาทำ
47
อย่างนี้แหละ จะบอกว่า คนอื่นเขาทำแค่ นัน้ มาเดินจงกรมมานัง่ สมาธิ อันไหนอีกละ
นิดหน่อย เขาบรรลุไปแล้ว จะเอาอย่างเขา ไปหาเองนะ หาเวลามาทำให้มันต่อเนื่อง
ถ้ า ได้ อ ย่ า งเขามั น ก็ ดี แต่ ถ้ า มั น ไม่ ไ ด้ นี้เป็นวิธีชำระจิต อย่างที่พระพุทธองค์ว่า
ต้องมาทำอย่างนี้
“เธอจงชำระจิตให้บริสุทธิ์จากธรรมทั้งหลายที่
เป็นเครือ่ งขัดขวาง ด้วยการจงกรม ด้วยการนัง่
ขั้นที่สี่ จงเป็นผู้ประกอบความเพียร
ตลอดวัน”

เครื่องตื่นอย่างต่อเนื่อง ฝึกโดยการเดิน
จงกรม ด้ ว ยการนั่ ง พวกท่ า นมาที่ นี่
คอร์สนีจ้ ะให้ทำตลอดวัน ให้ทำทีว่ า่ นี้
จะให้ทำต่อเนื่อง คล้ายกับว่า เราหาเวลา จงกรมและนั่ง ทำตลอดวัน กลางคืนช่วง
ได้แล้ว ก็มาเข้าคอร์สทำแบบนี้ ถามว่า ปฐมยาม ก็ทำต่อ มัชฌิมยาม ให้นอน
เรากลับไปบ้าน ต้องหาเวลาอย่างนี้ไหม ตั้งใจจะลุกขึ้นด้วยละ ไม่หาความสุขจาก
ต้องหาเหมือนกัน อะไรที่ไม่จำเป็นก็งดไป การนอน ปั จ ฉิ ม ยามก็ ลุ ก ขึ้ น มาทำต่ อ
ที วี จ ำเป็ น ต้ อ งดู ไ หม เราก็ ใ ช้ ปั ญ ญา ทำต่อเนื่องอย่างนี้

พิจารณาดู อันไหนไม่จำเป็น ก็งด เอาเวลา
48 49
 ขั้นที่ห้า ทำอย่างไร พระองค์ตรัส
ว่า ในกาลใด ภิกษุเป็นผู้ประกอบความเพียร
เครื่ อ งตื่ น อย่ า งต่ อ เนื่ อ ง ในกาลนั้ น ตถาคต
ย่อมแนะนำเธอให้ยิ่งขึ้นไปว่า “มาเถิด ภิกษุ
เธอจงเป็นผู้ประกอบด้วยสติสัมปชัญญะ คือ
ทำความรู้ สึ ก ตั วในการก้ า วไป การถอยกลั บ
การแลดู การเหลียวดู การคูเ้ ข้า การเหยียดออก
การครองสั ง ฆาฏิ บาตรและจี ว ร การฉั น
ท่ า นทั้ ง หลายฟั ง แล้ ว คงพอเข้ า ใจอยู่
การดื่ม การเคี้ยว การลิ้ม การถ่ายอุจจาระ
ปัสสาวะ การเดิน การยืน การนั่ง การนอน
การถอยกลับ ในการแลดู ในการเหลียวดู
จนถึง การนอน การตื่น การพูด การนิ่ง
ต้องมีปัญญารู้ว่าทำไปทำไม มีประโยชน์
หรือไม่มปี ระโยชน์ ควรทำ หรือไม่ควรทำ
และรู้ ถึ ง ความไม่ มี ตั ว ตน กายเป็ น ผู้ ท ำ
อย่างนั้น ๆ จิตเป็นผู้รู้ ซึ่งจะมีอย่างนี้ได้
ต้ อ งมี ล ำดั บ ในการปฏิ บั ติ ม าตามลำดั บ
เพียงแต่จะทำได้มากได้นอ้ ย อันนีก้ ไ็ ม่วา่ กัน
อย่ า งน้ อ ยก็ ไ ด้ รู้ เ ทคนิ ค ที่ ถู ก ต้ อ งตาม

การตื่น การพูด การนิ่ง” หลักการที่พระพุทธเจ้าสอนไว้

ขั้ น นี้ ให้ มี ส ติ สั ม ปชั ญ ญะ รู้ ตั ว ใน
ที นี้ เมื่ อ เป็ น ผู้ มี ส ติ สั ม ปชั ญ ญะ

ทุกเรื่อง มีความรู้สึกตัวในการก้าวไป ใน มีความรู้ตัวในการก้าวไป ในการถอยกลับ

50 51
ในการแลดู ในการเหลียวดู ในการเดิน ประกอบความเพียรเครื่องตื่นอย่างเสมอ
ยืน นั่ง นอน ตื่น พูด นิ่ง มีสติอยู่เสมอ และก่อนจะมีอันนี้ ก็ต้องไล่ลงไปนะ พูด
อย่ า งนี้ ก็ ส ามารถชำระจิ ต ให้ ห มดจาก แบบขัน้ บันได แต่เวลาเราฝึกปฏิบตั ิ ทำจริง
นิ ว รณ์ ไ ด้ แ ล้ ว เมื่ อ จิ ต เป็ น สมาธิ ตั้ ง มั่ น ก็ทำรวม ๆ กันไป ตั้งแต่ขั้นที่หนึ่งถึงห้า
มีความพร้อม เหมาะสำหรับการใช้งาน ทำรวม ๆ กั น เลย เพื่ อ อะไร เพื่ อ ให้ มี
ด้านต่าง ๆ จะทำกรรมฐานอะไรก็ได้ผลแล้ว สติสมั ปชัญญะ มีความรูต้ วั ในทุกอิรยิ าบถ
ทำสมถะวิปัสสนาได้ผล วั ต ถุ ป ระสงค์ ใ นการฝึ ก ปฏิ บั ติ คื อ ขั้ น ที่ ห้ า
ทำความรู้ สึ ก ตั ว ให้ ไ ด้ ใ นทุ ก อิ ริ ย าบถ

พู ด มาถึ ง ตรงนี้ คื อ เน้ น กล่ า วถึ ง ถ้ า ใครทำได้ อ ย่ า งนี้ ไม่ ต้ อ งห่ ว ง เดี๋ ย ว
สมาธิ ซึ่งเป็นตัวทำจิตให้สะอาด ผ่องใส ชำระจิ ต ให้ บ ริ สุ ท ธิ์ ห มดจด ทำสมถะ
หมดจดจากอุ ป กิ เ ลส มี ก ำลั ง อ่ อ นโยน วิปัสสนาก็ประสบความสำเร็จได้ บางท่าน
เหมาะต่อการทำงาน ก่อนจะเกิดสมาธิ มาทำสมถะวิปสั สนานานแล้ว ทำกรรมฐาน
ต้องมีสติสัมปชัญญะ มีความรู้สึกตัวใน
โน้นกรรมฐานนี้ ไม่ได้ผล เพราะว่า ไม่มี
ทุกอิริยาบถ ก่อนจะมีสติสัมปชัญญะ ต้อง สติสัมปชัญญะในทุกอิริยาบถนี่แหละ

52 53
 ถ้าเราทำได้อย่างนี้ ใช้ชีวิตอย่างมี
สติ สั ม ปชั ญ ญะ มี ค วามรู้ ตั ว อยู่ เ สมอ
ต่ อ ไป ก็ ใ ห้ ท ำกรรมฐานเพื่ อ ชำระจิ ต ให้
หมดนิวรณ์ สมาธิเกิด ก็เจริญปัญญาต่อไป
ก็จะได้บรรลุธรรมไปตามลำดับของปัญญา
พระพุทธองค์ตรัสว่า ในกาลใด ภิกษุเป็นผู้
ประกอบด้วยสติสมั ปชัญญะ ในกาลนัน้ ตถาคต
ย่อมแนะนำเธอให้ยิ่งขึ้นไปว่า “มาเถิด ภิกษุ
เธอจงพักอยู่ ณ เสนาสนะอันเงียบสงัด”
มี อิ น ทรี ย สั ง วร อย่ า ไปเที่ ย วดู เที่ ย วฟั ง
ให้ไปอยู่คนเดียว ชำระจิตให้หมดจด
จากนิวรณ์ ทำให้จติ หมดนิวรณ์ ทำได้ไหม
ทำได้ เพราะว่าพืน้ ฐานทีด่ ี มีสติสมั ปชัญญะ
ส่วนพวกเรา หากยังไม่มี ต้องฝึก หากยัง
54
ไม่คอ่ ยมีสติสมั ปชัญญะ เดินไปเดินมา ง่วง
ทำอย่างไรจะหายง่วง อย่างนี้ยังทำไม่ได้
เราฝึกสติเสียก่อน ฝึกสติให้มาก ๆ
พระสูตรนี้ ผมอ่านมาถึงจุดที่เอาไป
ทำสมาธิ ซึ่งการปฏิบัติไปตามลำดับจนถึง
สมาธิ มีอยู่ ๕ ขั้น คือ ขั้นที่ ๑ มีศีล
สำรวมด้วยการสังวรในปาติโมกข์ ขั้นที่
๒ คุ้ ม ครองทวารในอิ น ทรี ย์ ทั้ ง หลาย
เที่ ย วดมกลิ่ น เที่ ย วลิ้ ม รส เที่ ย วสั ม ผั ส
เที่ยวรับรู้เรื่องต่าง ๆ อย่างขาดสติ ให้
สำรวมระวังไว้ ขั้นที่ ๓ ให้มีปัญญารู้จัก
ประมาณในการบริโภคอาหาร รวมทั้ง
55
ในการใช้ ส อยปั จ จั ย ต่ า ง ๆ ให้ ตั้ ง หลั ก
ก่อนจะไปทำอะไร ปัญญาเราน้อยต้องตั้ง
หลั ก ก่ อ น ถ้ า ไม่ ตั้ ง หลั ก เดี๋ ย วกิ เ ลสเข้ า
ปัญญาหายหมด หายใจเข้าลึก ๆ หายใจ
ออกยาว ๆ ก่อน ตั้งหลักก่อน แล้วค่อย
พิ จ ารณาทำโน่ น ทำนี่ ขั้ น ที่ ๔ เป็ น ผู้
ประกอบความเพียรเครื่องตื่นอย่างต่อ
เนื่อง ชำระจิตให้หมดจด ด้วยการเดิน
จงกรม ด้วยการนั่ง ตลอดทั้งวัน ตลอด
ปฐมยามแห่งราตรี ช่วงมัชฌิมยาม นอน
ด้ ว ยสติ สั ม ปชั ญ ญะ ตั้ ง ใจว่ า จะลุ ก ขึ้ น
ไม่ ใ ช่ น อนเอาความสุ ข หลั ง ถึ ง พื้ น แล้ ว
โอ.. มีความสุขเหลือเกิน ทำกรรมฐานทัง้ วัน
56
เหนื่อยเหลือเกิน ขาลากแล้ว ได้เวลาเอน
หลังแล้ว มีความสุขเหลือเกิน อย่างนี้ไม่
ได้เรื่องนะ ต้องตื่นเสมอ ตั้งใจว่า ตอนตี
ระฆั ง จะลุ ก ขึ้ น นอนเป็ น การพั ก ผ่ อ น
บริหารร่างกาย ขั้นที่ ๕ เป็นผู้ประกอบ
ด้ ว ยสติ สั ม ปชั ญ ญะ มี ค วามรู้ สึ ก ตั ว ใน
การก้าวไป ในการถอยกลับ ในการแลดู
การเหลียวดู การคู้เข้า เหยียดออก จน
กระทั่งการยืน เดิน นั่ง นอน ตื่น พูด
และนิ่ง คือ มีความรู้สึกตัวในทุกอิริยาบถ
ในทุก ๆ การกระทำ
ถ้าทำได้อย่างนี้แล้ว ต่อไปก็ชำระจิต
ให้หมดจดจากนิวรณ์ได้ ลองคิดดูว่า ถ้ามี
57
สติ สั ม ปชั ญ ญะดี รู้ สึ ก ตั ว ในทุ ก อิ ริ ย าบถ
เป็ น ไง นิ ว รณ์ ช ำระง่ า ยไหม ง่ ว งนอน
หดหู่ ฟุ้ ง ซ่ า น รำคาญ คงชำระง่ า ย
เกิดขึ้น จิตเป็นสมาธิ
ถ้าไม่มีสติ คงจะยาก ดังนั้น ช่วงแรก ๆ
เราไม่ค่อยมีสติสัมปชัญญะ หากเกิดความ
ง่วงนอน ก็ทน ๆ เอาหน่อย ง่วงนอนก็
ต้ อ งทนเดิ น ทั้ ง ๆ ที่ ง่ ว งนอนนี่ แ หละ
นั่งทั้ง ๆ ง่วงนอนนี้แหละ ฟุ้งซ่านก็ทน
ทำไป ขี้เกียจก็ทำไป หดหู่ท้อแท้ก็ทำไป
ลังเลสงสัยก็ทำไป บริหารกันไป ถ้าสงสัย
มาก ทนไม่ไหว ถามคนนั้นบ้างคนนี้บ้าง
ต้องอาศัยความอดทน ทำไป เพราะมัน
ยั ง ชำระไม่ ไ ด้ จะชำระได้ ก็ ต่ อ เมื่ อ มี
58
สติ สั ม ปชั ญ ญะ รู้ ตั ว ในทุ ก อิ ริ ย าบถก่ อ น
พอชำระนิวรณ์ได้ ก็จะมีธรรมฝ่ายสมาธิ
เมื่ อ จิ ต ตั้ ง มั่ น แล้ ว ทำยั ง ไงต่ อ ก็
เจริ ญ สมถะและวิ ปั ส สนา ใครอยากได้
สมถะขั้ น ไหน ก็ ท ำเอา อาศั ย สมาธิ
พื้ น ฐานเหมื อ นกั น อยากได้ อ ภิ ญ ญาก็ มี
เทคนิควิธี ทำเอา อยากได้ขนาดไหนไม่
ว่ า กั น จะเจริ ญ ปั ญ ญาก็ อ าศั ย สมาธิ นี้
เหมื อ นกั น การทำสมาธิ ภ าวนามี ๔
อย่าง คือ ทำเพื่ออยู่เป็นสุขในปัจจุบัน
อย่างหนึ่ง ทำเพื่อได้ญาณทัสสนะ ได้
อภิ ญ ญา ความรู้ ที่ พิ เ ศษเหนื อ คนอื่ น
59
อย่ า งหนึ่ ง ทำเพื่ อ ให้ มี ส ติ สั ม ปชั ญ ญะ
เพิ่มขึ้น อย่างหนึ่ง ทำเพื่อให้ถึงความ
สิน้ อาสวะ หมดกิเลส หมดทุกข์ อย่างหนึง่
ก็สามารถทำได้ทั้งนั้น โดยอาศัยตัวกลาง
อันเดียวกัน คือ สมาธิ
ปัญญา ก่อนหน้าการทำสมาธิ คือ การมี
นี้ก็ยกพระสูตร ชื่อคณกโมคคัลลาน
สู ต ร จากมั ช ฌิ ม นิ ก าย อุ ป ริ ปั ณ ณาสก์
มาพู ด ให้ ท่ า นฟั ง เพื่ อ แสดงให้ เ ห็ น ว่ า
สมาธิมันอยู่กลาง ๆ และเป็นตัวกลางที่
สำคัญในการทำให้ทา่ นประสบความสำเร็จ
ในเรื่องต่าง ๆ แต่ต้องทำตามลำดับตาม
ขั้ น ตอน ขั้ น ต้ น ยั ง ไม่ ต้ อ งเน้ น ที่ ส มาธิ
ยั ง ไม่ ต้ อ งเน้ น สงบ สมาธิ อ ยู่ ก ลาง ๆ
60
ตอนต้ น เน้ น ฝึ ก ให้ มี ส ติ มี ค วามสำรวม
ระวัง มีความยับยั้ง ผมอ่านให้ฟัง ท่าน
คงพอจะมองออก ก่ อ นที่ จ ะถึ ง ขั้ น การ
ชำระจิตให้มีสมาธิ ตั้งมั่น แล้วทำให้เกิด
สติ สั ม ปชั ญ ญะ มี ค วามรู้ สึ ก ตั ว ในทุ ก
กิจกรรม
ในโอกาสต่อไป ก็จะให้ทา่ นทัง้ หลาย
ไปปฏิบัติกัน ที่ปฏิบัติก็มีหลายที่ ท่านที่
เคยมาแล้ ว ก็ ค งรู้ ถ้ า ท่ า นยั ง ไม่ เ คยมา
อาจจะเดินข้างบนศาลานี้ หรือ ข้างล่าง
หรือ ที่สวนไทร ก็เดินได้ ที่สวนไทรนั้น
มีลจู่ งกรมให้เดิน ยกสูงขึน้ มาเป็นลูจ่ งกรม
61
ถ้ า ใครไม่ รู้ ก็ เ ดิ น ตามคนอื่ น ไป มี ร่ ม ไม้
การเดิ น กลั บ ไปกลั บ มา จะมี ที่ ใ ห้
มีเก้าอี้ มีลู่จงกรมให้เดิน ทำความเพียร
ชำระจิตให้หมดจด ประกอบความเพียรให้
ต่อเนือ่ ง ด้วยการเดินจงกรมและนัง่ ตลอดวัน
หยุด เดินจงกรมจะดีอย่างหนึ่ง คือ มีให้
หยุดยืน เป็นการเสริมการมีสติ คนที่ไม่
ค่ อ ยมี ส ติ ถ้ า ทำกิ จ กรรมเดี ย วนาน ๆ

วิ ธี ก ารปฏิ บั ติ ไ ม่ ย ากอะไร ให้ มี ส ติ ทำอะไรซ้ำ ๆ ก็จะหลงไป ถ้าเดินอย่างเดียว

รู้ตัว เดินก็ให้รู้ตัวว่าเดิน ซ้าย ขวา ซ้าย เดิ น ไปเรื่ อ ย แบบตามวั ว ตามควายไป
ขวา ทำความรู้สึกขึ้นมาว่า กายกำลัง หรือชมนกชมไม้ไปเรื่อย เวลาหลงมันก็ไป
ไกล เดิ น จงกรมถึ ง จุ ด หนึ่ ง ก็ ใ ห้ ห ยุ ด
เดินอยู่ จิตเป็นคนรู้ ถ้าจิตมันฟุ้งซ่านไป
มั น ง่ ว งนอน มั น คิ ด นึ ก อะไรไป ก็ ใ ห้ รู้
เดิ น ให้ รู้ ตั ว หยุ ด ยื น ให้ รู้ ตั ว ถ้ า ช่ ว งเดิ น
ไม่ค่อยรู้ตัว ก็มารู้ตัวตอนหยุด เดิน ซ้าย
รู้แล้วปล่อยไป กลับมาที่ตัวเอง กลับมา
ขวา ซ้าย ขวา ทำความรู้สึกไป พอถึง
เดิน ซ้าย ขวา ซ้าย ขวา เดินไป ถ้ามี
ความรู้สึกยังไงเกิดขึ้น ก็ให้รู้ รู้แล้วก็เดิน จุ ด หยุ ด เราก็ ยื น ทำความรู้ ตั ว กาย
ต่อไป ง่วงนอน ก็รู้ แล้วเดินไป กำลังยืนอยู่ ยืนจริง ๆ นะ แค่นี้ รู้ตัว

62 63
หากจิตมันคิด มันนึกก็ให้รู้ รูแ้ ล้วก็ปล่อยไป
หายใจเข้าลึก ๆ หายใจออกยาว ๆ สอง
สามครั้ ง ทำความรู้ ตั ว บี บ นวดตั ว เอง
กำมือเข้า แบมือออก กระดุกกระดิก รูต้ วั
ยื น แล้ ว ทำความรู้ ตั ว ไม่ ต้ อ งรี บ
อะไร แล้วก็กลับตัว กายมันกลับ ค่อย ๆ
กลับ ให้จิตมารู้อยู่ที่ตัว สติเป็นตัวระลึก
นึกได้ นึกถึงตัว ดึงจิตกลับมาที่ตัว ฝึกให้
มีสติมาก ๆ ให้เจริญ ทำให้มาก ๆ เมื่อ
มีสติ มีอยู่กับตัว ก็จะได้ใช้ ถ้าไม่มีก็ไม่
ได้ใช้ ให้ทำเยอะ ๆ ไว้ ยืนแล้วก็ทำความ
รู้ ตั ว หั น กลั บ ก็ รู้ ตั ว กายกำลั ง หั น กลั บ
ยืนแล้วก็เดินเหมือนเดิม ซ้าย ขวา ซ้าย
64
ขวา มือจะอยู่ตรงไหนก็ได้ กุมไว้ข้างหน้า
ก็ได้ ไขว้ไว้ข้างหลังก็ได้ กอดอกก็ได้
ให้ทำด้วยความรู้ อย่าทำตามความ
เคยชิน การทำตามความเคยชินมันจะหลง
ตอนนี้เรามาฝึกให้มันคุ้นกับการถูกบังคับ
แต่มันบังคับไม่ได้หรอก เราทำให้มันคุ้น
ให้เห็นว่า ระเบียบวินัยเป็นเรื่องฝึกตัวเอง
ถ้าพวกไม่พร้อม จะเห็นว่า ระเบียบวินัยนี้
น่าเบื่อหน่าย เหนื่อยเหลือเกิน ต้องเอา
มือมาอยู่ข้างหน้า เหนื่อย ตอนนี้เรามา
หัดให้มันคุ้น อะไรที่ทำตามความเคยชิน
ทำเพื่อความสนุกสนาน ทำแบบหลง ๆ
เราเลิก เรามาหัด ถ้าจะแกว่งมือ ก็ให้
65
แกว่งด้วยความรู้ตัว มีความรู้ตัวว่า กาย
กำลั ง ทำอย่ า งนี้ ผลั ด เปลี่ ย นอิ ริ ย าบถ
มันเหนือ่ ย มันเจ็บตรงนี้ เลยต้องทำแบบนี้
ให้รู้
จิ ต เป็ น ตั ว รู้ มั น ก็ รู้ ข องมั น ไปเรื่ อ ย รู้
สำหรับคนฝึกใหม่ ๆ ควรจะเดินกับ
ยืนเยอะ ๆ ทำความรู้สึกตัว จะง่วงนอน
จะฟุ้งซ่าน จะคิดมาก จะงง สงสัย ทำไม่
ค่ อ ยเป็ น ก็ ไ ม่ เ ป็ น ไร ขอให้ ท ำ ไม่ ต้ อ ง
เครียด ทำไปเรื่อย รู้สึกตัวไป กายเดิน
เท้าก้าว ซ้าย ขวา ซ้าย ขวา จิตคิดให้รู้
ว่าคิด แล้วก็กลับมาที่การเดิน ง่วงนอน
ให้รู้ เบื่อ ให้รู้ ขี้เกียจ ให้รู้ แล้วปล่อย
มันไป กลับมารู้ที่กายกำลังเดิน ไม่สงบ
66
ไม่เป็นไร ไม่นงิ่ ไม่เป็นไร ไม่เน้นความนิง่
เน้นการรู้ เน้นการมีสติ
อย่างทีไ่ ด้อปุ มาให้ฟงั กายนีเ้ ป็นหลัก
อารมณ์นั้นอารมณ์นั้น รู้เรื่องนั้นเรื่องนี้
เปลี่ยนอารมณ์ กระโดดไปโน่นไปนี่ ตัวที่
ทำให้จิตมารู้อยู่ที่ตัวเอง คือสติ สติเป็น
เหมือนเชือกผูกจิตไว้กับตัว เราต้องการ
ตั ว นี้ ง่ ว งนอนก็ รู้ ว่ า ง่ ว งนอน ง่ ว งนอน
เป็นอันหนึ่ง จิตเป็นตัวรู้ สติเป็นตัวระลึก
ดึงให้จิตมารู้ความง่วงนอน เราต้องการ
ตัวนี้ ตัวที่เป็นประดุจเชือกดึง เราไม่ได้
ต้องการง่วงนอน ต้องการมีสติ ก็เลยมาฝึก
67
รู้อยู่ที่ตัวบ่อย ๆ ก็แสดงว่า มีสติบ่อย ๆ
จึงเรียกว่าฝึกสติ ให้สติมนั เจริญ เกิดบ่อย ๆ
มี บ่ อ ย ๆ ไม่ ใ ช่ ต ลอดหรอก แต่ ใ ห้ มั น
เจริญขึ้น หมายความว่า ให้มันหนักแน่น
มั่นคงกว่าเดิม มีกำลังกว่าเดิม และให้มัน
บ่อย ๆ ให้มันเยอะ ๆ แทนที่จะไปเที่ยว
รู้เรื่องอื่น ก็มาเที่ยวรู้อยู่ในขอบเขตของ
กายตัวเอง ให้มากกว่าเดิม
รู้ว่ากายมันนั่งอยู่ สำรวจคอตรงหรือไม่
เดิ น แล้ ว ยื น แล้ ว นานพอสมควร
เหนื่อยแล้ว ทำอย่างไรต่อไป ถ้าร่างกาย
ของเรายังดีอยู่ ก็ให้เดินกับยืนเยอะ ๆ ไว้
เหนื่อยบ้างก็ให้ทนเอา ฝึกความอดทนไป
ด้ ว ยในตั ว เดิ น แล้ ว ยื น แล้ ว ก็ ม านั่ ง
68
นั่งให้มีความรู้ตัว อย่านั่งเอาสบาย โดย
ส่วนใหญ่ พวกเราจ้องหาแต่ความสบาย
เดินแล้ว มันเหนื่อย เราก็จ้องจะนั่งให้มัน
สบาย นั่ ง ให้ มั น สงบ จะได้ พั ก ผ่ อ น ไม่
ต้องรับรู้อะไร เบลอ ๆ ไป เป็นอย่างนี้
ซะส่วนมาก
ให้ มี ค วามรู้ ตั ว ดี ๆ นั่ ง ก็ ใ ห้ รู้ ตั ว
ตรง หลังตรงหรือไม่ตรง ขาอยู่อย่างไร
มื อ อยู่ อ ย่ า งไร แล้ ว ปรั บ ท่ า นั่ ง ให้ ส มดุ ล
ไม่ ต้ อ งใช้ ต ามอง ให้ ค วามรู้ สึ ก มองดู
หายใจเข้า ให้รู้ หายใจออก ให้รู้ บางคน
อาจดูท้องพองขึ้น ท้องยุบลงก็ได้ ให้มัน
69
รู้ตัวไว้เสมอ ๆ ถ้าไม่ค่อยรู้ตัว ให้ทำขึ้น เข้ ม แข็ ง เราก็ ไ ม่ จ ำเป็ น ต้ อ งทำแบบนี้
ยกมือขึน้ เอามือลง กำมือเข้า แบบมือออก หายใจเข้ า หายใจออก เดิ น ยื น นั่ ง
พลิกมือไปมา กระดิกนิ้ว บีบนวดตัวเอง นอน หรื อ ทำอะไรตามปกติ ให้ รั บ รู้
กะพริบตาบ่อย ๆ เพื่อให้รู้ตัว หรือว่ามี ใส่ ใ จเข้ า ไปในสิ่ ง ที่ เ กิ ด ขึ้ น ในกายและใจ
ขวดน้ำ ก็จบิ บ่อย ๆ จิบทีละหน่อย ๆ ให้รู้ ใส่ความรูส้ กึ เข้าไปเลย แรก ๆ นี่ ต้องทำ
กายมันทำอย่างนี้ ๆ นี่เอาขึ้น นี่เอาลง ให้มันคุ้น ให้รู้จักก่อน

ยกน้ำขึน้ เอาวางลง ยกน้ำขึน้ เอาวางลง หากมีความคิด ความนึก ปรุงแต่ง
อย่ า นิ่ ง มากเกิ น ไป ไม่ ต้ อ งรี บ หลั บ ตา
เกิ ด ขึ้ น ให้ รู้ ได้ ส ติ กลั บ มาที่ ตั ว เอง
ถ้าไม่รู้จะดูอะไรดี งง สงสัย ให้รู้ว่าสงสัย เพื่อให้มีหลัก ให้สติแข็งแรงขึ้น อย่าตาม
แล้วปล่อยไป
มันไป ให้รู้ แล้วกลับมารู้ที่ตัว หายใจเข้า
เรารู้ บ่ อ ย ๆ อย่ า งนี้ เพื่ อ อะไร หายใจออก ทำของเราไป มันไปอีก เรารูอ้ กี
เพื่ อ ให้ มี ส ติ ที่ เ ข้ ม แข็ ง ขึ้ น ไม่ ลื ม ตั ว เอง กลั บ มาทำอี ก นึ ก ได้ เ มื่ อ ไหร่ มี โ อกาส

ตั ว เองกำลั ง ทำอะไรอยู่ ก็ รู้ พอมี ส ติ ที่

เมื่ อ ไหร่ ไม่ ห ลงเมื่ อ ไหร่ ก็ ท ำเมื่ อ นั้ น

70 71
รู้อยู่ที่ตัวเสมอ ๆ ถ้าหลงแล้วก็ไม่ว่ากัน
นึกได้ก็ทำใหม่
เป็ น ต้ น ให้ จิ ต มั น แนบแน่ น เป็ น สมาธิ
ในคอร์ ส ของผมก็ ไ ม่ มี วิ ธี อ ะไรมาก
ตั้งมั่น เหมาะควรต่อการใช้งาน แล้วมา
มีเพียงเท่านี้แหละ ส่วนรายละเอียดปลีก
ย่อยของแต่ละคน ถ้าท่านไหน ทำไม่ได้
ก็ ม าถาม ท่ า นไหน ที่ทำกรรมฐานแล้ว
ได้ ผ ล คื อ มี ส ติ ต่ อ เนื่ อ ง มี ส ติ รู้ ตั ว ใน
และวิปัสสนา
ทุกอิริยาบถ เดิน ยืน นั่ง นอน จิตคิด
นึ ก ไป ปรุ ง แต่ ง ต่ า ง ๆ รู้ เ ท่ า ทั น อั น นี้
ไม่มีปัญหา ท่านก็ทำตามสบาย ถ้าท่านมี
สติต่อเนื่อง อยู่กับตัวเองได้แล้ว ก็ไปหาที่
อั น เงี ย บสงั ด แล้ ว ชำระจิ ต ให้ ห มดจาก
นิวรณ์ ด้วยการทำกรรมฐาน ดูลมหายใจเข้า
72
ลมหายใจออก หรือ ดูท้องพอง ท้องยุบ
เจริ ญ วิ ปั ส สนา มองดู ก ายและใจตั ว เอง
ให้ เ ห็ น ทุ ก สภาวะล้ ว นไม่ เ ที่ ย ง ล้ ว นเป็ น
ทุกข์ ล้วนไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน คือ ทำสมถะ
ในขั้ น ต้ น เราฝึ ก ให้ จิ ต มี ค วาม
พร้อมสำหรับการใช้งานเสียก่อน จิตมี
ความพร้อม บาลีท่านว่า กมฺมนีโย เป็น
จิตอ่อนโยน นิ่มนวล ควรต่อการใช้งาน
ได้ ม าโดยการมี ส ติ สั ม ปชั ญ ญะ จะมี
สติสัมปชัญญะโดยการทำชาคริยานุโยคะ
73
ทำความเพี ย รเครื่ อ งตื่ น อย่ า งต่ อ เนื่ อ ง
บางคนทำแบบเข้มงวดเกินไป ตื่นมากจน
นอนไม่ ห ลั บ ก็ มี แต่ ไ ม่ เ ป็ น ไร ตื่ น ดี ก ว่ า
หลั บ ค่ อ ย ๆ ฝึ ก ไปให้ มั น เหมาะสม

ตื่นกลางวัน กลางคืนหลับช่วงมัชฌิมยาม
แล้วตืน่ อีกทีชว่ งปัจฉิมยาม ไม่ใช่กลางคืนตืน่
แต่กลางวันหลับ อย่างนีก้ ไ็ ม่ไหว ต้องปรับ
เอาเอง บางทีเราทำยังไม่สมดุล มีอะไร
เกิน ๆ ไปบ้าง ไม่เป็นไร ค่อยดู คอย
สังเกต ค่อย ๆ ปรับไป เดี๋ยวก็ลงตัว
การบรรยายในตอนเช้ า คงพอ
สมควรแก่ เ วลาเท่านี้นะครับ อนุโมทนา
ทุกท่าน
74
 รายชื่อผู้ร่วมบริจาค
๑๐. ดร.นวลศิริ เปาโรหิตย์ ๑,๐๐๐
ที่ ชื่อ - นามสกุล จำนวนเงิน ๑๑. คุณนันท์นภัส นัทชาทรัพย์มณี ๕,๐๐๐
๑. ไม่ออกนาม ๕๐๐ คุณจักกฤษณ์ คุณประภาภรณ์
๒. ผู้ร่วมฟังธรรมบ้านจิตสบาย ๕,๘๕๐ คุณชมพูนุท โรจนศิริรัตน์
๑๙ ก.พ. ๕๕ และครอบครัว ญาติมิตร
๓. ผู้เข้าปฏิบัติธรรมยุวพุทธิกสมาคมฯ ๑๔,๔๔๐ ๑๒. คุณมณีโชค ตติยไตรรงค์ ๕๐๐
๑๖-๒๐ ก.พ. ๕๕ ๑๓. คุณสุกัญญา แสนใจวุฒิ ๒,๐๐๐
๔. คุณนงนภัส อัคคพงศ์พันธ์ ๑๐๐ ๑๔. ทพญ.สุกัญญา สวี่ ๑,๐๐๐
๕. ผู้ร่วมฟังธรรมสมาคม ๙,๘๔๐ ๑๕. เงินบริจาคจากฐณิชาฌ์รีสอร์ท ๒,๕๖๐
ราชกรีฑาสโมสร ๒๘ ก.พ. ๕๕ ๒๖ ก.พ. ๕๕
๖. ผู้ฟังธรรมชมรมคนรู้ใจ ๒๘ ก.พ. ๕๕ ๕,๓๓๐ ๑๖. คุณนงนภัส อัคคพงศ์พันธ์ ๘๐๐
๗. คุณศศินาฏ แสงแก้ว ๕๐๐ ๑๗. คุณอรรัตน์ เชียรจรัสวงศ์ ๒๐๐
๘. คุณวิไลวรรณ อัศวชัย ๓๙๐ ๑๘. ไม่ออกนาม ๑,๐๐๐
คุณสาวบุษบา แต้เจริญ ๑๙. คุณสุภาพ ทิพยทัศน์ ๕,๐๐๐
คุณวสันต์ แต้เจริญ ๒๐. คุณศศินาฏ แสงแก้ว ๑,๕๐๐
๙. รศ.ดร.สุวัฒนา ๑,๐๐๐ ๒๑. คุณรุ่งทิวา ประเทศา ๑,๐๐๐
รศ.สุชาวดี เอี่ยมองพรรณ ๒๒. คุณวิไลวรรณ อัศวชัย ๕๐๐
คุณสาวบุษบา คุณวสันต์ แต้เจริญ
๒๓. เงินบริจาคจากฐณิชาฌ์รีสอร์ท ๑,๑๑๐ ๓๖. พนักงาน บริษัท เอไอเอ ๘,๘๗๐
๔ มี.ค. ๕๕ ๔ เม.ย. ๕๕
๒๔. ไม่ออกนาม ๘,๐๐๐ ๓๗. คุณช่อพิภพ โอสถานุเคราะห์ ๓๐,๐๐๐
๒๕. คุณวันชืน่ คุณจินตนา ธรรมไพโรจน์ ๑,๐๐๐ ๓๘. ผู้ฟังธรรมบ้านจิตสบาย ๔,๕๑๐
๒๖. คุณจุธาทิพย์ ๑,๐๐๐ ๒๙ เม.ย. ๕๕
๒๗. ไม่ออกนาม ๑,๑๒๐ ๓๙. ไม่ออกนาม ๒,๐๐๐
๒๘. คุณจีระภา เข็มทอง ๒,๐๐๐ ๔๐. คุณสมบูรณ์ คุณศศิธร คุณปริญญ์ ๔,๐๐๐
๒๙. ไม่ออกนาม ๕๐๐ คุณปราชญ์ ศรีบุศกรณ์
๓๐. ไม่ออกนาม ๒๐๐ ๔๑. ทพ.ไพทูรย์ จินดาโรจนกุล ๒๐,๐๐๐
๓๑. ครอบครัวพุทธวิบุลย์ ๕๐๐ ๑๖๘,๓๐๕
๓๒. ผู้ฟังธรรมบ้านจิตสบาย ๕,๒๙๕
๒๕ มี.ค. ๕๕
๓๓. คุณรัชนีวรรณ อุทัยศรี ๕,๐๐๐
๓๔. ผู้เข้าปฏิบัติธรรมมูลนิธิมายาโคตมี ๑๐,๑๒๐
๒๖-๒๘ มี.ค. ๕๕
๓๕. ผู้ฟังธรรมชมรมคนรู้ใจ ๓,๐๗๐
๒๗ มี.ค. ๕๕
 ประวัติ
อาจารย์สุภีร์ ทุมทอง
วันเดือนปีเกิด
- ๑๓ พฤษภาคม ๒๕๑๕
- บ้านหนองฮะ ต. หนองฮะ อ. สำโรงทาบ จ. สุรินทร์
การศึกษา
- เปรียญธรรม ๔ ประโยค
- ประกาศนียบัตรบาลีใหญ่ วัดท่ามะโอ จ. ลำปาง
- ปริญญาตรี วิศวกรรมศาสตรบัณฑิต สาขาวิศวกรรมไฟฟ้า

มหาวิทยาลัยขอนแก่น
- ปริญญาโท พุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาพระพุทธศาสนา

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
งานปัจจุบัน (พ.ศ. ๒๕๕๕)
- วิปัสสนาจารย์ยุวพุทธิกสมาคมแห่งประเทศไทยฯ
- อาจารย์สอนพิเศษวิชาพระอภิธรรมปิฎก และวิชาปรมัตถธรรม
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
วิทยาเขตบาฬีศึกษาพุทธโฆส จ. นครปฐม
- บรรยายธรรมะตามสถานที่ต่าง ๆ ทั้งในกรุงเทพฯ และ

ต่างจังหวัด
- เผยแผ่ธรรมะทางเว็บไซด์ www.ajsupee.com