1

187
(VITI XXII i BOTIMIT)

Vetëm të bashkuar, me disi- Prof. Ahmet Osja,

plinë e durim do ta fitojmë krenaria e bujqësisë shqiptare Ndërroi jetë profesori i shkencave
“luftën” kundër COVID-19 bujqësore, Ahmet Osja, Mjeshtër i
Madh. Për afro 9 vjet (1982-1991)
Lexo fq. 3 përfaqësoi Shkodrën si deputet në
Kuvendin e Shqipërisë. Ka qenë
Pas pandemisë, a do t’ia japim edhe ministër i Bujqësisë, si dhe
lektor në Universitetin e Shkodrës.
Profesor Osja është autor dhe bashkautor i disa boti-
më dorën njëri - tjetrit? meve në lëmin e bujqësisë shqiptare. Ka botuar një
seri shkrimesh në gazeta e revista, si një gazetar profe-
-Fillimi dhe fundi i historisë së një përshëndetjeje universale- sionist. Prandaj, Shoqata e Gazetarëve Shqiptarë të
Bujqësisë e ka vlerësuar si Kryetar Nderi të saj. Ka
Zylyftar HOXHA qenë Kryeredaktor i Gazetës “Kurora e gjelbër”, që
nga numri i parë i saj, për rreth 15 vjet.
ç’largësi për të shkaktuar këtë lë- gjitha periudhat historike, nga Ba- Fq. 4, 5
ngatë të planetit. bilonia, Egjipti i Lashtë, Antikiteti,
E nesërmja nuk do të jetë ashtu siç
ka qënë. Do të riformatohet çdo
gjë, politika, ekonomia, shoqëria,
Mesjeta e deri në kohët moderne.
Ka me mijëra dokumente, piktura,
gravura, që e dëshmojnë këtë.
21 Marsi
sjellja. Që tani kanë filluar të zënë Ka gjasa, se pas kësaj që po ndodh
vend norma të reja sjelljeje.
Po jap vetëm një shembull:
me pandeminë botërore të virusit
Covid-19, krahas shumë ndryshi-
Dita e Botërore e Pyjeve
Kështu e tutje ne do të përshënde- mesh e riformatimesh, që do të Nga Kleanthi MANDI
Sjellim në kujtesë se përpara katër vje-
tësh organizuam festimin e 21 Marsit,
Këto Pashkët e sivjetme në She-
duke mbjellë bimësi dekorative në Par-
shin e Shën Pjetrit, e para herë që
kun e Viroit (Gjirokastër). Federatat e
Papa doli vetmitar. Këmbë njeriu
Pyjeve të Qarqeve Gjirokastër e Korçë,
në rrugë! I gjithë rruzulli tokësor
si dhe specialistë pyjesh të angazhuar
është futur në karantinë. Një virus
në Federata dhe administratat bashkia-
i çuditshëm me emrin korona, si
ke, mbështetur nga CNVP Shqipëri,
dikur kolera, ka pllakosur botën.
organizuan një aktivitet modest me
Po bëhen dy muaj që bota jeton në
mbjelljen e rreth 130 drurëve pyjorë në
ankth. Mijëra vetë vdesin çdo ditë.
Spitalin Rajonal “Omer Nishani” dhe në
Askush nuk e di kur do të mbarojë
kjo gjëmë. Shkenca ka ngritur dua- Parkun e Viroit, duke dhënë kështu mesazhin e ndërgjegjësimit të
rt lartë. Jemi përballë një të panjo- njerëzve mbi rëndësinë e Pyjeve.
temi ndryshe, nuk do t’i japim do- bëhen në shoqërinë njerëzore, edhe 21 Marsi, kjo Ditë Botërore e Pylltarisë, duhet festuar çdo vit, në
hure, thonë shkencëtarët e labora-
rën njëri-tjetrit. Nga qulli, do t’i në etikë, do të ndryshojë edhe kjo çdo formë e mënyrë, çdonjëri sipas mundësisë, duke shëtitur a
torëve më të famshëm të botës.
fryjmë kosit. normë sjelljeje, ky gjest unik, pasi mbjellë një pemë, qoftë dhe vetëm (për kushtet e sotme të karanti-
E djeshmja ka mbetur në kujtesën
Dhënia e dorës, dorështrëngimi, po shihet si shumë i rrezikshëm, nimit), apo duke shkruar e publikuar (me mundësitë e mëdha që
e largët, e sotmja është buzë va-
është një gjest universal, që tregon madje më i rrezikshmi për përha- ofron teknologjia) për vlerat magjike në dobi të njerëzimit të këtij
rrit, ndërsa shpresa e së nesërmes
përshëndetjen dhe kryhet si midis pjen e sëmundjes. ekosistemi gjigant, që quhet PYLL, siç bëjnë të respektuarit e pa-
tmerrohet nga arkivolët me kufo-
dy njerëzve krejtësisht të panjohur Të frikësuar, por edhe nga koha e sionuarit pylltarë, që pena e tyre e artë na shëtit në këto mjedise
ma të braktisura nga familjarët, që
për njëri-tjetrin dhe që takohen gjatë e qarkullimit të sëmundjes, PARAJSË.
i përcjell ushtria. Vazo me hirin e
për herë të parë, ashtu edhe midis s’dihet se sa, njerëzit dalëngadalë, Gëzuar Ditën Botërore të Pyjeve!
eshtrave të djegura mbeten si reli-
të afërmve të ngushtë, që përsëri- si fëmija që lë gjirin, do të zvir-
kte nderimi, jetë të këputura në
tet sipas nevojës edhe disa herë, dhen nga kjo normë, nga kjo for-
mes nga një armik i padukshëm
për të treguar dakordësinë e ideve më përshëndetje.
largohen pa fjalë lamtumire.
ose mendimeve. Siç duken “bathët”, ajo do të
Mes kësaj batërdie, të mbeturve
Ai është futur edhe në protokollet ngelet në histori.
gjallë, jeta u bëhet një dhimbje e
zyrtare dhe qeveritare. Me çfarë do të zëvendësohet, nuk
gjatë. Askush nuk e di se cila dorë
E çuditshme është se si shtrëngi- është e vështirë të gjendet një
misterioze u zgjat nga kushedi
mi i duarve është transmetuar në të mënyrë tjetër, natyrisht universale.

Turizmi në Theth në vitet ‘40 Dr. Florian FUSHA,

Prato, Itali Fq. 2

Homazh dashurie dhe respekti për Fq. 6

pedagogët dhe bashkëstudentët ...
Abdurahim ASHIKU

Kultivimi i paulovnias: të ardhura të mëdha apo mashtrim?

Fq. 7
 2
Turizmi në Theth në vitet ‘40
Dr. Florian FUSHA, Prato, Itali
G
jatë kërkimeve në
arkivat italiane, rashë
në kontakt me arkivin
e CAI (Klubi Alpin Italian), 150
vjet histori për alpinizmin e
turizmin, publikuar në qindra
gazeta e revista të specializuara
për Alpinizëm, si: “L’alpinista”,
“Le Alpi”, “Bolletino del CAI”,
“Montagne 360º”, Revista
mensile del CAI, “Lo scaripone”
e shumë të tjera. Në këto gazeta
e revista në vitet ‘40 të shekullit të 20-të, vend te rëndësishëm e zë
Shqipëria (ishte koha pas pushtimit fashist, kur Italia u përpoq të
bëjë të njohur Shqipërinë dhe potencialet e saj turistike e alpinistike
para opinionit publik italian). Dhe një vend kryesor e zinte Thethi,
me potencialet e mëdha turistike e alpinistike.
Thethi për disa kohë mbuloi faqet e para të këtyre gazetave e
revistave, me artikuj të tërë, që flisnin për bukuritë e tij, për
shkëmbinjtë madhështorë, për qafat e bukura, mbuluar me pyje
madhështore, për guidat turistike e alpinistike, që grupe studiuesish
e alpinistesh italianë bënin e publikonin, por edhe shumë artikuj, që
flisnin për traditat dhe zakonet e thethjanëve, punimet që bëheshin
nga shteti italian për mirëmbajtjen e rrugëve apo ndërtimin e Strehës
- hotel të Thethit.
Nga të gjithë këta artikuj, më tërhoqi vëmendjen një ai i inxhinier
Luixhi Mazoni, i cili ato vite mori pjesë në shumë ekspedita alpinistike
në Shqipëri. Ky artikull, publikuar në faqen e parë të gazetës “Lo
scarpone” viti XI, e enjte 1 maj 1941, XIX, i kushtohet Thethit dhe
strehës – hotel të tij, të sapondërtuar nga autoriteti e turizmit. Artikulli
është i ndarë në 3 pjesë:
Në pjesën e parë flitet për
strehën-hotel të Thethit, e sapo
ndërtuar, për vendin ku është
vendosur, dhe një guidë e
brendshme arkitektonike e
strehës, ku autori ka ndërthurur shumë bukur hapësirat e ndryshme
të strehës me bukuritë e Thethit në sfond dhe me traditat e mikpritjen
e thethjanëve.
Në pjesën e dytë autori ka bërë një guidë të shkurtër të gjithë harkut
malor, që rrethon fshatin e Thethit, një ndërthurje madhështore e
njëpasnjëshme e maleve shkëmbore me rrëpira dhe të qafave te
bukura të mbuluara me pyje.
Në pjesën e tretë jepen rrugët kryesore (auto apo këmbësore) që të
çojnë në Theth, dhe të gjitha rrugët këmbësore e shtigjet që lidhin
Thethin me luginat përreth.
Autori e mbyll shkrimin me një shpjegim se ku dhe te kush duhet të
drejtohet për çdo nevojë që mund të ketë turisti apo alpinisti.
Në fund edhe një elozh për Thethin e thethjanët, për traditat e
zakonet, si dhe bukuritë e vendit të tyre.
Streha (hotel) e parë në Alpet Shqiptare Veriore
Në Shqipëri veprat e paqes nuk lihen pas dore as ne momentet
aktuale. Mes shumëve, kujtojmë strehën-hotel e parë në Theth, në
Luginën e Shalës, në qendër të Alpeve Shqiptare Veriore, i cili për
merite të Drejtorisë së Përgjithshme të Turizmit në Tiranë, ka
përfunduar së ndërtuari muajin e shkuar. Streha-hotel është vendosur
në një pikë mbizotëruese të luginës, në lokalitetin e quajtur Okol,
lagje e Thethit. Ndërtuesi ka ditur të përshtatë format tradicionale të
luginës me nevojat e turistit modern. Muret e saj masive mbrojnë
nga çdo lloj kohe e keqe.
Çatia e saj e lartë, e mbuluar me dërrasa karakteristike pishe, nuk
lejon, për pjerrësinë e madhe që ka, grumbullim të madhe dëbore.
Reshjet e dëborës në këtë zonë janë shumë të mëdha; jo rrallë në
mëngjes gjendet 1 m e
më shumë dëborë e rënë
në pak orë. Në kompleks
ndërtesa e madhe fshatare
i përshtatet shumë mirë
mjedisit malor dhe do të
jetë për të gjithë vizitorët
një befasi e bukur. Në
hyrjen e këtij strehe -hotel
gjendet një hapësirë e
vogël, vendosur sipër
derës dhe është skuta e
skive. Një befasi më tej është e përfaqësuar nga salloni, i gjithi i
veshur me dërrasa pishe dhe i mbushur plot me aromën karakteristike
të rrëshirës. Në mes të dy dritareve, që lejojnë një shikim mbi Thethin,
i cili është i vendosur në fund të luginës, gjendet oxhaku, si në të
gjitha shtëpitë shqiptare. Në cep gjejmë një stufë të bukur, që mbron
nga të ftohtit edhe me acar, e cila i bashkon pamjen simpatike të
zjarrit, ndjenjën e ngrohtësisë. Ndërsa në drejtim të malit është
vendosur dhoma e administratorit, në krah të kundërt, kalojmë
nëpërmjet një dere me xhama, në një verandë të mbyllur. E gjithë
fasada drejt luginës është një dritare e madhe, vendosur drejt jugut,
e cila ofron një pamje madhështore mbi të gjithë zinxhirin lindor të
luginës së Shalës dhe lejon që të merren banjat e para diellore të
pranverës. Duke kaluar nëpër një derë në të majte, hyhet në mensë,
një dhomë e gjerë dhe e gjatë, në të cilën mund të shërbehen qetësisht
25-30 persona në të njëjtën kohë. Hapësira shërben si kuzhinë dhe
është e ndarë nga një mur i thjeshte druri, prej sallës së ngrënies.
Ndërmjet hyrjes dhe sallonit, gjejmë banjën me katër dushe dhe
disa rubineta.
Kush ka pasur rastin të bëj ekskursione në Alpet Shqiptare gjate
muajve të verës e di se çfarë kënaqësie mund të të japë ky impiant.
Një shkallë të çon në dhomat e gjumit për burra e gra, me një
kapacitet të përgjithshëm prej 20 krevate: aktualisht janë në
funksionim vetëm gjysma e tyre. Gjithçka është e veshur me dru dhe
mban shenjat e punës se mjeshtrit Can Tahiri i Okolit, marangozi i
aftë, që me skuadrën e tij të punëtorëve, ka bërë ndërtimin e Strehës-
hotel.
Can Tahiri është tani, pikërisht ai, kujdestari i kësaj strehe – hotel,
për mirësjelljen, aftësitë dhe sensin e tij të mikpritjes.
Sheshi i gjerë përpara shtëpisë e drejt malit, mund të shërbejë si
parking për makinat e shumta. Në drejtim të luginës hapet një tarracë
e gjerë, që do të bëhet vendi i preferuar i vizitorëve për shikimet e
fundit përpara se të nisen drejt majave ose për ata që kthehen nga
ndonjë prej xhirove të shumta dhe që duan të pushojnë nga lodhjet e
malit dhe të shijojnë rrezet e diellit.
Thethi Qendër alpinistike
Fshati i vogël i Thethit, në luginën e Shalës, është një nga ato vende,
siç kane qenë dikur, ata me të famshëm të Alpeve tona, kur nuk ishin
akoma të pushtuar nga turma kozmopolite, nga zhurma e makinave
luksoze ose e autobusëve të hapur dhe të karteleve publicistikë, një
nga ato vende të qeta që alpinistët kujtojnë me gjithë qejf, plot qetësi
e harmoni, i gjithi i rrethuar nga një kurorë e pandërprerë majash të
pjerrëta e faqe vertikale. Këto male, me fizionomi të ashpër e të
egër, futin një sens frike te malësorët e thjeshtë (njerëzit e malit) qe i
quajnë Bjeshkët e Nemuna. Përkundrazi, mbushin me një ngashërim
të gjallë shpirtin e një alpinisti modern. Harku i maleve përreth Thethit
është i gjithi një përfaqësim
dolomitik. Në fund të luginës
dominon Maja e Harapit
(2215 m). Me një faqe ver-
tikale (90º) që shtrihet për 1000
m; në lindje të hapjes së qafës
së Pejës (1700 m), qafë shumë
e rëndësishme për lidhjen me
ish-Jugosllavinë, me qytetin e
Gucisë, ngrihet madhështorë
masivi i Alisë (2468 m), me të
gjithë kambanorët tij, një
monolit i prerë nga kanale
marramendëse. Kreshta ulet
përsëri drejt Qafës së Valbonës (1300 m), qafë që lehtësisht lidh
luginën e Shalës me luginën e dytë më të rëndësishme të Alpeve
Veriore Shqiptare, Valbona. Valbona është një rajon pak i banuar
dhe i mbuluar me pyjet të mrekullueshëm bredhi në fundluginën dhe
me një seri majash, që tërheqin në mënyre te veçantë alpinistin. Në
lindje të kësaj qafe një masiv kolosal mbyll luginën. Kompleksi Lugu
i Plishit- Boshit dhe Shabores (2195 m), janë të përfaqësuar për
500-600 m nga një mbulesë komplekse e mbushur me kolona të
lëmuara e vertikale prej atij shkëmbi gëlqeror të fortë e masiv, që i
jep besim të plotë alpinistit.
Në krahun e djathtë të Boshit, qafa e gjerë e Kakisë, të çon në
rajonin e Mërturit dhe në majën me të njëjtin emër, një kupolë e
madhe dhe e gjerë, e formuar nga rrëpira me gurë të rrëzuar, të
pafund, që i japin më shumë kënaqësi skiatorit se alpinistit veror. Ky
mal fsheh në brendësi të tij, shpellën e paeksploruar të Kakisë, një
tërheqje e fshehtë, që pret zbuluesin e saj. Pjesa perëndimore e
luginës së Shalës ka një tjetër karakteristikë mbizotëruese; këtu
mbizotërojnë format madhështore, kupolat, faqet e gjera dhe kreshtat
e gjata e të dhëmbëzuara. Përballë Kakisë shikohet “Kështjella” e
Bigës së Gimajve (2242 m): një kreshtë e fuqishme dhe e gjatë e lidh
me Troshanin (2300 m). Mbi ketë majë pamë për mëse dy orë, më
1937, gjatë ekspeditës time të parë në Alpet Shqiptare, 25 huta, që
po grindeshin në diell për të ndarë një pre. Ndjek Maja e Bogës që
dominon mbi Qafën e Bunit të Thores, një qafë e gjerë e plotë me
pyje, nëpër të cilën kalon rruga e makinës që shkon nga Boga në
Theth. Rruga arrin në lartësinë 1773 m dhe qëndron për 5 muaj e
bllokuar nga dëbora. Kreshta e copëtuar e Majës së Shtegut (2100
m) duket si një piedestal i masivit të majës së Radohimës (2563 m)
Që në vitin 1897, Baldaçi, duke përshkruar, në udhëtimet e tij,
bimësinë e Luginës së Shalës, tregon për ngjitjen e tij në Majën e
Ndërmanjës, një nga majat më të ulëta të zinxhirit malor. Studiuesi i
dalluar italian u kujtonte në këtë rast alpinistëve se majat e tjera janë
të pakalueshme pa litar. Lugina e Shalës do ketë padyshim një të
ardhme të madhe alpinistike edhe për faktin që është e para, ndër
luginat shqiptare, që ka një strehë- hotel.
Rrugët për të hyrë janë të shumta
Rruga kryesore është ajo e makinës, e cila, duke filluar nga Shkodra,
arrin për 2 ore në Bogë, një grup shtëpish malësore, mes të cilave
dallohet ndonjë vilë e shkodranëve, të cilët kalojnë mes këtyre maleve
muajt e verës. Një kishë e vogël katolike ngjitur me varrezat e vogla,
të jep përshtypjen se je në një nga fshatrat tanë simpatikë malorë.
Alpinisti, këtu tërhiqet nga faqet e Majës së Çardakut, Majës së
Bogës dhe Majës së Rabës (2300 m).
Nga Shkodra, gjatë gjithë vitit arrin një makinë e postës, që bën edhe
shërbimin për pasagjerë. Nga Boga edhe dy orë të tjera me makine, duke
kaluar nga qafa e Bunit të Thorës, pikë panoramike e mrekullueshme,
arrihet në Theth, në luginën e Shalës. Gjatë muajve të verës, edhe në
këtë segment rrugor ka një shërbim të postës e pasagjerëve, i cili
drejt fundit të stinës verore nga ditor kthehet në dy herë në javë.
Të gjitha mundësitë e tjera për të arritur në luginën e Shalës përfshihen
në shtigje e rrugë mushkash, pak a shume të rehatshëm. Me rëndësi
për kalim gjatë dimrit është rruga e mushkave nëpërmjet Gurit të
Kuq, i cili për 20 orë të çon nga Shkodra, përmes luginës së Kirit,
në qafen e përmendur më sipër, në Nënprefekturën e Kodër Shën
Gjergjit dhe në Theth, në luginën e Shalës.
Kjo rrugë shmang rrezikun e ortekëve, të cilët në muajt e dimrit për
shumë javë bëjnë të pakalueshme rrugën e makinave. Të gjithë shtigjet
e tjerë, janë pak a shumë rrugë kalimi për në luginat e tjera dhe
shërbejnë për turistët, që vizitojnë këto male, në të cilat mungojnë
lidhjet e përshtatshme dhe rrjetet rrugore.
Furnizime dhe hamaj (mbartës) gjënden në çdo vend të luginës së
Shalës dhe të luginave të tjera shqiptare. Mbështetur në eksperienca
të bëra me ekspeditat tona në Shqipëri më 1937-38-40, mund të
them që gjenden elemente shumë të mirë, të cilët vendosen
vullnetarisht në dispozicion të alpinistit si mbajtës dhe të rinjtë shumë
shpejt do jenë të aftë të bëhen edhe udhërrëfyes të sipërmarrjeve
më të guximshme.
Po ti drejtohesh Bajraktarit (titull turk për kryetarët e komunave) në
pak kohë gjendet çdo gjë që lugina mund t’ju ofrojë. Ekzistojnë disa
dyqane të vogla, të cilët shesin pothuajse çdo gjë, nga ushqimet e
konservuara dhe artikuj ushqimorë.
Me përjashtim të ndonjë specialitetit të kërkuar, nuk ka nevojë të
bëhen blerje në qytet. Në stane, të vendosur në kullotat alpine, mund
të gjenden vetëm qumësht e djathë, që është i një cilësie shumë të
mire. Mungesa e strehëve dhe hoteleve të tjerë kompensohet nga
mikpritja tradicionale e çobanëve, njerëz të fortë e të shëndetshëm,
që duan e i ruajnë traditat e tyre. Sensi i tyre i pavarësisë
dokumentohet në mënyrën se si secili ndërton shtëpinë e tij, në tokat
e tia pak a shumë larg nga komshiu. Nuk gjenden fshatra në kuptimin
e vërtetë të fjalës. Malësorët kanë respekt për të huajt, që përballen
me rreziqet e ngjitjes në mal. Një vizitë në këto male të vetmuara
dhe me kaq bukuri do të jetë për çdo alpinist një sipërmarrje e
paharrueshme. (Ing. L. G. Mazzoni).
Edhe pse kanë kaluar 80 vjet, problemi kryesor i
zhvillimit turistik dhe alpinistik të Thethit mbetet
rruga. Ashtu siç thotë Inxhinier Manzoni në vitet ’40
se problemi kryesor është rruga e keqe dhe
sidomos mbyllja e saj për muaj të tërë në dimër (5-6
muaj në vit), edhe sot problemi kryesor është rruga
e amortizuar dhe sidomos bllokimi i saj për 5-6 muaj
në vit nga dëbora.
Me rastin e fillimit të punimeve, këtë vit nga
autoritetet shqiptare për zgjerimi, asfaltimin dhe
sidomos mbulimi i atyre segmenteve rrugorë që
janë prekur direkt nga ortekët e dëborës dhe nga
mbushja e bllokimi nga dëbora, shpresojmë që të
jetë dimri i fundit që zona të bllokohet dhe dëbora
nga pengesë të kthehet në resurs për zhvillimin e
Thethit, projekte edhe këto të zhvilluara qe në vitet
‘40 e të publikuara në këto gazeta dhe revista por
që fatkeqësisht kanë ngelur në letër.
 3

Vetëm të bashkuar, me disiplinë e durim do

ta fitojmë “luftën” kundër koronavirusit
Fuat MEMELLI
1. SYTË MBAJMË TE MOTI
Na vizitoi dëbora
Megjithëse pranverë
Ndoshta, ndodh çudia
Virusin, ta përzerë.
Njeriu s’qe i zoti
Që t’i vinte fre
Sytë mbajmë te moti
Ndoshta e përze.
Do presim dhe ca
(Durimi s’është sosur)
Sa të vijë vapa
Ka për ta varrosur.
Boston, 23 mars, 2020
2. MË DUKET VITI, PA PRANVERË Veç “pylli” i njerëzve, do rrallohet
(Poezi në kohë virusi)
U holluan duart, nga e lara
(Kaq shumë s’i lava, gjithë jetën) Ndoshta virusi, do na mësojë
Më duket, virusin kam përpara
E diku, më ka bërë pritën ...
Fëmijët afër, edhe larg
Na i sjell pranë, veç telefoni
Vetmia, shpirtin po ma plas
Enver ISUFI
I vetmi shok-televizori.
Nipin që rritet, fare pranë 2. DISIPLINA
1. DURIMI
Kaluan javë, që s’e shikoj
Më flet me guga, që matanë Fjala Durim, fjalë e bukur shqipe
Disiplina është normë
Zemra ime, këtej pikoj.
Miq, shokë, edhe të tjerë
Fjala Durim, fjalë me plot mësim
Disiplina ka formë
S’i takoj dot, si më parë Durimi janë frenat e njeriut
Më duket viti, pa pranverë
Disiplina është orar
Frena ka dhe çdo gjallesë
Megjithëse lulet, kanë dalë. Disiplina është kandar
Gërvisht diçka, në ndonjë letër
Frenat te njeriu
Disiplina është qartësi
Ndonjë vjershë, apo shkrim Nuk janë prej hekuri
Muza s’është, si herë tjetër
Disiplina është saktësi
Si te nofullat e kalit
Zemra ka akull, e nuk po shkrin. Disiplina është hartë
Një dritë shoh, tutje, larg
Durimi, frenat e njeriut
Disiplina është kufi
Rrugën drejt nesh, e ka marrë Shprehen me forcën e moralit
Do rilindë, jeta prapë
Disiplina është fjalë e dhënë
Njeriu i paduruar
Buza do qeshë, si më parë. E zbatuar çfarë ke thënë
Sjell dëm të paçmuar
Unë, ti, ai, ajo
Fitimtar do dalë, ky virus Njeriu Durimit i ka dhënë kaq shumë vlerësim
Bota prej tij, tani po zgjohet
Ne, ju, ata, ato
Ndaj ka emra njerëzish me emrin “Durim”
Në errësirë qe, të errët pus. S’kemi dhe aq disiplinë
Njeriu Durimit i ka dhënë kaq shumë vlerësim.
Jo kudo zbatojmë rregulla
Mos mendojmë, veç për kuletën
Dashuria për njeriun, të burojë
Ndaj çatisë tonë të përbashkët
Një jetë kemi, s’kemi tjetër ... Ende i mungojnë shumë tjegulla.
Boston, 12 prill, 2020

Disa çajra bimësh që mund të përgatiten në kushtet e shtëpisë

Çaji i dafinës plot
bekime për shëndetin
Në kushtet e shtëpisë, përgatitet në
këtë mënyrë: 4-5 gjethe të thata
dafine; 1 shkop kanelle; 1 litër ujë.
Zihen gjethet e dafinës dhe kanella
për 20 min. Dhe çaji lihet të ftohet
pak përpara se të pihet.
Nëse nuhatet avulli i gjetheve të
ziera, zbuten sekrecionet dhe
shkatërrohen bakteret e bllokuara në
aparatin e frymëmarrjes.
Vaji i gjetheve të dafinës mund të
përdoret për të lyer kraharorin kur
ka probleme me frymëmarrjen.
Gratë shtatzëna nuk duhet ta
përdorin vajin e dafinës.
Trumza, barishte
shumë e çmuar
Trumza (Thymus vulgaris), në
lashtësi është përdorur nga mbretër
e perandorë, jo vetëm për t’u dhënë
shëndet, por edhe për të shëruar
depresionin.
Çaji i trumzës bën mirë për zemrën
dhe ul tensionin e gjakut. Forcon
muskujt kardiakë dhe tonifikon
zemrën.
Çaji është i shkëlqyer kundër
infeksioneve, që shkaktojnë kollë,
ftohje dhe bllokim të rrugëve të
frymëmarrjes.
Në kushtet e shtëpisë, çaji përgatitet
në këtë mënyrë: Në një çajnik hidhet
një lugë çaji me trumzë të thatë
për çdo gotë me ujë, sapo uji të ketë
marrë valë. Lihet 5 min. Kullohet dhe
pihet me pak mjaltë. Ky çaj
këshillohet të pihet esëll për rreth 15
apo 20 ditë.
Sherbela, një nga bimët
më shëruese
Konsiderohet si një nga bimët më
shëruese në botë dhe vlerësohet një
nga ilaçet më të mira. Gjethet e saj
përmbajnë vaj esencial 2 %,
saponinë, alkaloide, lëndë regjëse,
rrëshirë. Çaji i përfituar nga
sherbela përdoret për pastrimin e
gjakut, kundër djersitjes gjatë natës.
Shkenca moderne ka dëshmuar
se sherbela ka veprim antibakterial
dhe antikërpudhor, freskon dhe
forcon, ndihmon kundër dhimbjeve
dhe temperaturave të larta, mund të
ulë nivelin e glukozës në gjak, gjë
që e bën të dobishme për ata që
vuajnë nga diabeti.
Çaji i sherbelës me mjaltë dhe lëng
limoni është shumë i mirë si gargarë
për bajamet e mahisura dhe gryket
e skuqura. Madje përdoret nga
tenorët për të përmirësuar per-
formancën vokale.
Kohët e fundit është dëshmuar
që sherbela përmirëson kujtesën
dhe ndikon kundër sëmundjes se
alzheimerit.
Për shkak të veprimit antiseptik,
përdoret në shërimin e aftës, erës
së pakëndshme, problemeve me
fytin dhe bajame, kariesit dhe
qelbëzimit të mishit të dhëmbëve.
Sherbela ndikon kundër të vjellave
dhe diarresë së shpeshtë; më mirë
se çdo bimë tjetër ndihmon punën e
zorrëve dhe të stomakut.
Përmirëson tonusin e mitrës, ka
efekt antikërpudhor, ndihmon në
rregullimin e menstruacioneve,
vendos ekuilibrin hormonal dhe
parandalon problemet e meno-
pauzës.
Sherbela ndihmon edhe në punën e
veshkave dhe parandalon formimin
e edemave në to.

Njerëzimi të ndalojë “luftën kundër natyrës”

Antonio Guterres citon efektet
shkatërruese të çrregullimit të
klimës.
Njerëzimi duhet t’i japë fund
“luftës kundër natyrës”, tha
Sekretari i Përgjithshëm i
OKB, në prag të fillimit të ko-
nferencës së klimës së OKB
(COP25) në Madrid, duke
përmendur efektet shkatërruese
të ndryshimit të klimës.
“Për dekada të tëra, speciet nje-
rëzore kanë qenë në luftë kundër
planetit dhe planeti po hakmerret
ndaj goditjes. Ne duhet t’i japim
fund luftës që po zhvillojmë kun-
dër natyrës dhe shkenca na tho-
të se mund ta bëjmë atë”, - tha
Antonio Guterres në konferencë
shtypi.
Ai ka denoncuar angazhimet e
“tërësisht të papërshtatshme” të
bashkësisë ndërkombëtare për
të zvogëluar emetimet e gazit
serrë. Pak para publikimit të ra-
portit të Organizatës Botërore
Meteorologjike, ai tha se viti
2019 pritej të ishte një nga vitet
më të nxehta.
“Pesë vitet e fundit kanë qenë
më të nxehtat e regjistruara ndo-
njëherë”, tha ai, duke përmen-
dur një listë të frikshme të efek-
teve të tjera, gjithnjë e më “vde-
kjeprurëse” të ngrohjes globale:
rritje të niveleve të oqeanit, shk-
rirjes së akullnajave, thatësirave.
Shkurt, ndryshimi i klimës nuk
është më një problem afatgjatë,
tani jemi duke u përballur me një
krizë klimatike. Pika e kthimit
nuk është më larg horizontit,
timet më të mëdha (dyoksid ka-
është e dukshme dhe i afrohet
rboni) në botë nuk bëjnë atë që
gjithë kohës, - nënvizoi Sekre-
meritojnë, dhe pa to, qëllimi ynë
tari i Përgjithshëm i OKB-së.
nuk mund të arrihet”.
Por, “ajo që mungon, është vull-
Vendet që nënshkruan Marrë-
neti politik: vullneti politik për të
veshjen e Parisit në 2015 dhe
dhënë një çmim në karbon, vu-
morën pjesë në Samitin e Ma-
llneti politik për të ndaluar sub-
dridit nga 2 deri më 13 dhjetor,
vencionimin e karburanteve fo-
po bëjnë presion kudo për të
sile, vullnetin politik për të nda-
përshpejtuar masat për të zvo-
luar ndërtimin e termocentrale-
gëluar emetimet e gazit serrë
ve të qymyrit. Në vitin 2020,
më shpejt dhe ende shpresojnë
duhet vullneti politik për të ka-
se ata do të mund të ulë ngritjen
luar nga një taksë mbi të ardhu-
e temperaturës në +20 C, nëse
rat në një taksë karboni, “insis-
jo +1.50, në krahasim me epo-
ton Guterres.
kën paraindustriale.
Ai veçanërisht iu drejtua ekono-
mive të mëdha: “Vendet me eme- Përgatiti: Gj. Fierza
 4
Ndahet nga jeta Prof. Ahmat Osja, Mjeshtër i madh
Ndërroi jetë profesori i shkencave bujqësore, Ahmet Osja, Mjeshtër i Madh. Për afro 9 vjet (1982-1991)
përfaqësoi rajonin e Shkodrës si deputet në Kuvendin e Shqipërisë. Ka qenë edhe ministër i Bujqësisë, si dhe
lektor në Universitetin e Shkodrës.
Profesor Osja është autor dhe bashkautor i disa botimeve në lëmin e bujqësisë shqiptare, sidomos me Prof.
Andrea Shundin.
Ka realizuar një seri shkrimesh në gazeta qëndrore e lokale dhe në revista, si një gazetar profesionist. Prandaj
Shoqata e Gazetarëve Shqiptarë të Bujqësisë e ka vlerësuar si Kryetar Nderi të saj. Ka qenë Kryeredaktor i
Gazetës “Kurora e gjelbër”, që nga numri i parë i saj, për rreth 15 vjet. Me këtë rast, po botojmë disa
vlerësime nga kolegë e bashkëpunetorë të shumtë të tij.
Ai ishte erudit,
institucion i “magazini-
mit” të diturisë
Nga Bashkim KOÇI
Kam qenë me fat që kam njohur eruditin,
shkencëtarin tonë të mirënjohur Ahmet
Osja. Është ndër të paktit personalitete
të fushës së bujqësisë i kompletuar me
dije e kulturë në të gjitha fushat. Kur
bisedoje me Prof. Ahmetin, ora të dukej
minutë. Ka qenë vërtet njeri i jashtëza-
konshëm, pasuri e veçantë kombëtare.
Njohuritë e Prof. Ahmet Osjes ishin paksa “tronditëse”, të
vinin në mendime të thella dhe herë-herë kapnin maja të
trajtimit filozofik të çështjes. Vetëm për pak kohë bisedë ai
të bënte të ndjeheshe sikur kishe shfletuar vëllime të tërë
librash. Të krijohej bindja se ai i dinte “të gjitha”, si të ishte
një bibliotekë e vërtetë e shkencës, si të ishte institucioni i
“magazinimit” të diturisë. Më është dukur vetja i vogël e i
paditur për çka kam dëgjuar nga ky Njeri rreth disa fakteve
e të dhënave për vendin tim, Shqipërinë, e cila është e para
dhe e vetmja “mbretëreshë” e Evropës, është më e
privilegjuara për vendndodhjen, për natyrën e relievit. Është
qortim i madh të mos njohësh vendin tënd, veçoritë dhe atë
çka është dhuratë nga natyra, më ka thënë Prof. Ahmeti.
Madje, për këtë “dhuratë nga Zoti” atij i vinte mirë të sillte
shifra e fakte të pakontestueshme. Dhe më tej ligjëronte:
“Shqipëria ka një lartësi mesatare nga deti nga më të lartat
në Evropë. Këtë e dinë pak njerëz, këtë fakt nuk e dinë as
specialistët. Nga ana tjetër, pozicioni që zë vendi ynë është
tepër interesant. Shqipëria është vend vertikal; ka ultësirën,
pjesën e brendshme, pastaj ka Alpet. Është shumë e
rëndësishme të njihet kapaciteti ekonomik i këtyre zonave.
Sa më shumë të njihen pasuritë “vertikale” të trashëguara
dhe sa më shumë të futen në punë ato, aq më tepër bindet
banori për mundësitë që ka për të jetuar më mirë. Duhet të
dimë njëherë e mirë që ky vend, kjo Shqipëri, është shumë
e pasur, si askush tjetër në Evropë.
Duke njohur veten ne do bëhemi më të dobishëm edhe për
të tjerët, për Evropën madje. Për shembull, lartësinë mesa-
tare nga niveli i detit Shqipëria e ka 708 m, kur mesatarja e
Evropës është 304 m. Vetëm ky fakt mjafton, sepse, thënë
në mënyrë figurative, vendi ynë është “antena” e Evropës.
Kjo që them nuk ka vetëm kuptim figurativ, por është diçka
reale, është e vërtetë, nuk ka si ta mohojë kush. Tjetër
resurs është drita. Po, po, drita diellore! Paraleli 42 kalon
nëpër Shqipëri, i cili ka 2.2 herë më shumë dritë se pjesa
Veriore e Kontinentit. Ju e dini që drita diellore nuk shitet
në treg, nuk ka, është dhuratë e diellit, e pozicionit gjeo-
grafik që ka Shqipëria. Por, nga ana tjetër, ne jemi edhe
shumë të pasur me ujë. Shqipëria është 28 mijë e 748 km
katrore. Mendohet se, brenda një viti derdh në det 30 mi-
liardë metra kub ujë. Nuk po përmend shtetet që na rre-
thojnë, të cilët këtë sasi uji e kanë 3 deri në 4 herë më pak,
edhe pse janë shumë herë më të mëdhenj për nga sipër-
faqja, por shumë vende na kanë zili për këtë pasuri që na e
ka falur Zoti. Kjo pasuri e madhe, pra uji, ashtu si drita e
diellit, nuk blihet, por është dhuratë nga natyra. Këtë na e
jep pozicioni gjeografik dhe asgjë tjetër. Të vetmen gjë që
duhet të bëjmë ne, është që ta njohim privilegjin që na ka
dhënë mëma natyrë. Fatkeqësisht ne këtë gjë nuk e dimë,
ose e nënvleftësojmë në mënyrën më idioteske. Mirë nuk
na vjen, por ky është fakt”.
Ja, ky ishte Prof. Ahmet Osja, shkencëtar mendjendritur.
Ajo çka ne duhet të bëjmë e që kërkon punë e dituri, është
zbatimi i këshillave të tij të urta, të mbështetura në shkencë
dhe praktika bashkëkohore.
Arif DAÇI, agronom
Prof. Andrea SHUNDI
Ahmet Osja i donte të gjithë dhe ishte mik i të gjithëve. Një
Ahmet Osja ishte shëmbëlltyrë
dhe simbol shqiptarie, urtësie e fjalë e tij vlente më shumë se një libër. Unë kam patur fatin
mirësie agronomie e mjeshtë- ta kem mik prej shumë vitesh. Më ka ndih-muar në biznesin
rie bujqësore! Fisnik në çdo tim me fjalën e mençur, me hijen e tij, me emrin e tij, me
këshillat e tij, me sakrificën dhe sinqeritetin e tij, me vlerat
vështrim, njihet dhe adhurohet
anekënd trojeve shqipfolëse, e tij unikale njerëzore. Një herë e pyeta: Nuk di si t’ua
sepse ishte i përkushtuar dhe shpërblej kontributin tuaj? - Ma kini shpërblyer njëmijë
herë me suksesin tuaj. Ky është shpërblimi më i madh për
trajtonte çështje përparësore
për bujqë-sinë dhe atdheun. mua. Po ta matja vlerën e ndihmës sime me lekë, atëherë
Ahmeti ishte shndërruar në nuk do isha ai që kam qenë e që dua të jem u shpreh
përmasa institucioni, që aq profesor Ahmeti!
shumë i mungojnë shoqërisë shqiptare, në vështrimin
veprues të mirëfilltë, me synime thellësisht kombëtare dhe
të papërlyera. Gazetari i njohur Luan Dibra, thoshte:
“Ahmeti është i fundmi, përmbyllësi i rilindësve”.
Emil LAFE, akademik
Bota shkencore shqiptare humbi një njeri të shquar.
Kam pasur rastin ta takoj 3-4 herë Prof. Ahmet Osjen dhe
kam parë tek ai një hero të vërtetë të punës dhe të guximit
intelektual, një nga ata njerëz që i kanë dhënë atdheut shumë- Dr. Gjovalin GJELOSHI
fish nga ç’kanë marrë për punën e tyre. Ahmet Osja ishte
një dijetar i frymëzuar nga atdhedashuria dhe një qytetar Ahmet Osja i vlerësonte shumë gazetarët. Shpesh ai i
frymëzues i të tjerëve me virtytet më të larta njerëzore. pyeste specialistët që merreshin me punë shkencore:
- Cilin gazetar ke mik? Vetë ai kishte shumë miq ga-zetarë.
Vjollca OSJA, vajza E perceptonte profesionin e gazetarit me atë të një mamie,
që merr pjesë në lindjen e foshnjës.
Në fëmijërinë time, e kujtoj tim atë si personin e munguar, - Gazetari, thoshte ai, është mamia e lindjes së mendi-mit
për të cilin kisha mall, pasi për shkak të angazhimeve të të shkencëtarit. Pa gazetarin, mendimi i shkencëtarit do të
gjata e të shumta të punës, ai ishte pothuaj gjithmonë në mbetej në të shumtën e rasteve brenda kokës së tij. Gazetari
lëvizje. Dhe kur qëllonte të ishte në shtëpi, miqtë e shumtë e bën mendimin të lindë, të marrë udhë, të përhapet, të
që vinin, apo librat, e mbanin sërish “larg”. Ndaj momentet shumohet e të shkojë te gjithkush, në for-më të
e kaluara me të, shënoheshin e ruheshin mirë në kujtesë. Ai perceptueshme.
më rrënjosi dashurinë për punën e njerëzit dhe u bë modeli
im në jetë.
Prof. As. Dr. Zef GJETA
Profesor Ahmet Osja ishte
një njeri me shumë interesa,
me kontribut në shumë
fusha, i palodhur, që ka lënë
gjurmë me fjalën dhe penën
e tij, në mënyrë të veçantë
me shembullin e vet.
Ahmeti ishte njeriu erudit, që diti të “vjelë nektarin” nga
burimi i vet, që është populli, ta sistemojë këtë lëndë të
parë e ta servirë për gjithë specialistët e kërkuesit në mbarë Vjollca Ibro, ish-zv. ministre e Bujqësisë
vendin. Krahas kontributit në fushën e bujqësisë, ai nuk u
lodh edhe për grumbullimin, sistemimin, studimin dhe Bujqësia shqiptare ka humbur një nga njerëzit më të ditur dhe
analizën e faktorëve dhe dokumenteve të historisë së largët më të shquar të saj. Cilido që bënte një bisedë për bujqësinë
dhe asaj të kohëve moderne të zhvillimit në trojet shqiptare,
dhe zhvillimin rural me Prof. Ahmetin, ndahej i ndriçuar nga
duke nxitur edhe shumë studiues të fushave përkatëse që të dijet e gjera e të thella, pasioni dhe retorika e tij! Faleminderit
ecin më përpara në këtë drejtim. Prof. Osja për çfarë ke bërë dhe na ke mësuar për bujqësinë,
fshatin dhe atdhetarinë!
Gjon FIERZA, Inxhinier pyjesh
Alfred Haxhari, agronom
Nëse e ke takuar dhe vetëm një herë
prof. Ahmet Ojsen, ke diçka në me- Nuk besoj se e teproj kur them se Ahmet Osja ishte i
morie për të kujtuar nga ky njeri me papërsëritshëm në komunikimin me njerëzit e të gjitha
përmasa të mëdha, si specialist, si po- niveleve e moshave. Edhe nëse bashkëbiseduesi ishte djalë i
litikan e, mbi të gjitha, si një atdhetar i ri, një student që e takonte për herë të parë, një fermer apo
madh. Emri dhe kontributi i tij do blegtor, një plak, grua, mësues, deputet, mjek, inxhinier,
mbeten gjatë në memorien e shumë padyshim të gjithë mbeteshin të habitur e të impresionuar nga
brezave. biseda me të.

Thënie të mençura të Ahmet Osjes
* Shqipërinë nuk e bëjnë, as të majtët, as të djathtët, por shqiptarët.
* Shqipërinë nuk e bën as Jugu, as Veriu, por shqiptarët.
* Shqipërinë nuk e bëjnë as myslimanët, as ortodoksët, as katolikët, por
shqiptarët.
* Shqipërinë nuk e bëjnë as fshatarët, as qytetarët, por shqiptarët.
* Shqipërinë nuk e bëjnë as të shkolluarit, as të pashkolluarit, por
shqiptarët.
* Shqipëria është një fidan që kërkon të mbillet në zemër, të ushqehet me
shpirt e të drejtohet me mend – vetëm atëherë merr kuptim ky vend.
Elegji për Ahmet Osjen
Djep i Shkodrës e përkundi
Te prehri i saj, hodhi shtat
Ballin Buna ia freskoi
Ndaj u ngjit, në maja lart.
Ishin maja diturie
Jo gjithkush ato i prek
Ishte lindur veç për dije
Për të qenë, veç i drejt’.
Tokën, bimët, fort i deshi
Me ato, e lidhi jetën
Për ’to foli, edhe shkrojti
Deri sa e ngrysi jetën.
Profesor Ahmet Osja
Në letërsi jam veç një
amator
Jo talenti, por shpirti
Më dha për Atë penën në
dorë
Vlerat e Tij me kohë i kisha
sistemuar
Një ditë me nxitim u ula
për ti vjershëuar
Ahmeti është shqiptar i
mirë
GEN shqiptari prej vërteti
Kanë shqiptarët si Ahmeti
Ahmeti është enciklopedi
Cilido me Ahmetin bisedon
Fuat MEMELLI
Çdo cep të Shqipërisë
Këmbë e tij pati shkelur
Ciceron i bujqësisë
Si ai, askush s’ka folur.
Për ne shokët, më i shtrenjti
E kish shpirtin qelibar
Kush me të, vetëm pak
ndejti
E në shpirt, s’ndjeu behar?!
Lapsin, librin edhe letrën
Kurrë nga dora s’i lëshoi
Enver ISUFI
S’ka pasur thjeshtë një ko-
leg përballë
Ka një enciklopedi të gjallë
Enciklopedi, mjafton ta
klikosh
Të shfaqet çfarë të dëshi-
rosh
Foli vetëm të vërtetën
E askujt, nuk ia përtoi.
Gjithçka pati, e dhuroi
E s’kërkoi, kurrë shpërblim në ish-Institutin e Misrit dhe
Deri ditën, që larg shkoi
Dha të çmuarin mendim.
Ende shkurti nuk kish dalë këtij Instituti dhe kujdesi që
Kur ti ike në amshim
Për ty malli do na marrë
Ahmet Osja, miku im.
Boston, 24 shkurt 2020
Nga të gjitha fushat e jetës. kudo, nga veriu në jug si
Kështu është Ahmeti
Kur punon, i ngjan bletës. saktë, po mendoj se në
Ahmeti është shkencëtar
Mban pranë mikroskopin
edhe belin
Nuk u lodh gjithë jetën
Të bëjë punëtor edhe de-
mbelin.
Ahmetin e njohin dhe e
duan
Në katër anët e Shqipërisë traditat dhe doket e çdo
Agronomë si Ahmeti
“Kadri Roshët” e Bujqësisë.
Miku i të gjithëve
Edhe unë, si shumë të tjerë, mësova me keqardhje për
ndarjen nga jeta të Profesorit të mirënjohur Ahmet
Osja. Aty për aty mendova të shkruaj një mesazh. Por,
kur e pashë që dora më dridhej e ngatërronte gërmat e
tastierës, vendosa të sjell këtë shkrim të shkurtër,
shkruar një vit më parë, me rastin e 80-vjetorit të
Profesor Osjes, i cili u botua në një libër, që i kushtohet
Profesor Ahmetit, apo “Mikut të të gjithëve”, siç e
njihja unë.
I përjetshëm qoftë kujtimi i tij.
Puna që kam kryer për afro
50 vjet, “më ka detyruar” që
të njihem me shumë njerëz,
me shkencëtarë e njerëz të
thjeshtë, me punëtorë, bujq e
blegtorë të moshave të
ndryshme. Në shënimet që
ruaj, gjej heronj të punës,
drejtues e specialistë të ish-
fermave e kooperativave,
agronomë, zooteknikë e
veterinerë, inxhinierë pyjesh,
mekanike e ujërash, ashtu siç
gjej edhe një numër të madh
traktoristësh, bujqish e
blegtorësh, pothuaj nga gjithë
vendi.
Me gjithë respektin që kam
për këdo prej tyre, në këto
pak radhë s’mund të nis të
përmend emra, pasi nuk do të
mjaftonte një botim i tërë.
Por, do të sjell fare pak
kujtime për njërin prej tyre.
Për atë që shumë nga ata që e
njohin thonë: “Profesor
Ahmet Osja është miku im”.
Dhe kanë të drejtë. Ai është
vërtet mik i të gjithëve. Eshtë
i njohur në të gjithë vendin.
Por edhe në trevat shqiptare
jashtë kufijve.
Profesor Ahmetin e kam
njohur në fillim të viteve ’70,
kur nisa punë redaktor në
Revistën “Bujqësia ...” dhe ai
Orizit, Shkodër. Ato kohë më
bënte përshtypje përkushtimi
në punë i specialistëve të
bënte drejtuesi i tyre, Prof.
Hysen Laçej për shkencëtarët
e rinj. Ishte koha e krijimit të
hibrideve të misrit, të cilët në
pak vite u përhapën në të
gjithë vendin dhe dhanë
rendimente që krahasoheshin
me ato të vendeve me bujqësi
të zhvilluar. Dhe, Ahmeti, ato
vite i ri, “nuk i ndahej” Prof.
Laçejt. Pasioni për punën dhe
shkencën, bënë që ai të njihej
shkencëtar. S’mund ta them
shtëpinë e tij ai shkonte
rrallë, pasi gdhihej e ngrysej
kudo ku mbilleshin hibridet e
misrit, kudo ku kishte nevojë
për këshillat e tij të mençura.
Ahmet Osja nuk dallonte nga
ishte. Kudo ku shkonte,
bisedonte sikur të ishte
vendali. Njihte historinë,
krahine. Komunikonte
thjeshtë e nuk kishte qibër të
hynte në çdo mjedis edhe në
fshatin më të largët, edhe në
stane me blegtorët. I tillë
mbetet edhe sot, megjithëse
mosha bën të vetën.
Për Prof. Ahmet Osjen mund
të shkruhet shumë, por unë
po sjell nja dy kujtime të
vogla. Gjatë viteve që punova
redaktor në ish-Shtëpinë e
Propagandës Bujqësore ishte
nga bashkëpunëtorët tanë më
të afërt. I kërkonim mendime
për ato çka botonim dhe ai
jepte mendime e këshilla pa
asnjë shpërblim. Kështu, i
thjeshtë e i gjindshëm ishte
Prof. Osja si deputet. Kështu
vazhdoi edhe pas viteve ‘90.
Bile edhe në vitin 1997, kur
dikush u kujtua dhe e
propozoi për ministër
Bujqësie në një nga ato
qeveritë që qëndroi pak muaj.
Ai nuk ndryshoi, siç bënë
shumë nga ata, që dikur
njiheshin si specialistë të
mirë e punëtorë, por “u
përshtatën” me kohën ...
Më kujtohet mirë që pas dy
ditësh si Ministër, kërkoi të
takonte disa redaktorë. Aq
shumë e vlerësonte shtypin
dhe medien bujqësore, sa
edhe atë vit të mbrapshtë
(1997), punën tonë e
vlerësonte si të
domosdoshme, në përshtatje
me kushtet e reja që u krijuan
në bujqësi, pas shpërbërjes
së fermave e kooperativave.
Shkuam pas dite 5-6 veta. Na
priti në zyrë, por jo ulur në
kolltukun e ministrit. U ul me
ne dhe biseduam për
institucionin tonë. Shfaqi një
video nga bujqësia në
Perëndim dhe, kur ne u bëmë
gati të dilnim, nuk na dha
dorën po doli nga zyra e na
shoqëri deri te shkallët. U
kthye përsëri në zyrë, ku
kishte krijuar vend edhe për
të kaluar natën e jo të shkonte
në Shkodër, pranë familjes,
megjithëse makinën e kishte
në dispozicion. Pas kaq vitesh
e kisha harruar, por m’u
kujtua ndërsa po hidhja këto
5
Nga Veli HOXHA
radhë. Kur dolëm nga porta i
thashë, me sa më kujtohet,
Fuat Memellit: “Ëhë, s’është
për ministër Ahmeti. Del e na
përcjell ne deri te shkallët”.
Dhe, më duket se kisha të
drejtë. Jemi mësuar me
ministra e nëpunës (jo të
gjithë) që mezi të flasin kur
del nga zyra.
Në vitin 1998, Klubi
Ekologjik i Lezhës, nën
drejtimin e inxhinierit Zef
Imeraj, duke parë që shtypi
për pyjet dhe bujqësinë në
përgjithësi, pothuaj “doli
jashtë mode”, ndërkohë që
duhet të merrte zhvillim më
të madh, nisi botimin e
gazetës mujore “Kurora e
Gjelbër”, e cila në fund të
vitit që kaloi mbushi 20 vjet.
Që nga numri i parë, Këshilli
Botues i saj drejtohej nga
Prof. Ahmet Osja. Duke
vlerësuar punën e gjithë
Këshillit dhe Redaksisë, e
them me bindje se kjo gazetë
arriti në këtë moshë edhe me
këmbënguljen dhe punën e
pasionin e Prof. Osjes. E,
s’kish si të ndodhte ndryshe,
kur Ai për çdo numër gazete
vinte me mjete të rastit nga
Shkodra dhe gjithçka e bënte
me shpenzimet e veta,
vullnetarisht.
Për mua është fat që kam
njohur një njeri të tillë, të
cilët i paharruari Dritëro
Agolli i quante “Njeri i mirë”.
Dhe, jam i bindur se kështu
si unë mendojnë të gjithë ata
që e njohin Ahmet Osjen si
njeri, si specialist, si deputet
apo ministër, si shkencëtar.
Ai, me plot gojën, mund të
quhet erudit. Ahmet Osja
është e do të mbetet një
Shqiptar i vërtetë, siç
shprehet profesori i nderuar
E. Isufi.
Në këtë 80 vjetor të lindjes i
uroj nga zemra Jetë të gjatë.
Për të dhe këshillat e tij ka
nevojë familja, po kemi
nevojë të gjithë ne miqtë e tij.
 6
Nostalgji
Homazh dashurie dhe respekti për
Abdurahim ASHIKU
Tiranë, 16 shkurt 1966 pedagogët dhe bashkëstudentët ...
Me një kronikë diplomimi ...
Me dy shkrime të 18 e 19 shkurtit 1966 ...
Me foto nga një negativ fotografik të asaj dite zbardhur
plotësisht pas më se një gjysmë shekulli ...
Mes nesh mësuesit tanë, pedagogë me tituj e grada
shkencore, që na deshën e i deshëm ...
Gazeta “Mësuesi”, e premte, 18 shkurt 1966
“Adresa jonë do të jetë fusha, mali – atje ku
mbillet e korret, atje ku prodhohen të mirat
materiale”
“Do të shkojmë për të punuar në fshat, në zonat më të largëta të
vendit, atje ku e kërkon interesi i partisë dhe i popullit”. Kjo
shprehje, ky zotim solemn, është dëgjuar shpesh këto kohët e fundit
nga specialistët e rinj të bujqësisë, blegtorisë dhe pyjeve, që porsa
mbaruan studimet në Institutin e Lartë Shtetëror të Bujqësisë. Këtë
dëshirë të tyre të zjarrtë, për të punuar në zonat më të thella e të vështira
të vendit, në rrethet e Kukësit, Pukës, Librazhdit, Tepelenës, Përmetit,
Skraparit, etj., ata e kanë shfaqur në mbledhjet e fakulteteve. E shprehën
edhe njëherë përpara pedagogëve, shokëve të tyre dhe punonjësve të
tjerë të shkollës, në ceremoninë për shpërndarjen e diplomave, që u bë
ditën e mërkurë në një nga sallat e Institutit.
Kjo ishte një mbledhje e thjeshtë por entuziaste dhe njëkohësisht e
përmallshme, pasi nga gjiri i kolektivit të madh u ndanë 173 agronomë,
veterinerë, inxhinierë pyjesh dhe ekonomistë agrarë, të cilët fillojnë tani,
në vitin e parë të pesëvjeçarit të IV, rrugën e vështirë të jetës. Ata
shkojnë për të punuar në fshat, në kooperativa e ndërmarrje bujqësore,
krahas shokëve të tyre të vjetër e të rinj, krahas atyre qindra e qindra
kuadrove, që lanë zyrat dhe u hodhën ballëhapët në frontin e prodhimit,
për zhvillimin e mëtejshëm të bujqësisë sonë ...
Ky është kontingjenti i njëmbëdhjetë i kuadrove të larta, që kjo shkollë
e lartë bujqësore i ka dhënë vendit gjatë këtyre 15 vjetëve të jetës së
vet. Instituti ka përgatitur mbi 1220 specialistë për degët e ndryshme të
bujqësisë. Vetëm sivjet përgatiti një herë më shumë kuadro të larta
bujqësore nga sa kishte gjithë Shqipëria para çlirimit.
Shoku Gaqo Tashko i përshëndet të porsadiplomuarit në emër të
rektoratit, të komitetit të partisë dhe të kolektivit të pedagogëve. Ai u
uron shëndet e lumturi në jetë, e punë të mbarë e të frytshme për të
mirën dhe begatinë e popullit tonë.
Pastaj e morën fjalën të diplomuarit e rinj.
- Sot po hedhim hapin e parë në një rrugë të re e të vështirë, në
rrugën e jetës – thotë ndër të tjera agronomi i ri Abdurahim Ashiku –
zotohemi edhe njëherë se do të punojmë me të gjitha forcat e dijenitë
tona, pa kursyer asgjë, as edhe jetën tonë po të jetë nevoja, që ta
justifikojmë plotësisht besimin që na jep partia dhe populli. Ky është
premtimi ynë solemn dhe ju sigurojmë se do ta mbajmë deri në
fund. Duke bashkuar zërin tim me atë të shokëve të tjerë që mbaruan
studimet, shpreh gatishmërinë për të punuar në skajet më të largëta
të Atdheut, në Vermosh të Dukagjinit, në Krumë e Shishtavec të
Kukësit e kudo ku e kërkon interesi i përgjithshëm, atje ku të ketë
më shumë vështirësi. Kjo do të ishte për mua dhurata më e vogël
për partinë dhe popullin për të gjitha të mirat që na ka bërë, për
kujdesin e tyre të vazhdueshëm, duke na krijuar të gjitha mundësitë,
duke na hapur të gjitha dyert e dijes dhe të shkencës”.
Ekonomisti agrar Ibrahim Tahiri shfaqi dëshirën për të punuar në rrethin
e Kukësit. “Unë – thotë ai, - duke mbajtur parasysh parullën luftarake të
partisë: “Në njërën dorë kazmën dhe në dorën tjetër pushkën” – si
ushtar i denjë i partisë dhe i popullit, që më rritën dhe më edukuan,
do të punoj me të gjitha forcat dhe aftësitë dhe do të vigjiloj; po të
jetë nevoja edhe të sakrifikoj edhe jetën për ndërtimin e socializmit,
për ta bërë Atdheun tonë më të begatshëm e të bukur, për ta mbrojtur
nga armiqtë imperialistë dhe revizionistë të të gjitha kallëpeve.
Të porsa diplomuarit i përshëndet më në fund, Ministri i Bujqësisë Pirro
Dodbiba. Ai i porosit ata të punojnë sa më shumë për të vënë në shërbim
të bujqësisë dijenitë që kanë marrë në institut dhe njëkohësisht të
vazhdojnë të mësojnë për të rritur aftësitë e tyre, të mësojnë sa më
shumë nga shkolla e madhe e jetës.
Ceremonia mbaroi. Në korridoret dhe në oborrin e Institutit sheh shumë
vetë duke u përqafuar njeri me tjetrin dhe duke dalë në fotografi.
Dhe në këto momente ndarjeje ndër të tjera dëgjon edhe këto shprehje:
“Rrugë të mbarë; suksese në punë dhe në jetë!”, “ Mirupafshim!
Adresa jonë është fusha dhe mali – atje ku mbillet dhe korret, atje
ku prodhohen të mirat materiale”
Korresp. “Mësuesi”
Gazeta “Zëri i Rinisë”: E shtunë 19 shkurt 1966
Kur dolëm në jetën e madhe ...
Shënime të 16 shkurtit 1966 me shumë nostalgji
për vete dhe shokët e mi bashkëstudentë ...
Ka momente në jetë për të cilat është vështirë të shkruash. Mbaruam
Institutin e Lartë Shtetëror të Bujqësisë, u diplomuam dhe jemi vullnetarë
të vemi ku e do e mira e atdheut. Sot kurorëzuam me sukses përpjekjet
tona për dije, i dhamë fund një rruge dhe po fillojmë një tjetër, më të
gjerë, që shtrihet në fushë dhe male, atje ku prodhohen të mirat materiale.
Një tipar karakteristik i të gjithë shokëve të mi, tipar që lexohet në
fytyrat e secilit, është vendosmëria për të ecur përpara, vendosmëria
për t’i shërbyer atdheut kudo që ka nevojë. Të gjithë të diplomuarit
kanë shprehur gatishmërinë për të punuar në zonat më malore, në
Tropojë, Kukës, Mirditë, Mat, Librazhd, Gramsh, Kolonjë, Skrapar,
Përmet dhe Tepelenë., atje ku është më vështirë, atje ku bujqësia dhe
blegtoria janë socialiste ka nevojë më të ngutshme për të ecur përpara,
për t’u forcuar dhe modernizuar.
Pesëvjeçari i tretë na përgatiti, e tani pranvera e parë e pesëvjeçarit të
katërt do të na gjejë në frontin e madh të punës, në çdo cep të atdheut, së
bashku me fshatarësinë për rritjen e prodhimeve bujqësore e blegtorale.
Vendi i rinisë është në vijën e parë, në frontin më të vështirë
Ky është refreni i mendimeve, i dëshirave të 114 kuadrove agronomë,
frutikulturistë, ekonomistë agrarë, zooteknikë, veterinerë dhe inxhinierë
pyjesh që u diplomuan këto ditë.
Jam ulur në një cep të sallës së madhe të studimit dhe përpiqem të
shënoj atë ç’ka buron nga zemra e secilit.
Sekretari i komitetit të partisë së institutit tonë, Sinan Osmani, flet për
vrullin e ri revolucionar që ka shpërthyer dhe përfshirë atdheun tonë për
ndërtimin e socializmit, për gjestin patriotik të mijëra punonjësve të vendit
tonë, që po lënë zyrat, qytetin dhe po shkojnë atje ku prodhohen të mirat
materiale, atje ku mbillet dhe korret. Edhe ne tani radhitemi në radhën,
gjithnjë në rritje, të specialistëve të lartë të vendit. Ajo që na preokupoi
më tepër këto ditë është pyetja: ku mund t’i shërbejmë më mirë atdheut?
Bujqësia është në fshat, në zonat fushore, kodrinore dhe në zonat e larta
malore. Ajo tani po ngjitet me ritme të shpejta në shkallët e zhvillimit të
saj, si në gjerësi ashtu edhe në thellësi. Mijëra hektarë tokë po krijohen
shkallë-shkallë në vendet më malore, atje ku për vite me radhë zhvillohej
bimësia natyrale. Në këto shkallë, shkallët që e çojnë bujqësinë tonë sa
më lart, shprehën gatishmërinë të gjithë të diplomuarit.
- Unë jam nga Elbasani – thotë agronomi i ri i specializuar në degën e
frutikulturës, Halil Sllami. Për mua do të ishte kënaqësi që të punoj atje
ku e lyp nevoja e atdheut e në vendin më të vështirë. Unë shpreh
gatishmërinë time për të punuar në zonat malore të Librazhdit dhe
Gramshit. Atje mendoj se do të jap më shumë.
- Unë jam nga Burreli, tha Muharrem Hasa. – Dëshiroj të punoj në
rrethin tim në kooperativën më të largët e ku është më vështirë, por
njëkohësisht, duke bashkuar zërin tim me gjithë shokët, shpreh
gatishmërinë për të punuar edhe më lart, në veri, në Tropojë e Kukës.
- Në Gusmar të Tepelenës linda, atje kalova fëmijërinë, atje dëshiroj të filloj
punën si specialist i bujqësisë- thotë agronomi ekonomist Molotov Çela.
- Dua të punoj në Kuç të Kurveleshit, - tha Seit Alikaj – Atje mendoj se
mund t’i japë më shumë bujqësisë. Dëshiroj që kjo të bëhet patjetër realitet.
- Jam nga Përmeti – tha agronomi ekonomist Ibrahim Tahiri – Në
familjen time vëllai hapi një rrugë të re, në vitin 1957 ai kërkoi vullnetarisht
të shkojë për t’i shërbyer atdheut si mësues në Kukës. Kam dëshirë që
këtë traditë ta përsëris edhe unë. Dëshiroj të vete në Kukës në
kooperativën bujqësore të këtij rrethi, nuk e di se në cilin fshat të këtij
rrethi është më vështirë, por dëshiroj që të më çojnë pikërisht atje.
- E kam vështirë të zgjedh se në cilin rreth të shkoj – tha Skënder
Gjoleka, nuk i njoh të gjithë rrethet, shpreh gatishmërinë që të shkoj në
Tepelenë.
- Jam nga Tropoja, dëshiroj të punoj në vendlindje në kooperativën më
të largët. Jam gati të shkoj edhe kudo tjetër – tha Ahmet Malaj, agronom
ekonomist.
- Jam nga Erseka. Shpreh gatishmërinë për të punuar në çdo kooperativë
të këtij rrethi, por jam gati të shkoj në Skrapar – tha Skënder Diko.
- Dua të punoj në pyjet e Mirditës – tha inxhinieri i ri Nikolla Gjoni, atje
ku të ketë nevojë.
- Në sektorin më të vështirë të pyjeve, ku të jetë nevoja, - tha Kujtim Hasimi.
- Dua të punoj atje ku blegtoria ka nevojë të ngutshme për ndihmën e
veterinerit - tha veterineri i ri Kristo Foteli - në vendet më të largëta malore.
Dëgjoj i emocionuar mendimet dhe dëshirat e 114 kuadrove specialistë,
shokëve të mi që këtë vit mbaruan studimet e larta. Desha të shkruaj për
ëndrrat dhe dëshirat e të gjithëve, për gatishmërinë e tyre për të shërbyer
në zonat malore të vendit tonë që nga Tropoja në Tepelenë, për gatishmërinë
e Skënder Kuçit, Gaqo Grazhdanit, Fadil Demrozit, Muharrem Lokes, Ali
Zykës, Pavllo Konomit, Daniel Sollomonit, Jorgji Katros, Loni Sollakut,
Novruz Starovës, Dhionis Çakallit, Përparim Kodrës, Stavri Ndreçkës,
Mazllëm Hoxhës, Marie Limonit, Aliqi Terezit, Kristavgji Naçit dhe shumë
të tjerëve. Shprehja e dëshirës dhe e gatishmërisë së tyre është formuluar
në letrën drejtuar gazetës “Zëri i Rinisë”.
Shënime nga salla!
Katër vjet e gjysmë më parë, në ditën e parë të shtatorit isha ulur në
këtë sallë të madhe, diku andej nga fundi dhe bisedoja me dy tre shokë
që njihja, me të cilët kisha mbaruar shkollën e mesme. Pas ceremonisë
së fillimit të vitit të ri shkollor, na thanë të qëndronim aty se dikush do të
na fliste. Leksioni i parë i përbashkët për të gjithë fakultetet që punimi
i rregullores dhe statutit të Institutit Bujqësor. Pyetëm atëherë për shumë
gjëra, për orarin, për provimet, zaçotet, seminaret, mensën dhe për
shumë gjëra të tjera që i kishim dëgjuar nga të tjerët.
Këta mu kujtuan sot (ndoshta njëkohësisht u kujtohen edhe shokëve të
tjerë), në këtë takim me pedagogët dhe studentët, që është organizuar
me rastin e dhënies së diplomave. Shumë ndryshime kanë ndodhur që
atëherë, ne u rritëm, u poqëm, fituam shumë shprehi të jetës, që nesër
do t’i çojmë në fshat, u bëmë specialistë të lartë.
Flet rektori i Institutit, Gaqo Tashko. Na uron rrugë të mbarë në detyrën
e re për lulëzimin e atdheut. Ne rritim këtë vit me 114 specialistë të
bujqësisë, blegtorisë dhe pyjeve radhët e armatës së specialistëve që
punojnë në të katër anët e vendit.
Pastaj e marrin fjalën shokët e mi, Ibrahimi, Kristua ... Ata shprehin në
emër të gjithë shokëve dëshirat e secilit, që një ditë më parë i shfaqëm
në mbledhjen e organizatës së rinisë për të punuar atje ku është më
vështirë dhe ku e do e mira e atdheut.
- Duam të jemi edhe në jetë luftëtarë e nxënës - kjo është dëshirë që
lexohet në fytyrat e të gjithëve - Instituti do të na ketë neve në prodhim
përçuesit e së resë, eksperimentatorët, studiuesit e shumë problemeve
teorike e praktike që shtrohen para bujqësisë. Dëshirojmë që me institutin
e pedagogët të lidhemi në një nyje të pazgjidhshme dhe biblioteka
shkencore t’i zgjerojë më shumë lidhjet me bazën.
- Jeta i jepet njeriut vetëm një herë - ka thënë Ostrovski - theksoi
ministri i bujqësisë, Pirro Dodbiba - prandaj ai duhet të punojë në mënyrë
të tillë që mos bëhet pishman për ato që ka bërë. Edhe ju- vazhdoi
shoku Pirro Dodbiba - duhet të punoni kudo që të jeni, pa u lodhur, që ta
çoni bujqësinë tonë përpara. Ju keni nevojë shumë për të mësuar nga
jeta, nga praktika, duhet të punoni që të jeni nxënës të praktikës, të së
resë, ta futni atë sa më thellë e sa më shpejt në bujqësinë tonë.
Pas shpërndarjes së diplomave, përsëri u mblodhëm së bashku ashtu si
4 vjet e gjysmë më parë, u mblodhëm bashkërisht në atë sallë. Zëvendës
dekani i fakultetit të agronomisë, pedagogu Astrit Kallapodhi kërkon
mendimin tonë rreth përmirësimit të punës mësimore dhe praktike në
institut e na jep disa këshilla të vlefshme për punën dhe për jetën.
Në jetë duhet të jesh gjithnjë nxënës
Të mërkurën dhe të enjten në dhomat tona, në ato dhoma ku dritaret
deri natën vonë në ditët e provimeve të shtetit vështronin në errësirë si
sy të ndezur, është prishur qetësia. Të gjithë përgatiten për udhëtim.
Valixhet nuk i nxënë librat, dispensat e fletoret e konspekteve të
leksioneve. Pako që qëndrojnë do të gjesh në çdo dhomë. Secili përgatitet
që të marrë me vete sa më tepër literaturë teorike që do të jetë ndihmëse
atje në fshatin më të largët ku do të punojë, ku pedagogu shokët janë
larg dhe pyetjet memece, që natyra shtron para teje, duan zgjidhje.
Më pëlqen por edhe më emocionon kjo skenë e largimit, sidoqë dhoma
nuk ka atë pamjen e dikurshme dhe copa gazetash e fletë fletoresh
mbulojnë dyshemenë. Është fillimi i një rrjedhe të re në jetë, rrjedhë e
cila do të shpërndahet në çdo cep të atdheut.
Bajrami është i shqetësuar. Baulen e ka mbushur plot e përplot.
- Ç’ke? - e pyes.
- Më duhen edhe disa dispensa, por nuk po e gjej Cenin.
- Tani sapo u ngjit lart.
Ai përplasi derën dhe ngjit përpjetë shkallëve. Bri baules së mbyllur me
zor, ishin një grumbull librash dhe dispensash...
Në jetë duhet të jesh gjithnjë nxënës, studiues...
Mirupafshim!
Në stacionin e autobusëve të interurbanit në Tiranë ka gjallëri. Njerëz
që përqafohen me njeri-tjetrin, zëra, buri makinash. Atmosferë e
zakonshme ndarjeje, që këto mëngjese u përsëritën me ngjyra të
ndryshme...
Kaloj mes shokëve e shoqeve të mi. Përqafime, urime për rrugë të
mbarë, punë të mbarë. Dhionis Çakalli u nis për në Vlorë, Përparimi e
Petraqi për në Korçë, Bajrami dhe Skënderi për në Ersekë, Muharremi
për Burrel, Ahmeti dhe Zeqiri për Tropojë, Nikollë Gjoni për Mirditë,
Andoni dhe Forja për Përmet ... Pas pushimeve ata do të nisen atje ku
e kërkon nevoja e atdheut.
Mirupafshim!
Adresa jonë është fusha dhe mali, atje ku mbillet dhe korret!
 7
Paulownia tomentosa, specie e futur në Evropë në fillim të shek. XIX
Burimi i fotos: © saratm - Adobe Stock
Prej të paktën pesë vitesh në Itali ekziston një flluskë spekulative
lidhur me kultivimin e paulovnias (Paulownia tomentosa) që paraqit
Kultivimi i paulovnias:
shume ngjashmëri me atë të bambusë (shih Il bambù gigante e la
bolla speculativa dhe Il punto della situazione sulla bolla
speculativa del bambù).
të ardhura të mëdha apo mashtrim?
Sikurse dhe bambuja, paulovnia është një specie me rritje t shpejtë,
me prejardhje nga Lindja e Largët, e futur në Evropë në fillim të
Një flluskë spekulative paralel me atë të bambusë
shekullit të XIX si specie dekorative. Druja e saj ka cilësi të padyshimta Redaktuar nga Mario A. Rosato
përsa i përket butësisë, rezistencës dhe bukurisë së teksturës së saj,
të cilat e bëjnë atë veçanërisht të përshtatshme për prodhimin e Një artikull me të dhëna krahasuese për Paulownia Duke parë nismat që janë ndërmarrë nga individë të
mobilieve dhe instrumenteve muzikorë. Sidoqoftë duhet thënë se tomentosa ndryshëm për kultivimin e paulovnias në vendin tonë,
prodhimi i lëndës drusore me cilësi të lartë, për përdorime artizanale Disa javë më parë, kolegu ynë Fadil Llubani më dërgoi gjykova se do të ishte e dobishme që këta kultivues të
apo për seri industriale në sasi të vogla në përgjithësi është i linkun e mëposhtëm kishin një informacion shtesë për këtë kulturë.
papajtueshëm me prodhimin e sasive të mëdha, karakteristikë e https://agronotizie.imagelinenetwork.com/vivaismo-e-sementi/ Shpresoj që ky studim krahasues të jetë i dobishëm
përdorimit të biomasës për energji. Kostot e kultivimit janë gjithashtu 2020/02/14/la-coltivazione-della-paulonia-alto-reddito-o-truffa/ për ta.
shumë të ndryshme në varësi të qëllimit të krijimit të plantacionit. 61735 të një studimi krahasues të autorit Mario A. Rosato Gjatë përkthimit jam përpjekur të ruaj formatimin e
Sasia e madhe e informacionit kontradiktor në dispozicion në internet, për kultivimin e Paulownia tomentosa në Itali. artikullit origjinal si dhe të referencave bibliografike.
prandaj, krijon kushte për keqinterpretime dhe ekstrapolime jorealiste, Thimaq LAKO
deri në atë pikë sa ka nga ata që e paraqesin këtë kulturë si shumë
fitimprurëse dhe nga të tjerë që pretendojnë se ky promovim është lexuesit tanë: këto produktivitete i atribuohen ekskluzivisht dendësive
një mashtrim. Ne ju rekomandojmë që të lexoni me kujdes argumentet të mëdha tipike të kulturave bujqësore për qëllime energjetike, dhe
e të dy fronteve, që nga viti 2017 në forumin e diskutimit (forum di furnizimi me ujë ndikon shumë. Në rastin e kulturave për prodhimin e
discussione) të AgroNotizie para se të dilni në konkluzione të lëndës së punimit, sipërfaqja e mbjellë duhet domosdoshmërish të
nxituara. jetë më e madhe, prandaj produktiviteti për hektar do të jetë
Në këtë artikull do të kufizohemi në analizën e potencialit të proporcionalisht më i ulët, dhe koha e kërkuar për të marrë trungje
Paulownia tomentosa si një kulturë për prodhim biomase, me disa me një diametër minimal për tregun e drurit sigurisht është mbi pesë
theksime për zinxhirët e mundshëm të furnizimit të produkteve vjet. Për të siguruar cilësinë e lëndës drusore, është thelbësore të
plotësuese, dhe disa konsiderata përfundimtare për iluzionin e shmanget stresi për ujë dhe të sigurohet një furnizim i duhur me lëndë
“kulturave jo tradicionale” që janë propozuar kohët e fundit, si rezultat ushqyese, si dhe kryerja korrekte e krasitjes.
i krizës së çmimeve të produkteve bujqësore. Kur vlerësojmë një kulturë për qëllime energjetike, nuk mjafton të
vlerësosh vetëm sasinë e biomasës, duhet të marrim parasysh edhe
Prodhimi i biomasës në mjedisin e Mesdheut cilësinë e saj, pasi kjo do të ndikojë drejtpërdrejt në çmim. Në parim,
përbërja e përafërt dhe vetitë fizike të biomasës varen kryesisht nga
Kur burimet bibliografike për një kulturë bujqësore janë shumë të specia botanike, dhe vetëm pak ndikohen nga kushtet e kultivimit.
paqarta, mënyra më e efektshme për të filtruar informacionin e Verifikojmë nëse është kështu duke sjellë të dhënat nga një studim
dobishëm për projektin tuaj është të hidhni poshtë çdo burim nga Koreja e Jugut (Ref. vi) në Tabelën 2, referuar bimëve të
bibliografik lidhur me tokën dhe kushtet klimatike, përveç atyre italiane. kultivuara afërsisht në gjerësinë gjeografike 38° korrespondon me
Edhe kështu mund të jetë e vështirë ekstrapolimi i të dhënave për t’u Sicilinë, me ato të publikuara në sitin e web të një kompanie italiane
aplikuar në një stacion specifik dhe në kushte konkrete tokësore dhe furnizuese e kloneve të Paulownia tomentosa për sigurimin furnizimit
klimatike, sepse produktiviteti i biomasës ndikohet nga faktorë të tjerë. të centraleve të biomasës (Ref.vii), megjithatë pa burime bibliografike.
Në rastin tonë do të krahasojmë një punim kërkimor të kryer në
afërsi të Madridit (Ref.i), me një studim të kryer në provincën e Parametri Studimi i Univ. të Kangwon Skeda teknike Kilowat Blu më shumë sesa ajo e specieve të tjera pyjore, që kanë lëndë druri me
Densiteti (lëndë druri e 0.32 – 0.37 ton/m3 0.35 ton/m3
Oristano (Ref.ii), që gjendet gati në të njëjtën gjerësi gjeografike tharë në ajër)
densitet më të madh.
dhe karakterizohet nga kushte të ngjashme pedoklimatike. Kemi PCI 4,521-4,593 kcal/kg (biomasë 4,430 kcal/kg (nuk Database del Cabi megjithatë tregon paulovnian si një bimë
me 0% lagështi) specifikohet lagështia)
përfshirë edhe një studim tjetër, të kryer nga Cra di Casale Hi i mbetur (% e lëndës 0.19%-0.48% (në 815 oC, druja 1.1% (në 550oC, pa
potencialisht pushtuese. E njëjta bazë e të dhënave rendit një listë të
Monferrato (Ref.iii), lokalitet që ndodhet 5° më në veri të Madridit së thatë) nga trungu, degët dhe rrënjët) specifikuar se nga cila pjesë gjatë të përdorimeve të mundshme që mund të ofrojnë të ardhura
2.89% (lëvorja) e bimës) margjinale, plotësuese të prodhimit të biomasës, ose të paktën një
dhe Oristano, pra në një klimë më të ftohtë dhe me më shumë reshje.
Së fundmi do të sjellim të dhënat e një kërkimi të kryer nga Veneto përfitim mjedisor në tokat e degraduara: bletaria, lëndë druri për palete
Tabela 2: Karakteristikat e biomasës së paulovnia, sipas një
agricoltura për pesë specie për prodhim biomase nga i cili rezulton dhe ambalazhe, barna mjekësore, rritjen e pjellorisë së tokës, kontrollin
burimi akademik dhe nj burimi komercial.
se në atë mjedis paulovnia ka prodhimtari më të lartë krahasuar me e erozionit, thithjen e dyoksidit të squfurit nga ajri i kontaminuar (fakt
llojet e tjera (Ref.iv). jo i vërtetuar plotësisht), hijezimin, rolin si brez mbrojtës nga era me
Në përgjithësi, të dhënat nga të dy burimet përputhen mjaft me të
Tabela 1 përmbledh rezultatet e këtyre kërkimeve. funksionin e kapjes së nitrateve të shpëlara nga shiu në tokat bujqësore.
dhënat e llojeve të tjera me dru tjetër të lehtë.
Përfitimi duhet të vlerësohet rast pas rasti, sepse disa nga këto zinxhirë
Referimi
plotësues, për shembull bletaria, janë kontradiktorë me trajtimin si
Parametri Ref.
i
i
Ref. Baltovinë Ref.
i
Ref. iii
Skemë e
Ref.ii
Skemë
Ref.
iv
Konsiderata përfundimtare cungishte me rotacion të shpejtë.
Kontrolli shumë e
dendur iii
dendur Sipas Ref. , paulovnia jep maksimumin në toka me porozitet më të Në këtë pikë, le të marrim shtysë për të reflektuar: a janë ekskluzive
Dendësia e 2666 1666 8333
mbjelljes bimë/ha
2666 bimë/ha 1333 bimë/ha
bimë/ha bimë/ha
83 33 bimë/ha madh se 50%, me të paktën 30% përshkueshmëri ajrore dhe me për paulovnian përfitimet e listuara deri tani? Ka shumë kultura të
Prodhimtaria
(ton/ha
13 në vitin 8 në vitin e 5 (*) në vitin e
22.8 në vitin
e tretë
39.4 në vitin
e tretë 80 ton/ha në
pjellori të mirë. Këto karakteristika nuk janë në përputhje me tjera pyjore për prodhim biomase, kostot e mbjelljes së të cilave janë
biomasë
totale e
e tretë tretë dytë 30.4 në vitin 56.8 në vitin vitin e pestë prodhimin e biomasës për përdorimin e energjisë, e cila duhet të shihet më të ulëta, sepse ato nuk i nënshtrohen mënyrave spekulative apo
e pestë e pestë
kumuluar)
Përqindja e 78% në vitin e 92% në 82% në vitin
si alternativa e fundit për të marrë një minimum të përfitimit nga toka iluzioneve për fitime të lehta. Por kjo do të jetë tema e një artikulli të
- - -
zënies
Plehërim Llum i tharë i
dytë vitin e p estë e pestë
Uji nga
margjinale. Është interesante të theksohet se nëse paulovnia mëtejshëm.
-
ujërave të
- - -
drenazhet e menaxhohet me teknikën e cungishtes me rotacion të shkurtër, ajo
zeza, 3 muaj fushave të
para mbjelljes plehëruara mund të prodhojë sasi të mira biomase në mungesë të plehërimit. Në Referenca bibliografike
Ujitje Filtrime për
600 mm - 35 mm
mbushjen e studimin spanjoll, vërehet fenomeni i kundërt: plehërimi me llum të i
ujërave I. Bautista et al.; Effect of treated sludge in dry biomass production
freatike thatë të ujërave të zeza ka ndikuar negativisht në rendimentin për ha,
Reshje (#) 450 mm 567 mm 888 mm 96 3 mm in ten different energy crops; atti della 27Th Biomass conference and
Aluvionale, ndërsa plehërimi me llum të kompostuar (të dhënat nuk tregohen në
Tipi i tokës Argjilo-ranore Aluvionale (&) Argjilo-ranore me skelet të exhibition (Eubce), Lisbon, 2019.
pasur
tabelë) dhe të njëjtin rendiment në krahasim me kontrollin pa plehërim.
ii
Megjithatë, në dritën e asaj që është diskutuar më lart, mbetet dyshimi: M. Puxeddu et al.; Paulownia tree planting in Sardinia (Italy) and its
Tabela 1: Prodhimtaria e P. tomentosa sipas studimeve të A ja vlen mundimi që të kultivohet paulovnia për qëllime evaluation for agroforestry systems and sustainable land use; Journal
ndryshme në kushte pedoklimatike të krahasueshme energjitike? Sipas Ref.viii: of environmental science and engineering B 1 (2012), 1192-1195,
ISSN 1934-8932.
Shënimet në tabelë “Përparësitë: avantazhet kryesore janë rritja e shpejtë, prodhimi iii
G. Facciotto, S. Bergante; Production performances of R.
(*) Studimi nuk raporton produktivitetin në ton / hektar, por numrin e i lartë dhe i vazhdueshëm me kalimin e kohës dhe cilësia e mirë e pseudoacacia and P. tomentosa cultivated with high and very high
bimëve dhe madhësinë e tyre mesatare. Vlera e treguar në tabelë u biomasës që përfitohet. Paulovnia karakterizohet nga një density in Northern Italy; atti della 19Th Biomass conference and
llogarit nga autori duke supozuar një mesatare prej 13 kilogram kapacitet i mrekullueshëm lastarizues dhe nga rezistenca e madhe exhibition (Eubce), Berlin, 2011.
biomasë e freskët për bimë, me 38% lëndë të thatë. Këto të dhëna ndaj patogjenëve. Mbron tokën nga erozioni, ka një aftësi të lartë iv
Pubblicazione finale dei Progetti “Redafi - Aree forestali di infiltrazione
janë marrë nga Ref. i, prandaj ato kanë një vlerë thjesht indikative. për marrjen e azotit nga toka dhe një aftësi të jashtëzakonshme e riduzione di azoto da digestati” e “Florobasco - Analisi di filiere
(#) Vetëm Ref. iv paraqet këtë shifër, megjithëse furnizimi i për të përdorur lëndë ushqyese të tepërta çka i jep përparësi për alternative per il settore florovivaistico mirate a ridurre gli inquinanti e
përgjithshëm me ujë është një faktor i rëndësishëm prodhimi, i cili t’u përdorur në territoret ku problemi i ndotjes me nitrate është i produrre energia rinnovabile”, Veneto agricoltura, scaricabile da
duhet të përmendet në çdo studim. Autori mori të dhënat nga database rëndësishëm. questa pagina.
di Climate data. v
(§) Të dhëna të pa deklaruara në studimin e referencës, të marra nga Të meta: kjo specie, e kultivuar si monokulturë, jep pak kontribut Relazione geologico-geotecnica, comune di Oristano, 2015.
autori nga Ref. v. në biodiversitetin në shkallë lokale. Ajo gjithashtu ka një vi
Yue Qi et al.; Solid bioenergy properties of Paulownia tomentosa
Është e dukshme pabarazia e madhe e rezultateve, megjithëse në përdorim ekskluziv të biomasës të prodhuar në formën e ashklave grown in Korea; J. Korean Wood Sci. Technol. 2016, 44(6):
shembullin tonë kemi marrë në konsideratë informacione të të drurit “. 890~896.
krahasueshme për sa i përket gjerësisë gjeografike dhe Sipas autorit, kjo e metë nuk është raportuar drejt: çdo monokulturë vii
Scheda tecnica della biomassa di paulonia secondo l’azienda
karakteristikave klimatike. Sidoqoftë, duhet të theksohet se në mënyrë të pashmangshme përfaqëson një uljen ekstreme të
Kilowatt blu.
produktiviteti maksimal korrespondon me rastin e Venetos, në të cilën biodiversitetit, kjo vlen si për paulovnia, ashtu edhe për bambunë
viii
apo sojën. Përkundrazi, studimi në fjalë duhet të kishte theksuar se, Veneto agricoltura; Colture energetiche e protezione del suolo,
kultura paulovnia mori ujë dhe lëndë ushqyese në sasi të rëndësishme, 2010. Scaricabile da questa pagina.
sepse qëllimi i saj ishte të shërbente si biofiltër për një sistem të për shkak të densitetit të ulët të drurit të paulovnias, kostoja e transportit
rimbushjes së akuiferëve. Të paktën një gjë duhet të jetë e qartë për të ashklave të drurit të saj, për të njëjtën energji totale termike, rëndohet
 8 E N G L I S H
United alone, with disipline and patiance
21 March - World Forest Day
we will win the “war” against COVID-19 By Kleanthi MANDI
Will we give our hand to each other afer the pandemic? We recall that four years ago we
organized the celebration of
- Beginning and the end of a story of universal greetings - March 21, planting ornamental
vegetation in Viro Park
Zylyftar HOXHA
(Gjirokastra). Gjirokastra and
This Easter at Saint Peter this difficult situation, life of the The misterious thing is that Korça Regional Forest
Square, it was the first time the remaining becomes a longing handshaking has been transfered Federations, as well as forest
Pope came alone. Noone in the pain. Nobody knows whose in all historic periods, from specialists engaged in the
streets!The whole globe is under misdoing brought so much Babilonya, Ancient Egypt, Federation and municipal
quarantine. A weird virus named suffering to this planet. Antiquity, Middle Ages till the administrations, supported by
Corona, as once was cholera, Tomorrow will never be the modern times. There are thou- CNVP Albania, organized a
has plagued the world. It has same. Everything will be sands of documents, paintings, modest event with the planting
been two months with the world reformated , politics, economy, engravings, testifying this. of about 130 forest trees in the
living in anxiety. Thousands die society, behaviour. Even now There are some chances, after Regional Hospital “Omer Nishani” and in Viro Park, thus giving
every day. Noone knows when new norms of behaviour have what is happening with the the message of raising public awareness of the importance of
this disaster will come to an end. started to take place. pandemic of Covid-19, along Forests.
Science has its hands up. We Giving an example: From now with many changed and March 21, World Forestry Day, should be celebrated every year,
are against an unknown, say on we’ll greet differently, we reformating going through the in every form and manner, each as possible, walking or planting a
worlds famous laboratory won’t handshake anymore. human society, even in ethics, tree, even if only (for today’s quarantine conditions), or writing
scientists. Handshaking is a universal this greeting norm will change as and publishing (with the great opportunities offered by
Yesterday has been left deep gesture which shows greetings it is seen as too damgerous, technology) for the magical values in favor of the humanity of
into memory, today’s in the and is done between two even the most dangerous for the this giant ecosystem, called FOREST, as do the respected and
edge of the coffin, while the completly unknown people spread of the desease. passionate foresters, whose golden pen walks us in these
hope of tomorrow is terrified meeting for the first time, just as Afraid from the long time of the environments FIRST.
from the coffins with bodies it is for close relatives, which circulation of the sickness, peo- Happy World Forest Day! Page 1
abandoned from family, acom- can be repeated many times as ple will slowly move out from
panied by the army. Urns with the need requires it, or to this type of greeting.
the burned ashes remain as a
relic for honoring, lives cut short
express the agreement of ideas
or thoughts.
With whatever it will be its
replacement, it will not be a
Tourism in Theth during the ‘40
by an invisible enemy, taken It is inside official and govern- hard to find another way, of
away without any last words. In ment protocols. course universal.
Dr. Florian FUSHA, Prato, Italy
Page 1
During my research in the Italian archives, I
came in contact with the CAI archive (Alpi-
Prof. Ahmet Osja, ne Italian Club), 150 years of history on
pride of albanian agriculture mountaineering and tourism, published in
hundreds of specialized newspapers and
The professor of agriculture Chief of the newspaper “Kurora magazines on mountaineering, such as:
science passed away, Ahmet e Greens”, since its first issue, “L’alpinista”, “Le Alpi” , “Bolletino
Osja, Great Master. For almost for about 15 years. del CAI”, “Montagne 360º”, Mensile
9 years (1982-1991) represe-
del CAI Magazine, “Lo scaripone”
nted Shkodra as deputy in
and many others. In these newspa-
Albanian Parliament. Was
pers and magazines in the 1940s,
Minister of agriculture and a lecturor in University of Shkodra. Albania occupies an important place
Professor Osja is the author and co-author of several publications in (it was the time after the fascist occupation, when Italy tried to ma-
the field of Albanian agriculture. He has published a series of ke Albania known and its tourist and mountaineering potentials be-
articles in newspapers and magazines, as a professional journalist. fore the Italian public opinion). . And the main place was occupied
Therefore, the Association of Albanian Journalists of Agriculture has by Thethi, with great tourist and mountaineering potentials.
evaluated him as its Honorary President. He has been the Editor-in-
Page 4, 5

Cultivation of paulownia: Big profit or fraud?

A few weeks ago, our colleague Fadil Llubani sent me the
following link
https://agronotizie.imagelinenetwork.com/vivaismo-e-sementi/
2020/02/14/la-coltivazione-della-paulonia-alto-reddito-o-truffa/
61735 of a comparative study by Mario A. Rosato for cultivation
of Paulownia tomentosa in Italy.
Looking at the initiatives taken by various individuals to cultivate Thethi for some time covered the front pages of these newspapers
paulownia in our country, I judged that it would be useful for and magazines, with whole articles, talking about its beauties, mag-
nificent rocks, beautiful necks, covered with magnificent forests,
these growers to have additio-
tourist and mountaineering guides, groups of researchers and Italian
nal information about this
climbers made and published, but also many articles, which talked
crop. I hope this comparative
about the traditions and customs of the people of Theth, the works
study is helpful to them.
that were done by the Italian state for the maintenance of roads or
During the translation I tried to preserve the formatting of the original the construction of the Shelter - hotel of Thethi.
article as well as the bibliographic references. Of all these articles, the one of engineer Luigi Mazoni attracted
my attention, who in those years participated in many mountain-
Thimaq LAKO Page 7 eering expeditions in Albania. Page 2
Drejtor: Dr. Erinda Imeraj - Kryeredaktor: Veli Hoxha Kontaktoni:
Redaksia: velihoxha@yahoo.com - 068 21 42 098 Materialet në anglisht
Th. Lako, A. Diku, Gj. Fierza, A. Seci (pyje, kullota, florë e faunë, portrete pylltarësh) Klubi Ekologjik, Lezhë u përgatitën nga
B. Koçi, F. Memelli (bujqësi, biodiversitet, probleme të mjedisit, etj). klubiekologjik@gmail.com A. Diku
Nr. 187 - 2020 Financë – Marketing: Gjovalin Fusha Nr. llogarie: 0110154266