Quản trị rủi ro trong kinh doanh ngân

hàng
CẬP NHẬT LẦN CUỐI NGÀY 17 MAY 2013 LƯỢT XEM: 4080

Theo nhiều chuyên gia tài chính, ngân hàng là một trong những lĩnh vực đối
mặt với nhiều rủi ro nhất. Các loại rủi ro có mối quan hệ chặt chẽ và tác động
qua lại với nhau và đều có thể gây tổn thất lớn cho hệ thống ngân hàng thương
mại (NHTM). Trong bối cảnh đó, không một ngân hàng nào có thể tồn tại và
phát triển lâu dài mà không xây dựng cho mình hệ thống quản trị rủi ro (QTRR)
hiệu quả.
Quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngân hàng
Một số rủi ro cơ bản trong kinh doanh ngân hàng: Rủi ro tín dụng (Credit Risk);
Rủi ro tỷ giá hối đoái (Foreign Exchange Rate (Forex) Risk); Rủi ro lãi suất
(Interest Rate Risk); Rủi ro thanh khoản (Liquidity Risk); Rủi ro tác nghiệp
(Operational Risk).
Rủi ro trong kinh doanh ngân hàng được hiểu là những biến cố không
mong đợi mà khi xảy ra sẽ dẫn đến sự tổn thất về tài sản của ngân hàng,
giảm sút lợi nhuận thực tế so với dự kiến hoặc phải bỏ ra thêm một
khoản chi phí để có thể hoàn thành được một nghiệp vụ tài chính nhất
định.
Một ngân hàng kinh doanh bị lỗ liên tục hoặc thường xuyên không đủ khả năng
thanh khoản có thể dẫn đến một cuộc rút tiền quy mô lớn và con đường phá
sản là tất yếu. Như một hệ quả, rủi ro khiến ngân hàng bị lỗ và bị phá sản, sẽ
ảnh hưởng đến hàng triệu người gửi tiền, hàng ngàn doanh nghiệp không được
đáp ứng vốn, làm cho nền kinh tế bị suy thoái, giá cả tăng cao, sức mua giảm
sút, thất nghiệp tăng, gây rối loạn trật tự xã hội, và hơn nữa sẽ kéo theo sự sụp
đổ của hàng loạt các ngân hàng trong nước và khu vực.
Theo quan điểm kinh doanh ngân hàng hiện đại, được nhiều đồng thuận, cho
rằng cần quản trị tất cả các loại rủi ro trong kinh doanh ngân hàng một cách
toàn diện. Theo đó, quản trị rủi ro là quá trình tiếp cận rủi ro một cách khoa học,
toàn diện và có hệ thống nhằm nhận dạng, kiểm soát, phòng ngừa và giảm
thiểu những tổn thất, mất mát, những ảnh hưởng bất lợi của rủi ro
Thực trạng quản lý rủi ro ngân hàng ở Việt Nam
“Chưa bao giờ vấn đề nâng cao năng lực quản trị rủi ro của hệ thống ngân
hàng lại trở nên cấp bách như vậy”(1) đó là nhận định của chuyên gia ngân hàng
TS. Nguyễn Thị Thanh Hương trước những rủi ro của hoạt động ngân hàng
phát sinh trong thời gian qua. Bà Hương cũng nhấn mạnh, phải nói rằng, quản
trị rủi ro ngân hàng Việt Nam hiện đang chỉ ở mức trung bình, thậm chí một số
ngân hàng dưới trung bình. Thực tế thời gian qua đã cho thấy khi các ngân
hàng coi nhẹ hoạt động QTRR thì gần như không có sức đề kháng với tình hình
xấu của nền kinh tế và dễ bị đổ vỡ.
Rủi ro trong kinh doanh ngân hàng được hiểu là những biến cố không
mong đợi mà khi xảy ra sẽ dẫn đến sự tổn thất về tài sản của ngân hàng,
giảm sút lợi nhuận thực tế so với dự kiến hoặc phải bỏ ra thêm một
khoản chi phí để có thể hoàn thành được một nghiệp vụ tài chính nhất
định.
Theo một đại diện của BAOVIET Bank, hơn 10 năm trở lại đây, các NHTM đã
chú trọng đến đầu tư và tiếp cận với các phương pháp QTRR hiện đại theo
chuẩn mực quốc tế; song việc áp dụng các mô hình và biện pháp QTRR này
vào thực tiễn Việt Nam vẫn còn khoảng cách và chưa phải thực sự hiệu quả. Ví
dụ như các NHTM đều sử dụng hệ thống xếp hạng tín dụng, song chưa có một
chuẩn mực rõ ràng đối với hệ thống này để làm cơ sở cấp tín dụng như tại các
nước tiên tiến. Các đánh giá mang tính chất “định tính” đối với chất lượng
khách hàng, chất lượng khoản vay đều có một khoảng cách rất lớn giữa lý
thuyết và thực tiễn. Chính vì vậy, hầu như các ngân hàng vẫn thụ động trong
việc quản lý nợ và phân loại nợ do còn căn cứ vào yếu tố tuổi nợ mà chưa cập
nhật theo tình hình kinh doanh thực hoặc chỉ phát hiện khoản nợ có vấn đề khi
khách hàng đã có những dấu hiệu quá hạn nợ rõ ràng. Theo chuyên gia này,
hiện cũng mới chỉ có một số ít ngân hàng bắt đầu xây dựng các công cụ tính
toán theo chuẩn quốc tế nhưng để đạt được kết quả tốt thì còn là một chặng
đường dài.
Đồng quan điểm, một lãnh đạo NHTMCP cho rằng, cơ sở dữ liệu về phân tích,
dự báo môi trường kinh doanh, đánh giá nguồn lực và xác định tầm nhìn trung,
dài hạn còn thiếu nên các NHTM còn lúng túng trong việc hoạch định chiến
lược dài hạn. Chiến lược đưa ra dựa trên đánh giá kết quả năm cũ và mục tiêu
cho năm tới mà chưa xem xét phân tích mức độ rủi ro và khả năng quản trị
tương xứng… Cho nên thời gian qua phát sinh nhiều loại rủi ro từ rủi ro hoạt
động, tín dụng, đạo đức.
Thách thức trong việc quản lý rủi ro ngân hàng ở Việt Nam.
Ông Hubert Knapp - Giám đốc điều hành Dịch vụ tư vấn tài chính của
Ernst&Young tại Việt Nam nhận định: “Những hạn chế trong công tác quản trị
rủi ro tín dụng của các NHTM Việt Nam liên quan đến vấn đề về văn hóa thứ
nhất, vấn đề về văn hóa, thói quen của các cán bộ làm công tác quản trị rủi ro
hay các cán bộ liên quan thường coi quản trị rủi ro là công việc thường nhật,
mang tính chất thủ tục nhiều hơn. Ví dụ, khi có khách hàng đến xin vay thì sẽ
có một danh sách những điều kiện cần kiểm tra và chỉ đánh dấu vào đó, xem là
cái gì có, cái gì chưa có... Trên thực tế, công tác quản trị rủi ro không đơn giản
như vậy. Thứ hai, nhiều ngân hàng Việt Nam vẫn coi mảng quản trị rủi ro chỉ là
hoạt động hỗ trợ. Thực sự đây là quan điểm sai lầm. Cuộc khủng hoảng tài
chính vừa qua cho thấy, khi các ngân hàng coi nhẹ công tác quản trị rủi ro sẽ
dẫn đến những đổ vỡ rất lớn.”(2) Ông phân tích thêm,
Trong số những nguyên nhân chủ quan dẫn đến rủi ro tín dụng với tỷ lệ nợ xấu
cao hiện nay có thể kể ra như phương pháp xếp hạng tín dụng nội bộ chủ yếu
dựa vào các nhân tố định tính, xếp hạng tín dụng không được đánh giá và cập
nhật thường xuyên, cơ cấu quản trị nội bộ và chức năng kiểm toán nội bộ còn
yếu kém, giá trị tài sản thế chấp bị phóng đại và thiếu quy trình định giá độc lập
và liên tục, thiếu hệ thống cảnh báo sớm để chỉ ra dấu hiệu của nợ có vấn đề…
Càng phụ thuộc nhiều vào các nhân tố định tính trong quy trình thẩm định tín
dụng, thì càng có nhiều rủi ro và ngân hàng càng có ít khả năng thu hồi nợ.

 
Các hướng tiếp cận và giải pháp quản trị rủi ro ngân hàng một cách hiệu
quả
Để nâng cao quản trị rủi ro cho hệ thống ngân hàng, TS. Nguyễn Thị Thanh
Hương nhấn mạnh, nhất thiết phải tăng cường củng cố cả 2 góc độ: vĩ mô và vi
mô. Môi trường chung của nền kinh tế được cải thiện cũng có ý nghĩa quan
trọng bởi lẽ, ngành Ngân hàng không thể khỏe được khi kinh tế vĩ mô, cũng
như doanh nghiệp không tốt. Ông Hubert Knapp cũng nhận định: “Đối với các
loại rủi ro cơ bản của ngân hàng thì nên có một cái nhìn tổng thể, gắn kết.
Cũng như một cơ thể con người, không thể lấy phần này, bỏ phần kia mà vẫn
đảm bảo cơ thể đó hoạt động bình thường. Do đó, không nên tiếp cận những
lĩnh vực rủi ro này theo hướng phải làm cái gì trước. Nhưng nếu bắt buộc phải
lựa chọn thì đối với các NHTM Việt Nam, rủi ro tín dụng và thanh khoản cần
phải ưu tiên hàng đầu bởi 70 - 80% hoạt động của ngân hàng là hoạt động tín
dụng”, (3)
Rủi ro trong kinh doanh ngân hàng được hiểu là những biến cố không
mong đợi mà khi xảy ra sẽ dẫn đến sự tổn thất về tài sản của ngân hàng,
giảm sút lợi nhuận thực tế so với dự kiến hoặc phải bỏ ra thêm một
khoản chi phí để có thể hoàn thành được một nghiệp vụ tài chính nhất
định.
Về quản trị rủi ro tín dụng, các ngân hàng Việt Nam đang tìm kiếm các mô hình
mới, các mô hình xếp hạng “liên tục” có thể áp dụng qua các chu kỳ kinh tế.
Thêm vào đó là xây dựng một hệ thống đánh giá, phân tích xếp hạng tín dụng
doanh nghiệp hỗ trợ các TCTD xây dựng chính sách tín dụng hiệu quả và giảm
thiểu rủi ro trong hoạt động của các ngân hàng và đề xuất những thay đổi phù
hợp cho những phương pháp đang được áp dụng. Thông tư 02/2013/TT-NHNN
mới ban hành là quy định mới của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam để quản lý
hoạt động tín dụng ngân hàng. Thông tư yêu cầu, cùng với những quy định
khác, các ngân hàng phải xây dựng một phương pháp xếp hạng nội bộ cho mỗi
loại đơn vị xin vay vốn, phương pháp phải được HĐQT chấp thuận, được tích
hợp với các hệ thống ngân hàng và thông báo cách tiếp cận lên Ngân hàng
Nhà nước. Đây là một bước tiến đúng hướng để có được quản trị rủi ro tín
dụng đáng tin cậy.
Về quản trị rủi ro thanh khoản, TS. Nguyễn Trí Hiếu cho rằng các ngân hàng
nên phòng thủ thanh khoản bằng cách đưa ra các kịch bản cụ thể về rủi ro
thanh khoản. Mỗi kịch bản có gói giải pháp riêng để nếu gặp rủi ro thanh khoản
sẽ chủ động nguồn tiền bù đắp sự thiếu hụt. Theo ông Hiếu, các ngân hàng
thường xây dựng 3 kịch bản vốn huy động mất đi 10%, 30% và trong trường
hợp xấu nhất có thể lên tới 50%/tổng tài sản.
Bên cạnh đó, các ngân hàng cũng cần quan tâm đến công tác quản trị nội bộ.
Quản trị nội bộ tốt sẽ giúp ngân hàng hoạt động tốt và chủ động nắm bắt những
biến động trên thị trường. Để quản trị nội bộ tốt, từ các cấp cao nhất của ngân
hàng phải xây dựng được cơ chế kiểm soát nhằm ngăn chặn các giao dịch tiềm
ần nhiều rủi ro, không phù hợp với quy định, song hành với việc đổi mới công
tác thanh tra, giám sát, quản trị rủi ro, góp phần nâng cao hiệu quả xử lý nợ xấu
và lành mạnh hoá hoạt động ngân hàng.
“Một khi đã nhìn nhận được rủi ro và cảnh báo trước được rủi ro thì sẽ có
những hành động mau lẹ với chi phí thấp nhất, đồng thời bảo vệ uy tín của
ngân hàng”, một chuyên gia ngân hàng nhấn mạnh. Các chuyên gia cũng lưu ý,
các loại rủi ro có mối quan hệ chặt chẽ tác động qua lại với nhau và đều có thể
gây tổn thất lớn cho ngân hàng, do vậy việc các NHTM xây dựng cơ chế phối
hợp hành động rõ ràng giữa các Hội đồng phụ trách QTRR trong ngân hàng có
ý nghĩa quan trọng để các quyết định quản trị được đồng bộ, chính xác và hiệu
quả nhất.
Có thể khẳng định, môi trường ngành ngân hàng Việt Nam năm 2013 vẫn còn
nhiều thách thức. Để ứng phó nhanh nhạy với những biến động của thị trường
tài chính – tiền tệ và cạnh tranh với các ngân hàng ngoại thì các ngân hàng
trong nước cần nhanh chóng nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống QTRR
của mình, đặc biệt là QTRR tín dụng. Tóm lại, để hệ thống ngân hàng thương
mại Việt Nam có sức cạnh tranh cao, năng động, thực hiện tốt mục tiêu hoạt
động an toàn và hiệu quả trong kinh doanh, tạo lập niềm tin khách hàng thông
qua chiến lược toàn diện về quản lý rủi ro, việc nghiên cứu áp dụng các giải
pháp nhằm phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong hoạt động kinh doanh của các
ngân hàng thương mại Việt Nam là vô cùng cần thiết.
Hà Nội, ngày 17/04/2013, IDG Vietnam tổng hợp.