Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ÌÈÒÀÐ ÒÎÄÎÐÎÂÈ

ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

1918–1934

Beograd 2006
1
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

Êàòàëîã èçëîæáå
Àëåêñàíäàð Ïðâè – êðàš £óãîñëàâè¼å 1918–1934.

Àóòîð èçëîæáå è êàòàëîãà

Ìèòàð Òîäîðîâè

Ñàðàäíèöè
Äðàãîø Ïåòðîâè

Ñóçàíà Ñðíäîâè

Çîðèöà Íåòà¼

Èçäàâà÷
Àðõèâ Ñðáè¼å è Öðíå Ãîðå

Çà èçäàâà÷à
Ìèëàäèí Ìèëîøåâè
, â. ä. äèðåêòîðà

Ãëàâíè è îäãîâîðíè óðåäíèê

Ìèëàäèí Ìèëîøåâè

Ïîñòàâêà èçëîæáå
Ìèòàð Òîäîðîâè

Äðàãîø Ïåòðîâè

Äèìèòðè¼å Ñïàñî¼åâè

Ëèäè¼à Îïî¼åâëè

Âåñíà Àðñåíîâè

Ëåêòîð
Áðàíêà Êîñàíîâè

Ëèêîâíî-òåõíè÷êè óðåäíèê
Çëàòêî Áàíàøåâè

Ïðèïðåìà çà øòàìïó
Print company

Øòàìïà
Ãðàôè÷êè àòåšå Áîãäàíîâè

Òèðàæ
500 ïðèìåðàêà

Îá¼àâšèâàœå êàòàëîãà îìîãó
èëî ¼å Ìèíèñòàðñòâî êóëòóðå Ðåïóáëèêå Ñðáè¼å.

2
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ

Àðõèâ Ñðáè¼å è Öðíå Ãîðå ïîñâåòèî ¼å îâó èçëîæáó íà¼èçðàçèòè¼åì ïðåäñòàâíèêó äè-
íàñòè¼å Êàðàîðåâè
, êðàšó Àëåêñàíäðó Ïðâîì. Ïðèëèêà çà òî áèëà ¼å è ÷èœåíèöà äà
ñå ó äåïîèìà Àðõèâà ÷óâà¼ó íà¼âðåäíè¼è èñòîðè¼ñêè èçâîðè î îâîì íàøåì âëàäàðó, ïî-
ñåáíî œåãîâå ëè÷íå çàáåëåøêå è ïàïèðè, êàî è îêîëíîñò äà ¼å îí áèî êòèòîð âåëåëåï-
íîã çäàœà ó êîìå ñå èçëîæáà ïðèðåó¼å. Íà¼çàä, îâå ãîäèíå íàâðøèëî ñå 72 ãîäèíå îä
ìó÷êîã óáèñòâà êðàšà Àëåêñàíäðà ó Ìàðñå¼ó.
Ðåçóëòàòè èñòðàæèâàœà è ïðèêóïšåíè ìàòåðè¼àë çà èçëîæáó óêàçàëè ñó íà ïðèñóòíîñò
è èñòàêíóòó óëîãó îâîã äðæàâíèêà ó ñâèì âàæíè¼èì äîãàà¼èìà íàøå è åâðîïñêå èñòî-
ðè¼å. Èç òèõ ðàçëîãà, ïðåçåíòàöè¼à ìàòåðè¼àëà ñå íå îäíîñè ñàìî íà æèâîòîïèñ êðàšà
Àëåêñàíäðà âå
îáóõâàòà øèðè èçáîð äîãàà¼à, êðîç êî¼å ñå ïðåëàìàëà èñòîðè¼à Ñðáè-
¼å, îíäàøœå ¼óãîñëîâåíñêå äðæàâå è œåíè ìåóíàðîäíè îäíîñè. Íåêè ïðåëîìíè äîãà-
à¼è íå ìîãó ñå èçðàçèòè ñàìî ó ñëèöè è ðå÷è, ïà ñó îâäå íóæíà äîäàòíà îá¼àøœåœà, çà-
ñíîâàíà íà íà¼íîâè¼èì èñòðàæèâàœèìà.
Ó ïèòàœó ñòâàðàœà ¼óãîñëîâåíñêå äðæàâå 1918. ãîäèíå, ñ îáçèðîì íà ïðîêëàìàöè¼ó ðå-
ãåíòà Àëåêñàíäðà îä 1. äåöåìáðà, ðåêëî áè ñå äà ¼å îí èìàî íà¼èñòàêíóòè¼ó óëîãó. Ìåó-
òèì, ðåãåíò ¼å ïðè êðà¼ó ðàòà ñëàî ¼àñíå ïîðóêå ïðåäñòàâíèöèìà Õðâàòà è Ñëîâåíàöà äà
èì îñòàâšà íà ñëîáîäíó âîšó äà ñå ïðèêšó÷å Ñðáè¼è êàî ôåäåðàöè¼è, ó áèëî êîì äðó-
ãîì îáëèêó, èëè äà ôîðìèðà¼ó ïîñåáíå äðæàâå. Íîâå äðæàâå ñå íå ñòâàðà¼ó ñàìî çàî-
êðóæåœåì íàöèîíàëíèõ òåðèòîðè¼à, âå
ó òîìå çíà÷à¼íó óëîãó èìà¼ó ñòðàòåãè¼ñêè ðàç-
ëîçè è ìåóíàðîäíå îêîëíîñòè ó êî¼èìà îíå íàñòà¼ó. Ñèëå Àíòàíòå ñó, ïîñëå ðàñïàäà
Àóñòðî-Óãàðñêå, ðà÷óíàëå äà ò༠ñòðàòåãè¼ñêè âàæàí ïðîñòîð ïîïóíå äðæàâîì £óæíèõ
Ñëîâåíà, êàî áðàíîì îä åâåíòóàëíå åêñïàíçè¼å Íåìà÷êå èëè áîšøåâè÷êå Ðóñè¼å. Óêî-
ëèêî áè Õðâàòñêà è Ñëîâåíè¼à îñòàëå èçâàí òå äðæàâå, ïîñòî¼àëè ñó ïëàíîâè äà îíå îá-
íîâå äðæàâíó çà¼åäíèöó ñà Àóñòðè¼îì è Ìààðñêîì. Òðåòèðàíå îä ñòðàíå ñèëà Àíòàíòå
êàî „íåïðè¼àòåšñêå òåðèòîðè¼å”, íàëàçå
è ñå ó ïîëîæà¼ó äà áóäó çàïîñåäíóòå îä Èòà-
ëè¼å, íà îñíîâó Ëîíäîíñêîã óãîâîðà, Õðâàòñêà è Ñëîâåíè¼à ñó ïðåêî ñâî¼èõ ïðåäñòàâ-
íèêà ñàìå òðàæèëå ñïàñ ó ó¼åäèœåœó ñà Ñðáè¼îì. Çà êðàšà Àëåêñàíäðà ¼å, îíäà, ¼óãî-
ñëîâåíñêà äðæàâà áèëà ¼åäèíà èñòîðè¼ñêà ÷èœåíèöà, ó äàòèì ìåóíàðîäíèì
îêîëíîñòèìà – ¼åäèíà ðåàëíîñò.

3
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

Âèäîâäàíñêè óñòàâ èç 1921. ãîäèíå çàñíîâàí ¼å íà èäåîëîøêî¼ ïðåìèñè î „íàðîäíîì

¼åäèíñòâó” Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà è íà òî¼ èäå¼è ïðîïèñàíè ñó öåíòðàëèñòè÷êî äð-
æàâíî óðååœå è ïàðëàìåíòàðíè ñèñòåì, ïî ïðèíöèïó – ¼åäàí ãðààíèí, ¼åäàí ãëàñ. Ó
íàöèîíàëíîì ïîãëåäó, óñòàâ ¼å ïðåäñòàâšàî àíàõðîíèçàì, ¼åð ñó Ñðáè è Öðíîãîðöè
âå
äàâíî èìàëè ñâî¼å äðæàâå, äîê ñó ñå êîä Õðâàòà è Ñëîâåíàöà ¼àâšàëå òåæœå çà àó-
òîíîìíèì æèâîòîì è ñòâàðàœåì íàöèîíàëíèõ äðæàâà. Ñ äðóãå ñòðàíå, óñòàâ ¼å ãðàåí
ïî íà¼âèøèì åâðîïñêèì óçîðèìà ó ïîãëåäó ãàðàíòîâàœà ïîëèòè÷êèõ ïðàâà è ãðààí-
ñêèõ ñëîáîäà. Äîê ñó Ñðáè îáðàçîâàëè ñâî¼å ñòðàíêå íà ðàçëè÷èòèì ñîöè¼àëíèì è ïî-
ëèòè÷êèì ïðîãðàìèìà è äîê ñó îíå âîäèëå áîðáó èçìåó ñåáå, êîä Õðâàòà ¼å òåêàî ïðî-
öåñ íàöèîíàëíîã îêóïšàœà, ó êî¼åì ñó ñå îíè õåãåìîíèçîâàëè íà ¼åäíîì ñâåõðâàòñêîì
íàöèîíàëíî-äðæàâíîì ïðîãðàìó. Öèš èì ¼å áèî ñòâàðàœå ïîñåáíå íàöèîíàëíå äðæà-
âå, êî¼à áè çàòèì ñòóïèëà ó ëàáàâó êîíôåäåðàëíó âåçó ñà Ñðáè¼îì. Êàî ìîäåë òå âåçå,
œèõîâå âîå ñó ïðåäëàãàëå ïåðñîíàëíó óíè¼ó ó ëè÷íîñòè êðàšà, ÷èìå áè ñå óñïîñòà-
âèî îäíîñ ñëè÷àí îíîì èçìåó Âåëèêå Áðèòàíè¼å è Êàíàäå, ó îêâèðó Êîìîíâåëòà. £óãî-
ñëîâåíñêó äðæàâó ïîòðåñàëå ñó è ïîäðøêå ñåïàðàòèñòè÷êèì ïîêðåòèìà îä ñòðàíå
áîšøåâè÷êå Ðóñè¼å è ôàøèñòè÷êå Èòàëè¼å. Ó äðæàâíî¼ êðèçè, ñòâîðåíî¼ ïîñëå àòåíòà-
òà Ïóíèøå Ðà÷è
à ó Ñêóïøòèíè êðà¼åì 1928, êàäà ñó õðâàòñêè ïîëèòè÷àðè, íå ïðèçíà¼ó-

è äðæàâíå èíñòèòóöè¼å, èñòèöàëè çàõòåâå çà ñåöåñè¼îì, à ó Õðâàòñêî¼ ¼å, ïóòåì ïðîòå-
ñòà è äåìîíñòðàöè¼à, ïðîâîöèðàí ãðààíñêè ðàò, íà¼âèøå îä ñòðàíå êîìóíèñòà, êðàš
Àëåêñàíäàð ¼å îäëó÷èî, óç ïðå
óòíó ñàãëàñíîñò Ôðàíöóñêå è Åíãëåñêå, äà êàî ïðèâðå-
ìåíî ðåøåœå óêèíå óñòàâ è óñïîñòàâè ëè÷íè ðåæèì.

Íà¼âå
à ïîãðåøêà êðàšà Àëåêñàíäðà áèëà ¼å øòî ¼å óâîåœåì ëè÷íîã ðåæèìà 1929. ãî-
äèíå ïðåêèíóî ìîðàëíè ñàîáðà
༠ñà íàðîäîì. Çàîêóïšåí ãîäèíàìà ñïîšíîì ïîëè-
òèêîì, èìåíîâàî ¼å ìèíèñòðå êî¼è íèñó ïðåäñòàâšàëè íèêîã ó íàðîäó. Øòî ¼å íà¼âà-
æíè¼å, œåãîâà âëàäàâèíà íè¼å îòêëîíèëà íàöèîíàëíå ñóïðîòíîñòè, íåãî èõ ¼å
çàîøòðèëà. Êàäà ñå ó òî óâåðèî, ñàì ¼å ïðèçíàî äà ¼å ó÷èíèî âåëèêó ãðåøêó. Ïðèïðåìà-
¼ó
è ñå çà êîðåíèòå ïðîìåíå äðæàâíîã óðååœà è óñïîñòàâšàœå äåìîêðàòñêå âëàäà-
âèíå, êðàš ¼å îä ñðåäèíå 1933. ãîäèíå ïîñå
èâàî íà¼âàæíè¼å ãðàäîâå Ñðáè¼å è, íåóî-
áè÷à¼åíî, ãîâîðèî ìàñîâíî îêóïšåíîì íàðîäó. Íà¼âàæíè¼å ìó ¼å áèëî äà äîå äî
äîãîâîðà ñà ïðåäñòàâíèöèìà Õðâàòà. Ðàçãîâîðè ñà Ìà÷åêîì, êî¼è ñå ¼îø íàëàçèî ó çà-
òâîðó, âîåíè ïîñðåäíèì ïóòåì, äîíåëè ñó çàäîâîšàâà¼ó
å ðåçóëòàòå. Íàæàëîñò, óáè-
ñòâî êðàšà ó Ìàðñå¼ó ñïðå÷èëî ¼å äà ñå îâà èíèöè¼àòèâà ñïðîâåäå.

Ó äèïëîìàòñêî¼ àêòèâíîñòè, ó îäíîñèìà ïðåìà äðóãèì äðæàâàìà, êðàš Àëåêñàíäàð ñå

äðæàî íà÷åëà äà íå ïîñòî¼å ñòàëíè ïðè¼àòåšè è âå÷èòè íåïðè¼àòåšè. Ñõîäíî òîìå, óñ-
ïîñòàâèî ¼å âåîìà ïðè¼àòåšñêå îäíîñå ñà Áóãàðñêîì è Òóðñêîì, êàî è êîðåêòíå îäíîñå
ñà Íåìà÷êîì, çåìšàìà ñ êî¼èìà ¼å íåêàä ðàòîâàî. Èñêóñòâî ãà ¼å ó÷èëî äà âåëèêå ñèëå
èçìèðó¼ó ñâî¼å ðà÷óíå íà øòåòó ìàëèõ äðæàâà, àëè äà ñå ìîðà èìàòè ó âèäó äà òå ñèëå
èìà¼ó äîìèíàíòàí óòèö༠è ïîâëàø
åí ïîëîæ༠ó î÷óâàœó ìèðà è áåçáåäíîñòè íà
åâðîïñêîì ïðîñòîðó. Ðàòíå ïðåòœå äîëàçèëå ñó íà¼âèøå îä åêñïàíçèîíèñòè÷êèõ òå-
æœè ôàøèñòè÷êå Èòàëè¼å. Ïîøòî âåëèêå ñèëå íèñó õòåëå èëè íèñó ìîãëå äà îáóçäà¼ó

4
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

çàâî¼åâà÷êå àìáèöè¼å Ìóñîëèíè¼à, êðàš Àëåêñàíäàð ñå òîìå ñóïðîòñòàâèî ñòâàðàœåì

ñàâåçà ìàëèõ äðæàâà. Ïðåóçåî ¼å èíèöè¼àòèâó äà ñå ðåîðãàíèçó¼å è ó÷âðñòè Ìàëà Àí-
òàíòà è îáðàçó¼å Áàëêàíñêè ñàâåç, êàî ïîëèòè÷êå è åêîíîìñêå çà¼åäíèöå. Ïðåêî çà¼åä-
íè÷êèõ îðãàíà, Ñàâåòà ìèíèñòàðà è Ïðèâðåäíîã ñàâåòà, äðæàâå – ÷ëàíèöå îâèõ àëè¼àí-
ñè, îäðè÷ó
è ñå äåëà ñâîãà ñóâåðåíèòåòà, âîäèëå ñó çà¼åäíè÷êó ñïîšíó ïîëèòèêó è
ìåóñîáíî ñå ïîâåçèâàëå íà ¼åäèíñòâåíîì òðæèøòó. Ñòâàðàœå òàêâèõ ïîëèòè÷êèõ è
ïðèâðåäíèõ çà¼åäíèöà, ó îíäàøœî¼ ïîäåšåíî¼ è çàâàåíî¼ Åâðîïè, ó œåíîì íà¼îñå-
òšèâè¼åì äåëó, ìîãëî ¼å äà çíà÷è è çà÷åòàê åâðîïñêå èíòåãðàöè¼å. Èçãëåäàëî ¼å äà ñå
òèìå ïî÷èœå îñòâàðèâàòè è ñàí êðàšà Àëåêñàíäðà î ìåóäðæàâíèì ãðàíèöàìà áåç
íàîðóæàíèõ âî¼íèêà, îòâîðåíèì çà ñëîáîäàí ïðîòîê ðîáå è êàïèòàëà. Ìåóòèì, óñïå-
ñè ¼åäíîã áàëêàíñêîã âëàäàðà íèñó îäãîâàðàëè âåëèêèì ñèëàìà, ïîñåáíî íå ôàøèñòè÷-
êî¼ Èòàëè¼è. Òî ¼å ðàçëîã øòî ¼å Ìóñîëèíè, ïðåêî óñòàøêèõ òåðîðèñòà, ãîäèíàìà ïëàíè-
ðàî óáèñòâî ¼óãîñëîâåíñêîã êðàšà. Óñïåëî ìó ¼å, 9. îêòîáðà 1934. ó Ìàðñå¼ó, êàäà ¼å
÷ëàí òåðîðèñòè÷êå ãðóïå ó ñëóæáè óñòàøêîã âîå Ïàâåëè
à ó àòåíòàòó óñìðòèî ¼óãî-
ñëîâåíñêîã ñóâåðåíà. Áèî ¼å òî, ó ñòâàðè, àòåíòàò íà òàäàøœè ïîðåäàê ó Åâðîïè. Ìàð-
ñå¼ñêè ïóöœè áèëè ñó ïðâè õèöè Äðóãîã ñâåòñêîã ðàòà.

Äð Áðàíèñëàâ Ãëèãîðè¼åâè

5
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

6
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ÊÀÒÀËÎÃ

Ó£ÅÄȌŌŠÑÐÁÀ, ÕÐÂÀÒÀ È ÑËÎÂÅÍÀÖÀ

1. ÐÅÃÅÍÒ ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ

Ïîðòðåò ïðåñòîëîíàñëåäíèêà ó ñâàêîäíåâíî¼ ãåíåðàëñêî¼ óíèôîðìè (øà¼êà÷à
ñà ñóíöîáðàíîì, áëóçà) è œåãîâèì ïîòïèñîì.
Ðåãåíò Àëåêñàíäàð ¼å ó Áåîãðàäó 1. äåöåìáðà 1918. ïðîêëàìîâàî Êðàšåâñòâî
Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-4

2. ÊÀÐÒÀ ÈÑÒÎÐÈ£ÑÊÎà ÐÀÇÂÈÒÊÀ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÐÁÀ, ÕÐÂÀÒÀ È ÑËÎÂÅÍÀÖÀ

1804–1918
Ó íîâîñòâîðåíó äðæàâó óøëå ñó êðàšåâèíå Ñðáè¼à è Öðíà Ãîðà, òåðèòîðè¼å
Àóñòðîóãàðñêå íà êî¼èìà ñó æèâåëè ¼óæíîñëîâåíñêè íàðîäè: äåëîâè Áàíàòà,
Áà÷êå è Áàðàœå; Ñðåì, Ñëàâîíè¼à è Õðâàòñêà; äåëîâè Êîðóøêå, Øòà¼åðñêå è
Êðàœñêå; Äàëìàöè¼à è Áîñíà è Õåðöåãîâèíà, êàî è Öàðèáðîäñêè, Áîñèëåãðàä-
ñêè è Ñòðóìè÷êè ñðåç êî¼è ñó áèëè ó ñàñòàâó Áóãàðñêå äî çàêšó÷åœà Íå¼ñêîã
óãîâîðà.
Ó Êðàšåâèíè ÑÕÑ ¼å, 1921. ãîäèíå, íà 248.666 êì2 æèâåëî 12.055.717 ñòàíîâíè-
êà. Íàöèîíàëíè ñàñòàâ ÊÑÕÑ ìîæå ñå ïðèáëèæíî óòâðäèòè íà îñíîâó âåðîè-
ñïîâåñòè çà íàðîäå è ìàòåðœåã ¼åçèêà çà íàöèîíàëíå ìàœèíå. Ñðáà ¼å áèëî
4.704.876 (39%), Õðâàòà 2.889.102 (23,9%), Ñëîâåíàöà 1.023.588 (8,5%), ìóñëèìà-
íà 759.656 (6,3%), Ìàêåäîíàöà 630.000 (5,3%), Íåìàöà 512.207 (4,3%), Ìààðà
472.079 (3,9%), Àëáàíàöà 483.871 (4%), Ðóìóíà 183.563 (1,6%), Òóðàêà 143.453
(1,2%), ñëîâåíñêèõ ìàœèíà 198.857 (1,6%), Èòàëè¼àíà 11.630 (0,1%) è îñòàëèõ
42.756 (0,3%).
Êàðòà
Âî¼íîãåîãðàôñêè èíñòèòóò, Áåîãðàä 1
7
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

3. ÂÅËÈÊÀ ÍÀÐÎÄÍÀ ÑÊÓÏØÒÈÍÀ ÇÀ ÏÐÎÃËÀØŌŠӣÅÄȌŌÀ ÁÀÍÀÒÀ,

ÁÀ×ÊÅ È ÁÀÐÀŒÅ ÑÐÁÈ£È, 25. ÍÎÂÅÌÁÐÀ 1918. Ó ÍÎÂÎÌ ÑÀÄÓ
Âåëèêà íàðîäíà ñêóïøòèíà Ñðáà, Õðâàòà, Áóœåâàöà, Ñëîâàêà, Ðóñèíà è îñòàëèõ
íàðîäà èç Áàíàòà, Áà÷êå è Áàðàœå äîíåëà ¼å ¼åäíîãëàñíî Îäëóêó: „Ïðèêšó÷ó¼å-
ìî ñå Êðàšåâèíè Ñðáè¼è êî¼à ñâî¼èì äîñàäàøœèì ðàäîì è ðàçâèòêîì ó¼åì÷àâà
ñëîáîäó, ðàâíîïðàâíîñò, íàïðåäàê ó ñâàêîì ïðàâöó íå ñàìî íàìà, íåãî è ñâèìà
ñëîâåíñêèì ïà è íåñëîâåíñêèì íàðîäèìà êî¼è ñ íàìà çà¼åäíî æèâå.”
Íà Ñêóïøòèíè ¼å áèëî çàñòóïšåíî 211 îïøòèíà ñà 757 ïîñëàíèêà, îä êî¼èõ 578
Ñðáà, 84 Áóœåâöà, 62 Ñëîâàêà, 21 Ðóñèí, 6 Íåìàöà, 3 Øîêöà, 2 Õðâàòà è 1 Ìààð.
Çáîð èçàñëàíèêà íàðîäíèõ âå
à ó Ðóìè äîíåî ¼å 24. íîâåìáðà 1918. îäëóêó î
ïðèñà¼åäèœåœó Ñðåìà Êðàšåâèíè Ñðáè¼è.
Ðåïðîäóêöè¼à ñëèêå Àíàñòàñà Áîöàðè
à
Áèáëèîòåêà Àðõèâà ÑÖÃ

4. ÏÎÑËÀÍÈÖÈ ÂÅËÈÊÅ ÍÀÐÎÄÍÅ ÑÊÓÏØÒÈÍÅ ÑÐÏÑÊÎà ÍÀÐÎÄÀ Ó ÖÐÍΣ

ÃÎÐÈ, ÏÎÄÃÎÐÈÖÀ ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1918.
Ñêóïøòèíà ¼å çàñåäàëà ó çãðàäè Ìîíîïîëà äóâàíà îä 11/24. äî 16/29. íîâåìáðà
1918. Ó œåíîì ðàäó ó÷åñòâîâàëî ¼å 165 ïîñëàíèêà, êî¼è ñó áèëè ïðåòåæíî ìëà-
äè è øêîëîâàíè šóäè: ôàêóëòåòñêè îáðàçîâàíèõ ïîñëàíèêà ¼å áèëî 56, ó÷èòå-

8
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

šà 27, ñâåøòåíèêà 17, ïëåìåíñêèõ íàðîäíèõ ãëàâàðà, êàïåòàíà è îïøòèíñêèõ

÷àñíèêà 25, ñóäñêèõ ÷èíîâíèêà 17, îñòàëèõ ñëóæáåíèêà 6, çåìšîðàäíèêà 14 è 3
ïîñåäíèêà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 5, 25. ìàðò 1920.

5. ÎÄËÓÊÀ ÂÅËÈÊÅ ÍÀÐÎÄÍÅ ÑÊÓÏØÒÈÍÅ ÑÐÏÑÊÎà ÍÀÐÎÄÀ Ó ÖÐÍΣ ÃÎÐÈ

ÄÎÍÈ£ÅÒÀ ÍÀ Ñ£ÅÄÍÈÖÈ 13/26. ÍÎÂÅÌÁÐÀ 1918. Ó ÏÎÄÃÎÐÈÖÈ
Ñêóïøòèíà ¼å ¼åäíîãëàñíî äîíåëà îäëóêå: „1. äà ñå êðàš Íèêîëà Ïåòðîâè
Ό-
ãîø è œåãîâà äèíàñòè¼à çáàöè ñà öðíîãîðñêîã ïðè¼åñòîëà; 2. äà ñå Öðíà Ãîðà ñà
áðàòñêîì Ñðáè¼îì ó¼åäèíè ó ¼åäíó ¼åäèíó äðæàâó ïîä äèíàñòè¼îì Êàðàîðå-
âè
à, òå òàêî ó¼åäèœåíà ñòóïè ó çà¼åäíè÷êó îòàŸáèíó íàøåã òðîèìåíîã íàðîäà
Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà.”
Ñêóïøòèíà ¼å Îäëóêó ïðâî óñâî¼èëà àêëàìàöè¼îì, à çàòèì ¼å ó ïî¼åäèíà÷íîì
èç¼àøœàâàœó ñâèõ 160 ïîñëàíèêà ãëàñàëî çà Îäëóêó.
Äåïóòàöè¼à îä 18 ÷ëàíîâà, êî¼ó ¼å ïðåäâîäèî ìèòðîïîëèò Ãàâðèëî (Äîæè
),
ïðåäàëà ¼å ïðåñòîëîíàñëåäíèêó Àëåêñàíäðó ó Áåîãðàäó 17. äåöåìáðà 1918.
Îäëóêó ñà ïîòïèñèìà 157 ïîñëàíèêà.
Îäëóêà
À£-335-5

6. Ó£ÅÄȌŌŠ1. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1918.

Àíòå Ïàâåëè
„Çóáàð”, ó ïðèñóñòâó
ïðåñòîëîíàñëåäíèêà Àëåêñàíäðà, ìè-
íèñòðà ôèíàíñè¼à è çàñòóïíèêà ïðåä-
ñåäíèêà Ìèíèñòàðñêîã ñàâåòà è ìè-
íèñòðà èíîñòðàíèõ äåëà Ñòî¼àíà
Ïðîòè
à, ìèíèñòðà óíóòðàøœèõ äåëà
Šóáå £îâàíîâè
à, ìèíèñòðà ãðàåâè-
íà Ìîì÷èëà Íèí÷è
à, ìèíèñòðà âî¼-
íîã Ìèõàèëà Ðàøè
à è äåëåãàöè¼å èç
Çàãðåáà, ÷èòà Àäðåñó Íàðîäíîã âè¼å-

à Ñëîâåíàöà, Õðâàòà è Ñðáà.
Ó Àäðåñè ¼å ñàîïøòåí çàêšó÷àê Íà-
ðîäíîã âè¼å
à î ïðîãëàøåœó ó¼åäè-
œåœà „äðæàâå Ñëîâåíàöà, Õðâàòà è
Ñðáà ñà Ñðáè¼îì è Öðíîì Ãîðîì ó ¼åäíó
¼åäèíñòâåíó äðæàâó” è èçðàæåíå æåšå
äà „âëàäàðñêó âëàñò íà ÷èòàâîì òå- 6

9
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ðèòîðè¼ó ñàäà ¼åäèíñòâåíå äðæàâå Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà âðøè Œåãîâî Âå-
ëè÷àíñòâî êðàš Ïåòàð, îäíîñíî ó œåãîâî¼ çàìåíè êàî ðåãåíò Âàøå Êðàšåâñêî
Âèñî÷àíñòâî, à ó¼åäíî áè ñå ñà âëàäîì Âàøåã Êðàšåâñêîã Âèñî÷àíñòâà è ïðåä-
ñòàâíèöèìà ñâè¼ó íàðîäíèõ ñòðàíàêà ó Ñðáè¼è è Öðíî¼ Ãîðè, èìàëà äà îáðàçó¼å
¼åäèíñòâåíà ïàðëàìåíòàðíà âëàäà íà ïîäðó÷¼ó ¼óãîñëîâåíñêå äðæàâå óç ¼åäèí-
ñòâåíî íàðîäíî ïðåäñòàâíèøòâî.” Àäðåñà ñå çàâðøàâà ðå÷èìà: „Íåêà æèâè
ñëîáîäíà è ó¼åäèœåíà £óãîñëàâè¼à. ”
Ó îäãîâîðó íà Àäðåñó ðåãåíò Àëåêñàíäàð ¼å ó èìå êðàšà Ïåòðà Ïðâîã ïðîãëà-
ñèî „ó¼åäèœåœå Ñðáè¼å ñà çåìšàìà íåçàâèñíå äðæàâå Ñëîâåíàöà, Õðâàòà è Ñðáà
ó ¼åäèíñòâåíî Êðàšåâñòâî Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà”, èñòàêàî äà
å „áèòè
êðàš ñàìî ñëîáîäíèì ãðààíèìà äðæàâå Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà, îñòàòè
óâåê âåðàí âåëèêèì óñòàâíèì, ïàðëàìåíòàðíèì è øèðîêîäåìîêðàòñêèì íà-
÷åëèìà çàñíîâàíèì íà îïøòåì ïðàâó ãëàñà” è íà êðà¼ó ðåêàî: „Íåêà íàì óâåê
áóäå ñðå
íî è ñëàâíî íàøå Êðàšåâñòâî Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà. „
Ðåãåíò Àëåêñàíäàð ¼å ïðîãëàñèî ó¼åäèœåœå Ñðáè¼å ñà „çåìšàìà íåçàâèñíå äð-
æàâå Ñëîâåíàöà, Õðâàòà è Ñðáà,” à íå ñà äðæàâîì ÑÕÑ, êî¼à íè¼å áèëà ìåóíà-
ðîäíî ïðèçíàòà. Ïðâîäåöåìáàðñêå èç¼àâå êàî „êîíñòèòóòèâíè àêò” ïðåäñòà-
7 âšàëå ñó îñíîâó äðæàâíîïðàâíîã ïðîâèçîðè¼óìà ó íîâîñòâîðåíî¼ äðæàâè.
Ðåïðîäóêöè¼à ñëèêå Èâàíà Òèøîâà
Â. îðîâè
, Íàøå ïîáåäå, Áåîãðàä 1990.

7. ÊÐÑÌÀÍÎÂÈ
ÅÂÀ ÊÓ
À ÍÀ ÒÅÐÀÇÈ£ÀÌÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ

Ïðåñòîëîíàñëåäíèê Àëåêñàíäàð ¼å ïðîãëàñèî ó¼åäèœåœå Ñðáà, Õðâàòà è Ñëî-
âåíàöà ó ¼åäíó äðæàâó ó Êðñìàíîâè
åâî¼ êó
è êî¼à ¼å, îä íîâåìáðà 1918. äî
ñðåäèíå 1922, ñëóæèëà êàî ïðèâðåìåíè äâîð.
Ôîòîãðàôè¼à
Ä. €óðè
-Çàìîëî è Í. Áîãóíîâè
,
Áåîãðàä ñà ñòàðèõ ôîòîãðàôè¼à, Áåîãðàä 2001.

ÊÐÀŠÅÂÑÊÈ ÄÎÌ ÄÈÍÀÑÒȣŠÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ
À

8. ÊÍÅÆÅÂÈ
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ, ÊÍÅÃÈŒÀ £ÅËÅÍÀ È ÊÍÅÆÅÂÈ
€ÎЀÅ, ÄÅÖÀ

ÊÍÅÇÀ ÏÅÒÐÀ È ÊÍÅÃȌŠŠÓÁÈÖÅ – ÇÎÐÊÅ ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ
, ÆÅÍÅÂÀ
1894.
Êíåç Ïåòàð Êàðàîðåâè
ñå 30. ¼óëà 1883. íà Öåòèœó îæåíèî êíåãèœîì Šó-
áèöîì – Çîðêîì, íà¼ñòàðè¼îì ê
åðêîì öðíîãîðñêîã êœàçà Íèêîëå Ïåòðîâè
à
8 Œåãîøà. Ïîñëå œåíå ñìðòè ìàðòà 1890. êíåç ¼å ñà äåöîì æèâåî íà Öåòèœó äî

10
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ñåïòåìáðà 1894, êàäà ¼å çáîã ïîëèòè÷êèõ, äèíàñòè÷êèõ, ëè÷íèõ è ïîðîäè÷íèõ

ðàçëîãà íàïóñòèî Öðíó Ãîðó è ñà äåöîì ñå ïðåñåëèî ó Æåíåâó.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-1

9. ÊÐÀŠ ÏÅÒÀÐ ÏÐÂÈ ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ

Êðàš Ñðáè¼å îä 15. ¼óíà 1903. è êðàš Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà îä 1. äåöåìáðà
1918. äî 16. àâãóñòà 1921.
Êðàš Ïåòàð ¼å ó ïàðàäíî¼ ãåíåðàëñêî¼ óíèôîðìè: íà ãëàâè áåëè êàëïàê ñà òðî-
áî¼íîì ïåð¼àíèöîì, òàìíîöðâåíè (ãàðàíñ) ¼åäíîðåäíè ìóíäèð ñà åïîëåòàìà,
îïàñàí åøàðïîì, ó öðíèì ïàíòàëîíàìà ñà çëàòíèì ëàìïàñèìà, ñàášîì è ðóêà-
âèöàìà.
Ðåïðîäóêöè¼à ñëèêå
À£-ÎÇÔ-74-1

10. ÊÐÀŠ ÏÅÒÀÐ ÏÐÂÈ Ó ÑÎËÓÍÓ, 10. £ÀÍÓÀÐ 1917.

Ïîðòðåò êðàšà ñà áðàäîì êî¼ó ¼å ïóñòèî ó çíàê æàëîñòè çà îêóïèðàíîì îòàŸáè-
íîì, à îáðè¼àî ¼å ïî îñëîáîåœó ó çíàê ðàäîñòè.
Ó Ãð÷êî¼ ¼å áèî îä ¼àíóàðà 1916. äî ëåòà 1919. êàäà ¼å äîïóòîâàî ó Àðàíåëîâàö.
Ïîñëå äâà ìåñåöà áîðàâêà ó Áóêîâè÷êî¼ Áàœè ñòèãàî ¼å êðà¼åì ñåïòåìáðà ó Áå-
îãðàä, ãäå ¼å ó èçíà¼ìšåíî¼ êó
è íà Ñåœàêó æèâåî äî êðà¼à æèâîòà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-1

11. ÀÁÄÈÊÀÖÈ£À ÊÐÀŠÀ ÏÅÒÐÀ ÏÐÂÎà ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ
À (ÊÀÑÒÅË ÊÎÄ ÀÒÈÍÅ

11. ÌÀÐÒ 1919)
Êðàš Ïåòàð ¼å îäëóêó î ïîâëà÷åœó ñ ïðåñòîëà îáðàçëîæèî ðå÷èìà: „Îïõðâàí
ãîäèíàìà è ñëàáîø
ó, óâåðåí äóáîêî äà ñó ïîòðåáíå ¼à÷å ðóêå è ìëàå ñíàãå íå-
ãî øòî ñó íàøå, äà ñå âåëèêî äåëî äðæàâíå ðåîðãàíèçàöè¼å èçâðøè è íàðîäíî ¼å-
äèíñòâî ó÷âðñòè, ðåøèëè ñìî ñâî¼åâîšíî è ïîñëå äóáîêîã ðàçìèøšàœà äà ñå
ïîâó÷åìî ó ìèðàí æèâîò è äà ñå îâèì àêòîì îäðåêíåìî ïðåñòîëà Kðàšåâñòâà
Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà ó êîðèñò íàøåã šóášåíîã ñèíà, Œåãîâîã Êðàšåâñêîã
Âèñî÷àíñòâà Êðàšåâè
à Àëåêñàíäðà.”
Îäëóöè êðàšà Ïåòðà Ïðâîã äà àáäèöèðà ïðåòõîäèëè ñó äîãîâîðè è ïðåïèñêà
èçìåó âëàäå, ïðåñòîëîíàñëåäíèêà è äâîðà ó Êàñòåëó êîä Àòèíå, ïîñëå ÷åãà ¼å
êðàš 11. ìàðòà 1919. ïîòïèñàî àêò êî¼èì ñå îäðåêàî ïðåñòîëà. Íà àêò íèñó ñòà-
âšåíè äàòóì è ìåñòî ïîòïèñà øòî óêàçó¼å íà íàìåðó ïðåñòîëîíàñëåäíèêà è
ïðåäñåäíèêà âëàäå äà ãà îáçíàíå ó òðåíóòêó êàäà òî áóäå íà¼ïðèêëàäíè¼å. Íà-
ìåðàâàëè ñó äà òî ó÷èíå òîêîì çàñåäàœà Ïðèâðåìåíîã íàðîäíîã ïðåäñòàâíè-
øòâà, àëè ñó ó ïîñëåäœåì ìîìåíòó îäóñòàëè èç íåïîçíàòèõ ðàçëîãà òàêî äà íè- 10

11
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

¼å äîøëî äî ñìåíå íà ïðåñòîëó è ðåãåíò Àëåêñàíäàð ¼å è äàšå âëàäàî ó èìå

êðàšà Ïåòðà.
Àáäèêàöè¼à
À£-335-1/1

12. ÌÎÌÅ ÄÐÀÃÎÌ ÍÀÐÎÄÓ – ÌÀÍÈÔÅÑÒ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÏÐÂÎÃ

ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ
À, ÏÀÐÈÇ 17. ÀÂÃÓÑÒ 1921.
Ïîâîäîì ñìðòè êðàšà Ïåòðà êðàš Àëåêñàíäàð ¼å èç Ïàðèçà, ãäå ñå íàëàçèî íà
ëå÷åœó è áèî ñïðå÷åí áîëåø
ó äà äîå íà ñàõðàíó ñâîãà îöà, îá¼àâèî íàðîäó
äà ¼å ñòóïèî íà ïðåñòî, ïðåóçåî êðàšåâñêó âëàñò è äà
å „âåðàí èäåàëèìà ñâîãà
îöà ÷óâàòè óñòàâíå ñëîáîäå è ïðàâà ãðààíà, øòèòèòè äðæàâíî ¼åäèíñòâî è
áäèòè íàä ñâèì òåêîâèíàìà íàðîäíèì êî¼å ñó ìè ó àìàíåò ïðåäàíå.” Ñïðå÷åí
äà çáîã áîëåñòè âðøè êðàšåâñêó âëàñò, êðàš ¼å îâëàñòèî Ìèíèñòàðñêè ñàâåò
äà ãà çàñòóïà äî ïîâðàòêà ó îòàŸáèíó.
Ìàíèôåñò
Ñëóæáåíè ëèñò Êðàšåâèíå ÑÕÑ, áð. 185, 21. àâãóñò 1921.

13 13. ÊÐÀŠÅÂÈ
€ÎЀÅ, ÊÍÅÃÈŒÀ £ÅËÅÍÀ, ÊÍÅÇ ÀÐÑÅÍ È ÊÍÅÆÅÂÈ

ÏÀÂËÅ Ó ÏÎÃÐÅÁÍΣ ÏÎÂÎÐÖÈ ÊÐÀŠÀ ÏÅÒÐÀ ÏÐÂÎà ÈÑÏÐÅÄ ÑÀÁÎÐÍÅ
ÖÐÊÂÅ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 22. ÀÂÃÓÑÒ 1921.
Ó ïîãðåáíî¼ ïîâîðöè èñïðåä Ñàáîðíå öðêâå ñó êðàšåâè
€îðå (îçíà÷åí ñà
„X”), ó öðíèíè ¼å êíåãèœà £åëåíà, êíåç Àðñåí è êíåæåâè
Ïàâëå (îçíà÷åí ñà
„XX”).
Îãðîìíà ïîâîðêà ïðàòèëà ¼å êðàšåâ êîâ÷åã îä Ñàáîðíå öðêâå äî æåëåçíè÷êå
ñòàíèöå ó Áåîãðàäó. Îä Áåîãðàäà äî Ìëàäåíîâöà êðàšåâ êîâ÷åã ¼å ïðåíåò âî-
çîì, à îä Ìëàäåíîâöà äî Òîïîëå àóòîìîáèëîì. Íà æåëåçíè÷êèì ñòàíèöàìà ïî
ñåëèìà, äóæ ïðóãå è ïóòà êî¼èì ¼å ïðîëàçèëà ïîãðåáíà ïîâîðêà íàðîä ¼å îäà-
âàî ïîøòó êðàšó Ïåòðó Ïðâîì.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 37, 15. ñåïòåìáàð 1922.

14. ×ÅÒÍÈÖÈ ÂΣÂÎÄÅ ÏÅÒÐÀ ÌÐÊÎŒÈ
À ÍÀ ÑÀÕÐÀÍÈ ÊÐÀŠÀ ÏÅÒÐÀ

ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ
À, 22. ÀÂÃÓÑÒ 1921.
Ôîòîðåïîðòàæà: 1. ×åòíèöè âî¼âîäå Ïåòðà Ìðêîœè
à, ñà âåíöåì: ñðåñêè íà-
÷åëíèê Ãà¼è
, Ïåðî Çãîäè
, Êóçìàí óëèáðê, Òðèâóí Çîðè
(äðæè âåíàö), Ïàâî
Äðšà÷à (ñåäè), Íèêîëà Âó¼àòîâè
, Âà¼àí Åðöåã, Òðèâî Ìè¼àòîâè
, Ïåðî Äðšà÷à
(ñåäè) è ñðåñêè ïðèñòàâ Âóêìèðîâè
; 2. ×åòíèê Ïåòàð Ìèšóø ¼å áèî âåîìà ïî-
âåðšèâî ëèöå Ïåòðà Ìðêîœè
à è êàäà ¼å âî¼âîäà íàïóøòàî Êðà¼èíó, ïðåðóøå-
íîã ó íàðîäíî îäåëî, ïðåâåî ãà ¼å îä Ãëèíå äî Ñèñêà.

12
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Ïîðåä ìíîãîáðî¼íîã íàðîäà, ðàçíèõ äåëåãàöè¼à èç öåëå çåìšå, ìåó êî¼èìà ñó

áèëè ó÷åñíèöè Áîñàíñêîã óñòàíêà 1875–1878, ïîãðåáó ñó ïðèñóñòâîâàëà èçà-
ñëàíñòâà Èòàëè¼å, Ðóìóíè¼å, ×åõîñëîâà÷êå è Ãð÷êå, à âëàäå Âåëèêå Áðèòàíè¼å,
ÑÀÄ, Áåëãè¼å è Ïîšñêå îâëàñòèëå ñó ñâî¼å ïîñëàíèêå äà èõ çàñòóïà¼ó íà ñàõðà-
íè êðàšà Ïåòðà.
Ôîòîðåïîðòàæà
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 36, 8. ñåïòåìáàð 1922.

15. ÖÐÊÂÀ ÑÂÅÒÎà €ÎЀÀ ÍÀ ÎÏËÅÍÖÓ – ÇÀÄÓÆÁÈÍÀ ÊÐÀŠÀ ÏÅÒÐÀ ÏÐÂÎÃ

ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ
À
Êðàš Ïåòàð ¼å ñàõðàœåí ó êðèïòè öðêâå ñâî¼å çàäóæáèíå, 22. àâãóñòà 1921. Äâà-
äåñåò Øóìàäèíàöà ñïóñòèëî ¼å êðàšåâ êîâ÷åã ó êðèïòó. Ïðèëèêîì ñïóøòàœà
êîâ÷åãà ó êðèïòó òîïîâñêè ïëîòóíè è öðêâåíà çâîíà øèðîì çåìšå îãëàñèëè ñó
ñàõðàíó êðàšà Ïåòðà.
Ãðîá êðàšà Ïåòðà ïîñòàî ¼å ìåñòî õîäî÷àø
à. Íàðîä, äåëåãàöè¼å ðàçíèõ äðæà-
âà, ìèñè¼à è äðóøòàâà äîëàçèëè ñó íà Îïëåíàö äà îäà¼ó ïî÷àñò êðàšó. Ïîñëå çà-
âðøåòêà õðàìà, êîâ÷åã êðàšà Ïåòðà ¼å 24. ¼óëà 1930. ïðåíåò èç êðèïòå è ñìå-
øòåí ó ñàðêîôàã ó ñåâåðíî¼ ïåâíèöè.
Ïîñëå ñìðòè êðàšó ñó îäàòà ïðèçíàœà è íàçâàí ¼å Ïåòàð Âåëèêè Îñëîáîäèëàö.
Îäëóêó î ïîäèçàœó öðêâå íà âàøàðèøòó ó Òîïîëè äîíåî ¼å êðàš Ïåòàð 25. àâ-
ãóñòà 1903. Êàìåí òåìåšàö è ïîâåšà
ïèñàíà ñòàðîñëîâåíñêèì ïèñìîì ïî-
u-
ëîæåíè ñó 7. îêòîáðà 1907, à ãðàäœà ¼å
ïî÷åëà 5. ìà¼à, îäíîñíî çèäàœå 1. ñåï-
òåìáðà 1910. Ìèòðîïîëèò Äèìèòðè¼å
èçâðøèî ¼å îñâå
åœå 23. ñåïòåìáðà
1912. Ïîñëå ñìðòè êðàšà Ïåòðà œåãîâ
ñèí, êðàš Àëåêñàíäàð, ïðèñòóïèî ¼å
îáíîâè è çàâðøåòêó öðêâå Ñâåòîã €îð-
à è òàêî èñïóíèî îáå
àœå êî¼å ¼å ¼åä-
íîì ïðèëèêîì äàî, ðåêàâøè: „Ìî¼
îòàö ¼å çàäóæáèíó ïîäèãàî, à ¼à
ó ¼å äî-
âðøèòè è äîñòî¼íî óêðàñèòè”. Îñèì
îáíîâå îíîãà øòî ¼å íåïðè¼àòåš îøòå-
òèî èëè îäíåî, óðàäèî ¼å èêîíîñòàñ, ïà-
òîñ, ïîëè¼åëå¼, êàíäèëà, âðàòà, êðèïòó,
ìîçàèê è äðóãî. Öðêâà ¼å çàâðøåíà è ïî
äðóãè ïóò îñâå
åíà 8. ñåïòåìáðà 1930.

Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-8 15

13
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

16. ÏÈÑÌÎ ÎÒÏÐÀÂÍÈÊÀ ÏÎÑËÎÂÀ ÈÇ ÁÓÊÓÐÅØÒÀ – ÏÐÅÄÑÅÄÍÈÊÓ ÂËÀÄÅ

ÑÒΣÀÍÓ ÏÐÎÒÈ
Ó Î ÆÅÍÈÄÁÈ ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ,
6. £ÀÍÓÀÐ 1919.
Îòïðàâíèê ïîñëîâà èçâåøòàâà î ðàçãîâîðó ñà ïðåäñòàâíèöèìà ðóìóíñêîã
äâîðà î æåíèäáè ïðåñòîëîíàñëåäíèêà ñà ¼åäíîì îä ðóìóíñêèõ ïðèíöåçà è èç-
¼àâè êðàšà Ôåðäèíàíäà äà áè áèî íà¼ñðå
íè¼è êàäà áè ìó çåò áèî Àëåêñàíäàð
Êàðàîðåâè
.
Ïèñìî
À£-335-3/6

17. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ
, 1921.

Ïîðòðåò êðàšà ó ñâå÷àíî¼ óíèôîðìè îôèöèðà êîœè÷êå ãàðäå (àòèëà ñà îðäå-
œåì è åøàðïîì è äîëàìà îãðíóòà ïðåêî ëåâîã ðàìåíà), ñà ïîòïèñîì Ñàíäðî è
1921. ãîäèíîì.
Áàëêàíñêè è Ïðâè ñâåòñêè ðàò, ñðåèâàœå ïðèëèêà ó íîâîñòâîðåíî¼ äðæàâè,
àëè è çäðàâñòâåíî ñòàœå îäëàãàëè ñó Àëåêñàíäðîâó æåíèäáó. Êàäà ñó ñå çà òî
ñòåêëè óñëîâè âå
¼å áèî ó ïîîäìàêëèì ìîìà÷êèì ãîäèíàìà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-1

18. ÏÈÑÌÎ ÌÈÍÈÑÒÐÀ ÄÐÀÃÎÌÈÐÀ £ÀÍÊÎÂÈ
À ÏÎÑËÀÍÈÊÓ ÁÎØÊÓ

×ÎËÀÊ-ÀÍÒÈ
Ó Î ÏÎÑÅÒÈ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÐÓÌÓÍÑÊÎÌ ÄÂÎÐÓ,
24. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1921.
Ìèíèñòàð äâîðà îáàâåøòàâà ïîñëàíèêà äà êðàšåâà ïîñåòà êðàšó Ôåðäèíàí-
äó „íå áè áèëà çâàíè÷íà âå
ïðèâàòíà” è äà çáîã òîãà ó îáçèð äîëàçè Ñèíà¼à ó
âðåìå Áîæè
íèõ ïðàçíèêà.
Ïèñìî
À£-395-7/454

19. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ Ó ÊÐÓÃÓ ÐÓÌÓÍÑÊÅ ÊÐÀŠÅÂÑÊÅ ÏÎÐÎÄÈÖÅ Ó ÑÈÍÀ£È,

17 11. £ÀÍÓÀÐ 1922.
Èñïðåä çàìêà Ïåëèøîð: 1. ãð÷êè ïðåñòîëîíàñëåäíèê €îðå; 2. œåãîâà ñóïðóãà
£åëèñàâåòà; 3. ðóìóíñêè êðàš Ôåðäèíàíä; 4. êðàš Àëåêñàíäàð; 5. ðóìóíñêà
ïðèíöåçà Ìàðè¼à – âåðåíèöà êðàšà Àëåêñàíäðà; 6. ðóìóíñêà êðàšèöà Ìàðè¼à;
7. ðóìóíñêà ïðèíöåçà Èëåàíà.
Êðàš ¼å áèî ó ãîñòèìà êîä ðóìóíñêå êðàšåâñêå ïîðîäèöå è 9. ¼àíóàðà 1922. âå-
ðèî ñå ñà ïðèíöåçîì Ìàðè¼îì. Öðêâåíè îáðåä âåðèäáå îáàâšåí ¼å 20. ôåáðóà-

14
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ðà 1922. ó äâîðöó Êîòðî÷åíè ó Áóêóðåøòó, ïî ñðïñêîì îáè÷à¼ó, íà èçðè÷èòó æå-

šó êðàšà Ôåðäèíàíäà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 6, 9. ôåáðóàð 1922.

20. TRAITE (ÁÐÀ×ÍÈ ÓÃÎÂÎÐ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ È ÏÐÈÍÖÅÇÅ

ÌÀÐȣŠÎÄ ÐÓÌÓÍÈ£Å), 7. £ÓÍ 1922.
Óãîâîðîì ñó îäðååíè äàòóì è íà÷èí âåí÷àœà, ìèðàç, ëè÷íè ïðèõîäè, ïîêëî-
íè è äàðîâè ïðèíöåçå Ìàðè¼å è óòâðåíà œåíà èìîâèíñêà ïðàâà ó ñëó÷à¼ó
ñìðòè êðàšà Àëåêñàíäðà.
Óãîâîð
À£-335-3/23

21. ÑÂÀÄÁÅÍÀ ÏÎÂÎÐÊÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ È ÐÓÌÓÍÑÊÅ ÏÐÈÍÖÅÇÅ

ÌÀÐȣŠÍÀ ÒÅÐÀÇÈ£ÀÌÀ, ÁÅÎÃÐÀÄ 8. £ÓÍ 1922.
Ó ãàëà êîëèìà ñà øåñòîïðåãîì
ðóìóíñêè êðàš Ôåðäèíàíä è
ïðèíöåçà Ìàðè¼à ïðîëàçå Òå-
ðàçè¼àìà íà êî¼èìà ñó ñîêîëè
ñà÷èíèëè ïèðàìèäó „Áóêåò
êðàšèöè îä ñîêîëà.”
Íà ÷åëó ñâàäáåíå ïîâîðêå
èøàî ¼å áàð¼àêòàð Ìèõàèëî
Øèáàëè
, èç £åçåðà êîä Æà-
ášàêà, ÷è¼è ¼å îòàö áèî áàð¼àê-
òàð íà âåí÷àœó êíåçà Ïåòðà è
êíåãèœå Çîðêå, ïðà
åí êîœà-
íèöèìà ó íàðîäíèì íîøœàìà,
èçà œèõ èøàî ¼å ïîðîäè÷íè
êîðòåæ è ó êîëèìà âèêòîðè¼à à
ëà äîìîí áèëè ñó ðóìóíñêà
êðàšèöà, êóì è ñòàðè ñâàò,
ïðèíöåçà è ïðèí÷åâè. Íà ïóòó
äî Ñàáîðíå öðêâå ïîâîðêó ¼å
ïðàòèëî êëèöàœå îäóøåâšå-
íîã íàðîäà, äîê ñó àâèîíè êðó-
æèëè íàä Áåîãðàäà è áàöàëè
öâå
å.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-1 21

15
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

22. ÂÅÍ×ÀŒÅ ÊÐÀŠÀ ÑÐÁÀ, ÕÐÂÀÒÀ È ÑËÎÂÅÍÀÖÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÏÐÂÎÃ

ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ
À È ÐÓÌÓÍÑÊÅ ÏÐÈÍÖÅÇÅ ÌÀÐȣŠÕÎÅÍÖÎËÅÐÍ
ÑÈÃÌÀÐÈÍÃÅÍ ÊÎÁÓÐà ÃÎÒÀ Ó ÑÀÁÎÐÍΣ ÖÐÊÂÈ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 8. £ÓÍ 1922.
Ìëàäåíàöè ñó èñïðåä îëòàðà, à èçà œèõ ñòî¼å ñòàðè ñâàò êíåç Àðñåí, çàñòóïíèê
êóìà Àëáåðò âî¼âîäà îä £îðêà, ñèí åíãëåñêîã êðàšà îðŸà Ïåòîã è îñòàëè ñâà-
òîâè.
Âèñîêå ìëàäåíöå âåí÷àî ¼å ïàòðè¼àðõ Äèìèòðè¼å óç ñàñëóæåœå ÷åòèðè åïèñêî-
ïà è ñâåøòåíñòâà. Âåí÷àœå ñó îá¼àâèëà çâîíà áåîãðàäñêèõ öðêàâà è ïëîòóíè ñà
Êàëåìåãäàíà è Äóíàâà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 25, 22. ¼óí 1922.

22

23. ÑÂÀÄÁÅÍÈ ÎÁÈ×À£È: ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÑÀ ÑÈÒÎÌ Ó ÐÓÖÈ, ÊÐÀŠ

ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÑÂÀÒÎÂÈ ÈÑÏÐÅÄ ÑÒÀÐÎÃ ÄÂÎÐÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 8. £ÓÍ 1922.
Ïî ïîâðàòêó èç Ñàáîðíå öðêâå ìëàäåíöå ¼å íà ñòåïåíèöàìà Ñòàðîã äâîðà äî-
÷åêàëî íàêîí÷å, ìàëî ìóøêî äåòå, êî¼å ¼å êðàšèöà ïîšóáèëà, à çàòèì ¼î¼ ¼å ïðå-
äàòî ñèòî ñà ïøåíèöîì è êóêóðóçîì êî¼å ¼å îíà ðàçáàöàëà îêî ñåáå.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-2

16
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

24. ÌËÀÄÅÍÖÈ: ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À Ó ÑÒÀÐÎÌ ÄÂÎÐÓ

Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 8. £ÓÍ 1922.
Ìëàäîæåœà ó ñâå÷àíî¼ ãåíåðàëñêî¼ óíèôîðìè: öðíè äâîðåäíè ìóíäèð ñà åïî-
ëåòàìà, åøàðïîì è îðäåíèìà, ïàíòàëîíàìà ñà ëàìïàñèìà, öèïåëàìà, øàïêîì è
ðóêàâèöàìà ó ëåâî¼ è ñàášîì ó äåñíî¼ ðóöè. Íåâåñòà ¼å ó áåëî¼ ñâèëåíî¼ âåí÷à-
íèöè ñà äóãèì âåëîì èçâåçåíèì ó çëàòó. Íà ãëàâè ¼å èìàëà âåíàö îä ìèðòå, îêî
âðàòà äè¼àìàíòñêó îãðëèöó, à ïðåêî ðàìåíà ëåíòó Êàðàîðåâå çâåçäå.
Ïîñëå ÷åñòèòêè îä ñïåöè¼àëíèõ ìèñè¼à, äèïëîìàòñêîã êîðà, ÷ëàíîâà êðàšåâ-
ñêå âëàäå, íàðîäíèõ ïîñëàíèêà, ïàòðè¼àðõà è îñòàëèõ âåðñêèõ ïîãëàâàðà, ó
äâîðó ¼å ïðèðååí ãàëà ðó÷àê çà 286 çâàíèöà. Ïîïîäíå ñó ìëàäåíöè íà Áàœèöè
ïðèñóñòâîâàëè ðåâè¼è òðóïà ó êî¼î¼ ¼å ó÷åñòâîâàëî 18.000 âî¼íèêà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 25, 22. ¼óí 1922.

24
25. ÌËÀÄÅÍÖÈ: ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÑÀ ÑÂÀÒÎÂÈÌÀ,
8. £ÓÍ 1922.
Íàïðåä ñåäå äåöà êíåãèœå £åëåíå, Êàòàðèíà è Ñâåâîëä; ó ïðâîì ðåäó ñåäå: ðó-
ìóíñêà ïðèíöåçà £åëåíà, êðàš Àëåêñàíäàð, êðàšèöà Ìàðè¼à, ðóìóíñêà êðàšè-
öà Ìàðè¼à, ðóìóíñêè êðàš Ôåðäèíàíä, ïðèíöåçà
Áåàòðè÷à è ïðèíöåçà Êèðà; ñòî¼å: ðóìóíñêà ïðèíöå-
çà Èëåàíà, ïðèíöåçà £åëåíà, èíôàíò Àëôîíñ, âî¼âî-
äà îä £îðêà Àëáåðò, ðóìóíñêè ïðèíö Êàðîë, ïðèíö
îä Óäèíà, ïðèíö Íèêîëà, ïðèíöåçà £åðèíà, ïðèíö
Ïàâëå è êíåç Àðñåí.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 29, 20. ¼óë 1922.

26. ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÍÀ ÆÅËÅÇÍÈ×ÊΣ ÑÒÀÍÈÖÈ

Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 4. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1923.
Êðàšèöà ñå ñà Áëåäà, ãäå ¼å áèëî ïðåäâèåíî äà ñå
ïîðîäè, âðàòèëà ó ïðåñòîíèöó ¼åð ¼å êðàšó ó ïî-
ñëåäœåì òðåíóòêó óêàçàíî íà òî äà „Ñðáè íèêàäà íå
áè äîçâîëèëè äà ñå íàñëåäíèê ïðåñòîëà ðîäè èçâàí
Ñðáè¼å.”
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 37, 13. ñåïòåìáàð 1923. 25

17
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

27. ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÏÅÒÀÐ Ó ÊÐÓÃÓ ÐÎÄÁÈÍÅ ÏÎÑËÅ ÊÐØÒÅŒÀ,

ÁÅÎÃÐÀÄ 21. ÎÊÒÎÁÀÐ 1923.
Ïðåñòîëîíàñëåäíèê Ïåòàð íà êðèëó ðóìóíñêå êðàšèöå Ìàðè¼å îêðóæåí êðà-
šåì Àëåêñàíäðîì, ãð÷êîì êðàšèöîì £åëèñàâåòîì, ðóìóíñêèì êðàšåì Ôåð-
äèíàíäîì, âî¼âîòêèœîì îä £îðêà £åëèñàâåòîì è çàñòóïíèêîì êóìà âî¼âîäîì
îä £îðêà Àëáåðòîì, ñèíîì êðàšà îðŸà Ïåòîã.
Ïðåñòîëîíàñëåäíèêà ¼å êðñòèî ïðîòî¼åðå¼ Ìèõàèëî Ïîïîâè
ó êàïåëè Ñâåòîã
îöà Íèêîëà¼à ó Ñòàðîì äâîðó. Ïîñëå êðøòåœà ïðåñòîëîíàñëåäíèêà Ïåòðà èç-
íåî ¼å èç öðêâå âî¼âîäà Ñòåïà Ñòåïàíîâè
, ó ïðàòœè êîíòðààäìèðàëà Äðàãóòè-
íà Ïðèöå è ïðåäñòàâíèêà èíâàëèäà ïóêîâíèêà À. Êàðàëè
à. Êðàš Àëåêñàíäàð
¼å ó Ñòàðîì äâîðó ïðèðåäèî ãàëà ðó÷àê çà 230 çâàíèöà. Êðàš ¼å ïîçäðàâèî ãî-
ñòå, à çàòèì ñó ïðèãîäíå ãîâîðå îäðæàëè ðóìóíñêè êðàš Ôåðäèíàíä è ïðåä-
ñåäíèê âëàäå Íèêîëà Ïàøè
.
27
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-2

28. ÏÎÐÎÄÈÖÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ
À: ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ,

ÊÐÀŠÅÂÈ
ÒÎÌÈÑËÀÂ, ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÏÅÒÀÐ, ÊÐÀŠÅÂÈ

ÀÍÄÐÅ£, ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À, £ÓÍ 1931.
Êðàš Àëåêñàíäàð ¼å ðîåí 17. äåöåìáðà 1888. íà Öåòèœó è èìå ¼å äîáèî ïî êó-
ìó Àëåêñàíäðó Òðå
åì, ðóñêîì öàðó. Êðàšåâè
Òîìèñëàâ ¼å ðîåí 19. ¼àíóàðà
1928. ó Áåîãðàäó è èìå ¼å äîáèî ïî ïðâîì õðâàòñêîì êðàšó. Ïðåñòîëîíàñëåä-
íèê Ïåòàð ¼å ðîåí 6. ñåïòåìáðà 1923. ó Áåîãðàäó è íà êðøòåœó ìó ¼å äàòî äå-
äèíî èìå. Êðàšåâè
Àíäðå¼ ðîäèî ñå 28. ¼óíà 1929. íà Áëåäó è íàçâàí ¼å íà¼ïî-
ïóëàðíè¼èì èìåíîì ó Ñëîâåíè¼è. Èìåíà êðàšåâå äåöå ñó ñèìáîëèçîâàëà
íàðîäíî ¼åäèíñòâî. Êðàšèöà Ìàðè¼à ñå ðîäèëà 9. ¼àíóàðà 1900. ó Ãîòè (Íåìà÷-
êà) è, äà áè ¼å ðàçëèêîâàëè îä ìà¼êå è áàáå êî¼å ñó íîñèëå èñòî èìå, ïðîçâàëè ñó
¼å Ìèœîí ïî èñòîèìåíî¼ îïåðè êî¼à ¼å èçâîåíà ó ãðàäñêîì ïîçîðèøòó íà äàí
œåíîã ðîåœà.
Ôîòîãðàôè¼à
28 Á. Ãëèãîðè¼åâè
, Êðàš Àëåêñàíäàð Êàðàîðåâè
, êœ. III, Áåîãðàä 2002.

29. ÏÎÐÎÄÈ×ÍÈ ÏÐÀÂÈËÍÈÊ ÇÀ ×ËÀÍÎÂÅ ÊÐÀŠÅÂÑÊÎà ÄÎÌÀ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ

£ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å, 5. ÀÏÐÈË 1930.
Ïðàâèëíèê ¼å îäðåèâàî ÷ëàíîâå êðàšåâñêîã äîìà äèíàñòè¼å Êàðàîðåâè
à
è íàñëåäíèêà ïðåñòîëà. Êðàš ¼å áèî âðõîâíè ñòàðåøèíà è çàøòèòíèê ñâèõ
ïðèïàäíèêà êðàšåâñêå êó
å, îäðåèâàî èì ¼å ðàíã, ìåñòî ñòàíîâàœà, áåç œå-
ãîâîã îäîáðåœà íèñó ìîãëè ïóòîâàòè ó èíîñòðàíñòâî è ñòóïèòè ó áðàê, à óç ïî-
ìî
Äâîðñêîã ñàâåòà ðåøàâàî ¼å ïðåñòóïå è èçðèöàî äèñöèïëèíñêå ìåðå. Çà

18
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

êðøåœå ïðàâèëíèêà áèëå ñó ïðîïèñàíå êàçíå îä êî¼èõ ¼å íà¼òåæà áèëà èñêšó-

÷åœå èç êðàšåâñêîã äîìà.

Ïðàâèëíèê
À£-74-48/7 (1-8)

30. ÃÐÁ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÐÁÀ, ÕÐÂÀÒÀ È ÑËÎÂÅÍÀÖÀ

Íà öðâåíîì øòèòó ¼å äâîãëàâè áåëè îðàî ó ïîëåòó, à èçíàä øòèòà êðóíà. Íà ïð-
ñèìà îðëà ¼å øòèò íà êîìå ñó ãðáîâè: ñðïñêè – íà öðâåíîì øòèòó áåëè êðñò ñà
ïî ¼åäíèì îãœèëîì ó ñâàêîì êðàêó; õðâàòñêè – øòèò ñà 25 öðâåíèõ è áåëèõ ïî-
šà; ñëîâåíà÷êè – íà ïëàâîì øòèòó ¼åäíà øåñòîêðàêà çâåçäà ãðîôîâà öåšñêèõ,
à èñïîä œå èëèðñêè áåëè ïîëóìåñåö. Ãðá ¼å îãðíóò ïóðïóðíèì õåðìåëèíñêèì
ïëàøòîì, à íà âðõó ñå íàëàçè êðàšåâñêà êðóíà.

Ðåïðîäóêöè¼à öðòåæà Ä. Àöîâè
à

À. Ñîëîâ¼åâ, Èñòîðè¼à ñðïñêîã ãðáà è äðóãè õåðàëäè÷êè ðàäîâè, Áåîãðàä 2000.

31. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ
, 1927.

Êðàš ¼å ó ñâå÷àíî¼ óíèôîðìè îôèöèðà êîœèöå êðàšåâå ãàðäå (òàìíîçåëåíà 30
àòèëà, ÷àêøèðå îä öðâåíå ÷î¼å, îãðíóò ñêóïîöåíèì õåðìåëèíñêèì ïëàøòîì),
ñà âëàäàðñêèì èíñèãíè¼àìà – ñàášîì ó ëåâî¼ ðóöè, êðóíîì è ñêèïòðîì íà ñòî-
֏
ó.
Ó çíàê çàõâàëíîñòè çà ñòèïåíäè¼ó êî¼ó ¼å óæèâàî òîêîì øêîëîâàœà íà Áå÷êî¼
àêàäåìè¼è Ïà¼à £îâàíîâè
¼å 1927. ïîêëîíèî Ìàòèöè ñðïñêî¼ ïîðòðåò êðàšà
Àëåêñàíäðà.

Ðåïðîäóêöè¼à óšà íà ïëàòíó Ïà¼å £îâàíîâè
à

À£-66-630-1039

32. ÃÐÁ ÄÈÍÀÑÒȣŠÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ

Øòèò ¼å ïîäåšåí íà òðè äåëà: ó ãîðœåì äåñíîì íàëàçè ñå ãðá Ñðáè¼å – êðñò ñà
îöèëèìà; ó ëåâîì õðâàòñêè ãðá ñà øàõîâñêèì ïîšèìà, à ó äîœåì ãðá ïîêðà¼è-
íå Êðàœñêå – ó ñðåáðíîì ïîšó ïëàâè îðàî êîìå ¼å íà ãðóäèìà ïðåìà ãîðå
îêðåíóò ïîëóìåñåö ñà öðâåíî-çëàòíèì øàõîâñêèì ïîšèìà. Îêî øòèòà ¼å îð-
äåí êíåçà Ëàçàðà, à èçíàä œåãà êðóíà âèçàíòè¼ñêîã òèïà.

Ôîòîãðàôè¼à
À. Âåñåëèíîâè
è Ð. Šóøè
, Ñðïñêå äèíàñòè¼å, Íîâè Ñàä – Áåîãðàä 2001. 30

19
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

33. ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÎÄËÀÇÈ ÀÓÒÎÌÎÁÈËÎÌ ÄÎ

ÑÀÁÎÐÍÅ ÖÐÊÂÅ, 1. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1920.
Ïîâîäîì Äàíà ó¼åäèœåœà, êî¼è ¼å ïðîñëàâšàí êàî äðæàâíè ïðàçíèê, ïðåñòî-
ëîíàñëåäíèê Àëåêñàíäàð, ó ïðàòœè ñâèòå, êðîç øïàëèð âî¼ñêå è íàðîäà îäëà-
çè íà áëàãîäàðåœå.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 25, 16. äåöåìáàð 1920.

34. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÎÄËÀÇÈ ÄÎ ÑÀÁÎÐÍÅ ÖÐÊÂÅ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ,

28. £ÓÍ 1930.
Êðàš ó ãåíåðàëñêî¼ óíèôîðìè, íà êîœó, ó ïðàòœè ãåíåðàëà ÕàŸè
à, ïðâîã àó-
òàíòà Ñòî¼àíîâè
à è ñâèòå, íà Âèäîâäàí êî¼è ¼å îáåëåæàâàí êàî äðæàâíè ïðà-
çíèê, îäëàçè íà ñâå÷àíè ïîìåí áîðöèìà èçãèíóëèì çà îòàŸáèíó. Èçà êðàšåâå
ñâèòå èøàî ¼å îäðåä ãàðäè¼ñêå êîœèöå, à èçà œèõ êðàšèöà Ìàðè¼à ó ïàðàäíèì
êî÷è¼àìà êî¼å ñó âóêëà ÷åòèðè áåëöà. Êðàšà è êðàšèöó îäóøåâšåíî ñó ïî-
çäðàâšàëè íàðîä è ó÷åñíèöè ñîêîëñêîã ñëåòà êî¼è ñå òèõ äàíà îäðæàâàî ó Áåî-
ãðàäó.
Ïîñëå ïîìåíà êîìå ñó ïîðåä êðàšåâñêîã ïàðà ïðèñóñòâîâàëè äðæàâíè âåëè-
êîäîñòî¼íèöè, äèïëîìàòñêè êîð, ïðåäñòàâíèöè Ïàðèçà, Ïðàãà, Áóêóðåøòà, Áå-
34 îãðàäà, ñîêîëà, ïàòðè¼àðõ Âàðíàâà ñå îáðàòèî êðàšó è êðàšèöè: „Âàøà âåëè-
÷àíñòâà! Äàíàñ ñå íàøà öðêâà ðàäó¼å øòî ñå âðøè ïîìåí íàøèì áåñìðòíèöè-
ìà êî¼è ïàäîøå íà ïîšó ñëàâå äà ñå ñòâîðè âåëè÷èíà äàíàøœå íàøå îòàŸáè-
íå.”
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. V, êœ. 10, áð. 3, 12. ¼óë 1930.

35. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÈÇËÀÇÅ ÈÇ ÑÀÁÎÐÍÅ ÖÐÊÂÅ

Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 17. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1930.
Ïîðåä êðàšåâñêîã ïàðà áëàãîäàðåœó ïîâîäîì êðàšåâîã ðîåíäàíà, êî¼è ¼å
ïðîñëàâšàí êàî äðæàâíè ïðàçíèê, ïðèñóñòâîâàëè ñó êíåãèœà Îëãà è êíåç Ïà-
âëå.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3

36. ÄÂÎÐÑÊÈ ÊÎÌÏËÅÊÑ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ

Àâèîíñêè ñíèìàê „Áåîãðàäñêîã Ëóâðà” – Ñòàðîã è Íîâîã äâîðà ñà ëó÷íîì çãðà-
äîì, ïî÷åòêîì 20-èõ ãîäèíà XX âåêà.
Ó Ñòàðîì äâîðó ïðèðåèâàíè ñó ãàëà ðó÷êîâè, áàëîâè, êîíöåðòè è àóäè¼åíöè¼å
36 ðàçíèõ äåëåãàöè¼à.

20
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Íîâè äâîð ¼å áèî ðåçèäåíöè¼à êðàšà Àëåêñàíäðà îä ñðåäèíå 1922. äî äåöåì-

áðà 1929. ãîäèíå. Ó œåìó ñó áèëè êðàšåâà êàíöåëàðè¼à, êàíöåëàðè¼å ìèíèñòðà
äâîðà, ìàðøàëàò è àðõèâà. Ìà¼à 1934. êðàš ¼å óñòóïèî Äâîð Ìèíèñòàðñòâó
ïðîñâåòå çà ìóçå¼ óìåòíîñòè è àðõåîëîãè¼å. Ïîñëå àäàïòàöè¼å ó œåìó ¼å îòâî-
ðåí Ìóçå¼ êíåçà Ïàâëà.
Ëó÷íà çãðàäà ¼å ñëóæèëà êàî ïîìî
íà äâîðñêà çãðàäà è ó œî¼ ñó ñå íàëàçèëå
êàíöåëàðè¼å êðàšèöå Ìàðè¼å, Êðàšåâîã ôîíäà, íàäçîðíèêà äâîðà, äèðåêòîðà
äâîðñêîã ëîâèøòà, àóòàíàòà è ãàðäè¼ñêå ñòðàæå. Ïîñëå Äðóãîã ñâåòñêîã ðàòà,
ñâå äîê íè¼å ñðóøåíà 1953, ó œî¼ ¼å áèî Åòíîãðàôñêè ìóçå¼.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-8

37. ÄÍÅÂÍÈÊ ÄÅÆÓÐÍÎà À€ÓÒÀÍÒÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÑÀ ÑÏÈÑÊÎÌ

ÃÎÑÒÈ£Ó ÇÀ ÐÓ×ÀÊ, 3. ÀÏÐÈË 1929.
Êðàšåâ ðàäíè äàí ïî÷èœàî ¼å ðàíî ïðåïîäíå ïðåãëåäàœåì øòàìïå, ïîøòå,
èçâåøòà¼à è ïîòïèñèâàœåì óêàçà. Çàòèì ¼å ïðèìàî óïðàâíèêà âàðîøè, êîìàí-
äàíòà ãðàäà, ïðåäñåäíèêà âëàäå è ìèíèñòðå. Êðàš è êðàšèöà ñó ÷åñòî ðó÷àëè
ñà äåæóðíèì àóòàíòîì, îôèöèðèìà ñòðàæå, ìèíèñòðèìà è äðóãèì ëèöèìà êî-
¼à ñó áèëà ó àóäè¼åíöè¼è.
Ïîñëå ðó÷êà êðàš ¼å èøàî ó øåòœó àóòîìîáèëîì ïî ãðàäó è îêîëèíè èëè ñå îä-
ìàðàî ó äâîðñêî¼ áàøòè. Ïîïîäíå ¼å ó çàêàçàíå àóäè¼åíöè¼å ïðèìàî ìèíèñòðå
è äðóãà ëèöà. Ïîñëå âå÷åðå âðåìå ¼å ïðîâîäèî ó êðóãó ïîðîäèöå, áèîñêîïó
èëè ñàëîíó èãðà¼ó
è øàõ èëè áðèŸ, à çàòèì ñå ïîâëà÷èî ó êàáèíåò è ðàäèî äî
äóáîêî ó íî
.
Êœèãà
À£-74-êœ. 525

38. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ Ó ÁÈÁËÈÎÒÅÖÈ ÄÂÎÐÀ ÍÀ ÄÅÄÈŒÓ

£óãîñëîâåíñêè âëàäàð ¼å ó ñâàêîäíåâíî¼ ãåíåðàëñêî¼ óíèôîðìè: áëóçà, ÷àêøè-
ðå è ÷èçìå.
Êðàš ¼å áèî ñòðàñòâåí áèáëèîôèë è èìàî ¼å áîãàòó è äîáðî óðååíó áèáëèîòå-
êó ñà âèøå îä 50.000 êœèãà. Ó œî¼ ñó ñå íàëàçèëè è ðóêîïèñè Ìèðîñëàâšåâîã
¼åâàíåšà, Äóøàíîâîã çàêîíèêà è Œåãîøåâîã Ãîðñêîã âè¼åíöà. Ïîðåä âåëèêå,
êðàš ¼å èìàî è ïðèðó÷íó áèáëèîòåêó ñà êœèãàìà èç èñòîðè¼å, ïîëèòèêå è ñîöè-
îëîãè¼å.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-335-70 38

21
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

39. ÑÒÀÐÈ ÄÂÎÐ ÍÀ ÄÅÄÈŒÓ, 1930.

Èçãðàäœà äâîðà ñâå÷àíî ¼å îòïî÷åëà ïîëàãàœåì êàìåíà òåìåšöà 22. ìà¼à
1924, îñâå
åí ¼å 1. äåöåìáðà 1929. è ïîñëå íåêîëèêî äàíà ó œåãà ñå óñåëèî
êðàš ñà ïîðîäèöîì. Êðàš Àëåêñàíäàð ¼å íàäãëåäàî óðååœå åíòåðè¼åðà äâî-
ðà è îäàáèðàî óìåòíè÷êå ïðåäìåòå è ñëèêå. £åäíîì ïðèëèêîì ïðåëèñòàâàî ¼å
êàòàëîã àíòèêâèòåòà îä ñðåáðà è çëàòà è âèäåâøè öåíå ðåêàî ¼å „îâî ìîæå ñà-
ìî Íèí÷è
äà êóïè.”
Èñòîâðåìåíî ñà Ñòàðèì äâîðîì íà Äåäèœó ãðàåíè ñó è ïðàòå
è îá¼åêòè:
çãðàäà äâîðñêå ñòðàæå, ïðè¼àâíà çãðàäà, åêîíîìñêà (ïîñëîâíà) çãðàäà, êóõèœà
îòâîðåíè áàçåí ñà áåëèì ïàâèšîíîì è ïåðãîëîì, òåðàñå îêî äâîðà ñà çèäîâè-
ìà, ôîíòàíàìà, ìàëèì è óêðàñíèì áàçåíèìà è ïåðãîëàìà è êàïåëà. Ðàäîâè íà
äâîðñêî¼ êàïåëè Ñâ. Àíäðå¼å Ïðâîçâàíîã çàâðøåíè ñó 1936. ãîäèíå.
39
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-8

40. ÄÂÎÐÀÖ ÑÓÂÎÁÎÐ ÍÀ ÁËÅÄÓ

Ïîñëå æåíèäáå êðàš ¼å ñà ïîðîäèöîì ñâàêå ãîäèíå ëåòîâàî íà Áëåäó. Îòêóïèî
¼å äâîðàö îä àóñòðè¼ñêîã âî¼âîäå Âèíäèøãðåöà ïîëîâèíîì 1922. è ïîêëîíèî
êðàšèöè Ìàðè¼è. Ñà Áëåäà ñó îäëàçèëè íà èçëåòå, ó ëîâ è ðèáîëîâ, ïîñå
èâàëè
ðàçíà ìåñòà è ìàíèôåñòàöè¼å. Ïðèìàî ¼å äåëåãàöè¼å, à ïðåäñåäíèê âëàäå è ìè-
íèñòðè äîëàçèëè ñó íà ðåôåðèñàœå è êîíñóëòàöè¼å.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: Íàø êðàšåâñêè äîì ó ñëèöè è ðå÷è
À£-ÎÇÔ-74-XXXIV

41. ÂÈËÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ È ÂÈËÀ ÊÐÀŠÈÖÅ ÌÀÐȣŠÍÀ ÎÏËÅÍÖÓ

Ó ÒÎÏÎËÈ
Êðàš Àëåêñàíäàð ¼å ÷åñòî áîðàâèî ó Òîïîëè ðàäè ïîšîïðèâðåäíèõ ðàäîâà,
áåðáå ãðîæà, óðååœà öðêâå íà Îïëåíöó è îäìîðà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-8

42. ËÎÂÀ×ÊÈ ÄÂÎÐÀÖ Ó ÕÀÍ ÏÈ£ÅÑÊÓ

Äðæàâà ¼å äâîðàö óñòóïèëà íà êîðèø
åœå êðàšó Àëåêñàíäðó êî¼è ¼å ñà ïîðî-
äèöîì ó œåìó ïðîâîäèî äåî îäìîðà, íà¼÷åø
å ó âðåìå ëîâà íà ñðíäà
å.
Ôîòîãðàôè¼à
41 À£-ÎÇÔ-74-XXXIV

22
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

43. ÌËÀÄÅÍÖÈ: ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÍÀ ÁËÅÄÑÊÎÌ

£ÅÇÅÐÓ, £ÓÍ 1922.
Ìëàäåíöè ñó ìåäåíè ìåñåö ïðîâåëè íà Áëåäó. Ïëîâèëè ñó ÷àìöåì ïî ¼åçåðó,
èøëè íà èçëåòå ó áëèæó è äàšó îêîëèíó, èãðàëè òåíèñ è îäëàçèëè ó ëîâ è ðèáî-
ëîâ. Âðåìå ñó ïðîâîäèëè ñà êíåçîì Àðñåíîì, êíåãèœîì £åëåíîì, ÷ëàíîâèìà
ðóìóíñêå êðàšåâñêå êó
å è äðóãèì ãîñòèìà.

Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 27, 6. ¼óë 1922.

44. ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À, ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ, ÊÍÅÃÈŒÀ £ÅËÅÍÀ È ÊÍÅÇ ÀÐÑÅÍ

Ó ÀÓÒÎÌÎÁÈËÓ ÍÀ ÈÇËÅÒÓ ÏÎ ÑËÎÂÅÍÈ£È Ó ËÅÒÎ 1922.
Êðàš ¼å ñëîáîäíå äàíå ïðîâîäèî ó ëîâó, ðèáîëîâó, âîæœè àóòîìîáèëîì. Êðà-
šèöà ¼å ¼åäíîì ïðèëèêîì ïðè÷àëà: „ Êðàš ñå äîñàó¼å êàä ñå îäìàðà. Êàä ìè êà-
æå õà¼äå ïîèìî òðè äàíà âàí ãðàäà ñèãóðíà ñàì äà
å ìè âå
ñóòðàäàí ðå
è – 43
Èäåìî, ìîðàì äà áóäåì îâàìî èëè îíàìî, èìàì äà ðàäèì. Ñàìî ãà âîæœà àóòî-
ìîáèëîì îäìàðà. Óãëàâíîì ñàì ¼à çà âîëàíîì, êðàš ñåäè ïîðåä ìåíå è ñòàëíî
ìè ãîâîðè äà ïîâå
àì áðçèíó: Áðæå!”
Êðàš ¼å àóòîìîáèëîì îáèëàçèî è íà¼óäàšåíè¼à ìåñòà è ÷åñòî ïðåëàçèî è ïî
íåêîëèêî ñòîòèíà êèëîìåòàðà äíåâíî.

Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 30, 27. ¼óë 1922.

45. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ, ÊÍÅÃÈŒÀ ÎËÃÀ È ÊÍÅÇ ÏÀÂËÅ Ó ØÅÒŒÈ ÁÅÎÃÐÀÄÎÌ,

17. ÔÅÁÐÓÀÐ 1924.
×ëàíîâè êðàšåâñêîã äîìà ñà ïðâèì àóòàíòîì ãåíåðàëîì ÕàŸè
åì êîä Íà-
ðîäíîã ïîçîðèøòà, ïðèëèêîì øåòœå îä Äâîðà äî Êàëåìåãäàíà.

Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 9, 2. ìàðò 1924.

46. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ, ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À È ÐÓÌÓÍÑÊÀ ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À

ÂÎÇÅ ÑÅ ÄÐÅÑÈÍÎÌ ÍÀ ÁÅŠÓ, 14. ÌÀÐÒ 1925.
Êðàšåâñêè ïàð èñïðà
à ðóìóíñêó êðàšèöó îä Áåšà äî äâîðñêîã âîçà êîä Áå-
ëîã Ìàíàñòèðà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 13, 29. ìàðò 1925.

23
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

47. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ØÅÒÀ£Ó ÏÀÐÈÇÎÌ,

ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1926.
Êðàš ¼å ó ãðààíñêîì îäåëó êî¼å ¼å íîñèî âåîìà ðåòêî è òî ñàìî òîêîì áîðàâêà
ó èíîñòðàíñòâó è êàäà ¼å èøàî ó ëîâ.
Êðàš ¼å ñêîðî ñâàêå ãîäèíå èíêîãíèòî ïîñå
èâàî Ôðàíöóñêó. Áîðàâå
è ó Ïà-
ðèçó ñâàêîäíåâíî ¼å èøàî ó øåòœå, ïîñå
èâàî ïîçîðèøòà, ìóçå¼å, êœèæàðå,
àíòèêâàðíèöå è ðåñòîðàíå.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre un destin
royal une carriere d homme d etat, L'llustration, octobre 1934.

48. ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À, ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÏÅÒÀÐ È ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ

ÍÀ ÁÅŠÓ, ÀÏÐÈË 1928.
47
Êðàš ¼å ñà ïîðîäèöîì îäëàçèî íà Áåšå ðàäè îäìîðà è ëîâà íà ¼åëåíå, çå÷åâå,
ôàçàíå è äèâšå ñâèœå.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-2

49. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ, ËÎÂÖÈ È ÕÀ£ÊÀ×È ÑÀ ÓËΊÅÍÈÌ ÊÓУÀÊÎÌ

Ó ÑÓÂÎÌ ÄÎËÓ ÍÀ ÐÓÄÍÈÊÓ, 22. ÌÀÐÒ 1922.
Êðàš íè¼å ëîâèî ñàìî íà Áåšó, Êðìè, ó Äîáàíîâöèìà, Õàí Ïè¼åñêó è äðóãèì ïî-
çíàòèì ëîâèøòèìà, âå
¼å ðàäè ëîâà îäëàçèî è ó äðóãà ìåñòà è íà ò༠íà÷èí ñå
óïîçíàâàî ñà šóäèìà è ïðèëèêàìà ó òèì êðà¼åâèìà.
Ôîòîãðàôè¼à
48 Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 14, 6. àïðèë 1922.

50. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÎËÀÇÈ Ó ËΠÍÀ ÄÈÂÎÊÎÇÅ ÍÀ ÊÐÌÈ Ó ÑËÎÂÅÍÈ£È,

8. ÀÂÃÓÑÒ 1923.
Ó ëîâó ñó ó÷åñòâîâàëè è ðóìóíñêè êðàš Ôåðäèíàíä, êíåç Àðñåí è êíåç Ïàâëå.
Ïîðåä ¼àõàœà, òåíèñà è äðóãèõ ñïîðòîâà êî¼èìà ñå ðåêðåàòèâíî áàâèî, êðàš
Àëåêñàíäàð ¼å ïîñåáíî âîëåî ëîâ è ðèáîëîâ.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 33, 16. àâãóñò 1923.

51. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÏÅÖÀ£Ó ÍÀ ÑÀÂÈ ÊÎÄ

ÁÎÕÈŒÑÊÅ ÁÈÑÒÐÈÖÅ, 2. £ÓË 1925.
Êðàšèöà ¼å ó äàíèìà îäìîðà, à ïîñåáíî ó ñåçîíè ëîâà, áèëà óç êðàšà è èøëà ó
49 ëîâ è ðèáîëîâ. Ïîòïóíî ñå äèñòàíöèðàëà îä êðàšåâå äðæàâíå è ïîëèòè÷êå äå-

24
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ëàòíîñòè, óçèìà¼ó
è ó÷åø
à ñàìî ó ïðîòîêîëàðíèì ïðè¼åìèìà. Ó÷åñòâîâàëà ¼å

ó ¼àâíîì æèâîòó íà¼÷åø
å êðîç õóìàíèòàðíå àêòèâíîñòè.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L'llustration, octobre 1934.

52. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ Ó ÂÐŒÀ×ÊΣ ÁÀŒÈ, ÌÀ£ 1927.

Êðàš ¼å ó Áàœè áîðàâèî íà îäìîðó è ëå÷åœó ñêîðî ìåñåö äàíà. Ðåçèäåíöè¼à
ìó ¼å áèëà ó êó
è äð ×åäå Ìèõàèëîâè
à. Ñâàêîäíåâíî ¼å èøàî ó êóïàòèëî, íà
èçâîðå òîïëå è õëàäíå ìèíåðàëíå âîäå. Øåòàî ¼å ïî Áàœè è îêîëèíè, ïîñåòèî
ìàíàñòèðå Êàëåíè
è Šóáîñòèœó.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 20, 22. ì༠1927.

53. ÐÅÆÈÌ (ÈÑÕÐÀÍÅ) ÇÀ ŒÅÃÎÂÎ ÂÅËÈ×ÀÍÑÒÂÎ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ

Äîêòîð ¼å ñàâåòîâàî êðàšó äà ¼åäå ÷åñòî è ïî ìàëî, ïåò ïóòà äíåâíî. Ïðåïîðó-
÷èî ¼å íàìèðíèöå êî¼å ìîæå äà êîðèñòè ó èñõðàíè, íàâåî îíå êî¼å òðåáà äà èç-
áåãàâà è ïðåäëîæèî äà ïóøåœå ñâåäå íà 12–15 öèãàðåòà äíåâíî. Êðàš ¼å ïðå-
òåðàíî ïóøèî ôðàíöóñêè ãîëîàç.
Ïðåïîðóêå
À£-335-3/20
51
54. ÂÈËÀ „£ÅËÀ” Ó ÍÈØÊΣ ÁÀŒÈ
Çáîã ñòîìà÷íèõ òåãîáà êðàš Àëåêñàíäàð ¼å ïîñëåäœèõ ãîäèíà æèâîòà îäëàçèî
íà îäìîð è ëå÷åœå ó Íèøêó Áàœó, ãäå ¼å îáè÷íî ó ïðîëå
å è êðà¼åì ëåòà ïðî-
âîäèî íåêîëèêî íåäåšà ó âèëè „£åëà”. Ñâàêîäíåâíî ¼å îäëàçèî íà êóïàœå, ó
øåòœó, ëîâ, íà êîœñêå òðêå è îáèëàçèî îêîëíà ìåñòà.
Ôîòîãðàôè¼à
ïðèâàòíî âëàñíèøòâî

ÎÄ ÏÀÐËÀÌÅÍÒÀÐÈÇÌÀ ÄÎ ËÈ×ÍÅ ÂËÀÄÀÂÈÍÅ

55. ÏÀØÈ
ÅÂÀ ÎÑÒÀÂÊÀ ÍÀ ÌÅÑÒÎ ÌÀÍÄÀÒÀÐÀ, 3/16. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1918.

Çáîã ðåãåíòîâèõ äîäàòíèõ çàõòåâà, óñëîâšàâàœà è çàìåðêè Íèêîëà Ïàøè
¼å
âðàòèî ìàíäàò çà ñàñòàâ ïðâå âëàäå Êðàšåâñòâà ÑÕÑ. Ó àóäè¼åíöè¼è 2/15. äå-
öåìáðà 1919. Ïàøè
¼å ñàîïøòèî ðåãåíòó „äà ¼å ïîñëå äóãèõ ïðåãîâîðà ïîñòèã-
íóò ñïîðàçóì èçìåó ðàçíèõ ñòðàíàêà è äà ¼å ñàñòàâšåíà ëèñòà ìèíèñòàðà
íîâîã êîíöåíòðàöèîíîã ìèíèñòàðñòâà çà öåëó òåðèòîðè¼ó êî¼à ñå ¼å ñïî¼èëà 52

25
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ñà êðàšåâèíîì Ñðáè¼îì.”Ðåãåíò ¼å „ïðåáàöèî”Ïàøè
ó øòî ñå íè¼å „ïîñòàðàî äà

ó êàáèíåò áóäå ïðèìšåí äð Ì. Íèí÷è
”è ñòàî „÷èíèòè è äðóãå”ïî Ïàøè
åâîì
„öåœåœó íåîñíîâàíå çàìåðêå.” Ïàøè
¼å îäãîâîðèî äà ¼å ïðåñòîëîíàñëåäíèê
ïîãðåøíî îáàâåøòåí è äà ¼å ðàíè¼å çíàî äà ðåãåíò „ïîêëàœà ïîâåðåœå... ïðè-
âàòíèì äîñòàâàìà”íå áè óëàçèî ó ïîñàî îêî îáðàçîâàœà ïðâå âëàäå è ñïðåìàí
¼å äà ïîäíåñå îñòàâêó. Ðåãåíò ¼å èç¼àâèî äà òî î÷åêó¼å îä Ïàøè
à, êî¼è ñå îäà-
çâàî œåãîâî¼ æåšè è çàìîëèî ãà äà ìó óâàæè îñòàâêó êàáèíåòà.
Èàêî ñó ñå ñòðàíêå äîãîâîðèëå äà ïðåäñåäíèõ âëàäå áóäå Íèêîëà Ïàøè
, ðå-
ãåíò Àëåêñàíäàð òî íè¼å æåëåî çáîã óíóòðàøœèõ, ñïîšíîïîëèòè÷êèõ è ðàçëî-
ãà ëè÷íîã ïðåñòèæà.
Îñòàâêà
À£-143-1

56. ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ

Ðåãåíò ñåäè ó ôîòåšè, ó ñâå÷àíî¼ ãåíåðàëñêî¼ óíèôîðìè: áëóçè ñà åïîëåòàìà,
îðäåœåì è åøàðïîì, ñà êàïîì ó äåñíî¼ è ñàášîì ó ëåâî¼ ðóöè.
Ïîñëå Ïàøè
åâå îñòàâêå ðåãåíò Àëåêñàíäàð ¼å ìàíäàò ïîâåðèî Ñòî¼àíó Ïðî-
òè
ó êî¼è ¼å 20. äåöåìáðà 1918. íà êîíöåíòðàöèîíî¼ îñíîâè ñàñòàâèî ïðâó âëà-
äó Êðàšåâñòâà Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà. Ó âëàäó ñó óøëè ïðåäñòàâíèöè í༼à-
÷èõ ñòðàíàêà èç ñâèõ ¼óãîñëîâåíñêèõ çåìàšà, èìàëà ¼å 18 ìèíèñòàðñòàâà, à
ïîòïðåäñåäíèê ¼å áèî Àíòîí Êîðîøåö. Î œåíîì îáðàçîâàœó îáàâåøòåíå ñó
23. äåöåìáðà 1918. ñàâåçíè÷êå çåìšå.
Âå
ïðè îáðàçîâàœó ïðâå âëàäå ÊÑÕÑ ðåãåíò ¼å ïîãàçèî ñòðàíà÷êè ñïîðàçóì
äà ïðåäñåäíèê ïðâå âëàäå áóäå Íèêîëà Ïàøè
è èñïîšèî íåïàðëàìåíòàðíî
ïîíàøàœå, îòêðèâà¼ó
è, ïî ìèøšåœó äåëà ïîëèòè÷àðà, äèêòàòîðñêå ñêëîíî-
ñòè, à £îñèï Ñìîäëàêà îçíà÷èî ¼å îâ༠ðåãåíòîâ ïîòåç êàî äðæàâíè óäàð.
Ðåãåíò, îäíîñíî êðàš Àëåêñàíäàð, íè¼å áèî ñàìî ìàíäàòîð âå
¼å äèðåêòíî
óòèöàî íà ñàñòàâå âëàäà è îíå ñó çàâèñèëå îä œåãîâîã ïîâåðåœà, à íå îä ñêóï-
øòèíñêå âå
èíå. Âëàäå ñó ìàõîì ñàñòàâšàíå íà Äâîðó, à íå ó Íàðîäíî¼ ñêóï-
øòèíè è êðàš ¼å èçàçèâàî ìèíèñòàðñêå êðèçå è îáàðàî âëàäå. Îä 24 âëàäå êî-
ëèêî ¼å îáðàçîâàíî ó ïåðèîäó îä 1918. äî 1928. ñàìî ñó äâå ïàëå ó Íàðîäíî¼
ñêóïøòèíè, äîê ñó îñòàëå ïîäíîñèëå îñòàâêå êàäà áè ñõâàòèëå äà ñó èçãóáèëå
âëàäàðåâî ïîâåðåœå. Êàî øòî ¼å ðóøèî âëàäå ñà ñêóïøòèíñêîì âå
èíîì,
êðàš Àëåêñàíäàð ¼å çàäðæàâàî îíå êî¼å íèñó èìàëå âå
èíó îäëàãàœåì ñåäíè-
öà Íàðîäíå ñêóïøòèíå è òàêî îíåìîãó
àâàî îïîçèöè¼ó äà ó ïàðëàìåíòó èçãëà-
ñà íåïîâåðåœå âëàäè. Àíãàæó¼ó
è ñå ó ðåøàâàœó ïàðëàìåíòàðíèõ êðèçà êðàš
¼å èçëàçèî èç îêâèðà êî¼å ìó ¼å äàâàî Óñòàâ.

Ôîòîãðàôè¼à
56 ˣ-66-630-1039

26
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

57. ÌÎÌÅ ÍÀÐÎÄÓ: ÑÐÁÈÌÀ, ÕÐÂÀÒÈÌÀ È ÑËÎÂÅÍÖÈÌÀ –

ÌÀÍÈÔÅÑÒ ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ,
24. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1918/ 6. £ÀÍÓÀÐ 1919.
Ó ïðîãðàìñêî¼ äåêëàðàöè¼è ïðâå âëàäå ÊÑÕÑ ïðåñòîëîíàñëåäíèê Àëåêñàíäàð
íà¼àâèî ¼å óâîåœå îïøòåã ïðàâà ãëàñà íà èçáîðèìà çà Óñòàâîòâîðíó ñêóïøòè-
íó, äîíîøåœå „Óñòàâà ó äóõó äðæàâíîã ¼åäèíñòâà ñà ïðîñòðàíèì ñàìîóïðàâà-
ìà”, ïðàâåäíî ðåøàâàœå àãðàðíîã ïèòàœà, áðèãó î èñõðàíè íàðîäà è ïîðîäè-
öàìà ïàëèõ ðàòíèêà, à êàî íà¼ïðå÷è è íà¼âàæíè¼è çàäàòàê èñòàêàî ¼å
óòâðèâàœå ãðàíèöà íîâîñòâîðåíå äðæàâå.
Ïëàêàò
Íàðîäíà áèáëèîòåêà Ñðáè¼å

58. ÁÅÑÅÄÀ ÊΣÎÌ £Å Ó ÈÌÅ ŒÅÃÎÂÎà ÂÅËÈ×ÀÍÑÒÂÀ ÏÅÒÐÀ ÏÐÂÎà ÊÐÀŠÀ

ÑÐÁÀ, ÕÐÂÀÒÀ È ÑËÎÂÅÍÀÖÀ ŒÅÃÎÂÎ ÊÐÀŠÅÂÑÊÎ ÂÈÑÎ×ÀÍÑÒÂÎ
ÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÏÐÅÑÒÎËÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÎÒÂÎÐÈÎ ÑÅÄÍÈÖÅ ÏÐÈÂÐÅÌÅÍÎÃ
ÍÀÐÎÄÍÎÃ ÏÐÅÄÑÒÀÂÍÈØÒÂÀ, ÁÅÎÃÐÀÄ 16. ÌÀÐÒ 1919.
Ïðèâðåìåíî íàðîäíî ïðåäñòàâíèøòâî, ñàçâàíî óêàçîì îä 24. ôåáðóàðà 1919,
ñàñòàëî ñå 1. ìàðòà, à ñåäíèöå ¼å 16. ìàðòà ñâå÷àíî îòâîðèî ðåãåíò Àëåêñàí-
äàð. Ó óâîäíîì äåëó Áåñåäå ïîçäðàâèî ¼å ïîñëàíèêå è „ñâó áðà
ó ñëàâíîã èìå-
íà: ñðïñêîãà, õðâàòñêîãà, ñëîâåíà÷êîãà”, èçðàçèî ðàäîñò øòî „âèøœè ïðîìèñàî
óäîñòî¼è äîæèâåòè äàí êàäà ñå ïðâè ïóò ó ñâîì äóãîì èñòîðè¼ñêîì æèâîòó óç-
âèñèñìî ñâî¼îì ñâåø
ó äî ñðå
å: äà ñìî íà ¼åäíîì äðæàâíîì ñàáîðó ó ñàìî ¼åä-
íîì Íàðîäíîì Ïðåäñòàâíèøòâó êàî íåçàâèñíè ãîñïîäàðè ñâî¼å ñóäáèíå çàïî÷-
íåìî ïëåìåíèòó ñàðàäœó êðóíå è íàðîäà, íà äîáðî íàøå ëåïå ó¼åäèœåíå îòàŸ-
áèíå è ñâèõ œåíèõ ñèíîâà è ê
åðè,” îäàî ïîøòó è çàõâàëèî ñå „îíèì àðìè¼àìà ¼ó-
íàêà è ìó÷åíèêà êî¼è ïàäîøå çà îòàŸáèíó è îñòâàðåœå œåíå âåëèêå ìèñëè.”Èç-
ðàçèî ¼å íàäó äà
å Êîíôåðåíöè¼à ìèðà ó Ïàðèçó äîíåòè ïðàâåäíå îäëóêå, à ó
ïîãëåäó ñðåèâàœà óíóòðàøœèõ ïðèëèêà óêàçàî ¼å íà ïîòðåáó ðåøàâàœà
àãðàðíîã ïèòàœà èñòàêàâøè „õèòíîñò ïîòðåáå äà ñå çåìšîðàäíèê ïîñëå õèšà-
äó ãîäèíà òåøêîã æèâîâàœà îñëîáîäè âåçà êî¼à ãà ¼îø ÷èíå çàâèñíèì îä âëàñíèêà
çåìšå, êî¼ó îí ðàäè è äà îí ïîñòàíå ãîñïîäàð ãðóäå, êî¼ó íàòàïà ñâî¼èì çíî¼åì.”
Ïðèâðåìåíî íàðîäíî ïðåäñòàâíèøòâî äîíåëî ¼å çàêîíå î äðæàâšàíñòâó,
ó¼åäíà÷àâàœó êàëåíäàðà è ñâî¼ó çàêîíîäàâíó ôóíêöè¼ó èñöðïåëî äîíîøåœåì
Çàêîíà î èçáîðèìà íàðîäíèõ ïîñëàíèêà çà Óñòàâîòâîðíó ñêóïøòèíó.
Ôóíêöèîíèñàœå ÏÍÏ êàî âðõîâíîã ïðåäñòàâíè÷êîã è çàêîíîäàâíîã îðãàíà
äðæàâå áèëî ¼å óâåëèêî îãðàíè÷åíî îä ñòðàíå âëàäå, êî¼à ¼å çà âðåìå œåãîâîã
ìàíäàòà äîíåëà îêî 800 ïðîïèñà èç îáëàñòè ôèíàíñè¼à, ñîöè¼àëíå ïîëèòèêå è
óíóòðàøœå óïðàâå.
Áåñåäà
Ñëóæáåíå íîâèíå Êðàšåâñòâà ÑÕÑ, áð. 19, 16. ìàðò 1919.

27
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

59. ÁÈÐÀ×ÊÈ ÎÄÁÎÐ Ó ÄÓÁÐÎÂÍÈÊÓ ÍÀ ÄÀÍ ÎÄÐÆÀÂÀŒÀ ÈÇÁÎÐÀ ÇÀ

ÓÑÒÀÂÎÒÂÎÐÍÓ ÑÊÓÏØÒÈÍÓ, 28. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1920.
Ïîñëå ñòâàðàœà ÊÑÕÑ ó ïîëèòè÷êîì æèâîòó íàøëå ñó ñå ìíîãîáðî¼íå ïàðòè¼å,
ïîðåä ñòàðèõ (Íàðîäíà ðàäèêàëíà ñòðàíêà, Õðâàòñêà ïó÷êà ñåšà÷êà ñòðàíêà è
îñòàëå) è íîâîîñíîâàíå ñòðàíêå (Äåìîêðàòñêà ñòðàíêà, Êîìóíèñòè÷êà ïàðòè¼à
£óãîñëàâè¼å, £óãîñëîâåíñêà ìóñëèìàíñêà îðãàíèçàöè¼à, Ñàâåç çåìšîðàäíèêà è
äðóãå).
Ïðèëèêîì èçáîðà çà Óñòàâîòâîðíó ñêóïøòèíó óâåäåíî ¼å îïøòå ïðàâî ãëàñà çà
ìóøêàðöå è òèìå ñó íàðî÷èòî äîáèëå ñòðàíêå ñà òåðèòîðè¼à êî¼å ñó äî 1918.
áèëå ïîä Àóñòðîóãàðñêîì. Íà èçáîðèìà ñó çíàòàí äåî ãëàñîâà îñâî¼èëå ïîëè-
òè÷êå ãðóïå êî¼å ñó ñå çàëàãàëå çà ðåïóáëèêàíñêè îáëèê äðæàâíîã óðååœà, à
ìàœå îä î÷åêèâàíîã îíå êî¼å ñó áèëå çà óíèòàðíó äðæàâó è ìîíàðõè¼ó.
59 Áèðàíî ¼å 419 ïîñëàíèêà, à ìàíäàòå ñó îñâî¼èëè: Äåìîêðàòñêà ñòðàíêà 92, Íà-
ðîäíà ðàäèêàëíà ñòðàíêà 91, Êîìóíèñòè÷êà ïàðòè¼à £óãîñëàâè¼å 58, Õðâàòñêà
ïó÷êà ñåšà÷êà ñòðàíêà 50, Ñàâåç çåìšîðàäíèêà è Ñàìîñòàëíà êìåòè¼ñêà ñòðàí-
êà 39, £óãîñëîâåíñêà ìóñëèìàíñêà îðãàíèçàöè¼à 24, Ñëîâåíñêà šóäñêà ñòðàíêà
14, Õðâàòñêà ïó÷êà è áóœåâà÷êî-øîêà÷êà ñòðàíêà 13, Íàöèîíàëíà òóðñêà îðãà-
íèçàöè¼à åìè¼åò 8, Õðâàòñêà òåæà÷êà ñòðàíêà (Íàðîäíè êëóá) 7, Õðâàòñêà çà-
¼åäíèöà 4, Ðåïóáëèêàíñêà ñòðàíêà 3, Õðâàòñêà ñòðàíêà ïðàâà 2 è èçâàíñòðàíà÷-
êà ëèñòà (Òðóìáè
) 1 ìàíäàò.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 25, 16. äåöåìáàð 1920.

60. ÏÐÈÂÐÅÌÅÍÈ ÏÎÑËÎÂÍÈÊ ÇÀ ÓÑÒÀÂÎÒÂÎÐÍÓ ÑÊÓÏØÒÈÍÓ,

8. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1920.
Ìèíèñòàðñêè ñàâåò ÊÑÕÑ äîíåî ¼å Ïîñëîâíèê êî¼è ¼å ïîñëå ïðåòðåñà óñâî¼èëà
Êîíñòèòóàíòà 28. ¼àíóàðà 1921. ñà íåçíàòíèì èçìåíàìà. Ïîñëîâíèê ¼å èçàçâàî
áóðíå ðåàêöè¼å è ïîäåëèî ïðàâíèêå çàòî øòî ¼å ïðåäâèàî äà ïîñëàíèöè, ïî-
ñëå âåðèôèêàöè¼å ìàíäàòà, ïîëîæå çàêëåòâó êðàšó è äà ¼å çà èçãëàñàâàœå
Óñòàâà ïîòðåáíà ïðîñòà, à íå êâàëèôèêîâàíà âå
èíà.
Ïîñëîâíèê
À£-69-161-250

61. ÏÎÇÈÂ ÍÈÊÎËÈ ÏÀØÈ
Ó ÇÀ ÀÓÄÈ£ÅÍÖÈ£Ó ÊÎÄ ÐÅÃÅÍÒÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ,

16. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1920.
Ïîçèâîì Ïàøè
ó ïî÷åëå ñó êîíñóëòàöè¼å ó Äâîðó îêî ôîðìèðàœà âëàäå. Ïà-
øè
¼å ó àóäè¼åíöè¼è èçëîæèî ïîëèòè÷êó ñèòóàöè¼ó è ¼à÷èíó ñòðàíàêà êàî è œè-
õîâ ñòàâ ïðåìà îñíîâíèì çàêîíèìà çà óðååœå äðæàâå.
Âèäåâøè äà ¼å íà èçáîðèìà çà Óñòàâîòâîðíó ñêóïøòèíó äîøàî äî èçðàæà¼à àí-
òèìîíàðõèñòè÷êè, ðåïóáëèêàíñêè è êîìóíèñòè÷êè ïîêðåò, íàñóïðîò ïðèñòà-

28
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ëèöàìà öåíòðàëèçìà è äðæàâíîã óíèòàðèçìà, ðåãåíò ¼å ïîâåðèî ìàíäàò Íèêî-

ëè Ïàøè
ó. Ïîñëå èñöðïšó¼ó
èõ êîíñóëòàöè¼à, âðà
àœà è ïîíîâî äîáè¼åíîã
ìàíäàòà Ïàøè
¼å 1. ¼àíóàðà 1921. îáðàçîâàî êîàëèöèîíó âëàäó ðàäèêàëà è äå-
ìîêðàòà ÷è¼è ¼å îñíîâíè çàäàòàê áèî äà äîíåñå Óñòàâ Êðàšåâèíå.
Ïîçèâ
À£-143-3

62. ÏÎÐÓÊÀ ÇÀÑÒÓÏÍÈÊÀ ÐÅÏÓÁËÈÊÀÍÑÊÅ ÂÅ
ÈÍÅ ÁÀÍÑÊÅ ÕÐÂÀÒÑÊÅ

ÐÅÃÅÍÒÓ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÓ, 11. ÔÅÁÐÓÀÐ 1921.
Õðâàòñêà ðåïóáëèêàíñêà ñåšà÷êà ñòðàíêà ¼å íà çáîðó ó Çàãðåáó 8. äåöåìáðà
1920, êî¼åì ¼å ïðèñóñòâîâàëî 10.000 ñåšàêà èç ðàçíèõ êðà¼åâà Õðâàòñêå, ó èìå
240.000 áèðà÷à èç¼àâèëà äà íå ïðèçíà¼å äðæàâíî ó¼åäèœåœå îä 1. äåöåìáðà
1918, ïðîêëàìîâàëà „íåóòðàëíó Õðâàòñêó ñåšà÷êó ðåïóáëèêó” è èç¼àâèëà äà
œåíè ïîñëàíèöè ìîãó ó÷åñòâîâàòè ñàìî ó Êîíñòèòóàíòè „ó êî¼î¼ ñå îäëóêå íå
äîíîñå ìåóñîáíèì íàäãëàñàâàœåì âå
óçà¼àìíèì ñïîðàçóìîì”.
Äâà ìåñåöà êàñíè¼å, 11. ôåáðóàðà 1921, âîñòâî ÕÐÑÑ ¼å óïóòèëî ïîðóêó ðåãåí-
òó Àëåêñàíäðó. Ó ïîðóöè çàñòóïíèöè èñòè÷ó äà ó¼åäèœåœå íè¼å èçâðøåíî íà
ëåãàëàí è ëåãèòèìàí íà÷èí è äà „îä 1 ïðîñèíöà 1918 äî äàíàñ ñâåóêóïàí õðâàò-
ñêè íàðîä, ò¼ õðâàòñêî ñåšàøòâî áåç èçíèìêå, ñ âåëèêîì âå
èíîì õðâàòñêå
èíòåëèãåíöè¼å íå ñàìî øòî ñå íå ñìàòðà îñëîáîåíèì, íåãî ñå ñìàòðà òàêî
ïîòëà÷åíèì êàî øòî íè¼å áèî ¼îø íèêàä ó ñâî¼î¼ ïðîøëîñòè... Õðâàòñêà ïðî-
øëîñò à íàðî÷èòî ïðåãîðêî èñêóñòâî îâèõ çàäœèõ äâè¼ó ãîäèíà ó÷è íàñ äà ìè
Õðâàòè è Ñðáè íèñìî ¼åäàí íàðîä ó ïîëèòè÷êîì ñìèñëó òå ðè¼å÷è ò¼ äà Õðâàò-
ñêà ñà ñâî¼îì îãðîìíîì ðåïóáëèêàíñêîì ñåšà÷êîì âå
èíîì íå ìîæå áèòè ¼åäíà
äðæàâà ñà Ñðáè¼îì”. Çàñòóïíèöè ìîëå ðåãåíòà äà „õðâàòñêîì íàðîäó è œåãîâî¼
ìèðíî è ñëîáîäíî èçàáðàíî¼ çàñòóïíè÷êî¼ âå
èíè ïðåïóñòè ñëîáîäíî ïîšå äà
èçâðøàâà¼ó
è ïîòïóíî è íåîãðàíè÷åíî ïðàâî íàðîäíîã ñàìîîïðåäåšåœà ïðåó-
çìå ñâåóêóïíó äðæàâíó âëàäó è óïðàâó ó Õðâàòñêî¼ è äà çàäîâîšíó è ñðå
íó è
óðååíó Õðâàòñêó ïðèâåäå ó ñëîáîäíó óãîâîðíó çà¼åäíèöó ñà Ñðáè¼îì è îñòàëèì
çåìšàìà íàøåã çà¼åäíè÷êîã ìåóíàðîäíîã ïîäðó÷¼à.”
Ïîðóêà
À£-335-15/1

63. ÏÐÅÄËÎÃ ÓÑÒÀÂÀ (ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÐÁÀ, ÕÐÂÀÒÀ È ÑËÎÂÅÍÀÖÀ)

ÇÅÌŠÎÐÀÄÍÈ×ÊÅ ÑÒÐÀÍÊÅ, ÔÅÁÐÓÀÐ 1921.
Ïîñëàíèöè Ñàâåçà çåìšîðàäíèêà ïîäíåëè ñó 14. ôåáðóàðà 1921. Óñòàâîòâîð-
íîì îäáîðó Óñòàâîòâîðíå ñêóïøòèíå ïðåäëîã Óñòàâà. Îâà ñòðàíêà ñå çàëàãàëà
çà äðæàâó êî¼à áè áèëà ïîëèòè÷êà çà¼åäíèöà ó êî¼î¼ áè äðæàâíà óïðàâà ïðèïà-
äàëà çåìšîðàäíèöèìà çàòî øòî îíè ÷èíå âå
èíó ñòàíîâíèøòâà ÊÑÕÑ. Çàêîíî-
äàâíó ôóíöè¼ó ó äðæàâè âðøèëà áè Íàðîäíà ñêóïøòèíà ñàñòàâšåíà îä äåëåãà-

29
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

òà ñòðóêîâíèõ, ïðîôåñèîíàëíèõ è çàäðóæíèõ îðãàíèçàöè¼à. Êðàš íå áè èìàî

øèðîêèõ „êðóíñêèõ ïðåðîãàòèâà” âå
ñàìî ïðàâî íà ïðåäñòàâšàœå äðæàâå,
èìåíîâàœå îäðååíîã áðî¼à âèøèõ äðæàâíèõ ôóíêöèîíåðà, ÷ëàíîâà âëàäå,
àëè áåç ïðàâà äà ñìåíè âëàäó. Íàðîäíà ñêóïøòèíà áèðàëà áè ïðåäñåäíèêà íà-
ðîäíå âëàäå íà äâå ãîäèíå. Íàöðò Óñòàâà ïðåäâèàî ¼å îáëàñíå è ìåñíå ñàìîó-
ïðàâå ñà çàñåáíèì îðãàíèìà óïðàâå.
Íåêîëèêî ãîäèíà êàñíè¼å, 1928, Ñàâåç çåìšîðàäíèêà ¼å øòàìïàî íàöðò Óñòàâà.
Íà êðà¼ó òåêñòà £îâàí £îâàíîâè
– Ïèæîí ¼å çàáåëåæèî äà ¼å „çáîã òîã ïðåäëîãà
Óñòàâà Ñàâåç çåìšîðàäíèêà äîøàî ó ñóêîá ñà ðåãåíòîì”êàî è ñâî¼å ðàçãîâîðå
ñà êðàšåì Àëåêñàíäðîì î êðàšåâèì ïðåðîãàòèâèìà.
Íàöðòå óñòàâà Óñòàâîòâîðíîì îäáîðó ïîðåä âëàäå Êðàšåâèíå Ñðáà, Õðâàòà è
Ñëîâåíàöà, äîñòàâèëè ñó Íàðîäíè êëóá, £óãîñëîâåíñêè êëóá, Õðâàòñêà ðåïó-
áëèêàíñêà ñåšà÷êà ñòðàíêà, Ñîöè¼àëèñòè÷êà ñòðàíêà, Ðåïóáëèêàíñêà ñòðàíêà,
£óãîñëîâåíñêà ìóñëèìàíñêà îðãàíèçàöè¼à, £îñèï Ñìîäëàêà, Ñòî¼àí Ïðîòè
è
äðóãè.
Ïðåäëîã Óñòàâà
À£-80-32/218-240

64. ÓÑÒÀÂ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÐÁÀ, ÕÐÂÀÒÀ È ÑËÎÂÅÍÀÖÀ –

ÂÈÄÎÂÄÀÍÑÊÈ ÓÑÒÀÂ 1921.
Óñòàâ ¼å èçãëàñàí íåçíàòíîì ïðîñòîì âå
èíîì îä 223 ãëàñà, ïðîòèâ ¼å áèëî 35,
à 158 ïîñëàíèêà ¼å áèëî îäñóòíî. Çà Óñòàâ ñó ãëàñàëè Íàðîäíà ðàäèêàëíà
ñòðàíêà, Äåìîêðàòñêà ñòðàíêà, Ñëîâåíà÷êà êìåòè¼ñêà ñòðàíêà, Çåìšîðàäíè÷-
êà ñòðàíêà, £óãîñëîâåíñêà ìóñëèìàíñêà îðãàíèçàöè¼à è åìè¼åò.
Äà áè îáåçáåäèëà ïîòðåáíó âå
èíó, Âëàäà ¼å ïîñòèãëà ñïîðàçóì ñà åìè¼åòîì
äàí óî÷è èçãëàñàâàœà Óñòàâà. Ìóñëèìàíñêå ñòðàíêå ñó ãëàñàëå çà Óñòàâ ó çàìå-
íó çà íîâ÷àíó êîìïåíçàöè¼ó áåãîâèìà, êî¼è èíà÷å íèñó èìàëè ïðàâî íà îáå-
øòå
åœå çà çåìšó îäóçåòó àãðàðíîì ðåôîðìîì.
Íà¼âèøèì ïðàâíèì àêòîì Êðàšåâèíå èçìåó îñòàëîã îäðååíè ñó ñèñòåì äð-
æàâíîã óðååœà, îáëèê âëàäàâèíå è êðàšåâè ïðåðîãàòèâè. Êðàš ¼å ïîòâðè-
âàî è ïðîãëàøàâàî çàêîíå; ïîñòàâšàî äðæàâíå ÷èíîâíèêå; äàâàî âî¼íå ÷èíî-
âå è îäëèêîâàœà; áèî ¼å âðõîâíè çàïîâåäíèê âî¼ñêå; èìàî ¼å ïðàâî àìíåñòè¼å è
ïîìèëîâàœà; ïðåäñòàâšàî ¼å äðæàâó ó ñâèì œåíèì îäíîñèìà ñà äðóãèì çå-
ìšàìà; ñàçèâàî ¼å, îòâàðàî è ðàñïóøòàî Íàðîäíó ñêóïøòèíó; èìàî ¼å ïðàâî çà-
êîíîäàâíå èíèöè¼àòèâå; ñóäñêå ïðåñóäå è ðåøåœà èçðèöàíè ñó è èçâðøàâàíè
ó œåãîâî èìå; èìåíîâàî ¼å ïðåäñåäíèêà è ÷ëàíîâå Ìèíèñòàðñêîã ñàâåòà êî¼è
ñó áèëè îäãîâîðíè œåìó è Íàðîäíî¼ ñêóïøòèíè; ïðåäñòàâšàî ¼å íåïðèêîñíî-
âåíî ëèöå, íèêîìå íè¼å îäãîâàðàî íèòè ¼å ìîãàî áèòè òóæåí.
Óñòàâ
64 ˣ-72-3-21

30
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

65. ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÎËÀÆÅ ÇÀÊËÅÒÂÓ

ÍÀ ÂÈÄÎÂÄÀÍÑÊÈ ÓÑÒÀÂ, 29. £ÓÍ 1921.
Ó ïðèñóñòâó ÷ëàíîâà Âëàäå, ïðåäñåäíèøòâà Êîíñòèòóàíòå è ïîñëàíèêà ïðåñòî-
ëîíàñëåäíèê ¼å ñòî¼å
è êð༠ñòîëà ñà äåñíîì ðóêîì íà £åâàíåšó ïîëîæèî çà-
êëåòâó: „Ó èìå Œåãîâîã Âåëè÷àíñòâà êðàšà Ïåòðà çàêëèœåì ñå ñâåìîãó
èì Áî-
ãîì äà
ó Óñòàâ íåïîâðåäàí äðæàòè, äà
ó ïî œåìó è çàêîíèìà âëàäàòè, äà
ó
÷óâàòè ¼åäèíñòâî íàðîäà è öåëèíó äðæàâíå îáëàñòè è äà
ó ñâèì ñâî¼èì òå-
æœàìà è äåëèìà äîáðî íàðîäà ïðåä î÷èìà èìàòè. Òàêî ìè Ãîñïîä Áîã ïîìîãàî!
Àìèí!”
Äðóãè ïóò ¼å êàî êðàš ïîëîæèî çàêëåòâó íà Óñòàâ 8. íîâåìáðà 1921, ïîñëå ïî-
âðàòêà èç Ïàðèçà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 28, 14. ¼óë 1921. 65

66. ÀÒÅÍÒÀÒÎÐ ÑÏÀÑΣŠÑÒÅ£È
ÍÅÏÎÑÐÅÄÍÎ ÏÎÑËÅ ÕÀÏØÅŒÀ,

ÁÅÎÃÐÀÄ 29. £ÓÍ 1921.
Ìîëåðñêè ðàäíèê, êîìóíèñòà Ñïàñî¼å Ñòå¼è
èç Êàœèæå, 29. ¼óíà 1921. ïîêó-
øàî ¼å àòåíòàò íà ðåãåíòà Àëåêñàíäðà. Ñà ïðîçîðà òðå
åã ñïðàòà çãðàäå Ìèíè-
ñòàðñòâà ãðàåâèíà ó èçãðàäœè, ó óëèöè Ìèëîøà Âåëèêîã, áàöèî ¼å áîìáó êî¼à
¼å óäàðèëà ó áàíäåðó è åêñïëîäèðàëà ó âàçäóõó, ðàíèëà íåêîëèêî ëèöà èç ïó-
áëèêå è äâî¼èöó ãàðäèñòà, à ðåãåíò è Íèêîëà Ïàøè
ñó îñòàëè íåïîâðååíè.
Àòåíòàòîð ¼å ïîêóøàî äà ïîáåãíå, àëè ¼å óõâà
åí ó äâîðèøòó çãðàäå. Íà Âèäîâ-
äàíñêîì ïðîöåñó àòåíòàòîðà ¼å áðàíèëî âèøå àäâîêàòà ìåó êî¼èìà ¼å áèî è
Äðàãèøà Âàñè
. Ñòå¼è
¼å îñóåí íà ñìðò, àëè ìó ¼å êàçíà çàìåœåíà äîæèâîò-
íîì ðîáè¼îì íà ìîëáó ìëàäå êðàšèöå Ìàðè¼å.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 28, 14. ¼óë 1921.

67. ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÄÅÔÈËÅÓ ÒÐÓÏÀ

ÍÀ ÒÅÐÀÇÈ£ÀÌÀ, 29. £ÓÍ 1921.
Ðåâè¼à òðóïà ïðèðååíà ¼å ó ÷àñò äîíîøåœà è ïîëàãàœà ðåãåíòîâå çàêëåòâå íà
Âèäîâäàíñêè óñòàâ.
Ïðåñòîëîíàñëåäíèêà ¼å íà Òåðàçè¼àìà áóðíî ïîçäðàâèî íàðîä êî¼è ¼å ñàçíàî
çà íåóñïåëè àòåíòàò. £åäíà äåâî¼êà ìó ¼å ïðåäàëà âåíàö öâå
à êî¼è ¼å ñòàâšåí
êîœó îêî âðàòà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 28, 14. ¼óë 1921.

31
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

68. ÊÀÐÒÀ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÐÁÀ, ÕÐÂÀÒÀ È ÑËÎÂÅÍÀÖÀ

(ÀÄÌÈÍÈÑÒÐÀÒÈÂÍA ÏÎÄÅËA ÍÀ ÎÁËÀÑÒÈ), 1924.
Óðåäáîì îä 26. àïðèëà 1922. Êðàšåâèíà ¼å ïîäåšåíà íà îáëàñòè ïî ãåîãðàô-
ñêîì, ñîöè¼àëíîì è åêîíîìñêîì êðèòåðè¼óìó, à íå ïî åòíè÷êîì è èñòîðè¼ñêîì
íà÷åëó, ìàäà ñå è îíè íèñó ìîãëè èçáå
è. Íà ÷åëó îáëàñòè íàëàçèî ñå âåëèêè
æóïàí, ïîñòàâšåí îä êðàšà, êî¼è ¼å îäãîâîðàî çà ðàä äðæàâíå óïðàâå. Ïàðà-
ëåëíî ñà îðãàíèìà äðæàâíå óïðàâå ïîñòî¼àëè ñó è îðãàíè ñàìîóïðàâå, àëè ñà
îãðàíè÷åíèì íàäëåæíîñòèìà.
Ñðáè¼à ¼å áèëà „óñèòœåíà” íà 14 îáëàñòè, Áîñíà è Õåðöåãîâèíà ïîäåšåíà ¼å íà
6 îáëàñòè „ó ñâî¼èì ñàäàœèì ãðàíèöàìà”, Õðâàòñêà íà 4, Âî¼âîäèíà íà 4, Ìàêå-
äîíè¼à íà 3, Ñëîâåíè¼à íà 2, à Öðíà Ãîðà ñå íàøëà ó ¼åäíî¼ îáëàñòè.
Ñïðîâîåœå Óðåäáå, íàðî÷èòî ó Õðâàòñêî¼, îäëàãàíî ¼å íåêîëèêî ãîäèíà è áè-
ëî ¼å ïðåäìåò ïîëèòè÷êèõ ïîãîäáè çàòî øòî ñó ñå Õðâàòè ïðîòèâèëè „ïàðöåëà-
öè¼è.”
Êàðòà
Âî¼íîãåîãðàôñêè èíñòèòóò, Áåîãðàä

69. ÐÅÇÓËÒÀÒÈ ÈÇÁÎÐÀ ÎÄ 18. ÌÀÐÒÀ 1923.

Áèðà÷è ñó ñå íà îâèì êàî è íà ñâèì îïøòèì èçáîðèìà ó Êðàšåâèíè îïðåäåšè-
âàëè ïðåìà åòíè÷êî¼ è âåðñêî¼ ïðèïàäíîñòè, íàðî÷èòî ó Õðâàòñêî¼ è Áîñíè è
Õåðöåãîâèíè. Íà¼âå
è áðî¼ ìàíäàòà îñâî¼èëå ñó ðåãèîíàëíå è íàöèîíàëíå
ñòðàíêå, à íåóñïåõ ñó äîæèâåëå îíå êî¼å ñó çàñòóïàëå ïðîãðàì „íàðîäíîã ¼å-
äèíñòâà” è ¼óãîñëîâåíñòâà. Èçáîðíî çàêîíîäàâñòâî ¼å íà÷èíîì ðàñïîðåèâà-
œà ìàíäàòà áèëî ïðèëàãîåíî èíòåðåñèìà âåëèêèõ ñòðàíàêà.
Ïèòàœå äðæàâíîã óðååœà äîáèëî ¼å êšó÷íî ìåñòî ó èçáîðíèì ñòðàíà÷êèì
ïðîãðàìèìà 1923. ãîäèíå. Èàêî ¼å âëàäà îáàâåçàëà ëîêàëíå âëàñòè äà èçáîð-
íî¼ àãèòàöè¼è ïîëèòè÷êèõ ñòðàíàêà „íå ïðàâå íèêàêâå ñìåòœå, äîê ñå îíà âîäè
ó ãðàíèöàìà çàêîíà,” ïàðëàìåíòàðíè èçáîðè ñó îáèëîâàëè òåðîðîì „îäîçãî è
îäîçäî”êî¼è ¼å óãðîæàâàî íå ñàìî îñíîâíà ïîëèòè÷êà ïðàâà âå
è åãçèñòåíöè-
¼ó ïîëèòè÷êèõ ïðîòèâíèêà. Ãëàâíà îäëèêà êàìïàœå çà èçáîðå 1923. áèëà ¼å áåç-
îáçèðíîñò êî¼îì ñó ðàäèêàëè íàñòî¼àëè äà ñå îáðà÷óíà¼ó ñà äåìîêðàòàìà, ÷àê è
ïî öåíó óñòóïàœà ìàíäàòà àíòèáåîãðàäñêèì ñòðàíêàìà êàî øòî ¼å ÕÐÑÑ.
Íà èçáîðèìà ¼å áèðàíî 312 ïîñëàíèêà, à ìàíäàòå ñó äîáèëè: Íàðîäíà ðàäèêàë-
íà ñòðàíêà 108, Õðâàòñêà ðåïóáëèêàíñêà ñåšà÷êà ñòðàíêà 70, £óãîñëîâåíñêà
äåìîêðàòñêà ñòðàíêà 51, Ñëîâåíñêà šóäñêà è Õðâàòñêà ïó÷êà ñòðàíêà 21, £óãî-
ñëîâåíñêà ìóñëèìàíñêà îðãàíèçàöè¼à – Ñïàõî 18, åìè¼åò 14, Ñàâåç çåìšîðàä-
íèêà (Çåìšîðàäíè÷êà ñòðàíêà) 10, Íåìà÷êà ñòðàíêà 8, Áóœåâà÷êî øîêà÷êà
ñòðàíêà 3, Öðíîãîðñêà ôåäåðàëèñòè÷êà ñòðàíêà 2, Òðóìáè
–Äðèíêîâè
2, Ñî-

32
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

öè¼àë-äåìîêðàòñêà ñòðàíêà 2, Ñðïñêà ñòðàíêà 1, Ðóìóíñêà ñòðàíêà 1 è Ñàìî-

ñòî¼íà êìåòè¼ñêà ñòðàíêà 1.
Êàðòà
Ïîëèòèêà, 12. ôåáðóàð 1925.
À£-305-38-69

70. ÇÀÁÅËÅØÊÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÏÎÂÎÄÎÌ ÐÅÔÅÐÈÑÀŒÀ ŠÓÁÅ

£ÎÂÀÍÎÂÈ
À Î ÐÀÇÃÎÂÎÐÈÌÀ ÍÈÊÎËÅ ÏÀØÈ
À ÑÀ ÌÀ×ÅÊÎÌ
È ÊÐŒÅÂÈ
ÅÌ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 10. ÀÏÐÈË 1923.
Ïîâîäîì ðåôåðèñàœà ïðåäñåäíèêà Íàðîäíå ñêóïøòèíå î ðàçãîâîðèìà ïðåä-
ñåäíèêà Âëàäå ñà Ðàäè
åâèì èçàñëàíèöèìà êðàš Àëåêñàíäàð ¼å çàáåëåæèî äà
¼å œèõîâ äîëàçàê ó Áåîãðàä ïðîóçðîêîâàí „1. ïî÷åòêîì èçâðøåœà ïàðöåëàöè-
¼å, 2. øòî ñó ÷óëè äà ñå âîäå ïðåãîâîðè èçìåó ðàäèêàëà è Ïðèáè
åâè
à. Ïà òðå-
áà ¼åäíî è äðóãî ïðåêèíóòè.” Íà êðà¼ó êðàš ¼å çàïèñàî äà èçàñëàíèöè ñìàòðà¼ó
êàêî „ñïîðàçóì íå çíà÷è íèøòà àêî ñå íå ìèñëè íà ðåâèçè¼ó Óñòàâà.”
Òðè äàíà êàñíè¼å ÕÐÑÑ, ÑËÑ, £ÌÎ è Íàðîäíà ðàäèêàëíà ñòðàíêà ïîòïèñàëè ñó ó 71
Çàãðåáó Ìàðêîâ ïðîòîêîë î ïðåäóñëîâèìà çà ïîñòèçàœå êîíà÷íîã ñïîðàçóìà.
Ïîòïèñíèöè ïðîòîêîëà ïîñòèãëè ñó äîãîâîð ó âåçè ñà ïðîìåíîì ðåæèìà àä-
ìèíèñòðàöè¼å è áåçóñëîâíèì îáóñòàâšàœåì çàïî÷åòèõ „ïàðöåëàöè¼à” Õðâàò-
ñêå, Ñëîâåíè¼å, Áîñíå è Õåðöåãîâèíå, èçáîðîì ïðåäñåäíèøòâà ñêóïøòèíå è
õîìîãåíå ðàäèêàëñêå âëàäå.
Çàáåëåøêà
À£-335-18/5

71. ÇÁÎÐ ÍÀÐÎÄÍÅ ÎÄÁÐÀÍÅ ÍÀ ÒÅÐÀÇÈ£ÀÌÀ, 29. ÀÏÐÈË 1923.

Íà ïî÷åòêó çáîðà óïó
åíè ñó ïîçäðàâíè òåëåãðàìè êðàšó Àëåêñàíäðó è ïðåä-
ñåäíèêó Íàðîäíå îäáðàíå âî¼âîäè Ñòåïè Ñòåïàíîâè
ó.
Çáîð ¼å äîíåî ðåçîëóöè¼ó ó êî¼î¼ ¼å èñòàêíóòî äà „Áåîãðààíè è ñâè ðîäîšóáèâè
åëåìåíòè èç öåëå íàøå îòàŸáèíå íåîäñòóïíî îñòà¼ó íà òåìåšó íàðîäíîã äð-
æàâíîã ¼åäèíñòâà, äà
å äî êðà¼à èñòðà¼àòè ó áîðáè ñà ñâèì àíòèäðæàâíèì è
ñåïàðàòèñòè÷êèì ïîêðåòèìà è äà íå
å äîçâîëèòè ðóøåœå äðæàâå è àìïóòà-
öè¼ó íàøåã íàðîäíîã òåëà”è çàòðàæåíî äà ñå øòî ïðå, áåç îáçèðà íà ïàðòè¼ñêå
èíòåðåñå, îáðàçó¼å ñíàæíà è åíåðãè÷íà âëàäà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 19, 10. ì༠1923.

72. ÂΣÂÎÄÀ ÑÒÅÏÀ ÑÒÅÏÀÍÎÂÈ

Òðàæå
è èçëàç èç äóãîòðà¼íå ïàðëàìåíòàðíå êðèçå êðàš ¼å 15. ìà¼à 1924. óïó-
òèî ïèñìî âî¼âîäè Ñòåïè Ñòåïàíîâè
ó. Ó íàìåðè äà âî¼âîäè ïîâåðè ìàíäàò çà
ñàñòàâ íåóòðàëíå, âàíñòðàíà÷êå, âëàäå ïèòàî ãà ¼å: „Æåëèì çíàòè äà ëè ìîãó ðà- 72

33
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

÷óíàòè íà Âàñ ¼åð òàêâî¼ âëàäè íå âèäèì êîãà áè äðóãîã ñòàâèî íà ÷åëî äî ñâîã
ñòàðîã âî¼âîäó êî¼è âå
ñâî¼èì èìåíîì è ãëàñîì øèðîì íàøå çåìšå çíà÷è ÷è-
òàâ ïðîãðàì.” Âî¼âîäà ¼å âëàäàðó îäãîâîðèî: „Ìî¼ êðàš ìîæå ðàñïîëàãàòè ìî-
¼èì áè
åì êàä ãîä íàå çà ïîòðåáíî ðàäè äîáðà îòàŸáèíå.”
Âàíïàðëàìåíòàðíîì ðåøåœó êðèçå ïîä¼åäíàêî ñó ñå îøòðî ñóïðîòñòàâèëå è
îïîçèöè¼à è ñòðàíêå íà âëàñòè çàòî øòî ñó è ¼åäíè è äðóãè ðàäè¼å áèëè çà ïðî-
òèâíè÷êó ñòðàíó íà âëàñòè íåãî çà âàíïàðëàìåíòàðíó âëàäó.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñïîìåíèöà âî¼âîäå Ñòåïå Ñòåïàíîâè
à, Áåîãðàä 1930.

73. ÏÐÎÃËÀÑ ÎÏÎÇÈÖÈÎÍÎÃ ÁËÎÊÀ ÍÀÐÎÄÓ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÐÁÀ, ÕÐÂÀÒÀ

È ÑËÎÂÅÍÀÖÀ, 29. ÌÀ£ 1924.
Ïàðëàìåíòàðíà êðèçà ó ïðîëå
å 1924. ðåøåíà ¼å òàêî øòî ¼å Íèêîëà Ïàøè

îáðàçîâàî íîâó âëàäó, âåðèôèêîâàíè ñó ìàíäàòè ïîñëàíèêà ÕÐÑÑ, à êðàš ¼å
îäëîæèî çàñåäàœå Íàðîäíå ñêóïøòèíå. Îïîçèöèîíè áëîê ¼å 29. ìà¼à îäëàãà-
œå ñåäíèöà îöåíèî êàî „äðæàâíè óäàð” è ïîçâàî íàðîä äà ïðèõâàòè „áîðáó çà
ñâî¼à îñíîâíà ïðàâà à íàðî÷èòî è çà ñâî¼ ñóâåðåíèòåò.”
Òðå
åã ¼óíà Šóáà Äàâèäîâè
è Àíòîí Êîðîøåö óïóòèëè ñó òåëåãðàì êðàšó
Àëåêñàíäðó è çàìîëèëè ãà äà ñàçîâå âàíðåäíî çàñåäàœå Íàðîäíå ñêóïøòèíå
êàêî áè ñå ñïîðàçóìíî ñà œèì, „à ïðåêî ïàðëàìåíòàðíå è îäãîâîðíå âëàäå, îä-
ìàõ ïðåäóçåëå ñâå ïîòðåáíå ìåðå çà çàøòèòó âèòàëíèõ èíòåðåñà íàðîäíèõ.”
Ïðîãëàñ
Ïîëèòèêà, 30. ì༠1924.
À£-305-37-68

74. ÒÐÅ
À ÂËÀÄÀ ŠÓÁÅ ÄÀÂÈÄÎÂÈ
À, 27. £ÓË 1924.

Ïîøòî ¼å âëàäà íàöèîíàëíîã áëîêà (ðàäèêàëà è ñàìîñòàëíèõ äåìîêðàòà) ðàäè-
ëà áåç ïàðëàìåíòà ó êîìå íè¼å ìîãëà äà îáåçáåäè ïîòðåáíó âå
èíó, Íèêîëà Ïà-
øè
¼å 17. ¼óëà 1924. ïîäíåî îñòàâêó è êðàš ¼å áèî ïðèìîðàí äà îáðàçîâàœå
âëàäå ïîâåðè ñòðàíêàìà îïîçèöèîíîã áëîêà. Šóáà Äàâèäîâè
¼å 27. ¼óëà ôîð-
ìèðàî êîàëèöèîíó âëàäó îä ÄÑ, £ÌÎ, ÑËÑ è ãðóïå íåçàâèñíèõ ðàäèêàëà, à ÷å-
òèðè ðåñîðà ñó áèëà ðåçåðâèñàíà çà ÕÐÑÑ. Ó ïðîãðàìó âëàäå Äàâèäîâè
¼å èñ-
òàêàî ïîòðåáó äà ñå ñòâîðè ïîâîšíà àòìîñôåðà óçà¼àìíîã ðàçóìåâàœà è
òðïåšèâîñòè êàêî áè ñå êàñíè¼å ìîãëî ïðèñòóïèòè ñïîðàçóìó ñà Õðâàòèìà î
ïèòàœó äðæàâíîã ïðåóðååœà.
Äàâèäîâè
åâà âëàäà ¼å 23. àâãóñòà 1924. äîíåëà îäëóêó î ïîíîâíîì óñïîñòà-
âšàœó Ïîêðà¼èíñêå óïðàâå çà Õðâàòñêó è Ñëàâîíè¼ó ó „èñòîðè¼ñêèì ãðàíèöà-
ìà,” øòî ¼å çíà÷èëî äî Çåìóíà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 32, 10. àâãóñò 1924.

34
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

74

75. ÏÐΣÅÊÀÒ ÈÇ£ÀÂÅ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÏÎÂÎÄÎÌ ÐÅÇÎËÓÖÈ£Å

ÕÐÂÀÒÑÊÎà ÍÀÐÎÄÍÎà ÇÀÑÒÓÏÑÒÂÀ È ÃÎÂÎÐÀ ÑÒ£ÅÏÀÍÀ ÐÀÄÈ
À
23. ÎÊÒÎÁÐÀ 1924.
Íà âàíðåäíî¼ ñåäíèöè ó Çàãðåáó ïîñëàíèöè ÕÐÑÑ îñóäèëè ñó ñâàêè ïîêóø༠äà
äðóãè óñòàâíè ôàêòîð ïîñðåäíî è íåïîñðåäíî óòè÷å íà îäëóêå ïàðëàìåíòà, à
Ðàäè
¼å ðåêàî äà Õðâàòè æåëå ñïîðàçóì ñà ñðïñêèì íàðîäîì, àëè òàêàâ êî¼è

å äîíåòè „ñàìîñòàëíó ñåšà÷êó Õðâàòñêó ó îêâèðó £óãîñëàâè¼å”, íàãëàñèâøè äà

å ó îñòâàðåœó òèõ öèšåâà ïîìî
ïðóæèòè Åâðîïà è ñîâ¼åòñêà âëàäà.

35
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

Ïîñëå ñàñòàíêà ó Çàãðåáó êðàš ¼å ñàñòàâèî èç¼àâó êî¼ó ¼å Äàâèäîâè
òðåáàëî äà

îá¼àâè è ó êî¼î¼ ¼å èçðàçèî ðàçî÷àðåœå ó Ðàäè
à è óâåðåœå äà âîè ÕÑÑ íè¼å
ñòàëî äî ñïîðàçóìà íàâîäå
è „äîê ãîä ã. Ðàäè
áóäå ïðåäñòàâšàî Õðâàòå è ãî-
âîðèî ó œèõîâî èìå, íåìà íèòè ìîæå áèòè ñïîðàçóìà.” Îáå
àî ¼å Äàâèäîâè
ó
ìàíäàò çà ñàñòàâ âëàäå êî¼à áè ñïðîâåëà èçáîðå. Ïðåäñåäíèêà âëàäå íè¼å ïî-
êîëåáàëà îâà ïðèìàìšèâà ïîíóäà è âåøòî ¼å èçáåãàî äà îá¼àâè êðàšåâ ïðåä-
ëîã êîìèíèêåà. Ïîñëàî ¼å ó äâîð ìèíèñòðà Ìàðèíêîâè
à ñà ñâî¼îì èç¼àâîì êî-
¼à ñå çíàòíî ðàçëèêîâàëà îä êðàšåâîã êîíöåïòà è „áèëà ¼å íå¼àñíà è
êîëåášèâà”. Êðàš ¼å ðåêàî ìèíèñòðó äà ãà èç¼àâà „íå çàäîâîšàâà” ¼åð àêî áè
ïîä òèì óñëîâèìà äàî Äàâèäîâè
ó ìàíäàò äà ñïðîâîäè èçáîðå, îíäà „íå
å áè-
òè îí òà¼, íåãî Ðàäè
êî¼è
å èõ ó ñòâàðè èçâðøèòè.”
Çàáåëåøêà
À£-335-18/5

76. ÎÑÌÀ ÂËÀÄÀ ÍÈÊÎËÅ ÏÀØÈ
À, 6. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1924.

Ïîñëå îñòàâêå ìèíèñòðà âî¼ñêå è ìîðíàðèöå ãåíåðàëà ÕàŸè
à çáîã ñóáâåðçèâ-
íå ïðîïàãàíäå Ñò¼åïàíà Ðàäè
à ó âî¼ñöè, Šóáà Äàâèäîâè
¼å 15. îêòîáðà 1924.
ïîäíåî îñòàâêó íà çàõòåâ êðóíå è âëàäà ¼å ïàëà âàí ïàðëàìåíòà èàêî ¼å èìàëà
âå
èíó. Óñëåäèëà ¼å äóãà ïàðëàìåíòàðíà êðèçà êî¼à ¼å îêîí÷àíà îáðàçîâàœåì
âëàäå îä ñòðàíàêà Íàöèîíàëíîã áëîêà (ðàäèêàëà è ñàìîñòàëíèõ äåìîêðàòà) ñà
çàäàòêîì äà ñïðîâîäè Óñòàâ è ïðèïðåìè èçáîðå. Òðå
à âëàäà Ïàøè
–Ïðèáè-

åâè
(„Ï. Ï.” âëàäà) íè¼å ñå ïî¼àâèëà ïðåä Ñêóïøòèíîì ó êî¼î¼ íè¼å èìàëà âå
è-
íó. Êðàš ¼å óêàçîì 10. íîâåìáðà 1924. ðàñïóñòèî Íàðîäíó ñêóïøòèíó è ðàñïè-
ñàî èçáîðå çà 8. ôåáðóàð 1925.
Ïðâè êîðàöè Ïàøè
åâå âëàäå áèëè ñó óñðåäñðååíè íà êîðèãîâàœå ìåðà
ïðåòõîäíå âëàäå. Âå
13. íîâåìáðà âëàäà ¼å äîíåëà îäëóêó î ëèêâèäàöè¼è Ïî-
êðà¼èíñêå óïðàâå çà Õðâàòñêó è Ñëàâîíè¼ó è ïðåíîøåœó ïîñëîâà îâå óïðàâå
íà îáëàñòè.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 46, 16. íîâåìáàð 1924.

77. ÎÄËÓÊÀ ÌÈÍÈÑÒÀÐÑÊÎà ÑÀÂÅÒÀ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ Î ÐÀÑÏÓØÒÀŒÓ

ÕÐÂÀÒÑÊÅ ÐÅÏÓÁËÈÊÀÍÑÊÅ ÑÅŠÀ×ÊÅ ÑÒÐÀÍÊÅ, 24. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1924.
Çáîã èç¼àâà Ñò¼åïàíà Ðàäè
à äàòèõ òîêîì œåãîâîã áîðàâêà ó èíîñòðàíñòâó,
ïðèñòóïàœà ÕÐÑÑ Ñåšà÷êî¼ èíòåðíàöèîíàëè, ñàðàäœå ñà ÂÌÐÎ-îì è ñèñòå-
ìàòñêå è îðãàíèçîâàíå ïðîïàãàíäå ïðîòèâ âî¼ñêå, Ìèíèñòàðñêè ñàâåò ¼å 23.
äåöåìáðà 1924. äîíåî îäëóêó äà ñå „îäìàõ ðàñòóðè Õðâàòñêà ðåïóáëèêàíñêà
ñåšà÷êà ñòðàíêà êî¼à ¼å ñòóïàœåì ó Ñåšà÷êó èíòåðíàöèîíàëó ïîñòàëà ñà-
ñòàâíè äåî Êîìóíèñòè÷êå èíòåðíàöèîíàëå... çàáðàíå ñâè çáîðîâè, êîíôåðåí-
öè¼å è ñâàêè ðàä îâå ïàðòè¼å êàî è èçëàæåœå ñâèõ œåíèõ ïóáëèêàöè¼à, êœèãà è

36
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

íîâèíà... íà¼ñòðîæè¼å ïðèìåíå ïðîïèñè ÷ëàíà 18. Çàêîíà î çàøòèòè ¼àâíå áåç-
áåäíîñòè è ïîðåòêà ó äðæàâè... îäìàõ óçàïòå ñâå àðõèâå, íîâèíå, ïóáëèêàöè¼å è
ïðåïèñêà... è õèòíî ïðåóçìå êðèâè÷íî ïîñòóïàœå ïðåìà âîñòâó Õðâàòñêå ðå-
ïóáëèêàíñêå ñåšà÷êå ñòðàíêå.”
Ìèíèñòàðñêè äåêðåò êî¼èì ñå ðàñïóøòà ÕÐÑÑ îá¼àâšåí ¼å 2. ¼àíóàðà 1925. Ñò¼å-
ïàí Ðàäè
¼å ïðîíàåí 5. ¼àíóàðà 1925. ó ¼åäíî¼ íèøè ó çèäó Õðâàòñêîã ñåšà÷-
êîã äîìà è óõàïøåí. Ïðèëèêîì õàïøåœà ó œåãîâîì Ÿåïó ¼å ïðîíàåí îñíîâíè
êîðïóñ äåëèêòè – îïøèðàí èçâåøò༠Ñåšà÷êî¼ èíòåðíàöèîíàëè î ñòàœó ó Êðà-
šåâèíè ÑÕÑ.
Îäëóêà
À£-143-1

78. ÊÎÍÀ×ÍÈ ÈÇÁÎÐÍÈ ÐÅÇÓËÒÀÒÈ ÎÄ 8. ÔÅÁÐÓÀÐÀ 1925.

Èçáîðå ñó ïðàòèëå çëîóïîòðåáå ìàœèíñêå, ðàäèêàëñêå âëàäå, ïðîãîíè íåïî-
äîáíèõ, íàñèšå, ïðèìåíà Çàêîíà î çàøòèòè äðæàâå, áåñêîìïðîìèñíà ïðîïà-
ãàíäà òîêîì êî¼å ñó ñå ÷óëå ïàðîëå: „Êðàš ¼å ó îïàñíîñòè,” „Ñðáè íà îêóï,” „Êî
ãëàñà çà ðàäèêàëå, ò༠ãëàñà çà êðàšà.”
Íà èçáîðèìà ¼å áèðàíî 315 ïîñëàíèêà, à ìàíäàòå ñó äîáèëè: Íàðîäíà ðàäèêàë-
íà ñòðàíêà 142, ÕÐÑÑ 67, £óãîñëîâåíñêà äåìîêðàòñêà ñòðàíêà 36, Ñàìîñòàëíà
äåìîêðàòñêà ñòðàíêà 22, Ñëîâåíñêà šóäñêà ñòðàíêà 20, £óãîñëîâåíñêà ìóñëè-
ìàíñêà îðãàíèçàöè¼à 15, £óãîñëîâåíñêà ðåïóáëèêàíñêà ñòðàíêà 5, Ñàâåç çå-
ìšîðàäíèêà 4, Öðíîãîðñêà ôåäåðàëèñòè÷êà ñòðàíêà 3, Íàðîäíè áëîê 2 è Ñà-
ìîñòàëíà êìåòè¼ñêà ñòðàíêà 1 ìàíäàò.
Íà ñâèì ïàðëàìåíòàðíèì èçáîðèìà ó÷åñòâîâàëî ¼å ìíîøòâî ñòðàíàêà, øòî ãî-
âîðè î ñòåïåíó ïîëèòèçàöè¼å è ñòðàíà÷êî¼ ðàñïàð÷àíîñòè. Ñà âåëèêèì ñòðàí-
êàìà ïî¼àâšèâàëå ñó ñå è ìàëå ñòðàíêå êî¼å íèñó îñâà¼àëå ìàíäàòå. Íà èçáîðè-
ìà çà Óñòàâîòâîðíó ñêóïøòèíó 1920. ó÷åñòâîâàëå ñó 22 ñòðàíêå èëè êîàëèöè¼å,
à ìàíäàòå ¼å îñâî¼èëî 16 ïàðòè¼à. Íà ïàðëàìåíòàðíèì èçáîðèìà 1923. ó÷åñòâî-
âàëî ¼å 33, à ìàíäàòå ¼å îñâî¼èëî 15 ñòðàíàêà. Íà¼âå
è áðî¼ ñòðàíàêà áèî ¼å íà
èçáîðèìà 1925, à îä 45 ïîëèòè÷êèõ ïàðòè¼à èëè ãðóïà ñàìî ¼å 10 ëèñòà îäíîñíî
15 ïàðòè¼à îñâî¼èëî ïîñëàíè÷êå ìàíäàòå. Âå
íà èçáîðèìà 1927. ïî¼àâèî ñå
ìàœè áðî¼ ñòðàíàêà, à îä 27 ëèñòà 10 ¼å îñâî¼èëî ìàíäàòå.
Ïðåãëåä
Âðåìå, 18. ôåáðóàð 1925.
À£-305-38-69

79. ÏÐÎÃÐÀÌ ÁËÎÊÀ ÍÀÐÎÄÍÎà ÑÏÎÐÀÇÓÌÀ È ÑÅŠÀ×ÊÅ (ŠÓÄÑÊÅ)

ÄÅÌÎÊÐÀÒÈ£Å, 25. ÔÅÁÐÓÀÐ 1925.
Ñòðàíêå áëîêà êî¼è ñó ñà÷èœàâàëè ÕÐÑÑ, ÄÑ, ÑËÑ è £ÌÎ îñíîâàëè ñó ñòàëíó ïî-
ëèòè÷êó çà¼åäíèöó è äîíåëå îäëóêó äà ó Íàðîäíî¼ ñêóïøòèíè íàñòóïà¼ó êàî öå-

37
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ëèíà. Ñëîæèëå ñó ñå äà ¼å äðæàâà Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà ¼åäíà öåëèíà ÷è¼å

äåôèíèòèâíî óíóòðàøœå óðååœå òðåáà èçâåñòè ñëîáîäíèì íàðîäíèì ñïî-
ðàçóìîì Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà. Áëîê ¼å èñòàêàî äà „äåôèíèòèâíî èçâîå-
œå íàðîäíîã ñïîðàçóìà íîðìàëíèì çàêîíèòèì ïóòåì è íà îñíîâó äåìîêðàò-
ñêå âëàäàâèíå... íà¼ïîòïóíè¼å ¼å ìîãó
íî ñà ïàðëàìåíòàðíîì ìîíàðõè¼îì
åíãëåñêîã òèïà, à çàñíîâàíîì è èçðàæåíîì ó íàðîäíî¼ ñóâåðåíîñòè... Äðæàâà
èìà äà áóäå ñåšà÷êà (šóäñêà) äåìîêðàòè¼à óðååíà ïî ñèñòåìó ñåëô-ãîâåðí-
ìåíòà (ñàìîóïðàâå) îä îïøòèíå ñâå äî ïàðëàìåíòà.”
Ïðîãðàì
Ïðàâäà, 23. ìàðò 1925.
À£-305-41-75

80. ÀÊÒ Î ÑÏÎÐÀÇÓÌÓ ÍÀÐÎÄÍÅ ÐÀÄÈÊÀËÍÅ ÑÒÐÀÍÊÅ È ÕÐÂÀÒÑÊÅ ÑÅŠÀ×ÊÅ

ÑÒÐÀÍÊÅ, 14. £ÓË 1925.
Ñïîðàçóì ñó ó Áåîãðàäó ïîòïèñàëè Ìàðêî Òðèôêîâè
, Ìàðêî €óðè÷è
, Ïàâëå
Ðàäè
, äð Áåœàìèí Øóïåðèíà, Šóáà Æèâêîâè
è äð Íèêîëà Íèêè
. Ó óâîäíîì
äåëó ñïîðàçóìà êîíñòàòîâàíî ¼å äà ¼å „èç¼àâà âîñòâà Õðâàòñêå ñåšà÷êå
ñòðàíêå ó Íàðîäíî¼ ñêóïøòèíè 27. ìàðòà î. ã. (1925) ðåçóëòàò åâîëóöè¼å ó ïî-
ëèòèöè Õðâàòñêå ñåšà÷êå ñòðàíêå, ¼åð ¼å îâà ïðèçíàëà ¼åäèíñòâî äðæàâå, äè-
íàñòè¼ó Êàðàîðåâè
à òîëèêî çàñëóæíó çà îñëîáîåœå è ó¼åäèœåœå Ñðáà, Õð-
âàòà è Ñëîâåíàöà è Óñòàâ íà îñíîâó êîãà ïîñòî¼è ¼åäàí ïàðëàìåíò çà öåëó
äðæàâó. Çà Íàðîäíó ðàäèêàëíó ñòðàíêó òà åâîëóöè¼à ó Õðâàòñêî¼ ñåšà÷êî¼
ñòðàíöè èìà ïðåñóäàí çíà÷à¼, çàòî øòî Õðâàòñêà ñåšà÷êà ñòðàíêà ïðåäñòà-
âšà âå
îãðîìíó âå
èíó Õðâàòà, ÷è¼å
å ñàäàøœå ïîãëåäå íà îñíîâå äðæàâå ó
òîêó âðåìåíà, êàî ¼åäèíî çäðàâå, íàäàìî ñå óñâî¼èòè è îñòàëè ïîëèòè÷êè êðó-
ãîâè ó Õðâàòñêî¼.”
Äâå ñòðàíêå äîíåëå ñó îäëóêó äà „æåëå äà ñå ñàñòàâè çà¼åäíè÷êà âëàäà ïîä
ïðåäñåäíèøòâîì ãîñïîäèíà Ïàøè
à. Òà âëàäà èìàëà áè äà ïðèìè íà ñåáå îáà-
âåçó çà èíòåãðàëíî ïðèìåœèâàœå Óñòàâà ó äðæàâè è èçâîåœå œåãîâîì ïðèìå-
íîì ñàäàøœèõ è äîíîøåœå íîâèõ çàêîíà íà îñíîâè ïðåäâèåíî¼ ó Óñòàâó... Ïî-
ðåä òîãà îáå ñòðàíêå ñòàâšà¼ó ñåáè ó çàäàòàê äà èçâåäó âåëèêó è ðàçóìíó
øòåäœó ó äðæàâè; äà æèâî ðàäå íà óíèôèöèðàœó çàêîíîäàâñòâà; äà ñå ïîñòà-
ðà¼ó çà ðåñïåêòîâàœå è ãðààíñêèõ è ïîëèòè÷êèõ ïðàâà ïðåìà ñâèìà èñïðàâ-
íèì ãðààíèìà ó äðæàâè è çà ÷îâå÷íî è ïðàâè÷íî ïîñòóïàœå ïðåìà îä ñòðàíå
ñâèõ ïðåäñòàâíèêà âëàñòè.”
Äà áè ïîñòèãëè ñïîðàçóì êðàš è ðàäèêàëè ñó íà çàõòåâ ÕÑÑ îêðåíóëè ëåà Ñ.
Ïðèáè
åâè
ó ó êîìå è îíàêî íèñó ìîãëè äà íàó ïðîòèâòåæó õðâàòñêîì ïî-
êðåòó.
Ïîñëå ïîòïèñèâàœà, ñïîðàçóì íè¼å îá¼àâšåí è îñòàî ¼å íåïîçíàò íå ñàìî ¼àâ-
íîñòè íåãî è ïîñëàíè÷êèì êëóáîâèìà. Ó ñâàêî¼ çãîäíî¼ ïðèëèöè îïîçèöè¼à ¼å
òðàæèëà äà âëàäà îá¼àâè òåêñò ñïîðàçóìà êàêî áè ñå âèäåëî ó ÷åìó ñå ñàñòî¼àî.

38
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Îá¼àâšåí ¼å 16. ôåáðóàðà 1926. ïîñëå èç¼àâà Ñò¼åïàíà Ðàäè
à êî¼å ñó ñå, ïðåìà
Ïàøè
ó, êîñèëå ñà óòâðåíèì ñïîðàçóìîì.
Ñïîðàçóì
Ïðàâäà, 17. ôåáðóàð 1926.
À£-305-41-75

81. ÓÊÀÇ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Î ÏÎÑÒÀÂŠÅŒÓ ÏÀØÈ
ÅÂÅ ÂËÀÄÅ,

18. £ÓË 1925.
Íà îñíîâó ñïîðàçóìà ïîñòèãíóòîã èçìåó Íàðîäíå ðàäèêàëíå ñòðàíêå è Õð-
âàòñêå ñåšà÷êå ñòðàíêå êðàš ¼å ïîâåðèî ìàíäàò Íèêîëè Ïàøè
ó êî¼è ¼å îáðà-
çîâàî êîàëèöèîíó âëàäó. Ó òî¼ âëàäè ìèíèñòàðñòâà àãðàðíå ðåôîðìå, ïîøòå è
òåëåãðàôà, òðãîâèíå è èíäóñòðè¼å, øóìà è ðóäíèêà ïðèïàëà ñó ÕÑÑ, à òðè ìåñå-
öà êàñíè¼å çà ìèíèñòðà ïðîñâåòå ïîñòàâšåí ¼å Ñò¼åïàí Ðàäè
.
Óêàç
À£-138-1/658
82
82. ÌÅÒÀÌÎÐÔÎÇÅ
Êàðèêàòóðà î ïðåîáðàæà¼ó Ñò¼åïàíà Ðàäè
à îä óáååíîã ðåïóáëèêàíöà äî ìî-
íàðõèñòå.
Êàðèêàòóðà
Ðåïóáëèêà, 13. ñåïòåìáàð 1925.
À£-335-18/5

83. ÏÐÎÑÂÅÒÍÀ ÏÎËÈÒÈÊÀ ÑÒ£ÅÏÀÍÀ ÐÀÄÈ
À

Êàðèêàòóðà ϼåðà Êðèæàíè
à ïîâîäîì Ðàäè
åâå èç¼àâå äà „ñâàêè ñðåäœîøêî-
ëàö âå
ó ïðâèõ ÷åòèðè ðàçðåäà ìîðà íàó÷èòè ¼åäàí çàíàò.”
Íà äóæíîñòè ìèíèñòðà ïðîñâåòå Ñò¼åïàí Ðàäè
¼å æåëåî äà ñå ïîêàæå êàî âå-
ëèêè ðåôîðìàòîð, ïà ¼å íàðåäèî äà ñå ó÷åíèöè ó îñíîâíèì è ñðåäœèì øêîëà-
ìà îöåœó¼ó íà îáðíóò íà÷èí: ïåòèöà ¼å áèëà íà¼ñëàáè¼à, à ¼åäèíèöà íà¼áîšà
îöåíà. Ñìåíèî ¼å ïðîôåñîðå Çàãðåáà÷êîã óíèâåðçèòåòà êî¼å ¼å ïîñòàâèî Ñâå-
òîçàð Ïðèáè
åâè
.
Êàðèêàòóðà
Ïîëèòèêà, 22. íîâåìáàð 1925.
À£-305-39-72.

84. ÍÈÊÎËÀ ÏÀØÈ
ÍÀ ÎÄÌÎÐÓ Ó ÖÀÂÒÀÒÓ, £ÅÑÅÍ 1926.

Ïðèëèêîì ôîòîãðàôèñàœà Íèêîëà Ïàøè
¼å ðåêàî ôîòîãðàôó: „Å ïà êàä õî
å-
òå äà ìå ñëèêàòå, à âè ãëåäà¼òå äà ñå âèäè è ìîðå.” Ïîðåä Ïàøè
à ¼å œåãîâ ñå- 83

39
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

êðåòàð Ñîêîëîâè
. Ïîñëå îäìîðà ó Öàâòàòó è Âðœà÷êî¼ Áàœè Ïàøè
ñå èçíå-

íàäà âðàòèî ó Áåîãðàä ó âðåìå êðèçå âëàäå.
Ïàøè
¼å êàî øåô í༼à÷å ñòðàíêå î÷åêèâàî äà äîáè¼å ìàíäàò. Ïîâîäîì êîí-
ñóëòàöè¼à î ïîâåðàâàœó ìàíäàòà è âîà ðàäèêàëà ¼å ïîçâàí ó äâîð. Ïîñëå àó-
äè¼åíöè¼å êîä êðàšà 9. äåöåìáðà 1926. Ïàøè
¼å ïðåìà çàïèñèìà ñàâðåìåíèêà
áèî íåðàñïîëîæåí. Ìèëàí Ñòî¼àäèíîâè
¼å ó ñâî¼èì ìåìîàðèìà çàïèñàî äà ñó
Ïàøè
à ïîñåáíî ïîãîäèëå êðàšåâå ðå÷è: „Âè ñòå ïîä àíêåòîì äîêëå ãîä ñå íå
ñïåðåòå îä îíèõ îïòóæáè ó âåçè ñà àôåðîì âàøåã ñèíà, Âè íå ìîæåòå áèòè íà
÷åëó âëàäå.”
84 Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 47, 21. íîâåìáàð 1926.

85. ÑÌÐÒ ÍÈÊÎËÅ ÏÀØÈ
À, 10. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1926.

Èçâåøò༠î ïîñëåäœèì ÷àñîâèìà Íèêîëå Ïàøè
à è î ïîñåòè êðàšà Àëåêñàí-
äðà è ïðèíöà Ïàâëà Ïàøè
åâî¼ ïîðîäèöè ðàäè èç¼àâå ñàó÷åø
à. Êðàš ¼å òîì
ïðèëèêîì Ïàøè
åâî¼ óäîâèöè €óðèíè ðåêàî: „Âèøå ñàì ¼à ó œåìó èçãóáèî ãî-
ñïîî, íåãî Âè.”
Èçâåøòà¼
£óòàðœè ëèñò, 11. äåöåìáàð 1926, Çàãðåá.
À£-334-35/193

86. ÐÎÌÀÍ ÆÈÂÎÒÀ ÍÈÊÎËÅ ÏÀØÈ
À

×ëàíàê ñà áèîãðàôñêèì ïîäàöèìà è ïèòàœåì äà ëè ¼å îí áèî âåëèêè äðæàâíèê,
ïîëèòè÷àð èëè îðãàíèçàòîð è ó ÷åìó ¼å âåëè÷èíà œåãîâå ëè÷íîñòè.
×ëàíàê
£óòàðœè ëèñò, 11. äåöåìáàð 1926, Çàãðåá.
À£-334-35/194

87. ÏÎÐÎÄÈÖÀ ÏÐÅÌÈÍÓËÎÃ ÍÈÊÎËÅ ÏÀØÈ
À: ÓÍÓÖÈ, ÑÈÍ ÐÀÄÅ, ÑÓÏÐÓÃÀ

€ÓЀÈÍÀ, Ê
ÅÐÊÅ ÏÀÂÀ ÐÀ×È
È ÄÀÐÀ ÏÀØÈ
, ÑÍÀÕÀ È ÎÑÒÀËÀ
ÐÎÄÁÈÍÀ Ó ÏÎÃÐÅÁÍΣ ÏÎÂÎÐÖÈ ÏÐÅÄ ÑÀÁÎÐÍÎÌ ÖÐÊÂÎÌ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ,
12. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1926.
Óç ó÷åø
å ðîäáèíå, êðàšà, äðæàâíèõ âåëèêîäîñòî¼íèêà, äèïëîìàòñêîã êîðà,
âî¼ñêå, äåëåãàöè¼à ðàçíèõ óäðóæåœà è íàðîäà, Ïàøè
åâè ïîñìðòíè îñòàöè ñâå-
÷àíî ñó èñïðà
åíè îä Ñàáîðíå öðêâå äî Íîâîã ãðîášà. Èñïðåä öðêâå íà Íîâîì
ãðîášó îäðæàíî ¼å îïåëî è Ïàøè
åâ êîâ÷åã ¼å óíåñåí ó öðêâó, ¼åð ãðîá íè¼å áèî
èñêîïàí. Ó öðêâè ¼å îñòàî äî 15. äåöåìáðà 1926. êàäà ¼å Ïàøè
ñàõðàœåí.
Ôîòîãðàôè¼à
87 Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 51, 19. äåöåìáàð 1926.

40
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

88. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÍÅÇ ÏÀÂËÅ ÍÀ ÑÏÐÎÂÎÄÓ ÍÈÊÎËÅ ÏÀØÈ
À,

12. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1926.
Íà Ïàøè
åâ îäàð ïîëîæåí ¼å êðàšåâ çëàòíè âåíàö ñà íàòïèñîì „Ïðâîì ìèíè-
ñòðó è ñàðàäíèêó ìîãà îöà è ìîìå ó ñóäáîíîñíî¼ áîðáè íàøåã íàðîäà çà îñëîáî-
åœå è ó¼åäèœåœå.”
Ó ïîãðåáíî¼ ïîâîðöè èçà ïîðîäèöå èøëè ñó êðàš Àëåêñàíäàð è êíåç Ïàâëå.
Êàäà ¼å ïîâîðêà ñòèãëà ïðåä äâîð êðàš è êíåç Ïàâëå èçàøëè ñó èç ïîâîðêå è
óøëè ó äâîð.
Ôîòîãðàôè¼à
Íèêîëà Ïàøè
ó Íàðîäíî¼ ñêóïøòèíè, êœ. 4, Áåîãðàä 1998.
88
89. ÓÊÀÇ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Î ÐÀÑÏÈÑÈÂÀŒÓ ÈÇÁÎÐÀ ÇÀ ÍÀÐÎÄÍÓ
ÑÊÓÏØÒÈÍÓ 11. ÑÅÏÒÅÌÁÐÀ 1927.
Çáîã äðóøòâåíå è ïîëèòè÷êå íåñòàáèëíîñòè ó ÊÑÕÑ íè¼åäíà Ñêóïøòèíà èçà-
áðàíà ó ïåðèîäó 1920–1929. íè¼å èñïóíèëà ÷åòâîðîãîäèøœè ìàíäàò. Ðàñïèñè-
âàœå ïðåâðåìåíèõ èçáîðà íàëàãàëè ñó ïîðåä îñòàëèõ ðàçëîãà è ðàçëè÷èòè
ïðèñòóïè âëàäà¼ó
èõ ñíàãà ðåøàâàœó àêóòíèõ íàöèîíàëíèõ è ïîëèòè÷êèõ ïè-
òàœà. ×åñòèì ïðîìåíàìà âëàäà è ðàñïèñèâàœèìà èçáîðà êðàš ¼å ïîêóøàâàî
äà ïðîíàå êšó÷ çà ðåøàâàœå õðâàòñêî-ñðïñêîã ñïîðà.
Ó ïðâèõ äåâåò ãîäèíà ïîñòî¼àœà ÊÑÕÑ èçáîðè çà Íàðîäíó ñêóïøòèíó ðàñïèñà-
íè ñó ÷åòèðè ïóòà. Îäçèâ áèðà÷à íà ïàðëàìåíòàðíèì èçáîðèìà ¼å âàðèðàî.
Íà¼ìàœè ¼å áèî íà èçáîðèìà çà Êîíñòèòóàíòó êàäà ¼å îä 2.480.623 óïèñàíà áè-
ðà÷à ãëàñàëî 1.607.265 èëè 65% ãëàñà÷à. Íà èçáîðèìà 1923. îä 2.952.907 óïèñà-
íèõ áèðà÷à ãëàñàëî ¼å 2.177.051 èëè 73,7% ãëàñà÷à. Íà¼ìàñîâíè¼è èçáîðè áèëè
ñó 1925. êàäà ¼å îä 3.178.054 áèðà÷à ãëàñàëî 2,437.957 èëè 76,9% áèðà÷à. Íà èç-
áîðèìà çà Íàðîäíó ñêóïøòèíó 1927. îä 3.375.593 óïèñàíà áèðà÷à ãëàñàëî ¼å
2.024.569 èëè 68,9% áèðà÷à.
Óêàç
À£-138-4/64

90. ÇÁÎÐ ÍÀÐÎÄÍÅ ÐÀÄÈÊÀËÍÅ ÑÒÐÀÍÊÅ Ó ÁȣŊÈÍÈ, ÀÂÃÓÑÒ 1927.

Çáîð êî¼åì ¼å ïðèñóñòâîâàëî íåêîëèêî õèšàäà šóäè îòâîðèî ¼å ìèíèñòàð ïðî-
ñâåòå Íèíêî Ïåðè
, à çàòèì ñó ãîâîðèëè ïðåäñåäíèê âëàäå Âåšà Âóêè
åâè
è
äðóãè. Ïðåäèçáîðíà àãèòàöè¼à ¼å ñëóæèëà äà ñå âëàäèíå ñòðàíêå, ðàäèêàëè è
äåìîêðàòå „ðåîðãàíèçó¼ó”, „ïðî÷èñòå” è çà „òèõó ëèêâèäàöè¼ó Äàâèäîâè
à êàî
øåôà ñòðàíêå.”
Çà ðàçëèêó îä ïðåòõîäíèõ èçáîðà, ÷è¼è ¼å öèš áèî ¼à÷àœå ïîëèòè÷êèõ ñòðàíà-
êà, îâè èçáîðè ñó èìàëè ñóïðîòàí öèš. Äðóãà êàðàêòåðèñòèêà îâèõ èçáîðà áè-
ëà ¼å âåçèâàœå êðàšà çà Âóêè
åâè
åâó âëàäó êî¼à ¼å áèëà ñàñòàâšåíà îä šóäè
„êðàšåâîã ïîâåðåœà” è ñàìè èçáîðè ïðåäñòàâšàíè ñó êàî „ëè÷íà ñòâàð” êðà-

41
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

šà. Âëàäà ¼å èçáîðíó àãèòàöè¼ó âîäèëà ïîä êðàšåâèì èìåíîì, à ñâî¼å èçáîðíå
êóòè¼å ïðåäñòàâšàëà ¼å êàî „êðàšåâå.”
Èçáîðè ñó ïîñòåïåíî ïîòâðèâàëè ïðîöåñ ñëàášåœà è ðàñóëà âå
èíå ïîëè-
òè÷êèõ ñòðàíàêà êàî è îïàäàœå çíà÷à¼à è àóòîðèòåòà ïàðëàìåíòà. Ó îäíîñèìà
èçìåó çàêîíîäàâíå è èçâðøíå âëàñòè íà¼óòèöà¼íè¼è ôàêòîð áèî ¼å êðàš Àëåê-
ñàíäàð êî¼è ¼å ñâå âèøå íàñòî¼àî äà îñëàáè âåëèêå ñòðàíêå è èçäâî¼è èç œèõ
ãðóïå çà íåêó ñâî¼ó „÷åòâðòó ïàðòè¼ó.”
Íà èçáîðèìà îä 11. ñåïòåìáðà 1927. áèðàíî ¼å 315 ïîñëàíèêà, à ìàíäàòå ñó
îñâî¼èëè: Íàðîäíà ðàäèêàëíà ñòðàíêà 112, Õðâàòñêà ñåšà÷êà ñòðàíêà 61, Äå-
ìîêðàòñêà ñòðàíêà 59, Ñàìîñòàëíà äåìîêðàòñêà ñòðàíêà 22, Ñëîâåíñêà šóäñêà
ñòðàíêà 20, Äåìîêðàòñêà çà¼åäíèöà (ÄÑ è £ÌÎ) 11, £óãîñëîâåíñêà ìóñëèìàíñêà
îðãàíèçàöè¼à 9, Ñàâåç çåìšîðàäíèêà 9, Íåìà÷êà ñòðàíêà 6, Õðâàòñêè áëîê (ôå-
äåðàëèñòè) 2, Ñàìîñòàëíà êìåòè¼ñêà ñòðàíêà 1, Öðíîãîðñêà ôåäåðàëèñòè÷êà
ñòðàíêà 1, Õðâàòñêà ïó÷êà ñòðàíêà 1, Ñîöè¼àë-äåìîêðàòñêà ñòðàíêà 1 ìàíäàò.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 34, 28. àâãóñò 1927.

91. ÑÅŠÀ×ÊÎ-ÄÅÌÎÊÐÀÒÑÊÀ ÊÎÀËÈÖÈ£À, 1928.

Õðâàòñêà ñåšà÷êà ñòðàíêà è Ñàìîñòàëíà äåìîêðàòñêà ñòðàíêà ôîðìèðàëå ñó
11. íîâåìáðà 1927. êîàëèöè¼ó êî¼à ¼å ïðåäñòàâšàëà „ïðå÷àíñêè ôðîíò” ïðîòèâ
Ñðáè¼å è èñïóœåœå Ðàäè
åâîã ïëàíà „çàîêðóæèâàœà è èçîëèðàœà Ñðáè¼å”êàî
ïîëèòè÷êîã ôàêòîðà. Êîàëèöè¼à ¼å çàóçåëà îøòàð îïîçèöèîíè ñòàâ ïðåìà ñð-
áè¼àíñêèì ñòðàíêàìà è óîïøòå ïðåìà Ñðáè¼è. Œåíî îáðàçîâàœå çíà÷èëî ¼å ñó-
ïðîòñòàâšàœå Ñðáà ñà ïðîñòîðà Äàëìàöè¼å, Õðâàòñêå è Ñëàâîíè¼å Ñðáèìà èç
Ñðáè¼å è äåôèíèòèâíî íàïóøòàœå ¼åäèíñòâåíîã ñðïñêîã íàöèîíàëíîã èíòåðå-
ñà. Êîàëèöè¼è ñó ñå ó àâãóñòó 1928. ïðèäðóæèëè Àíòå Òðóìáè
è Àíòå Ïàâåëè
è
òèìå ñó õðâàòñêè ïîñëàíèöè áèëè ó¼åäèœåíè ó ¼åäíó ïîëèòè÷êó îðãàíèçàöè¼ó.
ÑÄÊ ¼å 20. ñåïòåìáðà 1928. îá¼àâèëà ïðîãëàñ êî¼èì ¼å ïîçâàëà ñâå ñëåäáåíèêå
äà ïðåêèíó ñâàêó ñàðàäœó ñà ïðåäñòàâíèöèìà è ïðèñòàëèöàìà âëàäå.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 3, êœ. 6, áð. 13, 22. ñåïòåìáàð 1928.

92. ÐÀŒÅÍÈ ÏÎÑËÀÍÈÊ ÈÂÀÍ ÃÐÀÍ€À ÐÀÇÃÎÂÀÐÀ ÑÀ ÍÎÂÈÍÀÐÎÌ

ÏÎËÈÒÈÊÅ ÁÎÆÎÂÈ
ÅÌ Ó ÊÐÓÃÓ ÁÎËÍÈÖÅ £ÓÍÀ 1928.
Íà ñåäíèöè Íàðîäíå ñêóïøòèíå 20. ¼óíà 1928. äîøëî ¼å äî æåñòîêå ïðåïèðêå
èçìåó Ïóíèøå Ðà÷è
à è ïîñëàíèêà ÕÑÑ. „Ðà÷è
¼å ¼åäíîã ìîìåíòà óçâèêíóî: -
Çà îâó çåìšó ¼à ñàì è ñâî¼ó êðâ ïðîëèî... íà òî ¼å õðâàòñêè íàðoäíè ïîñëàíèê
Èâàí Ïåðíàð... äîáàöèî èðîíè÷íî: ïà äîáðî, îíäà êàæè êîëèêî ñè ëèòàðà êðâè
ïðîëèî ïà äà òè ïëàòèìî ó çëàòó... Ïóíèøà çàñòàäå... ñàâ èçáåçóìšåí ïîâèêà
íåêîëèêî ïóòà: Óçìè ðå÷ íàòðàã! Óçìè ðå÷ íàòðàã! Ìåñòî äà ïîâó÷å óâðåäó

42
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Ïåðíàð ñå ñàìî îñìåõíó è îêðåòå ãëàâó íà äðóãó ñòðàíó... Ðà÷è
¼å ïî÷åî äà ïóöà.
Ïðâî ó Ïåðíàðà... Ïîòð÷àëè ñó êà Ðà÷è
ó íàðîäíè ïîñëàíèöè ÕÑÑ Ïàâëå Ðàäè
è
€óðà Áàñàðè÷åê, âåðîâàòíî ó íàìåðè äà ñïðå÷å äàšå ïóöàœå. Ðà÷è
¼å ïàê òî
ñõâàòèî êàî äà èìà¼ó íàìåðó äà ãà íàïàäíó. Ñàâðøåíîì ïðåöèçíî
ó ãàà ñà ïî
¼åäíèì ìåòêîì îáî¼èöó ¼å ñðàâíèî ñà çåìšå. Ìàëî äàšå ó ïðâèì ïîñëàíè÷êèì
êëóïàìà ÷óî ñå ãëàñ Ñâåòîçàðà Ïðèáè
åâè
à, êî¼è ¼å íåøòî äîáàöèâàî, íàøòà
¼å Ðà÷è
îêðåíóî ðåâîëâåð íà òó ñòðàíó. Ïðèáè
åâè
ñå, ìåóòèì, áðçî ñàãíóî
ïîä êëóïó, à äâà ìåòêà èñïàšåíà ó œåãîâîì ïðàâöó ïîãîäèëà ñó ïîñëàíèêà Ãðàí-
ó è Ñò¼åïàíà Ðàäè
à êî¼è ¼å ñåäåî èçìåó Ãðàíå è Ïðèáè
åâè
à”. Ïîñëàíèê €ó-
ðî Áàñàðè÷åê óìðî ¼å ó ñêóïøòèíñêî¼ ñàëè, à Ïàâëå Ðàäè
íà îïåðàöèîíîì ñòî-
ëó. Ïîñëàíèöè Ñò¼åïàí Ðàäè
, Èâàí Ïåðíàð è Èâàí Ãðàíà îïåðèñàíè ñó ó
Îïøòî¼ äðæàâíî¼ áîëíèöè ó Áåîãðàäó. 92
Ñàçíàâøè çà àòåíòàò êðàš ¼å îäìàõ äîøàî ó Äðæàâíó áîëíèöó è ïîñåòèî ðàœå-
íå ïîñëàíèêå. Ðàçãîâàðàî ¼å ñà Ðàäè
åì è êîä äîêòîðà ñå ðàñïèòèâàî çà œåãî-
âî çäðàâšå. Ïðå îäëàñêà èç áîëíèöå êðàš ¼å çàìîëèî ëåêàðå äà ãà îáàâåøòà-
âà¼ó „ñòàëíî î ñòàœó çäðàâšà ãîñïîäèíà Ðàäè
à òðèïóò äíåâíî, àêî òðåáà è
íî
ó.” Ïîòîì ¼å èç¼àâèî ñàó÷åø
å ñóïðóçè ïîêî¼íîã Ïàâëà Ðàäè
à.
Àòåíòàòîð Ïóíèøà Ðà÷è
ñå èñòîã äàíà ïîïîäíå, 20. ¼óíà ïðåäàî ïîëèöè¼ñêèì
âëàñòèìà ó Áåîãðàäó. Îñóåí ¼å íà 20 ãîäèíà ðîáè¼å.
Ïîñëå îïîðàâêà Ñò¼åïàí Ðàäè
¼å 8. ¼óëà 1928. íàïóñòèî áîëíèöó. Èçíåíàäà ¼å
ïðåìèíóî 8. àâãóñòà îä êîìïëèêàöè¼à èçàçâàíèõ äè¼àáåòåñîì.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 27, 8. ¼óë 1928.

93. ÑÀÎÏØÒŌŠÂËÀÄÅ ÊÑÕÑ ÏÎÂÎÄÎÌ ÑÊÓÏØÒÈÍÑÊÎà ÀÒÅÍÒÀÒÀ,

20. £ÓÍ 1928.
Âëàäà ¼å îñóäèëà çëî÷èí, äîíåëà îäëóêó äà ñå èñòðàãà ïðåäà ñóäó, äà ñàõðàíà
ïîãèíóëèõ ïîñëàíèêà êàî è ëå÷åœå ðàœåíèõ áóäå î äðæàâíîì òðîøêó è àïå-
ëîâàëà äà ñå äîãàà¼è íå ïðåäñòàâšà¼ó çëîíàìåðíî. Ïîñëàíè÷êè êëóá ÑÄÊ äî-
íåî ¼å 21. ¼óíà 1928. îäëóêó äà âèøå íå ó÷åñòâó¼å ó ðàäó Ñêóïøòèíå è îäáèî ìà-
òåðè¼àëíó ïîìî
çà ñàõðàíó ïîãèíóëèõ ïîñëàíèêà.
Ñàîïøòåœå
À£-335-21/10

94. ÄÅÌÎÍÑÒÐÀÖÈ£Å Ó ÇÀÃÐÅÁÓ ÏÎÂÎÄÎÌ ÑÊÓÏØÒÈÍÑÊÎà ÀÒÅÍÒÀÒÀ,

21. £ÓÍ 1928.
Ó òåëåãðàìó ìèíèñòàð Àíòîí Êîðîøåö èçâåøòàâà äà ñó ïîäèãíóòå áàðèêàäå
êîä êàôíå Êîðçî íà Èëèöè è äà ¼å äîøëî äî ñóêîáà ïîëèöè¼å è äåìîíñòðàíàòà ó
êî¼èìà ñó óáè¼åíà äâà ëèöà, ñåäàì ðàœåíî è âèøå œèõ ïðèâåäåíî.

43
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

Àíòèñðïñêèì äåìîíñòðàöè¼àìà êîìóíèñòè ñó äàëè îðãàíèçàöèîíó ôîðìó ïî-

äèçàœåì áàðèêàäà. Íà áàðèêàäàìà äåìîíñòðàíòå ¼å ïðåäâîäèî £îñèï Áðîç, ñ
ðåâîëâåðîì ó Ÿåïó. Óõàïøåí ¼å è îñóåí ó Áîìáàøêîì ïðîöåñó. Ïðèëèêîì õàï-
øåœà ó œåãîâîì ñòàíó ñó ïðîíàåíå 4 áîìáå, ïóø÷àíà ìóíèöè¼à è íàïóœåí
ðåâîëâåð. Ó èñòðàçè £îñèï Áðîç ¼å èç¼àâèî äà áè óïîòðåáèî ïèøòîš äà íè¼å
óïàî ó çàñåäó è áèî áðçî ñàâëàäàí.
Òåëåãðàì
À£-335-17

95. ÃÅÍÅÐÀË ÑÒÅÂÀÍ ÕÀÈ
ÄÀ£Å ÈÇ£ÀÂÓ ÍÎÂÈÍÀÐÈÌÀ,

ÁÅÎÃÐÀÄ 21. £ÓË 1928.
Ïîñëå Âóêè
åâè
åâå îñòàâêå êðàš ¼å ìàíäàò ïîíóäèî Ðàäè
ó êî¼è òî íè¼å ïðè-
õâàòèî. Çàòèì ¼å ìàíäàò ïîâåðèî Àöè Ñòàíî¼åâè
ó ñìàòðà¼ó
è äà ¼å îí ïðèõâà-
òšèâ çà Õðâàòå. Ìåóòèì, Ðàäè
íè¼å õòåî óîïøòå äà ðàçãîâàðà ñà Ñòàíî¼åâè-

åì. Êðàš ¼å ïðèõâàòèî çàõòåâ Ñåšà÷êî-äåìîêðàòñêå êîàëèöè¼å çà íåóòðàëíó
âëàäó è 8. ¼óëà 1928. ïîñåòèî âî¼âîäó Ñòåïó Ñòåïàíîâè
à ó ×à÷êó. Ïîøòî ¼å âî¼-
âîäà áèî ëîøåã çäðàâšà, ìàíäàò çà ñàñòàâ íåóòðàëíå âëàäå êðàš ¼å ïîâåðèî
ãåíåðàëó Ñòåâàíó ÕàŸè
ó. Ïîñëå âèøå ïîêóøà¼à, ãåíåðàë íè¼å óñïåî äà ñàñòàâè
íåóòðàëíó âëàäó è âðàòèî ¼å ìàíäàò êðàšó çáîã èíñèñòèðàœà îïîçèöè¼å íà íå-
ïîñðåäíèì èçáîðèìà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 30, 29. ¼óë 1928.

96. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ

Ïîðòðåò êðàšà ó áëóçè ïåøàäè¼ñêîã îôèöèðà.
Êàî è âèøå ïóòà ðàíè¼å, êðàš ¼å è ó ëåòî 1928. âîäèî èñöðïšó¼ó
å ïðåãîâîðå
îêî ïðåâàçèëàæåœà ïàðëàìåíòàðíå êðèçå è ôîðìèðàœà âëàäå. Êàî ¼åäíî îä
ðåøåœà ïðèõâàòèî ¼å èäå¼ó î íåóòðàëíî¼ âëàäè ÷è¼è áè çàäàòàê áèî äà „óòè÷å
óìèðó¼ó
å íà äóõîâå êî¼è ñó ñå ¼àêî óçíåìèðèëè... çëî÷èíîì îä 20. ¼óíà... è äà ó äð-
æàâíî¼ óïðàâè ïðîâåäå íåêå ðåôîðìå îä âåëèêå âàæíîñòè, ïîïðàâêó äðæàâíå
àäìèíèñòðàöè¼å òàêî øòî áè ñå ñàìîóïðàâàìà äîäåëèëî ñâå îíî øòî áè èì ñå
ìîãëî äàòè áåç èêàêâå øòåòå çà öåëèíó è ïðàâèëíî ôóíêöèîíèñàœå äðæàâå” è
äà ñïðåìè ïðåäëîã áóŸåòà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-1

97. ÀÍÒÎÍ ÊÎÐÎØÅÖ

Ïîñëå ÕàŸè
åâîã íåóñïåõà äà ôîðìèðà íåóòðàëíó âëàäó êðàš ¼å ïîâåðèî ìàí-
äàò Àíòîíó Êîðîøåöó êî¼è ¼å 27. ¼óëà 1928. ñàñòàâèî êîàëèöèîíó âëàäó ÍÐÑ, ÄÑ,

44
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ÑËÑ è £ÌÎ. Èìåíîâàœå Êîðîøöà çà ïðåäñåäíèêà âëàäå òðåáàëî ¼å äà ïîñëóæè

è êàî óâåðšèâ äîêàç äà ñó äàíè ñðïñêå õåãåìîíè¼å çàóâåê ïðîøëè, ¼åð êàêî áè
ñå èíà÷å ìîãëà îá¼àñíèòè ÷èœåíèöà äà ñëîâåíà÷êè ðèìîêàòîëè÷êè ñâåøòåíèê
çàóçèìà íà¼îäãîâîðíè¼è ïîëîæ༠ó äðæàâè.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 31, 5. àâãóñò 1928.

98. ÌÎÌÅ ÄÐÀÃÎÌ ÍÀÐÎÄÓ ÑÐÁÈÌÀ, ÕÐÂÀÒÈÌÀ È ÑËÎÂÅÍÖÈÌÀ –

ÌÀÍÈÔÅÑÒ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ, 6. £ÀÍÓÀÐ 1929.
Êðàš Àëåêñàíäàð ¼å îäëóêó î óêèäàœó Óñòàâà, ðàñïóøòàœó Íàðîäíå ñêóïøòè-
íå è óçèìàœó öåëîêóïíå âëàñòè ó ñâî¼å ðóêå îáðàçëîæèî ÷èœåíèöîì äà ¼å
ñòðàíà÷êî-ïàðëàìåíòàðíè æèâîò çàïðåòèî äà óãðîçè ñàìó äðæàâó. Ó ïðîêëà-
ìàöè¼è ¼å êàî îñíîâíè öèš íîâîã ðåæèìà èñòàêàî î÷óâàœå äðæàâíîã è íàðîä-
íîã ¼åäèíñòâà. Çàâîåœå àïñîëóòèñòè÷êîã ðåæèìà êðàš ¼å îïðàâäàâàî îï-
øòèì äðóøòâåíèì èíòåðåñîì: äà ñå çåìšà ñïàñå îä äåçèíòåãðàòèâíèõ
àêòèâíîñòè ñòðàíàêà, î¼à÷à èçíóòðà è îáåçáåäè îä ïðèòèñàêà ðåâèçèîíèñòè÷-
êèõ äðæàâà.
Îâîì îäëóêîì êðàš ñå ñòàâèî èçíàä íàðîäà, íàðåäèî ¼å „ñâèì âëàñòèìà ó äð-
æàâè äà ïî œî¼ ïîñòóïà¼ó, à ñâèìà è ñâàêîìå çàïîâåäàì äà ¼å ïîøòó¼ó è äà ¼î¼ ñå
ïîêîðàâà¼ó.” Ïðåìà êàçèâàœó ñàâðåìåíèêà èç îïîçèöè¼å „êðàš ¼å ðàäî ïðèõâà-
òàî äà ñå ðàçãîâàðà î œåãîâèì ìèøšåœèìà, àëè íè¼å ïðèõâàòàî äà ñå äèñêóòó-
¼å î œåãîâèì íàðåäáàìà.”
Ìàíèôåñò
Ñëóæáåíå íîâèíå Ê£, áð. 6, 6. ¼àíóàð 1929.

99. ÂÐÕÎÂÍÀ ÄÐÆÀÂÍÀ ÓÏÐÀÂÀ – ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ×ËÀÍÎÂÈ

ÏÐÂÅ ÂËÀÄÅ ÏÅÒÐÀ ÆÈÂÊÎÂÈ
À
Êðàš ¼å 6. ¼àíóàðà 1929. âëàäó ïîâåðèî ãåíåðàëó Æèâêîâè
ó çàòî øòî ¼å „ñâî¼
àóòîðèòåò ìîãàî ïðåíåòè íà ëè÷íîñò êî¼à àïñîëóòíî ñòî¼è èçíàä ñâèõ
ñòðàíàêà.” Ãåíåðàë ¼å âëàäó ñàñòàâèî îä „äâîðñêèõ” ðàäèêàëà, „äâîðñêèõ” äå-
ìîêðàòà, à íà¼âàæíè¼è ïðèâðåäíè ðåñîðè ïðèïàëè ñó Õðâàòèìà èç êðóãîâà
êðóïíîã êàïèòàëà. Ñîâ¼åòñêè ëèñò Èçâåñòè¼à íàçâàî ¼å íîâî ñòàœå ó ÊÑÕÑ „äèê-
òàòóðîì ñðïñêèõ ãåíåðàëà è õðâàòñêèõ áàíêàðà.”
Èñòîã äàíà êàäà ¼å ôîðìèðàíà Æèâêîâè
åâà âëàäà äîíåëà ¼å íåêîëèêî çàêîíà
êî¼èìà ñó çàìåœåíå ïðàâíå íîðìå èç óêèíóòîã Âèäîâäàíñêîã óñòàâà. Çàêîíîì
î êðàšåâñêî¼ âëàñòè è âðõîâíî¼ äðæàâíî¼ óïðàâè ÊÑÕÑ ¼å äåôèíèñàíà êàî „íà-
ñëåäíà ìîíàðõè¼à” è îäðååíè ñó êðàšåâè ïðåðîãàòèâè. Çàêîíîì î çàøòèòè
¼àâíå áåçáåäíîñòè è ïîðåòêà ó äðæàâè „çàáðàœó¼ó ñå è ðàñòóðà¼ó ñâå ïîëèòè÷-
êå ñòðàíêå, êî¼å íîñå îáåëåæ¼å âåðñêî èëè ïîëèòè÷êî.” Çàêîíîì î èçìåíàìà è
äîïóíàìà çàêîíà î øòàìïè „çàáðàœó¼å ñå ðàñòóðàœå è ïðîäàâàœå íîâèíà è

45
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

äðóãèõ øòàìïàíèõ ñïèñà àêî ñàäðæå óâðåäó âëàäàîöà è ÷ëàíîâà êðàšåâñêîã

äîìà;... òåøêó ïîâðåäó ¼àâíîã ìîðàëà; àêî ñå øòàìïàíèì ñïèñîì èçàçèâà ìð-
æœà ïðîòèâ äðæàâå êàî öåëèíå, âåðñêè èëè ïëåìåíñêè ðàçäîð, à òàêî èñòî êà-
äà ñå íåïîñðåäíî ïîçèâà¼ó ãðààíè äà ñèëîì ìåœà¼ó çåìàšñêå çàêîíå.” Çàêî-
íîì î èçìåíàìà çàêîíà î îïøòèíàìà è îáëàñíèì ñàìîóïðàâàìà ðàñïóøòåíå ñó
îïøòèíñêå óïðàâå è îäðååíî äà ñå êðàšåâèì óêàçîì ïîñòàâå îïøòèíñêå
óïðàâå ãðàäà Áåîãðàäà, Çàãðåáà è Šóášàíå, à ó îñòàëèì îïøòèíàìà âåëèêè
æóïàíè ïîñòàâè
å íîâå îïøòèíñêå óïðàâå.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-66-630-1039

100. ÈÍÒÅÐÂ£Ó ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÆÈËÓ ÑÎÅÐÂÅÍÓ, 15. £ÀÍÓÀÐ 1929.

Óðåäíèêó ëèñòà Ìàòèíå êðàš ¼å îáðàçëîæèî çáîã ÷åãà ¼å óêèíóî ïàðëàìåíòàð-
íè ïîðåäàê è óçåî âëàñò ó ñâî¼å ðóêå, äîäà¼ó
è: „£à íàìåðàâàì äà äîöíè¼å çå-
ìšè äàì ïðàâó äåìîêðàòè¼ó è ïðàâè ïàðëàìåíòàðèçàì óâîåœåì ïðàâè÷íîã
èçáîðíîã çàêîíà. Ìîðàìî äà ñïðåìèìî ¼åäàí ðåæèì äåöåíòðàëèçàöè¼å è ðåæèì
ñïîñîáàí çà æèâîò êî¼è áè ó èñòî âðåìå ìîðàî îáåçáåäèòè òåðèòîðè¼àëíî è
êóëòóðíî ¼åäèíñòâî... íå ìîãó âàì äàíàñ ðå
è êîëèêî
å âðåìåíà áèòè çà òî ïî-
òðåáíî, àëè ìèñëèì äà íå
å áèòè äóãî.”
Èíòåðâ¼ó
À£-38-99-233

101. ÊÀÐÒE ÊÐÀŠÅÂÈÍE £ÓÃÎÑËÀÂÈ£E (ÀÄÌÈÍÈÑÒÐÀÒÈÂÍÀ ÏÎÄÅËÀ

ÍÀ ÁÀÍÎÂÈÍÅ), 1930.
Èäå¼à íàöèîíàëíîã óíèòàðèçìà óãðàåíà ¼å ó Çàêîí î íàçèâó è ïîäåëè Êðàšå-
âèíå íà óïðàâíà ïîäðó÷¼à îä 3. îêòîáðà 1929. êî¼èì ¼å ÊÑÕÑ ïðîìåíèëà íàçèâ ó
Êðàšåâèíà £óãîñëàâè¼à è ïîäåšåíà íà äåâåò áàíîâèíà. Ïðè îáðàçîâàœó áàíî-
âèíà ó ñêëàäó ñà èäåîëîãè¼îì èíòåãðàëíîã ¼óãîñëîâåíñòâà íè¼å ñå âîäèëî ðà-
÷óíà î íàçèâèìà ðàíè¼èõ èñòîðè¼ñêèõ ïîêðà¼èíà âå
¼å œèõîâî çàîêðóæèâàœå
èçâðøåíî ïî ãåîãðàôñêî-åêîíîìñêîì ïðèíöèïó, à áàíîâèíå ñó íàçâàíå ïî
èìåíèìà ðåêà.
Ïîäåëà íà áàíîâèíå áèëà ¼å ïîêóø༠äà ñå áðèñàœåì ãðàíèöà èñòîðè¼ñêèõ
îáëàñòè ñïðå÷å äàšè äåçèíòåãðàòèâíè ïðîöåñè ó äðæàâè, ðàçáè¼ó è ðàçîáëè-
÷å èñòîðè¼ñêå è íàöèîíàëíå îáëàñòè êî¼å ñó ïðèõâàòèëå ñåïàðàòèçàì. Îáðàçî-
âàœåì áàíîâèíà íàñòî¼àëî ñå äà ñå ñòâîðå ïîëèòè÷êè, åêîíîìñêè è ñàîáðà
à¼-
íî ñòàáèëíå öåëèíå ñïîñîáíå çà æèâîò.
Ïðèëèêîì ïîäåëå íà áàíîâèíå ó äîáðî¼ ìåðè èçàøëî ñå ó ñóñðåò õðâàòñêèì òå-
æœàìà àëè ñå âîäèëî ðà÷óíà è î èíòåðåñèìà äðóãèõ. Ó ïåò áàíîâèíà Ñðáè ñó
÷èíèëè âå
èíó. Ïîäåëîì íà áàíîâèíå òåæèëî ñå ðàçáè¼àœó èñòîðè¼ñêèõ öåëè-
íà, àëè ñå òî íè¼å ìîãëî èçáå
è ó ñâèì ñëó÷à¼åâèìà. Ñëîâåíè¼à ñå íàøëà ó ñà-

46
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ñòàâó Äðàâñêå áàíîâèíå, Ìàêåäîíè¼à ó ñêëîïó Âàðäàðñêå, ñà äåëîâèìà Ñðáè¼å

è Êîñîâà, Öðíà Ãîðà ó Çåòñêî¼ ñà äåëîâèìà Äàëìàöè¼å, Ìåòîõè¼å, Õåðöåãîâèíå,
èñòî÷íå Áîñíå è ÑàíŸàêà. Õðâàòñêà ¼å ïîäåšåíà íà Ñàâñêó è Ïðèìîðñêó áàíî-
âèíó, Âî¼âîäèíà ñå íàøëà ó ñàñòàâó Äóíàâñêå áàíîâèíå, Ñðáè¼à ¼å ïîäåšåíà íà
Ìîðàâñêó, Äðèíñêó, Äóíàâñêó, Çåòñêó è Âàðäàðñêó, à Áîñíà è Õåðöåãîâèíà íà
Äðèíñêó, Âðáàñêó, Ïðèìîðñêó è Çåòñêó áàíîâèíó.

Êàðòà
Âî¼íîãåîãðàôñêè èíñòèòóò, Áåîãðàä

102. ÌÎÌÅ ÄÐÀÃÎÌ ÍÀÐÎÄÓ – ÌÀÍÈÔÅÑÒ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ,

3. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1931.
Ïðèëèêîì çàâîåœà ëè÷íîã ðåæèìà êðàš Àëåêñàíäàð ¼å íà¼àâèî ïîâðàòàê íà
óñòàâíè ïîðåäàê „ó øòî êðà
åì âðåìåíó.” Ñàãëåäàâøè óíóòðàøœó è ñïîš-
íîïîëèòè÷êó ñèòóàöè¼ó è ïîñëå ðàçíèõ êîíñóëòàöè¼à, èçìåó îñòàëèõ è ñà
Ôðàíöóñêîì, ñà êî¼îì ¼å ðàçãîâàðàî è ïðå óâîåœà ìîíàðõîäèêòàòóðå, êðàš
¼å 3. ñåïòåìáðà 1931. äîíåî Óñòàâ Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å, ïîçíàòè¼è êàî Îê-
òðîèñàíè èëè Ñåïòåìáàðñêè óñòàâ.
Ïîâîäîì äàðèâàœà Óñòàâà êðàš Àëåêñàíäàð ¼å ó ìàíèôåñòó íàãëàñèî: „Îäëó-
÷èî ñàì, äà äîñàäàøœè ðàä è èçâîåœå íàöèîíàëíå è äðæàâíå ïîëèòèêå ïî-
ñòàâèì íà øèðó îñíîâó íåïîñðåäíå íàðîäíå ñàðàäœå.”
Óñòàâîì ñó ïîòâðåíè íàöèîíàëíè óíèòàðèçàì è öåíòðàëèçàì. Íàðîäíî ¼å-
äèíñòâî è äðæàâíó öåëèíó ñèìáîëèçîâàî ¼å êðàš. Óñòàâ ¼å äåôèíèñàî äðæàâó
êàî íàñëåäíó è óñòàâíó ìîíàðõè¼ó. Óâåäåíî ¼å äâîäîìíî Íàðîäíî ïðåäñòàâíè-
øòâî ñàñòàâšåíî îä Íàðîäíå ñêóïøòèíå è Ñåíàòà. Âëàäà ¼å îñòàëà îäãîâîðíà
êðàšó, à íå Íàðîäíîì ïðåäñòàâíèøòâó. Îäðåäáîì äà „íå ìîæå áèòè óäðóæè-
âàœà íà âåðñêî¼ èëè ïëåìåíñêî¼ èëè ðåëèãèîçíî¼ îñíîâè ó ïàðòè¼ñêî-ïîëèòè÷êå
ñâðõå, êàî è ó ñâðõå ôèçè÷êîã âàñïèòàœà” ñóøòèíñêè ¼å îíåìîãó
èî îáíàâšà-
œå ïîëèòè÷êèõ ñòðàíàêà. Óñòàâ ¼å ñàäðæàî ïîäåëó íà áàíîâèíå è óòâðäèî œè-
õîâå ãðàíèöå êî¼å ñó ïðå òîãà áèëå óòâðåíå çàêîíîì, øòî ¼å çíà÷èëî äà ñå íå
ìîãó ìåœàòè áåç ïðîìåíå Óñòàâà. ×ëàí 116, ïîçíàò êàî „Ìàëè Óñòàâ”, äàâàî ¼å
êðàšó ïðàâî äà ó âàíðåäíèì ñèòóàöè¼àìà ïðåäóçèìà ìåðå ìèìî óñòàâíèõ è çà-
êîíñêèõ ïðîïèñà, àëè óç œèõîâó íàêíàäíó ïîòâðäó îä ñòðàíå Íàðîäíîã ïðåä-
ñòàâíèøòâà.
Ìàíèôåñò
Ñëóæáåíå íîâèíå Ê£, áð. 200, 3. ñåïòåìáàð 1931.

103. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ

Êðàš Àëåêñàíäàð ó ïðàçíè÷íî¼ óíèôîðìè (áëóçè ñà åïîëåòàìà) ñà ñàášîì ó
ëåâî¼ ðóöè. 103

47
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

Äàðèâàœåì Óñòàâà ¼óãîñëîâåíñêè âëàäàð ¼å íàñòî¼àî äà ïðèäîáè¼å îïîçèöè¼ó

çà ñàðàäœó óç èñòîâðåìåíî îáåçáååœå òðà¼íîñòè ïðèíöèïà ïðîêëàìîâàíèõ
äèêòàòóðîì. Êðàš ¼å áèî ñïðåìàí äà ïðèõâàòè ñòóïàœå îïîçèöè¼å ó âëàäó è ó
Ñêóïøòèíó ïîä óñëîâîì äà îíà ïðèõâàòè èäåîëîãè¼ó èíòåãðàëíîã ¼óãîñëîâåí-
ñòâà, îäíîñíî íàðîäíî è äðæàâíî ¼åäèíñòâî.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-1

104. ÍÀØÈÌ ÏÐÈ£ÀÒÅŠÈÌÀ, ÏÈÑÌÎ ÀÖÅ ÑÒÀÍΣÅÂÈ
À, ÀÍÒÎÍÀ ÊÎÐÎØÖÀ,

£ÎÂÀÍÀ £ÎÂÀÍÎÂÈ
À ÏÈÆÎÍÀ, ŠÓÁÎÌÈÐÀ ÄÀÂÈÄÎÂÈ
À È ÌÅÕÌÅÄÀ
ÑÏÀÕÀ, 24. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1931.
Ïîâîäîì ðàñïèñèâàœà èçáîðà çà 8. íîâåìáàð 1931. âîå îïîçèöè¼å îáàâåøòà-
âà¼ó ïðè¼àòåšå äà íå
å ó÷åñòâîâàòè íà èçáîðèìà çàòî øòî íîâè Óñòàâ è çàêîíè
êî¼è ñó äîíåòè ïîñëå œåãà íå îìîãó
àâà¼ó äà íà èçáîðèìà çà Íàðîäíó ñêóïøòè-
íó äîó äî èçðàæà¼à „ïðàâå æåšå è ïðàâî ðàñïîëîæåœå íàðîäà.”
Ïèñìî
À£-80-31/27

105. ÑÀÑÒÀ ÍÀÐÎÄÍÅ ÑÊÓÏØÒÈÍÅ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠ–

ÍÎÂÈ ÏÎÑËÀÍÈÖÈ ÏÎ ÇÀÍÈÌÀŒÓ ÈÇÀÁÐÀÍÈ 8. ÍÎÂÅÌÁÐÀ 1931.
Íà èçáîðèìà íà êî¼èìà ¼å ó÷åñòâîâàëà ñàìî ëèñòà ïðåäñåäíèêà âëàäå Ïåòðà
Æèâêîâè
à èçàáðàíî ¼å 305 ïîñëàíèêà: àäâîêàòà è ¼àâíèõ áåëåæíèêà 60, òðãî-
âàöà 33, ìèíèñòàðà è áèâøèõ ìèíèñòàðà 25, ñâåøòåíèêà 23, çåìšîðàäíèêà 23,
ïîñåäíèêà 18, îïøòèíñêèõ è ãðàäñêèõ íà÷åëíèêà 19, ëåêàðà 15, èíäóñòðè¼àëà-
öà è áàíêàðà 14, ïðîôåñîðà ñðåäœèõ øêîëà 8, íîâèíàðà è ïóáëèöèñòà 8, ó÷èòå-
šà 7, ïåíçèîíåðà 7, óïðàâíèõ ÷èíîâíèêà 6, ñàìîóïðàâíèõ ÷èíîâíèêà 6, èíæå-
œåðà 5, ÷ëàíîâà Äðæàâíîã ñàâåòà è Ãëàâíå êîíòðîëå 4, âåëåïîñåäíèêà è
ðåíòè¼åðà 4, õîòåëè¼åðà è óãîñòèòåšà 4, äèïëîìàòñêèõ ÷èíîâíèêà 3, àïîòåêàðà
2, ïðîôåñîðà âèøèõ øêîëà 2, ïðèâàòíèõ ÷èíîâíèêà 2, çàíàòëè¼à 1, ñóäè¼à 1 è îä
îñòàëèõ çàíèìàœà 5 ìàíäàòà.
Ó âå
èíè, òî ñó áèëè ïðîôåñèîíàëíè ïîëèòè÷àðè êî¼èìà ¼å èçáîðíà àãèòàöè¼à
çàíèìàœå èëè âèñîêè äðæàâíè ÷èíîâíèöè, „áèâøè ìèíèñòðè,” „áèâøè íàðîä-
íè ïîñëàíèöè,” êî¼è ñó ñðàñëè ñà äðæàâíèì àïàðàòîì. Îíè íèñó áèëè îäãîâîð-
íè ñâî¼èì áèðà÷èìà âå
ñó ñå îñå
àëè îáàâåçíèì ïðåìà îíèìà êî¼è ñó èõ êàí-
äèäîâàëè. Ìåó èçàáðàíèì ïîñëàíèöèìà œèõ 98 áèëè ñó ðàíè¼å íàðîäíè
ïîñëàíèöè. Îä 3.560.278 óïèñàíèõ áèðà÷à íà èçáîðå ¼å èçàøëî 2.324.395 èëè
65,29% áèðà÷à.
Ïðåãëåä
Íàðîäíå íîâèíå, 13. íîâåìáàð 1931, Çàãðåá.
À£-38-285-433

48
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

106. ÑÅÍÀÒÎÐÈ ÏÎ ÇÀÍÈÌÀŒÓ – ÈÇÀÁÐÀÍÈ È ÈÌÅÍÎÂÀÍÈ

3. È 9. £ÀÍÓÀÐÀ 1932.
Ïðåìà Óñòàâó ïîëîâèíà Ñåíàòà áèðàíà ¼å íà ïîñðåäíèì èçáîðèìà íà êî¼èìà ñó
ó÷åñòâîâàëè íàðîäíè ïîñëàíèöè, áàíñêè âå
íèöè è ïðåäñåäíèöè îïøòèíà. Íà
èçáîðèìà çà Ñåíàò êî¼è ñó îäðæàíè 3. ¼àíóàðà 1932. èçàáðàíî ¼å 46 ñåíàòîðà.
Êðàš ¼å 9. ¼àíóàðà èìåíîâàî 28 ñåíàòîðà. Ìåó ñåíàòîðèìà áèëî ¼å 17 áèâøèõ
ìèíèñòàðà, 11 àäâîêàòà, ïî 6 ïðîôåñîðà, ñåšàêà è ñâåøòåíèêà, ïî 5 ëåêàðà,
èíäóñòðè¼àëàöà è òðãîâàöà è íîâèíàðà, ïî 2 ïåíçèîíèñàíà äèïëîìàòñêà ïî-
ñëàíèêà, áèâøà áàíà, ïåíçèîíèñàíà ñóäöà, ïðèâàòíà ÷èíîâíèêà, ïîñåäíèêà,
ïåíçèîíèñàíà âåëèêà æóïàíà, ïî 1 ïåíçèîíèñàíè äðæàâíè ñàâåòíèê, ïåíçèî-
íèñàíè ïîìî
íèê ìèíèñòðà è ïåíçèîíèñàíè íà÷åëíèê.
Ïðåãëåä
Îáçîð, 14. ¼àíóàð 1932, Çàãðåá.
À£-38-312-460

107. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ×ÈÒÀ ÏÐÅÑÒÎÍÓ ÁÅÑÅÄÓ Ó ÍÀÐÎÄÍÎÌ

ÏÐÅÄÑÒÀÂÍÈØÒÂÓ, 18. £ÀÍÓÀÐ 1932.
Ó ïðèñóñòâó ÷ëàíîâà âëàäå è äèïëîìàòñêîã êîðà êðàš ¼å îòâîðèî çàñåäàœå Íà-
ðîäíîã ïðåäñòàâíèøòâà (Ñåíàòà è Íàðîäíå ñêóïøòèíå), ïðåñòîíîì áåñåäîì ó
êî¼î¼ ¼å èñòàêàî äà „íàðîäíî ó¼åäèœåœå íè¼å äåëî ¼åäíå ãåíåðàöè¼å íè ïîñëåäèöà
èñòîðè¼ñêîã ñëó÷à¼à... Íàðîäíî ¼åäèíñòâî è äðæàâíà öåëèíà íå ìîãó áèòè íèêà-
äà ïðåäìåò íèêàêâèõ ïîãààœà.”
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-4

108. Â΀ŠÎÏÎÇÈÖÈ£Å: £ÎÂÀÍ £ÎÂÀÍÎÂÈ
ÏÈÆÎÍ,

ÀÖÀ ÑÒÀÍΣÅÂÈ
È ŠÓÁÀ ÄÀÂÈÄÎÂÈ

Ïîñëå çàâîåœà ìîíàðõîäèêòàòóðå îïîçèöè¼à ¼å áèëà äó-
ãî ó èø÷åêèâàœó è òåê ¼å íàêîí äîíîøåœà Óñòàâà è èçáî-
ðà çà Íàðîäíî ïðåäñòàâíèøòâî èíòåíçèâèðàëà àêòèâ-
íîñò. Âîå îïîçèöè¼å ñó ñå îáðà
àëå ¼àâíîñòè, ïîíåêàä è
çà¼åäíè÷êèì ïèñìèìà è äåêëàðàöè¼àìà ó êî¼èìà ñó áèëè
ñàãëàñíè î ïîòðåáè óêëàœàœà àïñîëóòèñòè÷êîã ðåæèìà è
âðà
àœà íà ñëîáîäàí ñòðàíà÷êî-ïàðëàìåíòàðíè æèâîò,
àëè íèñó ìîãëè äà ñå ñëîæå ó ïèòàœó ïðåóðååœà äðæà-
âå. Ïîêóøàâàëè ñó äà è ñà õðâàòñêîì îïîçèöè¼îì íàó çà-
¼åäíè÷êó ïëàòôîðìó ïðîòèâ øåñòî¼àíóàðñêîã ðåæèìà. Äî
ñïîðàçóìà íè¼å äîøëî çàòî øòî íèñó ïîñòèãíóòè óçà¼àìíî
ïîâåðåœå è êîîðäèíàöè¼à, à íàðî÷èòî çáîã òîãà øòî ñå 107

49
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ÕÑÑ íè¼å ñàãëàñèëà ñà íåîäðååíîì ôîðìóëàöè¼îì î óðååœó äðæàâå íà „ñà-

ìîóïðàâíî¼ îñíîâè.”
Ôîòîãðàôè¼à
Ñïîìåíèöà Šóáå Äàâèäîâè
à, Áåîãðàä 1940.

109. ÏÐÎÃËÀÑ ÑÒÓÄÅÍÀÒÀ È ÑÒÓÄÅÍÒÊÈŒÀ ÁÅÎÃÐÀÄÑÊÎà ÓÍÈÂÅÐÇÈÒÅÒÀ,

10. £ÀÍÓÀÐ 1932.
Ñòóäåíòè ñó äåìîíñòðèðàëè ïðå è ïîñëå èçáîðà çà Íàðîäíó ñêóïøòèíó. Öåí-
òàð äåìîíñòðàöè¼à ¼å áèî ó Áåîãðàäó, îäàêëå ñå ïîäñòèö༠ïðîøèðèî íà Çàãðå-
áà÷êè è Šóášàíñêè óíèâåðçèòåò. Ó ¼àíóàðó 1932. ïðåêèíóòà ¼å íàñòàâà íà Áåî-
ãðàäñêîì óíèâåðçèòåòó. Ñòóäåíòè ñó ó ïðîãëàñó îòâîðåíî íàïàëè äèêòàòóðó,
òðàæèëè ðàñïóøòàœå Íàðîäíå ñêóïøòèíå è Ñåíàòà, óêèäàœå ñâèõ óñòàíîâà è
çàêîíà äèêòàòóðå, ñëîáîäíå èçáîðå, àóòîíîìè¼ó óíèâåðçèòåòà è àêàäåìñêå
ñëîáîäå.
Ïðîãëàñ
À£-80-31/25

110. ÐÅÇÎËÓÖÈ£À ÕÐÂÀÒÑÊÅ ÀÊÀÄÅÌÑÊÅ ÎÌËÀÄÈÍÅ, ÇÀÃÐÅÁ 6. ÌÀÐÒ 1932.

Çà ðàçëèêó îä áåîãðàäñêèõ ñòóäåíàòà êî¼è ñó òðàæèëè äà ñå óêèíå äèêòàòóðà è
íàðîäó âðàòå ïîëèòè÷êà ïðàâà è ñëîáîäå, ñòóäåíòè Çàãðåáà÷êîã óíèâåðçèòåòà
ñó ó ðåçîëóöè¼è èñòàêëè çàõòåâ çà „óñïîñòàâó ñëîáîäíå è íåçàâèñíå Õðâàòñêå
äðæàâå íà ÷èòàâîì íåïðåïîðíîì òåðèòîðè¼ó Õðâàòñêå, Ñëàâîíè¼å ñà Ñðè¼å-
ìîì, Äàëìàöè¼å è Áîñíå è Õåðöåãîâèíå” è ðåçîëóöè¼ó çàâðøèëè ðå÷èìà „Æèâè-
ëà íåçàâèñíà äðæàâà Õðâàòñêà.”
Ðåçîëóöè¼à
À£-80-31/39

111. ÈÇÂÅØÒÀ£ Î ÏÐÅÒÐÅÑÓ ÀÄÂÎÊÀÒÑÊÅ ÊÀÍÖÅËÀÐÈ£Å È ÑÒÀÍÀ ÄÐÀÃÈØÅ

ÇÄÐÀÂÊÎÂÈ
À È ÇÀÏËÅÍÈ ÅËÀÁÎÐÀÒÀ ÊÎ£È £Å ÍÀÏÈÑÀÎ ÌÈËÀÍ
ÃÀÂÐÈËÎÂÈ
, 31. ÌÀÐÒ 1932.
Îðãàíè Óïðàâå ãðàäà èçâðøèëè ñó ïðåòðåñ ó ïðèñóñòâó àäâîêàòà Äðàãèøå
Çäðàâêîâè
à è äð Ìèëîøà Òóïàœàíèíà êî¼è ñó ñå ó ïî÷åòêó ïðîòèâèëè „ñâà-
êîì ïðåòðåñó èñòè÷ó
è êàêî íå áè ñìåëà äà ñå ïðåòðåñà êàíöåëàðè¼à ¼åäíîã
àäâîêàòà.” Íåøòî êàñíè¼å íàèøàî ¼å è äð Ìèëàí Ãàâðèëîâè
. Ïðèëèêîì ïðå-
òðåñà ó ñòîëó ¼å, îñèì îðèãèíàëà, íàåíî è 7 ïðèìåðàêà åëàáîðàòà îòêóöàíîã
íà ïèñà
î¼ ìàøèíè. Åëàáîðàò êî¼è ¼å íàïèñàî äð Ìèëàí Ãàâðèëîâè
ñàäðæè
êðèòèêó øåñòî¼àíóàðñêîã ðåæèìà. Ó œåìó ñå ãîâîðè î óëîçè ñòðàíàêà è ïîãëà-
âàðà äðæàâå è œèõîâîì îäíîñó, ðàâèì ïîñëåäèöàìà ëè÷íèõ ðåæèìà, óïîðå-
åœó ëè÷íèõ è ïàðëàìåíòàðíèõ ðåæèìà Ñðáè¼å, òîìå äà ëè ñå èñêóñòâî Ñðáè¼å

50
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ìîæå ïðèìåíèòè íà £óãîñëàâè¼ó, ðàçëîçèìà óêèäàœà ïîëèòè÷êèõ ïðàâà ó õî-

ìîãåíî¼ Ñðáè¼è è íåõîìîãåíî¼ £óãîñëàâè¼è, îðãàíèçîâàœó äóõîâíå ñíàãå íà-
ðîäíå ïîñëå ðàòà, ïî¼àâè Ñàâåçà çåìšîðàäíèêà, çëî÷èíó ó Ñêóïøòèíè 20. ¼óíà
1928. è œåãîâèì ïîëèòè÷êèì ïîñëåäèöàìà êàî è î òîìå äà ëè ñó áèëà ìîãó
à
äðóãà ðåøåœà êðèçå óî÷è 6. ¼àíóàðà 1929, ðåçóëòàòèìà øåñòî¼àíóàðñêîã ðåæè-
ìà, Óñòàâó îä 3. ñåïòåìáðà 1931. è ïîóöè èñòîðè¼å. Åëàáîðò ñå çàâðøàâà ïîçè-
âîì çåìšîðàäíèöèìà, ãðààíèìà è èíòåëåêòóàëöèìà äà ñâîì ñíàãîì ïîìîãíó
çåìšîðàäíè÷êè ïîêðåò.
Çáîã åëàáîðàòà Ìèëîø Òóïàœàíèí è Äðàãèøà Çäðàâêîâè
êàæœåíè ñó ñà 15
äàíà çàòâîðà.
Èçâåøòà¼
À£-14-21/6-12

112. ÄÅÊËÀÐÀÖÈ£À ÂËÀÄÅ ÂΣÈÑËÀÂÀ ÌÀÐÈÍÊÎÂÈ
À, 6. ÀÏÐÈË 1932.

Èìà¼ó
è ó âèäó íèç ÷èœåíèöà êðàš ¼å ñìåíèî ãåíåðàëà Ïåòðà Æèâêîâè
à è
âëàäó ïîâåðèî ìèíèñòðó èíîñòðàíèõ ïîñëîâà Âî¼èñëàâó Ìàðèíêîâè
ó ñà çà-
äàòêîì äà ñïðîâåäå ïðåëàçíè ðåæèì äî óñïîñòàâšàœà ïóíå äåìîêðàòè¼å. Ó
Äåêëàðàöè¼è ¼å íàãëàøåíî äà
å ñå ïîëèòèêà âëàäå è äàšå òåìåšèòè íà íà÷åëó
„íàðîäíîã è äðæàâíîã ¼åäèíñòâà” è èñòàêíóòî äà
å ñå âëàäà çàëîæèòè äà ñå
óáðçà è îëàêøà íîðìàëèçîâàœå ïîëèòè÷êîã æèâîòà ó Êðàšåâèíè. Ïðèñòàëèöå
ïîëèòèêå èíòåãðàëíîã ¼óãîñëîâåíñòâà íèñó ñå ñëàãàëå ñà íà¼àâšåíèì ðåôîð-
ìàìà è Ìàðèíêîâè
¼å ïîñëå íåïóíà òðè ìåñåöà 2. ¼óëà 1932. ïîäíåî îñòàâêó.
Äåêëàðàöè¼à
Íàðîäíå íîâèíå, 6. àïðèë 1932, Çàãðåá
À£-38-250-398

113. ÐÅÇÎËÓÖÈ£À ÑÅŠÀ×ÊÎ-ÄÅÌÎÊÐÀÒÑÊÅ ÊÎÀËÈÖÈ£Å

(ÇÀÃÐÅÁÀ×ÊÅ ÏÓÍÊÒÀÖÈ£Å), 7. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1932.
Íà ñàñòàíêó Èçâðøíîã îäáîðà Ñåšà÷êî-äåìîêðàòñêå êîàëèöè¼å êî¼åì ñó ïðè-
ñóñòâîâàëè Âëàòêî Ìà÷åê, £îñèï Ïðåäàâåö, £óð༠Øóòå¼, Àíòå Òðóìáè
, ¼å
å-
ñëàâ Âèëäåð, Õèíêî Êðèçìàí, Ñàâà Êîñàíîâè
, ïðîòà Äóøàí Êåöìàíîâè
, Äóäà
Áîøêîâè
è íà èçðè÷èò Ìà÷åêîâ çàõòåâ ôðàíêîâà÷êè ïðâàê äð Ìèëå Áóäàê
óñâî¼åíà ¼å Ðåçîëóöè¼à êî¼à ¼å îñóäèëà ñðáè¼àíñêó õåãåìîíè¼ó è ïîçâàëà íà îä-
ëó÷íó áîðáó ïðîòèâ œå èñòè÷ó
è: „Êîíñòàòèðàìî ÷èœåíèöó, äà ñðáè¼àíñêà õå-
ãåìîíè¼à, êî¼à ñå âå
îä ïî÷åòêà íàìåòíóëà Õðâàòñêî¼ è ñâèì íàøèì çåìšàìà
ñ îâå ñòðàíå Äðèíå, Ñàâå è Äóíàâà, ñâî¼îì íåñïîñîáíîø
ó è ïîìî
ó íàñèšà è
íåìîðàëíèõ ìåòîäà, äðæå
è ó ðóöè ñâó äðæàâíó âëàñò ä¼åëó¼å äåñòðóêòèâíî,
óíèøòàâà¼ó
è ìîðàëíå âðè¼åäíîñòè, çà ñâå íàøå íàïðåäíå óñòàíîâå è òåêî-
âèíå, ìàòåðè¼àëíó èìîâèíó íàðîäà ïà è œåãîâ äóõîâíè ìèð. Òî ñòàœå ¼å ïîñòè-
ãëî âðõóíàö ïîä àïñîëóòèñòè÷êèì ðåæèìîì îä 6.1.1929. êî¼è ¼å ïî¼à÷àâøè òó

51
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

õåãåìîíè¼ó ñà ñâèì œåíèì êîáíèì ïîñšåäèöàìà ¼îø äîêèíóî ãðààíñêå è ïîëè-

òè÷êå ñëîáîäå. Íà òåìåšó îâàêî òåøêîã èñêóñòâà äîëàçèìî äî íåèçáåæíîã çà-
êšó÷êà äà ¼å âðà
à¼ó
è ñå íà ãîäèíó 1918. êàî èçâîðíó òà÷êó, ïðè¼åêà ïîòðåáà
ïîâåñòè îäëó÷íó è øòî áîšå îðãàíèçîâàíó áîðáó ïðîòèâ òå õåãåìîíè¼å ñà öè-
šåì äà ñå îíà îäñòðàíè èç ñâèõ íàøèõ êðà¼åâà, äà ñå óêëîíè îä îâóä ñâàêà âëàñò
è óïëèâ òå õåãåìîíè¼å ñà ñâèì œåíèì ïðåäñòàâíèöèìà.”
Çàãðåáà÷êå ïóíêòàöè¼å ñó ïîêðåíóëå òàëàñ „ïóíêòàöè¼à”îïîçèöèîíèõ è íàöèî-
íàëíèõ ãðóïà êî¼å ñó çàõòåâàëå ïîâðàòàê ïàðëàìåíòàðèçìà è ïðåóðååœå äð-
æàâå. Îïîçèöè¼à ó Ñðáè¼è ¼å óãëàâíîì îäáàöèëà Çàãðåáà÷êå ïóíêòàöè¼å, àëè ñó
îíå ó ¼åäíîì äåëó Âî¼âîäèíå, êîä ìóñëèìàíà ó Áîñíè è Õåðöåãîâèíè, êàî è ó
Ñëîâåíè¼è íàèøëå íà ïîçèòèâàí îä¼åê.
Çáîã Çàãðåáà÷êèõ ïóíêòàöè¼à è èç¼àâà ñòðàíî¼ øòàìïè Ìà÷åê ¼å îñóåí íà òðè
ãîäèíå çàòâîðà.
Ðåçîëóöè¼à
À£-84-2

114. ÄÐÀÃÈ ÏÐÈ£ÀÒÅŠÓ (ÄÀÂÈÄÎÂÈ
ÅÂÅ ÏÓÍÊÒÀÖÈ£Å), £ÀÍÓÀÐ 1933.

È ïîðåä íåêîëèêî ïîêóøà¼à âîå áåîãðàäñêå îïîçèöè¼å íèñó óñïåëå äà èçàó
ñà çà¼åäíè÷êèì ïðîãëàñîì ïîâîäîì Çàãðåáà÷êèõ ïóíêòàöè¼à, âå
ñó ñâî¼å ñòà-
âîâå èçíåëè ó çàñåáíèì äåêëàðàöè¼àìà. Äàâèäîâè
¼å ó ïèñìó èçíåî ñòàâîâå î
àêòóåëíèì äðóøòâåíî-åêîíîìñêèì è ïîëèòè÷êèì ïèòàœèìà è íà÷èíó äðæàâ-
íîã ïðåóðååœà îáðàçîâàœåì ñàìîóïðàâíèõ îáëàñòè îêî âåëèêèõ íàöèîíàë-
íî-êóëòóðíèõ öåíòàðà: Áåîãðàäà, Çàãðåáà, Šóášàíå è Ñàðà¼åâà. Äà áè ñå ïðå-
âàçèøàî ïëåìåíñêè òðè¼àëèçàì è ñïðå÷èëà „îïàñíîñò îäñå÷íîã è ãðóáîã
òåðèòîðè¼àëíîã ðàçãðàíè÷åœà èçìåó Ñðáà è Õðâàòà” Äàâèäîâè
¼å ïðåäëà-
ãàî ôîðìèðàœå ÷åòâðòå ¼åäèíèöå „ó ïðåëàçíî¼ çîíè ñðïñêî-õðâàòñêî¼ ó êî¼î¼ ñå
íåðàçäåšèâî óêðøòà¼ó ïëåìåíà, âåðå è êóëòóðíè óòèöà¼è.” Äàâèäîâè
ñå êðè-
òè÷êè îäíîñèî ïðåìà Çàãðåáà÷êèì ïóíêòàöè¼àìà çàòî øòî ó œèìà íè¼å íàïðà-
âšåíà ðàçëèêà èçìåó âëàñòè è ñðïñêå îïîçèöè¼å, øòî ñå íàñóïðîò õîìîãåíè-
çàöè¼å Õðâàòñêå çàãîâàðà öåïàœå Ñðáà íà âèøå îáëàñòè è ¼åäíà õåãåìîíè¼à
íàñòî¼è çàìåíèòè äðóãîì.
Ïèñìî
À£-80-31/54-57

115. ÏÎËÈÒÈÊÀ £ÓÃÎÑËÎÂÅÍÑÊÎà £ÅÄÈÍÑÒÂÀ ÏÐÎÒÈ ÏÓÍÊÒÀÖÈ£À, ÐÀÇÄÎÐÀ

È ÌÐÆŒÅ, 28. ÌÀÐÒ 1933.
Ïîâîäîì Çàãðåáà÷êèõ è îñòàëèõ ïóíêòàöè¼à âëàäà ñå íè¼å çâàíè÷íî îãëàñèëà,
àëè ñå êàî œåí ñòàâ ñìàòðàî ãîâîð £îâàíà Áàœàíèíà ó Ñåíàòó Ê£ ïðèëèêîì
ïðåòðåñà áóŸåòà çà 1933–1934. ãîäèíó. Ãîâîðå
è î ñïëåòêàìà è ïëàíîâèìà îêî
Ñðåäœå Åâðîïå è £óãîñëàâè¼å, çíà÷à¼ó Ìàëå Àíòàíòå, Çàãðåáà÷êèì ïóíêòàöè¼à-

52
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ìà, óëîçè Ñâåòîçàðà Ïðèáè
åâè
à, ñåíàòîð Áàœàíèí ¼å íàãëàñèî äà ñó ïóíêòà-

öè¼å ïëîä ìðæœå, ñòðàñòè è ñëåïèëà, äåëî íàðîäíîã îäìåòíèøòâà è óêàçàî íà
îïàñíîñò êëåðèêàëèçìà ó áèñêóïñêî¼ ïîñëàíèöè ïðîòèâ ñîêîëñòâà.
Ãîâîð
À£-37-9/77

116. ÇÁÎÐ £ÓÃÎÑËÎÂÅÍÑÊÅ ÐÀÄÈÊÀËÍÅ ÑÅŠÀ×ÊÅ ÄÅÌÎÊÐÀÒÈ£Å Ó ÍÈØÓ,

23. ÀÏÐÈË 1933.
Îðãàíèçîâàí îä ñòðàíå âëàäå çáîð ¼å äîæèâåî êðàõ. Ïîâîäîì òîã ìèòèíãà,
êðàš ¼å ìèòðîïîëèòó Ãàâðèëó (Äîæè
ó) ðåêàî: „Îâ༠ïîëèòè÷êè çáîð è œåãîâ
íåóñïåõ îòâîðèî ìè ¼å ¼àñíî î÷è. £à ñàì âèäåî ó ïðàâî¼ áî¼è êàêî ñòâàðè ñòî¼å.
Áèî ¼å òî çà ìåíå äàí òåøêîã ðàçî÷àðåœà. Ñàãëåäàî ñàì ïðàâó ñòâàðíîñò. Áè-
ëî ìè ¼å îäìàõ ¼àñíî äà ìîðàì äà ïðèïðåìèì øòî ¼å ïîòðåáíî è èçìåíèì ñèòó-
àöè¼ó, àëè çàòî ìè ¼å áèëî ïîòðåáíî âðåìå. Òðåáàëî ¼å ñâå ïî÷åòè èçíîâà è ñà-
ñâèì íà äðóãî¼ îñíîâè è ñà äðóãèì ëè÷íîñòèìà.”
Ôîòîãðàôè¼à
Excelsior, Ïàðèç 27. àïðèë 1933.
À£-38-330-478
117
117. £ÎÂÀÍ £ÎÂÀÍÎÂÈ
ÏÈÆÎÍ
Íàìåðàâà¼ó
è äà ïðîøèðè ïîëèòè÷êó îñíîâó ðåæèìà êðàš Àëåêñàíäàð ¼å âî-
äèî ðàçãîâîðå ñà ïðâàöèìà îïîçèöè¼å íàñòî¼å
è äà èõ ïðèäîáè¼å çà ñàðàäœó
íà ïðîãðàìó äåìîêðàòèçàöè¼å çåìšå. Ðàçãîâàðàî ¼å ñà âîîì çåìšîðàäíèêà
£îâàíîì £îâàíîâè
åì Ïèæîíîì è áàâèî ñå ìèøšó äà œåìó ïîâåðè ìàíäàò çà
ñàñòàâ âëàäå, àëè ¼å îä òîãà îäóñòàî çàòî øòî ñå „ïëàøèî... äà çåìšîðàäíè÷êè
ïîêðåò íè¼å äîâîšíî ¼àê ó íàðîäó äà íà ñâî¼à ïëå
à ïðèìè îäãîâîðíîñò ïðåä
íàðîäîì è äðæàâîì.”
Ôîòîãðàôè¼à
Ñïîìåíèöà Ñåëî, Áåîãðàä 1941.

118. ÀÖÀ ÑÒÀÍΣÅÂÈ

Êðàš ¼å ñà Àöîì Ñòàíî¼åâè
åì âîäèî òà¼íå ðàçãîâîðå ó Õàí Ïè¼åñêó ó ëåòî
1934. è òîì ïðèëèêîì ñëîæèëè ñó ñå äà òðåáà îáðàçîâàòè êîíöåíòðàöèîíó
âëàäó, ðàñïóñòèòè Ñêóïøòèíó è ðàñïèñàòè èçáîðå ñà òà¼íèì ãëàñàœåì. Ìåó-
òèì, Ñòàíî¼åâè
íè¼å ïðèõâàòèî êðàšåâ ïðåäëîã äà áóäå ìàíäàòàð ðåêàâøè
„äà ¼å îñòàðèî è äà çà òàêâó ìèñè¼ó òðåáà íà
è ìëàäó ñíàãó.”
Ó ïèñìó ìèíèñòðó Äâîðà, Ìèëàíó Àíòè
ó, Àöà Ñòàíî¼åâè
¼å ïðèõâàòèî êðàšå-
âó èíèöè¼àòèâó î ôîðìèðàœó êîíöåíòðàöèîíå âëàäå è èñòàêàî: „Ìî¼å ¼å óâåðå-
œå äà ñìî ìè äóæíè ñòàâèòè ñå íà ðàñïîëîæåœå Œ. Â. êðàšó è ïîìî
è ãà ó œåãî- 118

53
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

âîì ñòàðàœó äà ñå çà ñâà ïèòàœà êî¼à ñó íà äíåâíîì ðåäó íàó íà¼áîšà ìîãó
à
ðåøåœà. Œ. Â. êðàš ìîæå ó òîì ïðàâöó óâåê ðà÷óíàòè íà ïóíó ñàðàäœó ìî¼ó è
ìî¼èõ ïðè¼àòåšà.”
Ôîòîãðàôè¼à
Á. Ãëèãîðè¼åâè
, Êðàš Àëåêñàíäàð Êàðàîðåâè
, êœ. III, Áåîãðàä 2002.

119. ŠÓÁÀ ÄÀÂÈÄÎÂÈ

Êðàš ñà Äàâèäîâè
åì íè¼å ëè÷íî ðàçãîâàðàî î ïðåóðååœó äðæàâå, àëè ìó ¼å
ïîñëàî ïèñìåíó ïîðóêó íà êî¼ó ¼å îí áëàãîíàêëîíî îäãîâîðèî êðà¼åì àâãóñòà
1934: „Ðåöèòå êðàšó äà ¼à ëè÷íî óâåê ñòî¼èì êðóíè íà ðàñïîëîæåœó êàêî ñàì
ðàäèî ó ïðîøëîñòè ñà ñâî¼èì ïîëèòè÷êèì ïðè¼àòåšèìà èç Äåìîêðàòñêå
ñòðàíêå.”
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 19, 15. ì༠1927.

120. ÏÈÑÌÎ ÀÍÒÎÍÀ ÊÎÐÎØÖÀ ÏÐÅÄÑÅÄÍÈÊÓ ÂËÀÄÅ ÍÈÊÎËÈ ÓÇÓÍÎÂÈ
Ó,

6. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Ó öèšó ôîðìèðàœà ïðåëàçíå êîíöåíòðàöèîíå âëàäå êî¼à áè ñïðîâåëà èçáîðå
119 Ìèëàí Ñòî¼àäèíîâè
¼å ïî÷åòêîì îêòîáðà 1934. ðàçãîâàðàî ñà Àíòîíîì Êîðî-
øöåì êî¼è ¼å áèî êîíôèíèðàí íà Õâàðó çáîã Šóášàíñêèõ ïóíêòàöè¼à ó êî¼èìà
ñå çàëàãàî çà àóòîíîìíè ñòàòóñ Ñëîâåíè¼å.
Ñòî¼àäèíîâè
¼å óâåðàâàî Êîðîøöà äà ñó êðàš è ïðåäñåäíèê âëàäå Í. Óçóíî-
âè
ðàñïîëîæåíè äà ïðîìåíå „äîòàäàøœè ïðàâàö äðæàâíå ïîëèòèêå.” Ó ïèñìó
ïðåäñåäíèêó âëàäå, Êîðîøåö ¼å ïðèõâàòèî ñàðàäœó ó ñðåèâàœó ïðèëèêà ó
çåìšè „ïîëàçå
è îä äàíàøœåã óñòàâíîã óðååœà” è ñòàâèî ñå íà „ðàñïîëîæå-
œå Œ. Â. êðàšó ðàäè ñóäåëîâàœà ó òîì ïðàâöó.”
Ïèñìî
À£-37-11/477

121. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ

Ïîñëåäœè çâàíè÷íè ñíèìàê êðàšà íà÷èœåí ó £óãîñëàâè¼è, ïðèêàçó¼å ãà ó ñâà-
êîäíåâíî¼ àäìèðàëñêî¼ óíèôîðìè.
Ñà Âëàòêîì Ìà÷åêîì, êî¼è ¼å áèî ó çàòâîðó çáîã Çàãðåáà÷êèõ ïóíêòàöè¼à è èç
Ñðåìñêå Ìèòðîâèöå ïðåáà÷åí ó Çàãðåá ñðåäèíîì ¼óëà 1934. çáîã ëå÷åœà,
êðàš ¼å îäðæàâàî âåçå ïðåêî Èâàíà Øóáàøè
à. Íåïîñðåäíî ïðå îäëàñêà ó
Ôðàíöóñêó êðàš ¼å óïóòèî Øóáàøè
à Ìà÷åêó ñà ïîðóêîì äà
å ãà îñëîáîäèòè
÷èì ñå âðàòè èç èíîñòðàíñòâà è ñ œèì ëè÷íî ðàçãîâàðàòè.
Ôîòîãðàôè¼à
121 À£-ÎÇÔ-74-XL

54
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ÊÐÀŠÅÂÀ ÂÅÐÑÊÀ ÏÎËÈÒÈÊÀ

Ñðïñêà ïðàâîñëàâíà öðêâà

122. ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÑÀ ÀÐÕÈ£ÅÐÅ£ÈÌÀ ÑÐÏÑÊÅ

ÏÐÀÂÎÑËÀÂÍÅ ÖÐÊÂÅ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 29. ÌÀ£ 1919.
Ó äâîðñêî¼ áàøòè ó Áåîãðàäó, ñ ëåâà íà äåñíî ñòî¼å: åïèñêîï ðàøêî-íèêøè
êè
Êèðèëî (Ìèòðîâè
), åïèñêîï áàœàëó÷êî-áèõà
êè Âàñèëè¼å (Ïîïîâè
), åïè-
ñêîï æè÷êè äð Íèêîë༠(Âåëèìèðîâè
), ìèòðîïîëèò çàõóìñêî-õåðöåãîâà÷êè
Ïåòàð (Çèìîœè
), åïèñêîï âåëåøêî-äåáàðñêè Âàðíàâà (Ðîñè
), åïèñêîï áåî-
ãðàäñêè è ìèòðîïîëèò Ñðáè¼å Äèìèòðè¼å (Ïàâëîâè
), âèêàðíè åïèñêîï Êàðëî-
âà÷êå ìèòðîïîëè¼å Èëàðèîí (Çåðåìñêè), ïðåñòîëîíàñëåäíèê Àëåêñàíäàð Êà-
ðàîðåâè
, åïèñêîï íèøêè Äîñèòå¼ (Âàñè
), åïèñêîï è ìèòðîïîëèò Öðíå
Ãîðå è Áðäà Ìèòðîôàí (Áàí), åïèñêîï è ìèòðîïîëèò ïå
êè äð Ãàâðèëî (Äî-
æè
), ìèíèñòàð âåðà äð Òóãîìèð Àëàóïîâè
, åïèñêîï è ìèòðîïîëèò äàáðî-áî-
ñàíñêè Åâãåíè¼å (Ëåòèöà), àäìèíèñòðàòîð Êàðëîâà÷êå ìèòðîïîëè¼å åïèñêîï
òåìèøâàðñêè äð Ãåîðãè¼å (Ëåòè
), åïèñêîï áóäèìñêè äð Ãåîðãè¼å (Çóáêîâè
), 122
ìèòðîïîëèò çâîðíè÷êî-òóçëàíñêè Èëàðèîí (Ðàäîœè
), åïèñêîï âðøà÷êè Ãà-
âðèëî (Çìå¼àíîâè
) è åïèñêîï äàëìàòèíñêî-èñòðè¼ñêè Äèìèòðè¼å (Áðàíêî-
âè
).
Àðõè¼åðå¼è, ó÷åñíèöè Äðóãå êîíôåðåíöè¼å ñâèõ ñðïñêèõ ïðàâîñëàâíèõ åïè-
ñêîïà êî¼à ¼å 13/26. ìà¼à 1919. äîíåëà îäëóêó î äóõîâíîì, ìîðàëíîì è àäìèíè-
ñòðàòèâíîì ó¼åäèœåœó ñâèõ ñðïñêèõ ïðàâîñëàâíèõ öðêâåíèõ îáëàñòè, áèëè ñó
ó àóäè¼åíöè¼è êîä ðåãåíòà Àëåêñàíäðà êî¼è èì ¼å ïðèðåäèî ðó÷àê è ôîòîãðà-
ôèñàî ñå ñà œèìà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-336-25/4

123. ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÎÄ ÁÀËÄÀÕÈÍÎÌ Ó ÑÐÅÌÑÊÈÌ

ÊÀÐËÎÂÖÈÌÀ, 12. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1920.
Ó ïðàòœè ñâåøòåíñòâà, âî¼âîäå Ïåòðà Áî¼îâè
à, ÷ëàíîâà âëàäå è îñòàëèõ, ðå-
ãåíò îäëàçè èç Ìèòðîïîëè¼å ó Ñàáîðíó öðêâó íà áëàãîäàðåœå ïîâîäîì ñâå÷à-
íîã ïðîãëàøåœà è óñïîñòàâšàœà Ñðïñêå ïàòðè¼àðøè¼å.
Ó Ñðåìñêèì Êàðëîâöèìà, íà äàí Ñàáîðà ñðïñêèõ ñâåòèòåšà, ïðåñòîëîíàñëåä-
íèê Àëåêñàíäàð ¼å ïîòâðäèî îäëóêó Ñâåòîã àðõè¼åðå¼ñêîã ñàáîðà î âàñïîñòà-
âšàœó Ñðïñêå ïàòðè¼àðøè¼å è äîíåî îäëóêó äà ñå ïîãëàâàð Ñðïñêå ïðàâî-
ñëàâíå öðêâå çîâå „Ñðïñêè ïàòðè¼àðõ ïðàâîñëàâíå öðêâå Êðàšåâèíå ÑÕÑ.”
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 17, 6. îêòîáàð 1920.

55
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

124. ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÑÂÅ×ÀÍÎÌ ÓÑÒÎËÈ×ÅŒÓ

ÏÀÒÐÈ£ÀÐÕÀ ÄÈÌÈÒÐÈ£À Ó ÑÀÁÎÐÍΣ ÖÐÊÂÈ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ,
13. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1920.
Ôîòîðåïîðòàæà: 1. Äåòàš ñà ñëóæáå óñòîëè÷åœà ïàòðè¼àðõà Äèìèòðè¼à; 2. Ðå-
ãåíò Àëåêñàíäàð èçëàçè èç Ñàáîðíå öðêâå ïîñëå óñòîëè÷åœà ïàòðè¼àðõà.
Àðõè¼åðå¼ñêè ñàáîð ¼å 15/28. ñåïòåìáðà 1920. çà ïàòðè¼àðõà èçàáðàî åïèñêîïà
áåîãðàäñêîã è ìèòðîïîëèòà Ñðáè¼å Äèìèòðè¼à (Ïàâëîâè
à). Âëàñò ñå ñà òèì íè-
¼å ñëîæèëà, ïà ¼å îðãàíèçîâàí Èçáîðíè ñàáîð íà êî¼åì ¼å 12. íîâåìáðà 1920.
ìèòðîïîëèò Äèìèòðè¼å èçàáðàí çà ïðâîã ïàòðè¼àðõà îáíîâšåíå Ñðïñêå ïà-
òðè¼àðøè¼å è ò༠èçáîð ðåãåíò ¼å óêàçîì ïîòâðäèî.
Ñâå÷àíîì óñòîëè÷åœó ïîðåä ðåãåíòà ïðèñóñòâîâàëè ñó ïðåäñåäíèê Ñðïñêå
êðàšåâñêå àêàäåìè¼å £îâàí Æó¼îâè
, âî¼âîäå Ïåòàð Áî¼îâè
è Ñòåïà Ñòåïàíî-
âè
, ìèíèñòðè è îñòàëè äðæàâíè âåëèêîäîñòî¼íèöè. Ðåãåíò ¼å ïðåäàî ïàòðè-
¼àðõó øòàï – æåçëî, ñèìáîë ïàòðè¼àðõîâå âëàñòè. Ïàòðè¼àðõ ñå çàõâàëèî ðåãåí-
òó, íàãëàñèî èñòîðè¼ñêè çíà÷༠Ïàòðè¼àðøè¼å è èñòàêàî: „Íåìà êîä íàñ
êëåðèêàëèçìà, êî¼è áè îìåòàî äðæàâó, íàøà öðêâà íè¼å îíàêâà íà êàêâå ñå ó äðó-
ãèì äðæàâàìà äèæó îïðàâäàíå æàëáå.”
Ôîòîðåïîðòàæà
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 22, 25. íîâåìáàð 1920.

125. ÊÀÐÒÀ ÅÏÀÐÕÈ£ÑÊÅ ÏÎÄÅËÅ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÐÁÀ, ÕÐÂÀÒÀ È ÑËÎÂÅÍÀÖÀ,

1921.
Ïîñëå ó¼åäèœåœà è óñïîñòàâšàœà Ïàòðè¼àðøè¼å Ñðïñêà ïðàâîñëàâíà öðêâà
ïîäåšåíà ¼å íà 27 åïàðõè¼à. Íà òåðèòîðè¼è Êðàšåâèíå ¼å áèëî 26, à èçâàí äð-
æàâíèõ ãðàíèöà îñòàëà ¼å Áóäèìñêà åïàðõè¼à.
Êàðòà
Àòëàñ êóëòóðå Êðàšåâèíå Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà, Áåîãðàä 1923.

126. ÏÀÒÐÈ£ÀÐÕ ÄÈÌÈÒÐÈ£Å, ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ, ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À

È ÄÐÆÀÂÍÈ ÂÅËÈÊÎÄÎÑÒΣÍÈÖÈ ÏÎÑËÅ ÑÂÅ×ÀÍÅ ËÈÒÓÐÃȣŠÏÎËÀÇÅ
ÈÇ ÏÅ
ÊÅ ÏÀÒÐÈ£ÀÐØȣŠÍÀ ÏΊÀÍÓ ÏÐÈÄÂÎÐÀÖ, 28. ÀÂÃÓÑÒ 1924.
Îáíîâà Ñðïñêå ïðàâîñëàâíå öðêâå çàâðøåíà ¼å 28. àâãóñòà 1924. ó Ïå
êî¼ ïà-
òðè¼àðøè¼è, êàäà ¼å çà âðåìå ñâå÷àíå àðõè¼åðå¼ñêå ëèòóðãè¼å êðàš Àëåêñàíäàð
ïî ñòàðîì îáè÷à¼ó óâåî ïàòðè¼àðõà Äèìèòðè¼à ó ïðåñòî äðåâíèõ ïå
êèõ ïàòðè-
¼àðàõà. Ïðåäñåäíèê âëàäå Šóáîìèð Äàâèäîâè
ïðî÷èòàî ¼å êðàšåâó Ïîâåšó
î ïå
êî¼ èíòðîíèçàöè¼è ó êî¼î¼ ñå èçðàæàâà ïîøòîâàœå ïðåìà ñòàðî¼ ñðïñêî¼
öðêâè è œåíèì ïðâîñâåøòåíèöèìà èç ëîçå Íåìàœè
à è èñòè÷å çíà÷༠ó¼åäè-
œåœà Ñðïñêå ïðàâîñëàâíå öðêâå, óñïîñòàâšàœà Ïàòðè¼àðøè¼å è èçáîðà ïð-
âîã ñðïñêîã ïàòðè¼àðõà ïîñëå 1766. ãîäèíå. Ïîñëå ÷èòàœà ïîâåšå êðàš ¼å ïðå-
äàî ïàòðè¼àðõó ïàíàãè¼ó ñà ëèêîì Ñâåòîã Ñàâå è öåëèâàî êðñò öàðà Äóøàíà.

56
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Ïîñëå ñâå÷àíå ëèòóðãè¼å îáðàçîâàíà ¼å ïîâîðêà íà ÷è¼åì ÷åëó ¼å èøëà ëèòè¼à,

çàòèì ïàòðè¼àðõ ñà àðõè¼åðå¼èìà, êðàš è êðàšèöà ïîä íåáîì (áàëäàõèíîì),
÷ëàíîâè âëàäå è äðóãè äðæàâíè âåëèêîäîñòî¼íèöè è îñòàëè. Íà ïîšàíè Ïðè-
äâîðàö îäðæàíè ñó áëàãîäàðåœå è ðåâè¼à òðóïà, à ïîñëå ðó÷êà ó Ïå
êî¼ ïàòðè-
¼àðøè¼è, íàðîäíî âåñåšå è òàêìè÷åœå ó ðàçíèì âåøòèíàìà êîœèöå êðàšåâå
ãàðäå ïîâîäîì èíòðîíèçàöè¼å ïàòðè¼àðõà Äèìèòðè¼à.
Ôîòîãðàôè¼à
Á. Ãëèãîðè¼åâè
, Êðàš Àëåêñàíäàð Êàðàîðåâè
, êœ. III, Áåîãðàä 2002.

127. ÌÀÍÀÑÒÈÐ ÂÈÑÎÊÈ ÄÅ×ÀÍÈ

Êðàš Àëåêñàíäàð ¼å ó ìàíàñòèðó Âèñîêè Äå÷àíè áîðàâèî íåêîëèêî ïóòà, à 28.
àâãóñòà 1924. ñâå÷àíî ¼å óïàëèî äâà ñâå
å ó ñëàâó Áîãà è ñëîáîäå. Ïðåìà ïðå-
äàœó òå ñâå
å îñòàâèëà ¼å ó àìàíåò öàðèöà Ìèëèöà äà èõ çàïàëè îí༠êî „îòåðà
Òóðêå èç Ñðáè¼å è îñâåòè Ñðïñêî Êîñîâî.”
Ôîòîãðàôè¼à
Êðàšåâèíà Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà

128. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÈÑÏÐÅÄ ÖÐÊÂÅ ÑÂÅÒÎà ÑÏÀÑÀ

Ó ÑÊÎÏŠÓ, 10. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1924.
Áîðàâå
è ó Ñêîïšó êðàš ¼å óâåê ïîñå
èâàî öðêâó Ñâåòîã Ñïàñà. Ó œî¼ ¼å 26. îê-
òîáðà 1912. îäðæàíà ñëóæáà ïîñëå îñëîáîåœà Ñêîïšà, êî¼î¼ ñó ïðèñóñòâîâà-
ëè êðàš Ïåòàð, ïðåñòîëîíàñëåäíèê Àëåêñàíäàð, ïðåäñåäíèê âëàäå Íèêîëà
Ïàøè
, âî¼âîäà Ïóòíèê è îñòàëè âåëèêîäîñòî¼íèöè.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3 128

129. ÌÀÍÀÑÒÈÐ ÑÂÅÒÈ ÍÀÓÌ ÑÀ ÏÈÐÃÎÌ ÑÂÅÒÎà £ÎÂÀÍÀ ÂËÀÄÈÌÈÐÀ

Ïèðã ¼å ñàãðàåí ïîâîäîì 900-ãîäèøœèöå ñìðòè Ñâåòîã £îâàíà Âëàäèìèðà.
Ãðàäœà ïèðãà çàïî÷åòà ¼å ó ¼àíóàðó 1925, à çàâðøåí ¼å è îñâå
åí 4. ¼óíà 1929. Ó
ïðèçåìšó ïèðãà íàëàçèëà ñå êàïåëà, à ïèðã ¼å áèî âèñîê 25 ìåòàðà. Ñðóøåí ¼å
1956. ïîä èçãîâîðîì äà ðåìåòè êîìïîçèöè¼ó ñòàðå àðõèòåêòóðå ìàíàñòèðà
Ñâåòè Íàóì.
Êðàš Àëåêñàíäàð è êðàšèöà Ìàðè¼à ïîñåòèëè ñó 16. ¼óíà 1925. ìàíàñòèð Ñâå-
òîã Íàóìà, à çàòèì ñó ó œåìó áîðàâèëè îä 25. äî 29. ìà¼à 1926.
Òåðèòîðè¼àëíà ïðèïàäíîñò ìàíàñòèðà Ñâåòè Íàóì áèëà ¼å ñïîðíà íåêîëèêî
ãîäèíà ïîñëå Ïðâîã ñâåòñêîã ðàòà. Îäëóêîì Êîíôåðåíöè¼å àìáàñàäîðà ìàíà-
ñòèð ¼å 6. äåöåìáðà 1921. äîäåšåí Àëáàíè¼è. Âëàäà ÊÑÕÑ ¼å 19. ¼óíà 1923. íîòîì
òðàæèëà ðåâèçè¼ó îäëóêå òâðäå
è äà ¼å îíà ó ñóïðîòíîñòè ñà Ëîíäîíñêèì ïðî-
òîêîëîì. Êîíôåðåíöè¼à ñå îáðàòèëà Ñàâåòó Äðóøòâà íàðîäà êî¼è ¼å çàòðàæèî 129

57
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ìèøšåœå Ñòàëíîã ñóäà ìåóíàðîäíå ïðàâäå. Ñóä ó Õàãó ïîòâðäèî ¼å 4. ñåïòåì-

áðà 1924. îäëóêó Êîíôåðåíöè¼å. Ïî÷åòêîì 1925, êðàš Àëåêñàíäàð ¼å ó Ïàðèçó
èíòåðâåíèñàî êîä âåëèêèõ ñèëà è îíå ñó îäëó÷èëå äà ñïîðíà ïèòàœà ðåøå Àë-
áàíè¼à è ÊÑÕÑ ó äèðåêòíèì ïðåãîâîðèìà. Áèëàòåðàëíèì ñïîðàçóìîì îä 6. àâ-
ãóñòà 1925, ìàíàñòèð Ñâåòè Íàóì è Âðìîø ïðèïàëè ñó Êðàšåâèíè ÑÕÑ, à Ïè-
øêîïå¼à Àëáàíè¼è.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 7, êœ. 13, áð. 6, 6. ôåáðóàð 1932.

130. ÌÀÍÀÑÒÈÐ ÎÑÒÐÎÃ

Íà ïóòó çà Öåòèœå êðàš ¼å áîðàâèî ó êîíàêó Îñòðîã. Ó ïðàòœè àóòàíàòà è íà-
ðîäíèõ ïðâàêà, 19. ñåïòåìáðà 1925. ïîñåòèî ¼å ãîðœè ìàíàñòèð Îñòðîã, ãäå ñó
ãà äî÷åêàëè àðõèìàíäðèò Ëåîíòè¼å (Ìèòðîâè
), ïðîòîñèíåë Ìàêàðè¼å (Ìè-
ëàíîâè
Ëå÷àíèí) è ¼åðîìîíàõ Ñàâà (Ñàëåïè
). Îáèøàî ¼å êàïåëó, öåëèâàî ìî-
øòè Ñâåòîã Âàñèëè¼à Îñòðîøêîã è îáäàðèî ìàíàñòèð.
Ñðåäèíîì ¼óëà 1932. êðàš ¼å íåêîëèêî äàíà áîðàâèî ó êîíàêó è îáèøàî ìàíà-
ñòèð Îñòðîã.
Ôîòîãðàôè¼à
Êðàšåâèíà Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà

131 131. ÌÀÍÀÑÒÈÐ ÊÀËÅÍÈ

Êðàš Àëåêñàíäàð ¼å ïîìîãàî ðåêîíñòðóêöè¼ó Êàëåíè
à, Ñòóäåíèöå è äðóãèõ
ìàíàñòèðà è öðêàâà. Ó ìàíàñòèðó Êàëåíè
êðàš ¼å áîðàâèî íåêîëèêî ïóòà,
îáè÷íî çà âðåìå Âåëèêå íåäåšå ÷àñíîã ïîñòà è íà Âåëèêè ÷åòâðòàê ñå ïðè÷å-
ø
èâàî. £åäíîì ïðèëèêîì ¼å êðàšèöè Ìàðè¼è ïîêàçàî ìåñòî ãäå áè æåëåî äà
áóäå ñàõðàœåí.
Ôîòîãðàôè¼à
Êðàšåâèíà Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà

132. ÌÀÍÀÑÒÈÐ ÕÈËÀÍÄÀÐ

Êðàš Àëåêñàíäàð ¼å çà ìàíàñòèð Õèëàíäàð „âèøå ó÷èíèî íåãî íåêè öðêâåíè
êðóãîâè.”
Ôîòîãðàôè¼à
À£-74-75

133. ÌÀÍÀÑÒÈÐ ÑÀÂÈÍÀ

Êðàš Àëåêñàíäàð ¼å ïðèëèêîì áîðàâêà ó Áîêè 1925. è 1932. îáèøàî è ìàíà-
132 ñòèð Ñàâèíó êîä Õåðöåã Íîâîã.

58
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Íà ïóòó çà Ìàðñå¼ êðàš Àëåêñàíäàð ¼å ïðå óêðöàâàœà íà ðàçàðà÷ „Äóáðîâíèê”

ó Çåëåíèöè ñà êðàšèöîì Ìàðè¼îì, êíåçîì Ïàâëîì è êíåãèœîì Îëãîì ïîñåòèî
ìàíàñòèð Ñàâèíó. Êàëóåðó ¼å ðåêàî: „Ïî ïðèìåðó ñòàðèõ êàïåòàíà äóãå ïëî-
âèäáå èç Áîêå æåëåî ñàì äà ïîñåòèì îâó öðêâó, äà óïàëèì ñâå
å è äà ñå ïîìîëèì
Áîãó äà ìè áóäå íà ïîìî
è ñâå äî èñêðöàâàœà.” Êðàš ¼å óïàëèî ñâå
å, ¼åäíó çà
ñåáå è ïî ¼åäíó çà ñâî¼å ñèíîâå. Êðàš è êðàšèöà, êíåç è êíåãèœà óïèñàëè ñó ñå
ó êœèãó ïîñåòèëàöà. Çàòðàæèëè ñó äà âèäå æåçëî Ñâåòîã Ñàâå, àëè ¼å ðåëèêâè¼à
óî÷è òîã äàíà îäíåòà íà èçëîæáó ó Êîòîð. Êðàš ¼å ïðèøàî çâîíèêó, óçåî óæå
îáåìà ðóêàìà è çâîíà ñó çàçâîíèëà êàî äà ¼å íåêî óìðî. „Ìðòâà÷êî çâîœåœå”
ïðîòóìà÷åíî ¼å êàî ëîø çíàê ïðåä êðàšåâ ïóò è îñòàâèëî òåæàê óòèñàê, àëè ñó
ïðèñóòíè ñâî¼å óçáóåœå ñàêðèëè äà íå áè îíåðàñïîëîæèëè êðàšà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÇÔ-74-8

Êàòîëè÷êà öðêâà

134. ÐÅÃÅÍÒ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÎÏÐÀØÒÀ ÑÅ ÎÄ ÍÀÄÁÈÑÊÓÏÀ ÁÀÓÅÐÀ ÈÑÏÐÅÄ

ÇÀÃÐÅÁÀ×ÊÅ ÊÀÒÅÄÐÀËÅ, 23. £ÓÍ 1920.
Ïðåñòîëîíàñëåäíèê ¼å ó ïëàâî¼ áëóçè, òàìíîöðâåíèì (ãàðàíñ) ÷àêøèðàìà, ÷è-
çìàìà è ñà øàïêîì ó ëåâî¼ ðóöè.
Òîêîì áîðàâêà ó Çàãðåáó ðåãåíò ¼å ïîñåòèî êàòåäðàëó ãäå ¼å ðàçãîâàðàî ñà íàä-
áèñêóïîì Áàóåðîì è ðàçãëåäàî ðèçíèöó.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-66-382-621 134

135. ÏÐÅÄÑÒÀÂÊÀ ÊÀÒÎËÈ×ÊÎà ÅÏÈÑÊÎÏÀÒÀ ÊÐÀŠÓ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÓ,

29. ÀÏÐÈË 1922.
Áèñêóïè ñó ó ïðåäñòàâöè óïîçîðèëè íà „íåïðàâäå, ïîâðåäå è êðèâèöå øòî ñå
íàíîñå Êàòîëè÷êî¼ öðêâè” ó Êðàšåâèíè ÑÕÑ, îñâðíóëè ñå íà îäíîñ âëàäå ïðå-
ìà âåðñêî¼ íàñòàâè è çàêîí î íàðîäíèì øêîëàìà è ó âåçè ñà Ìàðè¼èíèì êîí-
ãðåãàöè¼àìà íàâåëè ñó äà „íåïðè¼àòåšñêà ðóêà äðæàâíå âëàñòè ñåæå è ó ñàì
óíóòðàøœè æèâîò Êàòîëè÷êå öðêâå. Òî ñå âèäè èç ïðîãîíà Ìàðè¼èíèõ êîíãðå-
ãàöè¼à êî¼å ñó ÷èñòî ïàñòîðàëíå óðåäáå Êàòîëè÷êå öðêâå, ïðèçíàòå è äîïó-
øòåíå ó ÷èòàâîì ñâè¼åòó.”
Ïðåäñòàâêà
À£-335-16/10

59
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

136. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÍÅÇ ÀÐÑÅÍ ÄÎËÀÇÅ ÍÀ ÊÎÍÃÐÅÑÍÈ ÒÐÃ

Ó ŠÓÁŠÀÍÈ ÃÄÅ £Å ÎÄÐÆÀÍÀ ÌÈÑÀ ÏÎÂÎÄÎÌ ÊÀÒÎËÈ×ÊÎà ÊÎÍÃÐÅÑÀ,
26. ÀÂÃÓÑÒ 1923.
Êàòîëè÷êè ïîêðåò ó ñëîâåíà÷êèì çåìšàìà ñàñòî¼àî ñå îä íèçà ïðîñâåòíèõ,
êóëòóðíèõ, åêîíîìñêèõ (çàäðóæíèõ, ñèíäèêàëíèõ), ñîöè¼àëíèõ, âåðñêèõ, æåí-
ñêèõ, îìëàäèíñêèõ, ñïîðòñêèõ è äðóãèõ îðãàíèçàöè¼à êî¼èìà ¼å áèî çàõâà
åí
ïðåòåæàí äåî öåëîêóïíèõ àêòèâíîñòè ñëîâåíà÷êîã äðóøòâà. Ïðîãðàìñêè ñòà-
âîâè êàòîëè÷êîã ïîêðåòà áèëè ñó ñàäðæàíè ó çàõòåâó çà óñêëàèâàœå ñâèõ
äðóøòâåíèõ àêòèâíîñòè è îáëèêà æèâîòà ñà ñòðîãèì íà÷åëèìà êàòîëè÷êå âåðå
è èíòåðåñà êàòîëè÷àíñòâà.
Ïðèëèêîì äîëàñêà íà êîíãðåñ êðàšà ñó ïîçäðàâèëè ãðàäîíà÷åëíèê Šóášàíå
Ñòàíîâíèê, ïðåäñåäíèê ïðèðåèâà÷êîã îäáîðà êàòîëè÷êîã êîíãðåñà äð Ñëà-
âè
è íóíöè¼å Åëåãðèíåòè. Êðàš ¼å ñà êíåçîì Àðñåíîì, šóášàíñêèì áèñêóïîì
£åãëè÷åì è îñòàëèì âåëèêîäîñòî¼íèöèìà ïîñìàòðàî äåôèëå 30.000 êàòîëèêà
136 ìåó êî¼èìà ñó áèëè êàòîëèöè èç Ôðàíöóñêå, Åíãëåñêå è ×åøêå. Ó÷åñíèöè äå-
ôèëåà áóðíî ñó ïîçäðàâèëè êðàšà.
Ïîñëå áîãîñëóæåœà íà Êîíãðåñíîì òðãó, ïðåäñåäíèê çáîðà è ìèíèñòàð íà ðàñ-
ïîëàãàœó Àíòîí Êîðîøåö ïîçäðàâèî ¼å êðàšà ïðèãîäíèì ãîâîðîì øòî ¼å èçà-
çâàëî áóðíå îâàöè¼å ó÷åñíèêà êîíãðåñà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 36, 6. ñåïòåìáàð 1923.

137. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À Ó ÏÎÑÅÒÈ ÑÀÌÎÑÒÀÍÓ

ÌÈËÎÑÐÄÍÈÕ ÑÅÑÒÀÐÀ Ó ÇÀÃÐÅÁÓ, 31. £ÀÍÓÀÐ 1931.
Ó ïðàòœè íàäáèñêóïà Àíòîíà Áàóðåðà êðàšåâñêè ïàð ¼å ïîñåòèî ñàìîñòàí ó
Ãóíäóëè
åâî¼ óëèöè ãäå ñó ãà äî÷åêàëå ÷àñíå ñåñòðå è 1.200 ó÷åíèêà îñíîâíå,
ãðààíñêå, ó÷èòåšñêå, ñòðó÷íå øêîëå è ðåàëíå ãèìíàçè¼å. Äîáðîäîøëèöó èì
¼å ïîæåëåëà ãåíåðàëíà ãëàâàðèöà ñâèõ ñàìîñòàíà ìèëîñðäíèõ ñåñòàðà, ÷àñíà
ìà¼êà Èãœàöè¼à Ïàâè÷è
, à ó÷åíèöå ñó ïîêëîíèëå êðàšèöè áóêåò öâå
à. Ó ñà-
ìîñòàíó ¼å ïðèðååí ñâå÷àíè ïðîãðàì, à çàòèì ñó ñå êðàš è êðàšèöà óïèñàëè ó
ñïîìåí êœèãó.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3

138. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÍÀ ÊÐÓÍÈÑÀŒÓ ÈÊÎÍÅ ÌÀ£ÊÅ

ÁÎƣŠÊÀÌÅÍÈÒÅ Ó ÇÀÃÐÅÁÓ, 31. ÌÀ£ 1931.
Ñóâåðåíå ñó äî÷åêàëè êëåð ñà íàäáèñêóïîì Áàóåðîì íà ÷åëó, ãðàäîíà÷åëíèê
Ñðêóš è Îäáîð çà ïðîñëàâó. Êðàš è êðàšèöà ñó öåëèâàëè èêîíó, à çàòèì ñà

60
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ñâå÷àíå òðèáèíå èñïðåä öðêâå Ñâåòîã Ìàðêà ïîñìàòðàëè ñâå÷àíîñòè ïîâî-

äîì êðóíèñàœà ÷óäîòâîðíå èêîíå.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñïîìåí àëáóì ñëèêà èç æèâîòà áëàæåíî ïî÷èâøåã
âèòåøêîã êðàšà Àëåêñàíäðà Ïðâîã Ó¼åäèíèòåšà, Áåîãðàä 1935.

139. ÏÈÑÌÎ ÍÀÄÁÈÑÊÓÏÀ ÈÂÀÍÀ ÑÐÅÁÐÍÈ
À ÊÐÀŠÓ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÓ,

26. ÀÂÃÓÑÒ 1931.
Ïîâîäîì ïóáëèêàöè¼å Ïóòåâè è öèšåâè Ñàâåçà ñîêîëà Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å
ó êî¼î¼ ¼å èçíåòî íà÷åëî âåðñêå òðïåšèâîñòè, à ó ïîãëåäó íà æèâîò çàêîí åâî-
ëóöè¼å êàî îñíîâíè ïðèðîäíè çàêîí, êð÷êè íàäáèñêóï ¼å îá¼àâèî ïóáëèêàöè¼ó
Tyrs̀’ ev duh ó êî¼î¼ ¼å ãëàâíè íàïàä óñìåðèî íà Òèðøîâó ñîêîëñêó èäåîëîãè¼ó è
œåãîâó ñëîáîäó âåðîèñïîâåñòè è ñòðîãó âåðñêó òîëåðàíöè¼ó çà êî¼ó êàòîëè÷êà
èäåîëîãè¼à ñìàòðà äà ¼å âåëèêè ãðåõ çà ñâàêîã êàòîëèêà. Íàäáèñêóï êð÷êè £î-
ñèï Ñðåáðíè
ñå îáðàòèî ïèñìîì êðàšó çàòî øòî ¼å ñðåñêè íà÷åëíèê äð
Îãðèí ó Êàìíèêó „íàðåäèî äà ñå êœèæèöà (Tyrs̀’ ev duh ) çàïëè¼åíè è ó¼åäíî ¼å çà-
áðàíèî øèðåœå è ðàñïàð÷åâàœå èñòå êœèæèöå”.
Ïèñìî
À£-74-116-28/3

140. ÈÇÂÅØÒÀ£ Î ÏÐÈËÈÊÀÌÀ Ó ÕÐÂÀÒÑÊΣ, ÀÂÃÓÑÒ 1934.

Ó èçâåøòà¼ó î ñòàœó ó Õðâàòñêî¼ ñà îñâðòîì íà èçáîð Àëî¼çè¼à Ñòåïèíöà çà êîà-
ä¼óòîðà çàãðåáà÷êîã íàäáèñêóïà íàâåäåíî ¼å äà „èçáîð äð Ñòåïèíöà çà íàäáè-
ñêóïà êîàä¼óòîðà ïðåäñòàâšà çíà÷à¼íó è îäëó÷íó ïîáåäó êàòîëè÷êå ëåâèöå,
îäíîñíî ¼åçóèòà, êî¼è ñó òèìå ìàíèôåñòîâàëè ñâî¼ó îãðîìíó ìî
, àëè íàãîâå-
ñòèëè è âåëèêó îïàñíîñò ïîïëàâå êëåðèêàëèçìà.”
Ïîâîäîì èçáîðà Ñòåïèíöà çà êîàä¼óòîðà äîøëî ¼å äî èçâåñíèõ òåøêî
à ïà ñå
Áàóåð îáðàòèî êðàšó êî¼è ¼å ¼åäíîì ïðèëèêîì ðåêàî: „Êàä ìå çàìîëèî êàî çà
ëè÷íó óñëóãó äà îäîáðèì èìåíîâàœå ìîíñèœîð Ñòåïèíöà íèñàì ñå êîëåáàî íè
¼åäàí ÷àñàê. Ðåêàî ñàì ìîíñèœîð Áàóåðó, àêî îí ñìàòðà äà ¼å ìîíñèœîð Ñòåïè-
íàö íà¼ïîãîäíè¼è ÷îâåê çà œåãîâîã íàñëåäíèêà îíäà ¼à íåìàì íèøòà äà êàæåì,
íåãî äà äàì ñâî¼ ïðèñòàíàê. Ìî¼å ïîâåðåœå ó ìîíñèœîð Áàóåðà, àïñîëóòíî ¼å.”
Èçâåøòà¼
À£-74-11/612-658

141. ÏÐΣÅÊÒÈ ÊÎÍÊÎÐÄÀÒÀ, 1923–1935.

Óïîðåäíè ïðåãëåäè ïðî¼åêàòà êîíêîðäàòà èç 1935, 1931, 1925. è 1923. ãîäèíå,
ñà óâîäíèì òåêñòîì ó êî¼åì ¼å íàãëàøåíî äà ¼å êðàš æåëåî ñïîðàçóì ñà Âàòèêà-
íîì è ¼åäíîì ïîëèòè÷àðó 1933. ðåêàî: „£à õî
ó êîíêîðäàò, àëè ãà íå
ó à tout

61
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

prix (ïî ñâàêó öåíó).” Íè ó ¼åäíîì ïðåäëîãó óðàåíîì çà æèâîòà êðàšà Àëåêñàí-
äðà íåìà îäðåäáå ïî êî¼î¼ Êàòîëè÷êà öðêâà èìà ïðàâî ìèñè¼å ó £óãîñëàâè¼è. Íè-
ñó òà÷íå òâðäœå îíèõ êî¼è ñó ïîâîäîì ðàçìàòðàœà êîíêîðäàòà ó Ñêóïøòèíè
1937. ãîâîðèëè äà ¼å òî ïðåäëîã êîíêîðäàòà óðàåí çà âðåìå êðàšåâîã æèâîòà.
Ïðåäëîçè êîíêîðäàòà
À£-38-70-194

Èñëàìñêà âåðñêà çà¼åäíèöà

142. ÏÐÅÄÑÒÀÂÊÀ ÂÀÊÓÔÑÊÎ-ÌÅÀÐÈÔÑÊÎÃ ÑÀÁÎÐÀ ÐÅÃÅÍÒÓ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÓ,

3. ÌÀ£ 1920.
Ïðåñòîëîíàñëåäíèê ¼å ïðèìèî ó àóäè¼åíöè¼ó äåëåãàöè¼ó âàêóôñêî-ìåàðèô-
ñêîã ñàáîðà êî¼à ìó ¼å ïðåäàëà ïðåäñòàâêó î ïîëîæà¼ó ìóñëèìàíà è œèõîâîì
ñòàœó óñëåä àãðàðíå ðåôîðìå. Ó ïðåäñòàâöè ñó íàâåëè äà ¼å ëè÷íà áåçáåäíîñò
ìóñëèìàíà óãðîæåíà, à àãðàðíà ðåôîðìà ó Áîñíè è Õåðöåãîâèíè íîñè îáåëåæ-
¼å ïðîãîíà è åêîíîìñêîã çàòèðàœà ìóñëèìàíà. Òðàæèëè ñó „ïðàâäó, ¼åäíàêîñò
è ñëîáîäó ó èñòîì îïñåãó ó êî¼èìà èõ óæèâà¼ó äðóãå êîíôåñè¼å... ïðèìåíó çàêîíà
áåç îáçèðà íà â¼åðîèñïîâ¼åñò.”
Ïðåäñòàâêà
À£-335-21/17

143. ÏÈÑÌÎ ÑÊÎÏÑÊÎà ÌÓÔÒȣŠÀÁÄÓËÀÕÀ ×ÀÓØÅÂÈ
À ÊÐÀŠÓ

ÀËÅÊÑÀÍÄÐÓ, 4. ÔÅÁÐÓÀÐ 1930.
Ïîâîäîì äîíîøåœà çàêîíà î Èñëàìñêî¼ âåðñêî¼ çà¼åäíèöè ìóôòè¼à ¼å óïóòèî
ïèñìî êðàšó ó êîìå ìó èçðàæàâà „äóáîêó çàõâàëíîñò” è èñòè÷å äà „çàêîí ïîò-
ïóíî çàäîâîšàâà âåðñêèì ïîòðåáàìà ìóñëèìàíà è èñïóœàâà íàäå êî¼å ñó ïîëà-
ãàëè ó ïëåìåíèòîñò ñâîã óçâèøåíîã ñóâåðåíà è ïðàâè÷íîñò êðàšåâñêå âëàäå.”
Äîíîøåœåì Çàêîíà 1930. ðåãóëèñàíè ñó ñòàòóñ è îðãàíèçàöè¼à Èñëàìñêå âåð-
ñêå çà¼åäíèöå êî¼à ¼å ïîñòàëà ¼åäèíñòâåíà çà öåëó £óãîñëàâè¼ó. Ñåäèøòå ðå-
èñ-óë-óëåìå ïðåìåøòåíî ¼å èç Ñàðà¼åâà ó Áåîãðàä. Äî 1930. ìóñëèìàíè Áîñíå è
Õåðöåãîâèíå, Õðâàòñêå è Ñëîâåíè¼å èìàëè ñó ¼åäíó çà¼åäíèöó ïîä âðõîâíîì
óïðàâîì ðåèñ-óë-óëåìå ó Ñàðà¼åâó, à íà ÷åëó çà¼åäíèöà ìóñëèìàíà Ñðáè¼å è
Öðíå Ãîðå ñòà¼àî ¼å âðõîâíè ìóôòè¼à ñà ñåäèøòåì ó Áåîãðàäó. Çàêîí î Èñëàì-
ñêî¼ âåðñêî¼ çà¼åäíèöè èçàçâàî ¼å ïðèëè÷íî íåçàäîâîšñòâî ìåó áîñàíñêèì
ìóñëèìàíèìà êî¼èìà ¼å óêèíóò àóòîíîìíè ñòàòóñ äîáè¼åí îä Àóñòðîóãàðñêå
1909. ãîäèíå.
Ïèñìî
À£-74-75/72

62
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

144. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÐÅÈÑ-ÓË-ÓËÅÌÀ ÌÀÃËÀ£ËÈ
ÈÑÏÐÅÄ ÁÀ£ÐÀÊËÈ

ÀÌÈ£Å Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 31. ÎÊÒÎÁÀÐ 1930.
Óñòîëè÷åœå ðåèñ-óë-óëåìå ¼å îáàâšåíî ó ïðèñóñòâó êðàšà, ÷ëàíîâà âëàäå, äè-
ïëîìàòñêîã êîðà, âåðñêèõ ïðåäñòàâíèêà Áåîãðàäà è 3.000 ìóñëèìàíà èç ñâèõ
êðà¼åâà £óãîñëàâè¼å. Êàäà ¼å êðàš äîøàî ó Áà¼ðàêëè Ÿàìè¼ó îòïî÷åëà ¼å ñâå÷à-
íîñò óñòîëè÷åœà ÷èòàœåì àøåðå, îäëîìêà èç Êóðàíà. Çàòèì ¼å ïðî÷èòàí êðà-
šåâ óêàç î ïîñòàâšåœó Ìàãëà¼ëè
à, ìóôòè¼å áàœàëó÷êîã çà ðåèñ-óë-óëåìó. Ïî-
òîì ¼å Ìàãëà¼ëè
ó ïðåäàòà ìåíøóðà, îâëàø
åœå çà âðøåœå âëàñòè âðõîâíîã
ïîãëàâàðà Èñëàìñêå âåðñêå çà¼åäíèöå.
Ïîçäðàâšà¼ó
è ñå ñà ðåèñ-óë-óëåìîì êðàš ¼å ðåêàî: „Ïîçäðàâèòå ìî¼å ìóñëè-
ìàíå è ðåöèòå èì äà îä ìåíå íåìà¼ó âå
åã è áîšåã ïðè¼àòåšà.”
Ïîñëå ÕàŸè-Ìåõìåäà åìàëóäèíà ×àóøåâè
à, êî¼è ñå çàëàãàî çà âåðñêå ðå-
ôîðìå, çà ðåèñ-óë-óëåìó èçàáðàí ¼å õîŸà õàôèç Èáðàõèì Ìàãëà¼ëè
, êî¼è ¼å
ïðîïîâåäàî „èçâîðíè èñëàì” (ôóíäàìåíòàëèçàì).
Ôîòîãðàôè¼à
Íàø âåëèêè êðàš, Ñïîìåíèöà ãðàäà Áåîãðàäà
âèòåøêîì êðàšó Àëåêñàíäðó Ïðâîì Ó¼åäèíèòåšó, Áåîãðàä 1934.

Âåðñêà êàðòà ÊÑÕÑ

145. ÂÅÐÎÈÑÏÎÂÅÑÒÈ Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÈ ÑÕÑ ÏÎ ÎÏØÒÈÍÀÌÀ

(ÏÐÅÌÀ ÏÎÏÈÑÓ ÎÄ 31. £ÀÍÓÀÐÀ 1921)
Ó Êðàšåâèíè ÑÕÑ ïðàâîñëàâíèõ ¼å áèëî 5.593.057, êàòîëèêà 4.708.657, ìóñëè-
ìàíà 1.345.271, åâàíãåëèñòà 229.517, £åâðå¼à 64.746, ãðêî-êàòîëèêà 40.338, äðó-
ãèõ êîíôåñè¼à 1.944 è íåîïðåäåšåíèõ 1.381 ëèöå. 144
Êàðòà
Áèáëèîòåêà Àðõèâà ÑÖÃ

ÊÐÀŠ È ÍÀÐÎÄ

146. ÑÎÊÎËÈ È ÍÀÐÎÄ Î×ÅÊÓ£Ó ÄÎËÀÇÀÊ ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊÀ

ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÇÂÎÐÍÈÊ, 4. £ÓË 1919.
Èñïðåä ñëàâîëóêà ñà íàòïèñîì „Äîáðî íàì äîøàî ìèëè îñëîáîäèî÷å – Æèâåî,”
ñîêîëè è äðóãà äðóøòâà è óäðóæåœà, ãðààíè Çâîðíèêà è ñåšàöè èç îêîëèíå
äî÷åêàëè ñó ðåãåíòà.
Ïðåëàçàê ïðåêî Äðèíå è ïîñåòà Çâîðíèêó áèëà ¼å ïðâî ñòóïàœå ðåãåíòà íà òëî
Áîñíå è òðåíóòàê êî¼è ¼å ñðïñêè íàðîä ÷åêàî âåêîâèìà. Ðåãåíòà ¼å ïðèãîäíèì

63
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ãîâîðîì ïîçäðàâèî ãðàäîíà÷åëíèê. Íà îäóøåâšåíå ïîçäðàâå ãðààíñòâà ðå-

ãåíò ñå šóáàçíî çàõâàëèî, à çàòèì ¼å ñà ãðàäîíà÷åëíèêîì, ïàðîõîì, ìóäåðè-
ñîì, æóïíèêîì è óïðàâíèêîì êîòàðà ðó÷àî êîä Ñòàíêà Íèêîëè
à.

Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3

147. ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ Ó ÍÎÂÎÌ ÑÀÄÓ È ÑÐÅÌÑÊÈÌ

ÊÀÐËÎÂÖÈÌÀ, 23–25. £ÓË 1919.
Ôîòîðåïîðòàæà: Ðåãåíò ðàçãîâàðà ñà ïðåäñòàâíèöèìà Íîâîã Ñàäà 23. ¼óëà
146 1919; Äåâî¼êà ó íàðîäíî¼ íîøœè ïîñëóæó¼å ðåãåíòà õëåáîì è ñîšó ó çíàê äî-
áðîäîøëèöå ó Ñðåìñêå Êàðëîâöå 25. ¼óëà; Ñâåøòåíñòâî èñïðåä Ïàòðè¼àðøè¼-
ñêîã äâîðà ó Ñðåìñêèì Êàðëîâöèìà î÷åêó¼å äîëàçàê ðåãåíòà.
Ó ëåòî 1919. ðåãåíò ¼å ïîñåòèî Âî¼âîäèíó äà áè îõðàáðèî íàðîä êî¼è ¼å ñòðàõî-
âàî äà áè íåêè äåëîâè òå ïîêðà¼èíå îäëóêîì Êîíôåðåíöè¼å ìèðà ó Ïàðèçó ìî-
ãëè ïðèïàñòè ñóñåäíèì äðæàâàìà.
Ó Íîâîì Ñàäó ïðèìèî ¼å ïðåäñòàâíèêå âèøå äåïóòàöè¼à, îáèøàî êàñàðíó Ñåä-
ìîã ïåøàäè¼ñêîã ïóêà è ïðèðåäèî ñâå÷àíó âå÷åðó ó õîòåëó Ñëîáîäà. Ïðèëèêîì
ïîñåòå Ñðåìñêèì Êàðëîâöèìà ïðèñóñòâîâàî ¼å áëàãîäàðåœèìà ó ñàáîðíî¼ è
êàòîëè÷êî¼ öðêâè, ïðèìèî äåïóòàöè¼å, îáèøàî êàïåëó ìèðà è ãèìíàçè¼ó.

Ôîòîðåïîðòàæà
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 1, 25. äåöåìáàð 1919.

148. ÄÐÀÃÈ ÌÎ£È ÁÓŒÅÂÖÈ È ÑÐÁÈ, ÃÎÂÎÐ ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊÀ

ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÑÓÁÎÒÈÖÈ, 26. £ÓË 1919.
Íà ïóòó çà Ñóáîòèöó ïîñåòèî ¼å Ñòàðè Áå÷å¼ è Ñåíòó. Ó ãîâîðó êî¼è ¼å îäðæàî
ïðèëèêîì ïðè¼åìà Ãðàäñêîã ñåíàòà ðåãåíò ñå çàõâàëèî Áóœåâöèìà è Ñðáèìà
íà ¼óíà÷êîì îòïîðó òóèíñêèì íàñðòà¼èìà, äî÷åêó êî¼è ¼å íàðîä ïðèðåäèî
ñðïñêî¼ âî¼ñöè è ðåêàî: „£à ñàì ñðå
àí øòî ó íîâî¼ îòàŸáèíè âèäèì óç îñòàëó
áðà
ó âàñ Áóœåâöå à çíàì äà
å òå âè âàøèì îäàíèì ðàäîì è âàøîì âðåäíî
îì
çíàòíî äîïðèíåòè äà íàì îòàŸáèíà áóäå íàïðåäíà è ÷óâåíà.”Ñóòðàäàí ¼å ïðè-
ñóñòâîâàî áëàãîäàðåœèìà ó ïðàâîñëàâíî¼ è êàòîëè÷êî¼ öðêâè, îáèøàî êàñàð-
íå àðòèšåðè¼å è Îñìîã ïåøàäè¼ñêîã ïóêà, à ïîñëå ðó÷êà ïîñåòèî Ïàëè
. Ïðè
ïîâðàòêó èç Ñóáîòèöå çà Áåîãðàä îáèøàî ¼å Ñîìáîð, Ñðáîáðàí, êàäåòñêó øêî-
ëó ó Êàìåíèöè è ìàíàñòèð £àçàê.

Ãîâîð
À£-335-7/1

64
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

149. ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ Ó €ÀÊÎÂÈÖÈ, 26. ÎÊÒÎÁÀÐ 1919.

Ôîòîðåïîðòàæà: Ãîñòè èç îêîëèíå äîëàçå ó €àêîâèöó äà ïîçäðàâå ïðåñòîëî-
íàñëåäíèêà; Ïðåñòîëîíàñëåäíèê ó ðàçãîâîðó ñà ìóôòè¼îì Õàôèç-åôåíäè¼îì
Ïàëîøêèì.
Ïðåñòîëîíàñëåäíèê ¼å 23. îêòîáðà 1919. ñòèãàî ó Ñêîïšå ãäå ¼å îáèøàî ïîäî-
ôèöèðñêó øêîëó, à ñóòðàäàí èøàî ó ëîâ ó îêîëèíè Ñêîïšà. Íà ïóòó çà €àêîâè-
öó, 25. îêòîáðà ïîñåòèî ¼å Ïðèçðåí, Šóì-êóëó è ñåëî Æóð.
Ó €àêîâèöè ¼å îáèøàî öðêâó è áèî íà ðó÷êó êîä Ðèçà-áåãà.

Ôîòîðåïîðòàæà
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð.11, 3. ¼óë 1920.

150. ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ Ó ÇÀÃÐÅÁÓ, 24. £ÓÍ 1920.

Ðåãåíò ¼å 23. ¼óíà 1920. áèî ó Çàãðåáà÷êî¼ êàòåäðàëè, ïðèìèî äåïóòàöè¼å, ïðè-
ñóñòâîâàî çàêëåòâè áèñêóïà Àêøàìîâè
à è ïðèðåäèî ãàëà âå÷åðó çà 80 ãîñòè¼ó.
Ïîñëå ïîñåòå ïðàâîñëàâíî¼ öðêâè ðåãåíò ¼å íà áåëîì êîœó îä¼àõàî íà £åëà÷è-

åâ òðã ãäå ¼å ïðèñóñòâîâàî ïàðàäè, à çàòèì îáèøàî êàñàðíó 35. ïåøàäè¼ñêîã
ïóêà, Àêàäåìè¼ó íàóêà, ñâåó÷èëèøòå è ïîçîðèøòå. Ðåãåíò ¼å ó Àêàäåìè¼è ïîëî-
æèî âåíàö Øòðîñìà¼åðó è îäðæàî ãîâîð ó êî¼åì ¼å èñòàêàî äà ¼å „âî íàðîäíè
Øòðîñìà¼åð õòåî îñíèâàœåì îâå àêàäåìè¼å äîïðèíåòè êóëòóðíîì ¼åäèíñòâó
íàøèõ òðè¼ó ïëåìåíà.”
Ïîñëåäœåã äàíà áîðàâêà ó Çàãðåáó ïîñåòèî ¼å Åòíîãðàôñêè ìóçå¼ è áèî íà óòàê-
ìèöè è íàðîäíîì âåñåšó ó Ìàêñèìèðó.

Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 12, 17. ¼óë 1920. 150

151. ÍÀÐÎÄ ÏÎÇÄÐÀŠÀ ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÖÅŠÓ,

29. £ÓÍ 1920.
Ïîñëå áîðàâêà ó Çàãðåáó ðåãåíò ¼å ïîñåòèî Ñëîâåíè¼ó. Ó Šóášàíè ¼å 26. ¼óíà
1920. îáèøàî êàòîëè÷êó è ïðàâîñëàâíó öðêâó, îïøòèíó, äðæàâíó îáðòíè÷êó
øêîëó, ìóçå¼ è ó Äåæåëíîì äâîðó îäðæàî ãîâîð. Ïîëîæèî ¼å âåíàö íà Ïðåøåð-
íîâ ãðîá, ïðèìèî äåïóòàöè¼å è ïðèñóñòâîâàî íàðîäíîì âåñåšó ó Òèâîëè¼ó 27.
¼óíà 1920. Ñóòðàäàí ¼å áèî íà Áëåäó, à Öåšå, Ìàðèáîð è äðóãà ìåñòà ïîñåòèî ¼å
29. ¼óíà 1920.

Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 15, 3. ñåïòåìáàð 1920.

65
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

152. ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÌÈËÀÍ ÑÐØÊÈ
Ó ÊÎ×È£ÀÌÀ

ÈÑÏÐÅÄ ÃÐÀÄÑÊÅ ÂÅ
ÍÈÖÅ Ó ÑÀÐÀ£ÅÂÓ, 20. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1920.
Çâàíè÷íó ïîñåòó Áîñíè ðåãåíò ¼å ó÷èíèî ó ñåïòåìáðó 1920. ãîäèíå. Öåëèì ïó-
òåì îä Áîñàíñêîã Áðîäà äî Ñàðà¼åâà íàðîä ¼å îäóøåâšåíî ïîçäðàâšàî ïðå-
ñòîëîíàñëåäíèêà.
Òîêîì áîðàâêà ó Ñàðà¼åâó ïîñåòèî ¼å ãðàäñêó âå
íèöó äî êî¼å ñå äîâåçàî ó ñâå-
÷àíèì êî÷è¼àìà ñà øåñòîïðåãîì, à çàòèì ¼å îáèøàî ïðàâîñëàâíó è êàòîëè÷êó
öðêâó, Ãàçè-Õóñðåô áåãîâó Ÿàìè¼ó, ñèíàãîãó, ïðèìèî ¼å äåïóòàöè¼å Õåðöåãîâè-
íå, ñåšàêà, òðãîâà÷êå, çàíàòñêå è àäâîêàòñêå êîìîðå, ñàðà¼åâñêèõ äðóøòàâà è
óäðóæåœà, áèî íà ðåâè¼è òðóïà, ó ìóçå¼ó è ôàáðèöè äóâàíà, íà çàáàâè ó îôè-
152 öèðñêîì äîìó è ïðèðåäèî ãàëà âå÷åðó. Óî÷è ðåãåíòîâå ïîñåòå Áîñíè Àëåêñà
Øàíòè
íàïèñàî ¼å ïåñìó Áåëè îðàî.

Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 18, 16. îêòîáàð 1920.

153. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ, ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À, ÊÍÅÇ ÀÐÑÅÍ È ÊÍÅÇ ÏÀÂËÅ ÍÀ

ÏÐÎÑËÀÂÈ 10-ÃÎÄÈØŒÈÖÅ ÊÓÌÀÍÎÂÑÊÅ ÁÈÒÊÅ, 24. ÎÊÒÎÁÀÐ 1922.
Ôîòîðåïîðòàæà: Êðàšèöà Ìàðè¼à è ïðèíö Ïàâëå ñà ñâå÷àíå òðèáèíå ïîñìà-
òðà¼ó ìàíåâðå; Àðòèšåðè¼à èçëàçè íà ïîëîæà¼å; Êðàš Àëåêñàíäàð è êíåç Àð-
ñåí ïîñìàòðà¼ó ìàíåâðå íà Öðíîì ïîšó.
Ïîâîäîì 10-ãîäèøœèöå Êóìàíîâñêå áèòêå íà Öðíîì ïîšó ïðèðååíè ñó ìà-
íåâðè è ðåâè¼à òðóïà êî¼èìà ñó ïðèñóñòâîâàëè ÷ëàíîâè êðàšåâñêîã äîìà, âëà-
äå, ñêóïøòèíå, ïðåäñòàâíèöè ðàçíèõ âåðîèñïîâåñòè, èçàñëàíñòâà èç ðàçíèõ
êðà¼åâà è íàðîä èç Êóìàíîâà è îêîëèíå.
Çà âðåìå çàêóñêå êî¼à ¼å ïðèðååíà çà ìèíèñòðå, íàðîäíå ïîñëàíèêå, îôèöèðå
è íàðîä êðàš ¼å ó ãîâîðó èñòàêàî „è òàêî áîðáà, îòïî÷åòà 1804. ïîä ìî¼èì
ñëàâíèì ïðàäåäîì, áèëà ¼å íàñòàâšåíà 1912, êàäà ñó òîïîâñêè ïóöœè ñà Ðó¼íà
îãëàñèëè äà ¼å êóöíóî ÷àñ íàøåì îñëîáîåœó. Òè òîïîâè íå óìóêîøå ñâå äî 1918,
äîê ¼óíà÷êèì ìèøèöàìà íàøèõ ñèíîâà íå îìåèñìî íàøó ïðîøèðåíó îòàŸáè-
íó. Òåê òàäà ñìî ñ ïîíîñîì è ÷àø
ó âðàòèëè ìà÷åâå ó êîðèöå. Ó íàìà æèâè ñòà-
ðè Êóìàíîâñêè äóõ, è ìè ñìî ðåøåíè áðàíèòè ñâå òåêîâèíå.”
Ñóòðàäàí ¼å ó êóìàíîâñêî¼ öðêâè îäðæàí ïîìåí èçãèíóëèì ¼óíàöèìà êî¼åì ñó
ïðèñóñòâîâàëè êðàšåâñêà ïîðîäèöà, ÷ëàíîâè âëàäå è îñòàëè, à 26. îêòîáðà ó
öðêâè Ñâåòîã Ñïàñà ó Ñêîïšó îäðæàí ¼å ñâå÷àíè ïîìåí ¼óíàöèìà.

Ôîòîðåïîðòàæà
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 43, 9. íîâåìáàð 1922.

66
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

154. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÑËÀÂÈ 2. ÏÅØÀÄÈ£ÑÊÎà ÏÓÊÀ „ÊÍÅÇÀ ÌÈÕÀÈËÀ”

ÍÀ ÊÀËÅÌÅÃÄÀÍÓ, 19. ÀÏÐÈË 1923.
Íà äàí êàäà ñó Òóðöè ïðåäàëè êšó÷åâå ãðàäà Áåîãðàäà êíåçó Ìèõàèëó Îáðåíî-
âè
ó áèòîšñêè åïèñêîï £îñèô (Öâè¼îâè
), ó ïðèñóñòâó êðàšà, ñå÷å ñëàâñêè êî-
ëà÷.
Äðóãè ïóê ïðîñëàâšàî ¼å äàí êàäà ¼å 6/19. àïðèëà 1867. íà Êàëåìåãäàíó ñâå÷à-
íî ïðî÷èòàí ôåðìàí î óñòóïàœó ãðàäîâà. Òóðñêè êîìàíäàíò Êàëåìåãäàíà Ðè-
çâàí ïàøà ïðåäàî ¼å êšó÷åâå Áåîãðàäà êíåçó Ìèõàèëó è òóðñêè ãàðíèçîí ¼å íà-
ïóñòèî ãðàä.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3

155. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÏÐÂÈÌ ÀÓÒÎÌÎÁÈËÑÊÈÌ ÒÐÊÀÌÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ,

24. £ÓÍ 1923. 154
Ôîòîðåïîðòàæà: 1. Ïðåäñåäíèê àóòî-êëóáà è ìèíèñòàð ñàîáðà
à¼à Â. £àíêîâè

ïîçäðàâšà êðàšà; 2. Òðêà ïðåä ñòàðò; 3. Êðàš ñà òðèáèíå ïîñìàòðà òðêó; 4. Ïî-
áåäíèê ìîòîöèêëèñòè÷êå òðêå, íà ñòàçè îä 25 êì, Ñàòëåð Ðóïåðò íà åêñåëçèî-
ðó; 5. Ïîáåäíèê òðêå, íà ñòàçè îä 15 êì, Ìèëîðàä Ñàâè
èç Áåîãðàäà; 6. Ðàäîâàí
Ñàâàòè
èç Áåîãðàäà, êî¼è ¼å ¼óãîñëîâåíñêó òðêó íà ñòàçè îä 50 êì çàâðøèî áåç
¼åäíå ãóìå è ñòèãàî ïðâè íà öèš, àëè ¼å äèñêâàëèôèêîâàí çàòî øòî íè¼å ïîïðà-
âèî ãóìó ïà ¼å çà ïîáåäíèêà ïðîãëàøåí Ïåòàð Áèêàð.
Òðêå ¼å îðãàíèçîâàî Ñðïñêè àóòî-êëóá íà íåêàäàøœåì òðêàëèøòó Äóíàâñêîã
êîëà ¼àõà÷à íà Áàœè÷êîì ïîšó. Òðêàìà ñó ïðèñóñòâîâàëè êðàš, ÷ëàíîâè âëà-
äå, äèïëîìàòñêè êîð, à „óêóïíî ¼å íà òðèáèíàìà è ïîšàíè áèëî ñâåòà êàî íà
íà¼ïîñå
åíè¼èì êîœñêèì òðêàìà.” Ïîñëå òðêå ìèíèñòàð Â. £àíêîâè
ïðåäñòà-
âèî ¼å êðàšó ñâå ïîáåäíèêå ñà êî¼èìà ¼å êðàš ïðîâåî èçâåñíî âðåìå ó ðàçãî-
âîðó.
Ôîòîðåïîðòàæà
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 27, 5. ¼óë 1923.

156. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÐÀÇÃÎÂÀÐÀ ÑÀ ÑÎÊÎËÈÌÀ È ÍÀÐÎÄÎÌ Ó ÍÅÃÎÒÈÍÓ,

3. £ÓÍ 1923.
Íà ïóòó çà Ðóìóíè¼ó êðàš ¼å ïîñåòèî Çà¼å÷àð, ãäå ¼å ïðèñóñòâîâàî êîœñêèì òð-
êàìà íà Êðàšåâèöè, è Íåãîòèí.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 26, 28. ¼óí 1923. 156

67
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

157. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÈÇËÀÇÅ ÈÇ ÂÅËÈÊÅ ÆÓÏÀÍÈ£Å

Ó ÑÀÐÀ£ÅÂÓ, 17. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1923.
Ïîëîâèíîì äåöåìáðà 1923. êðàšåâñêè ïàð ¼å áîðàâèî íà ÈëèŸè. Ïðîñëàâèëè
ñó ñëàâó è êðàšåâ ðîåíäàí. Êðàš ¼å îáèøàî êàñàðíó Âî¼âîäå Ñòåïå, 10. è 15.
ïåøàäè¼ñêè ïóê. Øåòàëè ñó ïî ÈëèŸè è Ñàðà¼åâó, èøëè ó ïîçîðèøòå è íà çàáàâó
ó îôèöèðñêîì äîìó. Íà ïóòó çà Áåîãðàä ïîñåòèëè ñó Çåíèöó.
Ôîòîãðàôè¼à
Íàðîäíî ¼åäèíñòâî, çâàíè÷íè êàëåíäàð (ñâèõ øåñò îáëàñòè
Áîñíå è Õåðöåãîâèíå) çà ïðîñòó 1929. ãîäèíó, Ñàðà¼åâî 1928.

158. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ×ÀÌÖÅÌ ÎÁÈËÀÇÈ ÏÎÏËÀŠÅÍÎ ÑÅËÎ ÓÐÎÂÖÈ

ÊÎÄ ÎÁÐÅÍÎÂÖÀ, 10. ÀÏÐÈË 1924.
Çáîã ïîïëàâà êðàš ¼å ó ïðàòœè ìèíèñòðà Ê. Ìèëåòè
à, àäìèðàëà Ä. Ïðèöå, ïð-
âîã àóòàíòà ãåíåðàëà Ñ. ÕàŸè
à, äèðåêòîðà áðîäàðñêèõ ñèíäèêàòà èíæåœåðà
Ì. Ïàâëîâè
à, ãåíåðàëíîã äèðåêòîðà âîäà Âèœåðîà è ãåíåðàëíîã èíñïåêòîðà
Ì. £îâàíîâè
à ïîñåòèî Îáðåíîâàö ãäå ìó ¼å âåëèêè æóïàí Âàšåâñêå îáëàñòè
Á. Êðñòè
ïîäíåî èçâåøò༠î ïîïëàâšåíîì ïîäðó÷¼ó. Ïîñëå òîãà êðàš ¼å ñà
ñâèòîì îáèøàî Êóïèíîâî è Áîšåâàö, à çàòèì Êðòèœñêó è Óðîâöå ãäå ¼å âîçå
è
ñå ÷àìöåì îä êó
å äî êó
å ðàçãîâàðàî ñà ñåšàöèìà, èíòåðåñîâàî ñå çà œèõîâ
æèâîò è îáå
àî ïîìî
.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3

159. ÇËÎÄÅËÀ ÊÀ×ÀÊÀ Ó ÑÅËÓ ËÅÏÈÍÀ ÊÎÄ ËÈÏŠÀÍÀ, 26. ÀÂÃÓÑÒ 1924.
Íàðîäíè ïîñëàíèê Òîìà Ïîïîâè
îáàâåøòàâà Íèêîëó Ïàøè
à äà ñó êà÷àöè çà-
ïàëèëè ñåëî ãäå ñó 25. àâãóñòà 1924. ïðåíî
èëè êðàš è êðàšèöà ïðèëèêîì îä-
ëàñêà íà óñòîëè÷åœå ïàòðè¼àðõà Äèìèòðè¼à ó Ïå
êî¼ ïàòðè¼àðøè¼è è óáèëè
ñòàðöà è äåöó êî¼è ñó ïîêóøàëè äà ëîêàëèçó¼ó ïîæàð, êàî è ñâåøòåíèêà Äèìè-
òðè¼à èç Íåðîäèìšà êî¼è ñå âðà
àî ñà êðøòåœà.
Òåëåãðàì
À£-143-1

160. ÄÎ×ÅÊ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ È ÊÐÀŠÈÖÅ ÌÀÐÈ£Å Ó ÏÅ
È,

28. ÀÂÃÓÑÒ 1924.
Òîêîì áîðàâêà íà Êîñîâó è Ìåòîõè¼è ïîâîäîì óñòîëè÷åœà ïàòðè¼àðõà Äèìè-
òðè¼à êðàšåâñêè ïàð ¼å ïîñåòèî Ïå
ãäå ãà ¼å äî÷åêàî ïðåäñåäíèê îïøòèíå Ñà-
ôåäèí Ìàõìóäáåãîâè
è êðàšà Àëåêñàíäðà ïîñëóæèî õëåáîì è ñîšó ó çíàê
160 äîáðîäîøëèöå. Ñóòðàäàí ¼å êðàšåâñêè ïàð ïîñåòèî €àêîâèöó è Ïðèçðåí ãäå

68
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

¼å ïðèðååí äåôèëå âî¼ñêå è ðó÷àê îä ñòðàíå ãðààíà, à çàòèì Øòèìšå è Óðî-

øåâàö.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3

161. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÊÎÄ ÈÍÂÀËÈÄÀ

ÄÈÌÈÒÐÈ£ÅÂÈ
À Ó ÑÒÀÐÎÌ ÍÀÃÎÐÈ×ÀÍÓ, 10. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1924.
Ïîñëå îáèëàñêà ìàíàñòèðà, øêîëå, ãðîášà ïàëèõ âî¼íèêà ó Êóìàíîâñêî¼ áèöè
êðàšåâñêè ïàð ¼å ïîñåòèî êó
ó Äèìèòðè¼åâè
à, êî¼è ¼å îñòàî èíâàëèä ó áîðáà-
ìà íà Ãó÷åâó 1914. ãîäèíå. Ðàçãîâàðàëè ñó ñà èíâàëèäîì è œåãîâîì ìà¼êîì,
ðàñïèòó¼ó
è ñå î œèõîâîì èìîâíîì ñòàœó.
Òîêîì áîðàâêà ó Ñêîïšó, êðàš ¼å îáèøàî êàñàðíå 21. è 47. ïåøàäè¼ñêîã ïóêà è
âàðäàðñêå àðòèšåðè¼ñêå áðèãàäå, ó÷èòåšñêó øêîëó, ãèìíàçè¼ó, óíèâåðçèòåò è
èíâàëèäñêè äîì. Ïîñåòèî ¼å 13. íîâåìáðà 1924. Âåëåñ, Øòèï è Êî÷àíå. 161
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 47, 23. íîâåìáàð 1924.

162. ÎÒÊÐÈÂÀŒÅ ÑÏÎÌÅÍÈÊÀ ÑÐÏÑÊÈÌ ÂΣÍÈÖÈÌÀ È ÄÎÁÐÎÂΊÖÈÌÀ

ÏÀËÈÌ ÇÀ ÎÑËÎÁÎ€ÅŒÅ È Ó£ÅÄȌŌÅ, ÑÊÎÏŠÅ 17. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1924.
Ôîòîðåïîðòàæà: 1. Êðàš Àëåêñàíäàð è êðàšèöà Ìàðè¼à ñà òðèáèíå ïîñìàòðà-
¼ó îòêðèâàœå ñïîìåíèêà; 2. Îïøòè ïîãëåä íà ñâå÷àíîñò ïðèëèêîì îòêðèâàœà
ñïîìåíèêà.
Ïîñëå ïîìåíà êî¼åì ¼å ÷èíîäå¼ñòâîâàî ìèòðîïîëèò Âàðíàâà ÷åòíèöè ñó îòêðè-
ëè ñïîìåíèê, à êðàš ¼å ïîëîæèî âåíàö. Îòêðèâàœó ñïîìåíèêà ïîðåä êðàšåâ-
ñêîã ïàðà ïðèñóñòâîâàëè ñó äðæàâíè âåëèêîäîñòî¼íèöè, äåëåãàöè¼å ðàçíèõ
äðóøòàâà è óäðóæåœà è ñòðàíèõ äðæàâà è âèøå îä 30.000 šóäè. Ñïîìåíèê, ðàä
âà¼àðà Ëî¼çå Äîëèíàðà, ïîäèãíóò ¼å ó ñëàâó €à÷êîã áàòàšîíà êî¼è ¼å 1914. ôîð-
ìèðàí ó Ñêîïšó.
Ó Ñêîïšó êðàš ¼å ïðîñëàâèî ðîåíäàí è áèî íà áëàãîäàðåœó ó öðêâè. Äàí ðà-
íè¼å îáèøàî ¼å íîâó çãðàäó Íàðîäíîã ïîçîðèøòà, à ñóòðàäàí ïî îòêðèâàœó
ñïîìåíèêà ïîñåòèî ¼å òðè îñíîâíå øêîëå ó Ñêîïšó.
Ôîòîðåïîðòàæà
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 52, 28. äåöåìáàð 1924.

163. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÈÑÏÐÅÄ ÒÅÊȣŠÍÀ ÈÇÂÎÐÓ ÁÓÍÅ, 20. ÀÏÐÈË 1925.
Òîêîì áîðàâêà íà ÈëèŸè îä 12. äî 23. àïðèëà 1925. êðàš ¼å îáèøàî øêîëó ó Áè-
ñòðèêó, ïèðîòåõíè÷êè çàâîä, åðãåëó ó Áóòìèðó, êàñàðíó Âî¼âîäà Ñòåïà, Çåìàš-
ñêè ìóçå¼, ôàáðèêó
èëèìà Âàðåø, èøàî ¼å ó ëîâ íà òåòðåáå ó îêîëèíè Êàëèíî-
âèêà. Ñ îáçèðîì íà òî äà ¼å áèëî âðåìå ÷àñíîã ïîñòà ïðè÷åñòèî ñå ó öðêâè ó

69
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

Áëàæó¼ó. Ñà êðàšèöîì ¼å øåòàî ïî ÈëèŸè, Ñàðà¼åâó è îêîëèíè äî Òðåáåâè
à è

Ïàëà. Ó ïîâðàòêó çà Áåîãðàä îáèøàî ¼å äâîðàö ó Õàí Ïè¼åñêó.
Íàïðàâèî ¼å èçëåò ó Õåðöåãîâèíó, îáèøàî Áëàã༠è ó ïðàòœè ñâèòå è íàðîäà
ðàçãëåäàî òåêè¼ó, à çàòèì ñà äîêñàòà ïîñìàòðàî èçâîð Áóíå, êî¼è ñïàäà ìåó
í༼à÷å êðàøêå èçâîðå ó Åâðîïè.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 18, 3. ì༠1925.

164. ÏÎÑÅÒÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÁÅÎÃÐÀÄÑÊΣ ÊËÀÍÈÖÈ, 12. ÌÀ£ 1925.

Ïîâîäîì 30-ãîäèøœèöå êðàš ¼å ïîñåòèî êëàíèöó ãäå ñó ãà äî÷åêàëè ÷ëàíîâè
óïðàâå: ïðåäñåäíèê Óïðàâíîã îäáîðà òðãîâàö Ìèëîðàä Ïàâëîâè
, ïîòïðåä-
ñåäíèê Óïðàâíîã îäáîðà ìèíèñòàð Âî¼èñëàâ Ìàðèíêîâè
, óïðàâíèê Šóáà
Ñðå
êîâè
, áèâøè óïðàâíèê Êëàñíå ëóòðè¼å Ìèëîðàä Àíòóëà è äðóãè. Ïðåä-
ñåäíèê Ïàâëîâè
ïîçäðàâèî ¼å êðàšà ïðèãîäíèì ãîâîðîì ïîñëå êî¼åã ñó îáè-
øëè êëàíèöó è ôàáðèêó êîæå Åñêîíòíå áàíêå. Êðàš ¼å ðàçãîâàðàî ñà ÷ëàíîâè-
ìà óïðàâå, à ïîñåáíî ñà ìèíèñòðîì Ìàðèíêîâè
åì î ðàäó êëàíèöå, èçâîçó
œåíèõ ïðîèçâîäà è òåøêî
àìà ñà êî¼èìà ñå ñóñðå
å óñëåä íåïîâîšíå öàðèí-
ñêå òàðèôå.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 22, 31. ì༠1925.

165. ÑÒÀÐÈÖÀ ÊÈÒÈ ÑÀÁŠÓ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÁÀÍÈ×ÈÍÈ, 3. £ÓÍ 1925.

Íà óëàçó ó ñåëî ñòàðèöà ¼å âåçåíèì ïåøêèðîì îêèòèëà êðàšåâó ñàášó. Êðàš ¼å
ó Áàíè÷èíè ïðèñóñòâîâàî îòêðèâàœó ñïîìåí-÷åñìå áîðöèìà èçãèíóëèì ó ðà-
òîâèìà çà îñëîáîåœå è ó¼åäèœåœå è îñâå
åœó íîâîã ãðîáà Ñòàíî¼à Ãëàâàøà.
Ôîòîãðàôè¼à
£óãîñëîâåíñêå èëóñòðîâàíå íîâèíå, áá., íîâåìáàð 1934.

166. ÍÀÐÎÄ ÄÓÁÖÀ ÏÎÇÄÐÀŠÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ, 7. £ÓÍ 1925.

Æèòåšè ñåëà ïîçäðàâšà¼ó âëàäàðà ïðè èçëàñêó èç öðêâå ãäå ¼å ïðèñóñòâîâàî
áîãîñëóæåœó. Ïîñëå Äóáöà êðàš ¼å ó Áðóñó îáèøàî öðêâó è áèî ó äîìó £åëà÷è-

à, à çàòèì ñå ñà ñâèòîì ïîïåî äî Ñóâîã ðóäèøòà íà Êîïàîíèêó.
Ôîòîãðàôè¼à
£óãîñëîâåíñêå èëóñòðîâàíå íîâèíå, áá., íîâåìáàð 1934.

167. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÍÀ £ÅËÀÊÓ, 15. £ÓÍ 1925.

Ïîëîâèíîì ¼óíà 1925. êðàšåâñêè ïàð áîðàâèî ¼å ó Ìàêåäîíè¼è. Íà ïóòó çà
Îõðèä è Ñâåòè Íàóì êðàš ¼å ó Ñêîïšó è îêîëèíè 12. è 13. ¼óíà îáèøàî Äîì ñè-
165 ðîòå äåöå, Áàêòåðèîëîøêè èíñòèòóò, îôèöèðñêî íàñåšå, ìàíàñòèð Íåðåçå, ìà-

70
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

íàñòèð Ñâåòîã Àðõàíãåëà ó Ñêîïñêî¼ Öðíî¼ Ãîðè è ìàíàñòèð Ñâåòîã Àíäðå¼à ó

êëèñóðè Òðåñêå.
Ïðåêî Áèòîšà, Áà÷à è Ñêî÷èâèðà êðàšåâñêè ïàð ¼å ñòèãàî íà £åëàê, ãäå ¼å çà
âðåìå ðàòà áèëà êðàšåâà îñìàòðà÷íèöà. Ëîãîð íà £åëàêó ñàñòî¼àî ñå îä êðà-
šåâå êîëèáå, áðâíàðå, íåêîëèêî íèñêèõ êîëèáà çà œåãîâó ñâèòó è íåçíàòíîã
áðî¼à øàòîðà çà îñòàëó ïðàòœó. Íà Êà¼ìàê÷àëàíó ñó êðàš è êðàšèöà îáèøëè
ñïîìåí êàïåëó ñà êîñòóðíèöîì.
Êðàšåâñêè ïàð ¼å 16. ¼óíà ñòèãàî ó ìàíàñòèð Ñâåòè Íàóì è Îõðèä ãäå ñó ïîñåòè-
ëè êàñàðíó ïåøàäè¼ñêîã ïóêà, öðêâå Ñâåòå Ñîôè¼å, Ñâåòîã Êëèìåíòà, Ñâåòîã £î-
âàíà, Ñâåòîã Íèêîëå, ãèìíàçè¼ó è æåíñêó çàíàòñêó øêîëó. Áèëè ñó íà èçâîðó
Öðíîã Äðèìà, à óâå÷å ¼å ó Îõðèäó, ó œèõîâó ÷àñò, ïðèðååíà áàêšàäà. Ïîñëå
Îõðèäà ïîñåòèëè ñó 17. ¼óíà Ñòðóãó, êàñàðíó ïåøàäè¼ñêîã ïóêà ó Äåáðó è ìàíà-
ñòèð Ñâåòîã £îâàíà Áèãîðñêîã. Ó Ñêîïšó ñó 18. ¼óíà ïðèñóñòâîâàëè îñâå
åœó
êàìåíà òåìåšöà íîâîã îôèöèðñêîã äîìà. Êðàš ¼å óãðàäèî ïîâåšó è ïîëîæèî
êàìåí òåìåšàö, îáèøàî ôàáðèêó ìàêàðîíà, öðêâó Ñâåòîã Ñïàñà è àåðîäðîì. 167
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 26, 27. ¼óí 1926.

168. ÍÀÐÎÄ ÏÎÇÄÐÀŠÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ È ÊÐÀŠÈÖÓ ÌÀÐÈ£Ó ÊΣÈ

ÄÎËÀÇÅ ÍÀ ÑÎÊÎËÑÊÅ ÂÅÆÁÅ ÏÎÂÎÄÎÌ ÏÐÎÑËÀÂÅ 1000-ÃÎÄÈØŒÈÖÅ
ÊÐÓÍÈÑÀŒÀ ÊÐÀŠÀ ÒÎÌÈÑËÀÂÀ, ÇÀÃÐÅÁ 15. ÀÂÃÓÑÒ 1925.
Íà çàãðåáà÷êî¼ æåëåçíè÷êî¼ ñòàíèöè ãðàäîíà÷åëíèê Õà¼íöåë ïîæåëåî ¼å äî-
áðîäîøëèöó êðàšåâñêîì ïàðó, à êðàš ñå çàõâàëèî êðàòêèì ïðèãîäíèì ãîâî-
ðîì: „Íà äàí êàäà âè ñëàâèòå íàðîäíó ñëàâó, ïðîñëàâšàòå óñïîìåíó íà âåëèêîã
êðàšà Òîìèñëàâà è ìåíå ïîçäðàâšàòå ó èìå Çàãðåáà, âåñåëèì ñå øòî ñå íàëà-
çèì ó âàøî¼ ñðåäèíè äà ñ âàìà çà¼åäíî òó ðàäîñò ïîäåëèì.”
Êðàšà è êðàšèöó, íà èãðàëèøòó Ãðààíñêîã, äî÷åêàëî ¼å 30.000 šóäè, à ïî-
çäðàâèî ïðèãîäíèì ãîâîðîì ñòàðîñòà Õðâàòñêîã ñîêîëà è ïðåäàî ïëàêåòå
êðàšó è ïîêëîíå çà ïðåñòîëîíàñëåäíèêà. Îòïî÷åëå ñó ñîêîëñêå âåæáå êî¼å ñó
óáðçî ïðåêèíóòå çáîã îëó¼å. Ó ãðàäñêî¼ êó
è ãðàäîíà÷åëíèê Õà¼íöåë ïðèðåäèî
¼å çàêóñêó íà êî¼î¼ ñó áèëè êðàš è êðàšèöà, Ñò¼åïàí Ðàäè
, ÷ëàíîâè âëàäå, ñòà-
ðåøèíå ñîêîëà, âåëèêè æóïàí, ïðåäñòàâíèöè öèâèëíèõ è âî¼íèõ âëàñòè è îñòà-
ëå çâàíèöå.

Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 34, 23. àâãóñò 1925.

71
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

169. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÏÅÒÎÌ ŠÓÁŠÀÍÑÊÎÌ ÂÅËÅÑÀ£ÌÓ,

5. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1925.
Ôîòîðåïîðòàæà: Êðàš äîëàçè íà âåëåñà¼àì; Ïðåäñåäíèê âåëåñà¼ìà Áîíà÷ çà-
õâàšó¼å êðàšó íà ïîñåòè; Êðàš ñå îïðàøòà îä ïðåäñåäíèêà ïðè îäëàñêó ñà âå-
ëåñà¼ìà; Ñòî÷àðñêà èçëîæáà íà âåëåñà¼ìó.
Òîêîì áîðàâêà íà Áëåäó êðàš Àëåêñàíäàð è ïðèíö Ïàâëå ïîñåòèëè ñó ñà¼àì
ãäå èõ ¼å ïîçäðàâèî ïðåäñåäíèê âåëåñà¼ìà Áîíà÷.
Ôîòîðåïîðòàæà
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 39, 27. ñåïòåìáàð 1925.
170
170. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÍÀ ÎÒÂÀÐÀŒÓ ÏÓÒÀ
ÏÅ
–ÀÍÄÐÈ£ÅÂÈÖÀ, 17. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1925.
Êðàšåâñêè ïàð íà ñâå÷àíî¼ òðèáèíè, îêðóæåíè íàðîäîì ó Ðóãîâñêî¼ êëèñóðè,
ãäå ¼å êðàš îòêðèî òàáëó è ïðåñåöàœåì âðïöå ñâå÷àíî îòâîðèî ïóò Ïå
–×à-
êîð–Àíäðè¼åâèöà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3

171. ÑÂÅ×ÀÍÈ ÓËÀÇÀÊ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ È ÊÐÀŠÈÖÅ ÌÀÐÈ£Å

Ó ÏÎÄÃÎÐÈÖÓ, 18. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1925.
Íà ïóòó çà Öåòèœå êðàšåâñêè ïàð ¼å 17. ñåïòåìáðà 1925. ïîñåòèî Àíäðè¼åâèöó,
Áåðàíå, €óðåâå Ñòóïîâå è Êîëàøèí ãäå ñó èì ïðèðååíè ñâå÷àíè äî÷åöè è
ïîçäðàâèëè ñó èõ ìèòðîïîëèò Ãàâðèëî (Äîæè
) è ïðåäñåäíèöè îïøòèíà Àðñî
Àðñåíè¼åâè
, Ìèëàí Âåñîâè
è Ðàäîñëàâ Èâåçè
. Ðàçãîâàðàëè ñó ñà íàðîäîì è
ïðèðåäèëè çàêóñêó, ðó÷àê è âå÷åðó. Êðàš ¼å äàî ïðèëîãå çà öðêâó, ìàíàñòèð è
ñèðîìàøíå.
Êðàšåâñêè ïàð ¼å ó Ïîäãîðèöè äî÷åêàëî îêî 10.000 šóäè, à ïîçäðàâèî ïðåä-
ñåäíèê îïøòèíå Íåøà Ø
åïàíîâè
. Ïðîøåòàëè ñó äî êó
å Ïå¼àíîâè
à, ãäå ¼å
ïðèðååí ðó÷àê. Êðàš ¼å äàî ïðèëîãå çà ñèðîìàøíå, èíâàëèäå è ðàçíà äðó-
øòâà. Íàñòàâèëè ñó ïóò çà Äàíèëîâãðàä ãäå ñó èì äî÷åê ïðèðåäèëè Á¼åëîïà-
âëè
è, à ïîçäðàâèî ïðåäñåäíèê îïøòèíå Áîøêî Âåšàøåâè
. Íèøà Òîêîâ Øà-
ðàíîâè
èç Ñëàòèíå ïîêëîíèî ¼å êðàšó ñðåáðíè ¼àòàãàí.
Ïðåä êîíàêîì ìàíàñòèðà Îñòðîã êðàšà è êðàšèöó äî÷åêàëè ñó íàðîä è åïè-
ñêîï áîêîêîòîðñêè Êèðèëî.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 40, 4. îêòîáàð 1925.

72
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

172. ÍÀÐÎÄ ÏÎÇÄÐÀŠÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ È ÊÐÀŠÈÖÓ ÌÀÐÈ£Ó

Ó ØÀÂÍÈÊÓ, 19. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1925.
Êðàšåâñêè ïàð ¼å ïîñåòèî Íèêøè
19. ñåïòåìáðà 1925. ãäå èõ ¼å äî÷åêàî ïðåä-
ñåäíèê îïøòèíå Ìèëàí Êîíòè
, ó öðêâè åïèñêîï Êèðèëî ¼å îäñëóæèî ìîëåï-
ñòâè¼å, à çàòèì ñó áèëè êîä Èëè¼å Ïîïîâè
à. Ó ñàëè Çàíàòëè¼ñêîã äîìà êðàš ¼å
ïðèðåäèî ðó÷àê, îáå
àî èçãðàäœó áîëíèöå è êàñàðíå, äàî ïðèëîãå çà ñèðîòè-
œó, èíâàëèäå è ðàçíà äðóøòâà.
Äå÷àê Áîæèäàð Áóëà¼è
ïðåäàî ¼å êðàšèöè áóêåò öâå
à çà ïðåñòîëîíàñëåäíè-
êà ó çíàê áðàòñêå šóáàâè, à ãîñïîèöà £îâàíîâè
ïðåäàëà ¼å êðàšó ñëèêó êíå-
ãèœå Çîðêå, êî¼à ¼å ÷óâàíà ó œåíî¼ ïîðîäèöè.
Ó Øàâíèêó êðàšåâñêè ïàð ¼å ïîçäðàâèî ïðåäñåäíèê îïøòèíå Óðîø Âóêîâè
. Ó
ðàçãîâîðó ñà ñòàðèì ðàòíèöèìà è íàðîäîì êðàš ¼å îáå
àî èçãðàäœó ïóòà çà 172
Ïšåâšà ïðåêî Æàášàêà è äàî ïðèëîã çà ñèðîìàøíå. Ó ÷àñò âèñîêèõ ãîñòè¼ó
ïðèðååíå ñó íàðîäíå èãðå è óç ãóñëå ¼å ïåâàî Òàíàñè¼å Âó÷è
èç Áè¼åëå, êî¼è ¼å
íà òàêìè÷åœó ãóñëàðà ó Ñàðà¼åâó îñâî¼èî ïðâî ìåñòî.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 41, 11. îêòîáàð 1925.

173. ÊÐÀŠ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÈÇËÀÇÅ ÈÇ ÖÅÒÈŒÑÊÎà ÌÀÍÀÑÒÈÐÀ,

20. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1925.
Êðàš ¼å ó ïàðàäíî¼ óíèôîðìè, à êðàšèöà ó öðíîãîðñêî¼ íàðîäíî¼ íîøœè.
Íà ïóòó çà Öåòèœå êðàš è êðàšèöà ñó 20. ñåïòåìáðà 1925. ïîñåòèëè ×åâî ãäå
èõ ¼å äî÷åêàëî 15.000 šóäè. Ïîñëå áëàãîäàðåœà ðó÷àëè ñó ñà íàðîäîì è êðàš
¼å äàî ïðèëîã çà èçãðàäœó øêîëå. Íàñòàâèëè ñó ïóò è ïðåä Á¼åëèöàìà è åêëè-

èìà ðàçãîâàðàëè ñà íàðîäîì. Ó Œåãóøèìà ñó ïîñåòèëè ðîäíó êó
ó âëàäèêå
Ðàäà, ðàçãîâàðàëè ñà âî¼âîäàìà Áîæîì, €óðîì è Ìàðêîì Ïåòðîâè
åì è íàðî- 173
äîì, ïðèðåäèëè çàêóñêó.
Íà Öåòèœó êðàšà è êðàšèöó ¼å äî÷åêàëî 10.000 šóäè, à ïîçäðàâèî èõ ¼å ïðåä-
ñåäíèê îïøòèíå Òîìî Ìèëîøåâè
. Ó èìå öåòèœñêèõ ãîñïîà, Èðåíà Ðàäîâè

ïðåäàëà ¼å êðàšèöè áóêåò öâå
à. Ïîñëå áëàãîäàðåœà ó Öåòèœñêîì ìàíàñòèðó,
êðàšåâñêè ïàð îäâåçàî ñå ó äâîð. Óâå÷å ¼å íàðîä ïðèðåäèî áàêšàäó ó œèõîâó
÷àñò.
Ôîòîãðàôè¼à
£àäðàíñêà ñòðàæà, áð. 11/1925.

174. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÑÀ ÀÐÕÈ£ÅÐÅ£ÈÌÀ ÈÇÍÎÑÈ ŒÅÃÎØÅ ÊÎÂ×ÅÃ

ÈÇ ÖÅÒÈŒÑÊÎà ÌÀÍÀÑÒÈÐÀ, 21. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1925.
Ïîñëå ïàðàñòîñà çà äóøó âëàäèêå Ðàäà êî¼åì ñó ïðèñóñòâîâàëè êðàšåâñêè ïàð,
÷ëàíîâè âëàäå è äðóãè, ïàòðè¼àðõ Äèìèòðè¼å, åïèñêîï áàœàëó÷êè ìèòðîïîëèò 174

73
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

Âàñèëè¼å, öðíîãîðñêè Ãàâðèëî è êðàš Àëåêñàíäàð èçíåëè ñó Œåãîøåâ êîâ÷åã

èç Öåòèœñêîã ìàíàñòèðà.
Êîâ÷åã ¼å ïîñòàâšåí íà êàòàôàëê ïðåä àðêàäàìà, ãðîáíèöîì ÷ëàíîâà êðàšåâ-
ñêå êó
å Ïåòðîâè
Œåãîø, ãäå ¼å âëàäèêà Íèêîë༠(Âåëèìèðîâè
) îäðæàî áå-
ñåäó î Œåãîøåâî¼ âåðè ó Áîãà è áåñìðòíîñò äóøå, ðîäîšóášó è âèòåøòâó.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 42, 18. îêòîáàð 1925.

175. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ, ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À È ÍÀÐÎÄ ÎÄËÀÇÅ ÈÇ ÊÀÏÅËÅ ÍÀ

ËÎÂ
ÅÍÓ, 21. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1925.
175 Œåãîøåâå êîñòè ïðåíåòå ñó ñà Öåòèœà íà Ëîâ
åí óç íà¼âå
å öðêâåíå, äðæàâíå
è íàðîäíå ïî÷àñòè. Ó êàïåëó êî¼à ¼å îáíîâšåíà êðàšåâîì ïîòïîðîì, êðàš
Àëåêñàíäàð è ìèòðîïîëèò Ãàâðèëî ñïóñòèëè ñó êîâ÷åã ó ñàðêîôàã ãäå ¼å êðàš
îñòàâèî Àëáàíñêó ñïîìåíèöó, êî¼ó ¼å îòêîï÷àî ñà ñâîã ìóíäèðà, à íà ñàðêîôàã
¼å ïîëîæèî ñðåáðíó ïàëìîâó ãðàíó è ñàášó äà ïðåíî
è. Çà âðåìå ñâå÷àíîñòè
íàä Ëîâ
åíîì ¼å êðóæèëî ïåò õèäðîïëàíà.
Ñâå÷àíîñòè ïîâîäîì ïðåíîñà Œåãîøåâèõ êîñòè¼ó çàâðøåíå ñó ñóòðàäàí, 22.
ñåïòåìáðà íà Öåòèœó êàäà ñó ïðèðååíè äåôèëå òðóïà è ñîêîëñêå âåæáå.
Êðàš ¼å ïðèìèî ðàçíå äåïóòàöè¼å è ïðèðåäèî ðó÷àê çà 1.000 çâàíèöà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè çâàíè÷íè Àëìàíàõ-Øåìàòèçàì
Çåòñêå áàíîâèíå, ãîä. I, Ñàðà¼åâî 1931.

176. ÄÅÂΣ×ÈÖÅ ÄÎ×ÅÊÓ£Ó ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ È ÊÐÀŠÈÖÓ

ÌÀÐÈ£Ó Ó ÁÓÄÂÈ, 24. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1925.
Íà ïóòó çà Áàð 23. ñåïòåìáðà 1925. êðàš è êðàšèöà ñó ïîñåòèëè Ðè¼åêó Öðíî¼å-
âè
à è Âèðïàçàð. Ó Áàðó ñó ïðèðåäèëè ðó÷àê, îáèøëè Ñòàðè Áàð, êàòîëè÷êó öð-
êâó è ïðèìàñà Íèêîëó Äîáðå÷è
à. Áðîäîì „Êàðàîðå” ïîñåòèëè ñó Óëöèœ.
Ó Áóäâè ¼å êðàšà è êðàšèöó ïîçäðàâèî ïðåäñåäíèê îïøòèíå Ìèëàí Ðàåíî-
âè
, à äåâî¼÷èöå Äðèíêà Áîòè
è Áóäèñàâà Àíóëîâè
ïðåäàëå ñó êðàšèöè
öâå
å è èçðåöèòîâàëå ïðèãîäíå ñòèõîâå. Îáèøëè ñó ãðîá Ñò¼åïàíà Ìèòðîâà
Šóáèøå, ïðàâîñëàâíó è êàòîëè÷êó öðêâó, ó êî¼î¼ èì ¼å æóïíèê ïîêàçàî îðèãè-
íàëíó ïîâåšó íà ïåðãàìåíòó è èêîíó ñâåòå Áîãîðîäèöå êî¼å ¼å öàð Äóøàí äà-
ðîâàî öðêâè.
Ôîòîãðàôè¼à
176 Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 43, 25. îêòîáàð 1925.

74
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

177. ÊÐÀŠÅ ÌÎÍÎÃÐÀÌ, ÊÐÓÍÓ È ÑÈÄÐÎ, ÑÀ×ÈÍÈËÈ ÑÓ ÏÎÄÎÔÈÖÈÐÈ

ÏÐÈËÈÊÎÌ ÂÅÆÁÈ ÏÐÈÐÅ€ÅÍÈÕ Ó ×ÀÑÒ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó
€ÅÍÎÂÈ
ÈÌÀ, 25. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1925.
Ó Òèâòó êðàšåâñêè ïàð ¼å 24. ñåïòåìáðà 1925. äî÷åêàëî ìíîøòâî íàðîäà, à ïî-
çäðàâèî ïðåäñåäíèê îïøòèíå Ïåòêîâè
. Êðàš ¼å èçâðøèî ñìîòðó è ïîñìà-
òðàî äåôèëå ìîðíàðèöå.
Ïîñëå ìàíåâàðà ðàòíå ìîðíàðèöå êîä Òèâòà, êî¼å ¼å ïîñìàòðàî ñà ëàå „Âèëà”
è ðó÷êà ó îôèöèðñêîì äîìó, êðàš Àëåêñàíäàð ¼å 25. ñåïòåìáðà ó €åíîâè
èìà
îáèøàî ìàðèíñêó ðàäèîíèöó, êîìàíäó ñòðó÷íèõ îðóæ¼à, ïîäîôèöèðñêó øêî-
ëó, ãäå ñó ïðèðååíå ñîêîëñêå âåæáå ó œåãîâó ÷àñò òîêîì êî¼èõ ñó ïîäîôèöèðè
ñà÷èíèëè êðàšåâ ìîíîãðàì, êðóíó è ñèäðî (áåëè ìîðíàðè îçíà÷àâà¼ó ñëîâî À
è êðóíó, à òàìíè ìîðíàðè ñèäðî). 177
Êðàš ¼å ïîñåòèî è õèäðîàâèîíñêó êîìàíäó, à íà õèäðîïëàíó ¼å 15 ìèíóòà ëåòåî
èçíàä Áîêå.
Ôîòîãðàôè¼à
£àäðàíñêà ñòðàæà, áð. 12/1925.

178. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À Ó ÊÎÒÎÐÓ, 26. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1926.

Ôîòîðåïîðòàæà: Êðàš, êðàšèöà è ñâèòà ïðîëàçå êðîç ñâå÷àíó êàïè¼ó; Êðàš
Àëåêñàíäàð ïðåãëåäà îðóæ¼å Áîêåšà; Êðàš, êðàšèöà è îñòàëè ïîñìàòðà¼ó êî-
ëî Áîêåšñêå ìîðíàðèöå íà òðãó Ñâ. Òðèïóíà; Áèñêóï Ó
åëèíè ïîçäðàâšà è
áëàãîñèšà êðàšà è êðàšèöó.
Äîëàçàê êðàšåâñêîã ïàðà ïîçäðàâšåí ¼å òîïîâñêèì ñàëâàìà è çâîíèìà êîòîð-
ñêèõ öðêàâà. Ïîñåòèëè ñó ïðàâîñëàâíó öðêâó è êàòåäðàëó Ñâåòîã Òðèïóíà ãäå
ñó ïîñëå ìîëåïñòâè¼à ðàçãëåäàëè ðèçíèöó è ÷åñòèöå ìîøòè Ñâåòîã Òðèïóíà.
Òîêîì áîðàâêà ó Êîòîðó êðàš è êðàšèöà ïîñåòèëè ñó Õåðöåã Íîâè, ìàíàñòèð
178
Ñàâèíó, Áàîøè
å, Ðèñàí è Ïåðàñò.
Ôîòîðåïîðòàæà
£àäðàíñêà ñòðàæà, áð. 11/1925.

179. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÍÀ ÑÒÐÀÄÓÍÓ Ó ÄÓÁÐÎÂÍÈÊÓ,

27. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1925.
Ñâå÷àíè äî÷åê êðàšåâñêîì ïàðó ïðèðååí ¼å ó ëóöè Ãðóæ, ãäå ñó äîïóòîâàëè
áðîäîì „Êàðàîðå”. Ó Äóáðîâíèêó ñó ïîñåòèëè êàòîëè÷êó öðêâó ãäå èõ ¼å ïî-
çäðàâèî áèñêóï äð £îñèï Ìàð÷åëè
. Ïîñëå ñëóæáå ðàçãëåäàëè ñó ðèçíèöó è
êðàš ¼å öåëèâàî èêîíó Ñâåòîã Âëàõà. Ïðåä ïðàâîñëàâíîì öðêâîì äî÷åêàî èõ
¼å ðóñêè âëàäèêà Àíòîíè¼å, à ïîñëå ìîëåïñòâè¼à ïîçäðàâèî ïðîòà Áîæèäàð Ìè-
òðîâè
. Ïðèñóñòâîâàëè ñó ðåâè¼è òðóïà íà Ïèëàìà. Ó ñòàðîì äóáðîâà÷êîì äâî-
ðó êðàš ¼å ïðèìèî äåïóòàöè¼å. Îïøòèíà ¼å ïðèðåäèëà áàíêåò ó ÷àñò âèñîêèõ 179

75
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ãîñòè¼ó. Ïðè îäëàñêó èç Äóáðîâíèêà êðàš ¼å äàî ïðèëîãå çà ñèðîìàøíå è ðà-

çíà äðóøòâà.
Ôîòîãðàôè¼à
£óãîñëîâåíñêå èëóñòðîâàíå íîâèíå, áá., íîâåìáàð 1934.

180. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÍÀ ÕÂÀÐÓ, 28. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1925.

Èç Äóáðîâíèêà ñó íàñòàâèëè ïóò è íà Êîð÷óëè îáèøëè öðêâó Ñâåòîã Ìàðêà,
áðîäîãðàäèëèøòå è Çàâîä Ñâåòîã àíåëà ÷óâàðà.
Íà Õâàðó ñó èõ ïîçäðàâèëè ïðåäñåäíèê îïøòèíå Àâåëèíè è âåëèêè æóïàí
ñïëèòñêå îáëàñòè Èâî Ïåðîâè
. Ïîñåòèëè ñó öðêâó Ñâåòîã Ñò¼åïàíà è ìàíàñòèð
Ñâåòîã Ôðàœå èç XIV âåêà ãäå ñó ðàçãëåäàëè ñëèêå âåíåöè¼àíñêèõ ìà¼ñòîðà,
çëàòíå îäåæäå, Ïòîëîìå¼åâ àòëàñ è ðóêîïèñå íà ïåðãàìåíòó.
Ôîòîãðàôè¼à
£àäðàíñêà ñòðàæà, áð. 11/1925.

181. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÍÀ ÊÀÏÅÒÀÍÑÊÎÌ ÌÎÑÒÓ

ÁÐÎÄÀ „ÊÀÐÀ€ÎЀŔ Ó ÑÏËÈÒÑÊΣ ËÓÖÈ, 1. ÎÊÒÎÁÀÐ 1925.
Íà ïóòó çà Ñïëèò îáèøëè ñó Âèñ. Êðàš è êðàšèöà ñó áîðàâèëè ó Ñïëèòó îä 29.
ñåïòåìáðà äî 1. îêòîáðà 1925. ãîäèíå. Ïîñåòèëè ñó êàòåäðàëó Ñâåòîã Äó¼à, ïðà-
âîñëàâíó öðêâó, £àäðàíñêó èçëîæáó, àðõåîëîøêè è åòíîãðàôñêè ìóçå¼, áèëè íà
ñòàäèîíó è ó ëîâó íà Ìàð¼àíó. Ó œèõîâó ÷àñò ïðèðååíè ñó áàêšàäà, ðåâè¼à
òðóïà è ñâå÷àíè áàíêåò.
Ïðèëèêîì îäëàñêà êðàšåâñêîã ïàðà èç Ñïëèòà, çáîã åêñïëîçè¼å íàðîäíîã îäó-
øåâšåœà ïîëèöè¼à ¼å èìàëà ìíîãî ìóêå äà çàäðæè íàðîä äà íå ïàäíå ó ìîðå.
Èç Ñïëèòà ñó êðàš è êðàšèöà áðîäîì „Êàðàîðå” îòèøëè ó Øèáåíèê ãäå ñó
ïîñåòèëè êàòîëè÷êó è ïðàâîñëàâíó öðêâó. Êðàš ¼å ïðèìèî äåïóòàöè¼å, ïðèðå-
äèî ÷à¼àíêó è áèî íà êîíöåðòó. Ó ÷àñò êðàšåâñêîã ïàðà ïðèðååíà ¼å áàêšàäà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíå íîâèíå, áð. 42, 18. îêòîáàð 1925.

182. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÑÀ €ÀÖÈÌÀ Ó ÑÒÅŒÓ ÍÀ ÏÐÅÑÏÀÍÑÊÎÌ £ÅÇÅÐÓ,

25. ÌÀ£ 1926.
Êðàš è êðàšèöà áîðàâèëè ñó êðà¼åì ìà¼à 1926. ó Ìàêåäîíè¼è. Êðàš ¼å 23. ìà¼à
îáèøàî Êðàòîâî, Êðèâó Ïàëàíêó è ìàíàñòèð Ñâåòîã £îâàíà Îñîãîâñêîã. Ñóòðà-
äàí ¼å ïîñåòèî Êà÷àíèê, Óðîøåâàö, Òîìó Ïîïîâè
à ó Ãœèëàíó, Áó¼àíîâàö è ó
îêîëèíè Ñêîïšà àåðîïëàíñêó åñêàäðèëó è ñåëà Äðà÷åâî, Ñóøèöó è Áîñíèöå
êàî è Ìàðêîâ ìàíàñòèð.

76
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Ïîñëå ðàçãîâàðàî ñà ó÷èòåšåì Ò. €îðåâè
åì è àöèìà ó ñåëó Ñòåœå íà Ïðå-

ñïàíñêîì ¼åçåðó êðàš ¼å íàñòàâèî ïóò çà ìàíàñòèð Ñâåòè Íàóì ãäå ¼å áîðàâèî
îä 25. äî 29. ìà¼à.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíå íîâèíå, áð. 24, 13. ¼óí 1926.

183. ÐÈÁÀÐÈ ÂÀÄÅ ÌÐÅÆÓ ÈÇ ÎÕÐÈÄÑÊÎà £ÅÇÅÐÀ ÊÎÄ ÍÀÑÅŠÀ ÊÀÍÅÎ

Òîêîì áîðàâêà ó ìàíàñòèðó Ñâåòè Íàóì êðàš è êðàšèöà ñó ó Îõðèäó ïîñåòèëè
êàñàðíó, ãèìíàçè¼ó, ìèòðîïîëè¼ó, ìàíàñòèð Ñâåòîã Êëèìåíòà, öðêâó Ñâåòå Ñî-
ôè¼å, Ñâåòîã £îâàíà ó áëèçèíè ðèáàðñêîã íàñåšà Êàíåî, Ñòðóãó è îêîëíà ìåñòà.
Êðàšåâñêè ïàð ïëîâèî ¼å ïî Îõðèäñêîì ¼åçåðó, ïåöàî è ïîñìàòðàî ðèáàðå êà-
êî âàäå ìðåæå.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 24, 13. ¼óí 1926.

184. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÔÓÄÁÀËÑÊΣ ÓÒÀÊÌÈÖÈ Ó ŠÓÁŠÀÍÈ,

15. ÀÂÃÓÑÒ 1926.
Ôîòîðåïîðòàæà: Ïîãëåä ñà òðèáèíà íà èãðàëèøòå Èëèðè¼å; Êðàš ó ëîæè ïî-
ñìàòðà óòàêìèöó; Êðàšåâ çëàòíè ïåõàð; Îäóøåâšåœå çàãðåáà÷êèõ „êèáèöà”
ïîñëå Öèíäðè
åâîã ãîëà; Áîðáà çà ëîïòó ïðåä ãîëîì Áåîãðàäà.
Ïîñëå óòàêìèöå âëàäàð ¼å ïðåäàî ïåõàð ðåïðåçåíòàöè¼è Çàãðåáà êî¼à ¼å ó ôè-
íàëó ïîáåäèëà ðåïðåçåíòàöè¼ó Áåîãðàäà (3:1) è ïî òðå
è ïóò îñâî¼èëà êðàšåâ
ïåõàð.
Ôîòîðåïîðòàæà
Ñâè¼åò, ãîä. 1, êœ. 2, áð. 8, 21. àâãóñò 1926.

185. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À Ó ÌËÀÄÅÍÎÂÖÓ,

24. ÎÊÒÎÁÀÐ 1926.
Ôîòîðåïîðòàæà: Êðàš Àëåêñàíäàð è êðàšèöà Ìàðè¼à ó ðàçãîâîðó ñà ïîòïó-
êîâíèêîì Ëàçàðåâè
åì; Êðàšèöà Ìàðè¼à íà ñâå÷àíîñòè; Êðàš ó ðàçãîâîðó ñà
ïîñëàíèêîì Àëåêñîì Æó¼åâè
åì; Ãðóïà îôèöèðà ïðåä ñïîìåíèêîì.
Íà æèòíî¼ ïè¼àöè ó Ìëàäåíîâöó ó ïðèñóñòâó êðàšà è êðàšèöå, äåëåãàöè¼à ðà-
çíèõ óäðóæåœà, äåëåãàöè¼å èç Ôðàíöóñêå, äð Àð÷èáàëäà Ðà¼ñà, îòêðèâåí ¼å
ñïîìåíèê èçãèíóëèì èëè óìðëèì Ìëàäåíîâ÷àíèìà ó ðàòîâèìà îä 1912. äî
1918. ãîäèíå. Ïîñëå ïàðàñòîñà ñïîìåíèê ¼å îòêðèî ðåçåðâíè ïóêîâíèê, ó÷è-
òåš Íèêîëà Ëàçàðåâè
. Êðàš ¼å ïîëîæèî âåíàö, à çàòèì ñó êðàš è êðàšèöà
ðàçãîâàðàëè ñà âà¼àðîì Ì. Ìèëîâàíîâè
åì è íàðîäîì.
Ôîòîðåïîðòàæà
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 44, 1. íîâåìáàð 1926. 185

77
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

186. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÈÑÏÐÅÄ ÕÈÄÐÎÖÅÍÒÐÀËÅ ÍÀ

ÐÅÖÈ ÏÅÍÈ ÊÎÄ ÒÅÒÎÂÀ, 30. ÎÊÒÎÁÀÐ 1926.
Êðàšåâñêè ïàð ¼å êðà¼åì îêòîáðà 1926. áîðàâèî íåêîëèêî äàíà ó Ìàêåäîíè¼è.
Íà ïóòó çà Ñêîïšå êðàš ¼å 26. îêòîáðà îáèøàî Êëèíó, Ïå
, Ïå
êó ïàòðè¼àðøè-
¼ó, Ïðèçðåí, Ñóâó Ðåêó, Øòèìšå è Óðîøåâàö.
Ñóòðàäàí ¼å ó Ñêîïšó ïîñåòèî åðãåëó, ðàñàäíèê è âî¼íó áîëíèöó. Îáèøàî ¼å 28.
îêòîáðà Êî÷àíå, Øòèï, Ðàäîâèøòå, Ñòðóìèöó è Íîâî Ñåëî. Ó Ñêîïšó ¼å 29. îê-
òîáðà ïîñåòèî Õèäðîòåõíè÷êè è Àãðàðíè çàâîä, äèðåêöè¼å øóìà è ãðàåâè-
íàðñòâà, îñíîâíó øêîëó è Êîëî ñðïñêèõ ñåñòàðà.
Ïðå îáèëàñêà õèäðîåëåêòðàíå, êðàš ¼å áèî íà ñëàâè 11. è 27. àðèšåðè¼ñêîã ïó-
êà è îäðæàî ãîâîð, ïîñåòèî Èíñòèòóò çà òðîïñêå áîëåñòè, ìóíèöè¼ñêå ìàãàöè-
íå ó Âîäíó è Ïîøòàíñêî-òåëåãðàôñêó äèðåêöè¼ó, îêðóæíó è äå÷è¼ó áîëíèöó è
ëåêàðñêå ñòàíîâå.
Êðàšåâñêè ïàð ¼å ñà êíåçîì Àðñåíîì è ñâèòîì îáèøàî åëåêòðè÷íó öåíòðàëó ó
êëèñóðè ðåêå Ïåíå êîä Òåòîâà, êàïàöèòåòà 3000 êîœñêèõ ñíàãà, ¼åäíî îä íà¼âå-

èõ èíäóñòðè¼ñêèõ ïîñòðî¼åœà ó Ìàêåäîíè¼è. Ñìàòðàíà ¼å íà¼âå
îì åëåêòðî-
öåíòðàëîì íà Áàëêàíó è ñíàáäåâàëà ¼å åëåêòðè÷íîì åíåðãè¼îì, îñèì ãîñòè-
âàðñêîã è òåòîâñêîã êðà¼à, è Ñêîïšå.
Èç öåíòðàëå êðàšåâñêè ïàð ñå óïóòèî ó íîâó îñíîâíó øêîëó ó Òåòîâó êî¼ó ñó
Òåòîâöè ïîäèãëè êàî äàð êðàšó çà œåãîâî âåí÷àœå.
Êðàš ¼å 31. îêòîáðà ïîñåòèî ìàíàñòèð Ìàòå¼÷å è ó ñåëó ïðèñóñòâîâàî îñâå
å-
œó øêîëå. Ñóòðàäàí ¼å îáèøàî êîìàíäó 7. æàíäàðìåðè¼ñêîã ïóêà, Íàðîäíó
áàíêó è öðêâó Ñâåòîã Ñïàñà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 46, 14. íîâåìáàð 1926.

187. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÑÂÅ×ÀÍÎÌ ÎÒÂÀÐÀŒÓ ÄÐÓÃÎà ÌÅ€ÓÍÀÐÎÄÍÎÃ

ÊÎÍÃÐÅÑÀ ÂÈÇÀÍÒÎËÎÃÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 11. ÀÏÐÈË 1927.
Ôîòîðåïîðòàæà: Ó÷åñíèöè êîíãðåñà, èçàñëàíèöè âëàäà, àêàäåìè¼à, óíèâåðçè-
òåòà è îñòàëè ãîñòè íà ñâå÷àíîì îòâàðàœó êîíãðåñà; Êðàš, ïàòðè¼àðõ, ïàïñêè
íóíöè¼è è ïðåäñåäíèê âëàäå; Èçëîæáà ôðåñàêà; Êðàš îäëàçè ñà êîíãðåñà è èç-
ëîæáå.
Êîíãðåñà ÷è¼è ¼å ïîêðîâèòåš áèî êðàš ñâå÷àíî ¼å îòâîðåí ó âåëèêî¼ äâîðàíè
íîâå çãðàäå Óíèâåðçèòåòà (Ôèëîëîøêè ôàêóëòåò). Êîíãðåñ ñó ïîçäðàâèëè £î-
âàí Ðàäîœè
, ìîíñèœîð Ä’ Åðáèíè, Íèêîëàå £îðãà, Ìè¼å è äðóãè. Ïîñëå ñâå÷à-
íîã îòâàðàœà êðàš ¼å ðàçãëåäàî èçëîæáó êîïè¼à ñðåäœîâåêîâíèõ ôðåñàêà.
Ôîòîðåïîðòàæà
187 Ñâè¼åò, ãîä. 2, êœ. 3, áð. 17, 23. àïðèë 1927.

78
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

188. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÎÒÊÐÈÂÀŒÓ ÑÏÎÌÅÍÈÊÀ ÍÀ ×ÅÃÐÓ, 1. £ÓÍ 1927.

Ôîòîðåïîðòàæà: Ïîãëåä íà ñïîìåíèê ó âðåìå ñâå÷àíîñòè; Êðàš ïðåä ñïîìå-
íèêîì.
Ïîñëå ïîìåíà âî¼âîäè Ñòåâàíó Ñèíåëè
ó è ðåñàâñêèì ¼óíàöèìà èçãèíóëèì
íà ×åãðó 19. ìà¼à/1. ¼óíà 1809. êðàš ¼å îòêðèî ñïîìåíèê è íàêîí áåñåäå åïèñêî-
ïà íèøêîã Äîñèòå¼à ïîëîæèî ëîâîðîâ âåíàö ñà íàòïèñîì: „Îíèìà êî¼è ñåá’ ïðå-
ãîð¼åâ, íà¼âèøå ñó ìîãëè – Ñèíåëè
ó è œåãîâèì Ðåñàâöèìà.” Ïîñìàòðàî ¼å ìàíå-
âàð – ðåêîíñòðóêöè¼ó ×åãàðñêå áèòêå, ðàçãîâàðàî ñà íàðîäîì è ïðîòîì
Ðóâàðöîì èç Ñðåìñêèõ Êàðëîâàöà.
Ïðå îäëàñêà íà ×åãàð êðàš ¼å îáèøàî åëå-êóëó è ïðèñóñòâîâàî ïàðàñòîñó.
Ôîòîðåïîðòàæà
Èëóñòðîâàíå íîâèíå, áð. 24, 19. ¼óí 1927.

189. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ Ó ÍÈØÓ È ÏÈÐÎÒÓ, 1. È 2. £ÓÍ 1927.

Ôîòîðåïîðòàæà: Êðàš äîëàçè ó ñîêîëàíó, ïðà
åí ñòàðåøèíîì ñîêîëà Ñòåôà-
íîâè
à; Êðàš, Âóêè
åâè
, Óçóíîâè
, ُ͈
, Òåðçè
è Æèâêîâè
ïðèñóñòâó¼ó
îñâå
åœó ñîêîëñêå çàñòàâå; Êðàš è ïðåäñåäíèê âëàäå Âóêè
åâè
äîëàçå ó Ïè-
ðîò; Êðàš, Âóêè
åâè
è îñòàëè íà ðó÷êó ó îôèöèðñêîì äîìó.
Ó Íèøó ¼å êðàš 1. ¼óíà 1927. ñâå÷àíî îòâîðèî ñîêîëñêè äîì, óïèñàî ñå ó ñïîìåí
êœèãó, ïðèñóñòâîâàî îñâå
åœó ñîêîëñêå çàñòàâå ó ÷è¼å êîïšå ¼å çàêóöàî åêñåð
è áèî íà áàíêåòó ó îôèöèðñêîì äîìó.
Êðàš ¼å ñóòðàäàí îáèøàî Áåëó Ïàëàíêó, Öàðèáðîä è Ïèðîò, ãäå ¼å ïîñåòèî êà-
ñàðíó 3. ïåøàäè¼ñêîã ïóêà, ñàáîðíó öðêâó, ôàáðèêó
èëèìà è ó îôèöèðñêîì
äîìó áèî íà ðó÷êó. Èç Ïèðîòà ñå ó Íèø âðàòèî ïðåêî Áàáóøíèöå, Âëàñîòèíàöà
è Ëåñêîâöà.
Ôîòîðåïîðòàæà
Èëóñòðîâàíå íîâèíå, áð. 24, 19. ¼óí 1927.

190. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÑÀ ÏÈÒÎÌÖÈÌÀ 53. ÊËÀÑÅ ÂΣÍÅ ÀÊÀÄÅÌÈ£Å,

ÁÅÎÃÐÀÄ 1. ÀÏÐÈË 1928.
Ó âåëèêî¼ ñàëè Ñòàðîã äâîðà êðàš ¼å ïðèìèî íîâîïðîèçâåäåíå îôèöèðå, ñà
ñâèìà ñå ðóêîâàî è ÷åñòèòàî èì ÷èí èçðàçèâøè íàäó äà
å ó œèìà êðàš è îòàŸ-
áèíà èìàòè îäëè÷íå îôèöèðå. Ïðåäàî ¼å êàî äàð ñàášó ñà ñâî¼èì ìîíîãðàìîì
ïîòïîðó÷íèêó Á. Ëàçàðåâè
ó êî¼è ¼å áèî ïðâè ó ðàíãó èç 53. êëàñå.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 3, êœ. 5, áð. 16, 14. àïðèë 1928.

79
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

191. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÑÀ ÌÈÍÈÑÒÐÎÌ ÍÀÐÎÄÍÎà ÇÄÐÀŠÀ Ä. ÏÎÏÎÂÈ
ÅÌ

È ØÅÔÎÌ Ñ. ÈÂÀÍÈ
ÅÌ ÈÑÏÐÅÄ ÖÅÍÒÐÀËÍÎà ÕÈÃÈ£ÅÍÑÊÎà ÇÀÂÎÄÀ Ó
ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 13. £ÓÍ 1928.
Ïðèëèêîì ïîñåòå Äðæàâíî¼ çàðàçíî¼ áîëíèöè êðàšà ñó äî÷åêàëè ìèíèñòàð
íàðîäíîã çäðàâšà Ïîïîâè
è óïðàâíèê áîëíèöå äð Áóëàò. Ïðîôåñîð äð Êîñòà
Òîäîðîâè
è äð Áóëàò ïðîâåëè ñó êðàšà êðîç ñâà îäåšåœà íîâå Äðæàâíå çà-
ðàçíå áîëíèöå. Ïîòîì ¼å êðàš îáèøàî Ïàòîëîøêè èíñòèòóò è Öåíòðàëíè õèãè-
¼åíñêè çàâîä.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 25, 24. ¼óí 1928.

192. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÎÒÊÐÈÂÀŒÓ ÑÏÎÌÅÍÈÊÀ Ó ÒÅÊÅÐÈØÓ,

28. £ÓÍ 1928.
Ôîòîðåïîðòàæà: Ñïîìåíèê; Ãåíåðàë Ñèðîâè ÷èòà ñïîìåíèöó; Êðàš ãîâîðè î
çíà÷à¼ó Öåðñêå áèòêå; Ãåíåðàëè Ñèðîâè è Ïåòàð Ïåøè
; Šóáà Äàâèäîâè
, Ïå-
ðî Ìàðêîâè
è Âåšà Âóêè
åâè
íà ñâå÷àíîñòè; Ìèíèñòàð âî¼íè ãåíåðàë Õà-
Ÿè
è ãåíåðàë Ïåøè
.
Ñïîìåíèê ¼å ïîäèãíóò ó çíàê ñå
àœà íà ïîáåäó ó Öåðñêî¼ áèöè, à íàðî÷èòî íà
áî¼ êîä Òåêåðèøà. Ó ñïîìåí êîñòóðíèöè, êî¼à ¼å ó îáëèêó ïðèðîäíå ñòåíå íà ÷è-
¼åì âðõó ¼å îðàî ðàøèðåíèõ êðèëà ñà ëîâîðîâèì âåíöîì ó êšóíó, ñàõðàœåíî
¼å âèøå îä 10.000 ñðïñêèõ âî¼íèêà êàî è èçãèíóëè ×åñè êî¼è ñó ñà ïåñìîì Õå¼
Ñëîâåíè êðåíóëè ïðåìà ñðïñêèì ïîëîæà¼èìà äà ñå ïðåäà¼ó, àëè ñó èõ Àóñòðè-
¼àíöè äåñåòêîâàëè.
Ó ïðèñóñòâó ÷ëàíîâà âëàäå ÊÑÕÑ, íà÷åëíèêà ÷åõîñëîâà÷êîã ãåíåðàëøòàáà ãå-
íåðàëà £àíà Ñèðîâîã, ïîñëàíèêà £àíà Øåáå, âî¼ñêå, äåëåãàöè¼à ðàçíèõ äðóøòà-
âà è óäðóæåœà è íàðîäà, êðàš ¼å îòêðèî ñïîìåíèê è ïîñëå ïîëàãàœà âåíàöà
îäðæàî ãîâîð ðåêàâøè: „Ïðåñðå
àí ñàì øòî ìîãó ëè÷íî äà ïðèñóñòâó¼åì îò-
êðèâàœó ñïîìåíèêà íà Öåðó, íàðî÷èòî ¼å âåëèêè ìîðàëíè çíà÷༠Öåðñêå ïîáåäå.
Òó ñó íàøå äèâèçè¼å ïîä âîñòâîì ¼åäíîã ñëàâíîã âî¼âîäå äî íîãó ïîòóêëå îñâà-
¼à÷à è îäíåëå ïðâó ñëàâíó ïîáåäó íàä íàøèì òàäàøœèì íåïðè¼àòåšåì. Íåêà
âàñ îâ༠ñïîìåíèê ñòàëíî ïîäñå
à íà âåëèêà äåëà íàøå áåñìðòíå âî¼ñêå è íà âå-
ëèêå æðòâå êî¼å ¼å öåî íàðîä ïîäíåî çà íàø èäåàë êî¼è ñìî ÷âðñòî ðåøåíè äà ïî
ñâàêó öåíó î÷óâàìî.” Ïîñëå ñâå÷àíîñòè êðàš ¼å ñà èçàñëàíèöèìà ïî¼åäèíèõ ñå-
ëà ðàçãîâàðàî î ñòàœó ó œèõîâîì êðà¼ó.
Ñâå÷àíîñòèìà íà Òåêåðèøó íè¼å ïðèñóñòâîâàî âî¼âîäà Ñòåïà Ñòåïàíîâè
çáîã
áîëåñòè.
Ôîòîðåïîðòàæà
192 Ñâè¼åò, ãîä. 3, êœ. 6, áð. 3, 14. ¼óë 1928.

80
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

193. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÈÇËÀÇÈ ÈÇ ÖÐÊÂÅ Ó ÊÎÑÒÎËÖÓ, 15. £ÓË 1928.

Íà ïóòó çà Êîñòîëàö êðàš ¼å ñâðàòèî ó Äóáðàâèöó ãäå ãà ¼å äî÷åêàî øåô àãåíöè-
¼å Äóíàâñêå ðå÷íå ïëîâèäáå Âóê Èâàøåâè
. Îäàòëå ¼å îòèøàî íà óòîâàðèëè-
øòå ðóäíèêà „Êîñòîëàö” €îðå Âà¼ôåðò ÀÄ ãäå ìó ¼å äîáðîäîøëèöó ïîæåëåî
øåô àäìèíèñòðàöè¼å Ôðàœà Ïèëö, à ó èìå ìåøòàíà Êîñòîëöà áèâøè ïðåäñåä-
íèê îïøòèíå Æ. Ðàíêîâè
. Ðàçãëåäàî ¼å óëàç ó ðóäíèê è èñêîïèíå ðèìñêîã ãðà-
äà Âèìèíàöè¼óìà.
Êðàš ¼å öðêâè, çàäóæáèíè Äðàãóòèíà Òîäè
à, áðîäñêîã êàïåòàíà è áðîäîâëà-
ñíèêà, ïîêëîíèî ¼åâàíåšå è çëàòàí êðñò çà îëòàð. Ïîñëå ìîëåïñòâè¼à êðàšà
¼å ïðèãîäíèì ãîâîðîì ïîçäðàâèî ïàðîõ Õðèñòèâî¼å £îâàíîâè
. Ïðè èçëàñêó
èç öðêâå ïîçäðàâèëè ñó ãà âåëèêè æóïàí ïîæàðåâà÷êå îáëàñòè è êîìàíäàíò 9.
ïåøàäè¼ñêîã ïóêà.

Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 30, 29. ¼óë 1928.

194. ÏÎÂÎÐÊÅ ÈÍÂÀËÈÄÀ, ÄÎÁÐÎÂΊÀÖÀ, ÎÑÒÀËÈÕ ÐÀÒÍÈÊÀ È ÇÀÕÂÀËÍÎÃ

ÍÀÐÎÄÀ ÄÅÔÈËÓ£Ó ÏÐÅÊÎ ÒÅÐÀÇÈ£À Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ ÏÎÂÎÄÎÌ ÏÐÎÑËÀÂÅ
10-ÃÎÄÈØŒÈÖÅ ÏÐÎÁΣÀ ÑÎËÓÍÑÊÎà ÔÐÎÍÒÀ, 7. ÎÊÒÎÁÀÐ 1928.
Íà ÷åëó ïîâîðêå áèëè ñó ôè¼àêåðè ñà ñëåïèì è èíâàëèäèìà êî¼è íèñó ìîãëè äà
èäó ïåøêå, èçà œèõ ñó èøëè äð Àð÷èáàëä Ðà¼ñ è ïðåäñåäíèê Èíâàëèäñêîã óäðó-
æåœà Ï. Ëàçàðåâè
ñà îñòàëèì èíâàëèäèìà, à ïîñëå œèõ ÷åòíèöè, äîáðîâîš-
öè, ðåçåðâíè îôèöèðè, äåëåãàòè äðóøòàâà è óäðóæåœà è ïðåäñòàâíèöè íàðî-
äà ó òðàäèöèîíàëíèì íàðîäíèì íîøœàìà.
Ïîâîðêà ñå êðåòàëà îä öðêâå Ñâåòîã Ñàâå íà Âðà÷àðó äî Êàëåìåãäàíà. Êàäà ¼å
íàèøëà ïîðåä äâîðà, íà ïðîçîðó ïðâîã ñïðàòà ïî¼àâèî ñå êðàš Àëåêñàíäàð.
Ñâå çàñòàâå ïðè ïðîëàçó ñó ïîçäðàâšàëå êðàšà, à ó÷åñíèöè ïîâîðêå ñó óçâè-
êèâàëè „Æèâåî êðàš!”Êðàš ¼å îòïîçäðàâšàî è îñòàî íà ïðîçîðó äîê íè¼å ïðî-
øëà ïîâîðêà.
Äåñåòîãîäèøœèöà ïðîáî¼à Ñîëóíñêîã ôðîíòà îáåëåæåíà ¼å íèçîì ìàíèôåñòà- 194
öè¼à. Îòêðèâåí ¼å ñïîìåíèê Âåñíèê ïîáåäå (Ïîáåäíèê), îòâîðåíî øåòàëèøòå è
íîâè äåî ïàðêà íà Êàëåìåãäàíó. Ïîñòàâšåí ¼å êàìåí òåìåšàö Äîìà èíâàëèäà.
Î çíà÷à¼ó Ñîëóíñêîã ôðîíòà îäðæàíå ñó êîíôåðåíöè¼å è ïðåäàâàœà. Ñâå÷àíî-
ñòèìà ñó ïðèñóñòâîâàëå äåëåãàöè¼å Ôðàíöóñêå, Èòàëè¼å, ×åõîñëîâà÷êå è Âåëè-
êå Áðèòàíè¼å.

Ôîòîãðàôè¼à
Ï. Ìèëîñàâšåâè
, Ôîòî-âðåìåïëîâ.
Êàêî ¼å Ïîëèòèêà âèäåëà XX âåê (1904–1941), êœ. I, Áåîãðàä 2004, 108.

81
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

195. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÊÎŒÓ ÄÎËÀÇÈ ÍÀ ÐÅÂÈ£Ó ÒÐÓÏÀ ÍÀ ÁÀŒÈ×ÊÎÌ

ÏÎŠÓ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, ÏÎÂÎÄÎÌ ÏÐÎÑËÀÂÅ 10-ÃÎÄÈØŒÈÖÅ ÏÐÎÁΣÀ
ÑÎËÓÍÑÊÎÃ ÔÐÎÍÒÀ, 8. ÎÊÒÎÁÀÐ 1928.
Êðàš, íà êîœó, ó ñâå÷àíî¼ ãåíåðàëñêî¼ óíèôîðìè çà ñòðî¼: øà¼êà÷îì ñà øèð-
ìîì (ñóíöîáðàíîì), áëóçîì ñà åïîëåòàìà, îðäåœåì, åøàðïîì, ñàášîì, ÷àêøè-
ðàìà è ÷èçìàìà.
Íà ðåâè¼ó òðóïà êðàš ¼å äî¼àõàî ïðà
åí ïî÷àñíîì ñâèòîì êî¼ó ñó ñà÷èœàâàëè
âî¼âîäà è ôðàíöóñêè ìàðøàë Ôðàíøå ä’Åïåðå, åíãëåñêè ãåíåðàë Áðèêñ, ðó-
ìóíñêè ãåíåðàë Ïðåçàí, ãð÷êè ãåíåðàë Âëàõîïóëîñ, ìèíèñòàð âî¼íè ãåíåðàë
ُ͈
, ïîìî
íèê ìèíèñòðà âî¼íîã ãåíåðàë Ìèõàèëîâè
, ìàðøàë äâîðà Äèìè-
òðè¼åâè
, ¼îø ¼åäàí àóòàíò è äâà îðäîíàíñ îôèöèðà.
Ïðåä êðàšåì, êðàšèöîì, äðæàâíèì âåëèêîäîñòî¼íèöèìà, äåëåãàöè¼àìà ðà-
çíèõ äðóøòàâà è óäðóæåœà, ôðàíöóñêîì, èòàëè¼àíñêîì, åíãëåñêîì, ÷åõîñëî-
âà÷êîì, ãð÷êîì, ðóìóíñêîì è áåëãè¼ñêîì âî¼íîì äåëåãàöè¼îì è 150.000 ãðàà-
íà ïðîäåôèëîâàëè ñó êðàšåâà ãàðäà, êîœèöà, ïåøàäè¼à, àðòèšåðè¼à, âî¼íå
àêàäåìè¼å è ïîäîôèöèðñêå øêîëå. Ïî çàâðøåòêó äåôèëåà íàäëåòåëà ñó äâà âà-
çäóõîïëîâíà ïóêà íà ÷è¼åì ÷åëó ¼å áèî ãåíåðàë Äóøàí Ñèìîâè
.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 41, 14. îêòîáàð 1928.

195 196. ÑÏÎÌÅÍ ÊÀÏÅËÀ ÍÀ ÊÀ£ÌÀÊ×ÀËÀÍÓ

Ïîâîäîì ïðîñëàâå 10-ãîäèøœèöå ïðîáî¼à Ñîëóíñêîã ôðîíòà êðàš Àëåêñàí-
äàð ¼å 19. îêòîáðà 1928. îáèøàî êàïåëó íà Êà¼ìàê÷àëàíó, ãäå ¼å çàïàëèî ñâå
ó è
ïîìîëèî ñå çà ïîêî¼ äóøå èçãèíóëèõ ¼óíàêà. Ñïîìåí êàïåëà ñà êîñòóðíèöîì íà
Êà¼ìàê÷àëàíó ïîäèãíóòà ¼å ó ñïîìåí ïîáåäå íàä Áóãàðèìà ó ñåïòåìáðó 1916.
Ìåìîðè¼àëíè êîìïëåêñ íà Êà¼ìàê÷àëàíó ÷èíèëè ñó ñïîìåí êàïåëà ñà êðèïòîì
êî¼à ¼å çàâðøåíà è îñâå
åíà 30. ñåïòåìáðà 1918, ìàëà çâîíàðà, çãðàäà öðêâå-
íîã äîìà, ãðàíè÷àðñêà êó
à è áîëíèöà äð Àð÷èáàëäà Ðà¼ñà.
Ó Áà÷ó ¼å îáèøàî çãðàäó ó êî¼î¼ ¼å áèî œåãîâ øòàá 1916–1917. ãîäèíå.
Ôîòîãðàôè¼à
ïðèâàòíî âëàñíèøòâî

197. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÐÀÇÃÎÂÀÐÀ ÑÀ ×ÎÁÀÍÈÌÀ ÊÎÄ ÑÅËÀ ËÅÐÀ

Ó ÎÊÎËÈÍÈ ÁÈÒΊÀ, 21. ÎÊÒÎÁÀÐ 1928.
Êðàš ¼å 20. îêòîáðà 1928. ó Áèòîšó ïîñåòèî Áîãîñëîâè¼ó Ñâåòîã £îâàíà Áîãî-
ñëîâà, ãèìíàçè¼ó, ïîšîïðèâðåäíó øêîëó, ðàçãîâàðàî ñà ó÷åíèöèìà, ïðèñó-
ñòâîâàî ÷àñîâèìà, èíòåðåñîâàî ñå çà ñèñòåì íàñòàâå è óñïåõ ó÷åíèêà. Îáèøàî
¼å îïøòèíó è êàñàðíó 46. ïåøàäè¼ñêîã ïóêà. Ó îêîëèíè Áèòîšà îáèøàî ¼å ñåëà
Âåëóøèíå, ÌåŸèäè, Êåíàëå è Áà÷ ãäå ¼å ïîñåòèî çãðàäó ó êî¼î¼ ¼å áèî ñìåøòåí
œåãîâ øòàá îä 1916. äî 1918.

82
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Ñóòðàäàí, ïîñëå ëîâà íà ¼àðåáèöå, ó îêîëèíè ñåëà Ëîïàòíèöå, Öðíî¼åâöè,

Ñòðåæåâà è Ëåðà, êðàšó ¼å êîä ñåëà Ëåðà, èñïîä Öàïàðà, ñåðâèðàí ïîšñêè ðó-
÷àê. Ñà êðàšåì è ñâèòîì ðó÷àëà ñó è ÷åòèðè ÷îáàí÷åòà èç Öàïàðà. Êðàš ¼å ðàç-
ãîâàðàî ñà ÷îáàí÷è
èìà è äàðèâàî èõ. Ïîñëå ðó÷êà êðàš ¼å îáèøàî ñàíàòîðè-
¼óì íà Ïåëèñòåðó è ñåëà Ìàãàðåâî è Òðíîâî ãäå ¼å ðàçãîâàðàî ñà íàðîäîì è
îáå
àî ïîìî
çà äîâðøåœå öðêâå.
Ó îêîëèíè Ñêîïšà êðàš ¼å 22. îêòîáðà ïîñåòèî ìàíàñòèð Ñâåòîã Ïàíòåëå¼ìîíà
ó Íåðåçèìà è ñåëî Ðàõ÷å.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 44, 4. íîâåìáàð 1928.

198. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÐÀÇÃÎÂÀÐÀ ÑÀ ÍÀÑÅŠÅÍÈÖÈÌÀ Ó ÖÈÍÎÂÖÓ,

23. ÎÊÒÎÁÀÐ 1928.
Íà ïóòó îä Óðîøåâöà ïðåìà Ïðèçðåíó êðàš ¼å ó Öèíîâöó îáèøàî íàñåšåíè÷êó
êîëîíè¼ó è ñâðàòèî ó äîìîâå Ìèëèâî¼à Òîøè
à è Âëàäå Êðñòè
à. Èñòîã äàíà
ïîñåòèî ¼å Ïðèçðåíñêó áîãîñëîâè¼ó è ãèìíàçè¼ó, €àêîâèöó, ìàíàñòèð Âèñîêå
Äå÷àíå, Ïå
, íàñåšåíèêå ó Êëèíè è Êîñîâñêó Ìèòðîâèöó.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 46, 18. íîâåìáàð 1928.

199. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÑÀ ÄÅÏÓÒÀÖÈ£ÎÌ ÑÀÂÅÇÀ ÕÐÂÀÒÑÊÈÕ ÑÅŠÀ×ÊÈÕ

ÇÀÄÐÓÃÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 19. ÎÊÒÎÁÀÐ 1929.
Ó ¼åñåí 1929. è ïî÷åòêîì 1930. äîëàçèëå ñó èç Õðâàòñêå è îñòàëèõ êðà¼åâà ïî-
êëîíñòâåíå äåïóòàöè¼å äà ïðåíåñó êðàšó èçðàçå íàðîäíå çàõâàëíîñòè çà œå- 198
ãîâî çàëàãàœå íà î÷óâàœó íàðîäíîã è äðæàâíîã ¼åäèíñòâà. Ó ïîêëîíñòâåíî¼
äåïóòàöè¼è Ñèñà÷êîã è Êîñòà¼íè÷êîã ñðåçà 19. ¼àíóàðà 1930. áèëè ñó Òîìà Ðà-
äè
áðàò Ñò¼åïàíà Ðàäè
à è Èâàí Ðàäè
áðàò Ïàâëà Ðàäè
à, êî¼è ñó ðàçãîâàðà-
ëè ñà êðàšåì. £åäíà îä íà¼áðî¼íè¼èõ áèëà ¼å 22. àðïèëà 1930. äåïóòàöè¼à 1579
Çàãîðàöà.
Ôîòîãðàôè¼à
Íàø âåëèêè êðàš. Ñïîìåíèöà ãðàäà Áåîãðàäà
âèòåøêîì êðàšó Àëåêñàíäðó Ïðâîì Ó¼åäèíèòåšó, Áåîãðàä 1934.

200. ÏÎÐÎÄÈÖÀ ÍÈÊÎËÅ £ÎÖÈ
À ÈÇ ÍÈØÀ ÊÎÌÅ £Å ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ

ÊÓÌÎÂÀÎ ÏÐÈËÈÊÎÌ ÊÐØÒÅŒÀ ÄÅÂÅÒÎÃ È ÄÅÑÅÒÎà ÄÅÒÅÒÀ,
14. £ÓÍ 1930.
£åäíà îä ìíîãîáðî¼íèõ ïîðîäèöà ñà äåâåòîðî è âèøå ìóøêå äåöå êî¼î¼ ¼å êðàš
êóìîâàî áåç îáçèðà íà âåðñêó è íàöèîíàëíó ïðèïàäíîñò. Äåòå ¼å íà êðøòåœó
äîáè¼àëî êðàšåâî èìå. Êðøòåœó ¼å ïðèñóñòâîâàî êðàšåâ èçàñëàíèê êî¼è ¼å 199

83
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

íîâîðîåí÷å äàðèâàî çëàòíèì êðñòè
åì è çëàòíèêîì, à ðîäèòåšå, ñâåøòåíè-

êà è öðêâåœàêà íîâöåì.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-74-332-483

201. ÄÐÓÃÈ ÇÀÌÅÍÈÊ ÑÒÀÐÅØÈÍÅ ÑÎÊÎËÀ €ÓÐÀ ÏÀÓÍÊÎÂÈ
, ÑÒÀÐÅØÈÍÀ

ÑÎÊÎËÀ ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊ ÏÅÒÀÐ, ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À, ÊÐÀŠ
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÏÐÂÈ ÇÀÌÅÍÈÊ ÑÒÀÐÅØÈÍÅ ÑÎÊÎËÀ ÅÍÃËÁÅÐÒ ÃÀÍÃË
ÏÎÇÄÐÀŠÀ£Ó Ó×ÅÑÍÈÊÅ ÏÐÂÎà ÑÂÅÑÎÊÎËÑÊÎà ÑËÅÒÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ,
28. £ÓÍ 1930.
Êðàšåâñêà ïîðîäèöà ïîñìàòðàëà ¼å 27. ¼óíà 1930. âåæáå ¼óãîñëîâåíñêèõ, ÷åõî-
200
ñëîâà÷êèõ, ïîšñêèõ è ñîêîëà Ëóæè÷êèõ Ñðáà è Ðóñà. Êðàš ¼å ïðèìèî ïðåäñòàâ-
íèêå ¼óãîñëîâåíñêîã è ñîêîëà äðóãèõ äðæàâà êàî è ïðåäñòàâíèêå ñàâåçíèõ âî¼-
ñêè è ïðèðåäèî ÷à¼àíêó çà 300 ãîñòè¼ó.
Ó ïðèñóñòâó äðæàâíèõ âåëèêîäîñòî¼íèêà è 50.000 šóäè, íà ñëåòèøòó êîä Òåõ-
íè÷êîã ôàêóëòåòà, êðàš ¼å íà Âèäîâäàí ïðåäàî íîâó çàñòàâó Ñàâåçà ñîêîëà £ó-
ãîñëàâè¼å ïðâîì çàìåíèêó ñòàðåøèíà ñîêîëà Åíãåëáåðòó Ãàíãëó è ðåêàî: „Ñî-
êîëè è ñîêîëèöå! Î÷åêó¼å ñå äà áóäåòå çäðàâè âàñïèòà÷è îìëàäèíå, ïîáîðíèê
áðàòñòâà è šóáàâè, çàòî÷íèê âåëèêå £óãîñëîâåíñêå ìèñëè, íîñèëàö âèòåøêîã
è íàöèîíàëíîã äóõà... îä êîëåâêå äî ãðîáà äóæíè ñòå ñëóæèòè ñàìî £óãîñëàâè¼è
è ¼óãîñëîâåíñêî¼ èäå¼è.”
Ôîòîãðàôè¼à
Ä. ×îëîâè
è Ñ. ×îëîâè
,
Ìàðè¼à Êàðàîðåâè
– Êðàšèöà ìà¼êà, Áåîãðàä 2001.

202. ÊÐÀŠÅ ÌÎÍÎÃÐÀÌ ÊÎ£È ÑÓ ÑÀ×ÈÍÈËÈ ÏÈÒÎÌÖÈ ÏÎÌÎÐÑÊÅ

ÀÊÀÄÅÌȣŠÍÀ ÏÐÂÎÌ ÑÂÅÑÎÊÎËÑÊÎÌ ÑËÅÒÓ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 28. £ÓÍ 1930.
Ïîñëå ïðåäà¼å íîâå çàñòàâå Ñàâåçó ñîêîëà £óãîñëàâè¼å, íàñòàâšåíå ñó ñîêîë-
ñêå âåæáå è 600 ìîðíàðà ¼å ñà÷èíèëî êðàšåâ ìîíîãðàì.
Ñóòðàäàí, 29. ¼óíà 1930, óëèöàìà Áåîãðàäà ¼å ïðîäåôèëîâàëà ïîâîðêà îä
20.000 ó÷åñíèêà Ñâåñëîâåíñêîã ñîêîëñêîã ñëåòà ïîçäðàâšåíà îä 100.000 ãðà-
àíà, à ñà òðèáèíå êîä Íàðîäíå ñêóïøòèíå ïîçäðàâèëè ñó èõ êðàš è êðàšèöà,
ïðåñòîëîíàñëåäíèê è äðæàâíè âåëèêîäîñòî¼íèöè. Êðàšåâñêè ïàð ¼å íà ñëåòè-
øòó ïîñìàòðàî ñîêîëñêå âåæáå.
Ôîòîãðàôè¼à
202 £àäðàíñêà ñòðàæà, áð. 9/1930.

84
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

203. £ÓÃÎÑËÎÂÅÍÑÊÀ ÂΣÍÀ ÇÀÑÒÀÂÀ 1930.

Ó äóõó ïðîêëàìîâàíå èäåîëîãè¼å èíòåãðàëíîã ¼óãîñëîâåíñòâà êî¼à ñå çàëàãàëà
çà ïîòïóíè ðàñêèä ñà ïðîøëîø
ó, ñòâàðàœå ñâåñòè äà ñâå ïî÷èœå ñà øåñòèì
¼àíóàðîì, èíñèñòèðàëà íà ñòðàòåãè¼è çàáîðàâà è èäåàëèçîâàëà áóäó
íîñò,
êðàš Àëåêñàíäàð ¼å îäëó÷èî äà çàñòàâå ïîä êî¼èìà ¼å èçâî¼åâàíî íàöèîíàëíî
îñëîáîåœå è ó¼åäèœåœå çàìåíè íîâèì.
Ó Óêàçó î ïðåäà¼è çàñòàâà êðàš ¼å èñòàêàî: „Íåêà ãåñëî ñ âåðîì ó áîãà, çà êðàšà è
îòàŸáèíó èñïèñàíî íà îâèì âî¼íè÷êèì ñâåòèœàìà óâåê æèâè è ïëàìòè ó âà-
øèì ¼óíà÷êèì ñðöèìà íåóãàñëèì æàðîì.”
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 5, êœ. 10, áð. 13, 20. ñåïòåìáàð 1930.

204. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÅÄÀ£Å ÍÎÂÅ £ÓÃÎÑËÎÂÅÍÑÊÅ ÂΣÍÅ ÇÀÑÒÀÂÅ 204

ÍÀ ÁÀŒÈ×ÊÎÌ ÏΊÓ, 6. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1930.
Ïîñëå îñâå
åœà çàñòàâà êî¼å ñó èçâðøèëè ïðàâîñëàâíè, ðèìîêàòîëè÷êè è
èñëàìñêè ñâåøòåíèöè, êðàš ¼å ó ïðèñóñòâó êíåçà Àðñåíà, êíåçà Ïàâëà, ãåíåðà-
ëà ÕàŸè
à è îñòàëèõ äðæàâíèõ âåëèêîäîñòî¼íèêà ïðåäàî íîâå çàñòàâå êîìàí-
äàíòèìà 58 ïåøàäè¼ñêèõ, 10 êîœè÷êèõ ïóêîâà è Êîìàíäè æàíäàðìåðè¼å. £åäàí
çàñòàâíèê ¼å ïðè÷àî „äà ñó ñòàðè¼èì îôèöèðèìà î÷è áèëå ïóíå ñóçà è äà ¼å êðà-
šó äðõòàëà ðóêà.” Ïîñëå ïðåäà¼å çàñòàâà êðàš ¼å îäðæàî ãîâîð è òîì ïðèëè-
êîì ðåêàî: „Îä îâîã òðåíóòêà íàøå ñòàðå ñëàâîì îâåí÷àíå çàñòàâå ïðèïàäà-
¼ó íàøî¼ ñâåòëî¼ íàöèîíàëíî¼ èñòîðè¼è. Œèõîâèì êîïšèìà îáåëåæåíå ñó
ãðàíèöå Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å, èç œèõîâèõ áî¼íèõ íàïîðà çàâå¼àî ¼å ñíàæíî è
çàóâåê çàâëàäàî äóõ íàöèîíàëíîã îñëîáîåœà è ó¼åäèœåœà. Íåêà íîâå çàñòàâå
êî¼å âàì ïðåäà¼åì áóäó îä ñàäà ñâåòà çíàìåœà, à âàøèõ ïóêîâà çíàê ¼óíà÷êîã
çáîðèøòà è çàëîãà âàøå âî¼íè÷êå ÷àñòè.”
Ïîñëå ïðåäà¼å çàñòàâà ïðèðååí ¼å äåôèëå âî¼ñêå, à óâå÷å ó áàøòè äâîðà ñâå-
÷àíà âå÷åðà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ -74, Àëáóì I

205. ÇÀÑÒÀÂÅ ÎÄÀ£Ó ÏÎ×ÀÑÒ ÂÎÆÄÎÂÈÌ ÑÅÍÈÌÀ ÄÎÊ ÊÀÐÀ€ÎЀÅ ÊÎÂ×ÅÃ

ÓÍÎÑÅ Ó ÖÐÊÂÓ ÑÂÅÒÎà €ÎЀÀ ÍÀ ÎÏËÅÍÖÓ ÂΣÂÎÄÀ ÏÅÒÀÐ ÁΣÎÂÈ
,
ÃÅÍÅÐÀËÈ ÑÒÅÂÀÍ ÕÀÈ
È ÌÈËÀÍ ÍÅÄÈ
, 8. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1930.
Âîæäîâ êîâ÷åã ¼å ïîëîæåí ó ñàðêîôàã ó ¼óæíî¼ ïåâíèöè. Ïîñëå óíîøåœà êîâ÷å-
ãà ïàòðè¼àðõ Âàðíàâà ¼å îäðæàî ãîâîð èñïðåä õðàìà ó ïðèñóñòâó êðàšåâñêîã
äîìà è íàðîäà. Ïîòîì ñó òðè âîæäîâå è 58 ñòàðèõ ïóêîâñêèõ çàñòàâà ñìåøòåíå
ó äåêîðàòèâíå îáðó÷å ñà äâîãëàâèì îðëîâèìà íà ñòóáîâèìà ñåâåðíå è ¼óæíå
ïåâíèöå èçíàä ãðîáîâà êðàšà Ïåòðà è âîæäà Êàðàîðà. 205

85
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

Âîæäîâ êîâ÷åã îä ñòàðå Òîïîëñêå öðêâå, èç êî¼å ñó ãà èçíåëè êðàš Àëåêñàíäàð,

êíåç Ïàâëå, êíåç Àðñåí è ÷åòèðè ñåšàêà, ïðåíåò ¼å íà ëàôåòó, êî¼è ñó âóêëà òðè
ïàðà öðíèõ êîœà. Èñïðåä ëàôåòà ñó íîøåíå òðè Êàðàîðåâå çàñòàâå, à èçà ñó
èøëè êðàš, êíåç Àðñåí, êíåç Ïàâëå, äðæàâíè âåëèêîäîñòî¼íèöè è íàðîä äî
õðàìà íà Îïëåíöó.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74, Àëáóì I

206. ÄÅÂΣ×ÈÖÀ ÏÎÇÄÐÀŠÀ ÊÐÀŠÈÖÓ ÌÀÐÈ£Ó È ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ

Ó ÎÁÄÀÍÈØÒÓ ÍÀ ÒÐÅØŒÅÂÊÈ Ó ÇÀÃÐÅÁÓ, 29. £ÀÍÓÀÐ 1931.
Ïðåä îáäàíèøòåì êðàšåâñêè ïàð ñó äî÷åêàëè ìàñà ñâåòà, áàí Ñàâñêå áàíîâè-
íå äð Èâî Ïåðîâè
, ãðàäîíà÷åëíèê äð Ñðêóš è óïðàâíèöà îáäàíèøòà. Ïî-
çäðàâèëà èõ ¼å ó÷åíèöà Àíòîíè¼à Ìàøèíäà ïðèãîäíèì ãîâîðîì, ïðåäàëà áóêåò
öâå
à è êœèãó çà êðàšåâè
à Ïåòðà. Ó ïðîñòîðè¼àìà îáäàíèøòà äåöà ñó èõ äî-
÷åêàëà ïîêëèöèìà, ïåâàœåì õèìíå, ðåöèòîâàœåì ïåñàìà è ïðèãîäíèì ãîâî-
ðèìà. Ðàçãîâàðàëè ñó ñà äåöîì èíòåðåñó¼ó
è ñå êàêî ó÷å è óïèñàëè ñå ó ñïîìåí
êœèãó.
Êðàš è êðàšèöà ñó 30. ¼àíóàðà 1931. îáèøëè ñòóäåíòñêó ìåíçó íà Ìåäâåø
àêó.
Ó ïðèãîäíîì ãîâîðó ðåêòîð Áåëîáðê ¼å ó èìå Óíèâåðçèòåòà è ñòóäåíàòà èçðà-
çèî çàäîâîšñòâî è ñðå
ó øòî ¼å ñòóäåíòñêà ìåíçà äîæèâåëà ÷àñò äà ¼å ïîñåòè
êðàšåâñêè ïàð. Çàõâàëèî èì ñå íà âèñîêî¼ ïàæœè êî¼ó ñó óâåê èñêàçèâàëè óíè-
âåðçèòåòñêî¼ îìëàäèíè è œåíèì óñòàíîâàìà. Êðàš ¼å ðàçãîâàðàî ñà àêàäåìöè-
ìà î œèõîâîì ìàòåðè¼àëíîì ñòàœó, ðàñïèòèâàî ñå èç êî¼èõ ñó êðà¼åâà, èíòåðå-
ñîâàî ñå çà öåíå õðàíå, à çàòèì ¼å ïðîáàî ðó÷àê êî¼è ñó ¼åëè ñòóäåíòè.
Êðàš ¼å ó ïðàòœè ìèíèñòðà Øâðšóãå îáèøàî çîëîøêè âðò è ïàðê ó Ìàêñèìè-
ðó.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-2

207. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÐÀÇÃÎÂÀÐÀ ÑÀ ÍÀÐÎÄÎÌ ÍÀ ÑÂÀÄÁÈ Ó ØÅÑÒÈÍÀÌÀ

ÊÎÄ ÇÀÃÐÅÁÀ, 1. ÔÅÁÐÓÀÐ 1931.
Êðàšåâñêè ïàð ¼å ïðèñóñòâîâàî âåí÷àœó ÷åòèðè ïàðà. Ïîñëå âåí÷àœà ìëàäåí-
öè ñó èõ äàðèâàëè ¼àáóêîì è ðóçìàðèíîì, à êðàšèöà ¼å óçâðàòèëà äàðîâèìà.
£àêîá Ðîäáèíè
ñå çàõâàëèî ó èìå ìëàäåíàöà è êóìîâà øòî ñó èìàëè ñðå
ó äà
êðàš è êðàšèöà óâåëè÷à¼ó ñëàâšå.
Ïîñëå 11 äàíà áîðàâêà êðàšåâñêè ïàð îòïóòîâàî ¼å 4. ôåáðóàðà 1931. èç Çàãðå-
áà. Íà æåëåçíè÷êî¼ ñòàíèöè, ãðàäîíà÷åëíèê äð Ñò¼åïàí Ñêðóš çàõâàëèî ñå íà
âèñîêî¼ ïî÷àñòè êî¼ó ñó êðàš è êðàšèöà èñêàçàëè áîðàâêîì ó Çàãðåáó è íà
ïðèëîçèìà Äîìó ìèëîñðà, à÷êî¼ ìåíçè íà Ìåäâåø
àêó è äðóãèì óñòàíîâà-

86
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ìà, êàî è ñèðîòèœè êî¼à ñå äèðåêòíî îáðàòèëà çà ïîìî
êðàšåâñêîì ïàðó.

Êðàš ñå çàõâàëèî íà ãîñòîïðèìñòâó.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñïîìåíèöà íà áîðàâàê œèõîâèõ âåëè÷àíñòàâà
êðàšà Àëåêñàíäðà è êðàšèöå Ìàðè¼å
ó Çàãðåáó îä 25. ¼àíóàðà äî 4. ôåáðóàðà 1931, Çàãðåá 1931.

208. ÆÈÒÅŠÈ ÃÐÀÄÅÖÀ ÏÐÅÍÎÑÅ ÃÐÀ€ÅÂÈÍÑÊÈ ÌÀÒÅÐÈ£ÀË ÇÀ ÎÁÍÎÂÓ È

ÈÇÃÐÀÄŒÓ ÎÁ£ÅÊÀÒÀ ÊÎ£È ÑÓ ÏÎÐÓØÅÍÈ ÈËÈ ÎØÒÅ
ÅÍÈ ÏÐÈËÈÊÎÌ
ÇÅÌŠÎÒÐÅÑÀ Ó ÌÀÊÅÄÎÍÈ£È ÌÀÐÒÀ 1931.
Ïîñëå êàòàñòðîôàëíîã çåìšîòðåñà ó Ìàêåäîíè¼è êðàš ¼å 9. ìàðòà 1931. îáè-
øàî Óäîâî, Êàðàîðåâî, Ïèðàâó, ãäå ¼å ïîãèíóëî 19, ðàœåíî 32 ëèöà è ñðóøå-
íî 165 êó
à. Íà ïóòó çà Ñòðóìèöó îáèøàî ¼å ãð÷êî âî¼íè÷êî ãðîášå êî¼å ¼å ðà-
çîðåíî ó çåìšîòðåñó. Ïîñåòèî ¼å Êîñòóðèíî ãäå ¼å ñòðàäàëî 130 äîìîâà è íîâà
øêîëà. Ó Ñòðóìèöè, ãäå ¼å îøòå
åíî 1000 êó
à, à 20 ïîòïóíî ïîðóøåíî, êðàš ¼å
ïðîøàî óëèöàìà ïåøêå ïðà
åí âåëèêîì ïîâîðêîì íàðîäà. Ó ñâèì ìåñòèìà îä
íàäëåæíèõ ¼å îáàâåøòåí î ïîäåëè õëåáà, êîíçåðâè, ÷à¼à, êàôå è îñòàëèõ íà-
ìèðíèöà è øàòîðà, çáðèœàâàœó ïîâðååíèõ è ñïàñàâàœó äîáàðà êî¼à íèñó
óíèøòåíà îä çåìšîòðåñà. Ðàçãîâàðàî ¼å ñà íàðîäîì è äàî íîâàö äà ñå ïîäåëè
íà¼óãðîæåíè¼èì. Ïî œåãîâîì íàðååœó íåîäëîæíî ¼å ïðèñòóïšåíî îáíàâšà-
œó ïîñòðàäàëèõ ìåñòà.
Æèòåšè ïîñòðàäàëèõ ìåñòà ñó ñîïñòâåíèì ñíàãàìà è óç ïîìî
âî¼ñêå è ñðåä-
ñòàâà êî¼à ¼å îäîáðèî êðàš Àëåêñàíäàð èçãðàäèëè, ðåêîíñòðóèñàëè èëè îáíî-
âèëè êó
å, øêîëå, öðêâå, Ÿàìè¼å, ñîêîëñêå äîìîâå, îïøòèíñêå çãðàäå, ÷åñìå,
ãðîášà è îñòàëå îá¼åêòå êî¼è ñó áèëè óíèøòåíè èëè îøòå
åíè ïðèëèêîì çå-
ìšîòðåñà.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì ìåñòà ó Âàðäàðñêî¼ áàíîâèíè êî¼à ñó ñòðàäàëà îä çåìšîòðåñà
ó ìàðòó 1931, à êî¼å ¼å îáíîâèëà âî¼ñêà ïî íàëîãó êðàšà Àëåêñàíäðà Ïðâîã
À£-ÎÇÔ-74-XXV

209. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÌÅ€Ó ÍÀÐÎÄÎÌ Ó ÑÀÂÑÊΣ ÁÀÍÎÂÈÍÈ,

1. È 3. £ÓÍ 1931.
Ôîòîðåïîðòàæà: Ïåâà÷êî äðóøòâî è ãðààíñòâî ïåâà¼ó õèìíó ïðåä êðàšåì ó
Êîïðèâíèöè 3. ¼óíà; Êðàš šóáè äåâî¼÷èöó êî¼à ãà ¼å ïîçäðàâèëà ïðèëèêîì
äîëàñêà ó Êðàïèíó 1. ¼óíà; Äåâî¼÷èöà Ìàðè¼à Âèòêîâè
ó íàðîäíî¼ íîøœè ïî-
çäðàâšà êðàšà ó èìå îìëàäèíå è ïðåäà¼å ìó áóêåò öâå
à ó Êðèæåâöèìà 3. ¼óíà;
Êðàš ïîñìàòðà æèâó ñëèêó „£óãîñëàâè¼à” êî¼ó ¼å èçâåëà ñîêîëñêà îìëàäèíà ó
Âðáîâöó 3. ¼óíà; Êðàš ðàçãîâàðà ñà ñîêîëèìà ó Êðàïèíè 1. ¼óíà; Ñåšàöè ðàçãî-
âàðà¼ó ñà êðàšåì ó ×àçìè 3. ¼óíà; Êðàš ó ðàçãîâîðó ñà ñåšàöèìà ó Âèð¼ó 3. ¼óíà. 209

87
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

Ó âðåìå áîðàâêà ó Çàãðåáó êðàš ¼å ïî÷åòêîì ¼óíà 1931. ïîñåòèî âèøå ìåñòà
Ñàâñêå áàíîâèíå ãäå ¼å äî÷åêàí ñà îäóøåâšåœåì. Ðàçãîâàðàî ¼å ñà íàðîäîì,
æèâî ñå èíòåðåñó¼ó
è çà ïðèëèêå ó äîòè÷íèì ìåñòèìà. Êðàš ¼å 1. è 3. ¼óíà 1931.
ïîñåòèî âèøå ìåñòà ó Ïîäðàâèíè è Çàãîð¼ó.
Ôîòîðåïîðòàæà
Ñâè¼åò, ãîä. 6, êœ. 11, áð. 24, 13. ¼óí 1931.

210. ÏÓÒ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÏÎ ÑÀÂÑÊΣ ÁÀÍÎÂÈÍÈ , 5. È 7. £ÓÍ 1931.

Ôîòîðåïîðòàæà: Íàðîä ïðåä ãðàäñêîì âå
íèöîì ó Âàðàæäèíó î÷åêó¼å äà ñå
êðàš ïî¼àâè íà áàëêîíó 5. ¼óíà; Ãðàäñêà ãàðäà íà äî÷åêó êðàšà; Êðàš šóáè äå-
âî¼÷èöó êî¼à ãà ¼å ïîçäðàâèëà ó Ñâåòîì Êðèæó 5. ¼óíà; €àöè ñà çàñòàâèöàìà ïðè-
ëèêîì äî÷åêà êðàšà ó Ãëèíè 7. ¼óíà; Ìàñà ñâåòà î÷åêó¼å êðàšà; Ïðåä çãðàäîì
áîëíèöå óïðàâíèê äð Âóðäåšà ïîçäðàâšà êðàšà ó Òîïóñêîì 7. ¼óíà; Ñåšàíêå
ïîçäðàâšà¼ó êðàšà; Ãðààíñòâî íà äî÷åêó ó Ïåòðèœè 7. ¼óíà; Ñëàâîëóê ñà íàò-
ïèñîì „Íàø ñè êðàšó – à ìè òâî¼è” ó Ñåñâåòàìà 1. ¼óíà 1931.
Îñèì øåòœè ïî Çàãðåáó è îêîëèíè êðàšåâñêè ïàð ¼å 4. ¼óíà íà Øàëàòè ïðèñó-
ñòâîâàî òåíèñêîì ìå÷ó ðåïðåçåíòàöè¼à Çàãðåáà è Áóêóðåøòà ó êî¼åì ñó ó÷å-
ñòâîâàëè ïðèíö Êàíòàêóçåí, Øåôåð, Êóêóšåâè
. Ïîñëå ìå÷à êðàš ¼å ðàçãîâà-
ðàî ñà òåíèñåðèìà.
Êðàš ¼å 12. ¼óíà, ïîñëå îñâå
åœà êî¼å ¼å èçâðøèî íàäáèñêóï Áàóåð, ïîëîæèî
êàìåí òåìåšàö ïàëàòå êî¼à ¼å íàçâàíà „Äîì Àëåêñàíäðà Ïðâîã – Êðàšà £óãî-
ñëàâè¼å çà £óãîñëàâåíñêó àêàäåìè¼ó çíàíîñòè è óì¼åòíîñòè.”
Ôîòîðåïîðòàæà
Ñâè¼åò, ãîä. 6, êœ. 11, áð. 25, 20. ¼óí 1931.

211. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÐÀÇÃÎÂÀÐÀ ÑÀ ËÈ×ÀÍÈÌÀ Ó ÌÅÒÊÓ, 18. £ÓÍ 1931.

Ó ïðàòœè ïðåäñåäíèêà âëàäå, ìèíèñòàðà è áàíà Ñàâñêå áàíîâèíå êðàš ¼å ïî-
ñåòèî Ãîñïè
, Ìåäàê, Óäáèíó, Âèñó
, Äîœè Ëàïàö, Íåášóñå, Çàâàšå, Ëè÷êî Ïå-
òðîâî Ñåëî, Êîðåíèöó, Ïëèòâè÷êà ¼åçåðà, Âðõîâèíå, Îòî÷àö, Áðëîã, Æóòó Ëî-
êâó, Áðèœå, Êðèæîïîšå, £îñèï Äîë è Îãóëèí. Ó ñâèì ìåñòèìà ïðèðååí ìó ¼å
ñðäà÷àí äî÷åê. Íà÷åëíèöè îïøòèíà ïîçäðàâšàëè ñó ãà ïðèãîäíèì ãîâîðèìà,
à ó÷åíèöè ðåöèòàöè¼àìà ïåñàìà. Ðàçãîâàðàî ¼å ñà äîáðîâîšöèìà è íàðîäîì î
ïðèëèêàìà ó œèõîâèì êðà¼åâèìà. Ìíîøòâî íàðîäà äîøëî ¼å èç Áîñàíñêå Êðà-
¼èíå äà ïîçäðàâè âëàäàðà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ïåòàð Ìèõî÷åâè
, Êðàš è íàðîä. Òðè¼óìôàëíà ïóòîâàœà
Œåãîâîã Âåëè÷àíñòâà êðàšà ïî Ñàâñêî¼ áàíîâèíè 1–18. ¼óíà 1931, Çàãðåá 1931.

88
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

212. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÊÎŒÈ×ÊÈÌ ÒÐÊÀÌÀ Ó ÁÓÒÌÈÐÓ ÊÎÄ ÑÀÐÀ£ÅÂÀ,

9. ÀÂÃÓÑÒ 1931.
Ôîòîðåïîðòàæà: 1. Êðàš èç ëîæå çàõâàšó¼å íà îâàöè¼àìà; 2. Ïîãëåä íà òðèáèíå
õèïîäðîìà; 3. Ïîáåäíèê ó ïðâî¼ òðöè „£óëêà” ã. Ì. Òðêšå; 4. Ïîáåäíèê ó äðóãî¼
òðöè „Ñîíèáî¼” ã. Äåðâèø-áåãà ×åíãè
à; 5. Êðàš îäëàçè ñà õèïîäðîìà.
Òðêå ¼å ïðèðåäèëî ñàðà¼åâñêî Êîëî ¼àõà÷à.
Ôîòîðåïîðòàæà
Ñâè¼åò, ãîä. 6, êœ. 12, áð. 8, 16. àâãóñò 1931.

213. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ
1931.

Ñðåäèíîì àâãóñòà 1931. øèðîì £óãîñëàâè¼å ïðîñëàâšåíà ¼å 10-ãîäèøœèöà
ñòóïàœà íà ïðåñòî êðàšà Àëåêñàíäðà. Ó Áåîãðàäó ¼å îäðæàíà ñâå÷àíà ñåäíèöà
îïøòèíå êî¼î¼ ¼å ïîðåä ãðàäñêèõ ïîñëàíèêà ïðèñóñòâîâàëî îêî 100 äåëåãàòà
êóëòóðíèõ, õóìàíèòàðíèõ, ïðîôåñèîíàëíèõ è ðîäîšóáèâèõ äðóøòàâà. Ó öðêâè
Àëåêñàíäðà Íåâñêîã îäðæàíà ¼å ñâå÷àíà ëèòóðãè¼à êî¼ó ¼å ñëóæèî ïàòðè¼àðõ
Âàðíàâà ó ïðèñóñòâó äðæàâíèõ âåëèêîäîñòî¼íèêà. È ó äðóãèì ìåñòèìà îäðæà-
íå ñó ñâå÷àíå ñåäíèöå íà êî¼èìà ¼å ó ïðèãîäíèì ãîâîðèìà èñòàêíóò çíà÷༠äå-
ñåòîãîäèøœå âëàäàâèíå êðàšà Àëåêñàíäðà. Ãðàäñêå óëèöå è êó
å áèëå ñó èñ-
êè
åíå çàñòàâàìà. Ó ìíîãèì ìåñòèìà ïðèðååíå ñó áàêšàäå. Ó êàòîëè÷êèì
öðêâàìà, à ïîíåãäå è ïîä âåäðèì íåáîì, îäñëóæåíå ñó ìèñå.
Ìåóòèì, áèëî ¼å è áî¼êîòà. Áîãîñëóæåœó ó Ñàðà¼åâñêî¼ êàòåäðàëè „íè¼å íèêî
ïðèñóñòâîâàî îä áèâøèõ ïîëèòè÷àðà áèâøå ÕÑÑ, êàî íè îä óãëåäíèõ ãðààíà
Õðâàòà”. Ïðîñëàâà ó Äóáðîâíèêó îáàâšåíà ¼å „íà âðëî ñâå÷àí è ëè¼åï íà÷èí.
Ìåóòèì êëåðèêàëíè îðãàí Íàðîäíà ñâè¼åñò îáàâè¼åñòèî ¼å ÷èòàîöå äà ¼å î
ïðîñëàâè ïðèìèî äîïèñå èç ðàçíèõ ìåñòà àëè ðàäè îãðàíè÷åíîã ïðîñòîðà ëè-
ñòà íå ìîæå èõ äîíè¼åòè”.
Êðàš è äâîð 10-ãîäèøœèöè ñòóïàœà íà ïðåñòî íèñó ïðèäàëè çíà÷à¼. Êðàš ¼å
îòïóòîâàî èç Áåîãðàäà íà Áëåä è 16. àâãóñòà ïðèìèî ¼å ó àóäè¼åíöè¼ó áàíà
Äðàâñêå áàíîâèíå Ìàðóøè
à, ôðàíöóñêîã ïîñëàíèêà Åìèëà Äàðäà, èøàî ó
øåòœó ñà ìàðøàëîì Äâîðà è ñàì ðó÷àî è âå÷åðàî.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîäèíà 6, êœ. 12, áð. 8, 22. àâãóñò 1931.

214. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÎÑÂÅ
ÅŒÓ ÑÀÁÎÐÍÅ ÖÐÊÂÅ Ó ËÅÑÊÎÂÖÓ,

20. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1931.
Ôîòîðåïîðòàæà: Êðàš ó ðàçãîâîðó ñà íàðîäîì; Èçãëåä íîâå öðêâå; Ïàòðè¼àðõ
îêðóæåí íàðîäîì èçëàçè èç öðêâå; Êðàš èçëàçè èç öðêâå ó ïðàòœè ïðåäñåä-
íèêà âëàäå Ïåòðà Æèâêîâè
à è áàíà Âàðäàðñêå áàíîâèíå Æèêå Ëàçè
à.
Ñâå÷àíî îñâå
åœå öðêâå èçâðøèî ¼å ïàòðè¼àðõ Âàðíàâà ó ïðèñóñòâó êðàšà è
äðæàâíèõ âåëèêîäîñòî¼íèêà. Ïîñëå îñâå
åœà êðàš ¼å ðàçãîâàðàî ñà ïðåä-

89
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ñòàâíèöèìà Ëåñêîâöà è íàðîäîì èíòåðåñó¼ó
è ñå çà ïðîñâåòíå, êóëòóðíå è

ïðèâðåäíå ïðèëèêå ó ëåñêîâà÷êîì êðà¼ó.
Ôîòîðåïîðòàæà
Èëóñòðîâàíè ëèñò Íåäåšà, ñåïòåìáàð 1931.

215. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÍÀ ÎÒÊÐÈÂÀŒÓ ÑÏÎÌÅÍÈÊÀ

ÁÐÀÍÈÎÖÈÌÀ ÁÅÎÃÐÀÄÀ, 11. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1931.
Ôîòîðåïîðòàæà: Îïøòè ïîãëåä íà ñïîìåíèê çà âðåìå ñâå÷àíîñòè; Êðàš, êðà-
šèöà, ÷ëàíîâè âëàäå è îñòàëè âåëèêîäîñòî¼íèöè çà âðåìå îñâå
åœà ñïîìåíè-
êà.
Ó ïðèñóñòâó êðàšà, äðæàâíèõ âåëèêîäîñòî¼íèêà, ïðåäñòàâíèêà ñàâåçíè÷êèõ
äèïëîìàòñêèõ è âî¼íèõ ìèñè¼à, ðàòíèêà è ïîðîäèöà èçãèíóëèõ, ïðåäñòàâíèêà
ðàçíèõ óäðóæåœà è íàðîäà, ïîìåí ¼å ÷èíîäå¼ñòâîâàî ïàòðè¼àðõ Âàðíàâà. Ïî-
ñëå ïîìåíà êðàš ¼å ïîëîæèî âåíàö íà ñïîìåíèê. Ïî çàâðøåòêó ñâå÷àíîñòè, ÷å-
ñòèòàî ¼å âà¼àðó Âåðõîâñêîì, êî¼è ¼å óðàäèî ïðî¼åêàò çà ñïîìåí êîñòóðíèöó è
ôèãóðó ðàœåíîã îðëà íà îáîðåíî¼ íåïðè¼àòåšñêî¼ çàñòàâè. Áðîíçàíó ñòàòóó
ñðïñêîã âî¼íèêà - ïîáåäíèêà èçðàäèî ¼å âà¼àð Æèâî¼èí Ëóêè
. Êðàš è êðàšèöà
ñó îáèøëè êîñòóðíèöó ãäå ñó ñå èíòåðåñîâàëè çà áðî¼ ñàõðàœåíèõ è äðóãå ïî-
¼åäèíîñòè.
Ôîòîðåïîðòàæà
Ñâè¼åò, ãîä. 6, êœ. 12, áð. 21, 21. íîâåìáàð 1931.

216. ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À, ÊÍÅÃÈŒÀ ÎËÃÀ È ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÄÎËÀÇÅ

ÍÀ ÑÂÅÑËÎÂÅÍÑÊÈ ÊÎÑÒÈÌ ÁÀË Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 12. ÌÀÐÒ 1932.
Êðàšèöà è êíåãèœà ñó ó íàðîäíèì íîøœàìà, à êðàš ¼å ó ãåíåðàëñêî¼ ïðàçíè÷-
íî¼ óíèôîðìè.
Áàë ¼å îðãàíèçîâàëî Êîëî ñðïñêèõ ñåñòàðà ó Îôèöèðñêîì äîìó.
Ôîòîãðàôè¼à
L'Illustration, áð. 4649, 9. àïðèë 1932.

217. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÏÐÅÄÑÅÄÍÈÊ ÎÏØÒÈÍÅ ÌÈÐÊÎ ÊÎÌÍÅÍÎÂÈ

Ó ÕÅÐÖÅÃ ÍÎÂÎÌ, 16. £ÓË 1932.
Ïðå ïîñåòå Õåðöåã Íîâîì êðàš ¼å áîðàâèî ó ìàíàñòèðó Îñòðîã è íà Äóðìèòî-
ðó. Ó Îñòðîã ¼å ñòèãàî 10. ¼óëà 1932. è òàìî ñå ïîêëîíèî ìîøòèìà Ñâåòîã Âàñè-
ëè¼à Îñòðîøêîã. Ñóòðàäàí ¼å ó Íèêøè
ó îáèøàî ãèìíàçè¼ó, öðêâó ãäå ¼å ïîñëå
áëàãîäàðåœà ðàçãîâàðàî ñà íàðîäîì, çàòèì âîäîâîä ó èçãðàäœè è ìàíàñòèð
Æóïñêè.
Íà Æàášàêó è Öðíîì ¼åçåðó áîðàâèî ¼å îä 12. äî 14. ¼óëà è òîì ïðèëèêîì ðàç-
216 ãîâàðàî ñà íàðîäîì è äîáðîâîšöèìà.

90
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Íà ïóòó çà Áîêó 15. ¼óëà ïîñåòèî ¼å Äàíèëîâãðàä, Ñïóæ, Ðè¼åêó Öðíî¼åâè
à, Öå-
òèœå, Áóäâó è ñòèãàî ó Õåðöåã Íîâè ãäå ãà ¼å äî÷åêàî è ïîçäðàâèî ïðåäñåäíèê
îïøòèíå Ìèðêî Êîìíåíîâè
.
Ñóòðàäàí ¼å êðàš øåòàî ñà Ìèðêîì Êîìíåíîâè
åì ïàðêîì õîòåëà Áîêà è èíòå-
ðåñîâàî ñå çà ñâàêó áèšêó. Ïðè èçëàñêó èç ïàðêà ïîçäðàâèî ñå ñà Êîìíåíîâè-

åì è ðåêàî ìó: „Î÷àðàí ñàì îâèì äèâíèì ïàðêîì, âàøèì óêóñîì è âàøèì íà-
ïîðèìà.”
Ïîñëå øåòœå ó ïàðêó ïîñåòèî ¼å ìàíàñòèð Ñàâèíó è êîìàíäó Áîêå, à ïîïîäíå ¼å
÷àìöåì „Óñêîê” ïëîâèî Áîêîêîòîðñêèì çàëèâîì.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 8, êœ. 14, áð. 5, 6. àâãóñò 1932.

218. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÅÂÐÎÏÑÊÎÌ ÏÐÂÅÍÑÒÂÓ Ó ÂÅÑËÀŒÓ

ÍÀ ÀÄÈ ÖÈÃÀÍËÈ£È Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 4. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1932. 217
Ôîòîðåïîðòàæà: Ïðåäñåäíèê ÔÈÑÅ Åíðèêî Ô¼îðèíè è ïðåäñåäíèê ¼óãîñëîâåí-
ñêîã ñàâåçà äð Ñòàëèî; Êðàš äîëàçè íà ïðâåíñòâî; Ïîáåäíè÷êè îñìåðàö „Ãó-
ñàð” èç Ñïëèòà; Åíðèêî Ìóðè¼àíè, ïîáåäíèê ó ñêèôó; Ïîáåäíèöè ó äâî¼öó; Ïî-
áåäíèöè ó ÷åòâåðöó; Êîíãðåñ ÔÈÑÅ ó Ðàòíè÷êîì äîìó; ×åòâåðàö „Êðêå” èç
Øèáåíèêà.
Êðàšà ñó äî÷åêàëè ìèíèñòàð çà ôèçè÷êî âàñïèòàœå äð Êðàšåâè
è ïðåäñåä-
íèê ÔÈÑÅ ñà äåëåãàòèìà ñâèõ äðæàâà ó÷åñíèöà òàêìè÷åœà. Ïîñëå ðàçãîâàðà
ñà œèìà, êðàš ¼å ïîñìàòðàî òàêìè÷åœà îñìåðàöà, ÷åòâåðàöà è äðóãå âåñëà÷êå
óòàêìèöå.
Ôîòîðåïîðòàæà
Ñâè¼åò, ãîä. 7, êœ. 14, áð. 11, 7. ñåïòåìáàð 1932.

219. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÏÐÅÄÀ£È ÇÀÑÒÀÂÅ ÐÀÒÍÈÌ ÈÍÂÀËÈÄÈÌÀ

ÍÀ ÑÒÀÄÈÎÍÓ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£À Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 6. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1932.
Ïðåä 15.000 ðàòíèõ èíâàëèäà è ìíîøòâà ñâåòà, ïîñëå îñâå
åœà, êðàš ¼å ñòà-
âèî íà çàñòàâó ëåíòó è óêóöàî ïî÷àñíè åêñåð. Ó ãîâîðó ¼å èñòàêàî: „Âè ñòå îíè ó
÷è¼èì ¼å ðóêàìà ïðè îäáðàíè çåìšå è îáðàçà ñâàêà ïóøêà áèëà óáî¼èòà... Ñà
òîì æåšîì ïîäàðó¼åì âàøåì óäðóæåœó êàî âðõîâíè êîìàíäàíò îâó çàñòàâó è
ðàçâè¼àì ¼å ñà óâåðåœåì äà
å ñå ïîä œîì óâåê íåãîâàòè ¼óãîñëîâåíñêî áðàò-
ñòâî, âèòåøòâî è ¼åäèíñòâî.” Êðàšó ñå çàõâàëèî ïðåäñåäíèê Óäðóæåœà ðàò-
íèõ èíâàëèäà Áîæèäàð Íåäè
.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3 219

91
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

220. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÎÑÂÅ
ÅŒÓ ÑÏÎÌÅÍ ØÊÎËÅ Ó ÎÐÀØÖÓ,

15. ÔÅÁÐÓÀÐ 1933.
Ôîòîðåïîðòàæà: Äåôèëå âî¼ñêå èñïðåä øêîëå; Êðàš íà îñâå
åœó øêîëå; Åïè-
ñêîï Òèõîí ñà ñâåøòåíèöèìà çà âðåìå ñëóæáå; Ïðåäñåäíèê Ñðøêè
ñà ÷ëàíî-
âèìà âëàäå; Îïøòè ïîãëåä íà íàðîä ó òîêó ñâå÷àíîñòè.
Îñâå
åœó îñíîâíå øêîëå, ó ñïîìåí Ïðâîã ñðïñêîã óñòàíêà, ïðèñóñòâîâàëè ñó
êðàš, ÷ëàíîâè âëàäå, íàðîäíè ïîñëàíèöè, ñåíàòîðè è ìíîøòâî íàðîäà. Ïîñëå
îñâå
åœà êðàš ¼å ðàçãëåäàî øêîëó è çàäðæàî ñå ó ñîáè íàìåœåíî¼ çà ìóçå¼ âî-
æäà Êàðàîðà. Ïðèëèêîì çàêóñêå êðàšà ¼å êàî äîìà
èí ïîçäðàâèî Ëóêà Ëó-
êè
, çåìšîðàäíèê èç Îðàøöà. Êðàš ñå çàõâàëèî è ðåêàî: „Íàøà áîðáà óðå÷åíà
è çàïî÷åòà îâäå íà îâîì ìåñòó íà Ñðåòåœå 1804, êî¼à ñå âîäèëà çà îñëîáîåœå
è ó¼åäèœåœå ñðïñêî, ïðåòâîðåíà ¼å 1914. îä óæå ñðïñêå áîðáå ó ¼óãîñëîâåíñêó,
øèðèíîì òîã çàìàõà è ñèëèíîì òîã ïîëåòà, ñëèëà ñå, òîêîì ñâåòñêîã ðàòà, ó
çà¼åäíè÷êå íàïîðå ñâèõ ¼óãîñëîâåíñêèõ ðîäîšóáà, êî¼è ñó íàïîðè, Áîãó íåêà ¼å
õâàëà, íà êðà¼ó êðóíèñàíè óñïåõîì: ñòâàðàœåì è ó¼åäèœåœåì âåëèêå è ñíàæíå
íàì Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å.”
Ïîñëå ãîâîðà êðàš ¼å ñàñëóøàî ðåöèòàöè¼å è ðàçãîâàðàî ñà ó÷åíèöèìà.
Ôîòîðåïîðòàæà
Ñâè¼åò, ãîä. 8, êœ. 15, áð. 9, 25. ôåáðóàð 1933.

221 221. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÐÀÇÃÎÂÎÐÀ ÑÀ ÐÓÄÍÈ×ÀÍÈÌÀ

Ó ÃÎÐŒÅÌ ÌÈËÀÍÎÂÖÓ, 7. ÌÀ£ 1933.
Îñâå
åœó îñíîâíå øêîëå „Êðàš Àëåêñàíäàð Ïðâè”ó Ãîðœåì Ìèëàíîâöó ïðè-
ñóñòâàî ¼å êðàš ñà äðæàâíèì âåëèêîäîñòî¼íèöèìà. Çà âðåìå ðó÷êà âëàäàðà ¼å
ïîçäðàâèî íàðîäíè ïîñëàíèê Šóáèøà Òðèôóíîâè
, à çàòèì ñå êðàš çàõâàëèî
ðåêàâøè: „Íåïîñðåäíî ñëåäó¼ó
è èçà Äåêëàðàöè¼å êðàšåâñêå ñðïñêå âëàäå è Íè-
øêå íàðîäíå ñêóïøòèíå ó êî¼î¼ ¼å ïðîãëàøåíà áîðáà çà îñëîáîåœå è ó¼åäèœå-
œå ñâèõ Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà, Ðóäíè÷êà ïîáåäà êðåïèëà íàñ ¼å è ó âðåìå íà¼-
òåæèõ èñêóøåœà âåðîì: äà
å äî
è äàí êàäà
å ñå íàøà âåëèêà îôàíçèâà îïåò
ïîíîâèòè è êàäà
å Íèøêà è Êðôñêà äåêëàðàöè¼à ïîñòàòè æèâà ñòâàðíîñò. È
Áîãó íåêà ¼å õâàëà òà ¼å ñòâàðíîñò è äîøëà.”
Êðàš ¼å ïðåä øêîëîì ðàçãîâàðàî ñà ñòàðèì ðàòíèöèìà ïðèïàäíèöèìà 10. òà-
êîâñêîã ïóêà, íîñèîöèìà Êàðàîðåâå çâåçäå.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñòàðè Ìèëàíîâàö, Ãîðœè Ìèëàíîâàö 2003.

222. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÏÐÎÑËÀÂÈ 100-ÃÎÄÈØŒÈÖÅ ÎÑËÎÁ΀ŌÀ

ÒÈÌÎ×ÊÅ ÊÐÀ£ÈÍÅ ÎÄ ÒÓÐÀÊÀ, ÇÀ£Å×ÀÐ 14. ÌÀ£ 1933.
Ó ïðèñóñòâó äðæàâíèõ âåëèêîäîñòî¼íèêà è 30.000 šóäè èç Çà¼å÷àðà è îêîëèíå
222 êðàš ¼å îòâàðà¼ó
è ñòî÷àðñêó è ðóäàðñêó èçëîæáó ðåêàî: „Áëàãîäàðå
è ñâî¼î¼

92
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

áîðáåíîñòè è èçäðæšèâîñòè êàî è ñâî¼î¼ ÷âðñòî¼ è óïîðíî¼ íàöèîíàëíî¼ èñ-

òðà¼íîñòè Òèìî÷êà êðà¼èíà ñå çàèñòà èìà ÷èìå ïîäè÷èòè è èç ðàòà è èç ìèðà.
Îíà ¼å òî ïîêàçàëà è îâîì ñìèøšåíîì èçëîæáîì, êàî ñâå÷àíèì çíàêîì çàõâàë-
íîñòè ïðåìà îñëîáîäèëà÷êèì ïîäâèçèìà ñâî¼èõ ïðåäàêà è âèäšèâèì äîêàçîì,
äà ó îñëîáîåíî¼ äîìîâèíè íè¼å íèêàä ñåäåëà ñêðøòåíèõ ðóêó.”
Ðàçãëåäàî ¼å ñòî÷àðñêó èçëîæáó èíòåðåñó¼ó
è ñå çà êîœå, ãîâåäà, ìëå÷íå ïðî-
èçâîäå. Íà ðóäàðñêî¼ èçëîæáè äî÷åêàëè ñó ãà ãåíåðàëíè äèðåêòîð Áîðñêèõ
ðóäíèêà Æîðæ Ñà¼, êî¼è ¼å çà òó ïðèëèêó äîøàî èç Ïàðèçà è äèðåêòîð Áîðñêèõ
ðóäíèêà Åìèë ϼàëà.
Ôîòîãðàôè¼à
£óãîñëîâåíñêå èëóñòðîâàíå íîâèíå, áá., íîâåìáàð 1934.

223. ÇÀÃÐÅÁÀ×ÊÈ ÑÎÊÎËÈ ÊÎÄ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÍÀ ÏËÈÒÂÈ×ÊÈÌ

£ÅÇÅÐÈÌÀ, 23. £ÓË 1933.
Êðàš ¼å äîïóòîâàî íà Ïëèòâè÷êà ¼åçåðà 19. ¼óëà 1933. ãäå ìó ¼å ïðèðååí ñðäà-
÷àí äî÷åê, à ïîçäðàâèëè ñó ãà áàí Ñàâñêå áàíîâèíå Èâî Ïåðîâè
è ïðåäñåäíèê
îïøòèíå Ïëèòâèöå Ìèøà Êîñàíîâè
. Ïðèìèî ¼å 21. ¼óëà äåïóòàöè¼ó ñîêîëà èç
Ãîñïè
à è îêîëèíå ñà äð Ïåòðîì Çåöîì íà ÷åëó.
Ïðåä ïîëàçàê ó Ãîñïè
êðàš ¼å 23. ¼óëà ïðèìèî äåïóòàöè¼ó îä 60 çàãðåáà÷êèõ
ñîêîëà êî¼è ñó îä Çàãðåáà äî Ïëèòâèöà ïðåòð÷àëè 143 êì è ïðåäàëè àäðåñó ó
êî¼î¼ ñó èñòàêëè: „Ïðèñòàëèöå ìèñëè äà ðàçóì âëàäà ñâåòîì, ñëåäáåíèöè íà÷å-
ëà äà áåç ïëåìåíèòèõ ñòðàñòè íåìà âðëèíà, âåðè ó ïîáåäó íàøå êðàšåâñêå è
äðæàâíå èäå¼å, ïîòåêîñìî ðàäîñíî è ñâîì ñíàãîì èç ñîêîëñêîã äðóøòâà è ó Çà-
ãðåáó ãðàäó äà íàøåì ñîêîëñêîì êðàšó Àëåêñàíäðó Ïðâîì Êàðàîðåâè
ó... äî-
íåñåìî ïîçäðàâ, îäàíîñò, šóáàâ è ñïðåìíîñò äà êàä ãîä çàòðåáà ïðîëè¼åìî çà
œåãà ñâó íàøó êðâ.”
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3

224. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÄÐÆÈ ÃÎÂÎÐ Ó ÃÎÑÏÈ
Ó, 23. £ÓË 1933.

Íà ïóòó çà Ãîñïè
êðàš ¼å ïîñåòèî Êîðåíèöó ãäå ãà ¼å ïîçäðàâèî ïðåäñåäíèê
îïøòèíå Íèêîëà óè
è Áóíè
ãäå ìó ¼å äîáðîäîøëèöó ïîæåëåî ïðåäñåäíèê
îïøòèíå Èëè¼à Êîñàíîâè
.
Ó Ãîñïè
ó êðàšà ¼å äî÷åêàëî 40.000 šóäè, à íà ñëåòèøòó ïîçäðàâèëè ñó ãà
ïðåäñåäíèê îïøòèíå £îñèï Êîëàêîâè
è íàðîäíè ïîñëàíèê Èñà Áîãäàíîâè
.
Êðàš ¼å ñà ñâå÷àíå òðèáèíå ïîñìàòðàî äåôèëå ñîêîëà, äåëåãàöè¼à, äðóøòàâà,
óäðóæåœà è íàðîäà ðàçíèõ ìåñòà. Ïîñëå äåôèëåà ñòàðåøèíà ñîêîëà äð Ïåòàð
Çåö ¼å ïîçäðàâèî âëàäàðà ïðèãîäíèì ãîâîðîì. Êðàš ñå çàõâàëèî ðå÷èìà:
„Äðàãè ìî¼è Ëè÷àíè! Äîøàî ñàì ðàä è ñà ïóíî âåðå ó ìî¼ó êðøíó, àëè óâåê ïîíî-
ñíó Ëèêó, ìåó Âàñ ìî¼è õðàáðè Ëè÷àíè, êî¼è ñòå óâåê áèëè íàäàõíóòè îíîì âå- 224

93
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ëèêîì èäå¼îì íàðîäíîã è äðæàâíîã ¼åäèíñòâà, êî¼à ¼å ïîòàêëà íàøó áðà
ó íà

âåëèêà õåðî¼ñêà äåëà çà îñëîáîåœå öåëîã íàøåã íàðîäà. Ó îäñóäíîì òðåíóòêó
êàäà ¼å òðåáàëî ñà ïóøêîì ó ðóöè èñêóïšèâàòè ñâî¼ó íàöèîíàëíó ñëîáîäó – êî-
¼à ñå ìîæå ñàìî ó ñëîçè è ¼åäèíñòâó î÷óâàòè – Ëè÷àíè ñó ñå ïðâè äîáðîâîšíî
îäàçâàëè è òèìå ñòåêëè ïðèçíàœå ñâèõ £óãîñëîâåíà. Çàõâàëàí íà îâî¼ ëåïî¼ ìà-
íèôåñòàöè¼è âàøå âåðíîñòè è šóáàâè ïðåìà ìåíè è ìîì äîìó ïîçäðàâšàì âàñ
ñâå ñà: Æèâåëè Ëè÷àíè – Æèâåëà £óãîñëàâè¼à.”
Ïîñëå êðàšåâîã ãîâîðà èçâåäåíå ñó ñîêîëñêå âåæáå. Íà èçëàñêó ñà ñëåòèøòà
ìëàäè
Ìàòè¼à Àíòå Óøšåáðèãà ïîêëîíèî ¼å êðàšó ãóñëå.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ- Ô-3, Àëáóì

225. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÐÀÇÃÎÂÀÐÀ ÑÀ ÍÀÐÎÄÎÌ ÑÅŒÀ, 25. £ÓË 1933.

Íà ïóòó çà Ñåœ êðàš ¼å ñà Ïëèòâèöà ñòèãàî ó Êàðëîáàã îäàêëå ¼å êðñòàðèöîì
„Äàëìàöè¼à” îòïëîâèî çà Ñåœ. Êàäà ¼å êðñòàðèöà ïðîëàçèëà ïîðåä Ðàáà íàè-
øëà ¼å íà óñèäðåíó åíãëåñêó ôëîòó êî¼à ¼å îäàëà ïî÷àñò êðàšó.
Ó Ñåœó êðàšà ¼å äî÷åêàëî ìíîøòâî íàðîäà, à ïîçäðàâèî ãà ¼å ãðàäîíà÷åëíèê
Âèêòîð Ðèâîñåê. Êðàš ¼å ðàçãîâàðàî ñà áèñêóïîì Ñòàð÷åâè
åì, ïðîòîì Ìèõà-
èëîì Ãðóáîðîì è îñòàëèì ñâåøòåíèöèìà, âîîì ñîêîëà, ïðåäñåäíèêîì £à-
äðàíñêå ñòðàæå è ïðåäñòàâíèöèìà îñòàëèõ óäðóæåœà, à çàòèì ¼å ïðîøåòàî
ñåœñêèì óëèöàìà, îáèøàî ñòàðó öðêâó Ñâ. Ôðàœå è êàòåäðàëó ãäå ñó ìó ïîêà-
çàíè êšó÷åâè ñòàðîã ãðàäà Êëèñà. Ïî èçëàñêó èç êàòåäðàëå ïîçäðàâèî ñå ñà
Âèíêîì Áóòîðöåì, ¼àáëàíè÷êèì æóïíèêîì è áàíñêèì âå
íèêîì.
Ïîñëå Ñåœà êðàš ¼å ïîñåòèî Îòî÷àö ãäå ãà ¼å äî÷åêàëî 15.000 šóäè, à ïîçäðà-
âèî ãà ¼å ïðåäñåäíèê îïøòèíå ¼åêîñëàâ Êîâà÷åâè
.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-Ô-3, Àëáóì

226. ÍÀÐÎÄ Î×ÅÊӣŠÄÎËÀÇÀÊ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÑËÓŒ, 27. £ÓË 1933.
Èñïðåä ñëàâîëóêà ñà íàòïèñîì „Æèâèî êðàš – äîáðî äîøàî” áèëè ñó àöè ñà
çàñòàâèöàìà, ïðåäñåäíèê îïøòèíå, íàðîäíè ïîñëàíèöè, ñâåøòåíñòâî, ñîêîëè,
óãëåäíè ãðààíè, äîáðîâîšöè, èíâàëèäè è íàðîä ó øïàëèðó äóãîì 2 êèëîìå-
òðà. Ïðå Ñëóœà êðàš ¼å ïîñåòèî Äðåæíèê ãäå ãà ¼å äî÷åêàëî 2.000 šóäè è ïî-
çäðàâèî ïðåäñåäíèê îïøòèíå £îâî Ðîæè
.
Ó Ñëóœó ãà ¼å äî÷åêàëî 12.000 šóäè, à ïîçäðàâèëè ñó ãà ïðåäñåäíèê îïøòèíå
£îñèï Íåðàëè
è íàðîäíè ïîñëàíèê Ìèëàí Ïîïîâè
. Êðàš ¼å ðàçãîâàðàî ñà
íàðîäíèì ïîñëàíèöèìà, êàòîëè÷êèì è ïðàâîñëàâíèì ñâåøòåíèöèìà, ñîêîëè-
ìà, äîáðîâîšöèìà êî¼èõ ¼å áèëî ó øïàëèðó 115, ïðåäñåäíèêîì èíâàëèäà è íà-
226 ðîäîì. Ïîñëå ðàçãîâîðà îòïóòîâàî ¼å íà Áëåä.

94
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Òîêîì áîðàâêà íà Ïëèòâèöàìà êðàš ¼å èøî ó øåòœó äî äîœèõ ¼åçåðà, îáèøàî

Ìîäðó øïèšó è Øóïšà÷ó, ó êàôàíè Ìè
å Ëóêåòè
à ïîïèî êàôó, ðàçãîâàðàî ñà
âëàñíèêîì è œåãîâîì æåíîì è äàðèâàî èõ. Ó Áàšåâöó ó ïîäíîæ¼ó Ïšåøåâèöå
êîä Áèõà
à áèî ¼å ó êó
è ñâîã áèâøåã ãàðäèñòå Ãàøïàðà Õå
èìîâè
à. Ïîñåòèî
¼å Ïåòðîâî Ñåëî è Ñîêîëàö êîä Áèõà
à ãäå ¼å ïîñìàòðàî çèäèíå ñòàðîã ãðàäà. Ó
àóäè¼åíöè¼è êîä êðàšà áèëè ñó íàðîäíè ïîñëàíèöè Ìèðêî Äîøåí è Ìèëàí Ïî-
ïîâè
, áèâøè ìèíèñòàð £óð༠Äåìåòðîâè
. Ïðèìèî ¼å 15 ñîêîëà èç Îòîêå, ñðåç
Áîñàíñêà Êðóïà, êî¼è ñó 26. ¼óëà 1933. äîøëè äà ïîçäðàâå êðàšà. Êðàš ¼å äîíåî
îäëóêó äà ïîäèãíå áîëíèöó ó Êîðåíèöè.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3, Àëáóì

227. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÐÀÇÃËÅÄÀ£Ó ÕÈÃÈ£ÅÍÑÊÓ

ÈÇËÎÆÁÓ ÍÀ ÒÅÕÍÈ×ÊÎÌ ÔÀÊÓËÒÅÒÓ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ,
18. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1933.
Ïîä ïîêðîâèòåšñòâîì êðàšà, £óãîñëîâåíñêî äðóøòâî çà ÷óâàœå íàðîäíîã
çäðàâšà ïðèðåäèëî ¼å Ïðâó çåìàšñêó õèãè¼åíñêó èçëîæáó îä 19. àâãóñòà äî 20.
ñåïòåìáðà 1933. Êðàšåâñêè ïàð ¼å ðàçãëåäàî èçëîæáó î çäðàâñòâåíîì ïðîñâå-

èâàœó, òóðèçìó è áàœàìà, øêîëñêî¼ õèãè¼åíè, îäî¼÷åòó-ìàëîì äåòåòó, çàðà-
çíèì áîëåñòèìà, ìàëàðè¼è, ñòàíó è íàñåšó (àñàíàöè¼è). Êðàš ¼å èçðàçèî âåëèêî
çàäîâîšñòâî çáîã ïðèðåèâàœà èçëîæáå.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñïîìåíèöà Ïðâå çåìàšñêå õèãè¼åíñêå èçëîæáå ó Áåîãðàäó, Áåîãðàä 1933.

228. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À ÏÐÈÑÓÑÒÂÓ£Ó ÏÎÌÅÍÓ

ÑÐÏÑÊÈÌ ÂΣÍÈÖÈÌÀ ÍÀ ÂÈÄÓ, 7. ÎÊÒÎÁÀÐ 1933.
Ïî äîëàñêó íà Êðô èç Öàðèãðàäà êðàš è êðàšèöà ñó íà ðàçàðà÷ó „Äóáðîâíèê”
îòèøëè äî Ïëàâå ãðîáíèöå. Íà ìåñòó ãäå ¼å ó ìîðå ñïóøòåíî íåêîëèêî õèšàäà
óìðëèõ ñðïñêèõ âî¼íèêà, çà êî¼å âèøå íè¼å áèëî ìåñòà äà ñå ñàõðàíå íà Âèäó
(Îñòðâó ñìðòè), îäðæàí ¼å êðàòàê ïîìåí, èñïàšåí ïî÷àñíè ïëîòóí è êðàš è
êðàšèöà ñó ó ìîðå áàöèëè áóêåò öâå
à.
Íà Âèäó êîä çà¼åäíè÷êîã ãðîáà íà êîìå ¼å èñïèñàíî „Íåïîçíàòè” îäðæàí ¼å ïî-
ìåí è êðàšåâñêè ïàð ¼å íà ãðîáíèöó ïîëîæèî âåëèêè ëîâîðîâ âåíàö êî¼è ¼å
äîíåò èç £óãîñëàâè¼å.
Êðàšåâñêè ïàð ¼å íà Êðôó îáèøàî Êàíîíó, Àõèëåîí, Ïåëåêó, à çàòèì ñó ñå ó Êð-
ôó ïðîâåçëè ïîðåä ïîçîðèøíå çãðàäå ó êî¼î¼ ¼å çàñåäàëà Ñðïñêà íàðîäíà ñêóï-
øòèíà, õîòåëà ó êî¼åì ¼å áèëà ñìåøòåíà ñðïñêà âëàäà è áàíêå ãäå ¼å ñòàíîâàî
ðåãåíò Àëåêñàíäàð. 228

95
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

Íà „Äóáðîâíèêó” ¼å ïðèðååí ðó÷àê íà êî¼åì ñó ïîðåä êðàšåâñêîã ïàðà áèëè

ãåíåðàë Êîíäèëèñ, ìèíèñòàð èíîñòðàíèõ ïîñëîâà Ìàêñèìîñ, êðôñêè ìèòðî-
ïîëèò Àëåêñàíäðîñ è îñòàëå çâàíèöå.
Ôîòîãðàôè¼à
×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó 1888–1934.
Ñïîìåí àëáóì ñëèêà èç æèâîòà áëàæåíîïî÷èâøåã
âèòåøêîã êðàšà Àëåêñàíäðà Ïðâîã Ó¼åäèíèòåšà, Áåîãðàä 1935.

229. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÈÌÀ ÑÎ È ÕËÅÁ Ó ÊÐÀÃÓ£ÅÂÖÓ, 5. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1933.

Äåâî¼êà ó íàðîäíî¼ íîøœè, ó çíàê âåðíîñòè è ïîäàíè÷êå îäàíîñòè, äà¼å ñî è
õëåá êðàšó ïðèëèêîì œåãîâîã äîëàñêà íà ïðîñëàâó 100-ãîäèøœèöå Êðàãó¼å-
âà÷êå ãèìíàçè¼å. Äî÷åêàëî ãà ¼å 20.000 Øóìàäèíàöà, äåëåãàòè øêîëà è ðàçíèõ
ïðîñâåòíèõ, êóëòóðíèõ è íàöèîíàëíèõ îðãàíèçàöè¼à è óñòàíîâà, ïðåäñòàâíè-
öè âëàñòè, àöè è ìíîãîáðî¼íè óãëåäíè ãîñòè. Ïîñëå ïîçäðàâíîã ãîâîðà ïðåä-
ñåäíèêà îïøòèíå Àëåêñàíäðà Îáðàäîâè
à êðàš ¼å ïîëîæèî âåíàö íà ñïîìå-
íèê Øóìàäèíöèìà ïàëèì ó ðàòîâèìà 1912–1918, à çàòèì ¼å îòèøàî ó ãèìíàçè¼ó
ãäå ñó ãà ïîðåä ó÷åíèêà äî÷åêàëè ÷ëàíîâè Îäáîðà çà ïðîñëàâó.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3

230. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÄÈÐÅÊÒÎÐ ÄÓØÀÍ ÒÐÈÏÊÎÂÈ
ÈÇËÀÇÅ

ÈÇ ÊÐÀÃÓ£ÅÂÀ×ÊÅ ÃÈÌÍÀÇÈ£Å, 5. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1933.
229 Ïîñëå ïîìåíà ñâèì óìðëèì è ó ðàòîâèìà ïîãèíóëèì àöèìà è íàñòàâíèöèìà ó
ãèìíàçè¼è ¼å îñâå
åíà ñïîìåí ïëî÷à êî¼ó ¼å îòêðèî êðàš. Âëàäàðà ¼å ïîçäðà-
âèî äèðåêòîð Òðèïêîâè
, à çàòèì ¼å êðàš èñòàêàî èñòîðè¼ñêå çàñëóãå Øóìàäè-
¼å ó îñòâàðåœó íàðîäíèõ èäåàëà è óëîãó Êðàãó¼åâà÷êå ãèìíàçè¼å êî¼ó ¼å îíà ó
òîìå èìàëà. Ðåêàî ¼å: „Äàíàøœà ñâå÷àíîñò ¼å ïî ñâî¼î¼ ñóøòèíè èçðàç çàõâàë-
íîñòè Øóìàäè¼è çà îíî øòî ¼å îíà ÷èíèëà çà íàø íàöèîíàëíè èäåàë. Ïðåä íà-
øèì î÷èìà äåôèëó¼ó ó îâîì òðåíóòêó ñåíè œåíèõ ñèíîâà è ÷èòàâèõ œåíèõ ïî-
êîëåœà, êî¼è ïîæðòâîâàœåì è ¼óíàøòâîì ïîêàçàøå, êàä ãîä ¼å òðåáàëî, äà
íàø íàðîä çàñëóæó¼å äà èìà ñâî¼ó ñëîáîäó è ñâî¼ó êóëòóðó. Îíè íà ñàášó îòåøå
îä óãœåòà÷à ïðàâî íà æèâîò è ñàìîñòàëíîñò, îíè ñâî¼èì ñëîáîäíèì îãœè-
øòåì ïðîáóäèøå âåðó êîä íåîñëîáîåíå áðà
å è ïîñòàäîøå ñòåöèøòå ðîäî-
šóáà ñà ñâèõ ñòðàíà. Îíè ïðåäœà÷èøå ó Ñðïñòâó è £óãîñëîâåíñòâó ó ñâåêîëè-
êèì áîðáàìà çà îñëîáîåœå è ó¼åäèœåœå.”
Îäëèêîâàî ¼å Ãèìíàçè¼ó îðäåíîì Ñâåòîã Ñàâå ïðâîã ðåäà „ñà óâåðåœåì äà ãà ¼å
äîñòî¼íî çàñëóæèëà è äà
å ãà ¼îø äîñòî¼íè¼å îïðàâäàòè.” Ðàçãëåäàî ¼å èçëîæáå
êî¼å ñó ïðèðåäèëè ó÷åíèöè êðàãó¼åâà÷êèõ øêîëà è äðóøòàâà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3

96
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

231. ÒÀ£ÌÑΠÈÇÂÅØÒÀ£ Î ÁÎÐÀÂÊÓ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ È ÊÐÀŠÈÖÅ ÌÀÐÈ£Å

Ó ÇÀÃÐÅÁÓ, 13. £ÀÍÓÀÐ 1934.
Èçâåøò༠ñïåöè¼àëíîã äîïèñíèêà Òà¼ìñà èç Áåîãðàäà î çíà÷à¼ó áîðàâêà êðà-
šåâñêîã ïàðà ó Çàãðåáó ó äðóãî¼ ïîëîâèíè äåöåìáðà 1933. è ïî÷åòêîì ¼àíóàðà
1934. Èçâåøòà÷ íàâîäè „îâî ¼å áèëî ïðâè ïóò ó èñòîðè¼è £óãîñëàâè¼å äà ¼å Äâîð
áèî ïðåíåò ó Õðâàòñêó ïðåñòîíèöó çà äóæå òðà¼àœå, à íå ñàìî íà íåêîëèêî äà-
íà... Êðàšåâà ðåçèäåíöè¼à íàëàçèëà ñå ó ïàëàòè êî¼ó ìó ¼å ïîêëîíèëî çàãðåáà÷êî
ñòàíîâíèøòâî ïðå íåêîëèêî ãîäèíà. Êðàš ñå ñëîáîäíî êðåòàî óëèöàìà, èçìå-
œó¼ó
è ïîçäðàâå ñà ïðîëàçíèöèìà. Èç ñâî¼å ïðèâàòíå êàñå äàî ¼å 250.000 äèíàðà
çà òàìîøœó ñèðîòèœó, óçåî ¼å àêòèâíîã ó÷åø
à ó îáíàâšàœó Ñàâåçà õðâàò-
ñêèõ ñåšà÷êèõ çàäðóãà. Îí ¼å ïðèìèî ìíîãîáðî¼íå õðâàòñêå äåïóòàöè¼å èç ñâèõ
äåëîâà è äàî ¼å íàðååœå äà Ìà÷åê, âîà Õðâàòñêå îïîçèöè¼å, áóäå ïóøòåí 4 äà-
íà íà ñëîáîäó äà áè ìîãàî ïðèñóñòâîâàòè ïîãðåáó ñâîãà îöà.”Èçâåøòà÷ èñòè÷å:
„Ïðèëèêîì äîëàñêà êðàšà è êðàšèöå áèëî ¼å 60.000 šóäè. Ò༠äî÷åê ¼å áèî äåìîí-
ñòðàòèâíè¼è íåãî øòî áè ìîãàî áèòè ìà êî¼è äî÷åê ó Áåîãðàäó,” àëè è íàâîäè
äà ¼å îòêðèâåíà ïðèïðåìà àòåíòàòà íà êðàšà. Íîâèíàð ¼å îöåíèî äà „áëàãîäà-
ðå
è íà¼âèøå ñîïñòâåíî¼ êðàšåâî¼ èíèöè¼àòèâè è ëè÷íî¼ ïðèâëà÷íîñòè îâà
ïîñåòà óíåëà ¼å âå
ó ñðäà÷íîñò è ïîâåðåœå ó œåãîâå îäíîñå ñà œåãîâèì õðâàò-
ñêèì ïîäàíèöèìà.” Íà êðà¼ó íîâèíàð èçâåøòàâà: „Îïåò ñå ãîâîðè î îäàâàœó
ñòâàðíå ïîêðà¼èíñêå àóòîíîìè¼å è âåðó¼å ñå äà êðàš, íà êîìå ëåæè êîíà÷íà îä-
ãîâîðíîñò ó îâî¼ êàî è ó äðóãèì ñòâàðèìà, íè¼å ðàâî ðàñïîëîæåí ïðåìà îâî¼
ñòâàðè.”
Èçâåøòà¼
À£-38-99-233

232. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÎÑÂÅ
ÅŒÓ ÕÐÀÌÀ ÑËÀÂÅ ÍÀ ÂΣÍÈ×ÊÎÌ

ÃÐÎÁŠÓ ÊÎÄ ÑÊÎÏŠÀ, 27. ÌÀ£ 1934.
Ôîòîðåïîðòàæà: Êðàš ñà ñâå
îì ó ðóöè íà ìîëèòâè çà ¼óíàêå ïîãèíóëå ó ðàòî-
âèìà çà îñëîáîåœå è ó¼åäèœåœå; Õðàì ñëàâå ó êî¼åì ñó ñàõðàœåíè ðàòíèöè
ïàëè çà îñëîáîåœå Ñòàðå Ñðáè¼å è Ìàêåäîíè¼å; Íàðîä ïðåä Õðàìîì ó òîêó
ïîìåíà; Íàðîä èç îêîëèíå Ñêîïšà ïðåä ïî÷åòàê îñâå
åœà.
Õðàì íà ñêîïñêîì âî¼íè÷êîì ãðîášó ïîäèãíóò ¼å ó ÷àñò ïðèçíàœà ðàòíèöèìà
ïàëèì ó ðàòîâèìà 1912–1918. ÷è¼å ñó êîñòè ïðåíåòå è ñìåøòåíå ó êðèïòó. Èç-
ãðàåí ¼å ïðèëîçèìà óñòàíîâà è ïî¼åäèíàöà. Êðàš ¼å äàðîâàî èêîíîñòàñ, à íà¼-
âå
è ïðèëîã áèî ¼å îä êîìàíäàíòà Òðå
å àðìè¼å, ãåíåðàëà Ìèëàíà Íåäè
à, êî-
¼è ñå íà¼âèøå àíãàæîâàî íà ïîäèçàœó ñïîìåíèêà è ïðåäëîæèî äà ñå çîâå Õðàì
ñëàâå.
Îñâå
åœó Õðàìà ïðèñóñòâîâàëè ñó äðæàâíè âåëèêîäîñòî¼íèöè è 50.000 šóäè.
Ó Õðàìó ¼å êðàš Àëåêñàíäàð ñòàâèî íà èêîíîñòàñ ëîâîðîâ âåíàö ó çíàê ïðè-
çíàœà ïàëèì çà îòàŸáèíó. Ïðåä Õðàìîì ¼å ïðèñóñòâîâàî ñâå÷àíîì ïîìåíó è 232

97
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ñàñëóøàî áåñåäó ïàòðè¼àðõà Âàðíàâå è ãîâîð Ìèëàíà Íåäè
à. Ïîñëå òîãà

êðàš ¼å ó öðêâè ðàçãëåäàî êðèïòó ó êî¼î¼ ñó ïîëîæåíå êîñòè 3.200 áîðàöà.
Ó Ñêîïšó ¼å êðàš ïðèñóñòâîâàî äåôèëåó òðóïà è íà ñâå÷àíîì ðó÷êó, ó îôèöèð-
ñêîì äîìó, ðåêàî äà
å Õðàì ñëàâå „áèòè ñèìáîë îíå íåâèäšèâå ñïîíå êî¼à çà
âå÷íà âðåìåíà ñïà¼à íåìàœè
êó Ñðáè¼ó ñà Ñðáè¼îì Êàðàîðåâîì è öåëîì £ó-
ãîñëàâè¼îì.”
Ó ñåëó Êó÷êîâî íà ïàäèíàìà Ñêîïñêå Öðíå Ãîðå, íà âðõó £àçâèœå, êðàš ¼å ïðè-
ñóñòâîâàî îñâå
åœó ñïîìåí êàïåëå êðàšó Ïåòðó, îáèøàî øêîëó è äàî ïðèëîã
çà ñèðîìàøíå àêå.
Ôîòîðåïîðòàæà
Ñâè¼åò, ãîä. 9, êœ. 17, áð. 24, 9. ¼óí 1934.

233. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÎÑÂÅ
ÅŒÓ ÄÎÌÀ ÍÎÂÎÑÀÄÑÊÅ ÒÐÃÎÂÀ×ÊÅ

ÎÌËÀÄÈÍÅ, 10. £ÓÍ 1934.
Ôîòîðåïîðòàæà: Ãðàäîíà÷åëíèê äð Áðàíèñëàâ Áîðîòà ïîçäðàâšà êðàšà íà
æåëåçíè÷êî¼ ñòàíèöè; Ïî÷àñíè ïðåäñåäíèê òðãîâà÷êå îìëàäèíå Æàðêî Ñëåï-
÷åâè
ïîçäðàâšà êðàšà; Äîì Íîâîñàäñêå òðãîâà÷êå îìëàäèíå ñà íàòïèñîì
„Äîáðî íàì äîøàî íàø ìèëè êðàšó”; Êðàš îäëàçè èç Äîìà ïîñëå ñâå÷àíîñòè
êðîç øïàëèð äàìà ñà áóêåòèìà öâå
à.
Êðàš ¼å ïðèñóñòâîâàî ñâå÷àíî¼ ñåäíèöè ïîâîäîì 30-ãîäèøœèöå Íîâîñàäñêå
òðãîâà÷êå îìëàäèíå ãäå ãà ¼å ïîçäðàâèî ïðåäñåäíèê Ìèëîø Ðàëåòè
. Ó ñâå÷à-
íî¼ äâîðàíè Äîìà Íîâîñàäñêå òðãîâà÷êå îìëàäèíå ïðèñóñòâîâàî ¼å îñâå
åœó
Äîìà, ãäå ìó ¼å äîáðîäîøëèöó ïîæåëåî åïèñêîï Èðèíå¼.
Êðàš ¼å îäëèêîâàî Íîâîñàäñêó òðãîâà÷êó îìëàäèíó îðäåíîì Ñâåòîã Ñàâå òðå-

åã ñòåïåíà ó çíàê ïðèçíàœà çà ìàðšèâ è ïðåäàí íàöèîíàëíè è ïðèâðåäíè
ðàä. Îðäåí ïðåäñåäíèêó Ìèëîøó Ðàëåòè
ó ïðåäàî ¼å ìèíèñòàð £óð༠Äåìåòðî-
âè
.
Ôîòîðåïîðòàæà
Ñâè¼åò, ãîä. 9, êœ. 17, áð. 26, 23. ¼óí 1934.

234. ÏÓÒ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÊÐÎÇ ÏÎÄÐȌŠ– ÊÐÀŠ ÏÀËÈ ÊÀÍÄÈËÎ Ó

ÑÏÎÌÅÍ ÊÎÑÒÓÐÍÈÖÈ ÍÀ ÌÀ×ÊÎÂÎÌ ÊÀÌÅÍÓ, 4. £ÓÍ 1934.
Êðàš ¼å 3. ¼óíà 1934. ó Øàïöó ïðèñóñòâîâàî ïðîñëàâè 100-ãîäèøœèöå Ñàáîðíå
öðêâå, ó œåíî¼ ïîðòè îòêðèî ñïîìåíèê ïàëèì ðàòíèöèìà è æðòâàìà ó ðàòîâè-
ìà 1912–1918. è áèî íà îñâå
åœó ñîêîëñêîã äîìà. Ó âëàäè÷èíîì êîíàêó ïðè-
ìèî ¼å ðàçíå äåëåãàöè¼å. Ó œåãîâó ÷àñò ïðèðååí ¼å áàíêåò ó õîòåëó Êàñèíà, íà
êî¼åì ¼å êðàš ðåêàî: „Íåìà êðà¼à, íåìà ñåëà, íåìà êó
å, êî¼à íè¼å äàëà ñâî¼ äàíàê,
àëè íèêî íè¼å ïîäíåî îíî øòî ¼å ïîäíåî Øàáàö è œåãîâà îêîëèíà.”

98
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Ïîñëå Øàïöà êðàš ¼å ïîñåòèî Áîãàòè
, îáèøàî öðêâó è ñïîìåí-êîñòóðíèöó ó

Ïðœàâîðó ãäå ¼å ñàõðàœåíî 621 ëèöå êî¼å ¼å ñïàšåíî, îáåøåíî èëè ñòðåšàíî,
Ëîçíèöó è ñòèãàî ó Áàœó Êîâèšà÷ó.
Îäëèêîâàî ¼å Øàáàö è Ïðœàâîð Êàðàîðåâîì çâåçäîì ÷åòâðòîã ñòåïåíà è
äàî ïðèëîãå èíâàëèäèìà è ñèðîìàøíèìà.
Ó Êðóïœó ¼å 4. ¼óíà 1934. ïîñåòèî öðêâó è ñïîìåí-êîñòóðíèöó ãäå ñó ñàõðàœåíè
âî¼íèöè èçãèíóëè 1914. ãîäèíå. Ó öðêâè ¼å îäðæàí êðàòàê ïîìåí èçãèíóëèì ¼ó-
íàöèìà, à çàòèì ¼å êðàš ñèøàî ó êîñòóðíèöó è ïîêëîíèî ñå ñåíèìà ñâî¼èõ âî¼-
íèêà è ¼óíàêà. Íà Ìà÷êîâîì êàìåíó ïðèñóñòâîâàî ¼å ïîìåíó è ïðèïàëèî êàíäè-
ëî ó ñïîìåí-êîñòóðíèöè, à çàòèì ðàçãëåäàî ïîëîæà¼å íà êî¼èìà ñó âîåíå
êðâàâå áîðáå òîêîì áèòêå íà Äðèíè 1914. ãîäèíå. Ïîñëå Ìà÷êîâîã êàìåíà ïî-
ñåòèî ¼å Šóáîâè¼ó è ðàçãîâàðàî ñà íàðîäîì.
Èçâåøòà¼
Âðåìå, 5. ¼óí 1934.
À£-335-9/7

235. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÎÒÊÐÈÂÀŒÓ ÑÏÎÌÅÍÈÊÀ ÒÎÏËÈ×ÀÍÈÌÀ

ÏÀËÈÌ Ó ÐÀÒÎÂÈÌÀ ÇÀ ÎÑËÎÁÎ€ÅŒÅ È Ó£ÅÄȌŌÅ, ÏÐÎÊÓÏŠÅ
8. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1934.
Ôîòîðåïîðòàæà: Ñïîìåíèê ïîñëå îòêðèâàœà; Êðàš ñà äðæàâíèì âåëèêîäî-
ñòî¼íèöèìà íà ñâå÷àíî¼ òðèáèíè çà âðåìå îòêðèâàœà ñïîìåíèêà; Ïîãëåä íà
ñâå÷àíîñò íåêîëèêî òðåíóòàêà ïðå êðàšåâîã îòêðèâàœà ñïîìåíèêà.
Êðàš ¼å ó Ïðîêóïšó ïðèñóñòâîâàî ñâå÷àíî¼ ëèòóðãè¼è ïîâîäîì ïðîñëàâå
1000-ãîäèøœèöå öðêâå Ñâåòîã Ïðîêîïè¼à. Ïîòîì ¼å ó ñâå÷àíî¼ ëèòè¼è ïîä íå-
áîì (áàëäàõèíîì) îòèøàî äî òðãà ãäå ¼å ïîñëå îñâå
åœà ñïîìåíèêà îäðæàî
ãîâîð èñòàêàâøè: „Òà íàðîäíà îñëîáîäèëà÷êà è ñëîáîäàðñêà òåæœà, áåç êî¼å
íåìà íè ïðàâîã ïîæðòâîâàœà íè èñòèíñêîã ¼óíàøòâà è êî¼î¼ ñå ïîñâå
ó¼å è îâà
äàíàøœà ðîäîšóáèâà ñâå÷àíîñò è ñ¼åäèœó¼å ïðâî íîâó è ñòàðó Ñðáè¼ó, à çàòèì
è öåëó £óãîñëàâè¼ó ó èñòó ñóäáèíó è èñòó íàöèîíàëíó äðæàâó.” Îòêðèî ¼å ñïîìå-
íèê, ïîëîæèî âåíàö è ïîñìàòðàî äåôèëå òðóïà.
Ôîòîðåïîðòàæà
Ñâè¼åò, ãîä. 9, êœ. 18, áð. 13, 22. ñåïòåìáàð 1934.

235

99
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ÇÀÄÓÆÁÈÍÅ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÏÐÂÎÃ

Ñòóäåíòñêè äîì Êðàšà Àëåêñàíäðà Ïðâîã

236. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÎËÀÆÅ ÊÀÌÅÍ ÒÅÌÅŠÀÖ ÑÒÓÄÅÍÒÑÊÎÃ ÄÎÌÀ

Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 9. ÌÀ£ 1926.
Äà áè ñòóäåíòè èìàëè ñâå óñëîâå çà ñòàíîâàœå è ó÷åœå êðàš ¼å îäëó÷èî äà ñà-
ãðàäè äîì è íà äàí Ñâåòîã Ñàâå 1926. î òîìå ¼å îáàâåñòèî ðåêòîðà. Ó ïèñìó
êðàš ¼å íàâåî: „Áðèãà î äîáðèì ñèðîìàøíèì àöèìà èç ñâè¼ó íàøèõ êðà¼åâà íà
Áåîãðàäñêîì óíèâåðçèòåòó, âîäè ìå êàä âàì ¼àâšàì î ñâî¼î¼ íàìåðè äà èì ïî-
äèãíåì êó
ó ó áëèçèíè œèõîâèõ áóäó
èõ øêîëà. Íàäà ìè ¼å, äà
å îíè, îñëîáîåíè
íà ò༠íà÷èí ñâàêîäíåâíèõ ìàòåðè¼àëíèõ òåøêî
à, äîáèòè âèøå ïðåãíó
à äà
ñå òåìåšèòî ñïðåìå çà ïîñëîâå êî¼èìà ñå ìèñëå îäàòè... Êàä ñòóäåíòñêè äîì
áóäå ñàãðàåí, ïðåäà
å ñå Óíèâåðçèòåòó.”
Äîì ¼å ñàãðàäèî èç ñðåäñòàâà ôîíäà êî¼è ¼å îñíîâàî íà äàí âåí÷àœà 8. ¼óíà
1922. ãîäèíå. Îïøòèíà ¼å Êðàšåâîì ôîíäó óñòóïèëà çåìšèøòå íà óãëó óëèöà
êðàšà Àëåêñàíäðà è êðàšèöå Ìàðè¼å çà èçãðàäœó Ñòóäåíòñêîã äîìà è îäëó÷è-
ëà äà ñå óáàøòèœåœå èçâðøè „íà èìå Œåãîâîã Âåëè÷àíñòâà êðàšà.”
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3

237. ÑÒÓÄÅÍÒÑÊÈ ÄÎÌ „ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ” Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ

Èçãðàäœà äîìà çàïî÷åëà ¼å ó ïðîëå
å 1926, à ñâå÷àíî ¼å îñâå
åí è îòâîðåí 8.
236 àïðèëà 1928. Äîì ¼å îìîãó
àâàî ñìåøò༠çà 500 ñòóäåíàòà è ó œåìó ñó ñòàíîâà-
ëè ñòóäåíòè èç ñâèõ êðà¼åâà Êðàšåâèíå, à ìåó œèìà ¼å áèî è èçâåñòàí áðî¼
êðàšåâèõ ñòèïåíäèñòà.
Ôîòîãðàôè¼à
£óãîñëàâè¼à íà òåõíè÷êîì ïîšó 1919–1920.

238. ÑÒÓÄÅÍÒÈ Ó ÀÓÄÈ£ÅÍÖÈ£È ÊÎÄ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ, 20. £ÓÍ 1933.

Ïîâîäîì ïåòîãîäèøœèöå Ñòóäåíòñêîã äîìà êðàš ¼å ó âåëèêî¼ äâîðàíè Ñòàðîã
äâîðà ïðèìèî 500 ñòóäåíàòà. Ó èìå ñòóäåíàòà êðàšà ¼å ïîçäðàâèî ñòóäåíò ïðà-
âà Æèâàí Ðàäî¼êîâè
è ïðåäàî ìó ñïîìåíèöó ñà ïîòïèñèìà ñòóäåíàòà è óïðàâå
Äîìà ó çíàê çàõâàëíîñòè è îäàíîñòè. Ïðèìà¼ó
è ñïîìåíèöó êðàš ñå çàõâàëèî
ðå÷èìà: „Ñðå
àí ñàì äà ñó ñå ñâå íàäå è æåšå êî¼å ñàì èçðàçèî ïðèëèêîì ïîëàãà-
œà êàìåíà òåìåšöà âàøåì äîìó, ïîòïóíî îñòâàðèëå òå âàñ äàíàñ âèäèì çà-
äîâîšíå øòî ñå ìîæåòå áåç áðèãå ïîñâåòèòè íàóöè êàêî áè íàîðóæàíè çíà-
237 œåì è èñêóñòâîì êîðèñíî ïîñëóæèëè îòàŸáèíè.”

100
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Ïîñëå ãîâîðà êðàš ¼å ðàçãîâàðàî ñà ñòóäåíòèìà èíòåðåñó¼ó
è ñå îäàêëå ñó,

øòà ñòóäèðà¼ó è ãäå íàìåðàâà¼ó äà ðàäå ïî çàâðøåòêó ñòóäè¼à è ïðèðåäèî çàêóñêó.
Ôîòîãðàôè¼à
×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó. Ñïîìåí àëáóì ñëèêà èç æèâîòà
áëàæåíîïî÷èâøåã âèòåøêîã êðàšà Àëåêñàíäðà Ïðâîã Ó¼åäèíèòåšà,
Áåîãðàä 1935.

Äîì êðàšà Àëåêñàíäðà Ïðâîã çà ó÷åíèêå ñðåäœèõ øêîëà

239. ÏÈÑÌÎ ÎÏØÒÈÍÅ ÃÐÀÄÀ ÁÅÎÃÐÀÄÀ ÓÏÐÀÂÈ ÄÂÎÐÀ Î ÎÑËÎÁÀ€ÀŒÓ ÎÄ

ÏËÀ
ÀŒÀ ÒÀÊÑÅ ÇÀ ÏÐÅÍÎÑ ÍÀ ÈÌÅ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÒÀÏÈ£Å
ÇÅÌŠÈØÒÀ ÇÀ ÏÎÄÈÇÀŒÅ ÄÎÌÀ ÇÀ ÑÐÅÄŒÎØÊÎËÑÊÓ ÎÌËÀÄÈÍÓ ÍÀ
ÒÎÏ×ÈÄÅÐÑÊÎÌ ÁÐÄÓ, 12. ÀÂÃÓÑÒ 1930.
Îïøòèíà ó ïèñìó íàâîäè äà ¼å çåìšèøòå íà êîìå ñå íàëàçè ëåòœè ëîãîð ïîäî-
ôèöèðñêå øêîëå íà Òîï÷èäåðñêîì áðäó èçìåó Ñåœà÷êå, Šóáè
êå è Òèòåëñêå
óëèöå, ïîâðøèíå îêî 14.000 ì ïîêëîíèëà çà ïîäèçàœå Äîìà çà ñðåäœîøêîë-
ñêó îìëàäèíó. Îáàâåøòàâà Óïðàâó äâîðà äà ¼å ïîòðåáíî êîä Ïðâîñòåïåíîã ñó-
äà íà èìå êðàšà Àëåêñàíäðà èçâðøèòè ïðåíîñ òàïè¼å îä óñòóïšåíîã çåìšè-
øòà è ìîëè Óïðàâó äâîðà äà „èçäå¼ñòâó¼å îä ãîñïîäèíà ìèíèñòðà ôèíàíñè¼à
îñëîáîåœå îïøòèíå è êðàšåâîã Äîìà ñðåäœîøêîëñêå îìëàäèíå îä ïëà
àœà
ïðåíîñíå òàêñå çà ïðåíîñ èìàœà îïøòèíñêîã ïî òàïè¼è...íà ïîìåíóòè Äîì,
îäíîñíî, íà Œåãîâî Âåëè÷àíñòâî êðàšà.”
Ïèñìî
À£-74-339/616

240. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÎÑÂÅ
ÅŒÓ ÊÀÌÅÍ ÒÅÌÅŠÖÀ ÄÎÌÀ

ÇÀ ÑÐÅÄŒÎØÊÎËÑÊÓ ÎÌËÀÄÈÍÓ, 5. £ÓË 1931.
Ïîñëå îñâå
åœà êî¼å ¼å èçâðøèî ïðîòà Ìèõàèëî Ïîïîâè
, êðàš ¼å óãðàäèî ïî-
âåšó è ïîëîæèî êàìåí òåìåšàö. Ó ïîâåšè ¼å íàïèñàî: „Ó èìå Îöà è Ñèíà è Ñâà¼-
òîãà Äóõà, Ìè Àëåêñàíäàð Ïðâè êðàš £óãîñëàâè¼å, ïîëîæèñìî äàíàñ òåìåš
îâîì äîìó, êî¼è íàìåœó¼åìî ìëàäè
èìà èç ñâèõ êðà¼åâà íàøå îòàŸáèíå, àöè-
ìà ñðåäœèõ øêîëà äà ñå ó œåìó ñïðåìà¼ó çà ñëóæáó íàðîäíó. Àìèí. Ó íàøåì ïðå-
ñòîíîì ãðàäó Áåîãðàäó, íà äàí 5. ¼óëà 1931.” Ïîñëå ïîëàãàœà êàìåíà òåìåšöà
ïðîòà ñå çàõâàëèî êðàšó çà âèñîêî ñòàðàœå î ¼óãîñëîâåíñêî¼ øêîëñêî¼ îìëà-
äèíè.
Ôîòîãðàôè¼à
Ïîëèòèêà, 6. ¼óë 1931. 240

101
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

241. ÄÎÌ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÇÀ Ó×ÅÍÈÊÅ ÑÐÅÄŒÈÕ ØÊÎËÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ

Êðàšåâèì ñðåäñòâèìà èçãðàäœà Äîìà ñâå÷àíî ¼å îòïî÷åëà 5. ¼óëà 1931. êàäà ¼å
êðàš ïîëîæèî êàìåí òåìåšàö, à çàâðøåí ¼å ¼óëà 1933.
Ó Äîìó ¼å áèëî ìåñòà çà îêî 300 ó÷åíèêà èç ñâèõ êðà¼åâà äðæàâå. Ïîðåä ñîáà çà
ñïàâàœå, Äîì ¼å ðàñïîëàãàî áèáëèîòåêîì, äâîðàíîì çà öðòàœå, ó÷èîíèöàìà,
àìáóëàíòîì, ôèñêóëòóðíîì ñàëîì, áàçåíîì, êóõèœîì è ïåðèîíèöîì.
Çàäàòàê Äîìà ¼å áèî äà „ñâî¼å ïèòîìöå ðåäîâíå ó÷åíèêå ìóøêå ãèìíàçè¼å êðà-
šà Àëåêñàíäðà Ïðâîã âàñïèòà è ïðóæè èì äîáðî îïøòå îáðàçîâàœå ïðèìåœó-
¼ó
è íà¼áîšå âàñïèòíå ìåòîäå è ðàçâè¼à¼ó
è ó œèìà çäðàâî è ñíàæíî ¼óãîñëî-
âåíñêî íàöèîíàëíî îñå
àœå.”
Ôîòîãðàôè¼à
241 Ïðîñïåêò Äîì êðàšà Àëåêñàíäðà Ïðâîã
çà ó÷åíèêå ñðåäœèõ øêîëà, Áåîãðàä 1934.
À£-66-1123-1446

242. ÎÄËÓÊÀ ÓÏÐÀÂÍÎÃ ÑÀÂÅÒÀ Î ÎÑÂÅ
ÅŒÓ ÄÎÌÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ

ÏÐÂÎà ÇÀ Ó×ÅÍÈÊÅ ÑÐÅÄŒÈÕ ØÊÎËÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 18. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1933.
Óïðàâà Äîìà ¼å äîíåëà îäëóêó äà ñå îñâå
åœå Äîìà îáàâè 17. äåöåìáðà 1933.
è ðåøèëà äà óçìå êðàšåâ ðîåíäàí çà ñëàâó Äîìà.
Îäëóêà
À£-74-339/709

Ñïîìåíèê Íåçíàíîì ¼óíàêó íà Àâàëè

243. ÑÒÀÐÈ ÑÏÎÌÅÍÈÊ ÍÅÇÍÀÍÎÌ £ÓÍÀÊÓ ÍÀ ÀÂÀËÈ ÏÎÄÈÃÍÓÒ 1922.
Ó çíàê çàõâàëíîñòè ðàòíèöèìà êî¼è ñó ïîãèíóëè çà ñëîáîäó æèòåšè ïîäàâàë-
ñêèõ ñåëà ïîäèãëè ñó ñïîìåíèê Íåçíàíîì ¼óíàêó íà Àâàëè, íà ìåñòó ãäå ¼å íà-
åí ãðîá íåïîçíàòîã ñðïñêîã âî¼íèêà òðå
åã ïîçèâà, ïàëîã ó òîêó îäáðàíå Áåî-
ãðàäà 1915. ãîäèíå. Ñïîìåíèê ¼å 1. ¼óíà 1922. ó ïðèñóñòâó ÷ëàíîâà âëàäå è
èçàñëàíèêà êðàšà Àëåêñàíäðà, ãåíåðàëà Ñòåâàíà ÕàŸè
à, îòêðèî ïðåäñåäíèê
Íàðîäíå ñêóïøòèíå Èâàí Ðèáàð êî¼è ¼å òîì ïðèëèêîì ðåêàî: „Íåçíàíè ¼óíà÷å!
Òâî¼ ãðîá è òâî¼å ìðòâî òåëî ëåæè îâäå íà âðõó ëåïå Àâàëå. Ó òâîì ãðîáó ñèì-
áîëèçîâàíà ¼å óñïîìåíà è ïîíîñ íà ñâå ïàëå íåçíàíå ¼óíàêå. Òâî¼ ãðîá çàñèïà
å
öâå
åì çàõâàëíî ïîòîìñòâî êî¼å
å íàðî÷èòî çàòî ïîñå
èâàòè Àâàëó è íà
òâîì ãðîáó íà
è
å âîšå è ñíàãå ó ðàäó çà äîáðî îòàŸáèíå è íàðîäà.”
Ïîñëå ïðåíîñà êîñòè¼ó ó êðèïòó íîâîã ñïîìåíèêà Íåçíàíîã ¼óíàêà 1938, ñòàðè
ñïîìåíèê ¼å ïðåíåò ó ïîðòó öðêâå ó Áåëîì Ïîòîêó.
Ôîòîãðàôè¼à
243 Ñ. Æèâàíîâè
, Ñïîìåíèê íåçíàíîì ¼óíàêó íà Àâàëè, Áåîãðàä 1968.

102
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

244. ÊÐÀŠ ÁÎÐÈÑ È ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÎÄÀ£Ó ÏÎØÒÓ ÍÅÇÍÀÍÎÌ £ÓÍÀÊÓ

ÍÀ ÀÂÀËÈ, 12. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1933.
Òîêîì çâàíè÷íå ïîñåòå Áåîãðàäó áóãàðñêè êðàš ¼å ó ïðàòœè ¼óãîñëîâåíñêîã
êðàšà ïîëîæèî âåíàö íà ãðîá Íåçíàíîã ¼óíàêà.
Ñïîìåíèê ¼å ïðåäñòàâšàî ñèìáîëè÷íî ìåñòî îäàâàœà ïî÷àñòè ñâèì ðàòíèöè-
ìà ïàëèì çà ñëîáîäó è áèî ¼å ìåñòî õîäî÷àø
à ãäå ñó äîëàçèëå ïîëèòè÷êå è
âî¼íå ìèñè¼å ñòðàíèõ äðæàâà, äåëåãàöè¼å ðàçíèõ äðóøòàâà, óäðóæåœà è óñòà-
íîâà, êàî è à÷êå åêñêóðçè¼å.
Ôîòîãðàôè¼à
Zeitblick, 16. äåöåìáàð 1933.
À£-38-752-931

245. ÑÐÅÄŒÎÂÅÊÎÂÈ ÃÐÀÄ ÆÐÍΠÍÀ ÀÂÀËÈ, 15. £ÓË 1929.

Òâðàâà ¼å ïîðóøåíà äà áè íà òîì ìåñòó êðàš Àëåêñàíäàð ïîäèãàî ñïîìåíèê
Íåçíàíîì ¼óíàêó. Ðóøåœå óòâðåœà ïî÷åëî ¼å 18. àïðèëà 1934. êàäà ¼å ó ïðèñó-
ñòâó êðàšà åêñïëîçèâ àêòèâèðàî êíåæåâè
Àëåêñàíäàð, íà¼ñòàðè¼è ñèí êíåçà
Ïàâëà. Îä åêñïëîçè¼å „îñåòèî ñå ¼àê ïîòðåñ, à íåïîñðåäíî çàòèì ãóñò îáëàê
äèìà è ïðàøèíå îáàâè ðóøåâèíå. Çà âðåìå îâå ïî¼àâå êðàš ðå÷å ìëàäîì êíåçó:
Ãëåäà¼, ãëåä༠øòà ñè óðàäèî.”
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-8

246. ÈÇÂÅØÒÀ£ Î ÏÎËÀÃÀŒÓ ÊÀÌÅÍÀ ÒÅÌÅŠÖÀ ÑÏÎÌÅÍÈÊÀ ÍÅÇÍÀÍÎÌ

£ÓÍÀÊÓ ÍÀ ÀÂÀËÈ, 28. £ÓÍ 1934.
Ïîñëå îñâå
åœà êðàš Àëåêñàíäàð ¼å óãðàäèî ïîâåšó è ñà òðè óäàðöà ñðåáð-
íèì ÷åêè
åì ïîëîæèî êàìåí òåìåšàö. Ó ïîâåšè ¼å íàïèñàî: „Âî èì¼à îöà è ñè-
íà è ñâà¼òàãî äóõà, Ìè Àëåêñàíäàð I, ïîëîæèñìî íà Âèäîâäàí 28/15. ¼óíà 1934. êà-
ìåí òåìåšàö ñïîìåíèêà Ñðïñêîì íåçíàíîì ¼óíàêó ïîãèíóëîì ó ðàòîâèìà
1912. äî 1918. çà îñëîáîåœå è ó¼åäèœåœå £óæíèõ Ñëîâåíà. Îâ༠ñïîìåíèê êàî
ñâî¼ó çàäóæáèíó ïîäèæåìî ïî ïðî¼åêòó ñêóëïòîðà Èâàíà Ìåøòðîâè
à çà âå-
÷àí ïîìåí èçãèíóëèì ðàòíèì äðóãîâèìà è çà ñâåòàî ïðèìåð áóäó
èì ïîêîšå-
œèìà £óãîñëîâåíñêèì. Àìèí. Ó íàøåì ïðåñòîíîì ãðàäó Áåîãðàäó, ëåòà Ãîñïîä-
œåã 1934. íà Âèäîâäàí, Àëåêñàíäàð.”
Ïîòîì ñå ïðîòà Ïîïîâè
îáðàòèî êðàšó, ñâèòè, âî¼íèöèìà è íàðîäó èñòàêàâøè
äà „êðàš Àëåêñàíäàð ïîäèæå ñïîìåíèê âå÷èòå çàõâàëíîñòè íàðîäíå íàøå Íå-
çíàíîì £óíàêó êàî ïðåäñòàâíèêó ñâèõ áîðàöà èçãèíóëèõ íà áî¼íèì ïîšèìà, ÷è¼è
ñó ãðîáîâè ðàñòóðåíè øèðîì öåëîã ñâåòà, èëè ïî÷èâà¼ó ó ïó÷èíàìà ìîðñêèì.”
Èçâåøòà¼
Íàðîäíå íîâèíå, 30. ¼óí 1934.
À£-335-9/6

103
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

247. ÀÂÈÎÍÑÊÈ ÑÍÈÌÀÊ ÃÐÀÄÈËÈØÒÀ ÑÏÎÌÅÍÈÊÀ ÍÅÇÍÀÍÎÌ £ÓÍÀÊÓ

ÍÀ ÀÂÀËÈ ÏÐÈËÈÊÎÌ ÎÑÂÅ
ÅŒÀ ÊÀÌÅÍÀ ÒÅÌÅŠÖÀ, 28. £ÓÍ 1934.
Ïîñëå ðóøåœà Æðíîâà íèâåëèñàí ¼å òåðåí è ôîðìèðàíà òðàñà áóäó
åã ñïîìå-
íèêà, à çàòèì ñó èñêîïàíè òåìåšè ÷è¼å ¼å áåòîíèðàœå îòïî÷åëî ïîñëå ïîëàãà-
œà êàìåíà òåìåšöà. Êðàš ¼å ó ïðàòœè êíåçà Ïàâëà 25. ñåïòåìáðà 1934. îáèøàî
ðàäîâå íà Àâàëè „è íàðî÷èòî ñå äóãî çàäðæàâà, ñâàêà ãà ñèòíèöà çàíèìà.”
Ñïîìåíèê ¼å çàâðøåí íåêîëèêî ãîäèíà ïîñëå ïîãèáè¼å êðàšà Àëåêñàíäðà è,
íà Âèäîâäàí1938, óç ó÷åø
å âî¼ñêå è íàðîäà, ïðåíåòå ñó êîñòè Íåçíàíîã ¼óíàêà
èç ñòàðîã ãðîáà ó êðèïòó íîâîã ñïîìåíèêà, íà êîìå ¼å ñòà¼àî íàòïèñ „Àëåêñàí-
äàð I – êðàš £óãîñëàâè¼å Íåçíàíîì ¼óíàêó.”
Ôîòîãðàôè¼à
247 À£-ÎÇÔ-74-8
Ïðèâàòíî âëàñíèøòâî

ÁÀËÊÀÍ ÁÀËÊÀÍÑÊÈÌ ÍÀÐÎÄÈÌÀ

Êîíôåðåíöè¼à ìèðà ó Ïàðèçó

248. ÆÎÐÆ ÊËÅÌÀÍÑÎ

Ïðåäñåäíèê ôðàíöóñêå âëàäå è ïðåäñåäàâà¼ó
è Êîíôåðåíöè¼å ìèðà ó Ïàðèçó
Æîðæ Êëåìàíñî, çáîã óïîðíîñòè, æèëàâîñòè è ïðèìåíå îøòðèõ ìåòîäà ó äè-
ïëîìàòñêèì êðóãîâèìà áèî ¼å ïîçíàò êàî „òèãàð.” Êëåìàíñî êàî è âå
èíà ôðàí-
öóñêèõ ïîëèòè÷àðà, äðæàî ñå ïðåìà Êðàšåâèíè ÑÕÑ ÷àñ áëàãîíàêëîíî, à ÷àñ
îøòðî. Ôðàíöóñêà, èàêî ðàòíè ñàâåçíèê Ñðáè¼å, íè¼å áèëà çàøòèòíèê Êðàšå-
âèíå ÑÕÑ íà Êîíôåðåíöè¼è ìèðà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-1

249. ÄÅËÅÃÀÖÈ£À ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ ÍÀ ÊÎÍÔÅÐÅÍÖÈ£È ÌÈÐÀ Ó ÏÀÐÈÇÓ 1919.

Äåëåãàöè¼ó ñó ñà÷èœàâàëè: ïðîôåñîð Èâàí Æîãëåð, ìèíèñòàð èíîñòðàíèõ äå-
ëà Àíòå Òðóìáè
, ãåíåðàë Ïåòàð Ïåøè
, ïîñëàíèê ó Ïàðèçó Ìèëåíêî Âåñíè
è
ïðåäñåäíèê Äåëåãàöè¼å Íèêîëà Ïàøè
. Èìåíîâàœåì Æîãëåðà, êî¼è ¼å áèî ìè-
íèñòàð ó àóñòðîóãàðñêî¼ âëàäè, óãëåä Äåëåãàöè¼å ïðåä ñàâåçíèöèìà çíàòíî ¼å
óìàœåí.
Äåëåãàöè¼à ¼å íà Êîíôåðåíöè¼è, äî êðà¼à ìà¼à 1919, áèëà ñà îãðàíè÷åíèì ìàí-
äàòîì, ò¼. êàî äåëåãàöè¼à Ñðáè¼å. Êîíôåðåíöè¼à ¼å äåëåãàöè¼ó íàçèâàëà ñðï-
ñêîì, à îâà ñå ïîíàøàëà è ðàäèëà êàî Äåëåãàöè¼à ÊÑÕÑ. Ó òîêó ïðèïðåìà çà ïîò-
248 ïèñèâàœå Âåðñà¼ñêîã óãîâîðà Êîíôåðåíöè¼à ìèðà ïðèçíàëà ¼å ïðèñóñòâî

104
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

äåëåãàöè¼å ÊÑÕÑ. Äåëåãàöè¼à ¼å äåëèëà ñóäáèíó ñâèõ ìàëèõ äðæàâà, áåç îáçèðà
íà òî øòî ¼å ÊÑÕÑ áèëà ïðèçíàòà êàî ñàâåçíèöà. Âðõîâíè ñàâåò îäëó÷èâàî ¼å
ñâå ñàì, à çà ðåøàâàœå ïî¼åäèíèõ ïèòàœà ôîðìèðàíå ñó êîìèñè¼å êî¼å ñó ñà-
ñëóøàâàëå çàõòåâå ïî¼åäèíèõ äåëåãàöè¼à.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 4, 5. ìàðò 1919.

250. ÂÓÄÐÎ ÂÈËÑÎÍ

Ïðåäñåäíèê ÑÀÄ è øåô àìåðè÷êå äåëåãàöè¼å, àíãàæîâàî ñå íà Êîíôåðåíöè¼è
ìèðà ó ðåøàâàœó ñïîðíèõ ïèòàœà, àëè íè¼å èñòðà¼àî íà ñâî¼èì íà÷åëèìà è ïîä
ïðèòèñêîì Èòàëè¼å ïîïóñòèî ¼å ïðè ðåøàâàœó ¼àäðàíñêîã ïèòàœà. Äîê ¼å ÊÑÕÑ
ó ïðâî¼ ïîëîâèíè 1919. èìàëà çàøòèòíèêà ó ëè÷íîñòè ïðåäñåäíèêà è Äåëåãà-
öè¼å ÑÀÄ, ó äðóãî¼ ïîëîâèíè òå ãîäèíå äîøëî ¼å äî óäàšàâàœà, à ïî÷åòêîì
1920. ÊÑÕÑ ¼å îñòàëà áåç çàøòèòíèêà íà Êîíôåðåíöè¼è ìèðà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-94-1-27

251. ÐÅÃÅÍÒ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ Ó ÀÓÄÈ£ÅÍÖÈ£È ÊÎÄ ÂÈËÑÎÍÀ,

ÏÀÐÈÇ 10. ÔÅÁÐÓÀÐ 1919.
Ïðèëèêîì àóäè¼åíöè¼å ðåãåíò ñå çàõâàëèî ïðåäñåäíèêó øòî ñó Ѽåäèœåíå
Àìåðè÷êå Äðæàâå áèëå ïðâà âåëèêà ñèëà êî¼à ¼å ïðèçíàëà Êðàšåâñòâî ÑÕÑ êàî 249
è íà ìîðàëíî¼ è ìàòåðè¼àëíî¼ ïîìî
è.
Ïîñëå ðàçãîâîðà ïðåñòîëîíàñëåäíèêà Àëåêñàíäðà ñà àìåðè÷êèì ïðåäñåäíè-
êîì Âèëñîíîì ÑÀÄ ñó è çâàíè÷íî 10. ôåáðóàðà 1919. ïðèçíàëå Êðàšåâèíó ÑÕÑ.
Êðàšåâèíó ÑÕÑ ïðèçíàëå ñó Ãð÷êà, Øâà¼öàðñêà, Íîðâåøêà, ×åõîñëîâà÷êà. Âåëè-
êà Áðèòàíè¼à ïðèçíàëà ¼å ÊÑÕÑ 1. à Ôðàíöóñêà 6. ¼óíà 1919. Êîëåêòèâíî ïðèçíà-
œå ÊÑÕÑ ñòèãëî ¼å ïîòïèñèâàœåì Âåðñà¼ñêîã óãîâîðà. Àóñòðè¼à ¼å ïðèçíàëà
ÊÑÕÑ Ñåíæåðìåíñêèì óãîâîðîì, Áóãàðñêà Íå¼ñêèì óãîâîðîì, Âàòèêàí ó íîâåì-
áðó 1919, Ìààðñêà Òðè¼àíîíñêèì óãîâîðîì, à Èòàëè¼à Ðàïàëñêèì óãîâîðîì.
Òåëåãðàì
À£-80-10-48/862

252. £ÓÃÎÑËÎÂÅÍÑÊÈ ÇÀÕÒÅÂÈ ÍÀ ÌÈÐÎÂÍΣ ÊÎÍÔÅÐÅÍÖÈ£È

Ó ÏÀÐÈÇÓ, 1919
Ïðåìà êîíöåïöè¼è ãåíåðàëà Ïåòðà Ïåøè
à ãðàíèöó ïðåìà Áóãàðñêî¼ òðåáàëî
¼å ïîìåðèòè íà èñòîê çà 6 äî 60 êì òàêî äà ó ñàñòàâ ÊÑÕÑ óó äîëèíà Ñòðóìå ñà
ëåâîì îáàëîì îâå ðåêå è ãðàäîâè Ïåðíèê, Ïåòðè÷, Äðàãîìàí, Àðà÷ è Âèäèí.
Ãðàíèöà ïðåìà Ðóìóíè¼è òðåáàëî ¼å äà òå÷å îêî 25 êì èñòî÷íî îä Áåëå Öðêâå è
íåøòî âèøå îä 30 êì èñòî÷íî îä Âðøöà è Òåìèøâàðà, à è Àðàä áè îñòàî ÊÑÕÑ. 250

105
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

Ãðàíèöà ïðåìà Ìààðñêî¼ òðåáàëî ¼å äà ñå îäðåäè òàêî äà Ñåãåäèí, Áà¼à, Ïå÷ó¼,

Ñèãåò è Ïðåêîìóð¼å ïðèïàäíó ÊÑÕÑ. Ïðåìà Àóñòðè¼è ãðàíèöà ¼å òðåáàëî äà èäå
Ìóðîì, à çàòèì ëèíè¼îì êî¼à Êîðóøêó è Øòà¼åðñêó ñà Öåëîâöåì è Áåšàêîì
îñòàâšà ÊÑÕÑ. Ïðåìà Èòàëè¼è ãðàíèöà áè èøëà 10 äî 30 êì çàïàäíî îä Ñî÷å è
Ãîðèöå, Òðæè÷ è Òðñò ïðèïàëè áè ÊÑÕÑ. Ïðåìà Àëáàíè¼è ãðàíèöó áè ÷èíèëè
Äðèì è Öðíè Äðèì, Ñêàäàð è öåëî Îõðèäñêî ¼åçåðî òðåáàëî ¼å äà ïðèïàäíå
ÊÑÕÑ. Ïðåìà Ãð÷êî¼ ãðàíèöó ¼å òðåáàëî îäðåäèòè òàêî äà öåëî Ïðåñïàíñêî ¼å-
çåðî ïðèïàäíå ÊÑÕÑ. Ãåíåðàë Ïåøè
¼å ñâî¼å ñòàâîâå îáðàçëàãàî åòíè÷êèì,
èñòîðè¼ñêèì, ñòðàòåãè¼ñêèì è ïîëèòè÷êèì ðàçëîçèìà.
Ïèòàœå ðàçãðàíè÷åœà ÊÑÕÑ ñà ñóñåäíèì äðæàâàìà ðåøåíî ¼å ìèðîâíèì óãî-
âîðèìà è ñïîðàçóìèìà – ñà Àóñòðè¼îì Ñåíæåðìåíñêèì óãîâîðîì 10. ñåïòåì-
áðà 1919, Áóãàðñêîì Íå¼ñêèì óãîâîðîì 27. íîâåìáðà 1919, Ìààðñêîì Òðè¼à-
íîíñêèì óãîâîðîì 4. ¼óíà 1920, Ðóìóíè¼îì îäëóêîì Òàðäè¼åîâå êîìèñè¼å î
ïîäåëè Áàíàòà è Ïðîòîêîëîì îä 24. íîâåìáðà 1923, Àëáàíè¼îì Ïàðèñêèì çà-
êšó÷öèìà 9. íîâåìáðà 1921. è áèëàòåðàëíèì ñïîðàçóìîì 6. àâãóñòà 1925.
Êàðòà
Èâàí Áîæè
, Ñèìà èðêîâè
, Ìèëîðàä Åêìå÷è
, Âëàäèìèð Äåäè¼åð,
Èñòîðè¼à £óãîñëàâè¼å, Áåîãðàä 1972.

253. ÇÀÏÈÑÍÈÊ ÑÀ ÑÅÄÍÈÖÅ ÌÈÍÈÑÒÀÐÑÊÎà ÑÀÂÅÒÀ ÍÀ ÊΣΣ £Å

ÐÀÑÏÐÀŠÀÍÎ ÏÈÒÀŒÅ Î ÏÎÒÏÈÑÈÂÀŒÓ ÑÅÍÆÅÐÌÅÍÑÊÎà ÓÃÎÂÎÐÀ
Î ÌÈÐÓ È ÓÃÎÂÎÐÀ Î ÌÀŒÈÍÀÌÀ, 20. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1919.
Çáîã îäðåäáè î çàøòèòè ìàœèíà âëàäà Êðàšåâèíå ÑÕÑ íàëîæèëà ¼å Äåëåãàöè-
¼è äà íå ïîòïèøå Ñåíæåðìåíñêè óãîâîð è óãîâîð î ìàœèíàìà, ïîäíåëà îñòàâ-
êó è óïóòèëà Äåëåãàöè¼è òåëåãðàì: „Íàñëåäíèê ïðåñòîëà æåëè äà ãîñïîäà Ïà-
øè
è Òðóìáè
îäìàõ äîó ó Áåîãðàä íà ðåôåðèñàœå.”
Ïîä ïðåäñåäíèøòâîì ðåãåíòà Àëåêñàíäðà îäðæàíå ñó 20. è 21. ñåïòåìáðà
1919. ñåäíèöå âëàäå íà êî¼èìà ¼å ðàñïðàâšàíî î ïîòïèñèâàœó Ñåíæåðìåíñêîã
óãîâîðà. Ïàøè
¼å èçëîæèî ñâå ôàçå êðîç êî¼å ¼å ïðîøëî ïèòàœå î ïîòïèñèâàœó
Óãîâîðà î ìèðó ñà Àóñòðè¼îì. Íà ïèòàœå ðåãåíòà Àëåêñàíäðà „Øòà íàñ î÷åêó¼å,
àêî óãîâîð íå áè ïîòïèñàëè, ã. Ïàøè
îäãîâàðà äà áè íàì ñå îíäà íàïàêîñòèëî
íà äðóãèì ìåñòèìà, íà¼âèøå ó ¼àäðàíñêîì ïèòàœó, ìàœå ó ïèòàœó ãðàíèöà ïðå-
ìà Ìààðñêî¼, ìîæåìî ëàêî áèòè óöåœåíè êîä Àëáàíè¼å ãäå áè íàñ ó íàøèì çàõ-
òåâèìà ñà÷åêàëè (¼åð ìè òðàæèìî êàî ãðàíèöó Äðèì, ¼åäàí è äðóãè, ñ íåêèì ìà-
ëèì èñïðàâêàìà) è îíäà áè íàì ðåêëè äà ìè íå îñèãóðàâàìî ìàœèíå è äà íàì çáîã
òîãà íå äàäó òî ãäå æèâå Àëáàíöè, à óç òî ¼îø êîä ïèòàœà Öðíå Ãîðå ìîæåìî áè-
òè óöåœåíè îä Èòàëè¼å.” Ïîñëå Ïàøè
à Òðóìáè
¼å „èçëîæèî óîïøòå íàø ïîëî-
æ༠ó Ïàðèçó ó êàêâèì ïðèëèêàìà è êàêâî¼ àòìîñôåðè ñå òàìî ðàäè.”
Çàïèñíèê
À£-138-20/102–105

106
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

254. ÇÀÏÈÑÍÈÊ ÑÀ ÑÅÄÍÈÖÅ ÌÈÍÈÑÒÀÐÑÊÎà ÑÀÂÅÒÀ ÍÀ ÊΣΣ £Å

ÍÀÑÒÀŠÅÍÀ ÐÀÑÏÐÀÂÀ Î ÏÎÒÏÈÑÈÂÀŒÓ ÑÅÍÆÅÐÌÅÍÑÊÎà ÓÃÎÂÎÐÀ
Î ÌÈÐÓ È ÓÃÎÂÎÐÀ Î ÌÀŒÈÍÀÌÀ, 21. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1919.
Íà ñåäíèöè îäðæàíî¼ 21. ñåïòåìáðà ïîä ïðåäñåäíèøòâîì ðåãåíòà Òðóìáè
¼å
çàâðøèî ðåôåðèñàœå, à çàòèì ñó ñâî¼å ñòàâîâå ó âåçè ïîòïèñèâàœà Ñåíæåð-
ìåíñêîã óãîâîðà èçíåëè Ðèáàðæ, Ñëîáîäàí £îâàíîâè
, Ñìîäëàêà è ó äèñêóñè¼è
ó÷åñòâîâàëè ìèíèñòðè Ñâåòîçàð Ïðèáè
åâè
, Ïàâëå Ìàðèíêîâè
è äð Êðà-
ìåð.
Ïîâîäîì îäðåäáè î çàøòèòè ìàœèíà Íèêîëà Ïàøè
, ïðåäñåäíèê Äåëåãàöè¼å
ÑÕÑ, óïóòèî ¼å ïèñìî ïðåäñåäíèêó Êîíôåðåíöè¼å. Ó îäãîâîðó Æîðæ Êëåìàíñî
¼å 12. íîâåìáðà ñàîïøòèî äà ñå òåêñò óãîâîðà íå ìîæå ìåœàòè, ¼åð ¼å ïîòïèñàí
îä ãëàâíèõ ñèëà è äà ñå óãîâîðîì î çàøòèòè ìàœèíà èñöðïšó¼å öèš ÷ëàíà 51
Ñåíæåðìåíñêîã óãîâîðà. Çàõòåâ âëàäå ÑÕÑ î èçóçå
ó òåðèòîðè¼å Êðàšåâèíå
Ñðáè¼å îä îäðåäàáà îâîã óãîâîðà Âðõîâíè ñàâåò íè¼å óñâî¼èî.
Çàïèñíèê
À£-138-20/122–130

255. ÐÅÃÅÍÒ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ

Ïðåñòîëîíàñëåäíèê ¼å ó ñâàêîäíåâíî¼ îôèöèðñêî¼ óíèôîðìè: øà¼êà÷à ñà øèð-
ìîì, øèœåë, áëóçà, ÷àêøèðå, ñàášà è ðóêàâèöå.
Íîâîñòâîðåíî¼ äðæàâè Êðàšåâèíå ÑÕÑ ïîðåä äèïëîìàòñêå áîðáå çà ìåóíà-
ðîäíî ïðèçíàœå ïðåäñòî¼àëî ¼å ðàçãðàíè÷åœå ñà ñóñåäèìà è ðåøàâàœå äðó-
ãèõ ñïîðíèõ ïèòàœà ðàäè êî¼èõ ¼å ðåãåíò äâà ïóòà äîëàçèî ó Ïàðèç çà âðåìå
Êîíôåðåíöè¼å ìèðà. Ó ôåáðóàðó 1919. ðàçãîâàðàî ¼å ñà Êëåìàíñîîì, Âèëñî-
íîì, Ïîåíêàðåîì, Ïèøîíîì, Âåíèçåëîñîì, Áåíåøîì è äðóãèìà.
£åäíî îä ïèòàœà çà êî¼å ðåøàâàœå ¼å ÊÑÕÑ áèëà çàèíòåðåñîâàíà áèëî ¼å íàïëà-
òà ðàòíå øòåòå. Íà ñåäíèöè âëàäå 28. íîâåìáðà 1919. îäëó÷åíî ¼å äà ó Ïàðèç
îòïóòó¼å ïðåñòîëîíàñëåäíèê „Òå äà îí ëè÷íî äå¼ñòâó¼å äà ñå ïèòàœå î ðàòíî¼
øòåòè Ñðáè¼å ðåøè ïðàâè÷íè¼å.” Ïî äîëàñêó ó Ïàðèç, ðåãåíò ¼å èç¼àâèî: „Ìî¼à
âëàäà èñòî êîëèêî è ¼àâíî ìíåœå çåìšå, ñìàòðàëè ñó äà ¼å ïîòðåáíî, ïîðåä
îíîãà øòî ñó âëàäà è äåëåãàöè¼à ó÷èíèëè çà ìèð, äà è ¼à ñà ñâî¼å ñòðàíå è ñâî¼èì
íåïîñðåäíèì ïðèñóñòâîì îá¼àñíèì ïðè¼àòåšèìà è ñàâåçíèöèìà äà íå òðåáà
çàõòåâàòè îä íàðîäà íîâîã êðàšåâñòâà äà ïîòïèøå îáàâåçå, êî¼å ñó èçíåòå ó
ïîñëåäœåì òðåíóòêó çà íàø ïîòïèñ. Ìåó œèìà ïîñòî¼è ¼åäíî î ðåïàðàöè¼à-
ìà êî¼å íåïîñðåäíî èìà ò༠êàðàêòåð.”
Êîíôåðåíöè¼à ìèðà ó Ïàðèçó ¼å äåëèìè÷íî óáëàæèëà îäðåäáå ó âåçè ñà íàêíà-
äîì øòåòà è êîíòðèáóöè¼îì. Êðàšåâèíè ÑÕÑ îäîáðåí ¼å àâàíñíè çà¼àì.
Äåëåãàöè¼à Êðàšåâèíå ÑÕÑ ¼å 5. äåöåìáðà 1919. ïîòïèñàëà Ñåíæåðìåíñêè óãî-
âîð î ìèðó, Ïðîòîêîë è Äåêëàðàöè¼ó, Óãîâîð èçìåó ãëàâíèõ ñèëà ñàâåçíè÷êèõ
è äðæàâå Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà (î ìàœèíàìà), Ïîãîäáó î îáðà÷óíàâàœó 255

107
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

íàêíàäà øòåòà, óêîëèêî ñå òè÷å Èòàëè¼å, êàî è Ïîãîäáó î êîíòðèáóöè¼è çà òðî-

øêîâå îêî îñëîáîåœà òåðèòîðè¼à íåêàäàøœå Àóñòðîóãàðñêå ìîíàðõè¼å. Òðè
äàíà êàñíè¼å ïîòïèñàíà ¼å Äåêëàðàöè¼à î èçìåíàìà ïîãîäáå î êîíòðèáóöè¼è è
Äåêëàðàöè¼à î èçìåíè ïîãîäáå î îáðà÷óíàâàœó íàêíàäå øòåòà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-1

Ìàëà Àíòàíòà

256. CONVENTION D’ALLIANCE DEFENSIVE ENTRE LA ROUMANIE ET LE ROYAUME

DES SERBES, CROATES ET SLOVENES SIGNEE A BELGRADE, LE 7 JUIN 1921.
Çàêšó÷èâàœåì Êîíâåíöè¼å î îäáðàìáåíîì ñàâåçó èçìåó Êðàšåâèíå Ðóìó-
íè¼å è Êðàšåâèíå ÑÕÑ ó Áåîãðàäó 7. ¼óíà 1921. çàâðøåíî ¼å ôîðìèðàœå Ìàëå
Àíòàíòå. Íàñòàëà ¼å íà îñíîâó áèëàòåðàëíèõ îäáðàìáåíèõ êîíâåíöè¼à êî¼å ñó
Êðàšåâèíà ÑÕÑ, Ðåïóáëèêà ×åõîñëîâà÷êà è Êðàšåâèíà Ðóìóíè¼à çàêšó÷èëå
1920. è 1921. ãîäèíå. Ãëàâíè öèš Ìàëå Àíòàíòå ¼å áèî äà ñå îäðæå ìèð è ñòàœå
ñòâîðåíè Òðè¼àíîíñêèì óãîâîðîì è ñïðå÷àâàœå ðåñòàóðàöè¼å Õàáçáóðøêå
ìîíàðõè¼å.
Êîíâåíöè¼à
À£-334-17-48/12-13

257. ÌÈÒÈÍÃ ÁÅÎÃÐÀÄÑÊÈÕ ÑÒÓÄÅÍÀÒÀ ÏÐÎÒÈÂ ÊÀÐËÀ ÕÀÁÇÁÓÐÃØÊÎÃ,

26. ÎÊÒÎÁÀÐ 1921.
Ïðåä Çàãðåáà÷êèì óíèâåðçèòåòîì îäðæàí ¼å 23. îêòîáðà 1921. âåëèêè ïðî-
òåñòíè çáîð àêàäåìñêå îìëàäèíå íà êîìå ñó ãîâîðíèöè òðàæèëè åíåðãè÷íå
ìåðå âëàäå ïðîòèâ Õàáçáóðãîâàöà. Íà êðà¼ó çáîðà äîíåòà ¼å ðåçîëóöè¼à ó êî¼î¼
ñå íàãëàøàâà äà çàãðåáà÷êè ñòóäåíòè âèäå ó ïîâðàòêó Õàáçáóðãîâàöà ó Ìààð-
ñêó íàïàä íà Êðàšåâèíó ÑÕÑ è òðàæèëè ñó îä âëàäå äà íà¼åíåðãè÷íè¼èì ìåðà-
ìà îñó¼åòè îñòâàðåœå íîâå Êàðëîâå ïóñòîëîâèíå. Ïîñëå çáîðà ñòóäåíòè ñó ó
ïîâîðöè ïðîøëè çàãðåáà÷êèì óëèöàìà è äîøëè ïðåä ÷åõîñëîâà÷êè êîíçóëàò
ãäå èì ñå îáðàòèî êîíçóë Ïàðà. Ïîòîì ñó ñòóäåíòè îòèøëè ïðåä àìåðè÷êè è
èòàëè¼àíñêè êîíçóëàò.
Ìèòèíã íà Òåðàçè¼àìà îäðæàí ¼å 26. îêòîáðà ïðåä îãðîìíèì áðî¼åì ñòóäåíàòà
è ãðààíà. Ó äîíåòî¼ ðåçîëóöè¼è ñå îñóó¼ó çëî÷èíà÷êå àâàíòóðå Êàðëà Õàá-
çáóðøêîã, ïðîòåñòó¼å ïðîòèâ ãàæåœà ìåóíàðîäíèõ óãîâîðà êî¼è ñó îñíîâà
ñòàœà ó Åâðîïè è òðàæè åíåðãè÷íà àêöè¼à âëàäå. Ïîñëå ìèòèíãà âåëèêà ïîâîð-
êà ñòóäåíàòà îòèøëà ¼å äî ÷åõîñëîâà÷êîã è ðóìóíñêîã ïîñëàíñòâà. Óíèâåðçè-

108
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

òåòñêà îìëàäèíà ó Áåîãðàäó êàòåãîðè÷êè ¼å çàõòåâàëà äà ñå Ìààðñêà ðàçîðó-

æà è ñïðå÷å íîâè èñïàäè Õàáçáóðãîâàöà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 45, 10. íîâåìáàð 1921.

258. ÒÅËÅÃÐÀÌ Î ÌÅÐÀÌÀ ÇÀ ÑÏÐÅ×ÀÂÀŒÅ

ÐÅÑÒÀÓÐÀÖȣŠÕÀÁÇÁÓÐÃÀ,
26. ÎÊÒÎÁÀÐ 1921.
Çàñòóïíèê ïðåäñåäíèêà âëàäå Ìàðêî
Òðèôêîâè
îáàâåøòàâà ïðåäñåäíèêà Íè-
êîëó Ïàøè
à î çà¼åäíè÷êî¼ àêöè¼è çåìà-
šà Ìàëå Àíòàíòå è ìåðàìà êî¼å òðåáà äà
ïðåäóçìå Ìààðñêà êàêî áè ñå ñïðå÷èëà
ðåñòàóðàöè¼à Õàáçáóðãîâàöà.
Ïîøòî ñå Ôðàíöóñêà íè¼å ïðîòèâèëà ðå-
ñòàóðàöè¼è Õàáçáóðøêå ìîíàðõè¼å, àó-
ñòðè¼ñêè öàð è ìààðñêè êðàš Êàðëî IV
Õàáçáóðøêè, îõðàáðåí òàêâèì ñòàâîì,
òîêîì 1921. äâà ïóòà ¼å äîëàçèî ó Ìààð-
ñêó ñ íàìåðîì äà ïðåóçìå âëàñò. Âëàäå
çåìàšà Ìàëå Àíòàíòå ñó ðåàãîâàëå
åíåðãè÷íî, èçâðøèëå äåëèìè÷íó ìîáè-
ëèçàöè¼ó è îáàâåñòèëå âåëèêå ñèëå äà
å
ïðåäóçåòè âî¼íó èíòåðâåíöè¼ó àêî Êàðëî
IV ïîáåäè ñà ñâî¼èì ïðèñòàëèöàìà è ïðå-
óçìå âëàñò ó Ìààðñêî¼.
Òåëåãðàì
À£-138-22-90/560-561 257

259. Ó×ÅÑÍÈÖÈ ÊÎÍÔÅÐÅÍÖȣŠÌÀËÅ ÀÍÒÀÍÒÅ ÊÎÍÑÒÀÍÒÈÍÅÑÊÓ, ÄÓÊÀ,

ÍÈÍ×È
, ÁÅÍÅØ, ÏÈËÖ È ÃÈÐÑ Ó ÏÐÀÃÓ, 26–28. ÀÂÃÓÑÒ 1922.
Ïðâîì ðåäîâíîì çàñåäàœó Ìàëå Àíòàíòå ïðèñóñòâîâàëè ñó ìèíèñòðè èíî-
ñòðàíèõ ïîñëîâà Ðóìóíè¼å, ÊÑÕÑ è ×åõîñëîâà÷êå. Äîãîâîðèëè ñó ñå äà íà Ñêóï-
øòèíè Äðóøòâà íàðîäà ïîäðæå ïðåäëîã çà ïîáîšøàœå åêîíîìñêîã ñòàœà Àó-
ñòðè¼å, àëè äà íå äîçâîëå öàðèíñêó óíè¼ó èçìåó œå è Èòàëè¼å èëè œåíî
ó¼åäèœåœå ñà Íåìà÷êîì, êàî è äà ïðèõâàòå ïðåäëîã çà ïðè¼åì Ìààðñêå ó Äðó-
øòâî íàðîäà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 38, 5. îêòîáàð 1922.

109
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

260. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ×ÅÕÎÑËÎÂÀ×ÊÈ ÏÐÅÄÑÅÄÍÈÊ ÌÀÑÀÐÈÊ Ó ÏÀÐÊÓ

ÇÀÌÊÀ ËÀËÈ, 1. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1922.
Ïîñëå Êîíôåðåíöè¼å Ìàëå Àíòàíòå Áåíåø è Ïàøè
ñó 31. àâãóñòà 1922. ó Ìàðè-
¼àíñêèì Ëàçíàìà ïîòïèñàëè óãîâîð î ñàâåçó èçìåó ÊÑÕÑ è Ðåïóáëèêå ×åõî-
ñëîâà÷êå, êî¼è ¼å ïîðåä âî¼íå ïðåäâèàî ïîëèòè÷êó è äèïëîìàòñêó ñàðàäœó è
ïðîøèðåœå åêîíîìñêî-ôèíàíñè¼ñêèõ âåçà.
Òîêîì îäìîðà ó Ìàðè¼àíñêèì Ëàçíàìà êðàš Àëåêñàíäàð è êðàšèöà Ìàðè¼à
áèëè ñó 1. è 2. ñåïòåìáðà ó ãîñòèìà êîä ÷åõîñëîâà÷êîã ïðåäñåäíèêà Òîìàøà
Ìàñàðèêà, à îí èì ¼å 8. ñåïòåìáðà óçâðàòèî ïîñåòó ó Ìàðè¼àíñêèì Ëàçíàìà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 38, 5. îêòîáàð 1922.

261. £ÓÃÎÑËÎÂÅÍÑÊÈ ÌÈÍÈÑÒÀÐ ÈÍÎÑÒÐÀÍÈÕ ÏÎÑËÎÂÀ ÂΣÈÑËÀÂ

ÌÀÐÈÍÊÎÂÈ
È ×ÅÕÎÑËÎÂÀ×ÊÈ ÌÈÍÈÑÒÀÐ ÈÍÎÑÒÐÀÍÈÕ ÏÎÑËÎÂÀ
ÅÄÓÀÐÄ ÁÅÍÅØ Ó ØÒÐÁÑÊÎÌ ÏËÅÑÓ, £ÓÍ 1930.
Íà Êîíôåðåíöè¼è ó Øòðáñêîì Ïëåñó, îäðæàíî¼ îä 25. äî 27. ¼óíà 1930, ïîòïè-
260 ñàí ¼å Äîïóíñêè ñïîðàçóì Óãîâîðà î ïðè¼àòåšñòâó è ñàâåçó èçìåó äðæàâà Ìà-
ëå Àíòàíòå è îíà ¼å ó îðãàíèçàöèîíîì ñìèñëó äîáèëà íîâó ôîðìó. Ñïîðàçóìîì
¼å ðåãóëèñàí íà÷èí ðàäà è îäëó÷èâàœà è îäðååíî äà ñàâåç èñòóïà ¼åäèíñòâå-
íî íà ñïîšíîïîëèòè÷êîì ïëàíó, ÷èìå ñó çåìšå Ìàëå Àíòàíòå íàñòî¼àëå äà ïî-
¼à÷à¼ó âåçå è óïîòïóíå ïîëèòè÷êó ñàðàäœó è îäáðàíó çà¼åäíè÷êèõ èíòåðåñà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ì. Âàíêó, Ìàëà Àíòàíòà 1920-1938, Òèòîâî Óæèöå 1969.

262. £ÓÃÎÑËÎÂÅÍÑÊÈ ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÐÓÌÓÍÑÊÈ ÊÐÀŠ ÊÀÐÎË

ÍÀ ÁÐÎÄÓ ÄÐÀÃÎÐ ÊÎÄ ÎÐØÀÂÅ, 4. ÌÀ£ 1931.
Ó âðåìå çàñåäàœà Ìàëå Àíòàíòå ó Áóêóðåøòó, êî¼à ¼å îä 3. äî 5. ìà¼à 1931. ðàç-
ìàòðàëà ìåóíàðîäíó ïîëèòè÷êó ñèòóàöè¼ó, ïèòàœå àóñòðè¼ñêî-íåìà÷êå öà-
ðèíñêå óíè¼å è ñïðîâîåœå ñèñòåìà ïðåôåðåíöè¼àëíèõ öàðèíà ðàäè óáëàæà-
âàœà åêîíîìñêå êðèçå, ¼óãîñëîâåíñêè è ðóìóíñêè âëàäàð ñàñòàëè ñó ñå íà
Äóíàâó è ðàçãîâàðàëè î àêòóåëíèì ïèòàœèìà.
Ïîñëå Êîíôåðåíöè¼å, ó Áóêóðåøòó ¼å 11. ìà¼à çàêšó÷åíà Âî¼íà êîíâåíöè¼à èç-
ìåó êðàšåâèíà Ðóìóíè¼å è £óãîñëàâè¼å è Ðåïóáëèêå ×åõîñëîâà÷êå ó öèšó îð-
ãàíèçàöèîíîã ó÷âðø
åœà ñàâåçà ó ¼åäèíñòâåíó îðãàíèçàöè¼ó.
Ôîòîãðàôè¼à
262 Ñâè¼åò, ãîä. 6, êœ. 11, áð. 21, 23. ì༠1931.

110
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

263. ÌÈÍÈÑÒÐÈ ÈÍÎÑÒÐÀÍÈÕ ÏÎÑËÎÂÀ ÅÄÓÀÐÄ ÁÅÍÅØ, ÁÎÃΊÓÁ £ÅÂÒÈ

È ÍÈÊÎËÀÅ ÒÈÒÓËÅÑÊÓ Ó ÂÐÅÌÅ ÊÎÍÔÅÐÅÍÖȣŠÌÀËÅ ÀÍÒÀÍÒÅ Ó
ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 18–19. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1932.
Ìèíèñòðè Åäóàðä Áåíåø, Áîãîšóá £åâòè
è Íèêîëàå Òèòóëåñêó ñà äèïëîìàòà-
ìà è íîâèíàðèìà ó ðóìóíñêîì ïîñëàíñòâó çà âðåìå Êîíôåðåíöè¼å. Ñàñòàíàê ó
Áåîãðàäó èíèöèðàî ¼å êðàš Àëåêñàíäàð. Ìèíèñòðè ñó ðàçìàòðàëè îïøòó ïî-
ëèòè÷êó ñèòóàöè¼ó, ïðîáëåì ðàçîðóæàœà è îäðæàâàœà ìèðà. Äîíåëè ñó îäëó-
êó äà Ìàëà Àíòàíòà óáóäó
å íàñòóïà êàî ¼åäèíñòâåíà ïîëèòè÷êà çà¼åäíèöà áåç
êî¼å ñå âèøå íå ìîæå ðåøàâàòè íè¼åäíî ïèòàœå ó Ñðåäœî¼ Åâðîïè è îäëó÷èëè
äà óñàâðøå îðãàíèçàöèîíó ôîðìó è äîíåñó ñòàòóò Ìàëå Àíòàíòå.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 8, êœ. 15, áð. 1, 1. ¼àíóàð 1933.
264
264. ÌÈÍÈÑÒÐÈ ÈÍÎÑÒÐÀÍÈÕ ÏÎÑËÎÂÀ ÍÈÊÎËÀÅ ÒÈÒÓËÅÑÊÓ, ÅÄÓÀÐÄ ÁÅÍÅØ
È ÁÎÃΊÓÁ £ÅÂÒÈ
ÏÎÒÏÈÑÓ£Ó ÏÀÊÒ Î ÎÐÃÀÍÈÇÀÖÈ£È ÌÀËÅ ÀÍÒÀÍÒÅ Ó
ÆÅÍÅÂÈ, 16. ÔÅÁÐÓÀÐ 1933.
Ïàêò ñó ïîòïèñàëè ðóìóíñêè, ÷åõîñëîâà÷êè è ¼óãîñëîâåíñêè ìèíèñòðè èíî-
ñòðàíèõ ïîñëîâà: Íèêîëàå Òèòóëåñêó, Åäóàðä Áåíåø è Áîãîšóá £åâòè
. Òðè äð-
æàâå ñó îáðàçîâàëå „¼åäíó âèøó ìåóíàðîäíó çà¼åäíèöó” ðàäè î÷óâàœà ìèðà è
¼à÷àœà åêîíîìñêèõ îäíîñà ñà ñâèì, à íàðî÷èòî ñà ñðåäœîåâðîïñêèì äðæàâàìà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ì. Âàíêó, Ìàëà Àíòàíòà 1920–1938, Òèòîâî Óæèöå 1969.

265. ÇÀÊÎÍ Î ÏÀÊÒÓ Î ÎÐÃÀÍÈÇÀÖÈ£È ÌÀËÅ ÀÍÒÀÍÒÅ, 29. ÌÀÐÒ 1933.

Ïîòïèñèâàœåì Ïàêòà î îðãàíèçàöè¼è Ìàëå Àíòàíòå, 16. ôåáðóàðà 1933. ó Æå-
íåâè, íàñòóïèî ¼å íîâ ïåðèîä ó ìåóíàðîäíîì äåëîâàœó ÷ëàíèöà ñàâåçà êî¼è
¼å ïîñòàî ïîëèòè÷êà óíè¼à äðæàâà ñà öèšåì îäðæàâàœà îïøòåã ìèðà è ñòàáè-
ëèçàöè¼å ïðèëèêà ó Ñðåäœî¼ Åâðîïè. Ðàäè ñïîâîåœà òå ïîëèòèêå óñòàíî-
âšåí ¼å Ñòàëíè ñàâåò êàî óïðàâíè îðãàí è îñíîâàí ¼å Ïðèâðåäíè ñàâåò ñà çà-
äàòêîì äà „óñêëàó¼å ïðèâðåäíå èíòåðåñå” òðè¼ó äðæàâà.
Çàêîí
À£-72-40-159

266. ÂÅËÈÊÈ ÌÈÒÈÍà ÏÐÎÒÈ ÐÅÂÈÇȣŠÓÃÎÂÎÐÀ Î ÌÈÐÓ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ

ÊÎÄ ÊÍÅÆÅÂÎÃ ÑÏÎÌÅÍÈÊÀ, 29. ÌÀ£ 1933.
Ó âðåìå ïðåãîâîðà âåëèêèõ ñèëà Èòàëè¼å è Íåìà÷êå, Ôðàíöóñêå è Âåëèêå Áðè-
òàíè¼å î ïîòïèñèâàœó ×åòâîðíîã ïàêòà, ó Áåîãðàäó ¼å Íàðîäíà îäáðàíà îðãà-
íèçîâàëà ìèòèíã íà êîìå ñó ãîâîðíèöè èç £óãîñëàâè¼å, Ðóìóíè¼å è ×åõîñëîâà÷- 266

111
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

êå èñòàêëè ëîøå ñòðàíå ðåâèçèîíèñòè÷êå ïîëèòèêå âåëèêèõ ñèëà è èçëîæèëè

ñòàíîâèøòå äà ñå ãðàíèöå íå ìîãó ìåœàòè áåç ðàòà.
Íà çàñåäàœó ó Ïðàãó îä 29. ìà¼à äî 1. ¼óíà 1933. Ìàëà Àíòàíòà ¼å çàóçåëà ñòàâ äà
×åòâîðíè ïàêò èìà âàæíîñò ñàìî çà ñèëå ïîòïèñíèöå è íàãëàñèëà äà çà œó ïè-
òàœå ðåâèçè¼å ãðàíèöå íå ïîñòî¼è.
Àíòèðåâèçèîíèñòè÷êè çáîð ó îðãàíèçàöè¼è Íàðîäíå îäáðàíå óïóòèî ¼å ïî-
çäðàâíå òåëåãðàìå êðàšó Àëåêñàíäðó, ðóìóíñêîì êðàšó Êàðîëó Äðóãîì è ÷å-
õîñëîâà÷êîì ïðåäñåäíèêó Òîìàøó Ìàñàðèêó. Çáîð ¼å äîíåî ðåçîëóöè¼ó ó êî¼î¼
¼å èñòàêíóòî äà ¼å ¼óãîñëîâåíñêè íàðîä ïîáîðíèê ìèðà è äà ñó ãðàíèöå êî¼å ¼å
ñåáè îñèãóðàî îãðîìíèì æðòâàìà íåïðèêîñíîâåíå è íåîòóèâå, ïðîòèâè ñå
ñâàêî¼ ïðîìåíè óãîâîðà î ìèðó è ðåøåí ¼å äà ñâî¼å è ãðàíèöå ñâî¼èõ ñàâåçíèêà
áðàíè íå ñàìî ïðîòèâ îðóæàíîã íàïàäà íåãî è ïðîòèâ ñâàêå äèïëîìàòñêå èí-
òðèãå, îäëó÷íî îäáè¼à ñâàêè ïîêóø༠òóòîðñòâà è íå
å ïðèñòàòè äà ñå î œåìó
îäëó÷ó¼å áåç œåãà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 8, êœ. 15, áð. 24, 10. ¼óí 1933.

Áàëêàíñêè ñïîðàçóì

267. ÏÓÒ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÁÓÊÓÐÅØÒ, ÅÂÑÊÈÍÎÃÐÀÄ, ÖÀÐÈÃÐÀÄ È ÊÐÔ,

ÊÐÀ£ÅÌ ÑÅÏÒÅÌÁÐÀ È ÏÎ×ÅÒÊÎÌ ÎÊÒÎÁÐÀ 1933.
×ëàíàê ÖÏÁ-à î ïèñàœó äîìà
å è ñòðàíå øòàìïå ïîâîäîì êðàšåâå áàëêàíñêå
òóðíå¼å ó öèšó çáëèæàâàœà áàëêàíñêèõ çåìàšà. Ðàäè ïðèïðåìå òåðåíà çà
ñêëàïàœå ñïîðàçóìà êðàš ¼å ðàçãîâàðàî ñà ðóìóíñêèì êðàšåì Êàðîëîì è ñà
œèì ïðèñóñòâîâàî ñàñòàíêó Ñòàëíîã ñàâåòà Ìàëå Àíòàíòå ó Ñèíà¼è îäðæàíîì
îä 24. äî 27. ñåïòåìáðà 1933. Ïîñëå Ñèíà¼å ïîñåòèî ¼å áóãàðñêîã êðàšà Áîðèñà
3. îêòîáðà, òóðñêîã ïðåäñåäíèêà Êåìàë-ïàøó Àòàòóðêà 4. îêòîáðà, à 7. îêòîáðà
ïîòïðåäñåäíèêà ãð÷êå âëàäå Êîíäèëèñà è ìèíèñòðà èíîñòðàíèõ ïîñëîâà Ìàê-
ñèìîñà. Òèì ñàñòàíöèìà øòàìïà ¼å äàëà âåëèêè çíà÷༠è ñâè ñó èíèöè¼àòèâó
êðàšà Àëåêñàíäðà îöåíèëè êàî ïðâîêëàñíè àêò çà îáåçáååœå ìèðà íà Áàëêàíó.
×ëàíàê
À£-38-99-233

268. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÅÌÀË-ÏÀØÀ ÀÒÀÒÓÐÊ Ó ÖÀÐÈÃÐÀÄÓ,

4. ÎÊÒÎÁÀÐ 1933.
Òóðñêè ïðåäñåäíèê ó äðóøòâó êðàšà, ìèíèñòðà £àíêîâè
à (ëåâî), Òåôèê Ðóæäè
Áå¼à (äåñíî) è îñòàëèõ, îäëàçè èç ïàëàòå Äîëìà Áàã÷å íà áðîä „Äóáðîâíèê” äà
ïîçäðàâè êðàšèöó Ìàðè¼ó. Øåô Òóðñêå ¼å „ïðâè ïóò îä êàäà ¼å íà óïðàâè ñòó-
268 ïèî íà ñòðàíó òåðèòîðè¼ó è òî íà òåðèòîðè¼ó £óãîñëàâè¼å ïîïåâøè ñå íà íàø

112
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

áðîä”. £óãîñëîâåíñêîì êðàšåâñêîì ïàðó ïðèðååí ¼å ñðäà÷àí äî÷åê è „òóðñêè

çâàíè÷íè êðóãîâè è ¼àâíîñò óîïøòå èìàëè ñó ñòàëíî áðèãó äà íå ó÷èíå ñóâèøå
ìàëî çà ëè÷íîñò Œ. Â. êðàšà, ïðåìà êîìå îâäå ñâè áåç ðàçëèêå èìà¼ó íà¼äóášå
óâàæàâàœå è äèâšåœå.” £óãîñëîâåíñêè êðàš ïîñåòèî ¼å Öàðèãðàä íà ïóòó ïî
áàëêàíñêèì çåìšàìà ðàäè ïîñòèçàœà ñïîðàçóìà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 8, êœ. 16, áð. 17, 21. îêòîáàð 1933.

269. ÑÀÑÒÀÍÀÊ ÌÀËÅ ÀÍÒÀÍÒÅ Ó ÇÀÃÐÅÁÓ, 22. £ÀÍÓÀÐ 1934.

Íà òîì ñàñòàíêó Ñòàëíè ñàâåò ¼å äîíåî îäëóêó î çàêšó÷èâàœó Ïàêòà Áàëêàí-
ñêîã ñïîðàçóìà. Äîãîâîðåíî ¼å äà ñå Áóãàðñêà èíôîðìèøå î òîêó ðàçãîâîðà è
ñàçíà¼ó óñëîâè ïîä êî¼èì áè îíà ïðèñòóïèëà Ïàêòó. Ïîêóø༠¼å äîæèâåî íåó-
ñïåõ çáîã íåñïðåìíîñòè Áóãàðñêå äà íàïóñòè ðåâèçèîíèñòè÷êà î÷åêèâàœà.
Ïîñëå ñàñòàíêà ó Çàãðåáó ìèíèñòðè Áåíåø, £åâòè
è Òèòóëåñêó ñó 23. ¼àíóàðà
1934. áèëè ó àóäè¼åíöè¼è êîä êðàšà. Êðàš ¼å ïðåäëîæèî äà Ïàêò Áàëêàíñêîã
ñïîðàçóìà ñàäðæè îäðåäáó î ñêëàïàœó âî¼íèõ êîíâåíöè¼à è äà ñå âàæíîñò ïàê-
òà îãðàíè÷è íà ïåò ãîäèíà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ì. Âàíêó, Ìàëà Àíòàíòà 1920–1938, Òèòîâî Óæèöå 1969.

270. ÌÀÊÑÈÌÎÑ, ÐÓÆÄÈ ÁÅ£, ÒÈÒÓËÅÑÊÓ È £ÅÂÒÈ
ÏÎÒÏÈÑÓ£Ó ÏÀÊT

ÁÀËÊÀÍÑÊÎÃ ÑÏÎÐÀÇÓÌÀ Ó ÀÒÈÍÈ, 9. ÔÅÁÐÓÀÐ 1934.
Êàäà ñó îáàâšåíå ïðèïðåìå, óñàãëàøåíà ñïîðíà ïèòàœà è áèëî ¼àñíî äà Áó-
ãàðñêà íå
å ïîòïèñàòè, à íà Àëáàíè¼ó ñå íè¼å ðà÷óíàëî, ìèíèñòðè èíîñòðàíèõ
ïîñëîâà Ãð÷êå, Òóðñêå, Ðóìóíè¼å è £óãîñëàâè¼å ïîòïèñàëè ñó Ïàêò. Öèš çåìàšà
ïîòïèñíèöà ¼å áèî ó÷âðø
èâàœå ìèðà íà Áàëêàíó è îäðæàâàœå òåðèòîðè¼àë-
íîã ïîðåòêà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 9, êœ. 17, áð. 9, 24. ôåáðóàð 1934.

271. PACTE D’ENTENTE BALKANIQUE PROTOCOLE ENTRE LA GRECE, LA ROMANIE,

LA TURQUIE ET LA YOUGOSLAVIE, SIGNE A ATHENS, LE 9. FEVRIER 1934.
Ïàêòîì Áàëêàíñêîã ñïîðàçóìà Ãð÷êà, Ðóìóíè¼à, Òóðñêà è £óãîñëàâè¼à ñó ãàðàí-
òîâàëå áåçáåäíîñò ñâî¼èõ áàëêàíñêèõ ãðàíèöà. Îáàâåçàëå ñó ñå äà íå ïðåäóçè-
ìà¼ó íèêàêâå ìåðå ïðåìà áèëî êî¼î¼ áàëêàíñêî¼ çåìšè êî¼à íè¼å ÷ëàíèöà Ñïî-
ðàçóìà. Ïàêò ¼å îñòàâšàî ìîãó
íîñò óêšó÷èâàœà îñòàëèõ áàëêàíñêèõ äðæàâà,
àëè ïîä óñëîâîì ïóíå ñàãëàñíîñòè ïðâîáèòíèõ ÷ëàíèöà. Ïîñëîâå ñàâåçà îáà-
âšàëè ñó Ñàâåò ìèíèñòàðà ñïîšíèõ ïîñëîâà, Ñòàëíè ñåêðåòàðè¼àò è Åêîíîì-
ñêè ñàâåò êàî êîíñóëòàòèâíî òåëî.

113
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

Óç Ïàêò ñó ïîòïèñàíà òðè äîïóíñêà ïðîòîêîëà êî¼è îá¼àøœàâà¼ó, äåôèíèøó è

ïðåöèçèðà¼ó ïî¼åäèíå ñòàâîâå.
Ïàêò
À£-370-43/177-191

272. ÈÍÒÅÐÂ£Ó ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÏÓÁËÈÖÈÑÒÈ ÍÈÊÅÐÁÎÊÅÐÓ Î ÏÀÊÒÓ

ÁÀËÊÀÍÑÊÎÃ ÑÏÎÐÀÇÓÌÀ, 22. ÔÅÁÐÓÀÐ 1934.
Íåêîëèêî äàíà ïîñëå ïîòïèñèâàœà Ïàêòà Áàëêàíñêîã ñïîðàçóìà êðàš ¼å äîïè-
ñíèêó ëèñòà Œó¼îðê Ÿåðíàë ðåêàî äà „ñïîšíè óòèöà¼è íà Áàëêàíó ïðåäñòà-
âšà¼ó ðàòíó îïàñíîñò. Îä ñâåãà íà¼âàæíè¼å ¼å òî äà Áàëêàí áóäå îñëîáîåí îä
ñòðàíèõ óòèöà¼à. Ïðåïóøòåí ïîòïóíî ñàìîì ñåáè îí ìîæå ïîòïóíî ñèãóðíî
îñòâàðèòè íà¼âå
å æåšå ñâî¼èõ íàðîäà – îñèãóðàœå ìèðà. Òèì áè äàî ñâî¼ ïðè-
ëîã íåîïõîäíî ïîòðåáíîì ìèðó Åâðîïå óîïøòå. Àêî âåëèêå ñèëå áóäó õòåëå äà
íàñ íà Áàëêàíó ïóñòå ñàìå èñ÷åçëà áè èçìåó íàñ ñâàêà ñåíêà íåìèðà.”
×ëàíàê
À£-38-99-233

Àëáàíè¼à

273. ÈÇÂÅØÒÀ£ Î ÑÒÀŒÓ Ó ÀËÁÀÍÈ£È, 13. ÔÅÁÐÓÀÐ 1922.

Íà÷åëíèê Šóìñêîã ñðåçà èçâåøòàâà ïðåäñåäíèêà Ìèíèñòàðñêîã ñàâåòà î ñòà-
œó ó Àëáàíè¼è, âîàìà îäìåòíèêà è íàâîäè èç¼àâó Áà¼ðàìà Öóðè¼à êî¼è ¼å èðî-
íè÷íî ðåêàî: „Ñðáè¼à ìèñëè äà ¼å è Àõìåä áåã Ìàòñêè îíî èñòî øòî ¼å áèî Åñàä
ïàøà Òîïòàíè, àëè âðëî áðçî
å ñå óâåðèòè äà ñå šóòî ïðåâàðèëà.”
Èçâåøòà¼
À£-138-21/6-9

274. ÊÀ×À×ÊÀ ÎÒÌÈÖÀ ×ÎÁÀÍÀ È ÎÂÀÖÀ ÈÇ ÆÓÐÀ ÊÎÄ ÏÐÈÇÐÅÍÀ,

8. ÀÂÃÓÑÒ 1924.
Ìèíèñòàðñòâî èíîñòðàíèõ äåëà ÊÑÕÑ îáàâåøòàâà äèïëîìàòñêà ïðåäñòàâíè-
øòâà î êà÷à÷êî¼ îòìèöè êî¼ó ñó ïî÷èíèëè íåïîçíàòè ðàçáî¼íèöè èç Àëáàíè¼å.
Ïðâèõ ãîäèíà ïîñëå Ïðâîã ñâåòñêîã ðàòà ó çàïàäíî¼ Ìàêåäîíè¼è, íà Êîñîâó è
Ìåòîõè¼è è ó èñòî÷íèì äåëîâèìà Öðíå Ãîðå êà÷àöè ñó ïšà÷êàëè, ïàëèëè, óáè-
¼àëè è îòèìàëè šóäå, æåíå è äåöó. Ëîêàëíå âëàñòè ó òèì ïîäðó÷¼èìà èìàëå ñó
âåëèêèõ ïðîáëåìà ñâå äî ëåòà 1924. êàäà ¼å ëèêâèäèðàíî óñòàíè÷êî æàðèøòå ó
Äðåíèöè è êà÷à÷êè âîà Àçèì Áå¼òà Ãàëèöà.
Öèðêóëàð
À£-395-11/494

114
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

275. ÑÒÀ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ ÏÐÅÌÀ ÏÐÈÇÍÀÂÀŒÓ ÂËÀÄÅ ÀÕÌÅÄ-ÁÅÃÀ ÇÎÃÓÀ,

21. £ÀÍÓÀÐ 1925.
Ìèíèñòàð Ì. Íèí÷è
îáàâåøòàâà ïîñëàíèêà ó Áóêóðåøòó äà ¼å âëàäà Àõìåä-
áåãà çà ÊÑÕÑ ëåãàëíà âëàäà. Âëàäà ó Áåîãðàäó ¼å ðóøåœå âëàäå Ôàí Íîëè¼à è
ïîâðàòàê íà âëàñò Àõìåä-áåãà Çîãóà ñìàòðàëà óñïåõîì è íåêîì âðñòîì ãàðàí-
öè¼å çà ó÷âðø
èâàœå ñâîã óòèöà¼à ó Àëáàíè¼è. Àõìåä-áåã Çîãó âðàòèî ñå íà
âëàñò êðà¼åì äåöåìáðà 1924. óç ïîìî
è ïîäðøêó ÊÑÕÑ.
Çîãó ¼å Àëáàíè¼ó ïðîãëàñèî Ðåïóáëèêîì 31. ¼àíóàðà 1925.
Òåëåãðàì
À£-395-13/541

276. ÏÐÅÊÈÄ ÄÈÏËÎÌÀÒÑÊÈÕ ÎÄÍÎÑÀ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ È ÀËÁÀÍÈ£Å,

4. £ÓÍ 1927.
Ìèíèñòàð Âî¼èñëàâ Ìàðèíêîâè
îáàâåøòàâà Ïîñëàíñòâî ó Ëîíäîíó äà ¼å îò-
ïðàâíèê ïîñëîâà ñà îñîášåì Ïîñëàíñòâà ÊÑÕÑ íàïóñòèî Òèðàíó. Äî ïðåêèäà
äèïëîìàòñêèõ îäíîñà äîøëî ¼å çàòî øòî ñó àëáàíñêå âëàñòè óõàïñèëå Âóêà €ó-
ðàøêîâè
à, äðàãîìàíà (òóìà÷à) Ïîñëàíñòâà ó Òèðàíè, êîä êîãà ñó ïðîíàøëå
êîìïðîìèòó¼ó
à ïèñìà Öåíå-áåãà Êðè¼åçè¼à (Öðíîãëàâè
à), àëáàíñêîã ïîñëà-
íèêà ó Áåîãðàäó.
Òåëåãðàì
À£-341– ïîâ. àðõèâà 1927/I, ïîâ. áð. 387, 7. ¼óí 1927.

277. ÈÇÂÅØÒÀ£ ÌÈËÎÑÀÂÀ £ÅËÈ
À Î ÏÎÐÓÊÀÌÀ ÊÐÀŠÀ ÀÕÌÅÄ-ÁÅÃ ÇÎÃÓÀ

ÊÐÀŠÓ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÓ, 13. ÔÅÁÐÓÀÐ 1929.
Ñà Àõìåä-áåãîì Çîãóîì êî¼è ñå 3. ñåïòåìáðà 1938. ïðîãëàñèî çà êðàšà ñâèõ Àë-
áàíàöà, øòî çíà÷è è îíèõ íà Êîñîâó è Ìåòîõè¼è, ðàçãîâàðàî ¼å Ìèëîñàâ £åëè
,
êœèæåâíèê èç Ñêîïšà. Àëáàíñêè êðàš ¼å çàìîëèî £åëè
à äà ïîçäðàâè êðàšà
Àëåêñàíäðà, çàõâàëè ìó ñå çà ïîìî
ó ïðîøëîñòè è ïðåíåñå ìó äà ¼å „Åíãëåñêà
çíàëà çà ïðîãëàøåœå êðàšåâñòâà íà ïåò ìåñåöè ðàíè¼å, à Èòàëè¼à ¼å òî ñàçíà-
ëà äîöíè¼å è íè¼å áèëà ëè÷íî ðàñïîëîæåíà ó ïðâè ìàõ.” Èñòàêàî ¼å äà æåëè „íà¼-
áîšå îäíîñå ñà £óãîñëàâè¼îì” è äà ¼å çáîã òîãà ðàñòåðàî áóãàðñêå êîìèòå. Ìî-
ëèî ¼å äà ñå ïðèõâàòå Òðãîâèíñêè óãîâîð è Êîíâåíöè¼à è íà ò༠íà÷èí äîå äî
ïîñòåïåíîã ïðèáëèæàâàœà äâå¼ó äðæàâà. Íàïîìåíóî ¼å äà íå ñìå îä¼åäíîì äà
ïðåêèíå ñà Èòàëè¼îì, ¼åð áè ðèçèêîâàî äà ïðîïàäíå, âå
ñàìî ìîæå ïîñòåïåíî
äà ¼å ñóçáè¼à. Ïîâîäîì ïðè÷à äà æåëè Êîñîâî ðåêàî ¼å „òî ¼å íåìîãó
å áàø è äà
¼å ñâå äðóãî çà òî. Ìè íåìàìî ÷èíîâíèêà çà îâó, à êàìîëè çà óâå
àíó òåðèòîðè¼ó.”
Èçâåøòà¼
À£-335-15/1

115
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

Ãð÷êà

278. ÐÅÃÅÍÒ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ Ó ÏÎÃÐÅÁÍΣ ÏÎÂÎÐÖÈ ÃÐ×ÊÎà ÊÐÀŠÀ

ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÀÒÈÍÈ, 29. ÎÊÒÎÁÀÐ 1920.
Ðåãåíò Àëåêñàíäàð è øâåäñêè íàñëåäíèê ïðåñòîëà êî¼è ñå ñëó÷à¼íî çàòåêàî ó
Àòèíè áèëè ñó ¼åäèíè ïðåäñòàâíèöè ñòðàíèõ âëàäà¼ó
èõ êó
à íà ïîãðåáó ãð÷-
êîã êðàšà Àëåêñàíäðà. Ïðåñòîëîíàñëåäíèê Àëåêñàíäàð ¼å âðëî ñðäà÷íî äî÷å-
êàí ó ãð÷êî¼ ïðåñòîíèöè, ñâåò ãà ¼å ñâóäà ïîçäðàâšàî, à ïðåäñåäíèê âëàäå Âå-
íèçåëîñ ïðèðåäèî ¼å ñâå÷àíè ðó÷àê ó œåãîâó ÷àñò.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 23, 2. äåöåìáàð 1920.

279. ÇÀÊÎÍ Î ÊÎÍÂÅÍÖÈ£È ÇÀÊŠÓ×ÅÍΣ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÐÁÀ, ÕÐÂÀÒÀ

È ÑËÎÂÅÍÀÖÀ È ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÃÐ×ÊÅ ÐÀÄÈ ÓÐŀŌÀ ÒÐÀÍÇÈÒÀ ÏÐÅÊÎ
278 ÑÎËÓÍÀ, 29. ÔÅÁÐÓÀÐ 1924.
Êîíâåíöè¼îì ñà ïðîòîêîëèìà, êî¼à ¼å çàêšó÷åíà ó Áåîãðàäó 10. ìà¼à 1923, ãð÷-
êà âëàäà óñòóïèëà ¼å Êðàšåâèíè ÑÕÑ íà âðåìå îä 50 ãîäèíà ïðîñòîð „Ñëîáîä-
íà ñðïñêà çîíà”ó Ñîëóíñêîì ïðèñòàíèøòó. Êðàšåâèíà ÊÑÕÑ ¼å ó Ñëîáîäíî¼ çî-
íè èìàëà ïðàâî óïîòðåáå öàðèíñêå óïðàâå. Ïîëèöè¼ñêå è ñóäñêå âëàñòè ñó
îñòàëå ó íàäëåæíîñòè Ãð÷êå, ¼åð ¼å òåðèòîðè¼à çîíå îñòàëà ñàñòàâíè äåî Ãð÷êå.
Òðàíçèò íà ïðóçè Ñîëóí–€åâåëè¼à è äðóãà ñïîðíà ïèòàœà ðåøåíà ñó òåê êàäà
¼å ó Æåíåâè 17. ìàðòà 1929. ïîòïèñàí äåôèíèòèâíè ïðîòîêîë. Æåëåçíè÷êà àä-
ìèíèñòðàöè¼à ¼å áèëà ïîä ¼óðèñäèêöè¼îì ÊÑÕÑ è Ãð÷êà íè¼å èìàëà ïðàâî êîí-
òðîëå èçâîçà ðîáå ó çîíè.
Çàêîí
À£-72-45-184

280. ÅËÅÔÒÅÐÈÎÑ ÂÅÍÈÇÅËÎÑ

Ïðåäñåäíèê âëàäå Ãð÷êå ðàçãîâàðàî ¼å ñà êðàšåì Àëåêñàíäðîì 9. îêòîáðà
1928, à äâà äàíà êàñíè¼å ïîòïèñàî ¼å Ïðîòîêîë ñà ìèíèñòðîì Øóìåíêîâè
åì
êî¼èì ¼å ïðåäâèåí ðîê çà ðåøàâàœå ñïîðíèõ ïèòàœà è ïîòïèñèâàœå Ïàêòà
ïðè¼àòåšñòâà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 15, 3. ñåïòåìáàð 1920.

281. ÏÀÊÒ ÏÐÈ£ÀÒÅŠÑÒÂÀ, ÌÈÐÅŒÀ È ÑÓÄÑÊÎà ÐÀÑÏÐÀŠÀŒÀ ÈÇÌÅ€Ó

ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ È ÃÐ×ÊÅ, 27. ÌÀÐÒ 1929.
Ïîñëå íèçà ïîñòóïàêà ãð÷êèõ âëàñòè (îíåìîãó
àâàœà ñàîáðà
à¼à íà ïðóçè
€åâåëè¼à–Ñîëóí, óãðîæàâàœà ìåòîõà ìàíàñòèðà Õèëàíäàðà) âëàäà Êðàšåâè-

116
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

íå ÑÕÑ ¼å áèëà ïðèìîðàíà äà 14. íîâåìáðà 1924. ¼åäíîñòðàíî îòêàæå óãîâîð î

ñàâåçíèøòâó èç 1913. ãîäèíå. Êðàšåâèíà ÑÕÑ è Ãð÷êà ïîòïèñàëå ñó Ïàêò ïðè¼à-
òåšñòâà òåê 1929. ó æåšè äà äîïðèíåñó îïøòåì ìèðó, ïîëèòè÷êî¼ ñòàáèëíîñòè
è ìèðîšóáèâîì ðåøàâàœó ìåóíàðîäíèõ ñïîðîâà.
Ïàêò
À£-370-28/532-545

Áóãàðñêà

282. ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÑÒÀÌÁÎËÈ£ÑÊÈ

Çà âðåìå ïîñåòå Áåîãðàäó íîâåìáðà 1922. äàâàî ¼å èç¼àâå äà ñå œåãîâà çåìšà
îäðè÷å ïðåòåíçè¼à íà Ìàêåäîíè¼ó, à äà îí ëè÷íî „íå ñàìî äà íå
å íèøòà ðàäè-
òè çà Ìàêåäîíè¼ó, íåãî íå
å î œî¼ âèøå íè äà ìèñëè.” Î ïðèñòàëèöàìà ÂÌÐÎ
ãîâîðèî ¼å êàî î òåðîðèñòèìà íàçèâà¼ó
è èõ ñëîâåíñêèì Èðöèìà.
Ïðèëèêîì àóäè¼åíöè¼å êîä êðàšà Àëåêñàíäðà 10. íîâåìáðà èçíåî ¼å êîíöåïò î
ñòâàðàœó ¼óæíîñëîâåíñêå çà¼åäíèöå êî¼ó áè ñà÷èœàâàëå Áóãàðñêà è ÊÑÕÑ ó îá-
ëèêó ïåðñîíàëíå óíè¼å íà ÷åëó ñà äèíàñòè¼îì Êàðàîðåâè
, „¼åäèíîì ÷èñòî
Ñëîâåíñêîì äèíàñòè¼îì êî¼à ïîòè÷å èç íàðîäà.” Äåñåòàê ãîäèíà êàñíè¼å êðàš
¼å î Ñòàìáîëè¼ñêîì ãîâîðèî êàî î äðæàâíèêó âåëèêèõ èäå¼à êî¼å äî òàäà íèêî
íè¼å çàñòóïàî è ðåêàî äà ¼å Ñòàìáîëè¼ñêè „æåëåî äà ñå Áóãàðñêà îäìàõ ó¼åäèíè ñà
íàøîì äðæàâîì, ïðèçíà¼ó
è ìåíå êàî êðàšà òå íîâå äðæàâå.”
Ïîñëå ïîñåòå Ñòàìáîëè¼ñêîã Áåîãðàäó îäíîñè äâå çåìšå îäâè¼àëè ñó ñå óçëà-
çíîì ëèíè¼îì. Ó àïðèëó 1923. ïîòïèñàí ¼å íèøêè ñïîðàçóì êî¼èì ñó äîãîâîðå-
íå çà¼åäíè÷êå ìåðå çà ÷óâàœå ãðàíèöå è ñðåèâàœå ïîãðàíè÷íèõ îäíîñà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñ. Âóêî¼åâè
, Êðàš Àëåêñàíäàð Ïðâè, òâîðàö äðæàâå è ó¼åäèíèòåš,
Áåîãðàä 1937.

283. ÑÒÀ ÂËÀÄÅ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ ÏÐÅÌÀ ÄÅÂÅÒΣÓÍÑÊÎÌ ÏÐÅÂÐÀÒÓ 1923.

Ó ÁÓÃÀÐÑÊΣ
Îðóæàíîì àêöè¼îì áóãàðñêà îïîçèöè¼à ¼å 9. ¼óíà 1923. èçâåëà ïó÷, ïðåóçåëà
âëàñò, à 14. ¼óíà óáèëà ïðåäñåäíèêà âëàäå Àëåêñàíäðà Ñòàìáîëè¼ñêîã êî¼è ¼å
âîäèî ïîëèòèêó çáëèæàâàœà ñà Êðàšåâèíîì ÑÕÑ. Âëàäà ó Áåîãðàäó îöåíèëà ¼å
ïðåâðàò ó Áóãàðñêî¼ êàî ïîâðàòàê ñòàðîã ðåâàíøèñòè÷êîã ðåæèìà êî¼è „íîñè ó
ñåáè êëèöå íîâèõ çàïëåòà è êîìïëèêàöè¼à íà Áàëêàíó.”
Çàóçèìà¼ó
è ñòàâ ïðåìà ïðåâðàòó ó Áóãàðñêî¼ âëàäà ÊÑÕÑ ¼å óïóòèëà ìåìîàð
âëàäàìà âåëèêèõ ñèëà è ÷ëàíèöàìà Ìàëå Àíòàíòå ó êî¼åì ¼å êàî óñëîâ çà ïî-
áîšøàœå îäíîñà ñà Áóãàðñêîì ïîñòàâèëà çàõòåâ äà âëàäà Öàíêîâà ñïðå÷è äå- 282

117
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ëàòíîñò èëåãàëíèõ è ðåâîëóöèîíàðíèõ ìàêåäîíñêèõ îðãàíèçàöè¼à íà ñâî¼î¼

òåðèòîðè¼è.
Ìåìîàð
À£-395-9/239-272

284. ÇÃÀÐÈØÒÅ ÊÓ
Å Ó ÊÎØÅÂÓ ÊÎÄ ØÒÈÏÀ, 1922.

Áóãàðñêå êîìèòå ñó 23. àâãóñòà 1922. çàïàëèëå äåâåò êó
à, ëåòèíó è óáèëå òðè
ëèöà ó ñåëó êîä Øòèïà. Áèëà ¼å òî ¼åäíà ó íèçó çëî÷èíà÷êèõ àêöè¼à êîìèòà êî¼è
ñó ãîäèíàìà óáè¼àëè, ïšà÷êàëè, ïàëèëè è òåðîðèñàëè íàðîä ó ïîãðàíè÷íèì
êðà¼åâèìà.
Îä 1920. äî 1934. êîìèòñêè îäðåäè ñó íà òåðèòîðè¼ó Êðàšåâèíå óïàëè 460 ïó-
òà, óáèëè 185 îñîáà, à 435 ¼å ìàëòðåòèðàíî èëè ðàœåíî. Âðõóíàö òåðîðèñòè÷êå
àêòèâíîñòè ÂÌÐÎ-à áèëî ¼å óáèñòâî ãåíåðàëà Êîâà÷åâè
à ó Øòèïó 7. îêòîáðà
1927. ïîñëå êî¼åã ¼å âëàäà îäëó÷èëà äà çàòâîðè ãðàíèöó ïðåìà Áóãàðñêî¼.
284 Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 39, 12. îêòîáàð 1922.

285. ÑÓÑÐÅÒ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÑÀ ÁÓÃÀÐÑÊÈÌ ÊÐÀŠÅÌ ÁÎÐÈÑÎÌ

ÍÀ ÁÅÎÃÐÀÄÑÊΣ ÆÅËÅÇÍÈ×ÊΣ ÑÒÀÍÈÖÈ, 18. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1933.
Ìèíèñòàð £åâòè
îáàâåøòàâà ïîñëàíèêà ó Áóêóðåøòó î ñóñðåòó ¼óãîñëîâåí-
ñêîã è áóãàðñêîã ñóâåðåíà, íàãëàøàâà¼ó
è äà ¼å ñóñðåò èìàî „ïðèâàòíè êàðàê-
òåð” è äà ìîæå èìàòè çíà÷༠êàî ìîãó
íîñò çáëèæàâàœà äâå çåìšå „àêî ñå Áó-
ãàðñêà ëî¼àëíî è äåôèíèòèâíî ïîìèðè ñà ïîñòî¼å
èì ñòàœåì.”
Òåëåãðàì
À£-395-29/98

286. ÕÈÑÒÎÐÈ£ÑÊÅ ÐÈ£Å×È ÑÓÂÅÐÅÍÀ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å È ÁÓÃÀÐÑÊÅ – ÈÇÂÅØÒÀ£

Î ÁÎÐÀÂÊÓ ÁÓÃÀÐÑÊÎà ÊÐÀŠÀ ÁÎÐÈÑÀ È ÊÐÀŠÈÖÅ £ÎÀÍÅ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ,
ÄÅÖÅÌÁÐÀ 1933.
Áóãàðñêè êðàšåâñêè ïàð áîðàâèî ¼å ó çâàíè÷íî¼ ïîñåòè ó Áåîãðàäó îä 10. äî 13.
äåöåìáðà 1933. Ïðèðååí èì ¼å äî÷åê, îðãàíèçîâàí ëîâ ó Äîáàíîâöèìà, ïîñå-
òå Àâàëè è Òîïîëè ãäå ¼å áóãàðñêè êðàš ïîëîæèî âåíöå íà ãðîá Íåçíàíîã ¼óíà-
êà è êðàšà Ïåòðà Ïðâîã Êàðàîðåâè
à.
Íà ñâå÷àíî¼ âå÷åðè ó Ñòàðîì äâîðó êðàš Àëåêñàíäàð ïîçäðàâèî ¼å áóãàðñêîã
êðàšà ðå÷èìà: „Âàøå âåëè÷àíñòâî âåîìà ñàì ñðåòàí øòî ìè ñå ïðóæèëà èç-
âàíðåäíà ïðèëèêà äà ó ìîì ïðåñòîíîì ãðàäó è ó ìîì äîìó äî÷åêàì è ñðäà÷íîì
äîáðîäîøëèöîì ïîçäðàâèì Âàøà âåëè÷àíñòâà, íàøå óçâèøåíå ðîàêå... Äóáî-
êî óâåðåí, äà ñàìî ïîëèòèêà ìèðà è òðà¼íà êîíñîëèäàöè¼à ïðèëèêà ìîæå óè-
ñòèíó ïðóæèòè íàøèì íàðîäèìà ïóíî ¼åìñòâî çà áîšó áóäó
íîñò.” Êðàš Áî-

118
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ðèñ ñå çàõâàëèî ðåêàâøè: „Äåëèì èç ñâåã ñðöà ðàäîñò Âàøåã âåëè÷àíñòâà çáîã
íàøåã ñóñðåòà ïîøòî ¼à è Áóãàðñêè íàðîä âèñîêî öåíèìî áëàãîðîäíå íàïîðå,
êî¼å Âàøå âåëè÷àíñòâî óëàæå ó ñëóæáè ìèðà, ñïîðàçóìà è äîáðèõ îäíîñà ìåó
íàøèì íàðîäèìà. £à ñàì ïðè òîì äóáîêî äèðíóò óáååœåì, äà ¼åäíà òàêâà ïî-
ëèòèêà ñïîðàçóìà, ìèðà è êîíñîëèäîâàœà äîáðèõ îäíîñà èçìåó íàñ ìîæå äà
áóäå çàëîãà çà ñðåòíè¼ó áóäó
íîñò äâà¼ó áðàòñêèõ íàðîäà. Îñòà¼ó
è óáååíè
ïîáîðíèöè îâèõ èäå¼à ó÷èíè
åìî çà¼åäíè÷êè ñà Âàøèì âåëè÷àíñòâîì ñâå íàïî-
ðå çà œèõîâî îñòâàðåœå. Òàêî
åìî îäãîâîðèòè ïðàâèì æåšàìà è æèâîòíèì
ïîòðåáàìà äâà¼ó íàøèõ íàðîäà è äîáðî
åìî ïîñëóæèòè ìèðó íà Áàëêàíó.”
Èçâåøòà¼
Íàðîäíå íîâèíå, 12. äåöåìáàð 1933.
À£-38-753-932

287. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠ ÁÎÐÈÑ Ó ÑÎÔÈ£È

27. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1934.
Êðàš Àëåêñàíäàð è êðàšèöà Ìàðè¼à ñó îä 27. äî 30. ñåïòåìáðà 1934. çâàíè÷íî
ïîñåòèëè Áóãàðñêó. £óãîñëîâåíñêè êðàšåâñêè ïàð äî÷åêàëè ñó áóãàðñêà êðà-
šåâñêà ïîðîäèöà, ÷ëàíîâè âëàäå, ãåíåðàëèòåò, ñîôè¼ñêè ìèòðîïîëèòè, îñî-
ášå ¼óãîñëîâåíñêîã ïîñëàíñòâà, ¼óãîñëîâåíñêà êîëîíè¼à ó Áóãàðñêî¼ è 150.000
šóäè. Ïîñåòà Ñîôè¼è ïðåäñòàâšàëà
¼å èñòèíñêè òðè¼óìô áàëêàíñêå ïîëè-
òèêå êðàšà Àëåêñàíäðà.
Ðàçãîâîðè èçìåó ñóâåðåíà ñó ïðî-
øëè ñðäà÷íî, à íà êðà¼ó ðó÷êà ó Äâîðó
Âðàíà Áîðèñ ¼å òàïøó
è „ñâîã ðîàêà”
ïî ëåèìà ðåêàî: „Íèêàä íå
ó çàáîðà-
âèòè øòà ñè òè ó÷èíèî çà ìåíå, íè
òî äà ñè ìè ïðâè ïðóæèî ðóêó.”
Ñóâåðåíè ñó îäâî¼åíî, à çàòèì çà¼åä-
íî ïðèìèëè ïðåäñåäíèêà áóãàðñêå
âëàäå Ãåîðãè¼åâà è ìèíèñòðå èíî-
ñòðàíèõ ïîñëîâà Áàòàëîâà è £åâòè
à.
Íà ãàëà âå÷åðè ðàçìåíèëè ñó çäðàâè-
öå. Áóãàðñêè êðàš ¼å ðåêàî: „Èçðàæà-
âà¼ó
è îñå
à¼å Áóãàðñêîã íàðîäà, ¼à âàñ
ìîãó óâåðèòè äà
å îâà ïîñåòà âàøåã
âåëè÷àíñòâà, êî¼à ¼å íîâ äðàãîöåí
ïðèíîñ íàïîðèìà £óãîñëàâè¼å è Áóãàð-
ñêå çà ó÷âðø
åœå ìåóíàðîäíîã è
Áàëêàíñêîã ìèðà, íà
è äóáîêîã îä¼åêà
êîä íàñ è äàòè ïîëåòà äà
å äåëî 287

119
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

çáëèæåœà ìåó íàøèì çåìšàìà óñïåòè è äîïðèíåòè œèõîâîì ñïîêî¼íîì ðàç-

âèòêó è ìèðíîì íàïðåòêó.” Êðàš Àëåêñàíäàð ¼å ó îäãîâîðó èñòàêàî: „Áóãàðñêà
è £óãîñëàâè¼à äîïðèíå
å ó÷âðø
åœó ìåóíàðîäíîã è Áàëêàíñêîã ìèðà, ïî¼à÷à
å
èäå¼ó ìåóíàðîäíå ñàðàäœå è îñèãóðà
å ñâî¼èì íàðîäèìà ìèð è íàïðåäàí ðàç-
âèòàê óç ïóíî ïîøòîâàœå è ïîâåðåœå äðóãèõ íàðîäà.”Ïîñëå âå÷åðå ïðèðååí
¼å áàë, à ñóòðàäàí 29. ñåïòåìáðà ñóâåðåíè ñó èøëè ó ëîâ ó îêîëèíè ñåëà Êð÷èí
êîä Ïëîâäèâà.
Íà ïèòàœå åíãëåñêîã ïîñëàíèêà äà ëè ñå ïëàøèî àòåíòàòà, êðàš Àëåêñàíäàð ¼å
îäãîâîðèî: „Íèêàä íà òî íèñàì íè ïîìèñëèî äîê ñàì áèî ó Áóãàðñêî¼. Òàêâà ìè
ñå ñòâàð ïðå ìîæå äîãîäèòè ó Ôðàíöóñêî¼”.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3

Òóðñêà

288. ÒÅÔÈÊ ÐÓÆÄÈ ÁÅ£ ÀÐÀÑ È ÁÎÃΊÓÁ £ÅÂÒÈ
Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ,

27. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1933.
Òóðñêè è ¼óãîñëîâåíñêè ìèíèñòàð èíîñòðàíèõ ïîñëîâà ïîòïèñàëè ñó Óãîâîð î
ïðè¼àòåšñòâó, íåíàïàäàœó, ñóäñêîì ðàñïðàâšàœó, àðáèòðàæè è êîíöèëè¼àöè-
¼è èçìåó Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å è Ðåïóáëèêå Òóðñêå 27. íîâåìáðà 1933. Òî-
êîì áîðàâêà ó Áåîãðàäó Ðóæäè áå¼ Àðàñ ¼å áèî ãîñò êðàšà Àëåêñàíäðà è âëàäå.
Ôîòîãðàôè¼à
Ìèëàí Âàíêó, Ìàëà Àíòàíòà 1920-1938, Òèòîâî Óæèöå 1969.

289. ÄÀÍÀØŒÈ ÓÃÎÂÎÐ ÏÐÈ£ÀÒÅŠÑÒÂÀ ÑÀ ÒÓÐÑÊÎÌ ÏÐÈÏÐÅÌŠÅÍ £Å £ÎØ

ÏÐÅ £ÅÄÀÍÀÅÑÒ ÃÎÄÈÍÀ, 27. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1933.
Àíäðà Ìèëîñàâšåâè
ó óâîäíèêó ïîâîäîì ïîòïèñèâàœà Ïàêòà Êðàšåâèíå £ó-
ãîñëàâè¼å ñà Òóðñêîì 27. íîâåìáðà 1933. ïîäñå
à äà êðàš Àëåêñàíäàð 1922.
íè¼å ïðèõâàòèî ïðåäëîã Âåëèêå Áðèòàíè¼å äà î òðîøêó, àëè è çà ðà÷óí âåëèêèõ
ñèëà, ó÷åñòâó¼å ó ïîõîäó íà Öàðèãðàä è äà ¼å íà ò༠íà÷èí îìîãó
èî êîíñîëèäî-
âàœå Òóðñêå.
Óâîäíèê
Ïîëèòèêà, 27. íîâåìáàð 1933.
À£-37-94/176

120
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

290. ÏÓÍÎÌÎ
£Å ÏÎÑËÀÍÈÊÓ ÌÈÐÎÑËÀÂÓ £ÀÍÊÎÂÈ
Ó ÇÀ ÏÎÒÏÈÑÈÂÀŒÅ

ÒÐÃÎÂÈÍÑÊÎà ÑÏÎÐÀÇÓÌÀ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÈ
ÐÅÏÓÁËÈÊÅ ÒÓÐÑÊÅ, 29. £ÓÍ 1934.
Ñïîðàçóì ¼å ïîòïèñàí ó Àíêàðè 3. ¼óëà 1934. íà øåñò ìåñåöè, à ïîñëå ¼å ïðîäó-
æàâàí êîíâåíöè¼àìà î òðãîâèíè è ïëîâèäáè. Œèìå ¼å ïðåäâèåí ñëîáîäàí èç-
âîç îäðååíèõ ¼óãîñëîâåíñêèõ ïðîèçâîäà ó Òóðñêó. Êëèðèíøêèì ñïîðàçóìîì
ïðåäâèåíî ¼å ïðåáè¼àœå óçà¼àìíèõ ïîòðàæèâàœà êî¼à ïðîèñòè÷ó íå ñàìî îä
èçâîçà ðîáå íåãî è îä îáîñòðàíîã ñàîáðà
à¼à šóäè è êàïèòàëà. Ïðèâðåìåíèì
òðãîâèíñêèì ñïîðàçóìîì îêîí÷àíè ñó íåóãîâîðíè òðãîâèíñêè îäíîñè ñà Òóð-
ñêîì.
Ïóíîìî
¼å
À£-370-7-162

Íåìà÷êà

291. ÐÀÇÃÎÂÎÐ ÁÀËÓÃÈ
À ÑÀ ÕÈÒËÅÐÎÌ, 9. ÌÀÐÒ 1934.

Ìèíèñòàð £åâòè
îáàâåøòàâà ïîñëàíèêà ó Ëîíäîíó äà ¼å íåìà÷êè êàíöåëàð ó
ðàçãîâîðó ñà ¼óãîñëîâåíñêèì ïîñëàíèêîì ó Áåðëèíó ïîíóäèî £óãîñëàâè¼è åêî-
íîìñêå êîíöåñè¼å, óñïðîòèâèî ñå ðåñòàóðàöè¼è Õàáçáóðãà è ñòâàðàœó èòàëè-
¼àíñêîã áëîêà ó Ïîäóíàâšó.
£åäíîì ïðèëèêîì êðàš Àëåêñàíäàð ¼å èç¼àâèî äà íåìà íèêàêâèõ íåðåøåíèõ
ïðîáëåìà ñà Íåìà÷êîì ïà ïðåìà òîìå è äà íå ãà¼è íèìàëî íåïðè¼àòåšñêè ñòàâ
ïðåìà œî¼.
Öèðêóëàð
À£-341-ïîâ. àðõèâà 1934-I/1

292. ÆÈÂΣÈÍ ÁÀËÓÃÈ

Ïîâåðšèâà ëè÷íîñò êðàšà Ïåòðà è êðàšà Àëåêñàíäðà, äóãîãîäèøœè „êàïó
å-
õà¼à” – ïîñëàíèê ó Àòèíè, Ðèìó, Áåðëèíó è êîìåíòàòîð Ïîëèòèêå.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 52, 30. äåöåìáàð 1923.

293. ÕÅÐÌÀÍ ÃÅÐÈÍÃ ÍÀ ÀÅÐÎÄÐÎÌÓ Ó ÇÅÌÓÍÓ, 16. ÌÀ£ 1934.

Ïðåäñåäíèê ïðóñêå âëàäå è ìèíèñòàð âàçäóõîïëîâñòâà Ðà¼õà íà ïóòó çà Àòèíó
áîðàâèî ¼å ó Áåîãðàäó. Íà àåðîäðîìó ñó ãà ïîçäðàâèëè íåìà÷êè ïîñëàíèê ôîí
Õåðåí, ó èìå ¼óãîñëîâåíñêîã ìèíèñòðà èíîñòðàíèõ ïîñëîâà Ìà¼äàíàö, ó èìå
âàçäóõîïëîâíå êîìàíäå ïóêîâíèê Áîðà Ìèðêîâè
è íåìà÷êà êîëîíè¼à. Ãåðèíã
¼å èç¼àâèî íîâèíàðèìà äà ¼å œåãîâà ïîñåòà Áåîãðàäó „÷èñòî ïðèâàòíîã êàðàê-

121
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

òåðà”è äîäàî äà £óãîñëàâè¼ó íå ïîçíà¼å, àëè äà ¼å „ïðå íåêîëèêî äàíà î œî¼ ãîâî-
ðèî ñà ïîñëàíèêîì ÁàëóãŸè
åì.” Ñóòðàäàí ¼å ïîñåòèî ìèíèñòðà £åâòè
à, ó Êî-
øóòœàêó ïîëîæèî âåíàö íà ãðîá íåìà÷êîã è ñðïñêîã âî¼íèêà è äàî èíòåðâ¼ó
íîâèíàðó Ïîëèòèêå.
Ôîòîãðàôè¼à
Ìèëàí Âàíêó, Ìàëà Àíòàíòà 1920–1938, Òèòîâî Óæèöå 1969.

293

294. ÒÐÃÎÂÈÍÑÊÈ ÓÃÎÂÎÐ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å È ÍÅÌÀ×ÊÅ,

1. ÌÀ£ 1934.
Óãîâîðîì ¼å Íåìà÷êà ïðåóçåëà îáàâåçó êóïîâàœà ¼óãîñëîâåíñêèõ ïîšîïðè-
âðåäíèõ ïðîèçâîäà ïî âèøèì öåíàìà îä îíèõ íà ñâåòñêîì òðæèøòó ñ òèì äà èõ
íå ïëà
à äåâèçàìà íåãî ïóòåì êëèðèíãà, èçâîçîì íåìà÷êå èíäóñòðè¼ñêå ðîáå
óç ñìàœåœå öàðèíå. Êðàšåâèíà £óãîñëàâè¼à ¼å áèëà ïðâà çåìšà Ìàëå Àíòàíòå
ñà êî¼îì ¼å Íåìà÷êà çàêšó÷èëà ïðèâðåäíè óãîâîð øòî ¼å áèëî îä èçóçåòíå âà-
æíîñòè çà êàñíè¼è ðàçâî¼ îäíîñà ó Ïîäóíàâšó è íà Áàëêàíó. Ó âðåìå ïîòïèñè-

122
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

âàœà òðãîâèíñêîã ñïîðàçóìà ñà £óãîñëàâè¼îì Íåìà÷êà ¼å ïî¼à÷àëà ñâî¼ó ïðîïà-

ãàíäó, ïîñëàëà ¼å äèðèæàáë „Õèíäåíáóðã” êî¼è ¼å âèøå äàíà íàäëåòàî Áåîãðàä
è îñòàâèî ñíàæàí óòèñàê íà íàðîä.
Óãîâîð
À£-334 Êîíçóëàðíî-ïðèâðåäíî îäåšåœå – 1934/ VII-5

Èòàëè¼à

295. ÏÐÅÄËÎÃ ÇÀÊÎÍÀ Î ÓÃÎÂÎÐÓ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÐÁÀ, ÕÐÂÀÒÀ

È ÑËÎÂÅÍÀÖÀ È ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÈÒÀËÈ£Å, ÏÎÒÏÈÑÀÍ Ó ÐÀÏÀËÓ,
12. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1920.
Ïîøòî íèñó óñïåëå äà ãà ðåøå íà Êîíôåðåíöè¼è ìèðà ó Ïàðèçó, âåëèêå ñèëå ñó
¼àäðàíñêî ïèòàœå ïðåïóñòèëå Èòàëè¼è è Êðàšåâèíè ÑÕÑ äà ãà ðåøå ó äèðåêò-
íèì ïðåãîâîðèìà. Òîêîì 1920. ïðåãîâîðè ñó íàñòàâšåíè è çáîã ñòàœà ó çåìšè
è íåïîñðåäíîì îêðóæåœó êàî è „îçáèšíèõ óïîçîðåœà” îä ñòðàíå Ôðàíöóñêå,
ÊÑÕÑ ¼å 12. íîâåìáðà 1920. ïîòïèñàëà Ðàïàëñêè óãîâîð. Òèì óãîâîðîì Èòàëè¼à
¼å ïðèçíàëà Êðàšåâèíó ÑÕÑ, îäðååíà ¼å ãðàíèöà è ñòâîðåíà äðæàâà Ðè¼åêà
(Ôèóìå).
Ïðåñòîëîíàñëåäíèê è âëàäà ïîòïèñàëè ñó 26. ¼óíà 1921. ãîäèíå Ïðåäëîã çàêî-
íà ñà îäðåäáîì äà îí îñòà¼å „ó âàæíîñòè äîê ãà Íàðîäíî ïðåäñòàâíèøòâî íå
ðåøè ðåäîâíèì ïóòåì”.
Óãîâîð
À£-74-1/21

296. ÃÐÀÍÈÖÀ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ È ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÈÒÀËÈ£Å, 1923.

Íà êàðòè ¼å óöðòàíà ëèíè¼à: êî¼ó ¼å Èòàëè¼à òðàæèëà îä Àóñòðè¼å 1915; ïî Ëîí-
äîíñêîì óãîâîðó; îêóïàöèîíà èòàëè¼àíñêà; Âèëñîíîâà ïî ìåìîðàíäóìó îä
1919; Âèëñîíîâà êîðèãîâàíà ïî íîòè îä 27. îêòîáðà 1919. óíåñåíà ó ìåìîðàí-
äóì îä 9. äåöåìáðà 1919; Ëî¼äà îðŸà îä 14. ¼àíóàðà 1920; Øàëî¼à-Íèòè îä 2.
ìàðòà è 13. è 14. àïðèëà 1920; ïî Ðàïàëñêîì óãîâîðó; ñòàðå äðæàâíå ãðàíèöå
(Èòàëè¼à ïðå ðàòà); Êðàšåâèíå ÑÕÑ ó íîâèì ãðàíèöàìà è Ðè¼å÷êå äðæàâå.
Êàðòà
Áèáëèîòåêà Àðõèâà ÑÖÃ

297. ÏÐÎÒÅÑÒÍÈ ÇÁÎÐ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ ÇÁÎà ÈÒÀËÈ£ÀÍÑÊÅ ÎÊÓÏÀÖȣŠÐÈ£ÅÊÅ,

12. ÌÀÐÒ 1922.
Ìèòèíã ó îðãàíèçàöè¼è ðàòíè÷êå îìëàäèíå Íàðîäíå îäáðàíå äîíåî ¼å ðåçîëó-
öè¼ó ó êî¼î¼ ¼å èñòàêíóòî „Äà ñå ó èìå öåëå íàøå íàöè¼å ïîñëåäœè ïóò óìîëè íà-

123
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

øà êðàšåâñêà âëàäà äà íà¼îäëó÷íè¼å çàõòåâà îä êðàšåâñêå èòàëè¼àíñêå âëàäå

äà ó èíòåðåñó äîáðèõ ñóñåäñêèõ îäíîñà, êî¼è ñó ïðâè è ãëàâíè óñëîâ çà íîðìàëíî
ðàçâè¼àœå îáå êðàšåâèíå, îäìàõ è áåç èêàêâà îäëàãàœà óêëîíè ôàøèñòè÷êå
áàíäå ñà Ðè¼åêå è ïðèñòóïè èçâðøåœó Ðàïàëñêîã óãîâîðà; äà êðàšåâñêà âëàäà
ÑÕÑ òðàæè è äîáè¼å ñèãóðíå ãàðàíöè¼å îä èòàëè¼àíñêå âëàäå äà ñå ïðåñòàíå ñà
èòàëè¼àíñêèì ôàøèñòè÷êèì íàñèšèìà ïðåìà íàøèì ñóíàðîäíèöèìà ó îêóïè-
ðàíèì äåëîâèìà Äàëìàöè¼å, Èñòðå è Ñëîâåíà÷êå.”
Ó÷åñíèöè çáîðà ñó ñå óïóòèëè äî Ïðåäñåäíèøòâà âëàäå äà ðåçîëóöè¼ó ïðåäà¼ó
Íèêîëè Ïàøè
ó. Ïðåä äâîðîì ïîâîðêà ¼å îòïåâàëà õèìíó, íåêîëèêî ïàòðèîò-
ñêèõ ïåñàìà, óïóòèëà ïîçäðàâå êðàšó, à çàòèì ïðåäàëà ðåçîëóöè¼ó ó Ïðåäñåä-
íèøòâî âëàäå.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 12, 23. ìàðò 1922.

297

124
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

298. ÏÎÒÏÈÑÈÂÀŒÅ ÐÈÌÑÊÈÕ ÓÃÎÂÎÐÀ, 27. £ÀÍÓÀÐ 1924.

Ñåäå: ïîìî
íèê ìèíèñòðà èíîñòðàíèõ ïîñëîâà Êîíòàðèíè, ïðåäñåäíèê âëàäå
Ïàøè
, ïðåäñåäíèê âëàäå Ìóñîëèíè, ìèíèñòàð èíîñòðàíèõ äåëà Íèí÷è
, ïî-
ñëàíèê ó Áåîãðàäó Áîäðåðî; ñòî¼å èçìåó Ïàøè
à è Ìóñîëèíè¼à: øåô Ïàøè
å-
âîã êàáèíåòà Õðèñòè
è øåô Ïðåñáèðîà Ìèëàí Èâêîâè
.
Îâëàø
åíè ïðåäñòàâíèöè èòàëè¼àíñêîã êðàšà Âèêòîðà Åìàíóåëà è êðàšà
Àëåêñàíäðà, Áåíèòî Ìóñîëèíè, Íèêîëà Ïàøè
è Ìîì÷èëî Íèí÷è
ïîòïèñàëè
ñó ó Ðèìó Ïàêò î ïðè¼àòåšñòâó è ñàðàäœè ñ äîïóíñêèì ïðîòîêîëîì è Ñïîðàçóì
î Ðè¼åöè.
Ïàêòîì ïðè¼àòåšñòâà è ñðäà÷íå ñàðàäœå Êðàšåâèíà Èòàëè¼à è Êðàšåâèíà
ÑÕÑ ñó ñå îáàâåçàëå äà
å ¼åäíà äðóãî¼ ïðóæàòè ïîìî
è ñàðàèâàòè ó îäðæà-
298
âàœó ïîðåòêà è ñòàœà ñòâîðåíîã ìèðîâíèì óãîâîðèìà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 7, 17. ôåáðóàð 1924.

299. ÇÀÊÎÍ Î ÑÏÎÐÀÇÓÌÓ Î ÐÈ£ÅÖÈ ÇÀÊŠÓ×ÅÍ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ

È ÈÒÀËÈ£Å È ÄÎÏÓÍÈÌ ÊÎÍÂÅÍÖÈ£ÀÌÀ ÑÏÎÐÀÇÓÌÀ, 5. ÌÀÐÒ 1924.
Óâèäåâøè äà îä íåóòðàëíîñòè è ñàìîñòàëíîñòè Ðè¼åêå íåìà íèøòà, à ó æåšè äà
ñà Èòàëè¼îì óñïîñòàâè äîáðîñóñåäñêå îäíîñå Êðàšåâèíà ÑÕÑ ¼å ïîòïèñàëà
Ñïîðàçóì î Ðè¼åöè, 27. ¼àíóàðà 1924. êî¼èì ¼å Èòàëè¼à äîáèëà Ðè¼åêó, à Êðàšå-
âèíà ÑÕÑ ïðèñòàíèøòà Áàðîø è Äåëòó. Äîãîâîðåíî ¼å äà öåíòðàëíà æåëåçíè÷-
êà ñòàíèöà íà Ðè¼åöè áóäå èíòåðíàöèîíàëèçîâàíà êàî ãðàíè÷íà è äà ¼óãîñëî-
âåíñêå ìàœèíå íà Ðè¼åöè óæèâà¼ó èñòà ïðàâà êàî è èòàëè¼àíñêå ìàœèíå ó
Äàëìàöè¼è.
Ó äîïóíèì êîíâåíöè¼àìà ñïîðàçóìà íàëàçå ñå îäðåäáå êî¼å ñå îäíîñå íà åêî-
íîìñêå âåçå èçìåó ïîãðàíè÷íèõ çîíà, çàêóï áàñåíà Òàîí äå Ðåâåë ó Ðè¼å÷êîì
„Âåëèêîì ïðèñòàíèøòó ìåøîâèòà ñëóæáà èòàëè¼àíñêà è ñðïñêî-õðâàòñêî-
-ñëîâåíà÷êà ó Ðè¼å÷êî¼ æåëåçíè÷êî¼ ñòàíèöè è çà¼åäíè÷êè ïðîìåò ó Ìðòâîì êà-
íàëó”.
Ñïîðàçóì
À£-72-46-189

300. ÌÓÑÎËÈÍȣŠÈÄÅ£ÍÈ ÍÀÖÐÒ ÑÏÎÐÀÇÓÌÀ ÈÇÌÅ€Ó ÈÒÀËÈ£Å

È £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å, ÐÈÌ 1. ÌÀÐÒ 1932.
Ïî÷åòêîì 1929. èñòåêàî ¼å ðîê Ïàêòà ïðè¼àòåšñòâà è Ìóñîëèíè ¼å îäáèî äà ãà
ïðîäóæè. Ïîñëå èçâåñíîã çàòèø¼à, 1930. íàñòàâšåíè ñó ïðåãîâîðè î ñðåèâà-
œó ¼óãîñëîâåíñêî - èòàëè¼àíñêèõ îäíîñà. Êàìåí ñïîòèöàœà áèëà ¼å Àëáàíè¼à.
Ìóñîëèíè ¼å ñìàòðàî äà ¼å òî èòàëè¼àíñêà èíòåðåñíà ñôåðà, à êðàš Àëåêñàíäàð

125
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ñå çàëàãàî çà œåíó íåóòðàëíîñò. Ïðåêî ïîñðåäíèêà âîäèëè ñó ïðåãîâîðå êî¼è

ñó ïðîïàëè.
Ãâèäî Ìàëàãîëà Êàïè ïðåäàî ¼å 5. ìàðòà 1932. Ìóñîëèíè¼åâ îäãîâîð íà êðàšå-
âó ïîðóêó ó âåçè ñà ñêëàïàœåì ñïîðàçóìà èçìåó Èòàëè¼å è £óãîñëàâè¼å. Ìóñî-
ëèíè ¼å íàâåî äà „£óãîñëàâè¼à ïðèçíà¼å äà ó Àëáàíè¼è ïðåîâëàó¼ó èòàëè¼àíñêè
èíòåðåñè.”
Ïèñìî
À£-335-68/14

301. ÏÈÑÌÎ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÌÓÑÎËÈÍÈ£Ó, 15. ÌÀÐÒ 1932.

£óãîñëîâåíñêè âëàäàð ñå çàõâàëèî ïðåäñåäíèêó èòàëè¼àíñêå âëàäå íà „¼àñíî
è
ìèñëè è ëî¼àëíîñòè ñà êî¼îì ¼å ãîâîðèî î áèòíèì åëåìåíòèìà ¼åäíîã òðà¼íîã
ñïîðàçóìà” è êîíñòàòîâàî äà ó ñêëàäó ñà íà÷åëîì íåçàâèñíîñòè è íåïîâðåäè-
âîñòè Àëáàíè¼å Êðàšåâèíà £óãîñëàâè¼à íå áè ìîãëà „ó íà÷åëó ïðèçíàòè ïðå-
ìî
èòàëè¼àíñêèõ èíòåðåñà ó Àëáàíè¼è.”
Äà áè ñà Èòàëè¼îì ðåøèî ñïîðíà ïèòàœà è óñïîñòàâèî íå ñàìî êîðåêòíå, âå
è
ïðè¼àòåšñêå îäíîñå, êðàš è äåî šóäè îêî œåãà áèëè ñó ñïðåìàíè íà êîìïðî-
ìèñå è ïîïóøòàœà ñâå äî íèâîà êî¼è íå áè óãðîæàâàî æèâîòíå èíòåðåñå Êðà-
šåâèíå ÑÕÑ. Ïîâîäîì êðèçå ó Àóñòðè¼è 1934. ïîñëå óáèñòâà êàíöåëàðà Äîëôó-
ñà è íàãîâåøòà¼à äà
å Èòàëè¼à ó
è ó Àóñòðè¼ó, êðàš Àëåêñàíäàð ¼å ðåêàî:
„Ïîðó÷èòå Èòàëè¼àíèìà äà àêî áóäó óøëè ó Àóñòðè¼ó äà
å è ìåíå òàìî íà
è”.
Ïèñìî
À£-335-68/14

302. ÐÀÇÃÎÂÎÐ ÄÐÀÃÎÌÈÐÀ ÊÀÑÈÄÎËÖÀ ÑÀ ÊÀÐËÎÌ ÃÀËÈ£ÅÌ, 11. £ÓÍ 1932.

Èòàëè¼àíñêè ïîñëàíèê ó Áåîãðàäó ðåêàî ¼å øåôó îäñåêà Ïîëèòè÷êîã îäåšåœà
ÌÈÏ-à Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å äà Ìóñîëèíè îáóñòàâšà ïðåãîâîðå èçìåó äâå
çåìšå çáîã óíóòðàøœå ñèòóàöè¼å ó £óãîñëàâè¼è, êî¼à íè¼å äîâîšíî ñèãóðíà çà
ñêëàïàœå ïîëèòè÷êèõ óãîâîðà.
Çàáåëåøêà
À£-335-15/3

Ôðàíöóñêà

303. ÐÅ£ÌÎÍ ÏÎÅÍÊÀÐÅ

Çà ðàçëèêó îä îñòàëèõ ôðàíöóñêèõ ïîëèòè÷àðà ïðåäñåäíèê Ïîåíêàðå ¼å ïîêà-
çèâàî âèøå ðàçóìåâàœà çà ïðîáëåìå Êðàšåâèíå ÑÕÑ.

126
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Ôðàíöóñêè ïðåäñåäíèê ¼å äî÷åêèâàî, ïðèìàî ó àóäè¼åíöè¼å, ïðèðåèâàî ðó÷-

êîâå è èñïðà
àî ðåãåíòà Àëåêñàíäðà ó âðåìå œåãîâèõ ïîñåòà Ïàðèçó 1919. è
ïî÷åòêîì 1920. ãîäèíå.

Ôîòîãðàôè¼à
Relation officielle de la reception a l`hotel de vile du president Wilson, Ïàðèç 1919,
Çâàíè÷íè ïðè¼åì ó ãðàäñêî¼ êó
è ïðåäñåäíèêà Âèëñîíà ó Ïàðèçó,
16. äåöåìáàð 1918.
À£-94-1/27

304. ÐÅÃÅÍÒ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÒÐÃÓ ÊËÅÁÅÐ Ó ÑÒÐÀÇÁÓÐÓ, 5. £ÀÍÓÀÐ 1920.

Íà ïîçèâ ïðåäñåäíèêà âëàäå Ìèëåðàíà ðåãåíò ¼å áîðàâèî ó Ñòðàçáóðó îä 5. äî
7. ¼àíóàðà 1920. è îáèøàî äðóãà ìåñòà ãäå ¼å îäóøåâšåíî äî÷åêàí.
Íà òðãó Êëåáåð ïðèðååíà ¼å ðåâè¼à òðóïà êî¼î¼ ñó ïðèñóñòâîâàëè ðåãåíò,
ïðåäñåäíèê ôðàíöóñêå âëàäå Ìèëåðàí, ìèíèñòàð äâîðà £àíêîâè
, ìàðøàë
äâîðà Äàì¼àíîâè
, ôðàíöóñêè ïîñëàíèê ó Áåîãðàäó Ôîíòíå¼ è îñòàëè âåëèêî-
äîñòî¼íèöè ñà íàðîäîì.

Ôîòîãðàôè¼à
303
À£-ÎÇÔ-74-3

305. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÅÄ £ÅËÈÑÅ£ÑÊÎÌ ÏÀËÀÒÎÌ, 27. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1926.

Ïîñëå ïîñåòå ôðàíöóñêîì ïðåäñåäíèêó Äóìåðãó êðàš ñå îïðàøòà îä îñîášà
ïðîòîêîëà.

Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò Íåäåšà, áð. 400, 4. íîâåìáàð 1934.

306. ÎÊÎ ÏÀÊÒÀ ÏÐÈ£ÀÒÅŠÑÒÂÀ ÑÀ ÔÐÀÍÖÓÑÊÎÌ,

6. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1927.
„Ïîëèòèêà”èçâåøòàâà î ïîñåòè ôðàíöóñêîã ïîñëàíèêà Äàðà ìèíèñòðó Ìàðèí-
êîâè
ó è ìèíèñòðîâî¼ àóäè¼åíöè¼è êîä êðàšà Àëåêñàíäðà ïðèëèêîì êî¼å ¼å
ðåôåðèñàî âëàäàðó î ñêîðîì ïîòïèñèâàœó ïàêòà ñà Ôðàíöóñêîì.

×ëàíàê
Ïîëèòèêà, 6. íîâåìáàð 1927.
À£-334-7/839

127
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

307. ÂΣÈÑËÀ ÌÀÐÈÍÊÎÂÈ
È ÀÐÈÑÒÈÄ ÁÐÈ£ÀÍ ÏÎÒÏÈÑÓ£Ó ÓÃÎÂÎÐ

Î ÏÐÈ£ÀÒÅŠÑÊÎÌ ÑÏÎÐÀÇÓÌÅÂÀŒÓ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ
È ÔÐÀÍÖÓÑÊÅ Ó ÏÀÐÈÇÓ, 11. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1927.
Óãîâîð, Êîíâåíöè¼ó î àðáèòðàæè è òà¼íè òåõíè÷êè âî¼íè ñïîðàçóì ïîòïèñàëè
ñó ìèíèñòðè èíîñòðàíèõ ïîñëîâà ó ïðèñóñòâó Ïåëèâàíîâè
à, äð Âóê÷åâè
à,
Áåðòëà è Ñïàëà¼êîâè
à.
Óãîâîðîì ¼å ïðåäâèåíà âî¼íà ïîìî
ó ñëó÷à¼ó áèëî êàêâîã íàïàäà êî¼è áè äî-
âåî äî ïðîìåíå ãðàíèöà óòâðåíèõ óãîâîðèìà î ìèðó. Âëàäà Êðàšåâèíå ÑÕÑ
ñå îáàâåçàëà äà
å êîíñóëòîâàòè ôðàíöóñêó âëàäó ó ñëó÷à¼ó ìåóíàðîäíèõ
êðèçà êàî è äà
å ïðèõâàòèòè ñàâåòå èç Ïàðèçà.
Ñïîðàçóìîì ñà Ôðàíöóñêîì Êðàšåâèíà ÑÕÑ íè¼å ìíîãî äîáèëà à èçãóáèëà ¼å
ìîãó
íîñò äèïëîìàòñêîã ìàíåâðèñàœà ó îäíîñó íà äðóãå çåìšå ¼åð ¼å ñàâåç ñà
Ôðàíöóñêîì îçëîâîšèî Åíãëåñêó, íè¼å äîáðî ïðèìšåí íè ó Íåìà÷êî¼, à ðàæå-
ñòèî ¼å Ìóñîëèíè¼à.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 47, 27. íîâåìáàð 1927.
307
308. „ÏÀÐÈÑÊÈ ÏÀÊÒ ÏÎÒÏÈÑÀÍ” – ÏÈÑÀŒÅ ÏÀÐÈÑÊÅ ØÒÀÌÏÅ
Î ÏÎÒÏÈÑÈÂÀŒÓ ÏÀÊÒÀ ÏÐÈ£ÀÒÅŠÑÒÂÀ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ
È ÔÐÀÍÖÓÑÊÅ, 12. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1927.
Äîïèñíèê Ïîëèòèêå èçâåøòàâà äà ¼å ëèñò Åâð ïèñàî: „Èçâåñíè íàøè íàöèîíà-
ëèñòè ïðîòåñòó¼ó ïðîòèâ ïîòïèñèâàœà óãîâîðà ñà Ñðáè¼îì ¼åð áè ñå òî ìî-
ãëî íå äîïàñòè Èòàëè¼è”. Äíåâíèê Ïòè Ïàðèçè¼åí èñòèöàî ¼å ÷èœåíèöó äà ñå íà
äàí ïðèìèð¼à ïîòïèñó¼å óãîâîð „êî¼è îñâåøòàâà ôðàíöóñêî-ñðïñêî áðàòñòâî
ïî îðóæ¼ó è êî¼èì ñå æåëå ìèðíî çà¼åì÷èòè ðåçóëòàòè çà¼åäíè÷êå ïîáåäå.” Íî-
âèíàð ëèñòà Åêî äå Ïàðè ÷óäè ñå êàêî ¼å óãîâîð ìîãàî äà èçàçîâå ïðàâó ãàëàìó
ó ìåóíàðîäíî¼ øòàìïè è ïðèìå
ó¼å äà Ôðàíöóñêà èìà ïðàâî äà ó÷èíè îíî
øòî ¼å Ìóñîëèíè ó÷èíèî 1924, îäíîñíî äà ïîòïèøå ïàêò ñà ÊÑÕÑ.
×ëàíàê
Ïîëèòèêà, 12. íîâåìáàð 1927.
À£-334-7/835

309. ÑÏÎÌÅÍÈÊ ÇÀÕÂÀËÍÎÑÒÈ ÔÐÀÍÖÓÑÊΣ ÍÀ ÊÀËÅÌÅÃÄÀÍÓ

ÍÀ ÄÀÍ ÎÒÊÐÈÂÀŒÀ, 11. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1930.
Íà Êàëåìåãäàíó, íà ìåñòó ãäå ¼å 1913. ïîäèãíóò ñïîìåíèê âîæäó Êàðàîðó êî-
¼è ¼å îêóïàòîð ïîðóøèî 1915, ïîäèãíóò ¼å Ñïîìåíèê çàõâàëíîñòè Ôðàíöóñêî¼
çà ïîìî
ïðóæåíó Ñðáè¼è ó Ïðâîì ñâåòñêîì ðàòó.
Ñïîìåíèê ñà áðîíçàíîì ôèãóðîì æåíå, êî¼à ïðåäñòàâšà Ôðàíöóñêó êî¼à ó ðàò-
íîì çàìàõó ñà ìà÷åì ó ðóöè ïðèòè÷å ó ïîìî
Ñðáè¼è, óêðàøàâà¼ó äâà ôðèçà.
309 Êîìïîçèöè¼à „Ðàòíèê” ïðèêàçó¼å ãðóïó ôðàíöóñêèõ è ¼óãîñëîâåíñêèõ âî¼íèêà

128
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

êî¼è ñòî¼å ðàìå óç ðàìå è ïóöà¼ó íà íåâèäšèâîã çà¼åäíè÷êîã íåïðè¼àòåšà, à

„Ñîðáîíà” ïðåäñòàâšà æåíó ñà äåöîì êî¼à ïåðñîíèôèêó¼å ïðîñâåòíó ïîìî

ñðïñêî¼ îìëàäèíè òîêîì è ïîñëå Ïðâîã ñâåòñêîã ðàòà.
Ôîòîãðàôè¼à
L'Illustration, áð. 4577, 22. íîâåìáàð 1930.

310. ÊÍÅÇ ÏÀÂËÅ, ÊÍÅÃÈŒÀ ÎËÃÀ, ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À, ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ,

ÔÐÀÍÖÓÑÊÈ ÌÈÍÈÑÒÀÐ ØÀÌÏÅңŠÄÅ ÐÈÁÎ, ÃÅÍÅÐÀË ØÀÐÏ, ÀÄÌÈÐÀË
ÐÎÁÅÐ ÍÀ ÎÒÊÐÈÂÀŒÓ ÑÏÎÌÅÍÈÊÀ ÇÀÕÂÀËÍÎÑÒÈ ÔÐÀÍÖÓÑÊΣ Ó
ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 11. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1930.
Ñïîìåíèê êî¼è ñó ïîäèãëè Äðóøòâî ïðè¼àòåšà Ôðàíöóñêå è Äðóøòâî íåêàäà-
øœèõ ó÷åíèêà ôðàíöóñêèõ øêîëà ó ñïîìåí ïðè¼àòåšñòâà è ïîìî
è Ôðàíöóñêå
è Ñðáè¼å ó Ïðâîì ñâåòñêîì ðàòó, îòêðèî ¼å Íèêî Ìèšàíè
, ïðåäñåäíèê Îäáî-
ðà çà ïîäèçàœå ñïîìåíèêà ó ïðèñóñòâó ÷ëàíîâà Êðàšåâñêîã äîìà, ôðàíöóñêå
è äðóãèõ äåëåãàöè¼à è íàðîäà.
Ôîòîãðàôè¼à
L'Illustration, áð. 4577, 22. íîâåìáàð 1930.

310

129
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

311. ÔÐÀÍÖÓÑÊÀ ÄÅËÅÃÀÖÈ£À È ÊÐÀŠÅÂÑÊÀ ÏÎÐÎÄÈÖÀ ÏÎÑËÅ ÏÐÅÄÀ£Å

ÊÐÑÒÀ ËÅÃȣŠ×ÀÑÒÈ ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊÓ ÏÅÒÐÓ, 11. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1930.
Ïîâîäîì ñâå÷àíîñòè îòêðèâàœà Ñïîìåíèêà çàõâàëíîñòè Ôðàíöóñêî¼ ó Áåî-
ãðàäó ìèíèñòàð ó ïåíçè¼è Øåìïåò¼å äå Ðèáî ïðåäàî ¼å, ó ïðèñóñòâó êðàšèöå
Ìàðè¼å, êðàšà Àëåêñàíäðà è ÷ëàíîâà ôðàíöóñêå äåëåãàöè¼å, ïðåñòîëîíàñëåä-
íèêó íà¼âèøè ôðàíöóñêè îðäåí.
Ôîòîãðàôè¼à
×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó: Ñïîìåí-àëáóì ñëèêà èç æèâîòà
áëàæåíîïî÷èâøåã âèòåøêîã êðàšà Àëåêñàíäà Ïðâîã Ó¼åäèíèòåšà,
Áåîãðàä 1935.

312. ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À È ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÅÄ £ÅËÈÑÅ£ÑÊÎÌ ÏÀËÀÒÎÌ,

21. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1931.
Ïðè äîëàñêó ó ïîñåòó ïðåäñåäíèêó Äóìåðó, êðàš Àëåêñàíäàð èçëàçè èç àóòî-
ìîáèëà äîê øåô ïðîòîêîëà šóáè ðóêó êðàšèöè Ìàðè¼è. Ôðàíöóñêè ïðåäñåä-
íèê ïðèðåäèî ¼å ðó÷àê êî¼åì ñó ïðèñóñòâîâàëè êðàš è êðàšèöà, êíåç Ïàâëå è
êíåãèœà Îëãà, ìèíèñòàð £åâòè
, ïîñëàíèê Ñïàëà¼êîâè
, ïðåäñåäíèê ôðàíöó-
ñêå âëàäå Ïîë Ëàâàë, Áðè¼àí, Ðîëåí, Øàìïåò¼å è äðóãå âèñîêå çâàíèöå.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 7, êœ. 13, áð. 2, 9. ¼àíóàð 1931.

313. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÐÀÇÃÎÂÀÐÀ ÑÀ ÓÏÐÀÂÍÈÖÎÌ ÔÐÀÍÖÓÑÊÅ ØÊÎËÅ

Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ ÏÎÑËÅ ÏÎÌÅÍÀ ÏÎËÓ ÄÓÌÅÐÓ, 12. ÌÀ£ 1932.
Ïîìåíó ôðàíöóñêîì ïðåäñåäíèêó êî¼è ¼å óìðî îä ïîñëåäèöà àòåíòàòà ïðèñó-
ñòâîâàëè ñó, ïîðåä êðàšà, ¼óãîñëîâåíñêà êðàšèöà Ìàðè¼à è ðóìóíñêà êðàšè-
öà Ìàðè¼à.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 7, êœ. 13, áð. 22, 28. ì༠1932.

314. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ËÓ£ ÁÀÐÒÓ ÈÑÏÐÅÄ ÄÂÎÐÀ ÍÀ ÄÅÄÈŒÓ,

25. £ÓÍ 1934.
Çáîã íîâèõ òåíäåíöè¼à ó ñïîšíî¼ ïîëèòèöè âåëèêèõ ñèëà ôðàíöóñêè ìèíèñòàð
èíîñòðàíèõ ïîñëîâà ïîñåòèî ¼å Âàðøàâó, Ïðàã, Áóêóðåøò è Áåîãðàä. Ó ¼óãîñëî-
âåíñêî¼ ïðåñòîíèöè Áàðòó ¼å ðàçãîâàðàî ñà ìèíèñòðîì £åâòè
åì, ïðåäñåäíè-
êîì âëàäå Óçóíîâè
åì, ïîëîæèî âåíàö íà ãðîá Íåçíàíîã ¼óíàêà íà Àâàëè, îäð-
æàî ãîâîð íà ñåäíèöè Íàðîäíîã ïðåäñòàâíèøòâà è áèî ó àóäè¼åíöè¼è êîä
êðàšà êî¼è ãà ¼å îäëèêîâàî îðäåíîì Áåëîã îðëà I ðåäà. Çà âðåìå ðó÷êà ó äâîðó
314 íà Äåäèœó Áàðòó ¼å óïèòàî êðàšà: „Õî
å ëè Âàøå Âåëè÷àíñòâî äà äîå ó Ïàðèç?

130
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Äà ëè òî îáå
àâà?” £óãîñëîâåíñêè âëàäàð ¼å îäãîâîðèî: „£à âàì òî îáå
àâàì.

Âèäå
åìî ñå ó Ïàðèçó.”
Íà êðà¼ó ïîñåòå Áàðòó ¼å ó èç¼àâè íîâèíàðèìà èñòàêàî äà ¼å „ïðèëèêîì ðàçíèõ
ñóñðåòà è ðàçãîâîðà ó Áåîãðàäó ðàçìîòðåí ñòàâ äâå¼ó äðæàâà ïðåìà íà¼àêòóåë-
íè¼èì ïðîáëåìèìà è äà ¼å òîì ïðèëèêîì äîøëî äî èçðàæà¼à âåëèêî ìåóñîáíî
ïðè¼àòåšñêî è óçà¼àìíî ïîâåðåœå.”
Ôîòîãðàôè¼à
À£-335-70/II

ÌÀÐÑÅ£ÑÊÈ ÀÒÅÍÒÀÒ

Àòåíòàò

315. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ, ÔÐÀÍÖÓÑÊÈ ÌÈÍÈÑÒÀРϣÅÒÐÈ È ÑÂÈÒÀ ÍÀ ÏÀËÓÁÈ

ÁÐÎÄÀ „ÄÓÁÐÎÂÍÈÊ” Ó ÌÀÐÑÅ£ÑÊΣ ËÓÖÈ, 9. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Óî÷è ïóòà ó Ôðàíöóñêó „êðàš ¼å áèî íåðâîçàí... œåãîâî çäðàâšå íè¼å ñàñâèì äî-
áðî... èìàî ¼å ñàìî 49 êèëîãðàìà, áèî ¼å ïðåìîðåí”. Êíåçó Ïàâëó ¼å ðåêàî: „Âîëåî
áèõ äà ñàì ñå âå
âðàòèî.” Ïîçäðàâšà¼ó
è ñå ñà êðàšåì êíåç Ïàâëå ¼å ðåêàî:
„Äî ñêîðîã âèåœà”. Êðàš ¼å îäãîâîðèî: „Êî çíà”. Ñêèíóâøè ñ ðóêå ¼åäàí ãëîìà-
çàí ïðñòåí êî¼è ¼å ïðåìà ïðåäàœó ïðèïàäàî öàðó Äóøàíó, êðàš ãà ¼å ïðóæèî
êðàšèöè è ðåêàî: „Óçìè îâî, ñìåòà ìè”. Ïðè÷àëî ñå ¼îø äà ¼å ïîçíàòà ðóñêà
ïðîðî÷èöà Íàà ãîâîðèëà: „Êðàšà âðåáà ñìðò íà òî÷êîâèìà, à êðàšèöà íèêà-
êî íå òðåáà äà ïóòó¼å âîäîì”.
Ó Ìàðñå¼ ¼å ñòèãàî áðîäîì „Äóáðîâíèê” äà áè ïîêàçàî äà £àäðàí ïðèïàäà è £ó-
ãîñëàâè¼è. Ïîñëå óïëîâšàâàœà „Äóáðîâíèêà” ó ñòàðó ìàðñå¼ñêó ëóêó, íà áðîä
ñå ïîïåî ìàðøàë äâîðà Äèìèòðè¼åâè
è ðàïîðòèðàî êðàšó äà ¼å ñâå ó ðåäó, à
çàòèì ïðåäñòàâèî ìèíèñòðà ôðàíöóñêå ìîðíàðèöå ϼåòðèà êî¼è ¼å ïîçäðàâèî
êðàšà ó èìå ôðàíöóñêîã ïðåäñåäíèêà è ìîðíàðèöå è çàìîëèî ãà äà ñå èñêðöà.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.

316. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÑÅ ÏÎÇÄÐÀŠÀ ÑÀ ËÓ£ÎÌ ÁÀÐÒÓÎÌ Ó ÌÀÐÑÅ£Ó,

9. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Êðàš ¼å ó ñâå÷àíî¼ óíèôîðìè îôèöèðà ìîðíàðèöå: äâîðîãè øåøèð, ðåäåíãîò
ñà åïîëåòàìà, åøàðïà è ëåíòa ëåãè¼å ÷àñòè ïðåêî ãðóäè. Êðàš ¼å ãîâîðèî äà ìó
¼å òà óíèôîðìà íåóäîáíà è äà ãà åïîëåòå òåðà¼ó äà èñòåæå âðàò. Íåêîëèêî íåäå-
šà ïîñëå àòåíòàòà êðàšèöà Ìàðè¼à ¼å ðåêëà äà ¼å êðàšó àäìèðàëñêà óíèôîðìà
„ñòà¼àëà êàî ñàëèâåíà àëè îí ñå óãîäíî îñå
àî ñàìî ó âî¼íè÷êî¼, ðàòíî¼ óíèôîð- 316

131
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ìè”. Êðàš íè¼å ïðèõâàòèî ñàâåòå êðàšèöå Ìàðè¼å è ñëóãå Âèòîìèðà Çå÷åâè
à
äà ïðè èñêðöàâàœó îáó÷å „÷åëè÷íó êîøóšó”.
Ó ñòàðî¼ ìàðñå¼ñêî¼ ëóöè „êðàš ñå èñêðöàî íà îáàëó ãóñòî ïîñåäíóòîì ìíîãî-
áðî¼íèì ñâåòîì, àëè ïîðåä óçâèêà „Æèâåî” ÷óëå ñó ñå è áó÷íå äåìîíñòðàöè¼å
ìàðñå¼ñêèõ ðàäíèêà, ñîöè¼àëèñòà è êîìóíèñòà êî¼è ñó äåìîíñòðèðàëè ïðîòèâ
êðàšà – äèêòàòîðà”. £óãîñëîâåíñêîã êðàšà ïðèëèêîì œåãîâå ïðâå çâàíè÷íå
ïîñåòå Ôðàíöóñêî¼ (ñâå ïðåòõîäíå ñó áèëå èíêîãíèòå), äî÷åêàî ¼å íà Áåëãè¼-
ñêîì êå¼ó ôðàíöóñêè ìèíèñòàð èíîñòðàíèõ ïîñëîâà ñà ôðàíöóñêèì è ¼óãîñëî-
âåíñêèì âåëèêîäîñòî¼íèöèìà ãðààíñêîã è âî¼íîã ðåäà.
Ïîñëå îáèëàñêà ïî÷àñíå ÷åòå êðàš ¼å êðåíóî äà ó Ìàðñå¼ó ïîëîæè âåíàö íà
ñïîìåíèê Ïàëèìà íà Èñòîêó. Ïðîãðàìîì ¼å áèëà ïðåäâèåíà ïîñåòà Ïàðèçó,
ñàñòàíàê ñà ïðåäñåäíèêîì Ëåáðåíîì è äðóãè ñóñðåòè.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.

317. ÑÂÅ×ÀÍÀ ÏÎÂÎÐÊÀ ÀÓÒÎÌÎÁÈËÀ Ó ÓËÈÖÈ ÊÀÍÀÁÈ£ÅÐ Ó ÌÀÐÑÅ£Ó,

9. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Èñïðåä ïîâîðêå èøàî ¼å îäðåä ðåïóáëèêàíñêå ãàðäå íà êîœèìà. Ó ïðâèì êî-
ëèìà áèëè ñó êðàš Àëåêñàíäàð, Ëó¼ Áàðòó è ãåíåðàë Æîçåô Æîðæ, à ó îñòàëèì
ôðàíöóñêè è ¼óãîñëîâåíñêè âåëèêîäîñòî¼íèöè. Ïîðåä êðàšåâîã àóòîìîáèëà
èøëà ñó äâà îôèöèðà ñà èçâó÷åíîì ñàášîì ó ðóöè íà êîœèìà, ñ äåñíå ñòðàíå
ïóêîâíèê Ïèîëå èç 141. ïåøàäè¼ñêîã ïóêà è ñ ëåâå ñòðàíå ìà¼îð Âèæóðó èç ìî-
áèëíå ãàðäå.
Ó ïîñëåäœåì òðåíóòêó îäáè¼åí ¼å ïðåäëîã äà ó îáåçáååœó áóäó ïîëèöà¼öè íà
ìîòîöèêëèìà ñà îáå ñòðàíå êðàšåâîã àóòîìîáèëà. „Áèöèêëèñòè áè ñàìî ïî-
êâàðèëè ñïåêòàêë, íåêà íàðîä ñëîáîäíî ãëåäà êðàšà” ðåêàî ¼å Äå Ôóêè¼åð,
ãëàâíè öåðåìîíè¼àë ìà¼ñòîð ïðåäñåäíèêà Ëåáðåíà. £óãîñëîâåíñêó ïîíóäó äà
çàøòèòå ñâîã âëàäàðà Àíðè Áåðòåëåìè ¼å îõîëî îäáàöèî ðåêàâøè: „Ïà ìè ñìî
âåëèêà çåìšà.” Áàðòó ¼å èíñèñòèðàî äà êðàš áóäå ó îòâîðåíèì êîëèìà, à íà
ïðèìåäáå ó âåçè ñà êðàšåâîì áåçáåäíîø
ó ðåêàî ¼å Ñïàëà¼êîâè
ó: „Çàð
å
âàø ñóâåðåí èìàòè áîšåã ÷óâàðà îä ìåíå. Áè
ó ïîðåä œåãà öåëî âðåìå áîðàâêà
ó Ôðàíöóñêî¼.”
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.

318. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ËÓ£ ÁÀÐÒÓ ÍÅÊÎËÈÊÎ ÒÐÅÍÓÒÀÊÀ ÏÐÅ ÀÒÅÍÒÀÒÀ

Ó ÌÀÐÑÅ£Ó, 9. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Òðîòîàðè ñó áèëè ïðåïóíè íàðîäà êî¼è ¼å ïîçäðàâšàî êðàšà, à îí èì ¼å ïîäèã-
íóòîì ðóêîì è ñìåøå
è ñå îòïîçäðàâšàî. £óãîñëîâåíñêè êðàš, ôðàíöóñêè
ìèíèñòàð èíîñòðàíèõ ïîñëîâà è ãåíåðàë áèëè ñó ó àóòîìîáèëó äåëàæ òèï êóïå

132
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

è „ òî ¼å áèî âåðîâàòíî íà¼ñòàðè¼è ìîäåë òå âðñòå ó Ìàðñå¼ó”, íà êî¼åì ¼å êðîâ

áèî ñïóøòåí èçíàä çàäœåã ñåäèøòà. „Êîëà ñó áèëà íåäàâíî çíàòíî îøòå
åíà,
àëè ¼å ñâå óçîðíî ïîïðàâšåíî” è íà œèìà íè¼å áèëî òðàãà îä „îïàñíîã ñóäàðà ó
êî¼åì ¼å ïîãèíóî ¼åäàí ïóòíèê.” Íà ò༠ëîø çíàê, èçãëåäà, äà íèêî íè¼å îáðà
àî
ïàæœó.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.

318

133
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

319. ÌÀÐÑÅ£ÑÊÈ ÀÒÅÍÒÀÒ 9. ÎÊÒÎÁÐÀ 1934. Ó 16.10 ×ÀÑÎÂÀ

Êàäà ¼å àóòîìîáèë áèî ïðåêî ïóòà Áåðçå, íà óãëó óëèöà Êàíåáè¼åð è Ðà¼ñêå,
àòåíòàòîð Âåëè÷êî Äèìèòðîâ Êåðèí èçäâî¼èî ñå èç íàðîäà è âè÷ó
è „Æèâåî
êðàš” ïðèòð÷àî àóòîìîáèëó, ñêî÷èî íà ïàïó÷èöó è èñïàëèî íåêîëèêî õèòàöà
íà êðàšà Àëåêñàíäðà. Ãåíåðàë Æîðæ, à çàòèì øîôåð Ôîàñàê ïîêóøàëè ñó äà
ñïðå÷å àòåíòàòîðà, êî¼è ¼å íàñòàâèî äà ïóöà ðàíèâøè Áàðòóà è ãåíåðàëà. Àíðè
Áåðòåëåìè ñåäè ïîðåä âîçà÷à è ïîñìàòðà øòà ñå äîãàà, à ïîòïóêîâíèê Ïèîëå
îêðå
å ñå íà êîœó äà âèäè øòà ñå äåøàâà.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.

319

134
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

320. ÎÁÐÀ×ÓÍ ÑÀ ÀÒÅÍÒÀÒÎÐÎÌ ÏÐÅÄ ÁÅÐÇÎÌ Ó ÌÀÐÑÅ£Ó, 9. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.

Äîê ìèíèñòàð £åâòè
òð÷è äà âèäè øòà ñå äåñèëî, ïîòïóêîâíèê Ïèîëå óäàðà
ñàášîì àòåíòàòîðà Êåðèíà, à èç ðåâîëâåðà ïóöà¼ó ïîëèöà¼öè Ïîë è Äåáèîí êî-
¼è ¼å ïîãîäèî óáèöó ó ãëàâó è ñëàáèíó è îí ¼å ïàî íà ïëî÷íèê. Ó ïóáëèöè ¼å íàñòà-
ëà ñòðàõîâèòà ïàíèêà è ãóæâà. Ïîëèöà¼öè ñó ïðåòó÷åíîã è îíåñâåø
åíîã àòåí-
òàòîðà ñêëîíèëè ó êèîñê, îäàêëå ñó ãà àóòîìîáèëîì ïðåíåëè ó çãðàäó
ïîëèöè¼å, ãäå ¼å óìðî ïîñëå íåêîëèêî ñàòè. Ó îïøòåì ìåòåæó è ïóöœàâè ðàœå-
íî ¼å äåñåòàê ëèöà, îä êî¼èõ ñó óìðëå äâå æåíå, à ïîñëå íåêîëèêî ìåñåöè è ïî-
ëèöà¼àö Ãàëè.
Ôîòîãðàôè¼à
Pestry tyden, Praha, prosinci 1934.

320

135
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

321. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ Ó ÀÃÎÍÈ£È ÏÎÑËÅ ÀÒÅÍÒÀÒÀ Ó ÌÀÐÑÅ£Ó,

9. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Ïîãîåí ñà íåêîëèêî õèòàöà êðàš ëåæè íà çàäœåì ñåäèøòó ñà îòâîðåíèì
óñòèìà è óêî÷åíèì ïîãëåäîì. Ïóêîâíèê Ïàâëîâè
, ìèíèñòàð £åâòè
è àóòàíò
Ðàäîâè
ïîêóøàëè ñó äà ìó ïðóæå ïîìî
. Ïîëèöè¼à è âî¼íèöè ìîáèëíå ãàðäå
ñó ïîñëå ìíîãî ìóêà óñïåëè äà ïîòèñíó ìàñó êî¼à ¼å îïêîëèëà êðàšåâà êîëà è
óðëàëà îä çàïðåïàø
åœà. Êðàš ¼å îäâåçåí ó ìàðñå¼ñêó ïðåôåêòóðó ãäå ïðîôå-
ñîðè Áåðòðàí è Àíðè ñà äðóãà äâà âî¼íà ëåêàðà „êîíñòàòó¼ó ñìðò ó 16,45 òà÷íî
íà ïîëà ñàòà ïîñëå àòåíòàòà”.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.

322. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ËÓ£ ÁÀÐÒÓ ÍÀ ÎÄÐÓ Ó ÌÀÐÑÅ£ÑÊΣ ÏÐÅÔÅÊÒÓÐÈ,

10. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Ïî æåšè êðàšèöå Ìàðè¼å, êî¼à ¼å çà òðàãè÷íó âåñò ÷óëà ó âîçó íà ïóòó çà Ïàðèç
è ïðåêî Ëèîíà ñòèãëà ó Ìàðñå¼, êðàš ¼å îáó÷åí ó ïîõîäíó ãåíåðàëñêó óíèôîð-
ìó. Ïðåêî êðàšà ïðåáà÷åíà ¼å ¼óãîñëîâåíñêà çàñòàâà è ñòàâšåíå êàïà, ñàášà,
ðóêàâèöå è åøàðïà.
Íà êðàšåâ êàòàôàëê âåíöå ñó ïîëîæèëè êðàšèöà Ìàðè¼à, ïðåäñåäíèê Ëåáðåí,
ìèíèñòðè Òàðäè¼å è Åðèî, ïîñëàíèê Íàæè¼åð è äðóãè. Ïîøòó ñó îäàëè è Ëó¼ó
Áàðòóó, êî¼è ¼å ðàœåí ó ðóêó è ïðåìèíóî îä ïîñëåäèöà êðâàðåœà ó ìàðñå¼ñêî¼
áîëíèöè ñàò è ïî ïîñëå àòåíòàòà.
Ôîòîãðàôè¼à
Pestry tyden, Praha, prosinci 1934.

323. ÏÎÌÅÍ ÊÐÀŠÓ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÓ ÍÀ ÁÐÎÄÓ „ÄÓÁÐÎÂÍÈÊ” Ó ÑÒÀÐΣ

ÌÀÐÑÅ£ÑÊΣ ËÓÖÈ, 10. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Ôðàíöóñêè ïðåäëîã î îðãàíèçîâàœó âåëèêå ïîñìðòíå ñâå÷àíîñòè ó Ìàðñå¼ó
¼óãîñëîâåíñêè ïðåäñòàâíèöè íèñó ïðèõâàòèëè. Êðàšåâ êîâ÷åã ¼å ó ïðàòœè
êðàšèöå Ìàðè¼å, ïðåäñåäíèêà Ëåáðåíà è îñòàëèõ ôðàíöóñêèõ è ¼óãîñëîâåí-
ñêèõ âåëèêîäîñòî¼íèêà ïðåíåò èç ïðåôåêòóðå äî ñòàðå ìàðñå¼ñêå ëóêå, óç ¼àêå
ìåðå îáåçáååœà. Äâîñòðóêè êîðäîí æàíäàðìåðè¼å „äðæàî ¼å ïîñìàòðà÷å íà
òðîòîàðèìà çíàòíî äàšå îä ïîâîðêå íåãî øòî ¼å ó÷èœåíî ïðåòõîäíîã äàíà.”
Ïîñëå îäàâàœà ïî÷àñòè íà Áåëãè¼ñêîì êå¼ó êðàšåâè ïîñìðòíè îñòàöè ïðåíåòè
ñó íà áðîä „Äóáðîâíèê” ãäå ¼å, ïî êðàšè÷èíî¼ æåšè, ðóñêè ñâåøòåíèê Ëóêè¼àí
îäðæàî êðàòàê ïîìåí, à çàòèì ñó ñå îä êðàšà îïðîñòèëè êðàšèöà Ìàðè¼à,
ïðåäñåäíèê Ëåáðåí, êíåç Àðñåí, ïîñëàíèê Ñïàëà¼êîâè
, ìèíèñòðè Åðèî, Òàð-
äè¼å è îñòàëè.
Ïîñëå ïîøòå êî¼ó ¼å êðàšó îäàî ôðàíöóñêè áàòàšîí „Äóáðîâíèê” ¼å èñïëîâèî,
èñïðà
åí ñà Áåëãè¼ñêîã êå¼à îä îáè÷íîã, âå
èíîì ñèðîìàøíîã, íàðîäà êî¼è ¼å ó

136
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

òèøèíè ïîñìàòðàî îäëàçàê áðîäà. Ïî èçëàñêó èç ìàðñå¼ñêå ëóêå ¼óãîñëîâåí-

ñêî¼ êðñòàðèöè ñó ñå ïðèêšó÷èëè ôðàíöóñêè ðàçàðà÷è è êðñòàðèöå êî¼è ñó
ïðàòèëè êðàšåâå ïîñìðòíå îñòàòêå äî Ñïëèòà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-335-70/II

324. ÈÇÂÅØÒÀ£ ÏÓÊÎÂÍÈÊÀ £ÎÂÀÍÀ ÏÀÂËÎÂÈ
À Î ÌÀÐÑÅ£ÑÊÎÌ ÀÒÅÍÒÀÒÓ

Óïðàâíèêà äâîðà áèî ¼å ó ñâèòè ïðèëèêîì êðàšåâîã ïóòà ó Ôðàíöóñêó è î òîìå
¼å 25. îêòîáðà 1934. èçâåñòèî êðàšåâîã ïðâîã àóòàíòà ãåíåðàëà Ìèëàíà £å÷ìå-
íè
à. Îïèñàî ¼å ïóò êî¼è ¼å çàìîðèî êðàšà Àëåêñàíäðà „è ôèçè÷êè è äóøåâíî” è
îí ¼å áèî „èçìó÷åíîã ëèöà, íåèñïàâàí, îñëàáåî - âèäíî íàïðåæó
è ñå, äà áóäå ðàñ-
ïîëîæåí,” äî÷åê íà Áåëãè¼ñêîì êå¼ó, àòåíòàò, ïðóæàœå ïîìî
è êðàšó, èñïðà
à¼
êðàšåâèõ ïîñìðòíèõ îñòàòàêà èç Ìàðñå¼à è äîëàçàê áðîäà „Äóáðîâíèê”ó Ñïëèò.
Ïàâëîâè
¼å ó èçâåøòà¼ó íàâåî: „£à ñàì óç ïðèïîìî
êàïåòàíà Âóêîòè
à òðè
ïóòà ñâëà÷èî è îáëà÷èî ïîêî¼íîã êðàšà è òà÷íî ñàì óòâðäèî äà ¼å ïîêî¼íè
êðàš èìàî ÷åòèðè ðàíå: à) ïðâà ðàíà ¼å óëàçèëà êîä äåñíå ìèøêå ó âèñèíè äåñíå
ñèñå è èçàøëà èñïîä ëåâå ïëå
êå. Îâà ¼å ðàíà ñìðòîíîñíà. Îíà ¼å ïðåñåêëà ¼åäíó
âåíó, ¼åð äîöíè¼å êàäà ¼å âðøåíî êîíçåðâèðàœå òåëà ôîðìàëèíîì, ñâå ñó âåíå
ïðèìàëå ñâó êîëè÷èíó ôîðìàëèíà, ñàìî ëåâà ãîðœà âåíà íè¼å ìîãëà äà çàäðæè
ôîðìàëèí, íåãî ¼å èñòè òåêàî íà óñòà; á) äðóãà ðàíà ¼å íèæà îä ïðâå, óëàçè äå-
ñíî îä ïóïêà è èçëàçè ó âèñèíè ëåâîã áóáðåãà; â) òðå
å çðíî ¼å óäàðèëî ó ëåâó ìè-
øèöó çàäðæàëî ñå ó êîñòè è íè¼å èçàøëî; ã) ÷åòâðòî çðíî èëè ¼åäíî îä ïðâà òðè
íà¼âåðîâàòíè¼å òðå
å îêðçíóëî ¼å ïàëàö äåñíå ðóêå ñà óíóòðàøœå ñòðàíå”.
Èçâåøòà¼
À£-335-15/6

Äî÷åê ïîñìðòíèõ îñòàòàêà êðàšà Àëåêñàíäðà

325. £ÓÃÎÑËÎÂÅÍÑÊÎÌ ÍÀÐÎÄÓ, ÏÐÎÃËÀÑ ÂËÀÄÅ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å,

9. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Âëàäå ¼å îá¼àâèëà íàðîäó äà ¼å ó Ìàðñå¼ó „êðàš Àëåêñàíäàð Ïðâè ïàî êàî æðòâà
ìó÷êîã àòåíòàòà”, íà ïðåñòî ñòóïèî ìàëîëåòíè êðàš Ïåòàð Äðóãè, âëàäà, âî¼-
ñêà è ìîðíàðèöà ïîëîæèëè çàêëåòâó âåðíîñòè êðàšó Ïåòðó Äðóãîì, âëàäà âð-
øå
è ïðèâðåìåíî êðàšåâñêó âëàñò ñàçâàëà Íàðîäíî ïðåäñòàâíèøòâî ðàäè
ïîëàãàœà çàêëåòâå, äà ñó êðàšåâå ïîñëåäœå ðå÷è áèëå „×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó”è
ïîçâàëà íàðîä äà âåðíî è äîñòî¼àíñòâåíî èñïóíè êðàšåâ àìàíåò.
Ïðîãëàñ
À£-74-23-40

137
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

326. ÒÅÑÒÀÌÅÍÒ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Î ÎÄÐÅ€ÈÂÀŒÓ ÍÀÌÅÑÍÈÊÀ,

ÁËÅÄ, 5. £ÀÍÓÀÐ 1934.
Ñàìî íåêîëèêî íåäåšà ïîñëå îòêðèâàœà àòåíòàòà êî¼è ñó ïðèïðåìàëè Îðåá è
îñòàëå óñòàøå ïðèëèêîì œåãîâîã äîëàñêà ó Çàãðåá 16. äåöåìáðà 1933, êðàš ¼å
íàïèñàî òåñòàìåíò. Ó òåñòàìåíòó ¼å íàâåî äà: „Ïî ñâî¼î¼ âîšè è ñâîì íà¼áîšåì
óâåðåœó äà îâèì ñëóæèì íà¼áîšå èíòåðåñèìà ìî¼å ìèëå îòàŸáèíå Êðàšåâèíå
£óãîñëàâè¼å, ìîã íàðîäà êàî è ìîã Êðàšåâñêîã äîìà”, îäðåó¼å, ó ñëó÷à¼ó äà ïðå-
ñòîëîíàñëåäíèê íå ìîæå âðøèòè êðàšåâñêó âëàñò, íàìåñíè÷êó âëàñò âðøå:
êíåç Ïàâëå, äð Ðàäåíêî Ñòàíêîâè
, ñåíàòîð è ìèíèñòàð ïðîñâåòå è äð Èâî Ïå-
ðîâè
, áàí Ñàâñêå áàíîâèíå. Êàî œèõîâå çàìåíèêå îäðåäèî ¼å: êîìàíäàíòà Áå-
îãðàäà ãåíåðàëà Âî¼èñëàâà Òîìè
à è ñåíàòîðå £îâó Áàœàíèíà è äð Ïåòðà Çåöà.
Êðàš ¼å òåñòàìåíò „Íàïèñàî ñàì è ïîòïèñàî ñâî¼åðó÷íî ó äâà îðèãèíàëíà ïðè-
ìåðêà îä êî¼èõ ¼å ¼åäàí ïðåäàò Œ.Â. êðàšèöè, à äðóãè ïðåäñåäíèêó Ìèíèñòàð-
ñêîã ñàâåòà. Ñâà äâà ïðèìåðêà îâîã àêòà êîâåðòîâàíà ñó è çàïå÷à
åíà ñó ìî-
¼èì ïå÷àòîì” .
Òåñòàìåíò
À£-74-23-40

327. ÒÅÑÒÀÌÅÍÒ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Î ÎÄÐÅ€ÈÂÀŒÓ ÑÒÀÐÀÒÅŠÀ ŒÅÃÎÂÅ

ÌÀËÎËÅÒÍΣ ÄÅÖÈ, ÁËÅÄ, 5. £ÀÍÓÀÐ 1934.
Çà ñòàðàòåšà çà ïðèâàòíî èìàœå ñâî¼å ìàëîëåòíå äåöå, êðàš ¼å îäðåäèî êíåçà
Ïàâëà. Ó òåñòàìåíòó ¼å èçðàçèî æåšå äà ñå ñâèì íàìåñíèöèìà îäðåäè „ïî ïåäå-
ñåò õèšàäà ìåñå÷íî – èç öèâèë ëèñòå”, œåãîâîì ñëóãè Çå÷åâè
ó „ïðèñòî¼íà
326 ïåíçè¼à” è äà œåãîâ „ñïðîâîä áóäå ñêðîìàí – ÷èñòî âî¼íè÷êè – áåç ñòðàíàöà”.
Òåñòàìåíò
À£-74-23-40

328. ÎÄËÓÊÀ Î ÄÐÆÀÂÍΣ ÆÀËÎÑÒÈ ÇÀ ÊÐÀŠÅÌ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÎÌ,

10. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
£óãîñëîâåíñêà âëàäà îäëó÷èëà ¼å äà äðæàâíà æàëîñò çà êðàšåì òðà¼å øåñò ìå-
ñåöè îä 9. îêòîáðà 1934. äî 9. àïðèëà 1935. îä êî¼èõ øåñò íåäåšà äóáîêå æàëî-
ñòè, îä 9. îêòîáðà äî 21. íîâåìáðà 1934. Çà âðåìå äóáîêå æàëîñòè íèñó ñå ìî-
ãëà îäðæàâàòè ¼àâíà âåñåšà è èãðàíêå, à äî ñàõðàíå è òðè äàíà ïîñëå ñàõðàíå -
íà¼äóášà æàëîñò, íè¼å áèëî àïñîëóòíî íèêàêâå çàáàâå. Íà ñâèì äðæàâíèì è
ñàìîóïðàâíèì óñòàíîâàìà èñòàêíóòå ñó öðíå çàñòàâå. ×èíîâíèøòâî ¼å íîñèëî
öðíè ôëîð íà ëåâî¼ ðóöè, äîê ñó àêòà äðæàâíèõ íàäëåøòàâà èìàëà öðíè îêâèð
è ïå÷à
åíà ñó öðíèì âîñêîì.
Îäëóêà
À£-74-273/221

138
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

329. ÑÅÄÍÈÖÀ ÍÀÐÎÄÍÎÃ ÏÐÅÄÑÒÀÂÍÈØÒÂÀ, 11. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.

Ó ñàëè ãäå ¼å îäðæàíà ñåäíèöà, íà çèäó èçà ïðåäñåäíè÷êîã ñòîëà ¼å ñëèêà êðà-
šà Ïåòðà óîêâèðåíà äðæàâíîì òðîáî¼êîì, ñ ëåâå ñòðàíå ñëèêà êðàšà Àëåê-
ñàíäðà îïòî÷åíà öðíèì ôëîðîì, à ñà äåñíå ñëèêà êðàšèöå Ìàðè¼å.
Ïðåäñåäíèê Ñåíàòà Ñâåòîçàð Òîìàøè
îòâîðèî ¼å çà¼åäíè÷êó ñåäíèöó Ñåíàòà
è Íàðîäíå ñêóïøòèíå òîêîì êî¼å ñó ñâè íàðîäíè ïðåäñòàâíèöè ñòà¼àëè. Íà
ñåäíèöè ñó ñåíàòîðè, íàðîäíè ïîñëàíèöè è íàìåñíèöè ïîëîæèëè çàêëåòâó
âåðíîñòè êðàšó Ïåòðó Äðóãîì è ïîêî¼íè êðàš ¼å íàçâàí „Âèòåøêè êðàš Àëåê-
ñàíäàð Ïðâè Ó¼åäèíèòåš”.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.

330. ÍÀÌÅÑÍÈÖÈ ÐÀÄÅÍÊÎ ÑÒÀÍÊÎÂÈ
, ÈÂÎ ÏÅÐÎÂÈ
È ÊÍÅÇ ÏÀÂËÅ

ÏÎËÀÆÓ ÇÀÊËÅÒÂÓ ÊÐÀŠÓ ÏÅÒÐÓ ÄÐÓÃÎÌ ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ
Ó,
11. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Ïðåä Íàðîäíèì ïðåäñòàâíèøòâîì íàìåñíèöè ñó ïîëîæèëè çàêëåòâó âåðíî-
ñòè êðàšó Ïåòðó Äðóãîì. Ïðèëèêîì äîëàñêà è îäëàñêà ñà ñåäíèöå êàðàêòåðè-
ñòè÷íå ñó áèëå àêëàìàöè¼å ïðèðååíå êíåçó Ïàâëó è ãîòîâî ïîòïóíà ðàâíîäó-
øíîñò êî¼îì ñó äî÷åêàíà îñòàëà äâà íàìåñíèêà. Ó ðóêàìà ïðâîã íàìåñíèêà
ïðàêòè÷íî ñå íàøëà ñâà âëàñò, à îñòàëà äâà íàìåñíèêà òðåòèðàíà ñó êàî „ïðè-
ñóòíè ãðààíè”.
Ôîòîãðàôè¼à
£óãîñëîâåíñêå èëóñòðîâàíå íîâèíå, á.á., íîâåìáàð 1934.

331. ÊÐÀŠ ÏÅÒÀÐ ÄÐÓÃÈ ÏÎÇÄÐÀŠÀ ÃÅÍÅÐÀËÈÒÅÒ ÍÀ ÁÅÎÃÐÀÄÑÊΣ

ÆÅËÅÇÍÈ×ÊΣ ÑÒÀÍÈÖÈ, 13. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Íà î÷åâó ñàõðàíó, êðàš Ïåòàð ¼å äîøàî èç Ëîíäîíà ãäå ñå íàëàçèî íà øêîëîâà-
œó ó êîëåŸó Ñåíäðî¼ä. Ó Áåîãðàä ¼å äîïóòîâàî ïðåêî Ïàðèçà ó ïðàòœè êðàšè-
öå Ìàðè¼å, ðóìóíñêå êðàšèöå Ìàðè¼å, êíåçà Àðñåíà è îñòàëèõ. Íà æåëåçíè÷êî¼
ñòàíèöè äî÷åêàëè ñó ãà êíåç Ïàâëå, êíåãèœà Îëãà, ïðåäñòàâíèöè âëàäå, Íàðîä-
íîã ïðåäñòàâíèøòâà, ãåíåðàëèòåòà, áåîãðàäñêå îïøòèíå è ìíîøòâî íàðîäà.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.

332. ÎÔÈÖÈÐÈ ÌÎÐÍÀÐÈÖÅ Ó ÏÐÀÒŒÈ ÊÍÅÇÀ ÀÐÑÅÍÀ ÈÇÍÎÑÅ ÊÎÂ×Åà ÊÐÀŠÀ

ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÑÀ ÁÐÎÄÀ „ÄÓÁÐÎÂÍÈÊ” Ó ÑÏËÈÒÑÊΣ ËÓÖÈ,
14. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Èñïðåä Ñïëèòà Åñêàäðà êðàšåâñêå ìîðíàðèöå è Õèäðîïëàíñêà êîìàíäà èç
Äèâóšà îäàëå ñó ïîñëåäœó ïî÷àñò êðàšåâèì ïîñìðòíèì îñòàöèìà è äîïðàòè-

139
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ëå êðñòàðèöó „Äóáðîâíèê”äî ëóêå. Ïðåä ñïëèòñêèì ëóêîáðàíîì áðîäîâè áðè-

òàíñêå Ñðåäîçåìíå ôëîòå îäàëè ñó ïîøòó êðàšó.
Ó ñïëèòñêî¼ ëóöè íà ãàòó ìà¼îðà Ñòî¼àíà áðîä ñà êðàšåâèì ïîñìðòíèì îñòàöè-
ìà äî÷åêàëè ñó êíåç Àðñåí, ìàðøàë äâîðà Äèìèòðè¼åâè
, ÷ëàíîâè âëàäå, Íà-
ðîäíîã ïðåäñòàâíèøòâà, áàí Ïðèìîðñêå áàíîâèíå, ãðàäîíà÷åëíèê Ñïëèòà è
äðóãè. Íà ðàçàðà÷ó „Äóáðîâíèê” ïðåäñòàâíèöè Íàðîäíîã ïðåäñòàâíèøòâà è
Êðàšåâñêå âëàäå îòâîðèëè ñó „êîâ÷åã è óòâðäèëè äà ñå ó œåìó íàëàçè ìðòâî
òåëî Áëàæåíîïî÷èâøåã âèòåøêîã êðàšà Àëåêñàíäðà Ïðâîã Ó¼åäèíèòåšà, èçà
òîãà ñó ïîíîâî çàòâîðèëè êîâ÷åã ... è çàëåìèëè ãà ñà ñâå ÷åòèðè ñòðàíå”. Çàòèì
¼å êîìàíäàíò áðîäà „Äóáðîâíèê” Àðìèí Ïàâè
ïðåäàî êîâ÷åã ïðåäñòàâíèöè-
ìà Íàðîäíîã ïðåäñòàâíèøòâà è âëàäå.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó 1888–1934.

333. ÎÏÅËÎ ÊÐÀŠÓ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÓ ÍÀ ÊÀÒÀÔÀËÊÓ Ó ÑÏËÈÒÑÊΣ ËÓÖÈ,

14. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Åïèñêîï äàëìàòèíñêè Èðèíå¼
(€îðåâè
) óç ñàñëóæåœå àðõè-
ìàíäðèòà Á¼åäîâà, ïàðîõà ñïëèò-
ñêîã Óðóêàëà è îñòàëèõ ñâåøòåíè-
êà îäðæàî ¼å îïåëî, à çàòèì ñó
÷åòèðè êàòîëè÷êà áèñêóïà î÷èòà-
ëà ìîëèòâó.
Ïîðåä êàòàôàëêà ñà âèñîêèì ñòó-
áîâèìà íà êî¼èìà ñó ãîðåëå áàêšå,
ïîëîæåíî ¼å ïðåêî 200 âåíàöà îä
òîãà 5 îä ñðåáðà, à ñîêîëè ñà Êîð-
÷óëå òðíîâ âåíàö, äðóøòâî Ìàð¼àí
âåíàö îãðîìíèõ äèìåíçè¼à, ïðåêî
8 ì âèñîê ó îáëèêó Êàðàîðåâå
çâåçäå, èñïëåòåí îä ìëàäèõ áîðî-
âèõ ãðàí÷èöà, ¼åëà, ëîâîðîâîã ëè-
ø
à, ðóçìàðèíà, ñìðåêå è ìèðè-
ñíå êàäóšå.
£åäèíî ¼å âåíàö êîìàíäàíòà Ñðå-
äîçåìíå ôëîòå Ôèøåðà íà „èçðè-
÷èò çàõòåâ ¼óãîñëîâåíñêèõ âëàñòè
ïîñòàâšåí óç êîâ÷åã.” Ïîñëå ïîëà-
ãàœà âåíàöà ïîøòó êðàšó îäàëî ¼å
âèøå õèšàäà, à ïî íåêèìà 50.000
333 Äàëìàòèíàöà. Ìåó ïðâèìà êî¼è ¼å

140
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

äîøàî äà ñå ïîêëîíè áèî ¼å äð Êîðîøåö êî¼è ¼å òîì ïðèëèêîì èç¼àâèî: „Ñàä ¼å

äîøàî òðåíóòàê äà çàáîðàâèìî îíî øòî íàñ ¼å ó ïðîøëîñòè äåëèëî è äà ñâè
ñëîæíî ðàäèìî çà áîšó áóäó
íîñò £óãîñëàâè¼å”. Ïîñëå äåôèëåà êðàšåâ êîâ÷åã
¼å ó ïîâîðöè ïðåíåò äî æåëåçíè÷êå ñòàíèöå ãäå ñó ãà ãàðäèñòè óíåëè ó äâîðñêè
âîç êî¼è ¼å îêî 10.15 ÷àñîâà êðåíóî çà Çàãðåá.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó 1888–1934.

334. ÊÎÂ×Åà ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÏÐÅÄ ÆÅËÅÇÍÈ×ÊÎÌ ÑÒÀÍÈÖÎÌ Ó ÇÀÃÐÅÁÓ,

15. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Äîëàçàê äâîðñêîã âîçà ñà ïîñìðòíèì îñòàöèìà ¼óãîñëîâåíñêîã êðàšà ó Çàãðåá
14. îêòîáðà 1934. îêî 23.15 ÷àñîâà îá¼àâèëè ñó òîïîâè ñà ñòàðîã ãðàäà. Ïî÷àñíó
ñòðàæó êîä êîâ÷åãà, íà êî¼è ñó ïîëîæåíè ¼åâàíåšå, çëàòàí êðñò, êðàšåâà ãå-
íåðàëñêà øà¼êà÷à, åøàðïà è ðóêàâèöå, à ïîðåä êîâ÷åãà âåíöè, äðæàëî ¼å îñàì
îôèöèðà èç ñâèõ ðîäîâà âî¼ñêå è ¼åäèíèöà çàãðåáà÷êîã ãàðíèçîíà. Ïîøòó êðà-
šó îäàëî ¼å ïî íåêèì èçâåøòà÷èìà îêî 200.000 šóäè. Âå
èíà ¼å áèëà ó ñóçàìà,
à ïî ðå÷èìà êîìàíäàíòà áðèòàíñêå Ñðåäîçåìíå ôëîòå „ñóçå íè¼å ìîãó
å ñèìó-
ëèðàòè.” Èíòåðåñàíòíî ¼å äà îôèöèðè ó èçâåøòà¼èìà êðàšåâîì ïðâîì àóòàí-
òó ãåíåðàëó Ìèëàíó £å÷ìåíè
ó íå ñïîìèœó äî÷åê êðàšåâîã êîâ÷åãà ó Çàãðåáó,
à íà òî ñå íå îñâð
å íè Ìèëàí Ñòî¼àäèíîâè
ó ìåìîàðèìà.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó 1888–1934.

335. ÄÂÎÐÑÊÈ ÂÎÇ ÑÀ ÊÎÂ×ÅÃÎÌ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÏÎËÀÇÈ ÈÇ ÇÀÃÐÅÁÀ ÇÀ

ÁÅÎÃÐÀÄ, 15. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Êðàšåâå ïîñìðòíå îñòàòêå èñïðåä æåëåçíè÷êå ñòàíèöå ïðåíåëî ¼å 12 ñåšàêà
èç Øåñòèíà è îñòàëèõ õðâàòñêèõ ìåñòà äî äâîðñêîã âîçà êî¼è ¼å îêî 13 ÷àñîâà
êðåíóî çà Áåîãðàä. Íà ÷åëó ëîêîìîòèâå íàëàçèî ñå íàòïèñ „×óâà¼òå ìè £óãîñëà-
âè¼ó.” Íàâîäíî, òî ñó áèëå ïîñëåäœå ðå÷è êî¼å ¼å êðàš Àëåêñàíäàð èçãîâîðèî
íåïîñðåäíî ïîñëå àòåíòàòà ïðåìà òâðåœó ìèíèñòðà Áîãîšóáà £åâòè
à. Ñâå
÷èœåíèöå óêàçó¼ó äà êðàš ïîñëå àòåíòàòà íèøòà íè¼å ðåêàî, ¼åð ¼å ñìðòíî ïî-
ãîåí îäìàõ êëîíóî è îñòàî áåç ñâåñòè.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó 1888–1934.

336. ÎÄÀÐ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÑÒÀÐÎÌ ÄÂÎÐÓ, 16. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.

Êðàšåâè ïîñìðòíè îñòàöè áèëè ñó èçëîæåíè ó âåëèêî¼ äâîðàíè Ñòàðîã äâîðà
êî¼à ¼å ïðåòâîðåíà ó êàïåëó. Ñâè çèäîâè è òàâàíèöà ïðåêðèâåíè ñó öðíîì äðà-
ïåðè¼îì. Íà ñðåäèíè äâîðàíå èñïðåä áåëîã êðñòà ïîñòàâšåí ¼å êàòàôàëê ñà 335

141
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ïîñìðòíèì îñòàöèìà êðàšà Àëåêñàíäðà. Èçà êðñòà è ñà ñòðàíà ñó ãîðåëå ïî

òðè ñâå
å çà ïîêî¼ äóøå. Íà êîâ÷åãó êîä ãëàâå ñòà¼àëè ñó çíàöè êðàšåâñêîã äî-
ñòî¼àíñòâà, êðóíà, êîï÷à, ¼àáóêà ñ êðñòîì è ïàëèöà. Êîâ÷åã ¼å ïðåêðèâåí çàñòà-
âîì êðàšåâñêîã äîìà äèíàñòè¼å Êàðàîðåâè
ïðåêî êî¼å ñó ñòàâšåíå êðàšå-
âà êàïà è ñàášà. Ñ ëåâå ñòðàíå, èñïîä êðóíå ñó áèëå èêîíå Èñóñà Õðèñòà è
Ñâåòå Áîãîðîäèöå, à èçà êðóíå çëàòàí êðñò èç äâîðñêå êàïåëå. Íà ñòî÷è
ó, ïðå-
êðèâåíèì öðíèì ïëèøîì, íàëàçèëà ñó ñå ìíîãîáðî¼íà ¼óãîñëîâåíñêà è ñòðàíà
îäëèêîâàœà. Îêî êàòàôàëêà ñó áåëå õðèçàíòåìå, ñðåáðíè è çëàòíè âåíöè. Ïðà-
âîñëàâíè ñâåøòåíèöè íåïðåêèäíî ñó ïîëóãëàñíî ÷èòàëè ìîëèòâå è ¼åâàíå-
šà. Ãàðäè¼ñêè îôèöèðè è îôèöèðè ðàçíèõ ðîäîâà ñà èñóêàíèì ñàášàìà, îáî-
ðåíèì äîëå, ó çíàê ïîçäðàâà, äàâàëè ñó ïî÷àñíó ñòðàæó. Èçà êðñòà ñòî¼è ñòàðè
ñëóãà, êðàšåâ ëè÷íè ìîìàê, Âèòîìèð Çå÷åâè
, êî¼è íè¼å íàïóøòàî îäàð ñâå äî
336 ñàõðàíå.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó 1888–1934.

337. ÍÀÐÎÄ ÈÑÏÐÅÄ ÑÒÀÐÎÃ ÄÂÎÐÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 16. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.

Äâîðñêè âîç ñà ïîñìðòíèì îñòàöèìà êðàšà Àëåêñàíäðà ñòèãàî ¼å íà áåîãðàä-
ñêó æåëåçíè÷êó ñòàíèöó îêî 23,15 ÷àñîâà. Êðàšåâ êîâ÷åã êî¼è ¼å ïðèìèî ïðâè
àóòàíò ãåíåðàë Ìèëàí £å÷ìåíè
ïðåíåò ¼å ñà ñòàíèöå äî Ñòàðîã äâîðà ó ïðàò-
œè ïîðîäèöå, çâàíè÷íèêà è 200.000 šóäè. Êîâ÷åã ¼å „ïðîëàçèî êðîç ãóñòå ðå-
äîâå, ñóçàìà îáëèâåíèõ ãðààíà. Íåïðåãëåäíå ìàñå ãðààíà êëå÷àëå ñó ó ìðà÷-
íî¼ íî
è...”
Äâà äàíà êð༠êðàšåâîã êîâ÷åãà ïðîëàçèëà ¼å ïîâîðêà íàðîäà êî¼à ¼å áèëà äóãà
ïðåêî òðè êèëîìåòðà. Íàðîä ¼å ñòèçàî èç íà¼óäàšåíè¼èõ êðà¼åâà è âèøå îä
300.000 šóäè îäàëî ¼å ïîøòó ñâîì âëàäàðó. Ìíîãîáðî¼íå äåëåãàöè¼å èç çåìšå
è èíîñòðàíñòâà è ãðààíè ïîëîæèëè ñó íà êðàšåâ îäàð îêî 20.000 âåíàöà ìå-
ó êî¼èìà ¼å áèëî è 180 çëàòíèõ, ñðåáðíèõ è áðîíçàíèõ.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó 1888–1934.

Ñàõðàíà êðàšà Àëåêñàíäðà

338. ÐÀÑÏÎÐÅÄ ÑÏÐÎÂÎÄÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÎÄ ÑÀÁÎÐÍÅ ÖÐÊÂÅ

ÄÎ ÆÅËÅÇÍÈ×ÊÅ ÑÒÀÍÈÖÅ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Îä Ñàáîðíå öðêâå ãäå ¼å îäðæàíî îïåëî íà êîìå ¼å ÷èíîäå¼ñòâîâàî ïàòðè¼àðõ
Âàðíàâà óç ñàñëóæåœå 25 åïèñêîïà, ïîñìðòíà ïîâîðêà ñå êðåòàëà Áîãî¼àâšåí-
ñêîì, Êðàšà Ïåòðà, Êíåç Ìèõàèëîâîì, ïðåêî Ïðåñòîëîíàñëåäíèêîâîã òðãà
(Òåðàçè¼å), Êðàšà Ìèëàíà, Ìèëîøà Âåëèêîã è Íåìàœèíîì óëèöîì äî Âèëñîíî-

142
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

âîã òðãà èñïðåä æåëåçíè÷êå ñòàíèöå. Ñïðîâîä ¼å èøàî çàîáèëàçíèì ïóòåì, äà

áè ñå îìîãó
èëî øòî âå
åì áðî¼ó ãðààíà äà îäà¼ó ïîñëåäœó ïîøòó êðàšó.
Íà ÷åëó ñïðîâîäà ïèòîìöè âî¼íå àêàäåìè¼å ñó íîñèëè êðñò è êîšèâî, èçà ñó
èøëè ìóçèêà è çíà÷àðè 18. ñóâîáîðñêîã ïåøàäè¼ñêîã ïóêà, êîìàíäàíò ïîãðåáà
íà êîœó, ïóêîâñêå çàñòàâå, îäðåäè ¼óãîñëîâåíñêå è ñòðàíèõ âî¼ñêè, íîñèîöè
Êàðàîðåâå çâåçäå, êðàšåâ êîœ êî¼åã ñó âîäèëà äâî¼èöà ãàðäèñòà, 19 âî¼íèõ
êàìèîíà ñà 20.000 âåíàöà êî¼å ñó ïîëîæèëè ãðààíè è ìíîãîáðî¼íå äåëåãàöè¼å
èç çåìšå è èíîñòðàíñòâà, âåíöè êðàšåâñêèõ êó
à, ñîêîëñêå çàñòàâå, âåíöè
ñòðàíèõ äðæàâà è äðóãèõ äåëåãàöè¼à íîøåíè íà ðóêàìà, ïåâà÷êà äðóøòâà
„Ñòàíêîâè
” è „Îáèëè
,” ñâåøòåíñòâî ñâèõ âåðîèñïîâåñòè, çíàöè êðàšåâñêîã
äîñòî¼àíñòâà, ëàôåò ñà êðàšåâèì êîâ÷åãîì, ÷ëàíîâè êðàšåâñêîã äîìà, øåôî-
âè ñòðàíèõ äðæàâà, ñïåöè¼àëíå ìèñè¼å ñòðàíèõ äâîðîâà è äðæàâà, êðàšåâñêè
íàìåñíèöè, êðàšåâñêà âëàäà, äèïëîìàòñêè êîð, ñåíàòîðè è íàðîäíè ïîñëàíè-
öè è îñòàëè.
Ðàñïîðåä
À£-74-273/237

339. ÈÍÑÈÃÍȣŠÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÏÎÃÐÅÁÍΣ ÏÎÂÎÐÖÈ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ,

18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Çíàêå êðàšåâñêîã äîñòî¼àíñòâà íîñèëè ñó: êðóíó íà÷åëíèê Ãëàâíîã ãåíåðàë-
øòàáà, àðìè¼ñêè ãåíåðàë Ìèëàí Íåäè
; ñêèïòàð àäìèðàë Äðàãóòèí Ïðèöà; ¼à-
áóêó àðìè¼ñêè ãåíåðàë €óðå Ëàçè
; ñòåã äèâèçè¼ñêè ãåíåðàë Ðàäèñàâ Êðñòè

è ñàášó äèâèçè¼ñêè ãåíåðàë Ïàíòåëè¼à £óðèøè
.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîãëàâè¼ó 1888–1934.

340. ËÀÔÅÒ ÑÀ ÊÎÂ×ÅÃÎÌ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÏÎÃÐÅÁÍΣ ÏÎÂÎÐÖÈ

Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Âîä êðàšåâå ãàðäå âîäèî ¼å ëàôåò, à åñêàäðîí êîœèöå êðàšåâå ãàðäå èøàî ¼å
èçà äðæå
è óæå êî¼èì ¼å ïðèäðæàâàî ëàôåò íà ñòðìèíàìà.
Ïîðåä ëàôåòà èøëè ñó êîìàíäàíò ãàðäå, àðìè¼ñêè ãåíåðàë Ïåòàð Æèâêîâè
,
ïðâè àóòàíò êðàšà äèâèçè¼ñêè ãåíåðàë Ìèëàí £å÷ìåíè
, àðìè¼ñêè ãåíåðàë ó
ïåíçè¼è €óðà Äîêè
, ìèíèñòàð äâîðà Ìèëàí Àíòè
, áàí Äóíàâñêå áàíîâèíå
Ìàòêîâè
è ÷ëàíîâè êðàšåâå âî¼íå è öèâèëíå êó
å.
Ôîòîãðàôè¼à
Pravo lidu, 28. îêòîáàð 1934.
À£-38-456-608 340

143
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

341. ×ËÀÍÎÂÈ ÊÐÀŠÅÂÑÊÎà ÄÎÌÀ: ÊÐÀŠ ÏÅÒÀÐ ÄÐÓÃÈ, ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À,

ÊÍÅÇ ÏÀÂËÅ, ÊÍÅÃÈŒÀ ÎËÃÀ È ÊÍÅÇ ÀÐÑÅÍ Ó ÏÎÃÐÅÁÍΣ ÏÎÂÎÐÖÈ
ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Èçà ëàôåòà ñà êðàšåâèì êîâ÷åãîì èøëè ñó ÷ëàíîâè ¼óãîñëîâåíñêîã êðàšåâñêîã
äîìà, èçà œèõ ðóìóíñêè êðàš Êàðîë, ôðàíöóñêè ïðåäñåäíèê Ëåáðåí, áóãàðñêè
êíåç Êèðèë, åíãëåñêè ïðèíö îðŸ, èòàëè¼àíñêè ïðèíö Äóêà îä Ñïîëåòà, ðóìóí-
ñêè ïðèíö Íèêîëà, ïðåäñåäíèê ÷åõîñëîâà÷êå âëàäå Ìàëèïåòð, ìàðøàë Ïåòåí,
ïðåäñåäíèê ïðóñêå âëàäå è ìèíèñòàð âàçäóõîïëîâñòâà Ðà¼õà Õåðìàí Ãåðèíã, äå-
ëåãàöè¼å äðóãèõ äðæàâà, êðàšåâñêè íàìåñíèöè, ÷ëàíîâè âëàäå, äèïëîìàòñêè
êîð, áèâøè ïðåäñåäíèöè è ìèíèñòðè âëàäà, ñåíàòîðè, íàðîäíè ïîñëàíèöè,
ïðåäñåäíèöè îïøòèíà, ïðåäñòàâíèöè äðóøòàâà è óäðóæåœà è îñòàëè.
Ôîòîãðàôè¼à
Á. Ãëèãîðè¼åâè
, Êðàš Àëåêñàíäàð Êàðàîðåâè
, êœ. III,
Áåîãðàä 2002.

341

144
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

342. ÍÀÐÎÄ ÍÀ ÑÏÐÎÂÎÄÓ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ,

18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Ñîêîëè è íàðîä êëå÷å äîê ëàôåò ñà êðàšåâèì êîâ÷åãîì ïðîëàçè áåîãðàäñêèì
óëèöàìà. Ïðåêî ñòîòèíó ¼óãîñëîâåíñêèõ, ôðàíöóñêèõ, ÷åõîñëîâà÷êèõ è ðóìóí-
ñêèõ àâèîíà êðóæèëî ¼å èçíàä Áåîãðàäà çà âðåìå ñïðîâîäà. £óãîñëîâåíñêà
ïðåñòîíèöà ¼å ó òî âðåìå èìàëà îêî 300.000 ñòàíîâíèêà, à ñàõðàíè ¼å ïðèñó-
ñòâîâàëî âèøå îä ïîëà ìèëèîíà, ïî íåêèìà 800.000 šóäè.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîãëàâè¼ó 1888–1934.

343. ÃÐ×ÊÈ ÅÂÇÎÍÈ ÎÄÀ£Ó ÏÎÑËÅÄŒÓ ÏÎØÒÓ ÊÐÀŠÓ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÓ ÏÐÅÄ

ÆÅËÅÇÍÈ×ÊÎÌ ÑÒÀÍÈÖÎÌ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Ïî äîëàñêó ïîãðåáíå ïîâîðêå äî æåëåçíè÷êå ñòàíèöå ïðèðååí ¼å äåôèëå âî¼- 342
ñêå. Ïî÷àñò êðàšó îäàëè ñó êîìàíäàíò ïîãðåáà àðìè¼ñêè ãåíåðàë Âî¼èñëàâ Òî-
ìè
, âî¼âîäà Ïåòàð Áî¼îâè
, ãåíåðàëèòåò, êîœèöà è ïåøàäè¼à êðàšåâå ãàðäå,
ïóêîâñêå çàñòàâå, ìîðíàðè êðñòàðèöå „Äóáðîâíèê”, îäðåäè ôðàíöóñêå, åíãëå-
ñêå, ÷åõîñëîâà÷êå, ðóìóíñêå, òóðñêå è ãð÷êå âî¼ñêå.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-335-70/II

344. ÍÀÐÎÄ Ó ÌËÀÄÅÍÎÂÖÓ ÏÎÇÄÐÀŠÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÍÀ ÏÓÒÓ

ÇÀ ÂÅ×ÍÓ ÊÓ
Ó, 18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Öåëèì ïóòåì îä Ñïëèòà ïðåêî Çàãðåáà è Áåîãðàäà äî Ìëàäåíîâöà ìàñà ñâåòà ¼å
íà ñòàíèöàìà è äðóãèì ìåñòèìà ïîðåä ïðóãå äî÷åêèâàëà äâîðñêè âîç ñà ïî-
ñìðòíèì îñòàöèìà êðàšà. Íàðîä ¼å „êëå÷àî, ¼åöàî, ¼àóêàî, ïëàêàî è šóáèî âà-
ãîí” ó êî¼åì ¼å áèî êðàšåâ ëåñ.
Ïîðåä ïóòà îä Ìëàäåíîâöà äî Òîïîëå àóòîìîáèë ñà êðàšåâèì êîâ÷åãîì è ïî-
ãðåáíó ïîâîðêó ó êî¼î¼ ¼å áèëî îêî õèšàäó àóòîìîáèëà ñà÷åêàëî ¼å ìíîøòâî
ñâåòà. Íàðîä ¼å íà öðíèì ñëàâîëóöèìà èñïèñàî ïîðóêå äà
å èñïóíèòè êðàšåâ
àìàíåò, à íà ¼åäíîì îä œèõ áèëî ¼å íàïèñàíî: „Ïî÷èâ༠ó ìèðó! ×óâà
åìî £óãî-
ñëàâè¼ó!” Èñïðåä Òîïîëå ñâå äî Êàðàîðåâå öðêâå áèî ¼å øïàëèð ñåîñêèõ äå-
ëåãàöè¼à ó íàðîäíèì íîøœàìà, äóã ÷åòèðè êèëîìåòðà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ä. ×îëîâè
è Ñ. ×îëîâè
, Ìàðè¼à Êàðàîðåâè
– Êðàšèöà ìà¼êà, Áåîãðàä 2001.

345. ØÓÌÀÄÈÍÖÈ ÓÍÎÑÅ ÊÎÂ×Åà ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÖÐÊÂÓ ÑÂÅÒÎÃ

€ÎЀÀ ÍÀ ÎÏËÅÍÖÓ, 18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Êîâ÷åã ñó ó öðêâó óíåëà 24 íîñèîöà Êàðàîðåâå çâåçäå. Èñïðåä œèõ íîøåíè
ñó êðñò, êîšèâî è çíàöè êðàšåâñêîã äîñòî¼àíñòâà è èøàî ¼å ïàòðè¼àðõ ñà ñâå-

145
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

øòåíñòâîì, à èçà œèõ èøëè ñó ÷ëàíîâè êðà-

šåâñêîã äîìà, ïðåäñòàâíèöè ñòðàíèõ äð-
æàâà è îñòàëè. Ó òðåíóòêó êàäà ¼å êðàšåâ
ëåñ íîøåí óç ñòåïåíèöå öðêâå ïðåëåòåëè
ñó ¼óãîñëîâåíñêè, ôðàíöóñêè, ðóìóíñêè,
÷åõîñëîâà÷êè è äðóãè àâèîíè êî¼è ñó êðó-
æèëè èçíàä Îïëåíöà è áàöàëè öâå
å íà
êîâ÷åã è êðàšåâó çàäóæáèíó. Ïîñëå ïîìå-
íà êî¼è ¼å îäðæàî ïàòðè¼àðõ, ñåšàöè ñó ó
ïðàòœè ÷ëàíîâà êðàšåâñêîã äîìà, íà¼áëè-
æèõ ñðîäíèêà è ïðåäñåäíèêà Ëåáðåíà ïðå-
íåëè êîâ÷åã ó êðèïòó.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîãëàâè¼ó 1888–1934.

345

346. ÊÐÀŠ ÏÅÒÀÐ ÄÐÓÃÈ, ÓÄÎÂÈÖÀ ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À, ÊÍÅÇ ÀÐÑÅÍ, ÊÍÅÇ
ÏÀÂËÅ ÈÇËÀÇÅ ÈÇ ÖÐÊÂÅ ÑÂÅÒÎà €ÎЀÀ ÍÀ ÎÏËÅÍÖÓ ÏÎÑËÅ ÑÀÕÐÀÍÅ
ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ, 18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Êðàš Àëåêñàíäàð ¼å ñàõðàœåí ó êðèïòè äî ãðîáà ñâî¼å ìà¼êå, êíåãèœå Çîðêå.
Çà âðåìå ïîëàãàœà êîâ÷åãà ó 14,55 ÷àñîâà çâîíèëà ñó çâîíà êðàšåâå çàäóæáè-
íå, âî¼ñêà ¼å îäàâàëà ïî÷àñò òîïîâñêîì è ïóø÷àíîì ïàšáîì, à íàðîä ¼å êëå÷àî
ñà çàïàšåíèì ñâå
àìà ó ðóêàìà è ïëàêàî. Ñàõðàíè ¼å ïðèñóñòâîâàëî âèøå îä
50.000 šóäè, óãëàâíîì ñåšàêà, êî¼è ñó íà ñàõðàíó ñòèãëè ïåøêå äà áè îäàëè ïî-
ñëåäœó ïîøòó ñâîì âëàäàðó.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-335-70/II

347. ÐÀÄÍÈÖÈ ÈÇ ÏÐŒÀÂÎÐÀ ÊÎÄ ÁÀŒÀ ËÓÊÅ ÍÀ ÃÐÎÁÓ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ

Ó ÖÐÊÂÈ ÑÂÅÒÎà €ÎЀÀ ÍÀ ÎÏËÅÍÖÓ
Ïîñëå ñàõðàíå íà êðàšåâ ãðîá äîëàçèëå ñó äåëåãàöè¼å èç çåìšå è èíîñòðàí-
ñòâà, ó÷åíèöè, ïðåäñòàâíèöè îïøòèíà, ãðàäîâà, ñðåçîâà è áàíîâèíà, âî¼ñêå è
ìîðíàðèöå, ñîêîëà è ðàçíèõ äðóøòàâà è óäðóæåœà äà îäà¼ó ïîøòó, óïàëå ñâå-

ó çà ïîêî¼ äóøå è ïîëîæå öâå
å èëè âåíöå ìåó êî¼èìà ¼å áèëî ñðåáðíèõ è

146
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

çëàòíèõ. Ñàìî çà ñåäàì íåäåšà îä ïîãðåáà äî 1. äåöåìáðà 1934. ïîøòó ¼å îäàëî

âèøå îä 50.000 šóäè, à íà êðàšåâ ðîåíäàí 17. äåöåìáðà ãðîá ¼å ïîñåòèëî
10.000 šóäè. Äåëåãàöè¼à ðàäíèêà ïðåøëà ¼å îä Ïðœàâîðà äî Îïëåíöà 400 êì
íîñå
è ñà ñîáîì âåëèêó âîøòàíèöó êî¼ó ñó çàïàëèëè íà êðàšåâîì ãðîáó.
Ôîòîãðàôè¼à
Íàøà ¼àâíîñò î êðàšó ìó÷åíèêó, Çàãðåá 1935.

Ìàðñå¼ñêè àòåíòàò è Äðóøòâî íàðîäà

348. REQUETE DU GOUVERNEMENT YOUGOSLAVE EN VERTU DE L’ARTICLE 11,

PARAGRAPHE 2, DU PACTE DE LA SOCIETE DES NATIONS RELATIVE AUX
RESPONSABILITES ENCOURUES PAR LES AUTORITES HONGROISES DANS
L’ACTION TERRORISTE DIRIGEE CONTRE LA YOUGOSLAVIE,
22. NOVEMBRE – 10. DECEMBRE 1934.
Ìèíèñòàð Áîãîšóá £åâòè
ïðåäàî ¼å 22. íîâåìáðà 1934. Ìåìîðàíäóì ãåíåðàë-
íîì ñåêðåòàðó Äðóøòâà íàðîäà ñà çàõòåâîì äà ñå ïèòàœå óáèñòâà êðàšà Àëåê-
ñàíäðà ñòàâè íà äíåâíè ðåä çàñåäàœà Ñàâåòà.
Ñóî÷åíà ñà äèïëîìàòñêèì ïðèòèñêîì âåëèêèõ ñèëà, à ïîñåáíî Ôðàíöóñêå êî¼à
¼å ó òî âðåìå ïîêóøàâàëà äà ñà Èòàëè¼îì ñêëîïè ñïîðàçóì è äîãîâîðè ñå îêî
ïîäåëå èíòåðåñíèõ ñôåðà, ¼óãîñëîâåíñêà âëàäà ¼å ó ìåìîðàíäóìó îïòóæèëà
Ìààðñêó çà Ìàðñå¼ñêè àòåíòàò, äîê Èòàëè¼ó íè¼å íè ñïîìåíóëà. Âëàäà ¼å ó ìå-
ìîðàíäóìó íàâåëà äà ñó óñòàøå ó Ìààðñêî¼ ïðèïðåìàëå àòåíòàò è äðóãå àêöè-
¼å ïðîòèâ £óãîñëàâè¼å.
Ïîñëå ìóêîòðïíå äåáàòå î ìåìîðàíäóìó Ñàâåò Äðóøòâà íàðîäà ¼å 10. äåöåì-
áðà 1934. äîíåî Ðåçîëóöè¼ó êî¼à ¼å óêàçèâàëà íà òî äà íåêè ïðåäñòàâíèöè ìà-
àðñêå âëàñòè, óñëåä íåõàòà, ìîãó ñíîñèòè îäãîâîðíîñò çà çëî÷èí ó Ìàðñå¼ó,
òðàæèëà îä âëàäå ó Áóäèìïåøòè äà êàçíè ïðåäñòàâíèêå âëàñòè ÷è¼à ñå êðèâè-
öà ìîæå óñòàíîâèòè è îáàâåñòè Ñàâåò î ìåðàìà êî¼å ¼å ïðåäóçåëà äà ñå îäãî-
âîðíè êàçíå.
Ìåìîðàíäóì
À£-14-27/687-761

Ñóåœå àòåíòàòîðèìà

349. ÎÏÒÓÆÍÈÖÀ ÏÐÎÒÈ ÀÒÅÍÒÀÒÎÐÀ È ÎÐÃÀÍÈÇÀÒÎÐÀ ÌÀÐÑÅ£ÑÊÎÃ

ÀÒÅÍÒÀÒÀ
Ïîñëå äóãîòðà¼íå èñòðàãå, ïðèïðåìà è îäóãîâëà÷åœà, ñóåœå àòåíòàòîðèìà çà
óáèñòâî êðàšà Àëåêñàíäðà è ìèíèñòðà Áàðòóà, êàî è çà ïîêóø༠óáèñòâà ãåíå-

147
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

ðàëà Æîðæà è ïîëèöè¼ñêîã ñòðàæàðà Ãàëè¼à, ïî÷åëî ¼å 18. íîâåìáðà 1935. ó Åêñ
àí Ïðîâàíñó. Äðæàâíè òóæèëàö Ðîë ïîäèãàî ¼å îïòóæíèöó ïðîòèâ ïðåìèíóëîã
Âåëè÷êà Äèìèòðîâà Êåðèíà, ëèöà êî¼à ñó ñå íàëàçèëà ó ïðèòâîðó Çâîíèìèðà
Ïîñïèøèëà, Èâàíà Ðà¼è
à è Ìè¼å Êðàšà è ëèöà êî¼à ñó ñå íàëàçèëà ó áåêñòâó Åó-
ãåíà Êâàòåðíèêà, Àíòå Ïàâåëè
à è Èâàíà Ïåð÷åâè
à, êî¼è ñó îïòóæåíè çà
„ñòâàðàœå çëî÷èíà÷êå äðóæèíå, ñàó÷åøíèøòâî ó óáèñòâó, óïîòðåáó ëàæíèõ
ïàñîøà.” Ïðî÷èòàíà ¼å îïòóæíèöà è èìåíà 66 ñâåäîêà îïòóæáå è 11 ñâåäîêà îä-
áðàíå.
Ïðî÷èòàíî ¼å ïèñìî êðàšèöå Ìàðè¼å î îäóñòà¼àœó îä òóæáå. Êðàšèöà Ìàðè¼à
¼å óïóòèëà ïèñìî ñâîì àäâîêàòó Áîíêóðó ó êî¼åì ¼å íàâåëà: „Èìà¼ó
è ïóíî ïîâå-
ðåœå ó Ôðàíöóñêî ïðàâîñóå, ¼à ïðåäà¼åì ñâî¼ó ñòâàð ó ðóêå œåãîâèõ ïðåäñòàâ-
íèêà íå õîòå
è äà è ¼åäàí ãëàñ, ïà ìà íà¼ïîçâàíè¼è, ïîäèãíóò ó ìî¼å èìå ó÷èíè äà
ñå ìà è ïðåòïîñòàâè äà ¼à îäâà¼àì ñâî¼ó ñòâàð îä ñòâàðè Ôðàíöóñêå.”
Îïòóæíèöà
À£-38-103-240

350. PROCES DE L’ASSASSINAT DU ROI ALEXANDRE DE YOUGOSLAVIE ET DE

MONSIEUR LOUIS BARTHOU (AVEC DEUX ANNEXES), 18–21. NOVEMBRE 1935.
Êœèãà çàïèñíèêà ñà ïðîöåñà óáèöàìà ¼óãîñëîâåíñêîã êðàšà Àëåêñàíäðà è Ëó¼à
Áàðòóà ñàäðæè íà ôðàíöóñêîì ¼åçèêó: îïòóæíèöó è èç¼àâó àäâîêàòà. Äðóãîã äà-
íà ñóåœà àäâîêàò Æîðæ äå Áîí ¼å èñêšó÷åí çáîã âðåàœà ñóäà è ôðàíöóñêîã
ïðàâîñóà. Îäáðàíó ¼å ïî ñëóæáåíî¼ äóæíîñòè ïðåóçåî ïðåäñåäíèê àäâîêàò-
ñêå êîìîðå êî¼è ¼å çàòðàæèî îäëàãàœå ïðîöåñà äà áè ñå óïîçíàî ñà îïòóæíè-
öîì. Ñóä ¼å óñâî¼èî çàõòåâ è 21. íîâåìáðà 1935. äîíåî îäëóêó î îäëàãàœó ïðî-
öåñà çà ïî÷åòàê 1936. ãîäèíå. Îäëàãàœå ñóåœà ïðèìšåíî ¼å êàî íîâè äîêàç
ôðàíöóñêå íåìàðíîñòè è ìèíèðàœà ïðîöåñà.
Êœèãà çàïèñíèêà
À£-38-103-240

351. ËÀÆÍÈ ÏÀÑÎØ ÀÒÅÍÒÀÒÎÐÀ ÂÅËÈ×ÊÀ ÄÈÌÈÒÐÎÂÀ ÊÅÐÈÍÀ

Êîä àòåíòàòîðà ¼å ïðîíàåí ïàñîø íà èìå Ïåòð Êåëåìåí èçäàò îä Ãåíåðàëíîã
êîíçóëàòà Ðåïóáëèêå ×åõîñëîâà÷êå ó Çàãðåáó. Óáèöà ¼å èìàî âèøå ëàæíèõ
èìåíà: Âëàäî øîôåð, Ðóäîëô Ñóê, Âëàäèìèð Äèìèòðîâ, Ñò¼åïàí Äèìèòðîâ, Ãå-
îðãè Ñòî¼àíîâ, Âëàäî Ãåîðãè¼åâ ×åðíîçåìñêè, Âåëè÷êî Ñòî¼àíîâ, Âåëè÷êî Ãå-
îðãè¼åâ. Êåðèí ¼å ðîåí 19. îêòîáðà 1897. ó Êàìåíèöè êîä ×åòèíî Áàœå ó Áó-
ãàðñêî¼. Œåãîâå óñëóãå êîðèñòèëè ñó Òîäîð Àëåêñàíäðîâ è Âàí÷î Ìèõàèëîâ.
Íà ëèñòè çëîäåëà èìàî ¼å è óáèñòâà äâî¼èöå áóãàðñêèõ íàðîäíèõ ïîñëàíèêà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ïîëèòèêà, 14. îêòîáàð 1934.
À£-74-ÎÇÔ-XL

148
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

352. ÎÐÓƣŠÀÒÅÍÒÀÒÎÐÀ ÂÅËÈ×ÊÀ ÄÈÌÈÒÐÎÂÀ ÊÅÐÈÍÀ

Êîä óáèöå êðàšà Àëåêñàíäðà è ìèíèñòðà Ëó¼à Áàðòóà ïðîíàåíè ñó ïàðàáåëóì
êî¼èì ¼å èçâðøåí àòåíòàò, áîìáà, ïèøòîš áðàóíèíã è ñåäàì øàðæåðà ñà 112
ìåòàêà.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.

353. ÍÀ ÎÏÒÓÆÅÍÈ×ÊΣ ÊËÓÏÈ Ó ÅÊÑÓ

ϼåð Êðèæàíè
¼å íà êàðèêàòóðè íàöðòàî îïòóæåíå è œèõîâå ñåíêå êî¼å ñèì-
áîëèøó òåðîð, ðåâèçè¼ó è ðàò. Ïîâîäîì óáèñòâà êðàšà Àëåêñàíäðà áðèòàíñêè
ìèíèñòàð Åíòîíè Èäí ¼å ðåêàî äà ñó „ìàðñå¼ñêè ïóöœè áèëè ïðâè õèöè Äðóãîã
ñâåòñêîã ðàòà,” à ôðàíöóñêè ïîñëàíèê ó Áåðëèíó Àíäðå Ôðàíñîà Ïîíñå äà
Åâðîïà îòàäà „ïàäà ó ñóòîí è íåèçâåñíîñò.”
Êàðèêàòóðà
Ïîëèòèêà, 14. îêòîáàð 1934.
À£-74-ÎÇÔ-XL

354. ÑÂÅÄÎ×ŌŠÃÅÍÅÐÀËÀ ÆÎÐÆÀ ÍÀ ÑÓ€ÅŒÓ Ó ÅÊÑ ÀÍ ÏÐÎÂÀÍÑÓ,

7. ÔÅÁÐÓÀÐ 1936.
353
Ó óçáóäšèâîì ñâåäî÷åœó ãåíåðàë Æîðæ, êî¼è ¼å áèî ó êðàšåâîì àóòîìîáèëó ó
òðåíóòêó àòåíòàòà, îïèñàî ¼å òðàãè÷íó ïîãèáè¼ó êðàšà Àëåêñàíäðà îâèì ðå÷è-
ìà: „Íà¼åäàðåä ñàì ñå îêðåíóî è ó òðåí îêà åâî øòà ñàì ñïàçèî. Êðàš ñå âå
ñðó-
øèî íà äåñíó ñòðàíó êîëà, ïîãëåä ìó ¼å âå
áèî óêî÷åí... íà ïàïó÷è êîëà ... ñòà¼àî
¼å ¼åäàí ÷îâåê ìðêà ëèöà ñòåãíóòèõ âèëèöà è íåïðåñòàíî ïóöàî íà êðàšà èç ¼åä-
íîã àóòîìàòñêîã ðåâîëâåðà. £åäíèì ñêîêîì ¼à ñàì èñêî÷èî èç çàòâîðåíîã äåëà
êîëà ãäå ñàì ñå íàëàçèî è ïîëåòåî ñàì òîì ÷îâåêó äà ãà çãðàáèì. Àëè îí ñå òàäà
îêðåíóî è íàñòàâèî äà ïóöà íà ìåíå. Èñïàëèî ¼å ïðâè ìåòàê êî¼è ìå ¼å ïîãîäèî ó
ñëàáèíó. Çàòèì ¼åäàí äðóãè êî¼è ìå ¼å ïîãîäèî ó îêîëèíó ñðöà. Ðóêîâàî ¼å ðåâîë-
âåðîì íåâåðîâàòíî ìåõàíè÷êè, àóòîìàòñêè ñ ïðåöèçíîø
ó, ñ áðçèíîì êî¼è ñó
ìè îñòàëè ó ïàì
åœó èàêî ¼å òðåíóòàê áèî èçâàíðåäíî òðàãè÷àí. Ïîä ñèëè-
íîì òà äâà ïîãîòêà ¼à ñàì ïîñðíóî è ïàî íàòðàã, äîê ¼å óáèöà íàñòàâèî äà ïóöà
íà ìåíå ïîãàà¼ó
è ìå ó ëåâó ðóêó òðå
èì êóðøóìîì, à ó äåñíó ÷åòâðòèì.”
Íà êðà¼ó ñâåäî÷åœà ãåíåðàë Æîðæ ¼å îäàî ïîøòó êðàšó Àëåêñàíäðó âåëè÷à¼ó-

è œåãîâå ðàòíè÷êå çàñëóãå è èñòè÷ó
è œåãîâî ïðè¼àòåšñòâî ïðåìà Ôðàíöó-
ñêî¼.
Èçâåøòà¼
Ïîëèòèêà, 8. ôåáðóàð 1936.
À£-38-476-628

149
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

355. ÈÇÂÅØÒÀ£ Î ÏÐÅÑÓÄÈ ÓÁÈÖÀÌÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ, 12. ÔÅÁÐÓÀÐ 1936.

Ñóä ó Åêñ àí Ïðîâàíñó ïðîãëàñèî ¼å êðèâèìà îïòóæåíå çà ïîêóø༠àòåíòàòà, ñà-
ó÷åñíèøòâî ó óáèñòâó, óïîòðåáó ëàæíèõ ïóòíèõ èñïðàâà è ïðèïàäàœå ìåóíà-
ðîäíî¼ òåðîðèñòè÷êî¼ îðãàíèçàöè¼è. Äðæàâíè òóæèëàö ¼å òðàæèî íà¼âå
ó êà-
çíó íàâîäå
è êàî ðàçëîã äà ñó îïòóæåíè íå ñàìî ñàó÷åñíèöè ó ïðèïðåìè íåãî
è ó èçâðøåœó çëî÷èíà ñ ïðåäóìèøšà¼åì, êàî è äà ñó ðàíè¼å çà ñâî¼à äåëà îñó-
èâàíè ó îäñóñòâó íà ñìðòíå êàçíå. Ìåóòèì, ïîðîòà ¼å ïîä óòèöà¼åì àäâîêàòà
íàøëà îëàêøàâà¼ó
ó îêîëíîñò ïà ¼å âå
èíîì ãëàñîâà îäëó÷èëà äà ñå òåðîðè-
ñòè Çâîíèìèð Ïîñïèøèë, Ìè¼î Êðàš è Èâàí Ðà¼è
îñóäå íà êàçíó âå÷èòå ðîáè-
¼å, à ãëàâíè îðãàíèçàòîðè àòåíòàòà Àíòå Ïàâåëè
, Åóãåí Êâàòåðíèê è Èâàí Ïåð-
÷åâè
íà ñìðò ó îäñóñòâó.
£àâíî ìíåœå ó Ñðáè¼è áèëî ¼å îãîð÷åíî ïðåñóäàìà êî¼å ¼å ñìàòðàëî íåîäãîâà-
ðà¼ó
èì, äîê ¼å ó Õðâàòñêî¼ áèëî ðàçî÷àðàíî œèõîâîì íàâîäíî èçëèøíîì
ñòðîãîø
ó.
Èçâåøòà¼
Âðåìå, 13. ôåáðóàð 1936.
À£-38-476-628

356. PROCES DES ASSASSINS DE S.M. ROI ALEXANDRE LER DE YOUGOSLAVIE ET DE

S.E. M. LOUIS BARTHOU MINISTRE DES AFFAIRES ETRANGERES DE LA FRANCE,
5–12. FEVRIER 1936.
Òðè ñâåñêå çàïèñíèêà ñà ïðîöåñà óáèöàìà ¼óãîñëîâåíñêîã êðàšà Àëåêñàíäðà è
Ëó¼à Áàðòóà ñàäðæå íà ôðàíöóñêîì ¼åçèêó: îïòóæíèöó, ñàñëóøàœà îïòóæåíèõ,
îäáðàíó àäâîêàòà, èç¼àâå ñâåäîêà, âå
àœå ïîðîòå è ïðåñóäó.
Êœèãà çàïèñíèêà
À£-38-104-241

357. ÂÈÍÀÂÅÐÎÂ ÈÇÂÅØÒÀ£ Î ÏÐÎÖÅÑÓ Ó ÅÊÑÓ ÀÍ ÏÐÎÂÀÍÑÓ,

19. ÔÅÁÐÓÀÐ 1936.
Íàñòàâàê ñóåœà ó Åêñ àí Ïðîâàíñó ïðàòèî ¼å âðøèëàö äóæíîñòè øåôà Ïóáëè-
öèñòè÷êîã îäñåêà ÖÏÁ-à Ñòàíèñëàâ Âèíàâåð è ñâàêîäíåâíî ïîäíîñèî òåëå-
ôîíñêå è ïèñàíå èçâåøòà¼å. Ïî çàâðøåòêó ïðîöåñà ïîäíåî ¼å èçâåøò༠ó êîìå
¼å äàî çàïàæàœà î ñóåœó ó Åêñó, ïðåäñåäíèêó ñóäà Ëîàçîíó, äðæàâíîì òóæèî-
öó Ðîëó, áðàíèîöó Ñåíò-Îáàíó, ïîðîòè è œåíîì ïðåäñåäíèêó Ôàáðó ä’ Àñè¼åó,
îêðèâšåíèìà, ãåíåðàëó Æîðæó è äðóãèì ñâåäîöèìà, ïðîôåñîðó Äèäó, ïñèõè-
¼àòðó íà êîãà ñó ôðàíöóñêå âëàñòè âðøèëå ïðèòèñàê äà îïòóæåíîã Ìè¼ó Êðàšà
„îãëàñè óìîáîëíèì” è ïèñàœó ôðàíöóñêå øòàìïå.
Èçâåøòà¼
À£-74-1/619-658

150
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

ÈÇÂÎÐÈ È ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ

Íåîá¼àâšåíà àðõèâñêà ãðàà

Ôîíäîâè Àðõèâà Ñðáè¼å è Öðíå Ãîðå

À£-14-Ìèíèñòàðñòâî óíóòðàøœèõ ïîñëîâà Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å
À£-37-Çáèðêà Ìèëàíà Ñòî¼àäèíîâè
à
À£-38-Öåíòðàëíè ïðåñáèðî Ïðåäñåäíèøòâà Ìèíèñòàðñêîã ñàâåòà Ê£
À£-63-Ìèíèñòàðñòâî ïðàâäå Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å
À£-66-Ìèíèñòàðñòâî ïðîñâåòå Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å
À£-69-Ìèíèñòàðñòâî âåðà Êðàšåâèíå ÑÕÑ
À£-72-Íàðîäíà ñêóïøòèíà Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å
À£-74-Äâîð Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å
À£-80-Çáèðêà £îâàíà £îâàíîâè
à Ïèæîíà
À£-82-Çáèðêà Ìèëàíà £àêîâšåâè
à
À£-84-Çáèðêà Õèíêà Êðèçìàíà
À£-85-Çáèðêà Ëàçàðà Ìàðêîâè
à
À£-94-Çáèðêà Ïåðå Øî
à
À£-102-Çáèðêà Ñòàíèñëàâà Êðàêîâà
À£-138-Ìèíèñòàðñêè ñàâåò Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å
À£-143-Çáèðêà Íèêîëå Ïàøè
à
À£-159-Ñòàëíà äåëåãàöè¼à ïðè Äðóøòâó íàðîäà ó Æåíåâè
À£-305-Çáèðêà €óðå Ïîïîâè
à
À£-311-Çáèðêà ïëàêàòà è äðóãå ñïåöè¼àëíå ãðàå
À£-323-Çáèðêà Šóáîìèðà Äàâèäîâè
à
À£-334-Ìèíèñòàðñòâî èíîñòðàíèõ ïîñëîâà Ê£ – Ïîëèòè÷êî îäåšåœå

151
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

À£-334-Ìèíèñòàðñòâî èíîñòðàíèõ ïîñëîâà Ê£ – Êîíçóëàðíî-ïðèâðåäíî îäåšåœå

À£-335-Çáèðêà Âî¼èñëàâà £îâàíîâè
à Ìàðàìáîà
À£-336-Äåëåãàöè¼à ÊÑÕÑ íà Ìèðîâíî¼ êîíôåðåíöè¼è ó Ïàðèçó
À£-338-Ïîñëàíñòâî Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å ó Ôðàíöóñêî¼ – Ïàðèç
À£-341-Ïîñëàíñòâî Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å ó Åíãëåñêî¼ – Ëîíäîí
À£-370-Ïîñëàíñòâî Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å ó Òóðñêî¼ – Öàðèãðàä, Àíêàðà
À£-392-Ïîñëàíñòâî Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å ó Áåëãè¼è – Áðèñåë
À£-395-Ïîñëàíñòâî Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å ó Ðóìóíè¼è – Áóêóðåøò
À£-ÎÇÔ-74-Çáèðêà ôîòîãðàôè¼à Äâîðà Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å

Îá¼àâšåíà àðõèâñêà ãðàà

Áðèòàíöè î Êðàšåâèíè £óãîñëàâè¼è. Ãîäèøœè èçâåøòà¼è áðèòàíñêîã ïîñëàíñòâà ó Áåî-

ãðàäó 1921–1938, êœ. 1–2, ïðèðåäèî Æèâêî Àâðàìîâñêè, Çàãðåá 1986.
Ãðàà î ñòâàðàœó ¼óãîñëàâåíñêå äðæàâå, 1–2, ïðèðåäèëè Äðàãîñëàâ £àíêîâè

è Áîãäàí Êðèçìàí, Áåîãðàä 1964.
Çàïèñíèöè ñà ñåäíèöà Ìèíèñòàðñêîã ñàâåòà Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å
1929–1931, ïðèðåäèëè Šóáîäðàã Äèìè
, Íèêîëà Æóòè
, Áëàãî¼å Èñàèëî-
âè
, Áåîãðàä 2002.
£óãîñëîâåíñêà äðæàâà è Àëáàíöè, òîì 1–2, ïðèðåäèëè €îðå Áîðîçàí è Šóáî-
äðàã Äèìè
, Áåîãðàä 1998–1999.
£óãîñëàâè¼à 1918–1988, Òåìàòñêè çáîðíèê äîêóìåíàòà, ïðèðåäèëè Ïåòðàíî-
âè
Áðàíêî, Çå÷åâè
Ìîì÷èëî, Áåîãðàä 1988.
Ïîäãîðè÷êà ñêóïøòèíà 1918. Äîêóìåíòè, ïðèðåäèî £îâàí Áî¼îâè
, Ãîðœè Ìèëàíîâàö
1989.

Ìîíîãðàôè¼å è ïðèðó÷íèöè

Àâðàìîâñêè Æèâêî, Áàëêàíñêà àíòàíòà, Áåîãðàä.

Àëåêñàíäàð I ïðèëèêîì 10-ãîäèøœèöå ñòóïàœà íà ïðåñòî 1921–1931, èçäàëà Ìàòèöà
æèâèõ è ìðòâèõ Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà, 1931.
Á¼åëà¼àö Ìèëå, Âî¼ñêà Êðàšåâèíå Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà/£óãîñëàâè¼å, Áåîãðàä 1994.
Áîðîçàí €îðå, Âåëèêà Àëáaíè¼à. Ïîðè¼åêëî–èäå¼å–ïðàêñà, Áåîãðàä 1995.
Âàíêó Ìèëàí, Ìàëà Àíòàíòà 1920–1938, Òèòîâî Óæèöå 1969.

152
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Âåñåëèíîâè
Àíäðè¼à, Šóøè
Ðàäîø, Ñðïñêå äèíàñòè¼å, Íîâè Ñàä-Áåîãðàä 2001.

Âëàäàëà÷êà êó
à Ïåòðîâè
Œåãîø. Íèêîëà I, œåãîâà ä¼åöà, çåòîâè è óíó÷àä, Öåòèœå
1910.
Âî¼ñêà ñâîìå âðõîâíîì êîìàíäàíòó áëàæåíîïî÷èâøåì âèòåøêîì êðàšó Àëåêñàíäðó I
Ó¼åäèíèòåšó, Áåîãðàä 1935.
Âîëêîâ Â. Ê, Óáèñòâî êðàšà Àëåêñàíäðà. Õèòëåðîâà çàâåðà, Áåîãðàä 1983.
Âó¼îâè
Äèìèòðè¼å-Äèìî, Ïîäãîðè÷êà ñêóïøòèíà 1918, Çàãðåá 1989.
Âó¼îâè
Äèìèòðè¼å-Äèìî, Ó¼åäèœåœå Öðíå Ãîðå è Ñðáè¼å, 1962.
Âóêî¼åâè
Ñò¼åïàí, Àëåêñàíäàð I, òâîðàö äðæàâå è ó¼åäèíèòåš, Áåîãðàä 1937.
Âóêî¼åâè
Ñò¼åïàí, Çà êðàšà è £óãîñëàâè¼ó, 1934.
Ãëèãîðè¼åâè
Áðàíèñëàâ, Êðàš Àëåêñàíäàð Êàðàîðåâè
, êœ. I– III, Áåîãðàä 2002.
Ãëèãîðè¼åâè
Áðàíèñëàâ, Ïàðëàìåíò è ïîëèòè÷êå ñòðàíêå ó £óãîñëàâè¼è (1919–1929),
Áåîãðàä 1979.
Ãëî¼íàðè
Ì., Âîà ãîâîðè. Ëè÷íîñò, èç¼àâå, ãîâîðè è ïîëèòè÷êè ðàä âîå Õðâàòà äð
Âëàäêà Ìà÷åêà, Çàãðåá 1936.
Äðàøêè
Ïàíòà, Ìî¼è ìåìîàðè, ïðèðåäèî Äóøàí Áàòàêîâè
, Áåîãðàä 1990.
Äèìèòðè¼åâè
Àëåêñàíäàð, Íàø âåëèêè êðàš, Áåîãðàä 1936.
Äèìèòðè¼åâè
Ò., Ìàðè¼àäà èëè æåíèäáà êðàšà Àëåêñàíäðà, Œó¼îðê á.ã.
Äèìèòðè¼åâè
ÕàŸè-Òîäîð, Ñïîìåíèöà î òðàãè÷íî¼ ñìðòè âèòåøêîã êðàšà Àëåêñàí-
äðà I Ó¼åäèíèòåšà, Áåîãðàä 1934.
Äèìè
Šóáîäðàã, Èñòîðè¼à ñðïñêå äðæàâíîñòè. êœ. III, Ñðáè¼à ó £óãîñëàâè¼è, Íîâè Ñàä
2001.
Äèìè
Šóáîäðàã, Ñðáè ó £óãîñëàâè¼è, Áåîãðàä 1998.
Åëàí Êëîä, Æèâîò è ñìðò êðàšà Àëåêñàíäðà, Áåîãðàä 1988.
€óðè
-Çàìîëî Äèâíà, Íåáî¼øà Áîãóíîâè
, Áåîãðàä ñà ñòàðèõ ôîòîãðàôè¼à, Áåîãðàä
2001.
Æèâàíîâè
Ñ., Ñïîìåíèê íåçíàíîì ¼óíàêó íà Àâàëè 1938–1968, Áåîãðàä 1968.
Æèâî¼èíîâè
Äðàãîšóá, Êðàš Ïåòàð I Êàðàîðåâè
, êœ. 1–3, Áåîãðàä
1988–1990–1994.
Èâàíîâè
Â. Ìèëîâàí, Äâîðîâè íà Äåäèœó. „Ñðïñêè çàáðàœåíè ãðàä”, Áåîãðàä 1993.
Èëóñòðîâàíè çâàíè÷íè àëìàíàõ – øåìàòèçàì Çåòñêå áàíîâèíå, ãîä. 1, Ñàðà¼åâî 1931.
£åðåìè
Ä., Çàêîíè è óðåäáå î îðäåíèìà è ìåäàšàìà ñà ñâèì èçìåíàìà è äîïóíàìà îä
1883. äî 1935, Áåîãðàä 1935.
£îâè
åâè
À., Ïëå¼àäà äèíàñòè¼å Êàðàîðåâè
à, 1940.

153
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

£óãîñëàâè¼à íà òåõíè÷êîì ïîšó 1919–1929, Óäðóæåœå ¼óãîñëîâåíñêèõ èíæåœåðà è àð-

õèòåêàòà, 1930.
Êàäè¼åâè
Àëåêñàíäàð, Ìîìèð Êîðóíîâè
, Áåîãðàä 1996.
Êàëåíäàð ñïîìåíèöà „Ñåëî” 1941, Áåîãðàä 1941
Êàðàîðåâè
€îðå, Èñòèíà î ìîì æèâîòó, Áåîãðàä 1988.
Êâåñè
Èâàí, Íàðîäíè êðàš è œåãîâ äîì, Áåîãðàä 1934.
Êðàšåâèíà Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà, £óãîñëîâåíñêî íîâèíàðñêî óäðóæåœå, 1927.
Êðèçìàí Áîãäàí, Âàœñêà ïîëèòèêà £óãîñëàâåíñêå äðæàâå 1918–1941, Çàãðåá 1975.
Êðêšóø Šóáîìèðêà, Ðàêè
Ëàçàð, £îâàíêîâè÷ Ñ., Ïðèñà¼åäèœåœå Âî¼âîäèíå Ñðáè¼è
1918, Íîâè Ñàä 1992.
Ìàíåâè
Ò., Âèòåøêè êðàš Àëåêñàíäàð I Ó¼åäèíèòåš è £óæíà Ñðáè¼à.
Ìàðè¼à êðàšèöà Ðóìóíè¼å, Èñòîðè¼à ìîãà æèâîòà, Áåîãðàä 1936.
Ìàðèíêîâè
Àëåêñàíäàð, Æåíèäáà êðàšà Àëåêñàíäðà Êàðàîðåâè
à, Áåîãðàä 1999.
Ìåìîàðè ïàòðè¼àðõà ñðïñêîã Ãàâðèëà, Áåîãðàä 1990.
Ìåøòðîâè
Èâàí, Óñïîìåíå íà ïîëèòè÷êå šóäå è äîãàà¼å, Çàãðåá 1969.
Ìèëèâî¼ Êàçèìèð, Âèòåøêè êðàš Àëåêñàíäàð I Ó¼åäèíèòåš, Áåîãðàä 1935.
Ìèëè
åâè
Âëàäåòà, Óáèñòâî êðàšà ó Ìàðñåšó, Áåîãðàä 2000.
Ìèëîñàâšåâè
Ïðåäðàã, Ôîòî-âðåìåïëîâ. Êàêî ¼å „Ïîëèòèêà” âèäåëà XX âåê
(1904–1941), êœ. I, Áåîãðàä 2004.
Ìèëîøåâè
Ìèëàäèí, Äèìèòðè¼åâè
Áîðèñëàâ, Îä¼åöè Ïàøè
åâîã æèâîòà, Çà¼å÷àð
2000.
Ìèòðèíîâè
×åäîìèð, Áðàøè
Ìèëîø, £óãîñëîâåíñêå íàðîäíå ñêóïøòèíå è ñàáîðè,
Áåîãðàä 1937.
Ìèòðîâè
Àíäðå¼, £óãîñëàâè¼à íà Êîíôåðåíöè¼è ìèðà 1919–1920, Áåîãðàä 1969.
Ìèøîâè
Ìèëîø, Ñðïñêà öðêâà è êîíêîðäàòñêà êðèçà, Áåîãðàä 1983.
Ìèõî÷åâè
Ïåòàð, Êðàš è íàðîä. Òðèóìôàëíà ïóòîâàœà Œåãîâîã Âåëè÷àíñòâà êðàšà
ïî Ñàâñêî¼ áàíîâèíè 1.6. äî 18.6.1931, Çàãðåá 1931.
Ìðåíîâè
Ä, Óñòàâè è âëàäå Êíåæåâèíå Ñðáè¼å, Êðàšåâèíå Ñðáè¼å, Êðàšåâèíå ÑÕÑ è
Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å 1835–1941, Áåîãðàä 1988.
Ìðåíîâè
Ä, Ïàëàâåñòðà À, Ñïàñè
Ä, Ðîäîñëîâíå òàáëèöå è ãðáîâè ñðïñêèõ äèíàñòè-
¼à è âëàñòåëå, Áåîãðàä 1987.
Íàðîäíî ¼åäèíñòâî, Çâàíè÷íè êàëåíäàð (ñâèõ øåñò îáëàñòè Áîñíå è Õåðöåãîâèíå) çà
ïðîñòó 1929, Ñàðà¼åâî 1928.
Íàø âåëèêè êðàš – Ñïîìåíèöà ãðàäà Áåîãðàäà Âèòåøêîì êðàšó Àëåêñàíäðó Ó¼åäèíè-
òåšó, Áåîãðàä 1934.

154
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

Íàøà ¼àâíîñò î êðàšó ìó÷åíèêó, Çàãðåá 1935.

Íåäè
Ìèëàí, Êðàš Àëåêñàíäàð I Ó¼åäèíèòåš, Áåîãðàä 1935.
Íèêîëà Ïàøè
ó Íàðîäíî¼ ñêóïøòèíè, êœ. IV, ïðèðåäèî €îðå Ñòàíêîâè
, Áåîãðàä
1998.
Ïàâëîâè
Áóäèìèð, Ìàðè¼à – êðîêè çà ïîðòðåò ¼åäíå êðàšèöå, Áåîãðàä 1997.
Ïàâëîâè
Êðïà Ìèëîðàä, Êðàš Àëåêñàíäàð I Êàðàîðåâè
ó ðàòó è ìèðó, Áåîãðàä
1991.
Ïàâëîâè
Ñò. Êîñòà, Âî¼èñëàâ Ìàðèíêîâè
è œåãîâî äîáà 1876–1935, êœ. 1–5, Ëîíäîí
1960.
Ïàëè
Ìèëåíêî, Íîâè Ñàä ó íîâåìáàðñêèì äàíèìà 1918, Íîâè Ñàä 1992.
Ïåòðàíîâè
Áðàíêî, Èñòîðè¼à £óãîñëàâè¼å, êœ. 1, Êðàšåâèíà £óãîñëàâè¼à 1914–1941,
Áåîãðàä 1988.
Ïåòðîâè
Èëè¼à, Âî¼âîäèíà Ñðïñêà 1918, Íîâè Ñàä 1996.
Ïèëåòè
Ìèëà, Îäëèêîâàœà ¼óãîñëîâåíñêèõ íàðîäà XI X è ïðâå ïîëîâèíå XX âåêà (äî 1941)
èç çáèðêå Âî¼íîã ìóçå¼à ó Áåîãðàäó, Áåîãðàä 1987.
Ïðèáè
åâè
Ñâåòîçàð, Äèêòàòóðà êðàšà Àëåêñàíäðà, Áåîãðàä 1953.
Ðàäîñàâšåâè
Ì., Íà¼âå
è íåèìàðè £óãîñëàâè¼å. Îñíèâà÷, îñëîáîäèëàö, ó¼åäèíèòåš,
Èëóñòðîâàíà ñïîìåíèöà òðàãè÷íèõ îêòîáàðñêèõ äîãàà¼à, Áåîãðàä 1934.
Ðèñòè
Ì., Êðàš Àëåêñàíäàð Êàðàîðåâè
æèâîò è ðàä, Áåîãðàä 1937.
Ðîöà Ñò¼åïàí, Âèòåøêè êðàš Ó¼åäèíèòåš ó íàðîäó, Ñïëèò, á. ã.
ÑàìàðŸè
Äðàãàíà, Âî¼íå çàñòàâå Ñðáà äî 1918, Áåîãðàä 1983.
Ñîëîâ¼åâ Àëåêñàíäàð, Èñòîðè¼à ñðïñêîã ãðáà è äðóãè õåðàëäè÷êè ðàäîâè, ïðèðåäèî
Àëåêñàíäàð Ïàëàâåñòðà, Áåîãðàä 2000.
Ñïîìåí-êœèãà, 10 ãîäèíà âëàäàâèíå œåãîâîã âåëè÷àíñòâà êðàšà Àëåêñàíäðà I,
1921–1931, óðåäèî Íèêî Áàðòóëîâè
, Áåîãðàä 1931.
Ñïîìåíèöà áîðàâêà Œ. Â. êðàšà Àëåêñàíäðà íà ïðîñëàâè òðèäåñåòîãîäèøœèöå íîâî-
ñàäñêå òðãîâà÷êå îìëàäèíå äàíà 10. ¼óíà 1934. ó Íîâîì Ñàäó, Íîâè Ñàä 1934.
Ñïîìåíèöà âåí÷àœà Œ. Â. êðàšà Àëåêñàíäðà I ñà Œ. Â. ïðèíöåçîì Ìàðè¼îì îä Ðóìóíè¼å 1.
¼óíà 1922. ó Áåîãðàäó, Áåîãðàä 1922.
Ñïîìåíèöà âî¼âîäå Ñòåïå Ñòåïàíîâè
à, Áåîãðàä 1930.
Ñïîìåíèöà äèíàñòè¼å Êàðàîðåâè
, Áåîãðàä 1934.
Ñïîìåíèöà Šóáîìèðà Äàâèäîâè
à, Áåîãðàä 1940.
Ñïîìåíèöà ìóøêå ãèìíàçè¼å ó Êðàãó¼åâöó 1833–1933, Êðàãó¼åâàö 1934.
Ñïîìåíèöà íà áîðàâàê Œ. Â. êðàšà è êðàšèöå ó Çàãðåáó îä 25.1. äî 4.2.1931, óðåäèî Ìàð-
öåë Êîëèí 1931.

155
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

Ñïîìåíèöà íà áîðàâàê œèõîâèõ âåëè÷àíñòàâà êðàšà Àëåêñàíäðà è êðàšèöå Ìàðè¼å ó

Çàãðåáó îä 25. ¼àíóàðà äî 4. ôåáðóàðà 1931, Çàãðåá 1931.
Ñïîìåíèöà Íèêîëå Ïàøè
à 1845–1925, Áåîãðàä 1926.
Ñïîìåíèöà íà Ïðâè ñâåñîêîëñêè ñëåò ñîêîëà Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å, Áåîãðàä 1931.
Ñïîìåíèöà î õðàìó Ñëàâå íà âî¼íè÷êîì ãðîášó ó Ñêîïšó, Ñêîïšå 1934.
Ñïîìåíèöà îñëîáîåœà Âî¼âîäèíå 1918, Íîâè Ñàä 1929.
Ñïîìåíèöà Ïåòðà II Ïåòðîâè
à Œåãîøà – Âëàäèêå Ðàäà 1813–1851–1925, Öåòèœå 1926.
Ñïîìåíèöà Ïðâå çåìàšñêå õèãè¼åíñêå èçëîæáå ó Áåîãðàäó 1933, Áåîãðàä 1933.
Ñïîìåíèöè è ãðîášà èç ðàòîâà Ñðáè¼å 1912–1918, Áåîãðàä 1976.
Ñïîìèíñêè çáîðíèê Ñëîâåíè¼å îá äâà¼åñåòíèöè êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å, Šóášàíà 1939.
Ñðåòåíîâè
Ñèíèøà, Âèòåøêè êðàš Àëåêñàíäàð I Ó¼åäèíèòåš, Áåîãðàä 1935.
Ñðïñêà ïðàâîñëàâíà öðêâà. Ñïîìåíèöà î 750-ãîäèøœèöè àóòîêåôàëíîñòè, Áåîãðàä
1969.
Ñðïñêà ïðàâîñëàâíà öðêâà 1920–1970. Ñïîìåíèöà î 50-ãîäèøœèöè âàñïîñòàâšàœà
Ñðïñêå ïàòðè¼àðøè¼å, Áåîãðàä 1971.
Ñòàðè Ìèëàíîâàö, Ãîðœè Ìèëàíîâàö 2003.
Ñòî¼êîâ Òîäîð, Îïîçèöè¼à ó âðåìå øåñòî¼àíóàðñêå äèêòàòóðå 1929–1935, Áåîãðàä
1969.
Ñòåïàíîâè
Á., Íàöèîíàëíè òåñòàìåíò êðàšà Àëåêñàíäðà, Áåîãðàä 1936.
Ñòî¼àäèíîâè
Ìèëàí, Íè ðàò íè ïàêò, Ðè¼åêà 1970.
Òîäîðîâè
Â., Êðàš Àëåêñàíäàð I Ó¼åäèíèòåš, 1937.
Òîïîëà è Îïëåíàö, Òîïîëà 1986.
Òðîèöêè Ñåðãè¼å, Âåðñêà ïîëèòèêà êðàšà ó¼åäèíèòåšà, Íîâè Ñàä 1935.
åòêîâè
£îâàí, Ó¼åäèíèòåšè Öðíå Ãîðå è Ñðáè¼å, Äóáðîâíèê 1940.
èðêîâè
Ñèìî, Ìàðñåšñêè êðñò êðàšà Àëåêñàíäðà, Áåîãðàä 1994.
îðîâè
Âëàäèìèð, Íàøå ïîáåäå, Áåîãðàä 1990.
îðîâè
Âëàäèìèð, Âåëèêà Ñðáè¼à, Áåîãðàä 1990.
×îëîâè
Äàíèöà-Êà
à, ×îëîâè
Ñðàí, Ìàðè¼à Êàðàîðåâè
. Êðàšèöà-ìà¼êà, Áåî-
ãðàä 2001.
Öðêâà Ñâåòîã €îðà íà Îïëåíöó, Çàäóæáèíà è ìàóçîëå¼ Êàðàîðåâè
à, Áåîãðàä 1935.
Øàêîòà Ñ., Ïàâëîâè
Ä. Ïàíòè
Ä. Òîïîëà è Îïëåíàö, Áåîãðàä – Òîïîëà 1968.
Øàíòè
Ì., Äåâåòè îêòîáàð, Áåîãðàä 1934.
Øè¼à÷êè Ä., ×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó. Íàø íà¼âå
è êðàš, Áåîãðàä 1936.
Øè¼à÷êè Ì., Íèøêà Áàœà. Œåí èñòîðè¼ñêè, ëåêîâèòè è ïðàêòè÷íè çíà÷à¼, Áåîãðàä
1937.

156
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

×ëàíöè

Ñïîìåíèê íåçíàíîì ¼óíàêó íà Àâàëè, Íîâà Åâðîïà, êœ. 31, áð. 12, Çàãðåá 1938.
Ñòåâàíîâè
Ìèëåâà, Âåíöè è ðåëèêâè¼å ïîëîæåíè íà ãðîá êðàšà Àëåêñàíäðà, Øóìàäè¼-
ñêè àíàëè áð. 1, Êðàãó¼åâàö 2004.
Ìèëîøåâè
Íåìàœà, Îä Ìàðñåšà äî Îïëåíöà. Ïðåíîñ òåëà è ñàõðàíà êðàšà Àëåêñàí-
äðà Êàðàîðåâè
à 1934, Ãîäèøœàê çà äðóøòâåíó èñòîðè¼ó, ãîä. 10, ñâåñêà 1–3 çà
2003, Áåîãðàä 2004.
Òîìè
Ñâåòîçàð, Äåñåòîãîäèøœèöà ó¼åäèœåœà Öðíå Ãîðå è Ñðáè¼å, Áðàòñòâî, êœ. 23,
Áåîãðàä 1929.

Àëáóìè

Âåíàö íà îäàð Œ. Â. Âèòåøêîã Êðàšà Àëåêñàíäðà I Ó¼åäèíèòåšà, Áåîãðàä 1934.

×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó 1888–1934, óðåäèî Ñò¼åïàí ×åëàð, Çàëîæáà ¼óãîñëîâåíñêå ñîêîëñêå
ìàòèöå èç Šóášàíå
Ïîïîâè
Àíäðà, Ðàòíè àëáóì 1914–1918, Áåîãðàä 1926.
×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó. Ñïîìåí-àëáóì ñëèêà èç æèâîòà áëàæåíîïî÷èâøåã Âèòåøêîã êðà-
šà Àëåêñàíäðà I Ó¼åäèíèòåšà, óðåäèî Âî¼èí Ì. €îðåâè
, Áåîãðàä 1935.

Êàòàëîçè

Êàðàîðåâè
è ó äåëèìà ëèêîâíèõ óìåòíèêà, Òîïîëà 1991.

Êàðàîðåâè
è ó çáèðêàìà Ãàëåðè¼å Ìàòèöå ñðïñêå, Íîâè Ñàä 2004.
Ñëóæáåíî îäåëî ó Ñðáè¼è ó XIX è XX âåêó, Áåîãðàä 2001.

Øòàìïà

Âðåìå, 1922–1934.
Ãëàñíèê – Ñëóæáåíè ëèñò Ñðïñêå ïðàâîñëàâíå öðêâå, 1920–1926.
Èëóñòðîâàíè ëèñò, 1919–1929.
Èëóñòðîâàíè ëèñò „Íåäåšà”, 1929–1934.
£àäðàíñêà ñòðàæà, 1925–1931.

157
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ

L'Illustration, 1929–1934.
Ïîëèòèêà, 1919–1934.
Ïðàâäà, 1918–1934.
Ñâè¼åò, 1926–1934.
Ñëóæáåíå íîâèíå Êðàšåâèíå Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà, 1919–1929.
Ñëóæáåíå íîâèíå Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å, 1929–1934.

158
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å

CIP Êàòàëîãèçàöè¼à ó ïóáëèêàöè¼è

Íàðîäíà Áèáëèîòåêà ñðáè¼å, Áåîãðàä

321.61:929 Êàðàîðåâè
À. I (083.824)

94(497.1)"1918/1934"(083.824)

ÒÎÄÎÐÎÂÈ, Ìèòàð
Àëåêñàíäàð ïðâè – êðàš £óãîñëàâè¼å : 1918–1934 :
[êàòàëîã èçëîæáå] / [àóòîð èçëîæáå è êàòàëîãà] Ìèòàð
Òîäîðîâè
. – Áåîãðàä : Àðõèâ Ñðáè¼å è Öðíå Ãîðå, 2006
(Áåîãðàä : Ãðàôè÷êè àòåšå Áîãäàíîâè
). – 160 ñòð. :
ôîòîãðàô., ôàêñ. ; 24 cm

Òèðàæ 500. – Ñòð. 3–5 : Àëåêñàíäàð ïðâè – êðàš

£óãîñëàâè¼å / Áðàíèñëàâ Ãëèãîðè¼åâè
. –
Áèáëèîãðàôè¼à : ñòð. 151–158.

ISBN 86-80099-10-4

à) Êàðàîðåâè
, Àëåêñàíäàð I,
¼óãîñîâåíñêè êðàš (1888–1934) – Èçëîæáåíè
êàòàëîçè
COBISS.SR-ID 136530700

159