PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ

FEN EDEBİYAT FAKÜLTESİ

ARKEOLOJİ BÖLÜMÜ
BAHAR DÖNEMİ
ARAŞTIRMA ÖDEVİ

KONU
ROMA RESİM SANATININ ÖZELLİKLERİ VE GELİŞİMİ

Yusuf Burak ÖZER

16170050

DANIŞMAN
Prof. Dr. Celal ŞİMŞEK

DENİZLİ, 2020
0
 İÇİNDEKİLER

BİRİNCİ BÖLÜM

1. ROMA RESİM SANATI .....................................................................................................2

KISALTMALAR .........................................................................................................................6

KAYNAKÇA ................................................................................................................................7

LEVHALAR .................................................................................................................................9

1
 BİRİNCİ BÖLÜM

1. ROMA RESİM SANATI

Antik Dönem Roma evlerinin duvarları sıvalıydı ve parlak boyanmışlardı1. Roma

resim sanatı Antik Yunan resim sanatının bir devamı gibi görünse de Roma resim
sanatının da farklılıklar görülmüştür.2

Roma resim sanatını, MÖ 2. ile MS 79 yılları arasında ki döneme ait resimleri,

Roma kasabası olan Pompei ve Herculaneum’ da bulunan villaların duvarlarını süsleyen
resimlerden görebiliriz. Yazlık kasaba olan bu bölgenin villalarının duvarlarında,
kendinden çerçeveliymiş gibi görülen birçok manzara, natürmort ve hikayeleştirilmiş
resimler bulunmuştur3. Çoğunlukla mitolojik konular olmakla birlikte, mimari,
illüzyonist, ölü doğa, manzara ve doğa sevgisi dikkat çeker. Resme mekân, ışık, atmosfer
vb. unsurlar girmiştir. Perspektif konusunda hiç bilgisi bulunmayan sanatçılar, gözlem
gücüyle, izleyende derinlik algısı yaratmak için yukarı doğru yöneltilmiş mimarilerle
küçülme duygusu vermişlerdir4.

Duvar resimlerinde mekâna derinlik kazandıran geniş açılı manzaralar ve

perspektife dayalı mimari öğeler çizilmiştir. Üst üste bindirilmiş öğelerle bir derinlik
kazandırılmak istenmiştir. Aralarında bulunan insan figürleri ışık ve gölge değerleriyle
zenginleştirilmiştir5. (Levha 1, Res.1).

Romalı sanatçılar resim uygulaması yapılacak olan duvarda öncelikle bir iskele
kurarak sıva uygulamasını yapmışlardır. İskele seviyesini takip eder hareketlerle sıva
işlemini tamamlamışlardır6. (Levha 1, Res.2).

Pompeii’de Roma resim sanatına ait birçok örnek vardır.7 MÖ 2. yy. ile MS 1.yy.
arasına tarihlendirilen Pompeii resimlerinde mitolojik konular, manzara, günlük yaşam,

1
Özdemir 2015, 29.
2
Çoban 2016, 15.
3
Çoban 2016, 15.
4
https://www.academia.edu/24497305/avrupa_uygarl%C4%B1klar%C4%B1_-_roma_sanat%C4%B1
(02.05.2020)
5
Çoban 2016, 16.
6
Sözbir 2016, 107.
7
https://www.academia.edu/24497305/avrupa_uygarl%C4%B1klar%C4%B1_-_roma_sanat%C4%B1
(02.05.2020).

2
natürmort, tarihi konular ve portre gibi konular resmedilmiştir8. Roma resim sanatında
resimlerde perspektif kullanılmamıştır. Resimde perspektif yok, figürler ise doğal
büyüklüğündedir. Çizgiler ağır basar. Natürmort tarzda resimler görülür bunlar boşlukları
doldurmak için kullanılır.9 (Levha 2, Res.3).

Alman Arkeolog Mau, duvar resimlerini dört stile ayırmıştır: I. Stilde (MÖ 3. yy.-
2. yy’lar) sıva üstünde çeşitli renklerle yapılan dikdörtgen panellerde mermer levha
imitasyonları; II. Stilde (MÖ 80/40-40-20) ışık ve gölge tekniği kullanılarak gerçeğe
yakın yapılmış mimari yapılar; III. Stilde (MÖ 20/41-MS 41-54) yatay ve dikey olarak
üç bölüme ayrılan duvarın orta kısmına yerleştirilen figüratif temalar; IV. Stilde (MS
54/68-68/79) ise II. Stil gibi perspektif olarak etkileyiciliği bulunan mimari elemanların
yapımının tercih edildiğini bildirmektedir.10

I. stilde, MÖ 4. yy’ın sonlarında Hellenistik dünyada ortaya çıkmıştır ve

Cumhuriyetin son iki yüzyılında Roma evlerinde kullanılmıştır.11

I. stilde, tuğla kullanılmış ve tuğlanın üzerine sanki mermer dokusu varmış gibi
boyanmış. “Doğal taş taklidi.”12 I. Stil’de, sıva üzerine renkli boyalarla yapılan
dikdörtgen paneller içerisinde mermer levhaların benzerleri yapılmıştır. Akdeniz
çevresinde MÖ. 2. yy’da genel olarak tercih edilmiştir.13 Üzerinde resim uygulaması
nerdeyse hiç yoktur. Duvarın renkli sıva ile boyanıp mermer görünümü kazanması
amaçlanmıştır. (Levha 2, Res.4). Ressamlar bu renkleri kullanarak mermerleri taklit etme
konusunda yetenekli hale gelmişlerdir. Pompeii’de Sallust (Levha 3, Res.5) Evi ve Faun
Evi’nde (Levha 3, Res.6) örneklere rastlarız14.

Bu dönemde zemin mozaiği revaçtadır. Roma resim sanatında mozaikler önemli

bir yere sahiptir. Pompeii’deki “Faun Evi”nde bulunan ve büyük İskender’in Pers Kralı
III. Darius’la MÖ 33 yılında yaptığı Issos Savaşı’nı betimlediği Mozaik, Roma mozaik
sanatının önemli eserlerinden biridir. Antik Çağ sanatının bu meşhur eserinin, ünlü Yunan
sanatçı Philoxenos’un günümüze ulaşmayan eserinden kopyalandığı bilinmektedir.
Mozaikte, Büyük İskender’le savaşan Kral Darius’un savaş meydanından kaçışı tasvir

8
Eraslan 2014, 2.
9
https://www.tarihlisanat.com/roma-sanati/ (02.05.2020)
10
Eraslan 2014, 2.
11
Thompson 2007, 138.
12
https://twitter.com/SanatnTarihi/status/794879452161392641 (04.05.2020)
13
Sözbir 2016, 109.
14
https://www.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/wall-painting/a/roman-wall-
painting-styles (04.05.2020)

3
edilmiştir15. Resim kalın bir diş kesimi bandı ile çerçeveye alınmıştır. Bu bant
alışılagelmişin dışında uzun ve basık olarak resmedilmesinin yanında, çaprazdan
perspektif olarak verilmiştir. Köşelerde dörtgen alanlar oluşmakta ve bu alanların
içerisine altı yapraklı Rozetler yerleştirilmiştir16. (Levha 4, Res.7). Başka bir mozaik
örneği bir deniz sahnesi konu edilmiştir. Mozaiğin orta kısmında bir ahtapot ve ıstakoz
birbirlerine dolanmış bir biçimde birbirleriyle mücadele ederken betimlenmiştir. Onların
etrafını ise çeşitli türlerde balıklar çevrelemektedir. Arka planı karanlık olarak gösterilen
mozaikte çok sayıda balığın hareket halinde gösterilmesiyle gerçekçi bir görünüm
yakalanmıştır. Balıklardaki renk geçişleriyle perspektif sağlanmaya çalışılmıştır. Bu
mozaikte İskender Mozaiği gibi İÖ 100 yılına tarihlendiği düşünülmektedir.17 (Levha 4,
Res.8).

II. Stilde Roma duvar resminde MÖ 1. yy’ın başlarında ortaya çıktı, bu sırada
fresk sanatçıları mimari formları yalnızca resimsel yöntemlerle taklit etti.18 Resimde
gölge ve ışık uygulamaları ile boyanmış gerçekçi mimari yapılar betimlenmiştir.
Tamamen Romalıların icadıdır. Mekânda farklı bir perspektif oluşturup odanın daha uzun
gösterilmesi ya da sonu yokmuş hissi vermesi amaçlanmıştır. Bazen oturan ya da ayakta
duran yan yana dizilmiş figürler ile bazen bahçeler ve revaklar betimlenerek oda daha
geniş gösterilmiştir. Bu stilde yapılmış en önemli freskolar, İtalya Boscoreale’de bulunan
MÖ 40 yılına ait olan Publius Fannius Synistor Villa’sı duvarları (Levha 5, Res.9) ve
Pompeii’de bulunan MÖ 1. yy. ortalarına tarihlenen Gizemler Villası duvarlarında yer
almaktadır19. (Levha 5, Res.10). Dar alanları daha geniş göstermek için perspektifli bir
mimari görünüş ve mimariden bakılabilen bir bahçe manzarası. (Levha 6, Res.11-12).

III. Stil’de duvarlar yatay ve dikey şekilde üç bölüme ayrılarak ortalarına merkezi
figüratif temalarda yapılmış betimlemeler yerleştirilmiştir. Ancak çok yönlü, farklı ve
narin detaylara sahip olması nedeniyle bu stil genellikle karmaşık ve gerçekten uzak bir
yaklaşım olarak görülmüştür20. (Levha 7, Res.13). III. Stil sadece hayal edilen alanda var
olabilecek fantastik ve stilize sütunlar ve alınlıklar içeriyordu21.

15
Orta Öğretim Sanat Tarihi Ders Kitabı 2019, 107.
16
Alanyalı 2001, 15.
17
Balıkçı 2017, 43.
18
https://www.metmuseum.org/toah/hd/ropt/hd_ropt.htm (04.05.2020).
19
Sözbir 2016, 109.
20
Sözbir 2016, 109.
21
https://www.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/wall-painting/a/roman-wall-
painting-styles (04.05.2020).

4
 Vitruvius, freskolarda III. Stil ile başlayan değişimden yakınmaktadır ve
betimlenen konuların giderek gerçeklikten uzak yapılmaya başlamasından söz
etmektedir22. (Levha 7/8, Res.14-15). Resimleri gerçek şeylerden ziyade canavarlıkları
temsil ettiği için eleştirdi, “örneğin sazlar sütunların yerine koyuldu, kıvırcık yaprakları
ve kıvrımları olan yivli uzantılar yerine alınlıklar, türbelerin temsillerini destekleyen
şamdanlar ve alınlıklarının üstünde köklerden büyüyen ve insan figürleri üzerine
anlamsız bir şekilde oturan çok sayıda kıvrımlar gibi23. (Levha 8 Res.16).

IV. Stil, Mau'nun “Karmaşık Stil” olarak adlandırdığı, daha önce gelen üç stilin
bir kombinasyonu olarak tanımlanabilir24. IV. Stilde, II. Stil benzeri olarak etkileyici
mimari unsurlar ve manzaraların yer aldığı betimlemeler yapılmıştır25. (Levha 9, Res.17).
Resim sanatı öncekilerinin çizgisel basitliğinden kaçınmıştır. Özelikle dalgalı bitkiler
(vultler, dallar, çiçekler ve girlandlar) ve hayvanlar (kuğu, yunus ve grifonlar vb.) gibi
dinamik formlar tercih edilmiştir26 II. Stil’deki geniş mekân izlenimi ile III. Stil’in
zarafeti birleştirilerek sentez bir fikirle, IV. Stil oluşturulmuştur. Kompozisyonların
genellikle kırmızı ve beyaz renkler tercih edilmiştir. Betimlenen figürler doğal
çevrelerinde gösterilmiştir. Bu stil MÖ 1. yy’ın ortalarından sonra kullanılmaya
başlamıştır27. IV. Stil ayrıca, mitolojik, tür, manzara ve natürmort görüntüleri içeren,
üçüncü stile göre çok daha büyük ölçekte ve çok daha geniş bir tema yelpazesine sahip
olsa da merkezi panel resimlerini içerir28. (Levha 9, Res.18).

Hrıstiyanlığın yayılmasıyla273 birlikte Roma duvar resim teknikleri giderek

basitleşmiştir. Duvar sıvaları özensizce yapılmaya başlamıştır. Sıva tabakası ikiye
inmiştir. Yüzeyler artık perdahlanmamıştır. Sanatta kaba bir tekniğin uygulandığı yeni bir
estetik anlayışı varolmaya başlamıştır29. (Levha 10, Res.19).

22
Sözbir 2016, 109.
23
https://smarthistory.org/roman-wall-painting-styles/ (04.05.2020).
24
https://smarthistory.org/roman-wall-painting-styles/ (04.05.2020).
25
Sözbir 2016, 109.
26
Özdemir 2015, 31-32.
27
Sözbir 2016, 109-110.
28
https://smarthistory.org/roman-wall-painting-styles/ (04.05.2020).
29
Sözbir 2016,

5
 KISALTMALAR

Fig.: Figür.

İÖ: İsa’dan Önce.

Lev.: Levha.

MÖ: Milattan Önce.

MS: Milattan Sonra.

Res.: Resim.

vb.: Ve benzeri.

yy.: Yüzyıl.

6
 KAYNAKÇA

Modern Kaynaklar

Alanyalı 2001 H. S. Alanyalı “Philoxenos ve İskender Mozaiği”, Anadolu Üniversitesi

Edebiyat Fakültesi Dergisi, Ed. C. Bilim, 1, 3, İstanbul, 2001, 13-30.

Balıkçı 2017 Faun Evi Taban Döşemeleri, Ege Üniversitesi, İzmir, 2017.

Çoban 2016 Resim Sanatı Tarihinde Mekansal Espas Anlayışına Antitez Olarak
Minimalist Resim Anlayışı, İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2016.

Eraslan 2014 Ş. Eraslan “Roma Dönemi Efes ve Pompeii Duvar Resimlerinin

İkonografik Açıdan Değerlendirilmesi”, Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim
Dergisi, 12, Ankara, 2014, 2-10.

Özdemir 2015 O. Özdemir “Yaşayan Duvar Resimleri Kenti… Pompeii”, Çömlek, 14,
Mersin, 2015.

Sözbir 2016 Antik Dönem Duvar Resimleri Yapım Teknikleri ve Gelişimi, Adnan
Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın 2016.

Thompson 2007 N. L. Thompson Roman Art A Resource for Educators New York, 2007.

İnternet Kaynakları
https://www.academia.edu/24497305/avrupa_uygarl%C4%B1klar%C4%B1__roma_san
at%C4%B1 (02.05.2020).

https://www.tarihlisanat.com/roma-sanati/ (02.05.2020).

https://twitter.com/SanatnTarihi/status/794879452161392641 (04.05.2020).

7
https://www.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/wall-
painting/a/roman-wall-painting-styles (04.05.2020).

https://www.metmuseum.org/toah/hd/ropt/hd_ropt.htm (04.05.2020).

https://smarthistory.org/roman-wall-painting-styles/ (04.05.2020).

https://twitter.com/SanatnTarihi/status/794880334085160960/photo/2 (04.05.2020).

https://www.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/wall-
painting/a/pompeii-house-of-the-vettii (04.05.2020).

8
 LEVHALAR
LEVHA 1

Resim 1: Kutsal Ağaçlı Manzara, Villa Boscotrecase, MÖ 20-10 dolayları. (Çoban 2016,
16, Res.4).

Resim 2: Romalı fresko ressamları. (Sözbir 2016, 120, Lev. LXVII, Fig.85).

9
 LEVHA 2

Resim 3: Pompeii Freski30.

Resim 4: İtalya Herculanium, Casa Sannitica Villası’ndan I. Stil’de yapılmış fresko.

MÖ 2. yy. (Sözbir 2016, 122, Lev. LXIX, Fig.87).

30
https://www.tarihlisanat.com/roma-sanati/ (02.05.2020).

10
 LEVHA 3

Resim 5: I. Stil resim örneği, Sallust Evi, Pompeii, MÖ 2. yy’da inşa edilmiş31.

Resim 6: I. Stil resim örneği, Faun Evi, Pompeii, MÖ 2. yy’da inşa edildi32.

31
https://smarthistory.org/roman-wall-painting-styles/ (04.05.2020).
32
https://smarthistory.org/roman-wall-painting-styles/ (04.05.2020).

11
 LEVHA 4

Resim 7: Büyük İskender mozaiği, Pompeii'deki Faun Evi'nin sahibi için yapılmıştır. MÖ
10033.

Resim 8: Ahtapot ve ıstakoz arasındaki mücadele. (Balıkçı 2017, 43, Res.31).

33
https://tr.khanacademy.org/humanities/world-history/ancient-medieval/alexander-the-great/a/alexander-
the-great (02.05.2020).

12
 LEVHA 5

Resim 9: İtalya Boscoreale’den Publius Fannius Synistor Villa’sı. II. Stil’de yapılmış.
MÖ 40’lar. (Sözbir 2016, 123, Lev. LXX, Fig.88).

Resim 10: Pompeii’den Gizemler Villa’sı, II. Stil resim örneği, Dionysiac frizinin
görünümü. Herculaneum yolu üzerindeki Pompeii duvarlarının hemen dışında. MÖ 1. yy.
ortaları34

34
https://www.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/wall-painting/a/roman-wall-
painting-styles (04.05.2020).

13
 LEVHA 6

Resim 11: II. Stile ait mimari görünümlü duvar resmi35.

Resim 12: II. Stile ait bir bahçe görünümlü duvar resmi, Pompeii36.

35
https://twitter.com/SanatnTarihi/status/794879452161392641 (04.05.2020).
36
https://twitter.com/SanatnTarihi/status/794879452161392641 (04.05.2020).

14
 LEVHA 7

Resim 13: Villa Boscotrecase, III. Stil’de yapılmış fresko. MÖ 1. yy. sonları. (Sözbir
2016, Lev. LXXII, Fig.90).

Resim 14: III. Stil resim örneği, şamdanlı

panel, Villa Agrippa Postumus,
Boscotrecase, MÖ 1. yy. sonları37.

37
https://smarthistory.org/roman-wall-painting-styles/ (04.05.2020).

15
 LEVHA 8

Resim 15: III. Stil resim örneği, şamdanlı panel (Mısır motifli detaylar), Villa Agrippa
Postumus, Boscotrecase, MÖ 1. yy. sonları38.

Resim 16: Mimari ögelere yer verilmemiş, arka fon beyaz-krem rengi, ışık-gölge
perspektifine göre resmedişmiş III. Stil duvar resmi39.

38
https://smarthistory.org/roman-wall-painting-styles/ (04.05.2020).
39
https://twitter.com/SanatnTarihi/status/794880334085160960/photo/2 (04.05.2020).

16
 LEVHA 9

Resim 17: IV. Stil resim örneği, Ixion Odası, Vetti Evi, Pompeii, MS 50-6240.

Resim 18: Eroslar şarap satış sahnesi. Pompeii, Vettiusların Evi’ne ait duvar resmi, IV.
stil örneği41.

40
https://smarthistory.org/roman-wall-painting-styles/ (04.05.2020).
41
https://www.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/wall-painting/a/pompeii-
house-of-the-vettii (04.05.2020).

17
 LEVHA 10

Resim 19: İtalya Roma’dan çoban freskosu. MS 3. yy. (Sözbir 2016, Lev. LXXVII,
Fig.96).

18