Sosyoloji Notları, Sayı: 6, 2008, s.
51-55
51
Sosyoloji Notları
KÜLTÜREL FEMİNİST TEORİ ve
FEMİNİST TEORİLERE GİRİŞ
Cihat Özsöz*
Giriş
Feminizm, 18. yüzyılda İngiltere’de
cinsiyet ayrımcılığına karşı çıkarak, cinsler
arasındaki siyasal toplumsal ekonomik eşitliği,
kadın haklarının genişletilmesiyle sağlamaya
çalışan bir toplumsal harekettir. Feminizm 1789
Fransız devriminin gerçekleşmesi ve devrimin
devam eden süreci içerisinde kadın özgürlüğünün,
kadınların seçme-seçilme, mülkiyet haklarının
savunulması biçiminde kendini gösterdi.
Feminizm kavramı 1890’larda özellikle
kadınlara oy hakkı verilmesi, kadınların eğitim ve
çalışma haklarına sahip olmaları için kampanya
yürüten kadınlar ve erkekler için kullanılıyordu.
Feminist teori içinde bu dönemden 1968 sonrasına
kadar olan dönem “birinci dalga” 1968 sonrası
dönem ise “ikinci dalga” olarak
adlandırılmaktadır. Özellikle ikinci dalga
feminizm geniş bir tabana yayılmış ve sosyoloji yi
de önemli şekilde etkilemiştir. Bu süreçte
kadınların yaşamlarına eğilen araştırmalar artış
göstermiş, toplumsal cinsiyet, ataerkillik ve
cinsiyet rolleri gibi kavramlardan yararlanılarak
cinsiyetlerin eşitsizliği hakkında kuramlar
geliştirilmiştir (Olgun, 2003: 4). Kültürel
Feminizme geçmeden önce, karşılaştırmalı bir
değerlendirme yapılabilmesi için diğer feminizm
türlerini kısaca özetlemek faydalı olacaktır.
Aydınlanmacı Liberal Feminizm
Mary Wollstonecraft, Frances Wright ve
Sarah Grimké gibi feminist düşünürlerin
eserleriyle adını duyuran Aydınlanmacı Liberal
geleneğin problem olarak gördüğü şey siyasal
sistemlerdir. Locke, Kant, Mills ve Rawls gibi
isimler tarafından açıklanan siyasal felsefe,
* Aydınlanmacı Liberal gelenek, siyasal ve
Hacettepe Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Yüksek Lisans
Öğrencisi
kadınların uğradığı siyasal ve ekonomik
haksızlıkların bir uygulaması olarak kabul
edilmektedir (Steeves, 1999: 137).
Aydınlanmacı Liberal Feministlerin temel
ortak düşünceleri şu şekilde özetlenebilir;
1- Akla inanç. Wollstonecraft gibi bazı
düşünürlere göre Akıl ve Tanrı neredeyse
eşanlamlıdır. Birey, aklı içinde Tanrısal
bir kıvılcım barındırır, bu kişinin
vicdanıdır. Frances Wright ve Sarah
Grimké gibi feministler, gerçeğin en
güvenilir kaynağının herhangi bir yerleşik
kurum ve gelenek değil, bireysel vicdan
olduğunun göz önünde tutulması
gerektiğini belirtirler.
2- Kadının ve erkeğin ruhları ile akılcı
yeteneklerinin aynı olduğu inancı. Başka
bir deyişle kadınların ve erkeklerin
ontolojik olarak benzer oldukları inancı.
3- Toplumsal değişme ve toplumun
dönüşümüne etki etmenin en iyi yolunun
eğitim –özellikle eleştirel düşünebilmek
için eğitilmek- olduğuna inanç.
4- Bireyin diğer bireylerden ayrı olarak
gerçeği arayan, akılcı ve bağımsız bir
aktör olarak hareket eden ve haysiyeti
bağımsızlığına bağlı olan yalnız bir varlık
olduğu görüşü.
5- Sonuç olarak aydınlanma kuramcıları,
“doğal haklar doktrini”ne bağlı
kalmışlardır. Önemli birçok kuramcı
kendilerini siyasi haklarla ilgili taleplerle
sınırlandırmamakla birlikte, 19. yüzyıl
kadın hareketi esas olarak bu talepler
özellikle de oy verme hakkı üzerinde
durmuştur (Donovan, 2005: 27-28).
sosyal düzendeki ataerkil kabullerin kadınları çok
 52
Sosyoloji Notları
özel bir alana hapsedip onları işlevsiz hale
getirdiğini, yasal düzenlemeler ve eğitim yoluyla
kadınların, ontolojik olarak eşit oldukları
erkeklerle aynı haklara sahip hale getirilmesi
gerektiğini söylemektedir. Kadınlar eğitim
hakkını elde ederek ilk olarak kendi konumlarına
eleştirel bakabilme yeteneklerini geliştirmeli ve
seçme-seçilme hakkını da kazanıp hem kendi
özgürleşmelerini hem de sistemin ataerkil
eğilimlerinin yıkılmasını sağlamalıdırlar. İkincil
konumdan kurtulma yolundaki bu fikirler tüm
Aydınlanmacı Liberal Feministlerin buluştuğu
noktadır (Demir, 2003: 8).
Bu gelenek toplumsal cinsiyet
farklılıklarının psikolojik kökenlerine
eğilmemekte, rasyonel argümanlar yoluyla
çözülebilecek bir irrasyonel önyargı meselesinin
varolduğuna inanmaktadırlar (Steeves, 1999:
137). Aydınlanmacı Liberal Feminizmin bu tavrı
çözümün incelenen her birimi eşitmiş gibi kabul
eden geleneksel toplumbilimi araştırma
metotlarını kabul etmelerine yol açar. Radikal
feministler ise bu metotların da eril önyargılarla
şekillendiği eleştirisini getirmektedirler (Steeves,
1999: 138).
Radikal Feminizm
Radikal Feminizm, Liberal geleneğin
“ontolojik eşitlik” kabulüne taban tabana zıt bir
iddiayla konuya yaklaşır. Bu geleneğe göre kadın
ve erkek doğuştan farklıdır. Erkek her zaman
kadını boyunduruğu altına almaya çalışır. Bu
durum karşısında kadınların yapması gereken şey
erkeğe ihtiyaç duyulmayan bir dünya için her
anlamda birbirlerine yönelmeleridir. Kadınların
her alanda ikinci konuma itildiğini söyleyen
Radikal Feministler, özel olarak pornografi
konusuna önem vermişlerdir. Pornografinin
kadının ikincil konumda tutulması için önemli bir
araç olduğunu iddia etmektedirler.
Bu gelenek erkek egemenliğinin,
kapitalizmin doğurduğu bir problem olmadığını,
yukarıda da belirttiğimiz gibi erkeğin doğuştan
itibaren kadını kendine hizmet etmeye zorlaması
sonucu ortaya çıktığını (yani her zaman
varolduğunu) belirtmektedir.
Çözüm olarak kadın kadına ilişkiler,
erkeksiz üreme yollarının araştırılması ve
erkeklerin hormonlarına yapılacak bir
müdahaleyle çocuk emzirebilecek hale gelmeleri
gibi argümanlar sunan Radikal gelenek, kadın
erkek eşitliğini sağlamaya çalışan bütün
toplumbilimsel metotların eril önyargılar
içerdiğini düşünür. Yani bu uzlaşma sağlayıcı gibi
görünen bütün metotlar temelde erkeğin çıkarını
daha fazla gözetmektedir (Olgun, 2003: 5).
Tüm bu eşitsizliklerden dolayı kadınlar
kendilerini bastırılmış bir sınıf ya da kast olarak
görmeli ve erkeklere karşı, kadınların tarzında bir
toplum oluşturmak için, birlikte savaşmalıdır
(Donovan, 2005: 268-269).
Dorothy Smith özelde sosyal bilimler,
genelde yaşamın tüm alanlarında varolan ataerkil
eğilime çözüm olarak ‘kadınların sosyolojisi’ni
(women’s sociology) önermektedir. Radikal
eleştirinin türlerinden olan bu yaklaşım üç temel
amaç içerir;
1- Varolan metodolojik kabulleri ve
pratikleri, yerlerine feminist metodolojiyi
koyacak şekilde eleştirmek.
2- Pozitivist bilimin, epistemolojik
varsayımlarını sorgulamak.
3- Ataerkil ve pozitivist yaklaşımlardan
soyutlanmış özgür bir feminist bakış açısı
(standpoint) inşa etmek.
Bu amaçlar doğrultusunda yapılması
gereken şey bilginin üretimindeki epistemolojik
bağlantıları ayıklamak, pozitivist yaklaşımın inkar
ettiği gündelik deneyimleri ve siyasal
uygulamaları hesaba katmaktır (Turner, 2003:
255-259).
Radikal Feminizmin medya çalışmaları
bağlamındaki görüşü ise evrensel erkek
tahakkümünü varsayması ve bir çözüm olarak
ayrılıkçılığı amaçlamasıyla doğru orantılı olarak
ayrı işlemcilere, kanallara ve izleyicilere sahip
feminist bir basına ihtiyaç olduğudur (Steeves,
1999: 135).
Marksist Feminizm
Marksist Feminizm, kadınların
ezilmesiyle ilgili olarak maddi bir temel
saptamaya, üretim tarzları ya da kapitalizm ile
kadınların statüsü arasında bir ilişki bulmaya
çalışmaktadır. Bir başka deyişle üretim alanları ile
yeniden üretim alanı Marksist düşüncede sadece
biyolojik üretmeyi değil, esas olarak kadınlar
tarafından yapılan işlerle, işçilerin işlevsel
kalmalarını sağlayan tüm işler arasında bağlar
belirlemeye çalışır (Donovan, 2005: 147-148).
Sorunun kaynağını sınıfsal baskıda gören
bu gelenek yönetici sınıfın dayattığı hakim
ideolojiye vurgu yapar. Aydınlanmacı Liberal ve
(Sosyalist gelenekten farklı olarak) Radikal
geleneğe muhalefet niteliğinde belirlemeler içerir
(Steeves, 1999: 149). Özellikle Engels’in
“Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni”
eserinde, Marx’ın görüşleri çerçevesinde
şekillendirdiği aile olgusu, bu geleneğin önemli
 53
Sosyoloji Notları
argümanlarındandır. “Tek eşlilik, önemli
servetlerin bir elde –bir erkek elinde-
toplanmasından ve bu servetlerin başka hiç
kimseye değil, bu adamın çocuklarına kalması
isteğinden doğdu” diyen Engels, iktisadi
üstünlüğü elinde bulunduran erkeğin, kadına karşı
da üstün konuma geldiğini belirtir (Akt: Demir,
2003: 9).
Marksist Feminizm bu noktada (Sosyalist
feminizmle birlikte) sınıfsız toplumun, kadının
özgürleşmesi için vazgeçilmez olduğunu savunur
ve praxis olarak da “bilinç yükseltme” nosyonuna
(yani devrimci bilince ulaşmaya) vurgu yapar.
Sosyalist Feminizm
Marksist teoriyle aynı kaynaktan beslenen
bu gelenek, Radikal Feminizmin toplumsal
cinsiyet eşitsizliği vurgusunu paylaşır. İdeoloji
noktasında Marksist Feminizmden farklı olarak
kitle kültüründeki ideolojik dışavurumların görece
özerkliğini varsayar (Steeves, 1999: 149).
Sınıfsal baskının önemini yineleyen bu
gelenek ataerkilliğin de en az sınıfsal baskı kadar
önemli olduğunu vurgular. Marksist yaklaşımın
kadını hem evde hem de işyerinde baskı altına
alan ataerkilliği ve ücret karşılığı olmayan kadın
emeğini açıklamada yetersiz olduğunu savunur.
Ayrıca Aydınlanmacı Liberal geleneği kendini
gerçekleştirme kisvesi altındaki bireyselcilikten
dolayı eleştirir ve kolektif yararlara yönelir.
Sosyalist Feminizm kadınların özgürleşme
yolunda (sosyalist sol gruplar gibi) destekçi
siyasal gruplara ihtiyacı olduğunu, bu anlamda
ayrılıkçı olmamak gerektiğini savunur. Toplumsal
cinsiyete dayalı eşitsizliklerin çözümü için de
psikanalitik teorinin yeniden formüle edilmesi
gerekliliği Sosyalist geleneğin önemli
argümanlarındandır (Steeves, 1999: 150-151).
Varoluşçu Feminizm
Hegel ve Sartre’dan beslenen Varoluşçu
Feminizm ilk olarak Simon de Beauvoir’in
belirlemeleriyle dikkat çekmiştir. Ataerkil düzenin
erkeği özne ve mutlak, kadını da öteki konumuna
iten tavrı de Beauvoir tarafından eleştirilmektedir.
Bu anlamda düşünür, ataerkil toplumda kadının
yegane alanı olan evi ve ev işlerini eleştirir. Ona
göre kadın bu (sözde) sorumlulukları yerine
getirerek öteki kimliğini yeniden üretir. Kendi
sınırlı alanındaki davranışlarıyla özne olduklarını
düşünen kadınlar, kendilerini “erkeklerin onları
öteki konumunu benimsemeye zorladığı bir
dünyada yaşar bulurlar” (Donovan, 2005: 233).
Kathryn Allen Rabuzzi ise bu sınırlı alanı
süregelen dişil kültürün alanı olarak görmek
gerektiğini ve bu alandaki davranışlarıyla kadının
farklılaştığını söyler. Bu anlamda kadın ne
aşağılık, ne de üstündür, yalnızca farklıdır
(Donovan, 2005: 239).
Mary Daly ise kadınların ilk olarak
içselleştirdikleri ötekilik ideolojisinden
kurtulmaları gerektiğine vurgu yapar. Bu uğurda
“görme” ve “olma” cesareti gösteremeyip, hiç
olma riskini göze almayıp, kötü kaderi kabullenen
kadınların zaten varolamadıklarını, evdeki role
saplanarak, yaratıcılığa giden geçide
ulaşamadıklarını belirtmektedir (Donovan, 2005:
244).
Freudcu Feminizm
Freud’un toplumsal olarak belirlenmiş
yetişkinlik rolüne doğru gelişim süreciyle ilgili
belirlemeleri ve aile içinde kadın ve erkek
rollerini irdelediği aykırı çalışmaları feminist
çalışmalar için önemli bir kaynak olmuştur.
Ancak bu gelenek kadını erkek için varolan bir
nesne konumuna getiren Freud’a ciddi eleştiriler
getirmiştir.
Freud’un “anatomi kaderdir” anlayışına
saplanan biyolojik determinizmi en çok eleştiri
alan noktadır. Buradan yola çıkarak Freud kadını
boyun eğmesi gereken olarak tanımlamıştır.
Freud’a getirilen eleştirilerin dayandığı temel
nokta, Radikal feministlerin de işaret ettiği, eril
önyargılara dayalı bilimsel yöntem eleştirisidir.
Freud’un belirlemelerini biyolojik
gerekçelere değil de toplumsal baskı ve
yönlendirme mekanizmalarına dayandırdığımızda
daha sağlıklı sonuçlara ulaşırız. Kate Millet,
Freud’un tam da bu noktada tıkandığını iddia
etmektedir (Donovan, 2005: 198).
Kültürel Feminizm
Kadını “farklı” olarak tanımlayan
teorilerden olan Kültürel Feminizm, kadına kişisel
güç, gurur ve kamusal yenilenme kaynağı olarak
bakar. Siyasal değişimden ziyade kültürel
dönüşüme odaklanan bu gelenek, dönüşümün
anaerkil bir yapıya doğru gerçekleşmesi
gerektiğini savunur, yani; dişil etki ve değerler
aracılığıyla yönlendirilen kadın toplumu görüşü
(Donovan, 2005; 70).
Margaret Fuller’in 1845’te yazdığı “19.
Yüzyılda Kadın” eseriyle şekillenen Kültürel
Feminizm, aydınlanmanın mekanik bakışının
yerine duygusal, sezgisel bilgiye vurgu yapar
(Donovan, 2005: 71). Kadını bu bilgiye ulaşmada
doğal yeteneği olan bir varlık olarak tanımlayan
Fuller, kadınlığın gelişmesinin, toplumu da
radikal olarak değiştireceğini iddia etmektedir.
 54
Sosyoloji Notları
“Kadınların sezgileri daha hızlı ve doğrudur.
Genellikle normal kadınların tüm bunları
şaşmaz bir muhakeme ile kavrayıp tasvir
ettiklerini görürsünüz. Çok akıllı erkeklerin
ortamdaki değişiklikler karşısında tamamen
aptallaştıklarını ve çevrelerindeki hayat
tarzlarını birbirine bağlayan görünmez
bağları fark edemediklerini görürsünüz.”
(Akt: Kayhan, 1999: 38)
Kadın ve erkeği iki kutup olarak kabul
eden bu gelenek, bu iki kutbun uyumlu bir iç içe
geçiş yaşamaları halinde, kadınlığın doğal olarak
kültürleri kadınlaştıracağını iddia eder. Bu, “bitki
benzeri letafetin” uyumlu, huzurlu kuralının
geçerli olması, alkol ve uyuşturucu kullanarak öze
karşı uygulanan şiddet ile yiyecek için hayvanları
katletmek de dahil olmak üzere her alanda
uygulanan şiddete son vermek anlamına
gelmektedir (Donovan, 2005: 77). Görüldüğü gibi
Fuller (ve dolayısıyla Kültürel Feminizm)
dünyadaki iyileşmeyle kadının özgürleşmesi
arasında doğrusal bir ilişki olduğunu
söylemektedir.
Kültürel Feminizmin en önemli çıkışı,
Hıristiyanlığın ataerkilliğine sert eleştiriler getiren
Matilda Joslyn Gage’in “Kadın, Kilise ve Devlet”
eseri ile Stanton’ın “Kadının İncili” ve
“Anaerkillik” eserleridir. Stanton bu eserlerinde
dinin eril olmadığını, kutsal kitaplarda Tanrı’nın
iki cinsiyetli olduğunu iddia etmektedir. Stanton
ayrıca antropolojik verilere dayanarak geçmişte
dünyada anaerkil bir yaşam sürüldüğünü, şu an
ataerkil evrenin yaşandığını ve varılacak yerin
“amfiarki” (iki cinsiyetli), yani eşitlikçi bir
yönetim biçimi olduğunu belirtir. Matilda Joslyn
Gage de, Fuller gibi, kadınların kendilerine has
sezgisel bir yeteneği olduğuna inanmaktadır
(Donovan, 2005: 81-89).
Darwin’in evrim teorisinden yola çıkarak
Kültürel Feminizmi devam ettiren Charlotte
Perkins Gilman bu teorinin eril yönlerine
eleştiriler getirerek kadının bağımlı kılınmasına
(yani ayrımcılığa) karşı çıkmıştır. Bu anlamda,
örneğin; kadın aklı diye bir şeyin olmadığını,
beynin cinsel bir organ olmadığını vurgular. Diğer
feministlerin, kültürün ataerkil bir yapıyı
yansıttığı fikrini paylaşan Gilman, sürecin
anaerkil bir yapıya doğru evirildiğini iddia eder
(Donovan, 2005: 90-95).
Gilman ayrıca ailenin ekonomik bir birim
olarak kabul edilmesini eleştirmiş ve kadınların bu
kabuller doğrultusunda özel alandan yoksun
bırakıldığını belirtmiştir. Erkeğin evdeki
tavırlarını despotizm olarak tanımlayan Gilman
şunları söylemektedir;
Erkek ‘ailenin reisi’ sayılır, ev ona aittir, onu
korur ve geri kalan dünya, eskiden olduğu gibi
diğer erkeklerle rekabet edeceği geniş av ve
savaş alanıdır(Akt: Donovan, 2005: 97).
Gilman’ın ‘Yuva’ (The Home) eserinde
derinlemesine ele aldığı ve eleştirdiği bu aile
anlayışının özellikleri şu şekilde sıralanabilir;
• Kadınlar hane içinde erkeğin malıdır, ilk
ve tek amaçları erkeğe haz vermektir
(yani nesneden daha az değerlidirler).
• Aile ilişkilerine ilişkin her kanun ve
gelenek eril bakış açısından düzenlenir.
• Aynı bakış açısından kadınların erkeklere
hizmet etmesi gerektiği fikri doğar.
• Kadını bir mal gibi sahiplenen ve vahşice
kıskanan erkek onu bin türlü kuralla
kuşatır.
• Erkek her türlü sosyal ilişki ve hayata
sahipken, kadın o kadar sakınılmıştır ki
bu onun insanca gelişmesini
engellemiştir.
Gilman tüm bu sorunların çözülmesi için
ev hayatında radikal bir değişimin gerçekleşmesi
gerektiğini belirtmektedir. Bu değişim ev içi
işlerin meslekleştirilmesiyle mümkündür
(Donovan, 2005: 98-102). Gilman ‘Herland’
isimli romanında çocuk yetiştirmek de dahil her
işin mesleğe dönüştüğü, tüm atıkların geri
dönüştüğü ve anaerkilliğin hakim olduğu bir
ütopya kurarak bu teorisini bir nevi pratiğe
dökmüştür.
Bunların yanı sıra Gilman, erkeklerin
yarattığı ‘ölüm ve öteki dünya’ temelli din
anlayışının karşısına, kadınların yarattığı
‘olumlayıcı’ din anlayışını koyar. Ona göre;
doğurma özelliğine sahip olan kadınlar, daha
olumlu ve farklı bir dünya görüşüne olanak
sağlarlar.
1918’de Zürih’te düzenlenen Uluslararası
Kadın Konferansı, Kültürel Feminizmin sesinin
iyiden iyiye duyulduğu ve sürekli savaşan eril
yapıya karşı ortak kadın çıkarları ve değerleri
altında birleşen kadınların gövde gösterisi yaptığı
yer olmuştur. Bundan sonra Kültürel Feministler
siyasal alandaki kararlarla ilgili mücadelelere de
girişmişlerdir (Donovan, 2005: 121-122). Bu
doğrultuda kadınların eğitim seviyelerini
yükseltmeleri, kamusal alana dahil olmaları ve
böylece mücadele güçlerini arttırmaları
gerekmektedir (Yüksel, 2003: 97).
 55
Sosyoloji Notları
Ancak Kültürel Feministler, Liberal
Feministlerle önemli bir noktada ayrılırlar.
Liberaller askerlik hizmetini, kadınların kamusal
hayata eşit olarak ortak olmaları bağlamında, Kaynakça
kadınlar için de uygun görmektedirler. Ancak DEMİR, İsa (2003) Liberal, Marksist ve Radikal Feminist
Söylemler, Sosyologos, Sayı 2, Sayfa 7-10, Konya
savaşan ataerkil yapıya tepki koyan Kültürel DONOVAN, Josephine (2005) Feminist Teoriler, Çev. Aksu
Feministler bu fikre karşı çıkar. Onlara göre Bora-Meltem Ağduk Gevrek-Fevziye Sayılan, İletişim
feminizm kadınların değerler sisteminin Yayınları, İstanbul
barışsever karakterinden köklenir (Donovan, KAYHAN, Fatma (1999) Feminizm, İZM’ler Dizisi, BDS
Yayınları, İstanbul
2005: 127). OLGUN, Cem Koray (2003) Feminist Teoriler, Sosyologos,
Cinsel özgürlük kavramı, Kültürel Sayı 2, Sayfa 4-6, Konya
Feministlerin ele aldığı bir diğer önemli STEEVES, Leslie (1999) Feminist Teoriler ve Medya
kavramdır. Kültürel geleneğe göre; ataerkil Çalışmaları, Medya İktidar İdeoloji, Der. ve Çev. Mehmet
dünyada cinsel bir meta olarak görülen kadının Küçük, Ark Yayınları, Ankara
TURNER, Jonathan H. (2003) The Structure of Sociological
kendi vücudu üzerinde tamamen tasarrufta Theory, Thomson-Wadsworth, Belmont/California
bulunabilme hakkı olmalı ve doğum kontrolü, YÜKSEL, Murat (2003) Feminist Hukuk Kuramı ve Feminist
kürtaj gibi uygulamaların kullanımı tamamen Düşünce Teorileri, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul
kadınların isteğine bağlanmalıdır. Eşcinselliğin
doğal bir olgu olarak kabul edilmesi ve serbest
bırakılması gerektiğini savunan ilk gelenek
Kültürel Feminizmdir (Yüksel, 2003: 93).
Çağdaş Kültürel Feministler ise anaerkil
yapının, otomatik olarak iyileşme getireceği
fikrine katılmazlar. Seleflerinden farklı olarak
kadınlar arasındaki barış yanlısı ve reformcu
yapının sistemleştirilip öğretilmesi gerektiğini
söylerler (Donovan, 2005: 126).
Bugün, 19. yüzyıldan daha karmaşık bir
biçime ve politik bilince sahip olmasına rağmen
Kültürel Feminizm kuram olarak en önemli
geleneklerden birisidir (Kayhan, 1999: 39).