Dē Canāriā et dē īnsulīs ultrā Hispāniam in Ōceanō noviter

repertīs

cūrāvit Ismael Santana Ojeda mōdō Orbergiense

1
Annō ab incarnātō verbō MCCCXLI ā mercātōribus florentīnīs apud
morārī (< mora) =
Sibiliam Hispāniae ulteriōris civitātem morāntibus Flōrentiam litterae diūtius in locō manēre
āllat-ae < afferre
allātae sunt ibīdem clausae XVII. Kal. Decembris annō iam dictō, in quibus
disserere, -uisse, -rtum =
quae disserēmus īnferius continentur. variās sententiās dīcere

5
Aiunt quidem primō dē mēnsē Iuliī huius annī duās navēs, impositīs in dē mēnse = ē mēnse
Portogallum, -ī
iīsdem ā rēge Portogallī opportunīs ad transfretāndum commeātibus, et cum opportūnus -a -um =
idōneus
hīs naviculā unā munītā, hominēs florentinōrum, ianuensium, et commeātus -us m =
frūmentum, cibus
hispanōrum castrēnsium et aliōrum hispanōrum ā Lisbonā civitāte dātīs trānsfretāre = fretum
(sīve mare) trānsīre
velīs in altum abiisse, ferentēs īnsuper equōs et arma, et māchināmenta Iānua = Genua
datīs... abiisse = nāvibus
10
bellōrum varia (ad civitātēs et castra capienda), quaerentēs ad eās insulās, proficīscī, trānsfretāre
ferre = portāre
quās vulgō repertās dīcimus, et ad hās favente ventō secundō post diem māchināmenta b.=
īnstrūmentum bellī
quīntum pervēnisse omnēs: et dēmum mensē novembrīs ad propria
hircus -ī = caper, -rī
remeāsse, sēcum haec pariter afferentēs: prīmō quidem IIIĪ hominēs ex sēbum
incolīs illārum insulārum duxēre; pellēs praetereā plurimās hircōrum, atque

15
caprārum, sēpum, oleum piscīs et phocārum exuviās, ligna rubra tingentia,
ferē ut verzinium [....] dīcant expertī tālium, illa nōn esse verzinium.
phoca
Īnsuper et arbōrum corticēs aequō mōdō in rubrum tingentēs, sīc et terram
verzinium: genus
rubram, et huiusmodī. pigmentī
exuviae -arum = pellis
huiusmodī = et ita porrō
Niccolosī narrātio
Vērum Niccolosus dē Reccō Januēnsis alter ex ducibus nāvium illārum
praedictus -a -um =
20
rogātus aiēbat 'ā Sibīliā cīvitāte usque ad praedictās īnsulās esse mīllia suprā dictus
esse = abesse
passuum ferē nōngenta. Ā locō vērō cui hodiē nōmen est caput sānctī caput = saxum ēminēns
 Vincentī longē minus ā continentī distāre; et prīmam ex compertīs īnsulīs in mare
comperīre -īsse -rtum =
ferē CL mīllia passuum habēre circuitūs, lapideam omnem, et sylvestrem cognōscere
circuitus -us = circuitiō,
abundantem tamen capreīs et bēstiīs aliīs, atque nūdīs hominibus, et circumeundī āctus
lapideus = ex lapide
25 mulieribus asperīs cultū et rītū; et in hāc dīcēbat sē cum sotīīs maiōrem sylvestris -ē < silva
asper = ferus
partem pellium[...] sūmpsisse, nōn ausī nimium īnsulam īnfrā ingredī'. Inde sotium [?] = sodālis
īnfrā = intrā
ad aliam īnsulam ferē maiōrem praedicta[m] trānseuntēs quantitātem trāns-eō

gentium maximam ad sē venientem in lītore vīderant, hominēs pariter et pariter = item

mulierēs, ferē nūdī omnēs. 'Esse aliquōs quī vidēbantur aliīs prōminēre, prōminēre = praestāre

30 croceus -a -um = colōre

tegēbantur pellibus caprīnīs pictīs croceō et rubrō colōre, et, ut poterat ā
inter rubrum flāvumque
longē comprehendī, dēlicātissimīs et mollibus; sūtīs satis artificiōsē ex
vīsceribus; et ut in eōrum āctīs poterat comprehendī vidēbātur eōs habēre comprehendī = cernī,
intellegī
hominem prīncipem, cui omnēs reverentiam et obsequium exhibērent'. suō -suī -sūtum = acū et
fīlō duārum rērum ōrās
Quae gentium multitūdō ostendēbat sē cupere cum hīs quī in nāvibus erant connectō
obsequium -ī =
35 oboedientiā
habēre commercium , et moram trahere ; sānē cum ex nāvibus nāviculae
āctum -ī = āctiōnēs
quaedam magis lītorī propinquāssent, nōn intelligentēs aliquō modō illōrum gentium = hominum
moram trahere = morārī;
linguam minimē dēscendere ausī sunt. Erat quidem, ut referunt, idioma tempus in longum
dūcere
eōrum sānē polītum, et mōre ītalicō expedītum; quī tamen videntēs quod aliquō modō = nūllō
modō
nūllī ex nāvibus dēscendēbant, aliquī natantēs ad eōs pervenīre cōnātī sunt,
40
ex quibus quōsdam cēpēre, et ex iīs sunt quōs addūxērunt.

Pars septemtriōnalis īnsulae. Casae. Templum.

Dēmum cum nihil ibi ūtilitātis cernerent nautae, discessēre. Circumdantēs circum-dare = circumīre

vērō īnsulam invēnēre eam longē melius ā septemtriōne quam ab austrō

cultam, videntēs ibīdem casās plūrimās, fīcūs et arborēs et palmās datīlō casa = domus pauper

sterilēs, palmās et hortōs et caulēs et olera;

ficus palma caulis olera

45 et ob id ibīdem ex nāvibus XXV dēposuēre cum armīs, quī perscrūtantēs, ob id ibīdem =

hāc dē causā
quī in domibus illīs essent, in eīs invēnēre circā XXX hominēs, nūdī omnēs, dē-pōnere = dēmittere
(sc. mīlitēs)
 quī perterritī vīsīs armātīs, illicō aufugere, hī vērō intrantēs domōs eās perscrūtārī = inquīrere
perscrūtantēs... sī aliquī
vidēre ex lapidibus quadrīs compositās mīrābilī artificiō, et lignīs in... essent
illicō = illīc
ingentibus ac pulcherrimīs tēctās et cum ōstia clausa invēnissent cupientēs quadrus -a -um =
quadrātus -a-um
lignum = trabs
50 intrōrsum vidēre, lapidibus īnfringere ōstia intrōrsum < intrā
īnfringere -frēgisse
coepēre, quam ob rem in īram versī quī -frāctum = valdē
frangere
abierant, altissimīs clāmōribus complēre in īram versī = īrā mōtī
altissimīs... loca= sonitū
loca coepērunt.Tandem ōstiī frāctīs clausūrīs vōcium implēre
clausūra -ae: id quod
ferē per omnēs illās domōs intrāvēre, nec claudit (pessulus,
claustra)
55 aliud in eīsdem invēnēre praeter fīcūs siccās

in sportulīs palmeīs bonās, utī cesenātēs cernimus, et frūmentum longē

grānum -ī = sēmen
pulchrius nostrō; habēbat quippe grāna longiōra et grossiōra nostrō, album frūgum

valdē. Sīc et hordeum, et segetēs aliās, ex quibus, ut ratī sunt, iuvābantur hordeum atque seges
sunt genera trītici
incolae. Domus vērō cum essent pulcherrimae et lignīs pulcerrimīs gysum -ī = sī ossum
frangimus, medicī solent
60 contēctae intrōrsum omnēs erant albissimae; tamquam ex gypsō vidērentur eum operīre gypsō

albātae. Invēnērunt īnsuper ōrātōrium ūnum seu templum, in quō penitus

nūlla erat pictūra, nec aliud adornāmentum praeter statuam ūnam ex lapide pictūra = tabula picta

sculptam, imāginem hominis habentem, manūque pilam tenentem, nūdam,

femorālia =
femorālibus palmeīs, mōre suō, obscoena tegentem, quam abstulērunt, et vestīmentum ad femora
tegenda
65 impositā nāvibus Lisbonam trānsportārunt redeuntēs. obscoena -ōrum = pars
pudenda

Cibus
Haec quidem īnsula habitātōribus plēnaest et colitur, et ab incolīs grānum, habitātor -ōrīs = incola

segetēs, frūctūs, et potissimē fīcūs colliguntur. Frūmentum autem et segetēs

aut mōre avium comedunt, aut farīnam cōnficiunt, quam et absque pānis
cōnfectiōne aliquā mandūcant, aquam pōtantēs.

Altera īnsula
70 Ab hāc vērō īnsulā discēdentēs nautae cum multās distantēs ab hāc per V discēdere = distāre

mīllia, vel X aut XX aut XL passuum cernerent, ad tertiam nāvigārunt, in prōcērus -a -um = altus,
celsus
quā nīl aliud praeter prōcērās arborēs plūrimum atque dīrēctās in coelum
plūrimum = praesertim
invēnērunt.
in caelum dīrēctum =
aliquid immēnsae
altitūdinis
Tertia īnsula
Indē ad aliam nāvigantēs et rīvīs et aquīs optimīs cōpiōsam invēnērunt, et aqua = flūmen, lacus,
mare, imber [?]
75 in eadem ligna plūrima et palumbōs, quōs baculīs et lapidibus capiēbant et palumbus -ī = colombā

comedēbant, invēnērunt. Hōs dīcunt minōrēs nostrīs, et gustuī tālēs aut gustus -us = sapor

meliōrēs. Ibīdem etiam vīdērunt esse falcōnēs plūrimōs, et avēs aliās ex

raptū vīventēs. Hanc autem nōn multum perambulārunt cum dēserta
vidērētur omnīnō.

Dēscrībitur alia īnsula

80 Interim tamen ante sē vīdērunt īnsulam aliam, in quā lapideī montēs
appārent excelsī nimis, et prō maiōrī temporis parte nūbibus tēctī, et in eā
pluviae crēbrae [sunt]; quae tamen serēnō tempore appāret pulcherrima, et ā
piscātōribus vidētur habitāta.

Īnsulārum numerus. Eōrum lingua. Ars nāvigandī

Indē ad aliās plūrēs īnsulās, aliās habitātās, aliās vērō dēsertās adiēre ad-īre

85 numerō XIĪĪ, et quantum ulterius incēdēbant, tantō plūrēs vidēbant, apud

quās mare tranquillum longē magis quam apud nōs sit; et reperērunt
fundum anchorīs aptum, et admodum portuōsae sunt, fertilēs tamen
aquārum omnēs. Et appārent quoque, īnsulae V numerō habitātae ex XIĪĪ anchor

ad quās īvērunt; invēnērunt sine habitātōribus plūrimās, nōn tamen portū-ōsus > portus

90 aequāliter habitantur, nam ūna plūs altera incolās habet. Et ultrā hoc eās fertilis + gen.
aequ-aliter = aeque
dīcunt idiomātibus adeō inter sē esse dīversās, ut invicem nūllō modō
idioma -ātīs = linguā
intelligantur, et īnsuper nūllum nāvigium, aut nūllum īnstrūmentum esse
nāvigium = quodlibet
per quod possint dē ūnā īnsulā ad aliam pertrānsīre, nisi natātū facerent. nāvis genus
per quod = quō
per-trāns-eō
natātus -us > natāre
Mōnstrī simulācrum in monte
Invēnērunt īnsuper et aliam īnsulam, in quā nōn dēscendērunt, nam ex eā
mīrābile -is = prōdigium
95 mīrābile quoddam appāruit. Dīcunt enim in hāc montem esse extrēmae extrēmus = maximus
altitūdō -īnīs < altus
altitūdinis, prō exīstimātiōne XXX mīllia passuum, seu plūrium, quī valdē ā exīstimātiō -ōnis <
exīstimāre
longē vidētur, et appāret in eius vertice quoddam album: et cum omnis
lapideus mōns sit, album illud vidētur fōrmam arcis cuiusdam habēre;
attamen nōn arcem sed lapidem ūnum acūtissimum arbitrantur, cuius
100 appāret in summitāte mālus magnitūdinis in modum malī cuiusdam nāvis, arx

ad quem appēnsa pendet antenna cum vēlō magnae latīnae nāvis in modum summitās -ātis = summa
pars
scūtī retractō, quod in altitūdinem tractum tumēscit ventō, et extenditur malus = pars nāvis quae
antennās ac vēla sustinet
plūrimum; dein paulātim vidētur dēpōnī, et similiter malus in mōrem ap-pendēre (pendēre
 longae nāvis; dēmum ērigitur, et sīc continuē agitur; quod undique pependisse: suspēnsum
esse)
105 circumdantēs īnsulam fierī advertēre. Quod mōnstrum cantātīs fierī antenna -ae = est lignum
trānsversum in malō, cui
carminibus arbitrantēs in eamdem īnsulam dēscendere ausī nōn sunt. vēlum alligātur
rē-trahere [sc. vēla] ↔
explicāre
tum-escēre < tumidus -a
Speciēs incolārum Canāriae. Ipsa īnsula. Cibum. -um = īnflātūs fierī

Cēterum et multās aliās rēs invēnēre, quās hīc Niccolōsus nōluit recitāre.
dīs -itis = dīves
Tamen appāret eās nōn dītēs īnsulās, namque nautae vix expēnsās viāticī expēnsa -ae = pecūnia
solvita
110 exportātī resūmpsēre. Quattuor vērō hominēs, quī portātī sunt aetāte viaticum -ī = quidquid
itineris agendī causa
imberbēs, decōrā faciē, nūdī incēdunt, habent tamen huiusmodī femorālia, necessārium est
ex-portāre| rē-sūmere
cingunt autem lumbōs corda, ex quā fīla pendent palmae, seu unicordae in imberbīs -is = cui adhūc
haud crēscit barba
multitūdine grandī, longitūdine palmī cum dīmidiō, seu duōrum ad plūs; hīs decōrus -a -um = decēns,
pulcher
quidem tegunt pūbem et obscoena ex anteriōrī et posteriōrī parte nī ventō, incēdere = ambulāre
ad plūs = ad summum
115 vel cāsū aliō ēleventur. Sunt autem incircumcīsī, et crīnēs habent longōs et in-circumcīsus -a -um =
intemperāns, quī
flāvōs usque ad umbilīcum ferē, et cum hīs teguntur, nūdīs pedibus flāgitiōsē et libīdinōsē
vīvit
incēdentēs.

lumbus

Dē Canāria
suf-ferre = auferre
Īnsula autem ex quā sublātī sunt Canāria dīcitur, magis cēterīs habitāta. Hī
nihil penitus ex idiomāte aliquō intelligunt, cum ex variīs et plūrimīs eīs penitus (adv) = prōrsus,
omnīnō
locūtum sit; magnitūdinem vērō nostram nōn excēdunt; membrūtī, satis membrūtus -ī = fortis,
nervōsus
120 audācēs et fortēs et magnī intellēctūs, ut comprehendī potest. Nūtibus nūtus -us = mōtus capitis
quō aliquid significāre
loquuntur eīs, et nūtibus ipsī respondent, mūtōrum mōre. Honōrant sē volumus

invicem, vērum alterum eōrum magis quam reliquōs, et hic femorālia

rūfus -a -um = ruber
palmae habet, reliquī vērō trēs eōrum picta croceō et rūfō. Cantant dulciter, tripudiāre = saltāre
domesticus -a -um =
et ferē mōre gallicō tripudiant, rīdentēs sunt et alacrēs, et satis domesticī, familiāris, affābilis
ultrā quam... = plūs
125 ultrā quam sint multī ex hispānīs. Hī postquam in nāvī positī sunt pānem et quam solent...
fīcus acc. plūrālis
fīcūs comēdērunt, et eīs sapit pānis, cum anteā numquam commēdissent ; sapere sapiisse sapitum
= sapōrem habeō
vīnum omnīnō renunciant, aquam pōtantēs. Comedunt frūmentum, et renunciāre : renūntiāre
 hordeum plēnīs manibus, et cāseum et carnēs; quārum eīs, et bonārum (dīcere sē nōlle)

permagna cōpia est; bovēs autem, aut camēlōs vel asinōs nōn habent, sed
130 caprās plūrimās et pecudēs, et sylvestrēs aprōs.

camēlus asinus aper monīle

onerōsus < onus (sc.

Onerōsa sunt eīs aurea et argentea numismata, omnīnō eīs incognita; molestus, gravis)
numisma -ātis =
similiter et arōmata nūllīus māteriēī cognōscunt. Monīlia aurea, vāsa nummus

coelāta, ēnsēs, gladī omnēs eīs, nōn appāret ut vīderint unquam, vel sē caelātus -a -um =
īnsculptus
pēnēs habeant: fideī et legālitātis videntur permaximae; nīl eīs esibile datur
sē pēnēs habeant =
135 ūnī, quīn ante quam gustet, aequīs portiōnibus dīvīserit cēterīs, quī habeant propium, apud
sē
portiōnem suam dederit. Mulierēs eōrum nūbunt, et quae hominēs nōvērunt legalitās -ātis = probitās
es-ibile < edere
mōre virōrum femorālia gerunt. Virginēs autem omnēs nūdae incēdunt: portiō -ōnis = pars
nūbere nūpsisse nūptum
nūllam verēcundiam dūcentēs sīc incēdere. Hī autem habent, prout nōs, = operīre, tegere, vēlāre
hominem nōvisse =
numerōrum ūnitātēs, decinīs praepōnentēs hōc modō: coīre (>coitum)
prout nōs = secundum
140
1 Nait 2 Smetti 3 Amelotti 4 Acodetti nōs

5 Simusetti 6 Sesetti 7 Satti 8 Tamatti

9 Aldamorana 10 Marava 11 Nait-Marava 12 Smatta-Marava
13 Amierat-Marava 14 Acodat Marava 15 Simusat-Marava 16 Sesatti Marava